Transport lotniczy Zmiany w modelach biznesowych europejskich tradycyjnych przewoźników lotniczych w kierunku oferowania usługi niskokosztowej

Marcin Wasilewski

We wstępie artykułu nawiązano do zmian zachodzących w modelach biznesowych przewoźników tradycyjnych w celu oferowania usługi transportu lotniczego w segmencie przewozów niskokosztowych. W artykule omówiono pojęcie modelu biznesowego przewoźnika lotniczego oraz łańcucha wartości przewoźnika lotniczego na podstawie koncepcji zaproponowanej przez M.E. Portera. Scharakteryzowano również konkurencję cenową zachodzącą pomiędzy przewoźnikami lotniczymi reprezentującymi odmienne modele biznesowe, jak również wskazano na trudności związane ze świadczeniem usług przez przewoźników sieciowych w segmencie przewozów niskokosztowych w ramach przyjętego pierwotnie modelu biznesowego. Następnie scharakteryzowane zostały podejmowane przez największych europejskich przewoźników (Lufthansa, , Iberia) działania mające na celu skierowanie usługi transportowej dla pasażera wrażliwego na cenę biletu lotniczego.

w celu oferowania usługi w segmencie ta- obejmująca charakterystyczne dla niego nich przewozów lotniczych i zmiany zacho- elementy, które określają podstawową do- dzące w ich modelach biznesowych. menę prowadzonej działalności, oferowaną usługę bądź usługi transportowe i jej war- mgr Marcin Wasilewski doktorant w Szkole Model biznesowy przewoźnika tości dla nabywców, obsługiwany segment Głównej Handlowej lotniczego rynku, przyjętą strategię konkurencyjności, w Warszawie sposób wykorzystania posiadanych zaso- zatrudniony Na rynku pasażerskiego transportu lotnicze- bów oraz działania, które składają się na w Ministerstwie Rozwoju go wyróżnić można zasadniczo trzy modele łańcuch wartości przewoźnika. U podstaw Regionalnego [email protected] biznesowe przewoźników lotniczych, które modelu biznesowego leży sposób zarządza- historycznie wykształciły się wraz z postępu- nia przedsiębiorstwem, który przekłada się Uruchomienie przewoźnika Iberia Express, jącym rozwojem światowego rynku usług na podejmowane decyzje co do charakteru obsługującego ruch niskokosztowy na tra- transportu lotniczego: 1. model przewoźnika działań przyjętych w ramach modelu. Na ry- sach nieprzynoszących zysków w ramach sieciowego, określany również jako model sunku 1 zilustrowano mapę elementów mo- dotychczasowej działalności operacyjnej przewoźnika flagowego, pełnokosztowego delu biznesowego przewoźnika lotniczego. hiszpańskiego przewoźnika sieciowego, (wywodzący się z modelu tzw. przewoź- Rozpatrując koncepcję modelu bizne- zacieśnienie współpracy Lufthansy z Ger- nika narodowego), 2. model przewoźnika sowego przewoźnika lotniczego w aspek- manwings przy obsłudze połączeń point- czarterowego oraz 3. model przewoźnika cie zachodzącej pomiędzy przewoźnika- to-point, jak również uruchomienie przez niskokosztowego. Wraz z postępującym mi konkurencji rynkowej, niezbędne jest Air France bezpośrednich połączeń z fran- w ostatnim czasie procesem konsolidacji przeanalizowanie podejmowanych przez cuskich lotnisk regionalnych, z których przewoźników lotniczych, można również przewoźników działań, mających na celu operują już tani przewoźnicy, wymuszają mówić o wykształceniu się nowego modelu świadczenie usługi transportu lotniczego. postawienie po raz kolejny pytania o sens biznesowego w odniesieniu do funkcjono- Nie jest możliwe bowiem zrozumienie istoty i uzasadnienie biznesowe uruchamiania wania grup lotniczych, obejmujących prze- przewagi konkurencyjnej bez analizy klu- przez przewoźników sieciowych połączeń woźników lotniczych, skupionych wokół czowych zadań, jakie przewoźnik realizuje, w segmencie ruchu niskokosztowego. Nie najsilniejszych linii lotniczych na rynku (tj. Air aby oferowana usługa transportowa była jest to bowiem pierwsza próba przewoźni- France/KLM, Lufthansa Group, International atrakcyjniejsza niż usługi oferowane przez ków tradycyjnych wejścia na rynek tanich Airline Group). Biorąc pod uwagę bardzo jego konkurentów. Każdy z elementów mo- przewozów lotniczych. Dotychczasowe dynamiczną naturę zmian zachodzących delu biznesowego ma istotne znaczenie przedsięwzięcia KLM czy British Airways, któ- w ostatnim dziesięcioleciu na rynku trans- z punktu widzenia względnej pozycji koszto- re w odpowiedzi na pojawienie się na rynku portu lotniczego, w tym zmian w łańcuchu wej, przez co decydować może o zdolności w latach 90. ubiegłego wieku tanich prze- wartości przewoźników lotniczych reprezen- przewoźnika (lub jej braku) do różnicowania woźników lotniczych, utworzyły własne ta- tujących pierwsze trzy wymienione modele własnej usługi. Należy przy tym podkreślić, nie linie i Go, zakończyły się ostatecznie biznesowe, tak jasno wyznaczone w prze- że w celu uzyskania i utrzymania przewagi niepowodzeniem biznesowym. Na ile obec- szłości granice pomiędzy modelami funk- konkurencyjnej usługa transportowa musi ne plany przewoźników sieciowych co do cjonowania zaczynają się powoli zacierać. wyróżniać się na tle oferowanych przez po- uruchomienia połączeń niskokosztowych Dotyczy to szczególnie sposobu zarządzania zostałych przewoźników usług, co oznacza wymuszone są wyłącznie sytuacją ekono- operacyjnego i finansowego, przyjętych stra- że powinna stwarzać większą wartość dla miczną, a na ile nasilająca się konkurencją tegii rozwoju, polityki cenowej, czy też jako- pasażera lub co najmniej porównywalną ze strony przewoźników niskokosztowych, ści oferowanej usługi transportowej. z usługami konkurentów, jednakże przy niż- trudno w tym momencie jednoznacznie Z punktu widzenia terminologii, w od- szych kosztach jej wytworzenia. Dlatego też ocenić. Niemniej warto przedstawić działa- niesieniu do przewoźnika lotniczego, model idealnym rozwiązaniem jest zaoferowanie nia podejmowane przez największych eu- biznesowy rozumiany może być jako filozo- większej wartości dla pasażerów niż konku- ropejskich przewoźników pełnokosztowych fia funkcjonowania przewoźnika na rynku, renci przy jednoczesnym zachowaniu prze-

