Jaarstukken 2019

Dit is een publicatie van de Gemeente Delfzijl Postbus 20000, 9930 PA Delfzijl www.delfzijl.nl

Jaarstukken 2019 27 mei 2020

Inhoud

Samenstelling van het bestuur ...... 4 Aanbieding ...... 6 Leeswijzer ...... 11 Programmaverantwoording 2019 ...... 13 Programma 1: Burger en Bestuur ...... 14 Programma 2: Wonen, Milieu en Economie ...... 18 Programma 3: Vergunning en Handhaving ...... 25 Programma 4: Ontwikkeling en Vastgoed ...... 30 Programma 5: Openbare orde en Veiligheid ...... 35 Programma 6: Werk en Inkomen ...... 39 Programma 7: Samenlevingszaken ...... 46 Programma 8: Beheer en Realisatie ...... 55 Programma 9: Algemene dekkingsmiddelen, VPB, onvoorzien en overhead ...... 60 Paragrafen 2019 ...... 66 Inleiding ...... 67 A. Lokale heffingen ...... 68 B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing ...... 74 C. Onderhoud kapitaalgoederen ...... 81 D. Financiering ...... 89 E. Bedrijfsvoering ...... 92 F. Verbonden partijen ...... 96 G. Grondbeleid ...... 108 H. Gaswinning ...... 111 Jaarrekening 2019 ...... 117 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling...... 118 Balans per 31 december 2019...... 123 Toelichting op de balans per 31 december 2019 ...... 125 Overzicht van baten en lasten over 2019 ...... 137 Toelichting op het overzicht van baten en lasten over 2019 ...... 138 Nog te autoriseren begrotingsoverschrijdingen ...... 151 Overzicht incidentele baten en lasten ...... 154 WNT ...... 159 EMU-saldo ...... 160 Bijlagen ...... 161 Bijlage overzicht taakvelden naar programma's ...... 162 Bijlage reserves ...... 164 Bijlage voorzieningen ...... 166 Bijlage SISA ...... 168

Bijlage investeringen ...... 175 Bijlage definities (verplichte) Beleidsindicatoren Begroting ...... 181 Bijlage lijst van gebruikte afkortingen ...... 184 Gebeurtenissen na balansdatum ...... 186 Controleverklaring ...... 190 Vaststellingsbesluit ...... 191

Samenstelling van het bestuur

Boven v.l.n.r.: M. Joostens, J.H. Menninga en P. Leeuw Onder v.l.n.r.: J.A. Ronde, G. Beukema en IJ.J. Rijzebol

Burgemeester G. Beukema Wethouder J.H. Menninga

Portefeuille: Portefeuille:  Algemene zaken  Financiën  Algemene coördinatie  Sport en onderwijs  Communicatie  Personeel en organisatie  Klantcontact  Informatisering en automatisering  Bestuurlijke zaken  Inkoop en aanbesteding  Openbare orde en veiligheid  Gebiedsregie  Bestuurlijke samenwerking  Stadsbeheer  Coördinatie herstructurering centrum  Coördinatie Holwierde (samen met Delfzijl wethouder Rijzebol)  Coördinatie wonen en zorg (samen met  Coördinatie dorpen (samen met wethouder wethouder Rijzebol) Rijzebol)  Coördinatie gaswinning  Afronding Marconi  Coördinatie herindeling  Coördinatie Noord (samen met wethouder Rijzebol)  Coördinatie Krewerd

Wethouder M. Joostens Wethouder IJ.J. Rijzebol

Portefeuille: Portefeuille:  Maatschappelijke ondersteuning en  Ruimtelijke ordening participatie  Energie en verkeer  Zorg  VROM, inclusief vergunningverlening  Minderheden  Duurzaamheid en energie  Sociale zaken  Wadden  Sociale werkvoorziening  Verkeer en vervoer, inclusief  Maatschappelijke ondersteuning doelgroepenvervoer (waaronder Wmo)  Stuurgroep Vitale Kust / Waddenoverleg  Volkskredietbank  Projecten centrum Delfzijl  Toezicht en handhaving  Coördinatie Wonen en zorg (samen met  Coördinatie sociaal domein burgemeester Beukema)  Coördinatie wijken, centrum en Farmsum  Coördinatie dorpen (samen met wethouder (samen met wethouder Ronde) Menninga)  Coördinatie noord (samen met wethouder Beukema)  Coördinatie Holwierde (samen met wethouder Menninga)

NB: Wethouder Rijzebol heeft in 2020 afscheid genomen van ons college, vanwege zijn nieuwe rol bij de provincie. In 2019 was hij verantwoordelijk voor de bovengenoemde portefeuilles.

Wethouder drs. J.A. Ronde Gemeentesecretaris P. Leeuw

Portefeuille: Verantwoordelijk voor de gemeentelijke  Jeugd organisatie  Economie en cultuur  Economie en werkgelegenheid (waaronder bedrijventerreinen, midden- en kleinbedrijf, markt)  Landbouw en natuur  Toerisme, recreatie en cultuur  Grondzaken  Vastgoed  Volksgezondheid  Bibliotheek  Jeugd, inclusief passend onderwijs en RMC/Leerplicht  Project Cultuur Centrum  Coördinatie Wijken  Centrum en Farmsum (samen met wethouder Joostens)

Aanbieding Het afgelopen jaar heeft in het teken gestaan van het zoveel mogelijk invulling geven aan ons coalitieakkoord 'De bel voor de laatste ronde!'. De hierin genoemde hoofdthema's 'aardbevingen de baas' en 'de gemeentelijke herindeling' zijn leidraad geweest bij de gemaakte afwegingen. Wij blikken graag terug naar de afgelopen periode aan de hand van ons coalitieakkoord. Terugkijkend zien wij dat wij grote stappen hebben gezet op deze thema's en tegelijkertijd het jaar hebben kunnen afsluiten met een gezond financieel perspectief en een weerstandsvermogen dat toereikend is om de nieuwe uitdagingen waar wij voor staan voorlopig goed te kunnen opvangen.

Gaswinning/aardbevingen Binnen het hoofdthema 'gaswinning/aardbevingen' werken we steeds meer samen met onze partners Appingedam en Loppersum om de forse uitdagingen waar wij voor staan, vorm en inhoud te kunnen geven voor onze inwoners. Ondanks de donkere kant van het aardbevingsdossier hebben wij zoveel mogelijk onze kansen hieruit gebruikt, om onze inwoners een mooi toekomstperspectief te bieden. In 2019 hebben wij de eerste stappen gezet in de aanpak van de Zandplatenbuurt. Het noordelijke deel van de Zandplatenbuurt is onderdeel van de batch 1588. In totaal bevinden zich 527 woningen van deze batch in onze gemeente. De versterkingsmaatregelen bleken zo omvangrijk te zijn, dat het maatschappelijk het meest aanvaardbaar zou zijn om van de beschikbare versterkingsgelden de huidige woningen te slopen en (elders in Delfzijl) nieuw te bouwen. We zijn nu druk bezig om samen met de bewoners uitvoering te geven aan de subsidieverordening met betrekking tot sloop/nieuwbouw.

Bij het ontwikkelen van plannen, zijn wij onverminderd doorgegaan met een evenwichtige spreiding van de inzet over de wijken en dorpen. Het thema 'veiligheid' is hierbij altijd leidend geweest. Gebiedsregie heeft hierbij een grote rol gespeeld, evenals bij de inzet van de dorps- en wijkbudgetten. Wij zijn benaderd door de inwoners van het dorp Krewerd om mee te werken aan het Experiment Krewerd. De bewoners nemen zelf het heft in handen om de bedreiging van de versterkingsopgave om te buigen tot een kans op een toekomstbestendig en duurzaam dorp. Het doel is om binnen het experiment een integrale en duurzame visie te ontwikkelen en deze te combineren met de versterkingsopgave waarbij de bewoner de regie heeft. Deze aanpak past feilloos bij de afspraak uit ons coalitieakkoord om onze inwoners nadrukkelijk te betrekken bij het ontwikkelen van beleid en plannen ("burgers voor in het proces") en burgerinitiatieven te ondersteunen. Gebiedsregie is daarbij faciliterend geweest.

Vanuit het Nationaal Programma Groningen hebben wij een bijdrage gekregen van 15 miljoen euro. Hiervan is een bedrag van 10,5 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de gebiedsagenda Centrum Zuidoost Delfzijl. Dit gaat over het aaneengesloten gebied van de kop van de Havenstraat (AH-locatie) tot de kop van de Nieuweweg (brug Oude Eemskanaal) en de aansluitende gebieden Zuidzijde Molenberg, Damsterkade, Buiskoolplein, aansluiting Singelgracht en de kop van de Doklanden. Het behoud c.q. het versterken van het Cultuurcluster aan het Molenbergplein is nadrukkelijk onderdeel van deze gebiedsagenda. Heel recent hebben wij een vervolgaanvraag ingediend voor de gebiedsagenda Centrum Zuidoost Delfzijl voor een bedrag van 3 miljoen euro. Onze doelstelling voor het totale project is een centrum voor Delfzijl te creëren waar mensen graag zijn. Met een compacte voorzieningenstructuur, dat ruimte biedt aan meer groen, een divers woningaanbod en veilige fiets- en wandelroutes. Met de vervolgaanvraag dragen we daar aan bij door een het winkelgebied te concentreren (verplaatsen Action) en een aantrekkelijk en divers woningaanbod te creëren in en om het centrum. We hebben besloten tot een verdere uitwerking van nieuwbouw van het complex De Molenberg en tot het starten van de voorbereidingsfase. De tweede helft van 2019 is gebruikt om met dit cultuurcluster, bestaande uit theater de Molenberg, de Openbare Bibliotheek Delfzijl en het IVAK een ruimtelijk en functioneel programma van eisen te ontwikkelen. Eind 2019 is besloten om een variant van twee, naast elkaar gelegen, losstaande gebouwen verder uit te werken. Het theater zal hierbij een eigen locatie krijgen en de bibliotheek ook. Beide gebouwen hebben mogelijkheden om activiteiten die onder de vlag van het IVAK worden gehouden te kunnen huisvesten. De verwachting is dat eind 2020, begin 2021 de uitkomsten hiervan bekend zijn.

Daarnaast hebben wij heel recent nog een aanvraag ingediend voor een subsidie van 550 duizend euro voor het project ´Sociaal Plan Delfzijl Noord. Het doel van dit project voor een 'weerbare jeugd´ is om kinderen en jongeren in Delfzijl Noord betere kansen te geven op school en op de arbeidsmarkt. Zodoende hebben de jongeren meer kans op werk in de regio en kunnen ook bedrijven in de regio gemakkelijker goed opgeleid

6 personeel vinden in de regio. Om dit doel te bereiken voor de kinderen uit deze achterstandswijk zijn een aantal stappen nodig. In dit project richten wij ons op: 1. een goede aanpak en extra begeleiding op het kindcentrum, in goede samenwerking met ouders 2. een veiligere wijk om in op te groeien 3. een goede overgang en begeleiding op het voortgezet onderwijs 4. orientatie en ervaring op de arbeidsmarkt.

Voor de resterende NPG-gelden is een Uitvoeringsprogramma voorbereid, dat in 2020 verder wordt uitgewerkt. Daarbij zal ook aandacht zijn voor de bestemming en besteding van toekomstige bijdragen vanuit het NPG. Wij bespreken de inzet en ambities van Delfzijl met de partnergemeenten die per 1 januari 2020 de nieuwe gemeente Eemsdelta vormen. Als een van de eerste stappen hebben wij onze inspanningen samen met de gemeenten Appingedam en Loppersum verwoord in een gezamenlijke paragraaf 'Gaswinning'.

Economie en werkgelegenheid Werkgelegenheid en de toeleiding naar werk is een van de speerpunten uit het coalitieakkoord. In 2019 is de sociaal makelaar gestart met uitbreiding van de groep mensen die hij bedient. Ook degenen die nog wel kans maken op de arbeidsmarkt, maar tijdelijk daar geen stappen in kunnen maken, bemiddelt hij naar een activiteit. Op deze manier blijven zij actief. Daarnaast zijn wij diverse projecten gestart om mensen te begeleiden naar werk. In het 1000-banenplan hebben wij in samenwerking met andere organisaties samengewerkt om de werkgelegenheid die voortkomt uit de bouwopgave van de aardbevingsschade ten goede te laten komen aan de werkzoekenden en bedrijven in onze eigen gemeente. Een mooi voorbeeld van 2019 is de inzet van SROI (social return) voor Plein de Vennen.

Zorg Door de opening van het Gezondheidsplein hebben wij een nieuwe samenwerking kunnen faciliteren aan geïntegreerde zorg. Ook het Sociaal Plein Delfzijl biedt vanuit het nieuwe Gezondheidsplein dienstverlening aan op het gebied van hulp en ondersteuning (sociaal domein). Naast de samenwerking met andere huurders in het Gezondheidsplein is het Sociaal Plein Delfzijl dan fysiek toegankelijk voor inwoners met vragen over opgroeien, opvoeden, voorzieningen, ondersteuning, welbevinden, werk en inkomen. Het jaar 2019 stond in het teken van de doorontwikkeling. Het Sociaal Plein is een duidelijke plek voor de inwoners. En inwoners weten het steeds beter te vinden. In 2019 hebben wij een belangrijke stap gezet met het Groninger Zorgakkoord (GZA). Gezamenlijk met 20 partijen slaan wij de handen ineen om ervoor te zorgen dat Groningers in het aardbevingsgebied ook in de toekomst dicht bij huis kwalitatief goede zorg en behandeling in de regio krijgen. De samenwerkingsafspraken zijn tevens een belangrijke aanjager voor innovatie en vernieuwing in de zorgsector. Voor gemeente Delfzijl omvat het GZA de vernieuwing van zorgvastgoed op een aantal locaties:  Zorgvastgoed voor de huisvesting van Zonnehuisgroep Noord en Cosis in Delfzijl Noord voor ouderen- en psychische zorg;  Zorgvastgoed voor de huisvesting van Lentis, De Hoven en Zonnehuisgroep Noord voor Geriatrische Revalidatie Zorg & Expertisecentrum aan Jachtlaan (voormalig locatie Delfzicht);  Zorgvastgoed voor de huisvesting van verpleeghuiszorg voor De Hoven aan het Zwet.

Jongeren Een van onze grote aandachtspunten was armoedebestrijding onder jongeren. In 2019 heeft een klas jongeren van de opleiding Algemene Operationele Techniek van het Noorderpoort een beleidsadvies gegeven over de vraag 'Wat hebben jongeren nodig om na hun 18de financieel zelfstandig te zijn en wat kunnen wij daar als gemeenten (ADL) in betekenen?' Op deze manier willen we kinderen en jongeren vaker betrekken en invloed laten hebben op ons gemeentelijk (armoede)beleid. Op zeven peuteropvang locaties is VVE (Voor en Vroegschoolse Educatie) aangeboden om peuters extra te stimuleren in hun ontwikkeling. We hebben vormgegeven aan de beweging Child Friendly Cities en er is een JongerenTop georganiseerd. Ook zijn we gestart met Jeugdhulp 'Doen we samen'. Een project waarin ouders en jongeren hun ervaringen met ondersteuning en jeugdhulp kunnen delen en waarmee we zowel een

7 kwaliteitsverbetering beogen maar ook inwoners de kans geven hun ervaringen met de gemeente te delen. Wij hebben daarnaast voordurend het oog gehad op het voorkomen van vroegtijdig schoolverlaten.

Wonen In het afgelopen jaar hebben we een betere samenwerking gehad met diverse partijen, bijvoorbeeld voor de pilot "huurdoorbetaling". We hebben plannen voor herstructurering (vervangende-nieuwbouw) in dorpen opgesteld en deze worden gezamenlijk uitgewerkt, concreet gemaakt en uitgevoerd. Bewonersplatform Delfzijl heeft onderzoek gedaan naar de behoefte naar "Tiny Houses" in Delfzijl. De uitkomst van het haalbaarheidsonderzoek wordt begin 2020 verwacht. Vanuit de beschikbare middelen om de woningvoorraad te transformeren en te vernieuwen zijn ter uitvoering van het transitiefonds de projecten Rijksweg e.o., Hoogwatum en aanpak Rotte Kiezen gestart. Het project Wonen met een Plus is voortgezet. Met de samenwerkende partners zijn vervolgstappen gezet die de definitieve haalbaarheid dichterbij brengen. De inzet van startersleningen is een groot succes geweest, het budget is volledig ingezet.

Milieu/duurzaamheid Voor de implementatie van de BOR (besluit omgevingsrecht) is een plan van aanpak opgesteld. In regionaal, mogelijk provinciaal verband, is een proces opgestart waarbij gemeente worden geholpen verder te komen in het proces van implementatiekaders waarin de nieuwe taken en bevoegdheden van de gemeente binnen de Omgevingswet zijn vastgelegd. De energietransitie heeft invloed op de gebouwde omgeving. De warmte- en energievoorziening door aardgas in industrie en woningen zal vervangen moeten worden door hernieuwbare bronnen. De energietransitie is in volle gang en heeft zijn weerslag op zowel de gebouwde omgeving als het landelijk gebied. Dit vraagt de nodige inspanning van ons om dit in goede banen te leiden. In 2019 hebben we de visie 'ruimte voor energie' opgesteld. Daarnaast is een onderzoek gestart naar de haalbaarheid van het aanleggen van een warmtenet voor de gemeente Delfzijl en Appingedam. De resultaten hiervan worden in 2020 verder uitgewerkt. We hebben een start gemaakt met plannen van aanpak voor twee aardgasvrije wijken binnen het programma Aardgasvrije Wijken (PAW). Dit betreft Delfzijl Noord en Nieuwborgen. Het project Nieuwborgen wordt samen uitgewerkt met de gemeente Oldambt en gaat over de dorpen Nieuwolda en Wagenborgen. De uitwerking van Delfzijl Noord loopt samen met het haalbaarheidsonderzoek Warmtenet.

Sport Een nieuw initiatief vanuit inwoners van Delfzijl was de PinksterTrail in 2019. Dit is een groot succes geworden. Het is een nieuw evenement en uniek in onze regio. Het parcours heeft een lengte van ruim 8 km en gaat door diverse gebouwen in Delfzijl. Daarnaast zijn grote stappen gezet in het toekomstbestendig maken van diverse sportverenigingen. Bij de voetbalvereniging Weo in Woldendorp is de nieuwbouw/renovatie van de kleedaccommodatie in gebruik genomen. Op het sportpark Katmis in Holwierde en op het sportpark Burgemeester Van kampen in Wagenborgen zijn twee nieuwe kunstgrasvelden aangelegd.

Recreatie en toerisme In het afgelopen jaar hebben wij ons gericht het bevorderen van toerisme. Delfzijl zal vermarkt worden als een Maritieme stad aan het Wad. Dit zal uniform terugkomen in alle reclame-uitingen die gemaakt worden voor de grotere evenementen in Delfzijl. Er zijn nieuwe folders en wandelroutes gemaakt voor onder andere Termunten/Termunterzijl en Wagenborgen. Het Visserijmuseum in Termunterzijl zal verder worden uitgebouwd om een professionele verdiepingsslag te maken. Dit museum in Termunterzijl zal in de nieuwe vorm meer toeristen kunnen trekken naar Termunterzijl. De nieuwe camperplaats "De Eemsdijk" aan de voet van de dijk in Delfzijl is in 2019 onofficieel opengegaan. Deze nieuwe camperplaats gaat voor de "mooiste camperplaats van Nederland". In Termunterzijl is een start gemaakt met het renoveren van de parkeerplaatsen/camperplaatsen bij camping Zeestrand. Dit alles zal naar verwachting bij gaan dragen aan het aantrekken van toeristen.

Gemeentelijke herindeling In de strategische agenda 'De poort van Eems en Dollard' van de gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum staan de ambities benoemd, toegespitst op perspectieven en uitdagingen voor Delfzijl, Appingedam en Loppersum, als ware dit één gemeente. Samen met Appingedam en Loppersum werken we hard om vorm te

8 geven aan deze perspectieven en uitdagingen. Daarnaast zijn we nu in de fase waarin onze medewerkers zekerheid krijgen over hun passende plaats in de nieuwe organisatie. De namen van het nieuwe beoogde management van Eemsdelta zijn inmiddels bekend gemaakt. Voor het samenstellen van de jaarstukken 2019 hebben wij vergaande stappen in de samenwerking gezet. Wij zijn met de drie gemeenten samen opgetrokken in de planning, afstemming van de gezamenlijke thema's en vormgeving van dit boekwerk. Daarnaast zijn we druk doende met de uitwerking van het strategisch financieel perspectief voor de nieuwe gemeente. Wij hebben de ambitie uitgesproken en nageleefd om financieel 'schoon door de poort' te gaan. Als college zetten wij ons volledig in om hier zoveel mogelijk handen en voeten aan te geven. Deze jaarrekening, alsmede het samenwerkingsproces voor deze jaarrekening met onze herindelingspartners, draagt daar zeker aan bij. Ons hierna benoemde weerstandsvermogen is tevens een belangrijke bouwsteen in de overdracht van een financieel stabiele positie naar de nieuwe gemeente.

Resultaat 2019 De voorlopige cijfers laten een positief resultaat voor bestemming zien van € 1,4 miljoen. Hiervan zal ruim € 1 miljoen worden bestemd voor de onderdelen uit de decembercirculaire 2019 van de algemene uitkering. Bovendien stellen we voor om voor de invoering van de Omgevingswet een budget van € 90.000 beschikbaar te stellen. Na bestemming resteert een voorlopig positief resultaat van € 305.000.

Hieronder nemen wij u mee in hoe dit resultaat tot stand gekomen is en wat de grootste verschillen zijn ten opzichte van de begroting.