26 przegląd komunikacyjny 5 / 2013 Transport lotniczy

wagi kosztowej. Przewagę tą determinują działania przewoźnika związane ze sposo- bem eksploatacji posiadanej floty, świad- czoną obsługą na pokładzie samolotów, ka- nałem dystrybucji biletów, angażowaniem zasobów ludzkich. Z kolei z punktu widzenia pasażerów, oferowanie większej wartości oznacza przede wszystkim zaspokojenie ich potrzeb transportowych, wynikających ze zgłaszanych postulatów, dotyczących przede wszystkim ceny, szybkości, komfortu i jakości usługi lotniczej.

Łańcuch wartości przewoźnika lotniczego

Podejmowane przez przewoźników działa- nia w ramach obranego modelu można zi- lustrować za pomocą wprowadzonej przez M.E. Portera koncepcji łańcucha wartości, obejmującego działania podstawowe i dzia- łania pomocnicze, które realizowane są w ramach działalności każdego przedsię- biorstwa [1]. W odniesieniu do przewoźni- ków lotniczych do działań podstawowych zaliczyć można te działania, które związane są z procesem świadczenia usługi transportu lotniczego (działania operacyjne), sprzedażą i działaniami marketingowymi, logistyczny- mi (logistyka wewnętrzna i zewnętrzna) oraz zapewnieniem klientom obsługi po-usługo- wej (serwisu). Natomiast działania pomocni- cze odnoszą się do stylu kierowania organi- zacją przewoźnika i obejmują liczne działania w ramach czterech kategorii: infrastruktura firmy (tj. zarządzanie przedsiębiorstwem, polityka finansowa i księgowa, planowanie, zarządzanie jakością oraz działalność zgod- na z prawem i przepisami szczegółowymi), zarządzanie zasobami ludzkimi (rekrutacja, szkolenia, polityka wynagradzania), rozwój 1. Mapa modelu biznesowego przewoźnika lotniczego, źródło: opracowanie własne technologii (np. zastosowanie komputero- wych systemów rezerwacji, systemu zarzą-

2. Łańcuch wartości przewoźnika lotniczego, źródło: opracowanie własne na podstawie: [1]

27 5 / 2013 przegląd komunikacyjny Transport lotniczy

dzania wpływami) i zaopatrzenie (np. usługi komputerowe, usługi agencji reklamowych, usługi transportowe). Sposób w jaki prze- woźnik lotniczy wykonuje poszczególne działania w ramach obranego przez siebie łańcucha wartości ma istotny wpływ na jego pozycję konkurencyjną na rynku transporto- wym, w tym również w aspekcie przewagi kosztowej. Rysunek 2 ilustruje łańcuch war- tości przewoźnika lotniczego. W momencie pojawienia się na euro- pejskim rynku pierwszych przewoźników niskokosztowych panowało przekonanie, że nie stanowią oni konkurencji dla przewoź- ników sieciowych. Przekonanie to wynikało przede wszystkim z charakteru świadczo- nej przez przewoźników niskokosztowych 3. Kształtowanie się cen biletów lotniczych w obie strony u przewoźników usługi transportowej, która skierowana była na trasie Paryż – Londyn – Paryż (data wylotu 08.08.2011, data powrotu 12.08.2011), do innego, niż w przypadku przewoźni- źródło: badanie własne na podstawie [7] ków tradycyjnych, segmentu pasażerów (tj. charakteryzujących się dużą wrażliwością zanych z obsługą na pokładzie samolotu; się każdego dnia o tej samej porze i odnosi cenową popytu). Oferując niższe ceny bile- • bezpośredni kanał dystrybucji biletów się do najtańszych ofert cenowych w ciągu tów lotniczych, przewoźnicy niskokosztowi (głównie drogą internetową) – nie pocią- dnia, bez rozróżnienia na godzinę wylotu maksymalnie uprościli produkt usługi trans- ga za sobą kosztów agencyjnych. i powrotu). Wykres 3 przedstawia ceny bi- portowej, bez świadczenia dodatkowych Tak skonfigurowane elementy modelu biz- letów oferowanych przez trzech przewoź- usług charakterystycznych dla przewoźnika nesowego odzwierciedlają przyjęty przez ników (2 sieciowych i 1 niskokosztowego): tradycyjnego. Wynikało to z przyjętego mo- przewoźników niskokosztowych łańcuch Air France, British Airways i easyJet, na połą- delu biznesowego, opartego na minima- wartości. czenie Paryż-Londyn-Paryż, a wykres 4 ceny lizowaniu kosztów operacyjnych (a raczej biletów oferowanych przez 2 przewoźników ich optymalizowaniu), dzięki odpowiedniej Konkurencja cenowa zachodząca sieciowych: , Air France oraz 2 nisko- konfiguracji poszczególnych jego elemen- pomiędzy przewoźnikami skosztowych: easyJet i Ryanair na połączenie tów, charakteryzującej się kluczowymi zało- Paryż-Rzym-Paryż. W obu przypadkach data żeniami, takimi jak: Z czasem, kiedy tempo wzrostu wygenero- wylotu została określona na 08.08.2011 r. • ujednolicenie floty – pozwala osiągnąć wanego przez tanich przewoźników ruchu (poniedziałek), data powrotu na 12.08.2011 r. niższe koszty obsługi technicznej i pro- zaczęło słabnąć, przewoźnicy ci rozpoczęli (piątek). gramu szkolenia załogi niż w przypadku w coraz większym stopniu operować na Jak wynika z wykresu 3 bardzo silna posiadania samolotów różnego typu; trasach (kierunkach), obsługiwanych do- konkurencja cenowa zachodzi pomiędzy • operowanie z lotnisk regionalnych i dru- tychczas wyłącznie przez przewoźników dwoma przewoźnikami: easyJet i Air Fran- gorzędnych – wiąże się z ponoszeniem tradycyjnych. Pociągnęło to za sobą nasile- ce. Poza obszarem konkurencji pozostały niższych opłat lotniskowych. Dodatko- nie konkurencji pomiędzy przewoźnikami, w tym zestawieniu linie British Airways, któ- wo, występujące na tego typu lotniskach reprezentującymi odmienne modele bizne- re wraz ze zbliżającym się terminem wylotu mniejszy ruch lotniczy umożliwia krótki sowe, szczególnie poprzez konkurowanie sukcesywnie podnosiły cenę biletu. Co cie- czas postoju na lotnisku pomiędzy kolej- ceną oferowanej usługi, układem siatki po- kawe przewoźnik francuski od dwudziestego nymi lotami, co przekłada się z kolei na łączeń, częstotliwością połączeń, kanałem dnia przed planowaną datą wylotu oferował efektywne wykorzystanie floty; dystrybucji i działaniami marketingowymi. niższe ceny biletu na zadane połączenie niż • brak podziału na klasy przewozowe – ma Zaistniała sytuacja spowodowała, że typowe należący do segmentu tanich linii lotniczych na celu zredukowanie kosztów związa- narzędzia konkurencji stosowane uprzednio brytyjski easyJet. Niemniej, należy przy tym nych z utrzymaniem większej liczby per- w obrębie danego segmentu przewozów zwrócić uwagę, że jeżeli cena biletu u prze- sonelu pokładowego, jak również zwięk- lotniczych (czy to przewozów tradycyjnych woźnika tradycyjnego jest taka sama lub szenie liczby miejsc na pokładzie statku bądź niskotaryfowych) zaczęły w coraz więk- porównywalna z cenami u przewoźników ni- powietrznego, umożliwiając tym samym szym stopniu się zazębiać. skokosztowych, dane połączenie może oka- przewóz większego wolumenu pasaże- Jednym z najbardziej zauważalnym zać się nierentowne lub w najlepszym wy- rów w jednej operacji lotniczej w porów- aspektem zachodzącej pomiędzy przewoź- padku zysk przewoźnika jest mniejszy bądź naniu z liczbą przewożonych pasażerów nikami lotniczymi konkurencji, bez względu też przewoźnik decyduje się na ograniczenie przez tradycyjnych przewoźników wyko- czy rywalizują pomiędzy sobą przewoźnicy oferowanych usług dodatkowych)w cenie rzystujących ten sam typ samolotów. Tym z tego samego segmentu, stanowi konku- biletu. Z kolei zobrazowane na wykresie 4 samym możliwe jest osiąganie niższych rencja cenowa. Polega ona na oferowaniu kształtowanie się cen biletów na połączenie kosztów jednostkowych przypadających niższych cen usług podstawowych i dodat- Paryż-Rzym-Paryż dosyć wyraźnie zarysowu- na fotel; kowych niż konkurenci, cen promocyjnych, je z osobna zachodzącą w dwóch segmen- • siatka połączeń na trasach krótkiego czy też upustów dla stałych klientów. Dla zo- tach rynku konkurencję cenową. Różnica i średniego zasięgu, oparta na systemie brazowania konkurencji cenowej posłużyć w cenach wynika przede wszystkim z charak- point-to-point – nie generuje kosztów się można poniższymi wykresami, na któ- teru usługi transportowej oferowanej na tym związanych z transferem podróżnych; rych przedstawiono kształtowanie się cen połączeniu przez przewoźników sieciowych • brak dodatkowych usług w cenie biletu biletów w zależności od dnia zakupu biletu i zastosowanej przez nich polityki cenowej świadczonych na pokładzie, typu catering, przed planowaną datą wylotu (badanie wy- skierowanej do ruchu biznesowego. prasa – umożliwia redukcję kosztów zwią- sokości cen oferowanych biletów odbywało