Begrotingssaldo, volgens T3-2019 € 273.000

Programma 3 Omgevingsvergunningen € 182.000 Programma 4 Gaswinningsdossier € 376.000 Programma 6 Uitkeringen BUIG € -149.000 Armoede- en minimabeleid € -183.000 Uitvoeringskosten € 552.000 Programma 7 Wmo € -406.000 Jeugd- en jongerenwerk € -511.000 Openbare bibliotheek € 130.000 Programma 8 Huisvuildienst € -141.000 Begraafplaatsrechten € -150.000 Programma 9 Onroerendezaakbelasting € 578.000 Algemene uitkering € 1.046.000 BTW-compensatiefonds € 105.000 Voorziening dubieuze debiteuren € -172.000 Overige afwijkingen € -99.000 € 1.158.000

Resultaat voor bestemming € 1.431.000

Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is een indicator voor de mate waarin we binnen een duurzaam meerjarig sluitende begroting substantiële financiële tegenvallers kunnen opvangen, zonder aantasting van het bestaande beleid. De ratio van ons weerstandsvermogen is 1,32. Voor Eemsdelta (ADL) is de ratio berekend op 1,38. Dat zou normaliter voldoende om mogelijke risico's te kunnen opvangen, ware het niet dat wij in het begin van 2020 helaas werden overvallen door het coronavirus COVID-19. Het is ons duidelijk dat dit in 2020 een grote (financiële) impact zal hebben. Dit zal ook invloed hebben op ons weerstandsvermogen. Het is daarom belangrijk dat de ratio eind 2019 voldoende is om de risico's te kunnen opvangen die ons nu bekend zijn. In 2020 zullen wij al onze inspanningen erop richten om onze financiële positie gezond te houden, zonder onze lopende bedrijfsvoering aan te tasten. Richting de herindeling zal dit een grote opgave worden.

Delfzijl, 9 juni 2020

Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders,

De burgemeester De gemeentesecretaris Gerard Beukema Peter Leeuw

Leeswijzer

Met de jaarstukken legt het college van burgemeester en wethouders verantwoording af over het door haar gevoerde beleid in 2019 en de daaraan verbonden uitgaven. Uitgangspunten daarbij zijn de voornemens uit de begroting 2019, zoals deze door de gemeenteraad zijn vastgesteld. Het betreft de een-na-laatste jaarrekening van de zelfstandige gemeente Delfzijl. Deze voornemens zijn gegroepeerd in negen programma’s; voor elk programma is daarbij aangegeven welk maatschappelijk effect de gemeente daarmee wil bereiken. In het jaarverslag wordt per programma vermeld wat er is bereikt en wat de financiële investering is geweest. Het college legt verantwoording af aan de raad en onze inwoners over het gevoerde beleid en beheer in 2019. De jaarstukken zijn daarnaast ook interessant voor onze partners in de stad en in de regio. Ook bevatten de jaarstukken informatiewaarde voor het Rijk en andere stakeholders. In overeenstemming met de presentatie van de begroting 2019 zijn het jaarverslag en de jaarrekening in één gezamenlijk boek (jaarstukken) samengevat. Jaarverslag en jaarrekening verschijnen zowel als gedrukt boekwerk als in digitale vorm. De gemeenteraad behandelt de jaarstukken in de raadsvergadering van juni 2020.

Regelgeving Als uitwerking van de Wet dualisering gemeentebestuur is het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) verschenen. Hierin is de begrotingsopzet vastgelegd. Beoogd wordt de raad zo goed mogelijk te ondersteunen in zijn kader stellende en controlerende taak. In dit verband moeten ook de verordeningen op grond van de artikelen 212, en 213 worden genoemd. Deze regels geven de lijnen aan waarbinnen de raad de kaders stelt en controleert en het college van burgemeester en wethouders bestuurt, uitvoert en rapporteert. Volgens het BBV moeten de jaarstukken bestaan uit een jaarverslag (programmaverantwoording en de paragrafen) en een jaarrekening (overzicht van baten en lasten in de jaarrekening inclusief toelichting en een balans inclusief toelichting).

Harmonisatie De opmaak van de jaarstukken 2019 zien er qua lay-out anders uit dan bij de jaarstukken 2018. Er is door de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum voor gekozen om, vooruitlopend op de herindeling, zo veel als mogelijk te gaan harmoniseren. De lay-out van de jaarstukken is voor alle drie de gemeenten dan ook hetzelfde in 2019. Hiernaast zijn ook de paragrafen zoveel mogelijk geharmoniseerd. In de paragrafen wordt niet alleen meer de situatie in Delfzijl beschreven, maar ook de situatie in de buurgemeenten. Ook zijn de balans en de toelichtende tabellen qua lay-out hetzelfde. Dit alles om straks bij de start van de gemeente Eemsdelta snel met een geconsolideerde balans en nieuwe paragrafen te kunnen komen.

Jaarverslag

Programmaverantwoording De raad heeft de programma’s vastgesteld. Bij elk van de programma’s wordt weergegeven wat er in de begroting 2019 vermeld stond en wat we wilden bereiken. In het jaarverslag 2019 wordt vervolgens verantwoording afgelegd over de behaalde resultaten. Hiertoe wordt bij elke onderdeel het bereikte resultaat weergegeven. Per programma zijn ook een aantal verplichte beleidsindicatoren opgenomen in de verantwoording. Elke gemeente heeft dezelfde set beleidsindicatoren. De website www.waarstaatjegemeente.nl levert deze indicatoren. Van enkele beleidsindicatoren is de meest recente informatie afkomstig uit 2017 en 2018.

Paragrafen Onderdeel van de verantwoording vormen de verplichte paragrafen: lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, financiering, bedrijfsvoering, verbonden partijen en grondbeleid. Daarnaast hebben we met Appingedam en Loppersum gezamenlijk een paragraaf gaswinning geschreven. Hierin wordt ook de relatie gelegd met de middelen en projecten in het kader van de NPG, die een verantwoording over de middelen vraagt. Deze paragraaf vervangt de oude paragrafen Demografische ontwikkelingen en IIP en Gevolgen gaswinning. Daarnaast is de paragraaf Sociaal domein komen te vervallen. Deze teksten maken nu onderdeel uit van de programmateksten.

Jaarrekening

Grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling In gezamenlijkheid met Appingedam en Loppersum hebben wij de grondslagen zoveel mogelijk geharmoniseerd. Daar waar dit niet mogelijk was, wijken de grondslagen van de drie gemeenten van elkaar af.

Balans Daarna vindt u de balans van de gemeente met een toelichting op de afzonderlijke onderdelen van de balans. Voor de herindeling zijn we bezig met de samenvoeging van de activa-overzichten van Appingedam, Delfzijl en Loppersum. Als gevolg hiervan hebben wij ook enkele posten vast opgeschoond.

Overzicht van baten en lasten in de jaarrekening Het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening is deels geïntegreerd in de programmaverantwoording. Bij ieder programma wordt een overzicht gegeven van de baten en lasten van het betreffende programma van zowel de realisatie, de begroting na wijziging en de primitieve begroting. Ook wordt aangegeven welke toevoegingen en onttrekkingen aan reserves hebben plaatsgevonden bij dit programma. In het onderdeel Programmarekening worden op programmaniveau de saldi van baten en lasten en de financiële afwijkingen ten opzichte van de bijgestelde begroting weergegeven. De toelichting daarop vindt u in onderdeel 'Toelichting op het overzicht van baten en lasten 2019'.

Programmaverantwoording 2019

Programma 1 Burger en bestuur

Programma 2 Wonen, milieu en economie

Programma 3 Vergunning en handhaving

Programma 4 Ontwikkeling en vastgoed

Programma 5 Openbare orde en veiligheid

Programma 6 Werk en inkomen

Programma 7 Samenlevingszaken

Programma 8 Beheer en realisatie

Programma 9 Algemene dekkingsmiddelen, VPB, onvoorzien en overhead

Programma 1: Burger en Bestuur

ALGEMENE DOELSTELLINGEN Dit programma gaat over bestuursorganen, bestuursondersteuning, dienstverlening, gebiedsregie, communicatie en representatie, bestuurlijke samenwerking, ondersteuning gemeenteraad en rekenkamer.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Communicatiebeleidsplan 2008 Coalitieakkoord 'De bel voor de laatste ronde' 2018 Beleidsplan 4D's 2015 – 2018 Nieuw samenspel tussen gemeente en inwoners: Gebiedsgericht werken vanaf 2015 2014 Notitie Gebiedsregie, verbinding, positie, rol en verantwoordelijkheid 2016 Herindelingsadvies Eemsdelta, samenvoeging gemeenten Appingedam, Delfzijl en 2019 Loppersum Samenhangend document 'Eemsdelta is dichtbij' 2019

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten Hieronder omschrijven wij de trends en knelpunten in 2019.

Gaswinning en Aardbevingen De gaswinning en de hierdoor veroorzaakte bevingen hebben ook in dit jaar weer veel gevraagd van de gemeentelijke overheid in onze regio. We hebben iedere dag gemerkt dat onze inwoners de gevolgen van de gaswinning als zeer bedreigend ervaren. Ook dit jaar hebben wij in onze activiteiten hun belangen om veilig te wonen voorop staan. Begin 2019 is een lokaal plan van aanpak vastgesteld en in 35 informatiebijeenkomsten gedeeld met onze inwoners. Het kabinet heeft besloten de gaswinning de komende jaren af te bouwen naar nul. Dit heeft gevolgen voor de versterkingsoperatie. In de informatiebijeenkomsten zijn de consequenties daarvan met de inwoners besproken. Het lokaal programma is in nauw overleg met de NCG vastgesteld, maar we hebben moeten vaststellen dat er nauwelijks informatie beschikbaar kwam over de stand van de zaken van de uitvoering (zowel opnames als beoordelingen) en dat de uitvoering niet steeds volgens de door ons vastgestelde prioriteitsstelling verloopt. Er is bij de minister afgedwongen dat er een pakket aan versnellingsmaatregelen werd ontwikkeld. Wij zijn hierin hand in hand opgetrokken met de andere regionale bestuurders. Het pakket aan maatregelen wordt in 2020 ingevoerd. Tegelijkertijd moet dan het reguliere versterkingsprogramma op stoom komen. Helaas is 2019 een teleurstellend jaar geweest voor wat betreft de beoordelingen of en hoe woningen versterkt moeten worden. Voor een deel van onze inwoners geldt dat er wel perspectief op een veilige oplossing is geboden. Eind maart is aan bewoners van de 527 woningen in de Zandplatenbuurt Noord e.o. meegedeeld dat zij naast versterken kunnen kiezen voor de verkoop of sloop van de huidige woning en het bouwen van een nieuwe. Er is door de aardbevingsgemeenten een subsidieregeling ontwikkeld die mensen in staat stelt om zelf regie te voeren op de uitvoering van de werkzaamheden. Er is blijvende aandacht voor de impact op de sociale veiligheid, gezondheid, maatschappelijke onrust en economie. Het motto 'Veiligheid voorop' is onverkort ons uitgangspunt.

Dienstverlening Wij bieden alle contactmogelijkheden op gelijk niveau aan, zodat iedere inwoner, dezelfde informatie krijgt. Aan de hand van een doorlopend klanttevredenheidsonderzoek en het betrekken van inwoners bij de dienstverlening zijn de contactmogelijkheden ingericht op basis van behoefte van onze inwoners.

Het Sociaal Plein Delfzijl is bestemd voor alle inwoners met vragen of zorgen over opgroeien, opvoeden, ondersteuning bij het thuiswonen, welbevinden, werk of rondkomen met geld. Het Sociaal Plein Delfzijl is telefonisch, digitaal en fysiek bereikbaar voor bewoners, vrijwilligers en professionals. Langslopen kan ook bij

14 de medewerkers van het Sociaal Plein in het Gezondheidsplein Molenberg. Door de onderlinge samenwerking tussen diverse netwerkpartners in het Sociaal Plein zijn er korte lijnen tussen vrijwilligers en professionals zodat er een goed vangnet is voor inwoners met vragen of zorgen.

Strategische doelstelling(en) De volgende strategische doelstellingen hebben we geformuleerd.

Bestuur Het democratisch bestuur werkt transparant en behartigt de belangen van de gemeente en haar inwoners zo goed mogelijk. Daarbij werken wij op lokaal niveau met buurgemeenten samen als dat duidelijke efficiencywinst oplevert, als een kwaliteitsslag mogelijk is of als we de ambtelijke organisatie kunnen versterken. Wij willen een grote betrokkenheid van de inwoner, verlenen onze diensten vraag- en klantgericht en informeren inwoners actief.

Dienstverlening Wij bieden onze dienstverlening aan via telefoon, website, balie en post. Teksten op de website en brieven vanuit het Klant Contact Centrum (KCC) en burgerzaken zijn voor 40% aangepast naar begrijpelijke taal. Wij helpen onze klanten plezierig, deskundig en professioneel. Uit continue metingen blijkt dat onze inwoners tevreden zijn over onze dienstverlening. Als inwoners niet tevreden zijn, passen wij onze dienstverlening daar waar mogelijk aan.

Communicatie Als lokale overheid willen we betrouwbaar en geloofwaardig zijn. Dat betekent dat we niet alleen zeggen wat we doen, maar ook doen wat we zeggen. Wij zijn duidelijk in welke producten en diensten onze inwoners van ons kunnen verwachten. Dit doen wij digitaal en persoonlijk, naar de mogelijkheden en wensen van onze inwoners. Ook zijn we regelmatig met inwoners, organisaties en groeperingen in gesprek. Wij streven er naar een samenwerkingspartner te zijn, die ondersteunend en faciliterend is. We zijn op zoek naar verbinding tussen de uiteenlopende belangen van de diverse partijen waar wij als lokale overheid mee te maken hebben. Daarbij realiseren we ons dat wij onderdeel zijn van een netwerk van personen, bedrijven en instellingen met onze eigen verantwoordelijkheid. In 2019 is in ADL-verband een communicatiestrategie 'Op weg naar de nieuwe gemeente' opgesteld. Hierbij zijn ook bewoners en professionals gevraagd.

Gebiedsgericht werken In Netwerkend Delfzijl zijn een aantal doorontwikkelpunten beschreven binnen het Gebiedsgericht Werken. Belangrijke ontwikkelingen in 2019 waren:  De oplevering van de gebiedskompassen;  Het gebruik van de gebiedskompassen in een aantal pilotgebieden;  Starten met gebiedsteams in een aantal pilotgebieden;  Ontwikkelen van methodieken voor bewonersavonden;  Procesroute voor het maken van beleid met bewoners;  Procesroute om een initiatief mogelijk te maken. De gemeenteraad heeft een vervolg gegeven aan het bezoeken van initiatieven en daarbij de veranderende rol van de overheid als vertrekpunt genomen.

Gebiedsregie Gebiedsregie verankert zich steeds beter in de samenleving in onze dorpen en wijken. Gebiedsregisseurs zijn vooral actief in de volgende taakvelden:  Verantwoordelijk voor de dorps- en wijkbudgetten;  Het onderhouden van contacten met de dorps- en wijkverenigingen (eerste aanspreekpunt);  Oog- en oor-functie voor het college en de interne organisatie;  Het organiseren van de bestuurlijke overleggen in de dorpen en wijken;  Het werken op locatie (nut en noodzaak, zichtbaarheid etc.);  Contacten met professionals in het veld zoals de wijkteams;  Het werken in de tandems (fysiek en sociaal);  Ondersteunen van bewonersinitiatieven;  Gevraagd en ongevraagd adviseren van collega's en college.

Prioriteiten Hieronder staan onze speerpunten benoemd die wij in 2019 wilden bereiken;  Veiligheid en communicatie bij gaswinnings- en aardbevingsdossier (focus op inwoners);  Voorbereiden besluitvorming op grond van de wet Algemene regels herindeling (Arhi) en uitvoering van het Plan van Aanpak herindeling DAL-gemeenten;  Eenduidige communicatie via de diverse ingangen (post, telefoon, e-mail, balie en sociale media);  Digitale dienstverlening optimaliseren;  Optimaliseren van interne en externe communicatie;  Verbeteren toegankelijkheid tot de zorg en de ondersteuning;  Gebiedsgericht werken.

Operationele doelen en activiteiten In deze paragraaf geven we aan wat we in 2019 hebben gedaan om onze doelen te bereiken.

Bestuurlijke samenwerking De ADL-gemeenten hebben de voorbereidingen op de beoogde herindeling voortvarend opgepakt. Er is een 'Plan van Aanpak herindeling DAL-gemeenten' (2018) vastgesteld waarvan de implementatie plaatsvindt onder verantwoordelijkheid van de Stuurgroep herindeling Eemsdelta en een gezamenlijke projectorganisatie.

Wettelijk spoor De raden van de Appingedam, Delfzijl en Loppersum hebben op 28 maart 2019 unaniem het herindelingsadvies Eemsdelta, samenvoeging gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum vastgesteld. De Gedeputeerde Staten van de provincie Groningen hebben het herindelingsadvies, samen met een positieve zienswijze verzonden aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Op 27 september 2019 heeft de ministerraad ingestemd met het verzenden van het wetsvoorstel voor advies aan de afdeling advisering van de Raad van State. Het wetsvoorstel tot samenvoeging van de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum is op 20 november 2019 ingediend bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal. De naam van de nieuw te vormen gemeente is Eemsdelta met de herindelingsdatum van 1 januari 2021. Als de herindelingswet op tijd in werking treedt, vinden in november 2020 de herindelingsverkiezingen plaats.

Veranderspoor Na de vaststelling van het herindelingsadvies zijn we in het veranderspoor in 2019 aan de slag gegaan met het verder ontwikkelen van de kaders van de nieuwe gemeente Eemsdelta. Inwoners, maatschappelijke organisaties, de raden, medewerkers en andere partijen zijn betrokken bij het opstellen van een visie op de nieuwe gemeente, haar besturingsfilosofie en dienstverleningsconcept. In het samenvattend document 'Eemsdelta is dichtbij' is de onderlinge samenhang aangebracht tussen deze drie onderwerpen en zijn de uitkomsten gebundeld. Dit samenhangend document beschrijft op hoofdlijnen de kaders voor de nieuwe gemeente met als kern: Eemsdelta staat midden in de samenleving. De gemeenteraden hebben in oktober 2019 ingestemd met het document 'Eemsdelta is dichtbij' en het wordt in het 1e kwartaal 2021 ter vaststelling doorgeleid naar de gemeenteraad van Eemsdelta om vast te stellen.

Fusiespoor In het fusiespoor zijn de activiteiten gebundeld die daadwerkelijk ervoor zorgen dat er straks één gemeentelijke organisatie ontstaat. In brede zin, want dat gaat ook over de gemeenteraad en gelieerde organisaties in gemeenschappelijke regelingen. De Raadsklankbordgroep is, in nauw overleg met de griffiers van de drie gemeenten, gestart met een aantal werkgroepen rond de eigen thema’s. In de zomer van 2019 is, aansluitend op de eerder genoemde kaders voor Eemsdelta, een start gemaakt met het ontwerpen van de nieuwe organisatie. Een concept uitwerking van het organisatieontwerp is in november 2019 voor advies voorgelegd aan de Bijzondere OR. Ook is er in het najaar van 2019 gewerkt aan de verdere uitwerking, onder andere via functieboeken en formatieplan. Het Sociaal Statuut 'Herindeling gemeenten Appingedam, Delfzijl, Loppersum en de gezamenlijke gemeenschappelijke regelingen' is vastgesteld.

Daarnaast zijn in 2019 op alle bedrijfsvoeringsthema's en inhoudelijke beleidsthema’s werkgroepen gestart. Zij brengen de huidige situatie in beeld, leveren een bijdrage aan de uitwerking van de nieuwe organisatie en zorgen voor harmonisatie.

Overige doelen en activiteiten Wij hebben bijgehouden hoe inwoners onze website raadplegen. Met behulp van een monitorprogramma hebben we de top 10 producten toegankelijker gemaakt en in begrijpelijk Nederlands geschreven. Aan de hand van het monitoringssysteem van sociale media zijn er omgevingsanalyses gemaakt voor onder andere de ESD- blazers. Het app-meldpunt openbare ruimte is verder doorontwikkeld, waarbij alle meldingen nu terechtkomen op één punt en waardoor het inzichtelijk is geworden waar en hoe meldingen worden gedaan.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 2.342 3.190 339 Lasten 4.457 5.308 2.330 Saldo -2.115 -2.118 -1.991

Totaal saldo van baten en lasten -2.115 -2.118 -1.991 Toevoeging/onttrekking aan reserves - - - Gerealiseerd resultaat -2.115 -2.118 -1.991

Programma 2: Wonen, Milieu en Economie

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING Dit programma omvat het ruimtelijk, volkshuisvestelijk, milieu-, natuur- en economisch beleid van de gemeente. Het bestaat uit de taakvelden ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, stedenbouw, verkeer, algemeen milieubeleid, natuur, windenergie, bodem, water, archeologie, economie en bedrijfshuisvesting.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Programma Marconi 2012 Beleidsvisie Externe Veiligheid 2012 Economische Visie Eemsdelta 2030 2012 Geluidszone Industrielawaai en Beleidsregel zonebeheer (beleidsregel update: 2015) 2013 Regionale Nota bodembeheer provincie Groningen 2013 Intergemeentelijk bodembeleidsplan gemeenten Noord Groningen 2013 Nota bodembeheer voor de Eemshaven en de industriegebieden te Delfzijl 2013 Nota Wonen "Focus op kwaliteit" 2014 Bedrijventerreinenvisie Eemsdelta 2015-2035 2015 Regionaal prestatiekader Woon- en Leefbaarheidsplan 2015-2020 2015 Natura 2000-beheerplan Waddenzee (periode 2016-2022) 2015 Nota cultuurhistorie en cultuurhistorische waardenkaart 2016 Structuurvisie Eemsmond Delfzijl 2016 Behoudsplan 'behoud in-situ' archeologische waarden en verwachtingen Industriegebied 2017 Oosterhorn Herziening archeologische beleidsnota en beleidsadvieskaart gemeente Delfzijl 2017 Interim-Milieubeleid en VTH-kader 2017 Noord Groningen Leeft! Woon- en leefbaarheidsplan 2017 – 2021 2017 Jaarlijkse Prestatieafspraken gemeente Delfzijl met corporaties en huurdersorganisaties 2019 Woonvisie 2018-2022 'Voor een toekomstbestendig Delfzijl' 2017 Gebiedsvisie Delfzijl-Noord 2017 Toekomstplan Wagenborgen 2017 Watertakenplan DAL-W2 2018-2022 2018 Meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen 2018-2022 2018 Uitvoeringsagenda Delfzijl 2019 e.v. 2019

BELEIDSINDICATOREN

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Functiemenging % 2018 48,3 48,8 Vestigingen (van bedrijven) Aantal per 1.000 2018 154,0 104,8 inwoners in de leeftijd van 15 t/m 64 jaar Nieuw gebouwde woningen Aantal per 1.000 2017 9 1,6 woningen Demografische druk % 2019 79,0 81,0

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten Hieronder omschrijven wij de trends en knelpunten die we hebben voorzien.