28 przegląd komunikacyjny 5 / 2013 Transport lotniczy

biznesowego. Brak rozgraniczenia w łańcu- chu wartości działań typowych dla modelu przewoźnika niskokosztowego i przewoź- nika pełnokosztowego wymuszał na prze- woźniku godzenie w ramach pierwotnego modelu biznesowego dwóch sprzecznych filozofii. Przykład Continental pokazał, że linia lotnicza musi jednak dokonać wybo- ru czy „serwować posiłki podczas lotu” czy też zrezygnować z tych działań na rzecz zmniejszenia i optymalizowania kosztów. Jednoczesne oferowanie tych usług wiąże się z problemem finalnej nieefektywności przewoźnika i wystąpienia zjawiska zależno- ści odwrotnej lub inaczej substytucyjności bądź wymienności (z ang. trade-off) ofero- wanych usług transportowych. Oznacza to, że przewoźnik (przypadek linii Continental) 4. Kształtowanie się cen biletów lotniczych w obie strony u przewoźników uruchomia usługę przewozów niskotaryfo- na trasie Paryż – Rzym – Paryż (data wylotu 08.08.2011, data powrotu 12.08.2011), wych kosztem jakości usług przewozów tra- źródło: badanie własne na podstawie [7 dycyjnych. Dlatego też, zastosowanie przez przewoźników pełnokosztowych doraźnych rozwiązań na potrzeby obsługi ruchu ni- Model biznesowy przewoźnika niskopłatnego i minimalizowaniu kosztów skokosztowego nie stanowi wystarczającej a funkcjonowanie w odmiennych operacyjnych. W obu przypadkach niezbęd- gwarancji uzyskania przewagi konkurencyj- segmentach rynku ne może okazać się przeprowadzenie re- nej. Wprowadzenie niższej ceny przez prze- konfiguracji elementów dotychczasowego woźnika tradycyjnego poprzez oferowanie W wyniku między innymi ogólnoświato- modelu, wyrażonego w przyjętym łańcuchu zredukowanej usługi może osłabić jej war- wego kryzysu gospodarczego przewoźnicy wartości przewoźnika, które pozwalałyby tość i postrzeganie przez dotychczasowego zmuszeni zostali do poszukiwań nowych funkcjonować z sukcesem w dwóch od- pasażera, co może stanowić argument do rozwiązań, pozwalających na dalsze funk- miennych segmentach rynkowych. W prze- skorzystania przez niego z usług przewoź- cjonowanie w konkurencyjnym otoczeniu ciwnym razie powielanie bądź bezpośrednie ników niskokosztowych, przynosząc tym rynkowym. Przewoźnicy sieciowi na połą- zastosowanie elementów modelu bizneso- samym odwrotny efekt dla przewoźnika czeniach krótkich i średnich coraz aktywniej wego, charakterystycznych dla innego typu tradycyjnego do wcześniej zamierzonego. zaczynają kierować swoją ofertę przewozo- przewoźnika bez przeprowadzenia zmiany Podobnie jest w przypadku przewoźników wą również do pasażerów, charakteryzują- w łańcuchu wartości przewoźnika może dać niskokosztowych, rozszerzających swoją cych się dużą elastycznością cenową popytu jedynie efekt krótkotrwały. Potwierdzają to ofertę dla pozyskania pasażerów o wyższych (tj. wrażliwym popytem na zmianę cen bile- dotychczasowe przykłady przedsięwzięć wymaganiach niż dotychczas obsługiwany tów lotniczych), czyli segmentu obsługiwa- przewoźników sieciowych, którzy urucho- segment rynku. Powielenie bądź wręcz bez- nego dotychczas przede wszystkim przez mili usługę niskokosztową bez zasadniczych pośrednie zastosowanie elementów mode- przewoźników niskokosztowych. Z kolei zmian w pierwotnie przyjętym modelu lu biznesowego, charakterystycznych dla niektórzy przewoźnicy niskokosztowi, stara- biznesowym. W 1993 r. amerykańskie linie innego typu przewoźnika, bez rekonfigu- jąc się również przyciągnąć podróżnych wy- lotnicze , obserwując racji poszczególnych elementów łańcucha magających wyższego standardu, oferują na rynkowy sukces taniego przewoźnika lotni- wartości przewoźnika w żaden sposób nie niektórych trasach wyloty z dużych portów czego linii Southwest, podjęły decyzję o uru- może zapewnić przewoźnikom sukcesu ryn- lotniczych, dostęp do saloników VIP Lounge chomieniu usługi Continental Lite, skierowa- kowego, obsługującym jednocześnie dwa czy też uruchamiając programy lojalnościo- nej do segmentu przewozów niskopłatnych. segmenty rynku. we typu frequent flyer. W ramach oferty Lite przewoźnik na wybra- Należy podkreślić, że funkcjonowanie prze- nych trasach uruchomił połączenia bezpo- Działania odejmowane przez woźników lotniczych w dwóch różnych średnie z punktu do punktu. Zrezygnował europejskich przewoźników sieciowych segmentach rynkowych wiąże się z pod- przy tym z charakterystycznych dla siebie stawowym problemem jakim jest koniecz- usług oferowanych podczas lotu, tj. podziału Wyraźnie zauważalnym obecnie na rynku ność równoczesnego pogodzenia dwóch na klasy przewozowe i oferowanie posiłków zjawiskiem są podejmowane przez europej- skrajnych, pod kątem przyjętego pierwot- podczas lotu. Przewoźnik zwiększył często- skich przewoźników tradycyjnych działania nie przez przewoźnika modelu biznesowe- tliwość połączeń oraz zminimalizował czas nastawione na optymalizację kosztów ope- go filozofii, tj. w przypadku przewoźników nawrotu na lotniskach obsługiwanych w ra- racyjnych, przekładające się na zmiany po- sieciowych – oferowania niskich taryf dla mach połączeń niskotaryfowych. Jednakże szczególnych elementów łańcucha warto- segmentu niskopłatnego przy dalszym nie dokonując istotnych zmian w łańcuchu ści. Można ocenić, że zmiany te, bardziej niż świadczeniu usług skierowanych do ruchu wartości dla potrzeb obsługi połączeń ni- kiedykolwiek wcześniej, zdeterminowane są wysokopłatnego (biznesowego), które ge- skokosztowych, głównie w zakresie sprzeda- przez silne wahania popytu i podaży oraz nerują relatywnie wysokie koszty; a w przy- ży (np. pozostawiona została rozbudowana rosnącą konkurencję ze strony przewoźni- padku przewoźników niskokosztowych – sieć biur sprzedaży), działań marketingo- ków niskokosztowych. Najwięksi europejscy – oferowania wyższej jakości usługi o zwięk- wych i logistyki, Continental nadal pono- przewoźnicy przeprowadzają proces hybry- szonej wartości dla pasażera bardziej wyma- sił wysokie koszty działalności, wynikające dyzacji swoich usług. Polega on na oferowa- gającego przy dotychczasowym modelu zo- z obsługi ruchu wysokopłatnego i oferowa- niu pasażerom tzw. taryf „skrojonych na mia- rientowanym na obsługę segmentu ruchu nia szerokiego wachlarza usług dla pasażera rę” (à la carte), tj. oferowaniu usługi zarówno