Demografische ontwikkelingen Net als in andere delen van het land verandert de samenstelling van de bevolking door ontgroening en vergrijzing. Zo ook in onze gemeente en regio. Door de veranderende samenstelling van de bevolking veranderen ook de behoeften in het wonen. Meer woningen voor één en twee persoonshuishoudens (jong en oud), minder traditionele gezinswoningen (maar wel passend bij de middengroep/doorstromers, meer leeftijdsvriendelijke en duurzame wonen). Innovatieve woonconcepten zoals Tiny houses bieden mogelijkheden.

Falend marktmechanisme van de woningmarkt De noodzaak om de woningvoorraad te vernieuwen en te verbeteren vindt steeds minder zijn oorsprong in de demografische ontwikkeling, maar is steeds meer het gevolg van een falend marktmechanisme van de woningmarkt. De koopvoorraad concurreert op prijs-kwaliteit sterk met de huurvoorraad. Daarbij komt dat lagere inkomens ook meer in staat zijn een woning te kopen. De vraag doet zich voor of deze doelgroep de mogelijkheden heeft om de woning op een goede manier te bewonen en te onderhouden.

Groei en krimp: stad en regio ADL Een oververhitte woningmarkt in de stad en falend marktmechanisme in de regio en in het bijzonder Delfzijl komt een goed functionerende woningmarkt niet ten goede. Een dergelijke woningmarkt is nodig waarbij een matigend effect kan worden bereikt in de ontwikkelingen van groei en krimp.

Aardbevingen De aardbevingen hebben invloed op ons woningbouwprogramma, zowel kwantitatief (sloop en krimpopgave) als kwalitatief (het aardbevingsbestendiger bouwen en de verduurzaming van de woningvoorraad) en op scholen, winkels, kantoren en fabrieken (chemiepark). In de paragraaf over gaswinning gaan we hier dieper op in.

Rijks Structuurvisie De Rijks Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte wijst onze regio aan als stedelijke regio met topsectoren energie, chemie (Delfzijl), water(kennis)technologie en de ontwikkeling van windenergie. Energyport (Noord-) Nederland is het energieknooppunt van noordwest Europa. Dit heeft vooral effecten op de ontwikkeling van Oosterhorn en van de Eemshaven. Het provinciaal ruimtelijk beleid heeft voornamelijk effect op het buitengebied, de wind- en zonneparken en Oosterhorn.

Verdubbeling N33 Een positieve ontwikkeling is dat de provincie investeert in de verdere verdubbeling van de N33 tot de aansluiting bij de N362. Dit is niet alleen gunstig voor de verkeersveiligheid, maar komt ook de bereikbaarheid van de regio ten goede. De verbeterde bereikbaarheid is een stimulans voor de economie in onze regio.

Omgevingswet De Eerste en Tweede Kamer hebben ingestemd met de Omgevingswet. Met de Omgevingswet zal het omgevingsrecht ingrijpend worden gewijzigd. De 26 bestaande wetten en 177 Algemene Maatregelen van bestuur (AMvB's) zullen worden vervangen door één wet en vier AMvB's. Het begrip fysieke leefomgeving staat centraal. De Omgevingswet heeft grote gevolgen voor de gemeente. De Omgevingswet zal naar verwachting op 1 januari 2021 in werking treden.

In de Omgevingswet zijn de bodem en het ondergronds ruimtegebruik belangrijke te beoordelen aspecten van de fysieke leefomgeving. Voor de toegankelijkheid van de beschikbare informatie wordt een gestandaardiseerde digitale informatievoorziening ingericht. Met deze Basisregistratie ondergrond zijn gegevens over de bodem- en de ondergrond up-to-date, gratis beschikbaar en toegankelijk voor overheden, bedrijven en burgers. Dit levert een aanzienlijke kosten- en tijdsbesparing op.

Energietransitie De energietransitie heeft invloed op de gebouwde omgeving. De warmte- en energievoorziening door aardgas in industrie en woningen zal vervangen moeten worden door hernieuwbare bronnen. De energietransitie is in volle gang en heeft zijn weerslag op zowel de gebouwde omgeving als het landelijk gebied. Dit vraagt de nodige inspanning van de gemeente om dit in goede banen te leiden. Samen met de gemeenten Appingedam en Loppersum is een visie Ruimte voor Energie opgesteld. Binnen de Regionale Energie strategie (bestaande uit waterschappen, provincie Groningen en Groninger gemeenten) wordt een landelijk bod voorbereid. In 2021 moet er een transitievisie warmte gereed zijn.

Strategische doelstelling(en) Om te bereiken wat we beogen, hebben we de volgende strategische doelstellingen geformuleerd:  De economische ontwikkeling bevorderen en een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. Dit willen we bereiken door te investeren in bestaande en nieuwe werkgelegenheid, in vergroening en in verduurzaming van de chemie- en energiesector.  Een veilige en gezonde leefomgeving, met een duurzaam evenwicht tussen economische ontwikkelingen, ecologie en duurzaam beheer van bodem, ondergrond en energieopwekking en verbruik, met grenzen aan de belasting van de milieukwaliteit van de leefomgeving.  Samen met woningbouwcorporaties, andere daarvoor in aanmerking komende partijen en inwoners, realiseren van een innovatieve en moderne woningvoorraad. Bij voldoende vraag willen we levensloopbestendige, zorggeschikte en betaalbare woningen bouwen in zowel het stedelijk gebied als in de dorpen. Daarmee behouden en versterken we de centrumfunctie van Delfzijl, het voorzieningenhart van Delfzijl-Noord en de centrumdorpen Spijk en Wagenborgen en blijft er draagvlak bestaan onder de maatschappelijke voorzieningen.  Dijkversterking in het kader van het Deltaprogramma en ten behoeve daarvan, de sanering van de bodemverontreiniging in de stortplaats Bierum.  De strandontwikkeling en het Marconi-project.  Een omgevingsvisie en een omgevingsplan waarin een integraal geheel aan regels met betrekking tot de fysieke leefomgeving en sociale beleidsafwegingskader zijn opgenomen.  Ontwikkelingen realiseren met zorg voor behoud van het gemeentelijk cultureel erfgoed.  Een actuele geluidszone voor industrielawaai.  Uitvoering geven aan het twaalf-punten-actieprogramma van het college in relatie tot het Meerjarenprogramma Aardbevingen van de Nationaal Coördinator Groningen.  Door de sociaal-maatschappelijke en politieke-bestuurlijke urgentie bij het opstellen en uitvoeren van het meerjarenprogramma Kansrijk en Toekomstbestendig Groningen is in het jaar 2017 dit onderwerp tot speerpunt van beleid verheven en tot de strategische doelstelling geprioriteerd.  Een evenwichtige regionale woningmarkt: groei en krimp in balans voor stad en ommeland door duurzame nieuwbouw/herbouw van woningen op perspectieflocaties.  De energietransitie in goede banen leiden/verder vorm geven, in de ruimtelijke ordening en voor inwoners en bedrijven.  Opstellen omgevingsvisie voor Delfzijl om strategische keuzes in het fysieke domein scherp te krijgen.

Prioriteiten Hieronder staan de speerpunten benoemd die we in 2019 wilden bereiken.  Gegarandeerde herhuisvesting bewoners in verband met herstructurering;  Het vernieuwen van de woningmarkt door projecten Rijksweg, Hoogwatum en Rotte Kiezen concreet te gaan uitvoeren;  Het opstellen van prestatie afspraken met corporaties om de kerntaken van de corporaties beter te laten aansluiten bij de wensen van de huurders en andere stakeholders om de vraagstukken vergrijzing, beschermd wonen en sociale samenhang/leefbaarheid te kunnen faciliteren;  De verdubbeling van de N33;  Uitbreiding bedrijvigheid;  Uitvoering geven aan het nieuwe Beheerplan Waddenzee;  Implementatieplan Basisregistratie ondergrond en installatie software;  Opstellen Facetplan cultuurhistorie (archeologie, cultuurhistorie en karakteristieke panden);  Opstellen van een regiomonitor in het kader van de SVED;  Vaststellen en uitvoering geven aan de Visie Ruimte voor energie;

 Opstellen transitievisie warmte;  Vaststellen omgevingsvisie.

Operationele doelen en activiteiten Hieronder geven we aan wat we in 2019 hebben gedaan om onze doelstellingen te bereiken.

Milieu  Uitvoering van het Beheerplan Waddenzee heeft niet plaats gevonden door andere bestuurlijke en ambtelijke prioriteiten. De uitvoering wordt opgepakt in 2020, waarbij ook gekeken wordt naar een integrale aanpak van Waddenzeebeleid.  Implementatieplan Basisregistratie ondergrond en installatie software. Voor de implementatie van de BOR (besluit omgevingsrecht) is een plan van aanpak opgesteld. De applicatie is inmiddels beschikbaar en uitgeprobeerd. De applicatie loopt nog niet naar wens. In regionaal, mogelijk provinciaal verband, is een proces opgestart waarbij gemeente worden geholpen verder te komen in het proces van implementatiekaders waarin de nieuwe taken en bevoegdheden van de gemeente binnen de Omgevingswet zijn vastgelegd.  De implementatie van de Omgevingswet wordt in ADL-verband opgepakt. Het proces is nog niet zo ver gevorderd dat de taken en bevoegdheden rondom het terrein milieu kunnen worden vastgelegd.  Voormalige Stortplaats Oosterlaan: in overleg met de provincie is bodemonderzoek uitgevoerd. Nog niet alle bodemonderzoeken zijn gereed. Het restant volgt in 2020. Nadat de resultaten van de bodemonderzoeken bekend zijn, moet een en ander in 2020 resulteren in een beheerplan voor het gebruik van de crossbaan op de voormalige stortplaats. Legalisatie van de crossactiviteiten vindt plaats na vaststellen van het beheerplan.  Opstellen van de visie 'ruimte voor energie': begin 2019 is gestart met het opstellen van de visie. Eind 2019 is deze ter inzage gelegd. In 2019 is een onderzoek gestart naar de haalbaarheid van het aanleggen van een warmtenet voor de gemeente Delfzijl en Appingedam. De resultaten hiervan worden in 2020 verder uitgewerkt.  Project aardgasvrije wijken: Er is een start gemaakt met plannen van aanpak voor twee aardgasvrije wijken binnen het programma Aardgasvrije Wijken (PAW). Dit betreft Delfzijl Noord en Nieuwborgen. Het project Nieuwborgen wordt samen uitgewerkt met de gemeente Oldambt en gaat over de dorpen Nieuwolda en Wagenborgen. De uitwerking van Delfzijl Noord loopt samen met het haalbaarheidsonderzoek Warmtenet, waarvan de resultaten begin 2020 worden verwacht. Er is aanvraag gedaan voor financiële ondersteuning bij het ministerie. Deze is toegezegd.

Ruimtelijke ordening

Vaststellen van een bestemmingsplan cultuurhistorie Ter bescherming van cultuurhistorische waarden en beeldbepalende panden die anders mogelijk door aardbevingsschade gesloopt dreigen te worden. In 2018 is de concept-lijst van karakteristieke gebouwen aangevuld en aangescherpt tijdens een aantal werkgroepbijeenkomsten. Aan deze werkgroepen hebben belanghebbende organisaties en inwoners met belangstelling voor en kennis over gebouwd erfgoed deelgenomen. Alle ingebrachte suggesties zijn door een erfgoeddeskundige van Libau beoordeeld. Dat heeft geleid tot aanvullingen op de concept-lijst. Ook zijn er, naar aanleiding van de werkgroepbijeenkomsten, (concept) karakteristieke gebieden aangewezen. De wens is om in deze gebieden het bestaande straatbeeld te behouden. Begin 2019 hebben wij de concept-lijst vastgesteld en is de inventarisatie in de inspraak gebracht. Er zijn drie inloopbijeenkomsten georganiseerd en ingezetenen en belanghebbenden hebben kunnen reageren. Komend jaar wordt de bestemmingsplanprocedure voor het facetbestemmingsplan Cultuurhistorie opgestart. Hierbij wordt, voor het opstellen van de bestemmingsplanregeling, de afstemming gezocht met de gemeenten Appingedam en Loppersum. Wanneer de inventarisatie is afgerond, zullen de karakteristieke gebouwen en de cultuurhistorische waarden die zijn beschreven in de Nota Cultuurhistorie worden beschermd met een bestemmingsplan. Zolang de lijst van karakteristieke gebouwen nog niet is vastgesteld, biedt de Omgevingsverordening Groningen van de Provincie een vangnet. Hierin zijn karakteristieke gebouwen beschermd door het algemeen sloopverbod dat hierin is opgenomen.

Vaststellen van een bestemmingsplan Buitengebied In 2019 is verder onderzoek gedaan naar herziening van bestemmingsplannen buitengebied. Het beschikbare budget voor het maken van een wijzigingsplan bleek niet toereikend te zijn. Tegelijkertijd weten we dat de Omgevingswet ons noopt tot het maken van een omgevingsplan. Beiden hebben geleid tot discussie over nut en noodzaak van het wijzigen van het bestemmingsplan. In 2020 wordt dit verder uitgewerkt.

Vaststelling herziening bestemmingsplan Kern Noord De plannen met betrekking tot het bestemmingsplan Noord, waarmee in 2018 is gestart, zijn meegenomen in de uitvoeringsagenda 2019.

Dijkversterking Marconi-strand De Stuurgroep Vitale kust komt periodiek bijeen en tracht gezamenlijke belangen in dit verband gecoördineerd en in harmonie hoog op de bestuurlijke agenda te krijgen. De dijkverzwaringswerkzaamheden van het waterschap Noorderzijlvest, die vertraging hebben ondervonden, zijn inmiddels weer in volle gang voortgezet. De (financiële) consequenties voor onze gemeente hebben wij met de nieuwe uitvoeringsovereenkomst goed kunnen beheersen. Het traject Marconi – buitendijks heeft verder gestage vorderingen gemaakt. Resultaten zijn onder meer de vorderingen voor. De (pionier)kwelders, de verlegging van de dijk en de voorbereidingen voor de overgang van de dijk naar het centrum en de werkzaamheden om en nabij de locatie van het Muzeeaquarium, waaronder de aanleg van de tijdelijke camperplaatsen.

Gebiedsontwikkeling 'zuid' Het gebied rond het industrieterrein Oosterhorn is in beeld voor mogelijke ontwikkelingen in bedrijvigheid/industrie, ecologie, energie en infrastructuur. Daar komt bij dat leefbaarheid in de dorpen en buurtschappen in dit gebied aandacht vraagt. Om meer regie te krijgen op dergelijke ontwikkelingen, die vaak door externe partijen beoogd worden, is eind 2019 besloten een verkenning uit te voeren naar de mogelijke ontwikkeling van dit gebied. Het streven is om deze verkenning medio 2020 afgerond te hebben.

Omgevingswet

Implementatieproject invoering Omgevingswet De invoeringsdatum van de Omgevingswet is gelijk aan de ingangsdatum van onze nieuwe gemeente ADL. Het implementatietraject Omgevingswet zal verder worden vormgegeven in nauwe afstemming met het herindelingsproces en de gemeenten Appingedam en Loppersum. De implementatie van de Omgevingswet is onderdeel van het herindelingsproces en valt onder de werkgroep Fysiek domein. Hierin wordt vooral aandacht besteed aan kennis en bewustwording van de Omgevingswet in de gehele organisatie.

Omgevingsvisie Om het college en de raad te ondersteunen bij de richting en samenhang geven aan ontwikkelingen in de gemeente is in 2019 gestart met het schrijven van een eerste 'praatstuk' als opmaat naar een omgevingsvisie (t.z.t. verplicht in het kader van de komende Omgevingswet). Daarbij wordt aansluiting gezocht bij herindelingsdoelstellingen. Dit 'openingsbod' op de omgevingsvisie wordt in de loop van 2020 ter consultatie aangeboden.

Economie

Het afwikkelen van de uitvoeringsagenda Arbeidsmarkt en Economie Vanuit de uitvoeringsagenda Arbeidsmarkt en Economie Eemsdelta is ingezet op meer mensen aan het werk en het aanjagen van de economie door het ondersteunen van ondernemers plus de uitvoering van economische projecten in samenwerkingen met andere partijen. Van de elf verschillende onderdelen van de uitvoeringsagenda zijn de meeste opgetild naar het G1- of het G12-niveau, waarmee de maatregelen sterk aan kracht hebben gewonnen. Binnen de arbeidsmarktregio wordt gewerkt aan het 1.000 banenplan waarmee gedurende vier jaren ondersteuning wordt gegeven aan het verbeteren van de vraag- en aanbod-aansluiting in de arbeidsmarkt. Bij nieuwe aanbestedingen wordt rekening gehouden met het inzetten van SROI als instrument, waarmee werkzoekenden een nieuwe kans krijgen aangeboden. Daarmee is ook invulling gegeven aan een verbeterde aanbodontwikkeling van arbeidspotentieel aan bestaande en zich vestigende bedrijven. In dat licht is ook ondersteuning geboden aan de voorbereiding van een nieuwe VO-MBO campus in Appingedam, waarbij het de bedoeling is om het regionale bedrijfsleven hierbij nauw te betrekken. In 2018 is de

22 arbeidsmarkt in de Eemsdelta gekanteld van ruim naar krap, vooral voor technisch personeel. Dus steeds meer mensen aan het werk is daadwerkelijk gerealiseerd. De acquisitie-inspanningen voor nieuwe bedrijven zijn vooral door gezamenlijke inspanningen met alle relevante partijen uitgevoerd, zoals Groningen Seaports, de NOM, Economic Board en provincie. Concreet is ingezet op de ontwikkeling en de acquisitie van bedrijven in de sectoren duurzame energie, groene grondstoffen/biobased economy, agribusiness en de kansrijke koppelingen vanuit Chemports Europe. De ontwikkeling en komst van nieuwe bedrijven in deze sectoren geeft tevens een impuls aan MKB-bedrijven in de regio. Vanuit het ondersteunen van ondernemers is samengewerkt met het Ondernemingshuis Noord-Groningen en Economic Board Groningen. Ondernemersvragen zijn vanuit deze samenwerking opgepakt en in een aantal gevallen ook doorgezet naar financiers en ook subsidieverstrekkers. Ondersteuning op het ontwikkelen van infrastructuur is geleverd door de inzet op snel internet door de uitvoering van het Breedband-project voor de bewoners en bedrijven in het buitengebied.

Wonen Ter uitvoering van de prestatieafspraken 2019 zijn de volgende resultaten gehaald:  Het pilot "huurdoorbetaling" heeft geleid tot een betere samenwerking van partijen en het maken van werkafspraken om schulden bij huurders op te lossen dan wel te voorkomen;  Het gezamenlijk portaal door woningcorporaties, waardoor de vindbaarheid van huurwoningen door woningzoekenden wordt vergroot, is ingevoerd;  Plannen voor herstructurering (vervangende-nieuwbouw) in dorpen zijn opgesteld en worden gezamenlijk uitgewerkt, concreet gemaakt en uitgevoerd;  Ter uitvoering van het convenant "Beschermd Wonen" is een beter inzicht ontstaan wat dit voor de gemeente kan gaan betekenen;  Bewonersplatform Delfzijl heeft onderzoek gedaan naar de behoefte naar "Tiny Houses" in Delfzijl. Het resultaat is medio 2019 opgeleverd. In de 2e helft van 2019 heeft dit een vervolg gekregen door het doen van onderzoek naar de haalbaarheid ervan. De uitkomst hiervan wordt begin 2020 verwacht;  Vanuit de beschikbare middelen om de woningvoorraad te transformeren en te vernieuwen zijn ter uitvoering van het transitiefonds de projecten Rijksweg e.o., Hoogwatum en aanpak Rotte Kiezen gestart;  Om een beter inzicht te krijgen van de betekenis van particuliere beleggerswoningen op de woningmarkt is een eerste verkennende inventarisatie gehouden. Op basis hiervan heeft de provincie Groningen aangegeven hierin geïnteresseerd te zijn, omdat dit vraagstuk ook in omliggende gemeenten speelt. De provincie heeft het voornemen om hier een nader vervolgonderzoek te willen doen in samenspraak met de gemeenten. De prestatieafspraken voor het jaar 2020 zijn in december 2019 vastgesteld.

Slopen Vennenflat en verder ontwikkelen project Wonen met een Plus Het project Wonen met een Plus is voortgezet. Met de samenwerkende partners zijn vervolgstappen gezet die de definitieve haalbaarheid dichterbij brengen.

Regeldruk woningbouw verminderen Onze inzet is er (voortdurend) op gericht om onze inwoners passend binnen de regels maatwerk aan te bieden om woningen te bouwen door een persoonlijke en klantgerichte benadering.

Woon- en leefbaarheidsplan Noord Groningen leeft! In 2019 heeft de regionale stuurgroep Wonen en Voorzieningen (WLP) zich uitgesproken om voor de ADL- gemeenten met een eigen uitvoeringsprogramma wonen te willen komen, dit mede met het oog op de naderende gemeentelijke herindeling.

Starterslening / Blijverslening Het budget voor de starterslening is uitgeput, in totaal zijn er 14 leningen verstrekt. Net als in 2018 zijn er in 2019 er geen verzoeken voor blijverslening ontvangen. Dit komt door de in de verordening genoemde financiële beperkingen (geen mogelijkheid tot consumptief krediet) en een lening van maximaal 80% van de WOZ-waarde in relatie tot de hypotheekschuld.

Inzetten op een vastgoed-doorstroomfonds We zijn in 2019 gestart met het uitvoeren van projecten met inzet van middelen vanuit het transitiefonds aanpak particuliere woningvoorraad (Stichting Hoogwatum, aanpak rotte kiezen en Rijksweg -Beatrixflat).

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 181 169 79 Lasten 1.844 1.717 1.728 Saldo -1.663 -1.548 -1.649

Totaal saldo van baten en lasten -1.663 -1.548 -1.649 Toevoeging/onttrekking aan reserves 148 19 120 Gerealiseerd resultaat -1.516 -1.529 -1.529

Programma 3: Vergunning en Handhaving

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING Dit programma gaat over vergunningverlening, de Algemene Plaatselijke Verordening en Bijzondere Wetten, het toezicht daarop en in samenhang daarmee de handhavingstaken.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Evenementennota Delfzijl 2010 Notitie drugsbeleid Delfzijl/Appingedam 2010 Fysiek Nalevingsbeleid 2011-2016 2011 Gemeentelijke Bouwverordening 2012 Drank- en Horecaverordening Delfzijl 2013 Regionale Nota bodembeheer provincie Groningen 2013 Intergemeentelijk bodembeleidsplan gemeenten Noord-Groningen 2013 Nota bodembeheer voor de Eemshaven en de industriegebieden te Delfzijl 2013 Preventie- en handhavingsplan Alcohol 2014 Toezicht- & Handhavingsstrategie WABO Groningen 2016 Verordening kwaliteit VTH 2016 Behoudsplan 'behoud in-situ' archeologische waarden en verwachtingen Industriegebied 2017 Oosterhorn Herziening archeologische beleidsnota en beleidsadvieskaart gemeente Delfzijl 2017 APV 2018

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten Hieronder omschrijven wij de trends en knelpunten in 2019.

Invoering Omgevingswet De invoeringsdatum van de Omgevingswet staat op 1 januari 2021. Het gaat hierbij om een grote wetgevingsoperatie met verschillende onderdelen die op hetzelfde moment worden ontworpen. In programma 2 is dit beschreven. De invoering van de Omgevingswet heeft gevolgen voor de basistaken met betrekking tot de omgevingsdienst. In 2020 worden de gevolgen hiervan inzichtelijk gemaakt.

Wijzigingsbesluit omgevingsrecht Het jaar 2019 is gebruikt om het uniform uitvoeringsbeleid ten behoeve van de Omgevingsdienst Groningen vorm te geven. Dit zal nog een korte doorloop hebben in 2020, mede gelet op de komst van de Omgevingswet waarbij het basistakenpakket van de Omgevingsdienst Groningen nog nauwkeuriger beschreven zal worden.

Uitvoeringsprogramma 2019 Op basis van het vastgestelde gemeentelijk uitvoeringsprogramma 2019 hebben wij dienstverleningsovereenkomsten met de Werkorganisatie DEAL-gemeenten en de Omgevingsdienst Groningen afgesloten. Het uitvoeringsprogramma zal, gelet op de komende herindeling niet meer aangepast worden tot en met 2021. Hierna zal het uitvoeringsprogramma door de gemeente Eemsdelta moeten worden opgesteld.

Wet kwaliteitsborging (Wkb) In de loop van 2019 is duidelijk geworden dat de Wkb niet meer in 2019 ingevoerd kon worden. De minister heeft inmiddels besloten deze wet te integreren in de Omgevingswet en invoer zal dus per 1 januari 2021 zijn.

Strategische doelstelling(en) Om te bereiken wat we beogen, hebben we de volgende strategische doelstellingen geformuleerd:  Een goede uitvoering van de wettelijke uitvoeringstaken op het gebied van ruimtelijke ordening, bouw, milieu, bodem en grondstromen, cultuurhistorie en bijzondere wetten;  Een goede uitvoering van de taken die ontstaan uit de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).

Prioriteiten In 2019 wilden we de volgende speerpunten bereiken:  Het maken van controleerbare afspraken over de uitvoering van gemeentelijke uitvoeringstaken.  Structureel op goed niveau uitvoeren van de verplichte Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, Wabo- taken en onderbouwde keuzes maken voor de niet verplichte taakonderdelen.  Met onze uitvoeringsorganisaties zijn dienstverleningsovereenkomsten afgesloten om onze prioriteiten te bereiken. Beide organisaties hebben gewerkt volgens het door ons opgestelde werkprogramma. Hierdoor hebben wij onze speerpunten behaald.

Operationele doelen en activiteiten In deze paragraaf geven we aan wat we in 2019 hebben gedaan om onze doelstellingen te bereiken. De VTH-taken hebben wij belegd bij twee uitvoeringsorganisaties: ODG en WO-DEAL.

Omgevingsdienst Groningen (ODG) De ODG heeft namens ons de VTH-taken uitgevoerd voor het wettelijk verplichte basistakenpakket (milieu/bodem). De dienstverlening en producten van de ODG laten verbetering zien in kwantiteit en kwaliteit. Onze bijdrage aan de ODG bestaat uit een lumpsumfinanciering.

Vergunningverlening Om een beeld van de realisatie van de jaaropdracht 2019 te geven, hebben wij de volgende gegevens van de ODG vergeleken met de door ons uitgezette jaaropdracht:

Het betreft hier cijfers per 1 september 2019 uit de najaarsrapportage van de ODG. De cijfers van geheel 2019 zijn helaas nog niet bekend. De cijfers laten zien dat de jaaropdracht zich redelijk verhoudt tot de werkelijkheid.

Toezicht en handhaving Toezicht en handhaving is opgesplitst in milieu en bodem.

Milieucontroles In 2019 zijn (tot 1 september 2019) de volgende milieucontroles uitgevoerd:

Type B1 Type C2

Op 1 september 2019 liep de uitvoering van de milieucontroles enigszins achter bij de jaaropdracht. De verwachting is dat nagenoeg alle milieucontroles zijn uitgevoerd.

1 Inrichtingen type B zijn inrichtingen die bij de oprichting of een wijziging een melding moeten doen aan het bevoegd gezag. Ze hebben geen omgevingsvergunning milieu nodig. Soms hebben ze een omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM) nodig.

2 Inrichtingen type C zijn inrichtingen die een omgevingsvergunning milieu nodig hebben. Ze moeten een melding Activiteitenbesluit doen voor activiteiten waarop hoofdstuk 3 van het Activiteitenbesluit van toepassing is. Voor die activiteiten hoeven dan geen voorschriften in de vergunning te staan. Soms hebben inrichtingen type C ook een omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM) nodig. Alleen een gedeelte van het Activiteitenbesluit is van toepassing op inrichtingen type C. De rest van de milieuregels staat in de omgevingsvergunning van het bedrijf

Bodem In 2019 zijn tot 1 september 2019 de volgende activiteiten op het gebied van bodemtoezicht in behandeling genomen:

Besluit bodemkwaliteit

Er is meer toezicht geweest met betrekking tot de bodemkwaliteit. De oorzaak ligt hier vooral bij de in 2019 nog lopende dijkverzwaring tussen Delfzijl en de Eemshaven.

Werkorganisatie DEAL-gemeenten (WO-DEAL) De WO-DEAL voert namens ons de VTH-taken uit voor bouwen, milieu exclusief basistaken, APV en bijzondere wetten. Onze bijdrage aan de WO-DEAL wordt afgerekend via de integrale kostprijsaanpak. Dit houdt in dat wij een prijs per product betalen. Het jaarverslag van WO-DEAL is ten tijde van het opstellen van dit programma nog niet bekend. Gelet hierop zijn onderstaande gegevens ontleend aan de tussenrapportages en geïnterpreteerd naar jaarresultaten.

Vergunningverlening

Bouwen Uit de cijfers blijkt dat er 265 omgevingsvergunningen zijn Ingediend in 2019. Dit betekent dat er opnieuw een stijging is geweest van het aantal vergunningen. Delfzijl laat een toename zien in de bouwen verbouw van woningen. Ook het bedrijfsleven investeert weer meer in hun gebouwen of gaat voor nieuwbouw. Daarnaast zijn er veel aanvragen om omgevingsvergunning voor het kappen van bomen geweest i.v.m. de essentaksterfte.

Sloopmeldingen/vergunningen Het aantal sloopmeldingen in de gemeente Delfzijl ligt lager dan wat wij op basis van de Dienstverleningsovereenkomst (DVO) hadden verwacht. Er zijn 158 sloopmeldingen behandeld terwijl er 170 waren gepland. Deze meldingen hebben veelal betrekking op het verwijderen van asbest.

Milieu Het aantal ingediende milieumeldingen is het afgelopen jaar licht gedaald naar 35 in 2019 ten opzichte van 39 in 2018.

APV en bijzondere wetten WO-DEAL heeft in 2019 op het gebied van APV en bijzondere wetten 199 aanvragen om vergunning en meldingen afgehandeld.

Toezicht en handhaving

Bouwen Het toezicht op bouwactiviteiten is een afgeleide van het aantal en soort omgevingsvergunningen voor deze activiteit. In 2019 heeft WO-DEAL meer controletrajecten uitgevoerd dan in de DVO is opgenomen. In vergelijking met 2017 en 2018 zijn er wel meer controletrajecten uitgevoerd, want er zijn ook meer vergunningen verleend dan in genoemde jaren. Het aantal controletrajecten is vooraf moeilijk in te schatten, aangezien het moment van start bouw ook het begin van het controletraject bepaalt. Bij enkele gevallen hebben we een overtreding geconstateerd, deze hebben in geen van de gevallen geleid tot het opleggen van een last onder dwangsom dan wel bestuursdwang. Hierna zijn deze overtredingen beëindigd. Het naleefgedrag is goed te noemen.

Milieu Het beheersniveau voor de gemeente Delfzijl voor milieutoezicht ligt op 77 bedrijfsbezoeken per jaar (voor de bedrijven die onder WO-DEAL vallen). Alle voor 2019 geplande bedrijven zijn in 2019 bezocht. Ook hier geldt dat we in sommige gevallen een overtreding hebben geconstateerd, maar deze hebben niet geleid tot het opleggen van een last onder dwangsom dan wel bestuursdwang.

APV en bijzondere wetten Er is breed toezicht gehouden tijdens evenementen en bij meerdaagse evenementen heeft WO-DEAL dagelijks toezicht gehouden. In totaal zijn alle grote evenementen in Delfzijl gecontroleerd. Voor grote evenementen wordt vooroverleg gevoerd en na het evenement volgt een evaluatie. Dit helpt om het naleefgedrag tijdens evenementen te vergroten. De werkzaamheden op het onderdeel drank en horeca zijn grotendeels volgens schema verlopen. In totaal zijn er 61 controletrajecten geweest op het gebied van de Drank- en horecawet. Het naleefgedrag van de bedrijven is doorgaans goed te noemen.

Bijzonderheden In 2019 zijn er voor Delfzijl bijzonder veel bezwaar- en beroepszaken geweest binnen het onderwerp omgevingsrecht. Een reden voor de stijging is het aantal bezwaarzaken tegen omgevingsvergunningen voor het kappen van bomen. Het jaarverslag van de commissie bezwaarschriften Algemene zaken 2019 zal worden gebruikt voor een nadere analyse van alle bezwaarzaken.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 779 587 357 Lasten 1.453 1.506 1.436 Saldo -675 -919 -1.079

Totaal saldo van baten en lasten -675 -919 -1.079 Toevoeging/onttrekking aan reserves - - - Gerealiseerd resultaat -675 -919 -1.079

Programma 4: Ontwikkeling en Vastgoed

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING Dit programma omvat het grondbeleid, de gemeentelijke grondexploitatie en ontwikkeling en beheer van het gemeentelijk vastgoed. Daarnaast gaat het om de uitvoering van de projecten en investeringen vanuit het Integraal Investeringsprogramma (IIP). Dit bestaat uit het Actieplan 'Dorpen en Wijken' en het 'Actieplan Centrum'.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Financieel Arrangement Eemsdelta 2010 Programma Marconi 2012 Integraal Investeringsprogramma 2012 – 2022 2013 Actieplannen centrum en dorpen en wijken Delfzijl 2012 – 2022 2013 Nota 'Voorraadbeheer gemeentelijk vastgoed, uitgangspunten voor reductie en 2014 portefeuillebeheer' Nota 'Herstel van Vertrouwen, vertrouwen op herstel' 2014 Nota Grondbeleid gemeente Delfzijl, uitgangspunten en instrumentarium 2017-2020 2016 Noord Groningen Leeft! Woon- en leefbaarheidsplan 2017 – 2021 2017 Addendum MJP 2017 MJP-brief 2017 Plan van aanpak NCG 2018 Lokaal plan van aanpak Versterking Delfzijl 2019 Woonvisie 'Voor een toekomstbestendig Delfzijl' 2017 Gebiedsvisie Delfzijl Noord 2017 Toekomstplan Wagenborgen 2017 Meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen 2018 – 2022 2018 Uitvoeringsagenda gemeente Delfzijl 2019 2019

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten Hieronder omschrijven wij de trends en knelpunten die we zien. Trends en knelpunten zoals beschreven in Programma 2 gelden ook voor dit programma. Daaraan voegen we de volgende trends en ontwikkelingen toe.

Demografische ontwikkelingen In 2019 daalde ons inwonertal met 50 naar 24.666. Sinds 2002 hebben we niet een zodanig geringe daling meegemaakt. Daaraan lag vooral een vestigingsoverschot ten grondslag. Dat geeft ons het vertrouwen dat we op de goede weg zijn met het positioneren van Delfzijl als aantrekkelijke woongemeente. Wel verandert nog steeds, net als in andere delen van het land, de samenstelling van de bevolking door ontgroening en vergrijzing. Ondanks de geringe daling, laat het onverlet dat de demografische ontwikkelingen onze aandacht blijven vragen. Er blijft een noodzaak tot het voortzetten van diverse herstructureringsopgaven en transities, waarbij wij vooral koppelingskansen benutten die de kwaliteit van het woningaanbod verbeteren, aansluiting zoeken bij de vraag naar woningen of voorzieningen verbeteren die de leefbaarheid van in onze gemeente ten goede komen.

Aardbevingsdossier Het aardbevingsdossier heeft veel impact op de gemeentelijke ambitie. De versterkingsopgaven en leefbaarheidsmaatregelen bieden koppelkansen die wij in integrale gebiedsgerichte opgaven in beeld brengen en samen met het maatschappelijk veld tot uitvoer brengen. Voor het aardbevingsdossier is nog steeds veel inzet nodig om de noodzaak tot versterken te onderzoeken en maatregelen uit te voeren, ook al wordt de gaswinning in Groningen versneld gereduceerd. Zie hiervoor ook het paragraaf over gaswinning.

Herstructureringsopgaven De herstructureringsopgaven vragen van ons een rol, die sterk gericht is op samenwerking met onder meer corporaties, zorgen welzijnsinstellingen en plaatselijke organisaties. Vooral het betrekken van de inwoners staat centraal. De gemeentelijke woonvisie is daarin leidend. Vanuit de principes van het gebiedsgericht werken gebruiken we hierbij de gebiedskompassen als basis en dat maakt het ons mogelijk om meer data en feiten in te zetten voor beleid op maat.

Nieuwbouwkavels Wij willen iedereen die in Delfzijl wil wonen, daartoe de gelegenheid bieden. We zien mede door landelijk economisch herstel gunstige marktomstandigheden. Dit leidt ook in Delfzijl tot meer interesse in nieuwbouwkavels, maar ook tot meer woningverkopen. We zien hier vooral de doorstromers in de leeftijdscategorie 30 tot 60 jaar. Daarnaast is er ook vraag naar nieuwbouwkavels vanuit de versterkingsopgave van de Zandplatenbuurt (Batch 1588). Dit zorgt voor extra druk op het aanbod. Om in een voldoende aanbod te voorzien worden voor de komende jaren zestien perspectieflocaties ontwikkeld.

Voorzieningenniveau De actuele en langjarige demografische ontwikkelingen hebben invloed op de kwaliteit en het aantal voorzieningen. Door het koppelen van kansen uit het aardbevingsdossier en leefbaarheid proberen we de voorzieningen in stand te houden en zo mogelijk te versterken.

Gebiedsgericht werken als instrument voor inwonersparticipatie en inwonersinitiatieven De veranderende rol van de overheid, gekoppeld aan de ontwikkelingen in de samenleving, vraagt van de gemeentelijke organisatie om hetzelfde werk anders te organiseren. Inwoners beïnvloeden immers nadrukkelijk de inzet van de gemeente. Om integrale beleidsplannen in het gebiedsgericht werken te ondersteunen en gebruik te kunnen maken van methoden of instrumenten, is het van belang de gebiedscyclus door te voeren in een aantal (pilot) gebieden.

Delfzijl Noord In 2019 is het participatieconvenant tussen gemeente, Acantus en inwoners uit de Zandplatenbuurt opgesteld. In dit convenant is de samenwerking tussen deze partijen vastgelegd. Een werkwijze welke nog niet eerder is toegepast in het aardbevingsgebied. De sociale opgave in Delfzijl Noord zal voor zover mogelijk worden uitgevoerd op basis van gegevens uit het gebiedskompas.

Wagenborgen In Wagenborgen is gestart met het gebiedsteam om op basis van het gebiedskompas en het Toekomstplan een totaalbeeld te krijgen van de opgaven in het dorp. Een woningaanbod dat aansluit bij de vraag, jongeren behouden, de impact voor ondernemers zijn voorbeelden van thema's in Wagenborgen. In 2020 worden deze onderwerpen verder uitgewerkt.

Termunten & Termunterzijl Inwoners van deze dorpen hebben de gemeente een Dorpsvisie aangeboden met daarin een aantal opgaven. Een nieuw dorpshuis, aanpak van de parkeeroverlast, meer ommetjes zijn voorbeelden uit de visie. Vanuit de gebiedskompassen en ruimtelijke studies is gebleken dat er op drie locaties sprake is van een gebiedsontwikkeling. Deze opgaven worden verder uitgewerkt vanuit het gebiedsteam, waarin ruimtelijk en sociaal beleid samen optrekken.

Strategische doelstelling(en) Om te bereiken wat we beogen, hebben we de volgende strategische doelstellingen geformuleerd.  Het verder ten uitvoer brengen van de ontwikkelingsvisie Eemsdelta, het woon- en leefbaarheidsplan Noord Groningen Leeft! en de gemeentelijke actieplannen voor de dorpen en wijken en het centrum;  De aardbevingscompensatiegelden optimaal inzetten om de (leefbaarheids)schade in het gebied te herstellen;  Versterking van het centrum, herstel van de vesting en verbetering van de verbinding met de zee, om daarmee een veelzijdige en aantrekkelijke havenplaats aan de Eems en het Damsterdiep te zijn / te worden;

 Leefbare dorpen en woonwijken door een combinatie van fysieke en sociale maatregelen. Veiligheid staat hierbij voorop;  Zorgen voor het behoud van een adequaat voorzieningenniveau door bundeling en concentratie van voorzieningen;  Zorgen voor een aardbevingsbestendiger woningvoorraad en aardbevingsbestendiger maatschappelijk vastgoed, waaronder het gemeentelijk maatschappelijk vastgoed;  Het continu optimaliseren van de gemeentelijke vastgoedportefeuille;  Een marktgericht, flexibel, innovatief en maatwerk grondbeleid voeren;  Het vaststellen en tot uitvoering brengen van de nieuwe nota gemeentelijk Vastgoed.

Prioriteiten Hieronder staan de speerpunten benoemd die we in 2019 wilden bereiken.  Het in regionaal verband verder voorbereiden van een actueel uitvoeringsprogramma van het Woon- en leefbaarheidsplan Noord Groningen Leeft!;  Uitvoering van diverse projecten die voortvloeien uit het Woon- en leefbaarheidsplan 1, het WLP Noord Groningen Leeft!, de actieplannen Centrum en Dorpen & Wijken, de uitvoeringsagenda Delfzijl 2019 en het meerjarenprogramma Aardbevingsbestendig en Kansrijk Groningen 2018-2022;  Voorbereiden en uitvoeren van diverse projecten die voortkomen uit de gemeentelijke woonvisie en gebiedsvisies. Daarbij inzetten op het benutten van koppelingskansen leefbaarheid met het aardbevingscompensatiedossier bij diverse op versterking van de leefbaarheid gerichte (herstructurerings)opgaven;  Het in bouwteamverband verder voorbereiden van het project Wonen met een Plus in het centrum van Delfzijl;  Het vaststellen en tot uitvoering brengen van de nieuwe Nota Vastgoed, inclusief huurbeleid;  Het blijven inzetten van marketingtools en promotie om de verkoop van gemeentelijk vastgoed en nieuwbouwkavels te bevorderen;  Het waar mogelijk bundelen en concentreren van voorzieningen, zodat we een financieel beheersbare en een maatschappelijk verantwoorde vastgoedportefeuille hebben.

Operationele doelen en activiteiten In dit onderdeel geven we aan wat we in 2019 hebben gedaan om onze doelstellingen te bereiken.