29 5 / 2013 przegląd komunikacyjny Transport lotniczy

dla pasażerów z segmentu przewozów większości tras Iberia Express zastąpi całko- pasażerów pakiety. Nowością jest to, że niskokosztowych, jak i tych oczekujących wicie Iberię z zachowaniem dotychczaso- wybór poszczególnych pakietów możliwy wyższego standardu usługi, zbliżonej do do- wej częstotliwości połączeń tego ostatniego jest również poprzez systemy rezerwacyjne tychczasowej usługi przewoźnika tradycyj- przewoźnika (np. połączenie do Malagi czy (np. istnieje możliwość rezerwacji i wyboru nego, którzy są skłonni zapłacić za nie wyż- Neapolu), a na niektórych zaś, ruch będzie oferty za pośrednictwem biur podróży, przy szą cenę. Przewoźnicy tradycyjni zaczynają przejęty częściowo i operacje będą wykony- wykorzystaniu oprogramowania Amadeus). rezygnować z oferowania w ramach najtań- wane przez obydwu przewoźników. Funk- Najdroższa taryfa Business, skierowana jest szej taryfy z dotychczasowych standardo- cjonowanie nowego przewoźnika zakłada do ruchu wysokopłatnego, w ramach której wych dla nich usług. Zmniejszenie ceny pewną swobodę w planowaniu rozkładu oferowane będą posiłki i napoje. Dla wy- biletów wiąże się z rezygnacją np. wliczone- lotów, niemniej jednym z głównych zadań gody pasażerów nabywających bilet w tej go poprzednio w wyższą cenę biletu prze- operacyjnych Iberia Express będzie obsługa taryfie pozostawiony będzie wolny środko- wozu bagażu rejestrowanego. Zastosowa- ruchu zasilającego madrycki węzeł Iberii. Ibe- wy fotel w konfiguracji foteli w samolotach nie elastycznej konstrukcji taryf umożliwia ria Express skupić ma się na połączeniach po- Iberia Express w układzie 3-3. Uruchamiając skrojenie oferty według potrzeb każdego int-to-point, które stanowić mają podstawę przewoźnika Iberia Express, przewoźnik po- pasażera. Uruchomienie przewoźnika Iberia uzyskiwanych przez nowego przewoźnika zostawia wybór skorzystania z usług dedy- Express, obsługującego ruch niskokoszto- przychodów. Tym samym działania sieciowe- kowanych ruchowi korporacyjnemu, jed- wy na trasach nieprzynoszących zysków go przewoźnika mają być zorientowane na nocześnie kierując tańszą ofertę do ruchu w ramach dotychczasowej działalności ope- połączenia długodystansowe, szczególnie o wysokiej wrażliwości na cenę biletów. racyjnej hiszpańskiego przewoźnika siecio- na poprawę ich rentowności. Na kierunkach, Z kolei nowy przewoźnik powstały na wego, nowego przewoźnika Germanwings gdzie przeważa ruch biznesowy zasilający bazie Germanwings (dotychczasowego w ramach grupy Lufthansy operującego na siatkę połączeń dalekich, nowy przewoźnik niezależnego przewoźnika niskotaryfowe- połączeniach krótkiego i średniego zasięgu, nie będzie operował zanim marka Iberia go w ramach grupy Lufthansa) stopniowo, w tym połączeń point-to-point, jak również Express nie będzie rozpoznawalna rynkowo, w perspektywie do 2014 r., przejmować ma uruchomienie przez Air France bezpośred- a model funkcjonowania charakterystycz- obsługę połączeń na trasach kontynental- nich połączeń z francuskich lotnisk regional- ny dla przewoźników lowcostowych (np. nych Lufthansy, z wyjątkiem ruchu dowo- nych, z których operują już tani przewoźnicy mniejsza przestrzeń na nogi) nie będzie sze- zowo-odwozowego do portów węzłowych (takich jak Ryanair, easyJet, Vueling), wyraź- roko akceptowana przez pasażerów. Innym we Frankfurcie i Monachium. Nowy prze- nie pokazują kierunek zmian w dotychcza- rozpatrywanym rozwiązaniem przez Iberię woźnik już od lipca 2013 r. zapoczątkować sowej ofercie przewoźników sieciowych było wykorzystanie dotychczasowej taniej ma zupełnie nową markę i koncepcję pro- i skierowanie usług również do pasażerów linii lotniczej Vueling, wchodzącej w skład duktu usługi transportowej, umożliwiając z segmentu ruchu niskokosztowego. Uru- grupy IAG, operującego z lotniska w Barce- pasażerom wybór dogodnej dla siebie tary- chomienie wspomnianych powyżej prze- lonie. Niemniej zrezygnowano z tej opcji fy. Zgodnie z przyjętym przez przewoźnika woźników służy również obniżeniu wyso- w obawie, że przejęcie części