Ontwikkeling  De centrumontwikkelingen hebben een vervolg gekregen. Vooral de kop van het centrum is verder aangepakt. De herinrichting van het Vennenplein is in volle gang;  Het project herinrichting van het Stationsgebied is afgerond;  Er is een vervolg gegeven aan het Toekomstplan Wagenborgen en de herontwikkeling van het Groot Bronswijk-terrein. De grondexploitatie voor de herontwikkeling is vastgesteld. Daarnaast zijn er twee Tiny Houses geplaatst door Groninger Huis. De derde van de pilot wordt naar verwachting in 2020 geplaatst. Ook is er gestart met de ontwikkeling/bouw van de kindvoorziening;  In Meedhuizen is het project 'Meedhuizen, verkeer en meer uitgevoerd;  De uitvoeringswerkzaamheden rond het project Marconi Buitendijks zijn verder voortgezet. Het gaat hierbij om de aanleg van een verhoogd zandstrand, verbinding strand–centrum, kwelderlandschap met broedvogeleiland, camperparkeerplaatsen, uitkijkpunt en fietsverbinding. Een aantal van deze elementen is feitelijk al afgerond;  De dijkverbetering Eemshaven–Delfzijl, een project onder verantwoordelijkheid van het waterschap Noorderzijlvest, is afgerond;  De Woonvisie Delfzijl en de Gebiedsvisie Delfzijl Noord zijn verder opgepakt, zodat diverse deelopgaven in de komende jaren geleidelijk verder kunnen worden uitgevoerd;  Het project Wonen met een plus is voortgezet, waarbij met de verdere aankopen vorderingen zijn gemaakt. Ook met de samenwerkende partners zijn vervolgstappen gezet die de definitieve haalbaarheid dichterbij hebben gebracht. In bouwteam-verband is het planontwerp verder gebracht;  De gebiedsagenda voor het gebied Centrum Delfzijl Zuidoost – Nieuweweg en omstreken is vastgesteld. Dit initiatief moet leiden tot de herontwikkeling van dit deel van het centrum van Delfzijl en aangrenzende Nieuwewegzone. Belangrijke doelstellingen hierbij zijn de mogelijkheden om de voorzieningen in dit

gebied te behouden en te versterken, de (ruimtelijke) kwaliteit te verbeteren, functies in het gebied optimaal te (her)lokaliseren enzovoort. De nieuwe toekomstmogelijkheden voor het cultuurcentrum maken hier ook onderdeel van uit;  De herontwikkeling van sportpark Uitwierde wordt uitgevoerd en de gronden zullen worden overgedragen aan de kopers.

Vastgoed  Voor diverse gemeentelijke gebouwen zijn energie-maatwerkonderzoeken uitgevoerd. De resultaten geven ons informatie om duurzame maatregelen te treffen in relatie tot de meerjaren onderhoudsplannen;  De voormalige sporthal de Watumhal is overgedragen aan de stichting Dorpshuis Bierum;  De christelijke basisschool De Bron in Woldendorp, aan de Klapsterweg 42 te Woldendorp, is verkocht;  De voormalige gemeenteloods in Wagenborgen, Hoofdweg 166, is verkocht aan de lokale ondernemer Dijkema Verhuur Wagenborgen;  De twee commerciële ruimten aan de Vennen 105 en 107 in Delfzijl zijn verkocht;  Samen met de roeivereniging Neptunus is een tijdelijke locatie gerealiseerd aan het Vlotterspad. In het voorjaar heeft de vereniging haar intrek genomen in de tijdelijke locatie;  De verkennende gesprekken met Stichting Oude Groninger Kerken over een mogelijke overname van Singel 50 te Delfzijl zijn gestart;  De Ubbenasingel 3 te Spijk (Nije Riep) is bij Stichting Winkelhuis Spijk door middel van een ingebruikgevingsovereenkomst in gebruik gegeven. De stichting is een initiatief van een aantal ondernemers uit Spijk;  De subsidieverordening Batch 1588 biedt de woningeigenaren de mogelijkheid om de woning te verkopen aan de gemeente. Een aantal woningeigenaren heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. In 2019 hebben we drie woningen aangekocht;  De Zwarteweg 17 te Spijk is in recht van opstal uitgegeven aan de IJsvereniging "De IJssport" voor een verenigingsgebouw, de ijsbaan en beweegtoestellen;  De A.E. Gorterweg 68 in Woldendorp is in recht van opstal uitgegeven aan Tennisvereniging "Woldendorp";  Voor de realisatie van Wonen met een Plus zijn de panden Waterstraat 23, Willemstraat 34A, Willemstraat 36 aangekocht;  In samenwerking met Acantus en BVZ is een woonbeurs '(T)huis in Delfzijl' georganiseerd waar perspectieflocaties in Delfzijl zijn gepresenteerd. Hierbij hebben inwoners de mogelijkheid gekregen aan te geven welke locaties hun voorkeur hebben. De opgehaalde woonwensen worden vertaald naar locaties en producten. De beurs krijgt in april 2020 een vervolg;  De nota vastgoed is niet door het college van B&W en raad vastgesteld. Deze wordt in Eemsdelta verband opgepakt.

Grondzaken  Dit jaar hebben er diverse grondtransacties plaatsgevonden vanuit regulier beleid en/of ontwikkelingen. In 2019 zijn zes nieuwbouwkavels verkocht. Van deze kavelverkopen zijn er vijf kavels verkocht op Kwelderland, waarvan drie wierdekavels. De zesde betreft de nieuwbouwkavel aan de J.C. Rijpstraat. Daarnaast zijn alle beschikbare nieuwbouwkavels in Delfzijl in optie uitgegeven. Dit geldt voor zowel de nieuwbouwkavels op Kwelderland als in de Scheepvaartbuurt. Hierbij gaat het om reserveringen vanuit de reguliere woningmarkt (doorstroming) als ook reserveringen van eigenaren uit de Zandplatenbuurt (Batch 1588).  Daarnaast is voor de realisatie van Wonen met een Plus grond aangekocht bij de Lijnbaanstraat. En tot slot zijn de gronden in Weiwerd overgedragen aan Groningen Seaports;

Aangekochte gronden 1.582 m2 Verkochte / overgedragen groenstroken 845 m2 Verkochte / overgedragen gronden 7.180 m2 (incl. bouwkavels) Aantal gevestigde zakelijke rechten 7

 In Delfzijl zijn diverse locaties aangewezen als mogelijke perspectieflocaties voor woningbouw met een totaal capaciteit van ongeveer 700 woningen. Op korte termijn kan gestart worden met de ontwikkeling van 90 woningen;  Afgelopen jaar in hebben we onderzoek gedaan in afstemming met Appingedam en Loppersum, vooruitlopend op de herindeling, hoe we de grondprijzenbrief kunnen actualiseren;  Voor de realisatie van negen woningen aan de Botterlaan te Delfzijl is de grondexploitatie opgesteld en vastgesteld;  Voor de ontwikkeling van het Groot Bronswijk-terrein in Wagenborgen is de grondexploitatie opgesteld en vastgesteld.

Scholentransitie De voortgang van de uitvoering van de herstructurering van kindvoorzieningen in 2019 is als volgt:  De kindvoorziening Qworzo in Woldendorp is vanaf het schooljaar 2019/2020 als eerste, binnen de gemeente gerealiseerde kindvoorziening vanuit de samenwerkingsovereenkomst met de NAM, in gebruik genomen;  De realisatie van de kindvoorziening in Wagenborgen en de kindvoorziening in Spijk zijn in volle gang. Deze voorzieningen zullen volgens planning in het schooljaar 2020/2021 in gebruik genomen worden.  Voor Kindvoorziening Delfzijl Noord is het locatieonderzoek afgerond en zal in 2020 de ontwerpfase door het ontwerpteam verder worden doorlopen;  De ontwerpfase voor Kindvoorziening Het Baken Delfzijl is volledig doorlopen. Voor deze voorziening zal in plaats van bouwkundig versterken nieuwbouw op de bestaande locatie plaats gaan vinden;  De kindvoorziening Delfzijl West bevindt zich in de ontwerpfase. De benodigde procedures zijn doorlopen. Het op de locatie van deze nieuwe kindvoorziening staande, bouwkundig te versterken, schoolgebouw De Windroos, maakt onderdeel uit van de nieuwe kindvoorziening. De ontwikkelingen rond kindvoorziening Tuikwerd Delfzijl hebben geresulteerd in een herziene scope voor deze kindvoorziening. Bouwkundig versterken of nieuwbouw op de bestaande locatie in plaats van nieuwbouw op een andere locatie is het uitgangspunt, waarmee het ontwerpteam in 2020 zal starten met zijn werkzaamheden;  De ontwikkeling van kindvoorziening Farmsum bevindt zich in een dusdanig vergevorderd stadium dat deze voorziening nog in het schooljaar 2019/2020 in gebruik kan worden genomen.

Alle Dorpen een Dak Het programma Alle Dorpen een Dak loopt nog tot 2021. Sinds de start in 2016 hebben 10 van de 18 dorps- of buurthuizen een toekenning ontvangen van de gemeente Delfzijl. In 2019 hebben twee dorpshuizen een subsidieverlening ontvangen van de gemeente. Van de overige 8 dorps- en buurthuizen is bekend dat twee buurthuizen geen aanspraak doen op de subsidie, 4 dorps- en buurthuizen zijn in de voorbereidende fase om te komen tot een plan van aanpak. Een aanvraag is medio 2020 te verwachten. Twee andere dorps- en buurthuizen hebben een langere termijnplanning aangegeven.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 6.363 13.930 1.461 Lasten 8.741 15.117 3.448 Saldo -2.379 -1.187 -1.987

Totaal saldo van baten en lasten -2.379 -1.187 -1.987 Toevoeging/onttrekking aan reserves 692 -827 -229 Gerealiseerd resultaat -1.687 -2.014 -2.216

Programma 5: Openbare orde en Veiligheid

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING Dit programma omvat het veiligheidsbeleid van de gemeente en bestaat uit de onderdelen integrale veiligheid, openbare orde, fysieke veiligheid, waaronder externe veiligheid en rampenbestrijding en crisesbeheersing.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Provinciale Milieuverordening t.a.v. Provinciaal Basisnet 2009 Beleidsnota Wet BIBOB 2010 Nota Stadstoezicht Delfzijl 2011 Evenementennota gemeente Delfzijl 2011 Beleidsvisie Externe Veiligheid Gemeente Delfzijl 2012 Bestemmingsplan/MER Oosterhorn 2017 Regionale Multidisciplinaire Leidraad Publieksevenementen 2013 Nationaal Basisnet spoor, vervoer gevaarlijke stoffen 2015 Integraal Veiligheidsbeleid 2015 – 2018 Regionaal Risicoprofiel en Beleidsplan Veiligheidsregio 2015 – 2018 Notitie Damoclesbeleid gemeente Delfzijl 2017 2017

BELEIDSINDICATOREN

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Verwijzingen Halt Aantal per 10.000 2018 100 169 inwoners van 12-18 jaar Winkeldiefstallen Aantal per 1.000 2018 0,6 3,4 inwoners Geweldsmisdrijven Aantal per 1.000 2018 2,9 6,6 inwoners Diefstallen uit woning Aantal per 1.000 2018 2,1 1,4 inwoners Vernielingen en beschadigingen (in Aantal per 1.000 2018 3,6 5,8 de openbare ruimte) inwoners

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten Hieronder omschrijven wij de trends en knelpunten in 2019.

Veilige woon- en leefomgeving Drie thema's in het kader van een veilige woon- en leefomgeving verdienen extra aandacht in de gemeente Delfzijl. De thema's zijn aardbeving gerelateerde problematiek, woninginbraken en aandacht voor de verbinding tussen zorg en veiligheid. Daarnaast is verdere uitvoering van het Damoclesbeleid (aanpak van drugsoverlast) vorm gegeven, waardoor een aantal panden in 2019 op last van de Burgemeester tijdelijk zijn gesloten om de handel in drugs tegen te gaan.

Jeugd en veiligheid In de noordelijke provincies zien wij een licht stijgende trend van 'ontspoorde' jeugdigen. Jeugdigen moeten veilig kunnen opgroeien in de omgeving. Om meer inzage en grip te kunnen krijgen op jeugdigen is hier extra aandacht aan besteed, vooral op het gebied van aanpak van een specifieke jeugdgroep. Mede door de inzet van een gezinscoach komen we nu achter de voordeur en worden hier goede resultaten in bereikt.

Integriteit en veiligheid In 2018 is in Ommelanden Noord door de gemeente in DEAL-verband en Ten Boer aandacht besteed aan ondermijnende criminaliteit. In 2019 is verder uitvoering gegeven aan aanbevelingen die door het RIEC (Regionaal Informatie- en Expertise-Centrum) zijn aangereikt.

Industrie Chemie- en industriepark Oosterhorn omvat fabrieken, installaties, water(wegen), leidingen en andere infrastructuur. Oosterhorn is een dynamische omgeving waarin veel verandert. De Oosterhorn verandert stap voor stap van zout-gebaseerd naar groene chemie en is in beeld voor de levering van warmte aan de bebouwde omgeving (energietransitie).

Aardbevingen en risicovolle bedrijven De gevolgen van aardbevingen vinden hun weerslag op de mensen die in de gemeente wonen, maar ook op de bedrijven op Oosterhorn. Onder verantwoordelijkheid van de NCG is een werkgroep en stuurgroep Industrie (en aardbevingen) samengesteld.

Risicobeheersing Het voorkomen van risico's dan wel beperken van de schadelijke gevolgen van onveilige situaties krijgt meer aandacht en is op regionaal niveau opgepakt en verwoord in het Regionaal Risicoprofiel en Beleidsplan Veiligheidsregio Groningen (2015 – 2018). Een nieuw risicoprofiel en een meerjarig beleidsplan worden voorbereid. Er is toenemende aandacht voor brandveiligheid en fysieke veiligheid.

Crisisbeheersing Relatief nieuwe incidenttypen zoals aantasting van de vitale infrastructuur en aardbevingen vragen om een meer flexibele crisisorganisatie.

Strategische doelstelling(en) De gemeente Delfzijl wil een veilige en leefbare gemeente zijn. Een gemeente waar mensen zich veilig voelen. Toezicht en handhaving zijn hierbij belangrijk. Verder heeft de gemeente veel industrie en een chemiepark. We willen de kans op en de gevolgen van een incident zo klein mogelijk houden. Een veilige woon- en leefomgeving is ook een randvoorwaarde voor economische ontwikkelingen. Goede veiligheidsvoorzieningen dragen bij aan een goed vestigingsklimaat.

Prioriteiten Hieronder staan de speerpunten benoemd die we in 2019 wilden bereiken.  Verbeteren van de sociale veiligheid en leefbaarheid (met aandacht voor een integrale aanpak van jeugdproblematiek) en van fysieke veiligheid, zowel in subjectieve (beleving) als in objectieve (meetbare) zin;  In opdracht van het dagelijks bestuur van de VRG zijn de prioriteiten bijgesteld in verband met enkele gebeurtenissen die bij het opstellen van het plan niet waren voorzien. De actualisatie van het regionaal risicoprofiel en het regionaal beleidsplan is gestart in 2019. Het plan zal in 2020 worden voorgelegd aan de gemeenteraden;  Waarborgen van adequate brandweerzorg, rampenbestrijding en crisisbeheersing;  Borgen van het veiligheidsniveau (permanente verbetercyclus) rond het chemie- en industriepark en centrum, haven en spoor voor aanwezige en nog te realiseren functies;  De veiligheid bij aardbevingen is voor de gemeente een belangrijk onderwerp. Dit onderwerp is behandeld in de paragraaf gaswinning en aardbevingen;  Verbeteren van de borging van externe veiligheidsaspecten in bestemmingsplannen en de uitwerking daarvan in het IIP en de actieplannen.

Operationele doelen en activiteiten In deze paragraaf geven we aan wat we in 2019 hebben gedaan om onze doelstellingen te bereiken.

Veilige woon- en leefomgeving

Drugsbeleid In november 2017 is het Damoclesbeleid aangescherpt en concreter beschreven. Door aanscherping van dit beleid zijn in 2019 enkele woningen en of panden gesloten op basis van artikel 13b Opiumwet. De partners in de veiligheidsketen (politie, woningbouwcorporatie, zorgverleners enzovoort) zijn hier uitdrukkelijker bij betrokken.

Jeugd en Veiligheid Er is veel aandacht voor jeugd en veiligheid. Er zijn groepsscans uitgevoerd voor de aanpak van overlast gevende jeugdgroepen. Daarbij is er ook aandacht voor het gezin, de leeromgeving en de omgeving waarin de jeugdigen zich bevinden. Daarbij is onder andere gebruik gemaakt van de inzet van een gezinscoach in probleemgezinnen.

Integriteit en Veiligheid Het Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) heeft een risicoscan uitgevoerd naar ondermijnende criminaliteit in Ommelanden Noord. In 2019 is dit verder uitgewerkt in een zestal uitvoeringsprogramma's, waarbij in 2019 deze verder ten uitvoer zijn gebracht. Verwachting is dat deze in 2020 worden voorgelegd aan de gemeenteraden.

Industrie In het programma 'Samen werken, samen veilig' verbeteren we door samenwerking het veiligheidsniveau op het hele Oosterhorn-terrein. Dit is een voortdurend proces voor het industriegebied Oosterhorn in samenwerking met de provincie Groningen, Groningen Seaports, Chemie Park Delfzijl, Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta en Veiligheidsregio Groningen. Het programma heeft in 2019 aan draagvlak onder bedrijven gewonnen. Dit draagvlak ondersteunt het vestigingsklimaat voor chemische industrie en daarmee samenhangende werkgelegenheid. Op 30 november 2017 is het Bestemmingsplan Oosterhorn vastgesteld door de gemeenteraad. Bedrijven beschikten daarmee over duidelijke ruimtelijke en milieukaders. Dit leverde een positieve bijdrage aan het vestigingsklimaat in het industriegebied. Tegen het bestemmingsplan Oosterhorn is vervolgens beroep aangetekend bij de Raad van State. De beroepsprocedure is gewonnen door appellanten. Hierop is een voorbereidingsbesluit voor het gebied genomen. Momenteel is een ontwerpbestemmingsplan van kracht. In afwachting van oplossingen voor de stikstofproblematiek wordt gewerkt een nieuw bestemmingsplan voor het gebied.

Risicobeheersing In samenwerking met de Veiligheidsregio Groningen is aandacht besteed aan het voorkomen van risico's dan wel om de schadelijke gevolgen ervan te beperken. Dit is een continu proces en zal ook worden voortgezet in 2020. Een voorbeeld hiervan is de gehele organisatie van grote publieksevenementen. Risicobeheersing begint bij het bewust worden van mogelijke risico's en weten om te gaan met onveilige situaties en het voorkomen dan wel weten te handelen bij (dreigende) onveilige situaties.

Crisisbeheersing Er is aandacht besteed aan relatief nieuwe incidenttypen zoals aantasting van de vitale infrastructuur en aardbevingen. Op landelijk niveau zijn handreikingen en formats voor veiligheidsregio’s opgesteld voor voorbereiding op cybercrime en terrorisme. In onze regio hebben we geoefend met de plannen die zijn opgesteld ter voorbereiding op een aardbeving.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 8 10 10 Lasten 3.571 3.746 2.602 Saldo -3.563 -3.736 -2.592

Totaal saldo van baten en lasten -3.563 -3.736 -2.592 Toevoeging/onttrekking aan reserves -26 121 200 Gerealiseerd resultaat -3.589 -3.615 -2.392

Programma 6: Werk en Inkomen

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING In dit programma komt een groot deel van het speerpunt van het college ‘inzet op werkgelegenheid’ aan bod. Werk is in veel gevallen de sleutel tot actieve deelname in de samenleving. Betaald werk biedt mensen inkomen en gevoel van eigenwaarde en het bevordert emancipatie en integratie. Dit programma omvat arbeidsmarkt, participatie, sociale werkvoorziening en armoede, waaronder de minimaregelingen, kwijtscheldingsbeleid en schuldhulpverlening.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Actie! Ondernemen; naar een nieuwe werkgeversbenadering van de DEAL-gemeenten 2012 Participatie in de Eemsdelta; uitgewerkte visie op de Participatiewet door ISD, Fivelingo 2013 en DAL-gemeenten Beleidsplan 4D's 2015-2018 2014 Referentiedocument Economic Board 2015 Uitvoeringsagenda Economie en arbeidsmarkt 2015 Armoedebeleid en uitvoering 2015 – 2020 2015 Participatie in Perspectief, uitgewerkt omvormingsplan uitvoeringsorganisatie 2015 Participatiewet Opdrachtformulering toekomstscenario's Werkplein Fivelingo 2016 Sociaal Domein in Perspectief 2016 Transformatie in het Sociale Domein: Uitvoeringsagenda 2016 Dienstverleningsovereenkomst Werkplein Fivelingo 2019 en 2020 2019 Speerpunten transformatie Sociaal Domein 2017

BELEIDSINDICATOREN

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Banen Aantal per 1.000 2018 648,0 770,3 inwoners in de leeftijd 15 – 64 jaar Kinderen in uitkeringsgezin % kinderen tot 18 jaar 2018 4 13 Netto arbeidsparticipatie % van de werkzame 2018 68,7 61,3 beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking Werkloze jongeren % 16 t/m 22 jarigen 2018 1 3 Personen met een Aantal per 10.000 2019 194,0 563,4 bijstandsuitkering inwoners Lopende re- Aantal per 10.000 2018 190,3 342,6 integratievoorzieningen inwoners van 15 – 64 jaar

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten Hieronder omschrijven wij de trends en knelpunten in 2019.

Werkloosheid De Nederlandse economie is in de afgelopen jaren gegroeid. In 2017 bedroeg de groei 2,9%, in 2018 2,6% en in 2019 1,7%. De Nederlandse economische groei is in 2019 enigszins teruggevallen door een afzwakking van de mondiale groei en in mindere mate door de stikstof- en PFAS-problematiek. De werkloosheid heeft haar laagste punt in 2019 bereikt. Groningse werkgevers hebben nog steeds te maken met moeilijk vervulbare vacatures en dat zal naar alle waarschijnlijkheid voorlopig ook zo blijven.3 In het tweede kwartaal 2019 is in Groningen krapte in de beroepen op het gebied van ICT, techniek, commercie en economie/administratie. Uit het rapport Groeien in Groningen4 blijkt dat voor een deel van de inwoners uit onze provincie de stad Groningen te ver weg ligt en dat de economische ontwikkeling in de regio zelf veel belangrijker is. De Eemshaven en Delfzijl met de havens, industrie en energiebedrijven (en het datacenter van Google) zijn daarbij een belangrijk economisch zwaartepunt. Een relatief groot deel van de inwoners uit Delfzijl is hier werkzaam. De afgelopen jaren hebben zich in het gebied van Groningen Seaports veel energie-producerende bedrijven gevestigd. Er komen nu bedrijven die actief zijn op het gebied van energietransitie. Vooral de ontwikkeling van groene chemie, offshore windenergie en de behoefte aan grote datacenters zal leiden tot aanhoudende groei, en daarmee ook tot nieuwe kansen voor het MKB in de Eemsdelta-regio.

Armoede en schulden De aantrekkende economie heeft voor een lichte daling van het aantal huishoudens op 110% van het sociaal minimum gezorgd. Volgens cijfers van Stimulansz 2019 is het aantal huishoudens op 110% van het sociaal minimum gedaald van 12,8% naar 12,6% van de huishoudens in Delfzijl. Landelijk is dit percentage gemiddeld 10,6%. Het aantal kinderen afkomstig uit een gezin met een uitkering is de afgelopen jaren nog niet gedaald. In 2017 en 2018 is het aantal kinderen dat in een gezin met een uitkering leeft gestabiliseerd op 13%. Voor Nederland was dat volgens de monitor 'waar staat je gemeente' in beide jaren 7%. Nog te veel kinderen lopen daarmee een risico op armoede.

Strategische doelstelling(en)  Inwoners zijn zelfstandig en zelfredzaam, ze voeren de regie op hun eigen leven;  Inwoners kunnen meedoen aan de samenleving. Het doel is dat iedereen met een uitkering aan de slag is. Aan het werk, bezig met scholing of training voor werk, een beschutte werkplek, arbeidsmatige dagbesteding, participatieactiviteiten of vrijwilligerswerk;  Kinderen groeien op en ontwikkelen zich in een stimulerende, gezonde en veilige omgeving.

Prioriteiten  Zoveel mogelijk inwoners hebben betaald werk;  Inwoners die afhankelijk worden van een uitkering, hebben zo snel mogelijk weer een nieuwe baan. Wij zetten in op een zo snel en zo groot mogelijke uitstroom naar de arbeidsmarkt. Als een reguliere baan op de arbeidsmarkt een stap te ver is, verwachten wij van onze inwoners dat ze een maatschappelijke bijdrage leveren of actief deelnemen aan leerwerk en participatietrajecten;  De kansen van kinderen uit gezinnen met lage inkomens zijn vergroot, zij ontwikkelen zich tot volwassenen die volop gebruik maken van hun talenten;  Inwoners hebben voldoende voedsel en kleding, adequate huisvesting en kunnen deelnemen aan sociale/sportieve activiteiten.

3 Regio in beeld, Groningen hoofdrapport, oktober 2019 4 Groeien in Groningen, juni 2019

Operationele doelen en activiteiten  De werkloosheid minimaal op het landelijk gemiddelde werkloosheidspercentage brengen;  Werkplein Fivelingo zorgt voor de inkomensondersteuning voor inwoners die geen of onvoldoende inkomen hebben en stimuleert en ondersteunt hen bij het vinden van passend werk. In de dienstverleningsovereenkomst 2019 en 2020 met Werkplein Fivelingo zijn afspraken opgenomen waarbij de uitstroom naar de arbeidsmarkt voorop staat;  Vanaf 2019 een daling van het aantal huishoudens met een uitkering met 150 (ADL) per jaar in 2019 en 2020;  Een substantiële bijdrage leveren aan de economische groei van het gebied. Daarom willen we het voor werkgevers aantrekkelijker maken om zich in ons gebied te vestigen, faciliteren wij hen waar mogelijk en willen we werkgevers verleiden om meer van onze inwoners (met of zonder beperking) als werknemer aan te nemen;  Bij aanbestedingen streven naar social return on investment. We bereiken plaatsingen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt via een verplicht social return-percentage bij onze eigen aanbestedingen door de social-return-adviseur van Werkplein Fivelingo. Het inkoopproces is geprofessionaliseerd en gestroomlijnd;  Binnen de aanbestedingswet optimaal de ruimte benutten opdat onze lokale en regionale ondernemers zoveel mogelijk de kans krijgen werken voor onze gemeente uit te voeren;  De werkwijze vanaf oktober 2019 in het kader van “Meer mensen aan het werk” richt zich op het beperken van de instroom en het bevorderen van de uitstroom. Er worden concrete projecten opgezet met maatschappelijke organisaties en onderwijs. Werkgevers worden hier nadrukkelijk bij betrokken;  Startups (de ondernemers van de toekomst) faciliteren door bijvoorbeeld een aanwijsgebied te creëren waar vergunningen al geregeld zijn;  Vijftig procent van de mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt (0-40% arbeidsvermogen) hebben een activiteit buitenshuis. De sociaal makelaar neemt contact op met mensen die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Hij helpt hen passende (participatie) activiteiten te vinden. Hij draagt ideeën aan voor het project de Inzet van de ASWA. De medewerkers van dit project initiëren activiteiten voor deze mensen, die zij vervolgens zelf verder ontwikkelen. Deze activiteiten dienen ook als algemene voorziening voor de WMO, waardoor we duurdere vormen van dagbesteding voorkomen;  Het aanbod van stichting Leergeld, Jeugdsport & cultuurfonds en de webshop van Werkplein samenvoegen tot één kindpakket dat eenvoudig kan worden aangevraagd. We doen een nulmeting om het bereik te meten en nemen maatregelen om meer kinderen te bereiken. In 2019 is de afstemming tussen de fondsen en de webshop verbeterd. Verdere stappen worden gezet in 2020 bij de ontwikkeling van het armoedebeleid voor de nieuwe gemeente;  In gesprek gaan met wijken en dorpen (als eerste de wijk Tuikwerd) en met hen bepalen wat er nog meer nodig is voor het vergroten van kansen voor kinderen uit gezinnen met lage inkomens. Deze gesprekken hebben onder andere opgeleverd dat ouders afstand voelen tot instanties en zich niet begrepen voelen. Bij het project financiële dienstverlening (zie hieronder) zijn daarom twee ervaringsdeskundigen generatiearmoede aangenomen;  Meer aan de voorkant komen van de schuldenproblematiek. Dat betekent dat we ons richten op preventie en vroegsignalering van financiële problemen, en dat we het aantal mensen met problematische schulden verlagen door:  een heldere eenduidige en zichtbare toegang voor financiële dienstverlening te creëren voor alle inwoners en hulpverleners;  het vergroten van het (schuld) signalerend vermogen van hulpverleners (zoals Wmo, CJG, Werkplein, Leerplicht en SWD), zodat zij financiële problemen herkennen en (warm) overdragen naar de juiste financiële dienstverlener;  afspraken te maken met organisaties als: de woningcorporaties, zorgverzekeraars, energieleveranciers en waterbedrijven, hoe signalen van betalingsachterstanden op te pakken en waar nodig de schuldhulpverlening in te schakelen.

Hieronder geven we aan wat we in 2019 wilden bereiken en wat we hebben gedaan om onze doelstellingen te bereiken.

Doel 1. Activiteiten voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Vijftig procent van de mensen die een grote afstand hebben tot de arbeidsmarkt (0-40% arbeidsvermogen) hebben een activiteit buitenshuis. De sociaal makelaar ontwikkelt met en voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt activiteiten die bijdragen aan de leefbaarheid. Deze activiteiten dienen ook als algemene voorziening voor de Wmo, waardoor we duurdere vormen van dagbesteding voorkomen. Conform de opdracht lag ook in 2019 bij Werkplein Fivelingo de focus op het bemiddelen van mensen die perspectief hebben op betaald werk. De gemeenten zelf houden zich bezig met de mensen voor wie maatschappelijke participatie (voorlopig) het hoogst haalbare is.

Circa 300 inwoners met een Participatiewet uitkering horen tot de doelgroep maatschappelijke participatie. Bij hen is via een onafhankelijk onderzoek vastgesteld dat betaald werk niet tot de mogelijkheden behoort. Van deze groep maatschappelijke participatie is de helft ouder dan 60 jaar. Ongeveer 150 personen hebben eerder in de gesprekken met de sociaal makelaar aangegeven dat zij teveel belemmeringen ervaren om bijvoorbeeld vrijwilligerswerk te doen. Wel kunnen ze met wat hulp en ondersteuning nog hun huishouding doen en contacten onderhouden met familie of bekenden in de buurt. Circa 50 mensen hebben zelf vrijwilligerswerk gevonden en hebben geen behoefte aan ondersteuning. Een kleine groep maakt gebruik van 'De Kajuit". De overige 50 blijven in beeld bij de sociaal makelaar die hen waar nodig ondersteunt en toeleidt naar ketenpartners.

In 2019 is de sociaal makelaar gestart met uitbreiding van de groep mensen die hij bedient. Ook degenen die nog wel kans maken op de arbeidsmarkt, maar tijdelijk daar geen stappen in kunnen maken, bemiddelt hij naar een activiteit. Op deze manier blijven zij actief. Wanneer de omstandigheden wijzigen wordt de begeleiding overgenomen door de werkcoach om hen naar werk te leiden.

Doel 2. Meer mensen een baan In de dienstverleningsovereenkomst Werkplein Fivelingo is voor 2019 en 2020 een daling van het uitkeringsbestand afgesproken van 150 huishoudens per jaar. In verband met de tegenvallende uitstroomcijfers is vanaf oktober 2019 de werkwijze door Werkplein Fivelingo aangepast evenals de ambitie over de uitstroom. Deze is verhoogd naar een daling van het bestand van 200 huishoudens. De aanpak “Meer mensen aan het werk” richt zich op het beperken van de instroom en het bevorderen van de uitstroom. Er worden concrete samenwerkingsafspraken voorbereid met de werkgevers in onze regio.

Uitstroom en instroom algemeen In 2019 zijn in Eemsdelta-verband in totaal 537 personen uit de uitkering gestroomd om diverse redenen. Daarvan zijn er 208 uitgestroomd naar werk. Hieronder vallen arbeidsmatige dienstbetrekkingen, afspraakbanen, beschut werk, regulier werk en zelfstandige beroepen. Daarnaast zijn er in totaal 308 kandidaten die in 2019 deeltijdwerk verricht hebben met een aanvullende uitkering. Van deze 308 kandidaten zijn er 108 begonnen in 2019. De instroom van huishoudens in 2019 op basis van nieuwe aanvragen voor een uitkering levensonderhoud bedroeg in Eemsdelta-verband in totaal 479. In 122 gevallen ging het om instroom als gevolg van verhuizing vanuit een niet-DAL gemeente naar een van de DAL-gemeenten. Het totaal aantal nieuwe plaatsingen in het kader van de afspraakbanen bedraagt in 2019 12. Het aantal plaatsingen in beschut werk per eind 2019 bedraagt 24.

Uitstroom Delfzijl Per 1 januari 2019 ontvingen 913 huishoudens (1.037 personen) in onze gemeente een uitkering in het kader van de Participatiewet of de IOAW/IOAZ. Dit aantal is in de loop van 2019 gedaald tot 885 huishoudens (1.008 personen) per 1 januari 2020. In de planning is rekening gehouden met een hogere afname (89 in plaats van 28).

Statushouders In 2019 zijn in Eemsdelta-verband 36 statushouders uitgestroomd. 20 personen zijn uitgestroomd naar werk, 4 personen zijn begonnen aan een opleiding. Binnen Werkplein Fivelingo is een compact team van drie

42 werkcoaches en de werkgeversadviseur betrokken bij de begeleiding van statushouders via gerichte re- integratie instrumenten en aanpak naar werk. In 2019 heeft Werkplein Fivelingo met aanvullende middelen van de Eemsdelta-gemeenten het project Inzicht in doelgroep statushouders uitgevoerd. Werkplein Fivelingo heeft met 147 statushouders een persoonlijk inburgeringsplan gemaakt. Wat betreft het arbeidspotentieel ziet op basis van de analyse in 2019 de situatie als volgt uit.

In maanden Aantal Percentage Kansrijk 0-6 20 13,6% Kansrijk 6-12 25 17 % Kansrijk 12-24 20 13,6% Participatie 62 42 % Zorg 20 13,6 % Totaal 147 100%

Statushouders hebben interesse in de branche techniek en productie, deze branche is onder de kansrijke statushouders het beste vertegenwoordigd. Dit gevolgd door horeca, onderwijs (docenten en kinderopvang) en bouw. Een kleine groep geeft aan richting zelfstandig ondernemerschap te willen.

Project Chemiepark Het project Chemiepark is opgepakt in samenwerking met de Hanzehogeschool Groningen en The Refugee Talent Hub. Voor dit project konden wij direct 10 geschikte kandidaten aanleveren met affiniteit en/of werkervaring met (chemische) techniek. Dit project startte met twee door Werkplein Fivelingo gegeven workshops. Geïnteresseerde statushouders hebben informatie kregen over het Chemiepark, zij hebben een veiligheidstoets afgelegd en hun CV's gemaakt. Vervolgens heeft de groep in april een rondleiding gehad op het Chemiepark, inclusief speeddates met verschillende werkgevers. Acht kandidaten waren bij deze rondleiding aanwezig. Zes hiervan zijn duurzaam aan het werk gegaan, in de regio o.a. bij de NAM, Waterbedrijf, BAM. Twee kandidaten zijn in de Randstad gaan werken en verhuisd en twee zijn productiewerk gaan doen. De overige twee kandidaten konden wegens fysieke belemmering en taalbarrière nog niet aan het werk. Zij zijn beiden nog goed in beeld bij Werkplein Fivelingo en worden wekelijks gesproken om zo snel mogelijk aan de slag te kunnen.

Spoor naar werk Na de zomervakantie 2019 is het leer-werkbedrijf Spoor naar werk in de stationsrestauratie van start gegaan. De doelgroep is uitgebreid met statushouders die hier werkervaring opdoen in de horeca. Een drietal statushouders volgt een BBL traject richting horeca. De gesprekken over een verdere doorontwikkeling zijn eind 2019 gestart.

Afspraakbanen In het sociaal akkoord van 2013 is opgenomen dat tot 2026 in het bedrijfsleven 100.000 banen beschikbaar komen voor mensen met een arbeidsbeperking. De overheid zorgt voor 25.000 banen. Deze banen worden afspraakbanen genoemd. Werkgevers worden ondersteund bij de werving van nieuw personeel via het landelijk doelgroepenregister. In dit register zijn mensen opgenomen die door een arbeidsbeperking niet 100 procent van het wettelijk minimumloon kunnen verdienen. In de onderstaande tabel is de instroom in 2018 en 2019 opgenomen van mensen die in het landelijke doelgroepenregister zitten. Daarbij is een indeling gemaakt in de categorie tot 27 jaar en de categorie vanaf 27 jaar. In totaal gaat het om een instroom van 60 personen. Daarbij betreft het 51 unieke personen. Sommige mensen zijn, door bijvoorbeeld tijdelijk werk of verhuizing binnen de Eemsdelta-gemeenten, vaker dan één keer ingestroomd.

Appingedam Delfzijl Loppersum

Leeftijdsgroep op peildatum 2018 2019 2018 2019 2018 2019

< 27 8 4 9 10 2

>= 27 7 2 8 7 2 1

Eindtotaal 15 6 17 17 2 3

29 personen ingestroomd in 2018 / 2019 zijn jonger dan 27 jaar 22 personen ingestroomd in 2018 / 2019 zijn ouder dan 27 jaar

Social Return (SROI) Op 5 maart 2018 is het convenant voor het 1.000-banenplan getekend door minister Koolmees, samen met regionale bestuurders van de aardbevingsgemeenten, provincie, sociale partners (Bouwend Nederland, VNO- NCW en MKB Noord, FNV en CNV), ROC’s (Noorderpoort en Alfa-college), NCG en CVW. In het 1000-banenplan zorgen partijen er samen voor dat de werkgelegenheid die voortkomt uit de bouwopgave van de aardbevingsschade ten goede komt aan de werkzoekenden en bedrijven in dit gebied. Belangrijk onderdeel van het 1000-banenplan is het deelproject Inkoop en SROI waarbij het realiseren van een regionale aanbestedingskalender en inzet van SROI doelstellingen zijn. In een tussenevaluatie is geconcludeerd dat hierin de eerste stappen gezet zijn, maar ook dat de voortgang en daadwerkelijke resultaten nog verder te ontwikkelen zijn. Een mooi voorbeeld van 2019 is de inzet van SROI voor Plein de Vennen. Vanaf november 2019 is in Eemsdelta-verband gestart met het opstellen van een nieuwe inkoopkalender. Ook worden, met het oog op de herindeling, voorbereidingen getroffen voor een goede afstemming van de werkwijze en taakverdeling tussen de verschillende disciplines die bij Social Return on investment zijn betrokken. Werkplein Fivelingo participeert in het platform SROI en Inkoop binnen de arbeidsmarktregio Werk in Zicht. Vanuit dat platform vindt de centrale registratie plaats van SROI-opdrachten.

1.000-banenplan Het doel van het 1.000-banenplan is om de komende vier jaar minimaal 1.000 personen een duurzame arbeidsplaats te bieden. In 2019 zijn 11 mensen geplaatst in de bouw en techniek. Daarvan zijn er nu 2 duurzaam geplaatst (minimaal zes maanden).

Doel 3. Armoedebeleid verder vorm geven Het armoedebeleid wordt verder vorm gegeven, bijvoorbeeld door het versterken van eigen kracht door het Budgetmaatjes-project. Doel is het voorkomen van beschermingsbewind, doordat mensen met hulp van maatjes zelf weer overzicht krijgen. Voor kinderen: financiering van Stichting Leergeld en het Jeugdsportfonds. Ter preventie van schulden: financiering van Humanitas thuisadministratie en administratie-spreekuren op drie locaties. Vroeg signalering schulden: financiële dienstverlening bij de intake voor de uitkering door VKB medewerker. Financiering van de voedselbank. Bij de projecten in het sociaal domein zoeken wij nadrukkelijk naar mogelijkheden om onze preventie op schulden nog laagdrempeliger aan te bieden.

Activiteiten Inmiddels zijn twee projecten afgerond en structureel opgenomen in onze gemeentelijke aanpak. Zo is bij Werkplein Fivelingo bij het eerste gesprek over de uitkering, een financieel advies in het werkproces opgenomen. Juist bij verandering van de inkomenssituatie ontstaan vaak schulden, die op deze manier vroeg gesignaleerd en aangepakt worden. Budgetmaatjes van de Stichting Welzijn en Dienstverlening (SWD) is eveneens structureel in onze begroting opgenomen. Een budgetmaatje loopt langere tijd met iemand mee die de financiën niet zelfstandig op orde kan houden. Dit voorkomt (duur) beschermingsbewind en het geeft morele en praktische steun, zonder dat de regie uit handen wordt genomen. Mensen krijgen daardoor weer energie om (vrijwilligers)werk op te pakken of er mee door te gaan. In 2019 is het tweede jaar van het project Regeling Uitstroom Bronheffing (RUB) uitgevoerd. Mensen met meer dan zes maanden betalingsachterstand op de zorgverzekering treffen daarin een betalingsregeling met Menzis. Na drie jaar wordt de restschuld kwijtgescholden. Dit geeft mensen rust in hun hoofd. Er komt ruimte om zich (weer) op werk te richten. In de Eemsdelta-gemeenten is in 2019 voor 31 mensen een dergelijke regeling getroffen.

De organisatie Speaking Minds heeft in februari 2019 haar opdracht afgerond. Aan deze opdracht in Eemsdelta- verband heeft een klas jongeren van de opleiding Algemene Operationele Techniek van het Noorderpoort meegedaan. Zij hebben een beleidsadvies gegeven over de vraag 'Wat hebben jongeren nodig om na hun 18de financieel zelfstandig te zijn en wat kunnen wij daar als gemeenten in betekenen?' Het advies is gepresenteerd aan de drie wethouders. Het is de bedoeling dat (een deel van) het advies wordt opgevolgd. Op deze manier willen we kinderen en jongeren vaker betrekken en invloed laten hebben op ons gemeentelijk (armoede)beleid. In februari 2020 bespreken we het uitvoeringsplan met de jongeren. In 2019 is een project financiële dienstverlening voorbereid. Half oktober is het project van start gegaan. Er is een team opgezet van financiële dienstverleners van de Stichting Welzijn en Dienstverlening en de Volkskredietbank. Zij zijn gestart met het bezoeken van inwoners die een achterstand hebben op hun energierekening. In 2020 volgen achterstanden op de zorgverzekering en huurachterstanden.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 13.441 13.566 13.441 Lasten 25.445 25.909 25.084 Saldo -12.004 -12.343 -11.643

Totaal saldo van baten en lasten -12.004 -12.343 -11.643 Toevoeging/onttrekking aan reserves 665 665 - Gerealiseerd resultaat -11.339 -11.678 -11.643

Programma 7: Samenlevingszaken

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING Met het programma Samenlevingszaken dragen wij bij aan een aantrekkelijke gemeente met goede voorzieningen en faciliteiten. Het programma omvat de beleidsterreinen Jeugd en onderwijs, Welzijn en zorg, Cultuur, toerisme en recreatie, Volksgezondheid en sport en Integratie, asiel en inburgering.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Hierbij geven we aan in welk jaar deze documenten zijn vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Kadernota Cultuur aan de Kust 2009 Eropaf in de OGGZ Eemsdelta 2010

Verordening Wet inburgering gemeente Delfzijl 2010 Nota cultuurhistorie Geboren uit de Zee 2010 WMO kadernota 2012-2016 2011 Minderhedennota ‘Delfzijl intercultureel’ 2012 Convenant Actieplan VSV 2012 Beleidsnota Toerisme 2012-2016 + uitvoeringsprogramma 2012 Gezond in DAL 2013-2016 (nota volksgezondheid) + uitvoeringsnota 2013 Stand van zaken en visienota jeugdzorg DAL 2013 Verordening Wet inburgering gemeente Delfzijl 2013 Kadernota transitie en transformatie sociaal domein gemeenten DAL 2014 Zorgroute in- en externe zorgstructuur in basisscholen en voorschoolse voorzieningen 2014 Regionaal Transitie Arrangement Groningen (incl. Groninger Functioneel Model) 2014 Armoedebeleid en uitvoering Delfzijl 2015 -2020 2015 Toekomstvisie leesvoorzieningen gemeente Delfzijl 2015-2016 2015 Preventieprogramma 2016 – 2020 2016 Plan van aanpak Mantelzorg 2017, 2018 en 2019 2017 Plan van aanpak dementievriendelijke gemeente 2017 Uitvoeringsplan transformatie sociaal domein (incl. vier speerpunten) 2017 Notitie Delfzijl Multicultureel 2017 Volksgezondheidsnota Delfzijl 2017 Uitvoeringsprogramma Onderwijsachterstandenbeleid 2016 Tansformatie in het Sociale Domein: Uitvoeringsagenda 2016 Plan van aanpak Mantelzorg 2017, 2018 en 2019 2017 Uitvoeringsplan statushouders 2018

BELEIDSINDICATOREN

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Absoluut verzuim Aantal per 1.000 leerlingen 2017 1,3 0,3 Relatief verzuim Aantal per 1.000 leerlingen 2018 17 23 Vroegtijdig schoolverlaters zonder % deelnemers aan het VO en 2018 1,4 2,2 startkwalificatie (vsv-ers) MBO onderwijs Niet-sporters % 2016 48,9 59,1 Jongeren met een delict voor de % 12 t/m 21 jarigen 2018 1 1 rechter Jongeren met jeugdhulp % van alle jongeren tot 18 jaar 2018 10,4 14,5 Jongeren met jeugdbescherming % van alle jongeren tot 18 jaar 2018 1,0 1,7 Jongeren met jeugdreclassering % van alle jongeren van 12 tot 2018 0,5 0,8 23 jaar Cliënten met een Aantal per 10.000 inwoners 2019 506 400 maatwerkarrangement WMO

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten

Algemeen De veranderende rol van de overheid en gemeente vraagt om een nieuwe verhouding tussen de gemeente, de (samenwerkende) organisaties/verenigingen en haar inwoners. In plaats van oplossingen te zoeken gaat de gemeente in gesprek om samen te komen tot de beste oplossing. Op steeds meer plekken komt er samenwerking tot stand tussen de gemeentelijke organisatie, (maatschappelijke) organisaties/verenigingen en inwoners om vorm te geven aan de leefbaarheid in dorp of wijk. Het wijken gebiedsgericht werken krijgt steeds meer vorm.