połączeń Iberii mottem „Niedrogie ale też nie tanie latanie”, kości ponoszonych przez przewoźników z Barcelony i przejęcie ich przez typowego oferowana przez przewoźnika usługa ma sieciowych kosztów osobowych (tj. załóg przewoźnika niskokosztowego negatywnie charakter à la carté, co oznacza, że pasażer latających i personelu pokładowego), które wpłynie na postrzeganie samej Iberii jako będzie mógł dokonać wyboru poszczegól- obok kosztów paliwa stanowią największy przewoźnika obsługującego ruch wysoko- nych elementów składających się na usługę udział w całkowitych kosztach przewoźni- płatny [2]. Niemniej, tworząc Iberia Express, transportową, tworząc własny pakiet usługi ków sieciowych. Zawarcie nowych umów przewoźnik chce wykorzystać doświadcze- dostosowany do indywidualnych potrzeb, i urealnienie stawek wynagrodzeń osobo- nia modelu biznesowego Vuelingu. W tym za który będzie skłonny zapłacić. Celem wych bądź też pozostawienie dotychcza- celu zatrudniono doświadczonych pracow- takiego podejścia jest umożliwienie sko- sowego poziomu wynagradzania perso- ników pracujących uprzednio w Vuelingu, rzystania z usług transportu lotniczego pa- nelu latającego przechodzącego do pracy Clickair (który został przejęty przez Vueling) sażerom z różnych segmentów rynkowych, w utworzonych przewoźnikach lecz przy i Air Nustrum – przewoźnika regionalnego tj. od ruchu niskopłatnego po ruch wysoko- zwiększonej produktywności (a więc na za- operującego w ramach połączeń regional- płatny, wymagający wysokiej jakości usługi sadach przyjętych w modelu biznesowym nych hiszpańskiego przewoźnika. z wieloma udogodnieniami i dodatkowymi taniego przewoźnika) służyć mają zmniej- Należy zauważyć, że rynek obsługiwany elementami towarzyszącymi wykonywanej szaniu tej pozycji kosztowej. dotychczas przez Iberię to przede wszyst- przez przewoźnika usłudze transportowej. Pierwszym połączeniem, na którym roz- kim segment pasażerów korporacyjnych, Jednocześnie istnieje możliwość dokupienia począł swoją działalność nowy przewoź- którzy oczekują wyższej jakości usługi według potrzeby pasażera wybranej usługi nik Iberia Express to połączenie pomiędzy transportowej niż pasażerowie z segmen- dodatkowej, z usług charakterystycznych Madrytem a Alicante, jednego z głównych tu niskokosztowego. Dlatego też, produkt dla wyższego pakietu. Tym samym każdy kierunków obsługiwanych dotychczas w ra- usługi transportowej oferowany w ramach pasażer będzie mógł elastycznie i w pro- mach siatki połączeń Iberii. Siatka połączeń funkcjonowania Iberia Express opiera się sty sposób rozszerzyć dany pakiet według Iberia Express ukierunkowana została głów- na 4 rodzajach taryf (Express, Standard, Flex, własnych potrzeb, korzystając z „jadłospisu” nie na kierunki krajowe, jak również niektóre Business). Najtańszą taryfę stanowi taryfa charakterystycznego dla propozycji niskota- połączenia międzynarodowe na trasach krót- „Express”, w ramach której pasażerowie na- ryfowej i wysokopłatnej. kiego i średniego zasięgu. Działalność nowe- dal będą mogli korzystać z odprawy on-line W ramach taryfy ekonomicznej nowe go przewoźnika ma być skoncentrowana czy też zbierania punktów w ramach pro- Germanwings oferować będą bowiem trzy na walce konkurencyjnej z przewoźnikami gramów lojalnościowych. Wprowadzenie pakiety: pakiet „Best” – najwyższy, w szcze- niskokosztowymi, jak Ryanair i easyJet. Co czterech rodzajów taryf ma umożliwić pa- gólności zaprojektowany dla pasażerów ciekawe Iberia Express nie będzie operować sażerom dokonanie porównania pomiędzy biznesowych, obejmujący w swojej cenie z lotniska w Barcelonie. Jak na razie nie zakła- ofertą Iberia Express a ofertą przewoźników szeroką gamę usług towarzyszących usłu- da się też, aby przewoźnik operował na new- niskokosztowych. Struktura taryf umożliwia dze transportowej. Pakiet ten stanowi naj- ralgicznych połączeniach Iberii jak Madryt – łatwe łączenie oferowanych usług około- wyższy standard dla usług świadczonych – Barcelona i Madryt – Londyn. Niemniej, na lotniczych w odpowiadające potrzebom na trasach w połączeniach europejskich;