Jeugd en onderwijs Krimp en aardbevingen zijn aanleiding om een aantal scholen met kinderopvang in nieuwe kindcentra te huisvesten. Dit biedt kansen om scholen levensvatbaar te houden en voor samenwerking met het onderwijs en de kinderopvang/voorschoolse voorzieningen. Wij zijn een gemeente waarin een groot aantal kinderen opgroeit in gezinnen waar armoede heerst of waar de kans groot is dat zij in armoede opgroeien. Dit is van invloed op hun ontwikkeling. Wij investeren veel in de samenwerking tussen gemeente en onderwijs, maar er zitten nog steeds kinderen langer dan twee maanden thuis. Er is een verzuimroute en een zorgroute beschreven waarnaar we handelen, er is een preventiemenu opgesteld dat scholen en voorschoolse voorzieningen inzicht geeft in welke preventieve interventies inzetbaar zijn voor leerkrachten/teams, leerlingen en ouders. Het aantal kinderen dat jeugdhulp ontvangt, neemt nog steeds toe. Hoewel er sprake is van een zekere stabilisatie. Dat is ook te zien in ons eigen monitoringssysteem en in de cijfers uit 'Waar staat je gemeente'. Vooral het aantal kinderen in duurdere 24 uurs verblijfsvoorzieningen, en het aantal kinderen met een indicatie voor dagbesteding/dagbehandeling vallen op.

Taalachterstanden, opleidingsniveau en laag geletterdheid Delfzijl is een gemeente waarin kinderen opgroeien die een grotere kans hebben op (taal)achterstanden. Het belang van voor- en vroegschoolse educatie (VVE) is onverminderd groot. Ook voor laaggeletterdheid moet aandacht blijven om participatie te stimuleren.

Afstemming en samenwerking; passend onderwijs en gemeenten De stelselwijzigingen in het Passend Onderwijs en de transitie Jeugdzorg leggen de verantwoordelijkheid voor kinderen en gezinnen die extra hulp nodig hebben bij de gemeente en het onderwijs. Afstemming en samenwerking hierbij zijn nog voor verbetering vatbaar. Uit de eerste evaluatie van de Jeugdwet komt naar voren dat in veel gemeenten een goede verbinding tussen jeugdhulp en onderwijs ontbreekt. Ook uit de evaluatie passend onderwijs blijkt dat leraren onvoldoende ondersteund worden door specialisten. Of dat zij te

47 lang wachten om ondersteuning te vragen. Sommige kinderen krijgen daardoor op school niet (tijdig) de ondersteuning en zorg die zij nodig hebben. Zonder deze extra ondersteuning kunnen problemen ontstaan en kan de situatie verergeren. Anderen gaan zelfs helemaal niet naar school, terwijl dat wel zou kunnen. We zetten stevig in om deze afstemming te verbeteren en zoeken steeds meer de samenwerking met het onderwijs en jeugdhulp op.

Welzijn en zorg

Tekort zorgpersoneel Zorgorganisaties vinden het steeds lastiger om goed personeel te vinden. Dat heeft ook gevolgen voor ouderen en jeugdigen die hulp nodig hebben. Soms ontstaan daardoor wachtlijsten. Ook is de (ouderen)zorg veranderd. Verzorgingshuizen verdwijnen, ouderen blijven langer thuis wonen in de wijk of het dorp. Naast de kansen die dat biedt (minder dure) verzorgingshuisplaatsen en meer ouderen op hun vertrouwde plek) zijn er ook risico's. Woningaanpassingen komen uit het budget van de gemeente, er bestaat kans op een verhoging van eenzaamheid en er ontstaat een toenemende vraag naar huishoudelijke ondersteuning, terwijl dit juist één van de bezuinigingen is. Een toenemend aantal ouderen zal te maken krijgen met dementie. Bovendien heeft een groep inwoners (jong en oud) een complexe zorgvraag waar niet een standaardoplossing voor is te vinden. Hiervoor is een integrale en domein overstijgende aanpak of zelfs maatwerk nodig. Om het probleem en de oplossing goed met de inwoner te bespreken, is veel inzet van het Sociaal Plein Delfzijl, de Wmo-consulenten, de jeugdprofessionals en de zorgorganisaties nodig. Bovendien is het van belang te kijken naar innovatieve en creatieve oplossingen.

Transformatie ziekenhuiszorg De transformatie van de ziekenhuiszorg in Delfzijl is inmiddels een feit door de opening van het Gezondheidsplein Molenberg. De veranderingen in de (ziekenhuis)zorg worden ingegeven door enerzijds specialisatie en anderzijds substitutie (zorg zo laag mogelijk in de keten). De substitutie maakt interessante en nieuwe samenwerking mogelijk voor de huisarts, zowel naar de 0e-lijn (welzijn) als naar de 2e-lijn (specialist). In 2019 is in het Gezondheidsplein Molenberg door veel partijen samengewerkt aan geïntegreerde zorg. Ook het Sociaal Plein Delfzijl biedt vanuit het nieuwe Gezondheidsplein dienstverlening aan op het gebied van hulp en ondersteuning (sociaal domein). Naast de samenwerking met andere huurders in het Gezondheidsplein is het Sociaal Plein Delfzijl dan fysiek toegankelijk voor inwoners met vragen over opgroeien, opvoeden, voorzieningen, ondersteuning, welbevinden, werk en inkomen.

Vernieuwing en versterking van intramuraal zorgvastgoed Met het Groninger Zorgakkoord (GZA) van 11 maart 2019 slaan 20 partijen de handen ineen om ervoor te zorgen dat Groningers in het aardbevingsgebied ook in de toekomst dicht bij huis kwalitatief goede zorg en behandeling in de regio krijgen. De samenwerkingsafspraken zijn tevens een belangrijke aanjager voor innovatie en vernieuwing in de zorgsector. Voor gemeente Delfzijl omvat het GZA de vernieuwing van zorgvastgoed op een aantal locaties:  Zorgvastgoed voor de huisvesting van Zonnehuisgroep Noord en Cosis in Delfzijl Noord voor ouderen- en psychische zorg;  Zorgvastgoed voor de huisvesting van Lentis, De Hoven en Zonnehuisgroep Noord voor Geriatrische Revalidatie Zorg & Expertisecentrum aan Jachtlaan (voormalig locatie Delfzicht)  Zorgvastgoed voor de huisvesting van verpleeghuiszorg voor De Hoven aan het Zwet.

Het opdrachtgeverschap voor de vernieuwing van het zorgvastgoed ligt bij de zorgpartijen en de vastgoedeigenaren. Wij denken mee in de ontwikkeling van samenwerkingsconcepten tussen de verschillende zorgpartijen en speelt een faciliterende rol bij de ruimtelijke ontwikkeling van de gebouwen. Om dit proces goed te begeleiden, maken wij ambtelijke capaciteit beschikbaar. Voor de vernieuwing van Zorgvastgoed in Delfzijl Noord heeft het college de sterke wens om de huidige gebouwen Betinge- en Ede Staalstaete te blijven inzetten voor de zorg. Ons college is daarover in gesprek met alle betrokken partijen. Als nieuwbouw noodzakelijk blijkt, zetten wij in op herbestemming van het bestaande vastgoed. Naast bovengenoemde vernieuwing zal ook bestaand zorgvastgoed worden versterkt. De versterking is geen onderdeel van het GZA en wordt begeleid door de NCG. Op basis van de voorkeuren van de eigenaren en gebruikers van het te versterken vastgoed maakt de NCG op dit moment met hen plannen voor en afspraken over de versterking. Wij volgen de ontwikkelingen in dit dossier actief.

Financiële gevolgen als gevolg van (te) geringe tegemoetkoming voor taken vanuit het rijk De rijksoverheid neemt steeds meer besluiten waar financiële gevolgen aan zitten voor gemeenten. Het wordt steeds meer duidelijk dat de financiële tegemoetkoming vanuit het rijk onvoldoende kostendekkend zijn voor de nieuwe opgaven. Tegelijkertijd komen er steeds meer taken op de gemeente af. Bijvoorbeeld als het gaat om de zorg voor kwetsbare inwoners. In het kader van de Wet Verplichte GGZ heeft de gemeente vanaf 1 januari 2020 de taak om meldingen te onderzoeken als er vermoedens zijn van een psychiatrische aandoening. Het budget voor de uitvoering van Beschermd Wonen komt ook meer onder druk te staan. In het kader van de nieuwe verantwoordelijkheden is het college van plan een pilot te starten met de gemeente Groningen om een betere beoordeling en goede vervolgzorg te regelen voor mensen met onbegrepen gedrag. Deze pilot gaat waarschijnlijk in het eerste kwartaal 2020 van start. Als de pilot van start gaat wordt de raad ook via een memo geïnformeerd. Voor de inzet van lokale consulenten is dekking geregeld via de gemeente Groningen.

Complexe zorgvragen In het keukentafelgesprek merken we dat bij sommige doelgroepen het lastig is om van eigen kracht uit te gaan. Ook wordt het familiegroepsplan (opgenomen in de Jeugdwet) nog niet gebruikt. Bij inwoners is een netwerk soms niet of weinig aanwezig. Dat betekent dat de gemeente in samenwerking met meer draagkrachtige inwoners vangnetten moeten organiseren. Dat gaat niet vanzelf. Sommige groepen blijven levenslang afhankelijk van steun van de gemeente.

Kinderen en armoede Er is relatief ook een groot aantal mensen met financiële problemen door werkloosheid of terugval in inkomen, waardoor hun kinderen opgroeien in situaties waarin veel financiële zorgen zijn. De aanpak staat beschreven in programma 6.

Gevolgen aardbeving en versterkingsopgaven De aardbevingen en versterkingsopgave hebben niet alleen gevolgen voor de woningen, maar ook impact op de gesteldheid en gezondheid van inwoners en eveneens voor de leefbaarheid en de sociale cohesie. Een groot aantal inwoners heeft te kampen met stressgerelateerde klachten als gevolg van de aardbevingen. De Kinderombudsvrouw heeft aandacht gevraagd voor de situatie van kinderen in het aardbevingsgebied. Ook heeft de GGD een onderzoek uitgevoerd naar de emotionele ondersteuning voor inwoners die te maken hebben met de aardbevingen en de gevolgen daarvan.

Wmo De tarieven voor verschillende Wmo-producten zijn toegenomen en gaan verder toenemen. Ook heeft het Rijk in 2018 de besluitvorming voor het abonnementstarief Wmo gepubliceerd. Hierdoor zullen de inkomsten in 2019 voor gemeenten in de toekomst gaan dalen terwijl de zorgvraag verder gaat toenemen.

Publiek Vervoer

Leerlingenvervoer In 2019 ging een project van start om in het kader van het leerlingenvervoer kinderen die daartoe in staat zijn, te stimuleren op de fiets of met het openbaar vervoer naar school te reizen. Dit project is afgebroken aangezien in onze gemeente de verkeersveiligheid voor kinderen met een beperking onvoldoende is. Hierdoor bleek het niet mogelijk een kostenbesparing te realiseren.

Wmo vervoer Het gebruik van het Wmo vervoer is in 2019 toegenomen. Redenen zijn de komst van het ziekenhuis in Scheemda en de toenemende vergrijzing. Onder andere met hulp van ov-ambassadeurs worden senioren zoveel als mogelijk gestimuleerd gebruik te maken van het openbaar vervoer.

Integratie, asiel en inwoning In 2018 heeft minister Koolmees een nieuw inburgeringsbeleid aangekondigd. De aanleiding is dat teveel statushouders te lang in de uitkering blijven zitten. De focus moet er op gericht worden dat iedereen mee doet, het liefst via betaald werk. Het is de bedoeling dat de gemeenten opnieuw de regie van de inburgering in handen krijgen. Op dit moment wordt ervan uitgegaan dat de wet per 1 januari 2021 ingaat.

Onderwijs en het bestrijden van schoolverlaten Op 15 juni 2018 is de wetswijziging van onder meer de Wet educatie en beroepsonderwijs betreffende regionale samenwerking voortijdig schoolverlaten en jongeren in een kwetsbare positie ingegaan. Onder de titel: 'Het bestrijden van voortijdig schoolverlaten en het volgen van jongeren in kwetsbare posities' is de bestuurlijke verantwoordelijkheid van het RMC verder versterkt. Benoemd is dat in een RMC-regio de contactgemeente (Delfzijl) de coördinatie op zich neemt voor de regionale samenwerking waaronder een regionaal bestuurlijk overleg. De samenwerking moet leiden tot overeenstemming over een vierjaarlijks regionaal programma waarin regionale maatregelen worden genomen ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten in de leeftijdsgroep van 12- tot 23-jarigen waarbij we afspraken maken over de uitvoering en financiering. Nadrukkelijk is gesteld dat we de domeinen Arbeid en Zorg hierbij betrekken en dat we er verantwoording over moeten afleggen in een effectrapportage.

Strategische doelstelling(en) Om te bereiken wat we beogen, hebben we de volgende strategische doelstellingen geformuleerd.

Transformatie We willen sturen en toezien op het vormgeven van een getransformeerde en gekantelde werkwijze van professionals zowel binnen als buiten het gemeentehuis waardoor er een andere en meer contextgerichte, in plaats van aanbodgerichte werkwijzen ontstaan. Daarbij zijn voorzieningen, initiatieven en contacten in de bestaande sociale infrastructuur goed bekend bij werkers in de eerste en tweede lijn, zodat we daar ook kunnen verwijzen. Getransformeerd werken betekent ook dat organisaties zich in 2019 eigen hebben gemaakt dat de vraag/wens van de inwoner daadwerkelijk voorop moet staan, dat we kijken hoe zij hun eigen oplossing voor ogen zien en hoe we –als dat nodig is- vanuit de gemeente hieraan ondersteunend kunnen zijn. Dit uiteraard binnen de (wettelijke) kaders. Het vraagt van de medewerkers in het sociaal domein een creatieve en oplossingsgerichte houding. Daarbij werken we vanuit eigen kracht, het netwerk van burgers, de sociale infrastructuur en zelfredzaamheid. Dit geldt zowel voor individuen als ook voor (sport)verenigingen in onze gemeente.

Eigen kracht Wij zoeken naar meer participatie en eigen regie van inwoners. Wij werken vanuit de eigen kracht van de inwoners, hun eigen netwerken, hun sociale infrastructuur en zelfredzaamheid. Dit geldt zowel voor individuen als ook voor (sport)verenigingen in de gemeente. Door het kiezen voor de jeugd en preventie doorbreken we een patroon van armoede, ongezonde leefstijl, taalachterstanden en door middel van vroegsignalering zetten we in om problemen bij het opgroeien en opvoeden snel en eerder op te sporen. We bevorderen dat ieder kind gezond en veilig opgroeit en zich kan ontwikkelen tot een inwoner die vanuit eigen kracht naar vermogen volwaardig participeert in onze samenleving. We leggen een link met positieve gezondheid en mogelijkheden van inwoners en verenigingen. Met sport stimuleren wij verschillende doelgroepen meer te bewegen om gezondheidsklachten te voorkomen.

Levendige gemeente waar het prettige wonen is Door te investeren in de infrastructuur, ontwikkeling Molenberg, uitvoering toeristische projecten IIP, goede sportaccommodaties, het programmeren van een meerjarige cultuur- en evenementenagenda en de inzet op stadsmarketing vergroten wij de aantrekkelijkheid van centrum, dorpen en wijken, zodat het met minder mensen prettig wonen en leven is. Ook is ingezet op duurzame (sport-) voorzieningen door samenwerking tussen verenigingen en organisaties om hen te versterken en financieel gezond te houden.

Prioriteiten Hieronder staan de prioriteiten benoemd die we in 2019 hebben willen bereiken.  Transformatie en ontwikkeling van toegang, professionals en ketenpartners in de drie domeinen en de interne organisatie;  Gerichte inzet op jeugd door het inzetten van preventie (VVE en peuterspeelzalen) en gezondheid, integrale aanpak jeugdproblematiek/jeugdgroepen;  Minder gebruik van individuele en maatwerkvoorzieningen door goede informatie, advies, en een sluitende preventieve aanpak en algemene voorzieningen;

 Maximale inzet op het behalen van minimaal een startkwalificatie van jongeren en het vinden van een bestendige (werk)plek (participeren);  Het realiseren van integrale zorgvoorzieningen door opgaven voor de verpleeghuizen (WLZ) te verbinden met en andere zorgaanbieders in de eerste lijn;  Versterken en verbeteren van culturele voorzieningen, sport(verenigingen) en bereikbaarheid;  Sterke vermarkting (Top van Groningen, SMD) van Delfzijl met als doel de aantrekkelijkheid van de stad/het gebied te vergroten (toeristisch component);  Het bevorderen van integratie van statushouders door de taalvaardigheid en de positie op de arbeidsmarkt en preventieve ondersteuning te verbeteren;  Een aaneengesloten onderwijs-, ondersteunings- en hulpstructuur voor jongeren voor het primair voortgezet onderwijs (VO) en het middelbaar beroepsonderwijs (MBO).

Activiteiten In deze paragraaf geven we aan wat we in 2019 hebben gedaan om onze doelstellingen te bereiken.

Welzijn en zorg De algemene voorziening de Prins Bernhardlaan is inmiddels al enige tijd in gebruik. Deze voorziening voldoet duidelijk in een behoefte. Als dementievriendelijke gemeente hebben dit jaar ook diverse activiteiten uitgevoerd; bijeenkomsten met inwoners en professionals, het project Dementalent en de subsidies aan lotgenotengroepen en het Alzheimercafé. Ook is het jaarlijkse forum in De Molenberg over dementie weer goed bezocht. Samen met Appingedam en Loppersum hebben wij gezamenlijk maatregelen genomen om meer grip te krijgen op de uitgaven in de Jeugdhulp en te sturen op de transformatie. Dit vanuit het Project "sturing op uitgave". Het project heeft geleid tot maatregelen en een monitorings- informatiesysteem, waardoor de gemeente beter in staat is de uitgaven te monitoren en in staat is waar nodig bij te sturen. De kosten jeugdhulp laten echter nog steeds een stijging zien. We zijn echter steeds beter in staat te voorspellen.

Zorg voor jeugd en inwoners

VVE , taalachterstanden en laaggeletterdheid Op zeven peuteropvang locaties is VVE (Voor en Vroegschoolse Educatie) aangeboden om peuters extra te stimuleren in hun ontwikkeling. Op twee scholen is ook extra aandacht geboden voor kinderen in groep 1 en 2. De gemeenten Delfzijl, Appingedam en Loppersum en het Hogeland hebben samen een nieuw kwaliteitskader VVE ontwikkeld, samen met de uitvoerende organisaties. Door het huidige tekort aan gekwalificeerd personeel voor de kinderopvang kan het langer duren voordat we de kwaliteitsverhoging kunnen realiseren. Voor het bestrijden van laaggeletterdheid is er het Taalhuis in de bibliotheek en hebben medewerkers van Werkplein Fivelingo en welzijnsorganisaties een training herkennen en doorverwijzen gevolgd.

Aaneengesloten ondersteuningsstructuur De aaneengesloten onderwijsondersteuning en hulpstructuur worden steeds verder uitgebreid en verder vormgegeven. Op het MBO is de 'School als wijk' aanpak. Op het voortgezet onderwijs worden sinds 2019 spreekuren van Halt in samenhang met spreekuren van het CJG, de leerplicht, en de jeugdarts gegeven. Medewerkers van het CJG, Halt en de GGD zijn aanwezig op de scholen voor het voortgezet onderwijs en kunnen doorverwijzen naar ondersteuning (indien nodig). Voor leerlingen waarbij sprake is van stagnatie in de schoolgang dan wel ondersteuning is het stagnatiepunt ingericht. Met het primair onderwijs zijn de samenwerkingsafspraken rondom ondersteuning vanuit het onderwijs en die van gemeente vastgelegd in de Bestuursovereenkomst "Samen voor het Kind" en wordt schoolmaatschappelijk werk ingezet op de scholen. De voorbereiding om ook in de kleine kernen schoolmaatschappelijk werk in te zetten heeft ook in 2019 vorm gekregen. Dit alles met als doel vroegtijdig zorg gericht in te kunnen zetten om verwijzingen naar dure individuele jeugdhulpvoorzieningen te voorkomen. We hebben afspraken gemaakt voor de overgang 18-/18+ en een medewerker aangesteld om die overgang soepeler te laten verlopen. Bij de huisartsen is een Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) inmiddels bij alle huisartsen gerealiseerd. We constateren dat het aantal verwijzingen naar de tweedelijns GGZ is afgenomen. Naast het inverdieneffect zien we echter ook dat deze aanpak vooral klantvriendelijk is: dichtbij de inwoner in de wijk, en laagdrempelig. Deze vroegtijdige interventies zorgen voor een meer preventieve aanpak en minder verstoring van het functioneren van het gezin.