30 przegląd komunikacyjny 5 / 2013 Transport lotniczy pakiet „Smart” – zawierający w swojej cenie z tour operatorami (przewozy w formie zanie służy niewątpliwie odejściu od krzy- określone dodatkowe usługi. Pakiet ten od- charterów). Przewoźnik operował będzie żowego finansowania połączeń średniego powiada standardowej usłudze świadczonej z lotniska Orly oraz z wyznaczonych lotnisk zasięgu, tj. z przychodów uzyskiwanych w klasie ekonomicznej; pakiet „Basic” – naj- regionalnych (z wyłączeniem lotnisk w Mar- z rentownych połączeń dalekiego zasięgu. tańszy, obejmujący podstawowe usługi sylii, Tuluzie i Nicei). Podjęte przez francuskie- Nawet dla tak dużych przewoźników jak związane z usługą transportową, przezna- go przewoźnika działania nastawione są na niemiecka Lufthansa czy też Air France nie czony dla pasażerów wrażliwych na cenę bi- oczekiwania podróżnych ze wszystkich seg- do pogodzenia jest w ramach zarządzania letów lotniczych. Pakiet ten odpowiada kon- mentów rynku, począwszy od klientów ruchu finansowego jednoczesna obsługa połą- wencji usługi lotniczej świadczonej przez wysokopłatnego po podróżnych, dla których czeń dochodowych i strategicznych z ryn- przewoźników niskokosztowych. wyznacznikiem przy wyborze przewoźnika kowego punktu widzenia z połączeniami Decyzja Lufthansy to wyraźny sygnał podję- lotniczego jest cena biletu. W styczniu 2013 r. nieprzynoszącymi oczekiwanych wyników cia walki konkurencyjnej w europejskim seg- przewoźnik wprowadził do sprzedaży na 58 finansowych. Według niemieckiego prze- mencie połączeń point-to-point, na którym trasach nową taryfę ekonomiczną nazwaną woźnika, rezygnacja z obsługi bezpośred- sukcesy odnoszą niskokosztowi przewoźni- jako taryfa MiNi, opierającą się na uproszczo- nich połączeń między portami węzłowymi cy, głównie Ryanair, easyJet, Wizzair. Pene- nym produkcie usługi transportowej. Taryfa poza Frankfurtem i Monachium i rozwinięcie tracja rynku niemieckiego przez przewoź- ta jest skierowana dla pasażerów wrażliwych produktu w ramach nowego Germanwings, ników LCC co prawda nie jest tak duża jak na cenę i tych, którzy podróżują bez bagażu ma przynieść korzyści w postaci spadku w przypadku pozostałych państw UE, stąd rejestrowanego [4]. Najtańsza taryfa MiNi jest kosztów jednostkowych o ok. 20% i popra- też ruch niemieckiego przewoźnika siecio- o 20 euro tańsza od najtańszej taryfy klasycz- wę wyników finansowych o 1,5 mld euro wego można oceniać przez pryzmat działań nej – obejmującej dotychczasową ofertę dla w roku 2015 w stosunku do roku 2011 [6]. prewencyjnych, mających również na celu klasy ekonomicznej. Na uwagę zasługuje fakt, Przewoźnicy sieciowi na połączeniach krót- poprawę efektywności przewoźnika w ra- że w ramach taryfy MiNi, objęte są również kich i średnich coraz aktywniej zaczynają kie- mach połączeń bliskiego i średniego zasięgu. usługi świadczone przez przewoźnika na rować swoją ofertę przewozową również do Przyjęta obecnie strategia handlowa Air lotnisku i na pokładzie (poczęstunek, prasa, pasażerów, charakteryzujących się dużą ela- France [3] w odniesieniu do połączeń krót- bagaż podręczny). Pasażer może również stycznością cenową popytu (tj. wrażliwym kiego i średniego zasięgu różni się od dzia- skorzystać z usług komplementarnych, tj. popytem na zmianę cen biletów lotniczych), łań niemieckiego i hiszpańskiego przewoź- wyboru miejsca na pokładzie (jedynie przy czyli segmentu obsługiwanego dotychczas nika, bowiem przewiduje przeprowadzenie odprawie na lotnisku) i odprawy bagażu re- przede wszystkim przez przewoźników ni- reorganizacji operacyjnej w ramach grupy jestrowanego (opcja dodatkowo płatna). skokosztowych.  i skupieniu siatki połączeń europejskich W ramach taryfy MiNi nie można natomiast i krajowych wokół trzech, wzajemnie uzupeł- dokonać zmiany rezerwacji oraz nie są nali- niających się i przeznaczonych do obsługi czane punkty w programie lojalnościowym poszczególnych segmentów rynku marek: Flying Blue. Ceny biletów (wraz z podatkami) Air France, HOP! (Britair, Regional, ) zaczynają się od 49 euro, a dla taryfy klasycz- Materiały źródłowe i France. Siatka połączeń krótkiego nej od 69 euro [5]. i średniego zasięgu obsługiwana przez Air Dwie kombinacje taryfy ekonomicznej [1] M.E.Porter: Przewaga konkurencyjna. France skupiona będzie na ruchu zasilającym będą obowiązywały na połączeniach euro- Osiąganie i utrzymywanie lepszych wy- węzeł lotniska w Paryżu Charles de Gaulle pejskich, oferowanych z lotniska Orly i trzech ników, One Press, Warszawa 2006, s. 75 (CDG), głównie na trasach europejskich baz regionalnych (łącznie 52 kierunki) i 6 tras [2] Co więcej układ ze związkami zawodowy- gdzie przeważa ruch biznesowy. Przewoźnik oferowanych z i do Londynu. Należy zwró- mi przewidują ograniczoną liczbę lotów oferować będzie 3 klasy przewozowe: Eko- cić uwagę, że całościowy kształt siatki prze- wykonywanych przez Vueling w ramach nomiczną, Ekonomiczną Premium i Klasę Biz- woźnika ulega tym samym zmianie i nabiera umów code-share, natomiast przekazanie nes. Siatka połączeń zorientowana ma być na charakteru mieszanego, tj. opiera się jedno- obsługi części połączeń do Iberia Express ruch zasilający węzeł CDG w Paryżu. Utwo- cześnie na układzie hub-and-spoke (wokół problem ten w tym zakresie rozwiązuje. rzone zostaną również trzy bazy regionalne węzła w Paryżu CDG) służącym połączeniom [3] W ramach planu restrukturyzacji pn. w: Marsylii, Tuluzie i Nicei. Operacje wykony- dalekiego zasięgu oraz na układzie z punktu Transform 2015 wane będą na samolotach z rodziny Airbus do punktu pomiędzy poszczególnymi por- [4] Z przeprowadzonej przez Air France na A320 (z konfiguracją miejsc od 131 do 212). tami regionalnymi i systemie gwiaździstym ponad 4 200 pasażerach podróżujących Z kolei regionalni przewoźnicy przy użyciu wychodzącym z portów: Orly w Paryżu na połączeniach krótkiego i średniego samolotów do 100 miejsc na pokładzie (sa- i trzech regionalnych lotnisk w: Marsylii, Tu- zasięgu ankiety wynika że dla 60% po- moloty ATR, Canadair Regional Jet, Bombar- luzie i Nicei. dróżnych cena ma zasadnicze znaczenie dier i Embraer) w ramach marki HOP! obsługi- przy wyborze przewoźnika lotniczego. wać będą od kwietnia 2013 r. ruch zasilający Podsumowanie Z kolei 40% pasażerów deklaruje przy- węzeł CDG z połączeń krajowych oraz połą- wiązanie do danej marki i oczekuje czenia point-to-point z lotniska Orly na de- Podejmowane przez największych euro- pełnego zakresu usługi oferowanej ze stynacjach krajowych. Natomiast z głównych pejskich przewoźników działania mają- strony przewoźnika. Taki sam odsetek lotnisk regionalnych (z wyłączeniem lotnisk w ce na celu restrukturyzację siatki krótkich pasażerów to pasażerowie podróżujący Marsylii, Tuluzie i Nicei) przewoźnicy HOP! ob- i średnich połączeń poprzez uruchomienie bez bagażu rejestrowanego. sługiwać będą wybrane połączenia europej- nowych przewoźników mogą świadczyć [5] Na podstawie informacji przewoźnika skie (np. Bordeaux-Barcelona, Lyon-Bruksela, o nowym zjawisku na europejskim rynku, New Economy Offer: Air France quality Strassburg-Wiedeń). Dotychczasowy prze- a mianowicie odchodzeniu najsilniejszych accessible to all, styczeń 2013 r. woźnik niskokosztowy w ra- przewoźników sieciowych od bezpośred- [6] The New Germanwings – prezentacja pra- mach grupy AF-KLM, obsługiwał będzie przy niej obsługi połączeń krótkiego i średniego sowa Lufthansa Group. http://www.german- użyciu samolotów B737 (ze 186 miejscami) zasięgu i skupieniu się tylko i wyłącznie na wings.com/downloads/New-Germanwings- ruch turystyczny w systemie point-to-point, usłudze transportowej oferowanej na po- Presentation_EN.pdf (z dnia 28.12.2012). w tym również połączenia w ramach umów łączeniach dalekiego zasięgu. Takie rozwią- [7] www.esky.pl

31 5 / 2013 przegląd komunikacyjny