Preventieplan en notitie jeugdbeleid De notitie Kansrijk opgroeien – positief jeugdbeleid Delfzijl is in 2019 in samenhang en afstemming met de ADL- gemeenten opgesteld. Voor Delfzijl is een uitvoeringsplan opgesteld en een werkgroep ingericht. We hebben vormgegeven aan de beweging Child Friendly Cities en er is een JongerenTop georganiseerd. Ook zijn we gestart met Jeugdhulp 'Doen we samen'. Een project waarin ouders en jongeren hun ervaringen met ondersteuning en jeugdhulp kunnen delen en waarmee we zowel een kwaliteitsverbetering beogen maar ook inwoners de kans geven hun ervaringen met de gemeente te delen.

Integrale aanpak Inmiddels is het Sociaal Plein Delfzijl gerealiseerd. Het jaar 2019 stond in het teken van de doorontwikkeling. Het Sociaal Plein is een duidelijke plek voor de inwoners. En inwoners weten het steeds beter te vinden. De website voor het Sociaal Plein is gelanceerd. In 2019 hebben we de integrale aanpak problematische jeugdgroepen en groepsgedrag verder vormgegeven. We zijn achter de voordeuren gekomen, hebben TOPS trainingen ingezet en er zijn ouderbijeenkomsten geweest. Alle jongeren volgen onderwijs en er is contact met de mentoren. We zijn getraind in de straatcontact-methode en hebben korte lijnen met de betrokken partijen. Daarnaast is er regelmatig overleg met Groningen en Leeuwarden om beleidslijnen en uitgangspunten te stroomlijnen.

Onderwijs en het bestrijden van schoolverlaten De hoofdlijnen van maatregelen Vroegtijdig School Verlaten (verder VSV) 2016-2021 zijn vertaald in concrete jaarplannen. Doel is en blijft minimaal het continueren van de huidige goede resultaten in samenwerking met (het Samenwerkingsverband van) het Voortgezet Onderwijs en het MBO. De landelijke VSV aantallen zijn – evenals in Delfzijl – gestegen ten opzichte van afgelopen schooljaren. De oorzaak ligt vooral in de zogenaamde groenpluk (studenten krijgen een baan bij een stagebedrijf en maken school niet af) en de verplichte toelating op het MBO, indien men zich voor 1 april heeft aangemeld. Steeds meer MBO studenten krijgen daardoor in februari een negatief bindend studieadvies en moeten de opleiding verlaten. Verder is veel inzet gepleegd in de samenwerking tussen de verschillende teams op het Sociaal Plein Delfzijl, waardoor we problemen sneller kunnen aanpakken. Ook neemt de leerplichtambtenaar deel aan het aanmeldoverleg jeugd en heeft geoorloofd en ongeoorloofd verzuim een belangrijke plek in de aanpak van verzuim en schoolverlaten gekregen.

Voorzieningen

Molenberg In 2019 is De Molenberg meegenomen in het onderzoek naar de mogelijkheden van een stadsvernieuwing in 'Centrum-Zuidoost'. Midden 2019 is besloten tot een verdere uitwerking van nieuwbouw van het complex De Molenberg en tot het starten van de voorbereidingsfase bestaande uit een financiële beoordeling op de haalbaarheid hiervan binnen het beschikbare investeringsbudget van € 21,5 miljoen. De tweede helft van 2019 is gebruikt om met dit cultuurcluster, bestaande uit theater de Molenberg, de Openbare Bibliotheek Delfzijl en het IVAK een ruimtelijk en functioneel programma van eisen te ontwikkelen. Eind 2019 is besloten om een variant van twee, naast elkaar gelegen, losstaande gebouwen verder uit te werken. Het theater zal hierbij een eigen locatie krijgen en de bibliotheek ook. Beide gebouwen hebben mogelijkheden om activiteiten die onder de vlag van het IVAK worden gehouden te kunnen huisvesten. De verwachting is dat eind 2020, begin 2021 de uitkomsten hiervan bekend zijn.

MuzeeAquarium Het MuzeeAquarium is in juni 2018 feestelijk geopend. In 2019 heeft het MuzeeAquarium voor het eerst een heel jaar gedraaid. Een zeer succesvol jaar met ruim 25.000 bezoekers. Eind 2019 is begonnen met de aanleg van de tuin van het MuzeeAquarium. In 2020 zal het project worden afgrond en beschikt de gemeente Delfzijl over een professioneel museum met het erfgoed verhaal van deze regio.

IVAK De huidige stichting is met nieuwe enthousiaste medewerkers aan het bouwen aan de toekomst. De scholen zijn tot nu toe tevreden over de rol van het IVAK bij de advisering van cultuureducatieprogramma's in het onderwijs. Daarnaast bouwt het IVAK aan een amateurkunstnetwerk in deze regio.

Stedenband Amsterdam, Heerlen en Sluis; In 2019 vond het Burgemeestersgesprek plaats tussen deze steden in Delfzijl. Tijdens dit gesprek is afgesproken de samenwerking tussen de 4 gemeenten te continueren. In 2019 was er in het kader van kennisdelen en uitwisselen aandacht voor gezamenlijke Haagse lobby op het onderwerp krimp, de omgevingswet en hebben 6 ambtelijke medewerkers gebruik gemaakt van het aanbod Summerschool Amsterdam. In het kader van de jongerenuitwisseling tussen Shunan City en Delfzijl zijn in 2019 15 jongeren uit Shunan City afgereisd naar Delfzijl.

Wonen en leven Wij constateren een veranderende woonvraag voor mensen met hulp en ondersteuningsvraagstukken. Het betreft zowel onze ouderen als de jongeren. Dat heeft invloed op de kwalitatieve woonvraag en daar is dan ook aandacht aan besteed in de Woonvisie van de gemeente Delfzijl. Ook komt dit tot uitdrukking in de prestatieafspraken die de gemeente Delfzijl heeft afgesloten met de woningbouwcoöperaties. Ten aanzien van een concreet project heeft de gemeente Delfzijl overeenkomsten gesloten met Van Julsingha en Acantus om samen voor deze doelgroepen een woonconcept te ontwikkelen in het centrum van Delfzijl. Via aanbesteding is ook een ontwikkelaar/ bouwer geselecteerd die helpt het concept te ontwikkelen. Gezien de ontwikkelingen op de woningmarkt (ingegeven door vooral de versterkingsopgave) wordt 'Wonen met een PLUS' een project dat Acantus volgens reguliere inschrijving verhuurt aan jong en oud en aan mensen met en zonder zorgvraagstuk. Op dit moment worden de plannen door alle betrokken partijen geoptimaliseerd en wordt de voorbereiding getroffen voor de uitvoering.

Toerisme en recreatie Top van Groningen, de marketing en VVV-organisatie van de gemeenten Delfzijl, Appingedam, Loppersum en voormalig Eemsmond heeft zich dit jaar ook weer sterk gemaakt voor de promotie en hosting van dit gebied. Ze spelen een rol in de campagne Visit Wadden dat voornamelijk voor Eemsmond en Delfzijl van belang is, als plaatsen gelegen aan het Unesco Werelderfgoed, De Wadden. Er zijn nieuwe folders en wandelroutes gemaakt voor onder andere Termunten/Termunterzijl en Wagenborgen. Top van Groningen heeft voor Stichting Stadsmarketing een werkbaar marketingplan geschreven. Delfzijl zal vermarkt worden als een Maritieme stad aan het Wad. Dit zal uniform terugkomen in alle reclame-uitingen die gemaakt worden voor de grotere evenementen in Delfzijl. Ook is er een zogenaamd 'monsterboekje' gepresenteerd. Dit hand-out boekje is bedoeld voor bezoekers van Delfzijl en zal buiten het centrum van Delfzijl te verkrijgen zijn bij de VVV- kantoren, hotels, restaurants en overige plaatsen waar toeristen/recreanten komen. Het boekje staat vol met nuttige informatie over Delfzijl. Het lokkertje in het boekje is een gratis kopje koffie bij de horecazaken in Delfzijl. In 2019 is het monsterboekje in het Duits vertaald voor de Duitse toerist. Top van Groningen houdt voor de gemeente Delfzijl de evenementenagenda up to date. In de hal van het gemeentehuis van Delfzijl staat een grote kast met daarin een zogenaamde narrow casting. Bezoekers van het gemeentehuis zien op het beeldscherm toekomstige evenementen voorbijkomen. Deze website is ook voor ondernemers te gebruiken. Ook is er een website voor de Eemsdelta-regio waarop alle evenementen te vinden zijn. In 2019 heeft de nieuwe gemeente Het Hogeland besloten om in zijn geheel aan te sluiten bij Waddenland. Dit betekent dat vanaf 2021 de voormalige gemeente Eemsmond uit Top van Groningen treedt. Het Visserijmuseum in Termunterzijl heeft een grote Waddenfondssubsidie gekregen waardoor het museum verder kan worden uitgebouwd en waarmee het museum een professionele verdiepingsslag kan maken. Dit museum in Termunterzijl zal in de nieuwe vorm meer toeristen kunnen trekken naar Termunterzijl. De nieuwe camperplaats "De Eemsdijk" aan de voet van de dijk in Delfzijl is in 2019 onofficieel opengegaan. De camperplaats wordt beheerd door een beheerder die door middel van investeringen deze camperplaats gaat upgraden met sanitaire voorzieningen en een informatiepunt. In 2020 zal de camperplaats officieel worden geopend en gaat we voor de "mooiste camperplaats van Nederland". In Termunterzijl is een start gemaakt met het renoveren van de parkeerplaatsen/camperplaatsen bij camping Zeestrand.

Sport

Evenementen De eerste editie van de PinksterTrail in 2019 is een groot succes geworden. Het is een nieuw evenement en uniek in onze regio. Het parcours heeft een lengte van ruim 8 km en gaat door diverse gebouwen in Delfzijl. Wederom een nieuw initiatief vanuit inwoners van Delfzijl. De al bestaande evenementen 'Zeemijlenloop', 'Rondje Ziel', 'Eurocup' en 'The Legacy' waren ook in 2019 weer zeer succesvol.

Verenigingen Toekomstbestendig Bij de voetbalvereniging Weo in Woldendorp is de nieuwbouw/renovatie van de kleedaccommodatie in gebruik genomen. Door deze uitbreiding van voorzieningen kan vv Weo rustig de toekomst tegemoetzien. Op het sportpark Katmis in Holwierde, gebruiker vv Holwierde en op het sportpark Burgemeester Van kampen in Wagenborgen, gebruiker voetbalvereniging Wagenborger Boys, zijn twee nieuwe kunstgrasvelden aangelegd. Op deze wijze zijn beide verenigingen klaar voor de toekomst en kan men de leden een goede sportvoorziening bieden. De schietbaan Delfzijl heeft de oude verlichting van de schietbaan vervangen door ledverlichting. Daardoor zijn de energiekosten beduidend verlaagd en is de vereniging duurzamer.

Statushouders en migranten In 2019 is door Werkplein Fivelingo het project Inzicht in de doelgroep statushouders uitgevoerd. Voor 147 statushouders is een persoonlijk inburgeringsplan opgesteld. Statushouders die een korte(re) afstand tot de arbeidsmarkt hebben worden door Werkplein Fivelingo begeleid. SW&D en Aswa begeleiden de statushouders richting vrijwilligerswerk of maatschappelijke participatie.

Taakstelling Sociaal domein In de raadsvergadering van 2 november 2017 is besloten om over te gaan tot intensivering van de 'voorkant' tot passende hulpverlening Sociaal domein. Hiervoor zijn extra middelen ter beschikking gesteld. Hier tegenover staat een terugverdieneffect, verdeeld over 4 jaren vanaf 2019, oplopend naar € 500.000 structureel. In 2018 is de projectgroep 'Sturing Uitgave Jeugdhulp DAL gemeenten' opgestart. Aanleiding zijn de tekorten op jeugdhulpbudgetten, het niet in control zijn van uitgaven op jeugdhulp en een taakstelling op jeugd oplopend naar € 1.000.000 in 2023. Voor 2019 was de taakstelling € 100.000, zijnde € 60.000 voor WMO en € 40.000 voor Jeugd.

Stand van zaken De realisatie van de taakstelling op het onderdeel WMO blijkt minder haalbaar dan in 2017 ingeschat. Daarbij komt dat door de complexe problematiek bij gezinnen het vaak niet één taakveld raakt maar meerdere taakvelden. Bij Jeugd zijn we met de deelprojecten, zoals benoemd bij de 1e tussentijdse rapportage, voortvarend aan de slag gegaan. Een van de voorgestelde maatregelen is de inzet van een ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG-er) bij de huisartsen. Halverwege 2019 is dit geformaliseerd. Met de inzet van een ondersteuner jeugd en gezin wordt (structureel) aan de taakstelling 2019 voldaan. De besparingen die in 2019 door de OJG-er zijn gerealiseerd bedragen € 147.500.

Vervolg De taakstellingen binnen het sociaal domein raken elkaar en staan niet los van elkaar. Om deze reden zijn de taakstellingen in de volle breedte van dit domein bekeken en verwerkt tot voorstellen voor realisatie vanaf begrotingsjaar 2020. Het plan van aanpak is op 29 oktober 2020 vastgesteld in het College en als actieve informatie naar de Raad gestuurd. De verwachting is dat de totale taakstelling op het Sociaal Domein met dit plan van aanpak gerealiseerd wordt.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 6.122 6.285 2.040 Lasten 31.746 31.337 27.896 Saldo -25.623 -25.051 -25.855

Totaal saldo van baten en lasten -25.623 -25.051 -25.855 Toevoeging/onttrekking aan reserves -3.286 -2.989 -909 Gerealiseerd resultaat -28.909 -28.040 -26.764

Programma 8: Beheer en Realisatie

ALGEMENE BELEIDSDOELSTELLING Het programma omvat alle facetten van het realiseren, beheren, en onderhouden van werken in de openbare ruimte die gericht zijn op een duurzame leefomgeving. Hieronder vallen wegen, fiets- en voetpaden, kunstwerken, openbare verlichting, waterwegen, openbaar groen, openluchtrecreatie, sportvelden, afvalverwijdering en –verwerking, riolering en waterzuivering, milieubeheer, lijkbezorging (begraafplaatsen), GEO-informatie en onderhoud gebouwen.

BESTUURLIJK KADER De beleidskaders staan beschreven in onderstaande documenten. Aangegeven is in welk jaar de gemeenteraad deze documenten heeft vastgesteld.

Omschrijving Opmerking Masterplan Openbare Ruimte 2010 Kleur Bekennen 2011 Actieplan Centrum 2013 Actieplan Dorpen en Wijken 2013 Integraal investeringsprogramma 2013 Stadsbeheer weet van (geen) wijken 2013 Beheerplan Wegen 2014 Beheerplan Openbaar groen 2014 Beheerplan Gebouwen 2014 Beheerplan Kunstwerken 2015 Addendum Beheerplan Wegen 2016 Koerslijn Organisatieontwikkeling 2016-2018 2016 Stroomlijnendocument 2016 Notitie gebiedsregie 2016 Noord Groningen Leeft! Woon- en leefbaarheidsplan 2017 – 2021 2017 Watertakenplan DAL W2 2018-2022 2017 Uitvoeringsplan Essentaksterfte 2018 Beheeragenda buitenruimte 2019 Beheerplan invasieve exoten 2019 Gebiedsagenda centrum Zuidoost 2019 Integraal meerjarenprogramma openbare ruimte 2019

BELEIDSINDICATOREN

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Hernieuwbare elektriciteit % 2018 Geen data 41,3% Omvang huishoudelijk restafval Kg/inwoner 2018 136 246 (CBS) Hoeveelheid huishoudelijk restafval Kg/inwoner 2018 136 169 na nascheiding (Afvalbeleidsplan) 2019 n.n.b. 179

De stijging van het aantal kg's restafval wordt veroorzaakt doordat er in 2019 meer afval is gebracht bij het afvalbrengstation.

WAT HEBBEN WE BEREIKT?

Trends en knelpunten

Geologische veranderingen Als gevolg van aardbevingen, bodemdaling en een stijgende waterspiegel treedt schade op aan infra, gebouwen en kunstwerken. De versterkingsopgave leidt tot onontkoombaar herstel en aanpassingen in de openbare ruimte.

Klimaatverandering De klimaatverandering stelt nieuwe eisen aan het beheer van de openbare ruimte. Zo krijgen we vaker te maken met zeer intensieve regenbuien en langdurig droge periodes. Dit heeft invloed op het ontwerp en beheer van het regenwaterstelsel, de inrichting van wegen, water, gebouwen en groenvoorziening. In specifieke gevallen vraagt het ook om extra investeringen bij het oplossen van knelpunten die ontstaan door de effecten van de klimaatverandering.

Gemeentelijke herindeling De voorgenomen gemeentelijke herindeling vraagt om een proactieve afstemming van beleid, inrichting en beheer van de openbare ruimte. Daarbij willen we als gemeente ‘schoon door de poort’. Dat betekent concreet dat we onze data over onze kapitaalgoederen op orde hebben, inspecties actueel zijn en deze zijn vertaald in een meerjaren onderhouds- en investeringsprogramma.

Gevolgen krimp bevolking In combinatie met eerdere bezuinigingen op uitgaven ontstaat druk op de kwaliteit van het onderhoud en beheer van de openbare ruimte. De openbare wegen, inclusief bermen en verkeersmeubilair, zijn vooral binnen de kern Delfzijl ingericht op een verwachte bevolking van 70.000 inwoners. De (te brede) wegen brengen nu en later onevenredig hoge onderhoudskosten met zich mee. Hetzelfde geldt voor de ruim bemeten hoeveelheid groen.

Toename beheer openbare ruimte Ondanks het afstoten van delen van het areaal zoals parkstroken en gemeenschappelijke tuinen rond huurwoningen, is het te beheren areaal in de openbare ruimte in de afgelopen jaren per saldo toegenomen.

Verandering technische en functionele levensduur Het grootste gedeelte van de openbare ruimte is aangelegd in de jaren ‘60, ‘70 en ‘80 van de vorige eeuw. Door ouderdom en slijtage kan de inrichting van de oudere en intensief gebruikte delen van de openbare ruimte niet meer aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen; de technische levensduur is verstreken. Door veranderingen in het gebruik, in verwachtingen en in regelgeving is de inrichting van die openbare ruimte gedateerd, de functionele levensduur is overschreden.

Toename burger- en overheidsparticipatie Burger- en overheidsparticipatie in de directe leefomgeving komt steeds vaker voor. Dit vereist nieuwe methoden en oplossingen als het gaat om inrichting, onderhoud, gemeentelijke dienstverlening en partnerschap in het beheer van de openbare ruimte. Door een verbeterde digitale toegankelijkheid zien we een sterke toename van het aantal meldingen.

Toename circulaire economie Landelijk is sprake van een toename van hergebruik van huishoudelijk afval. Wettelijk is een verdere reductie van het zogenaamde 'restafval' voorgeschreven. Er is steeds meer sprake van wat ook wel kringloopeconomie wordt genoemd. Duurzaamheid speelt een steeds belangrijker rol, ook voor de inrichting en het beheer van de openbare ruimte.

Essentaksterfte De essentaksterfte onder laan- en parkbomen, wegbeplantingen en struwelen/bossen breidt zich snel verder uit. Steeds meer bomen zijn/worden aangetast. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties door afbrekende taken en stammen. Door het snoeien en kappen van ernstig aangetaste bomen verkleinen we risico’s maar er

56 ontstaan wel grote gaten in groenstructuren en randen van wijken en dorpen, zowel binnen als buiten de bebouwde kom.

Strategische doelstelling(en) Als partner deelnemen in initiatieven vanuit buurten en dorpen, om daarmee sociaal-maatschappelijke en economische ontwikkelingen te ondersteunen en de eigen kracht van buurten en dorpen te benutten.  Bouwen aan een daadkrachtige en betrouwbare beheerorganisatie, waarin we met eigen beheer- en serviceteams nauw samenwerken met inwoners, maatschappelijke partners en bedrijven. Daarbij anticiperen we waar mogelijk op de situatie na de herindeling. We maken optimaal gebruik van onze kwaliteiten én die van anderen en spelen in op initiatieven, kansen en ontwikkelingen in het beheer van de openbare ruimte, binnen de beschikbare middelen. We doen dat aan de hand van drie speerpunten: 1. kwaliteit op maat; 2. servicegericht; 3. bedrijf op orde.  Voortzetting dynamisch (risico)beheer waarin we sturen op samenhang en integrale kwaliteit in de buitenruimte. We stemmen duurzaamheid, effecten aardbevingen, krimp, ondergrondse en bovengrondse infrastructuur op elkaar af. We onderzoeken wat de mogelijkheid is om de budgetten van grijs en groen te ontschotten waardoor we beter maatwerk kunnen leveren bij initiatieven vanuit wijken en dorpen. Ook verbinden we de vervangingsopgave in de verouderde delen van de openbare ruimte met projecten en investeringen in wijken, dorpen, centra en hoofdinfrastructuur. Dit doen wij door een kwaliteits- en risicobewuste aanpak. We gaan hierbij uit van behoud van (kapitaal)waarde, en het voorkomen van schade en hinder.  Behoud van de eerder gestelde kwaliteitseisen in het beheer van de openbare ruimte, rekening houdend met de gebruiksmogelijkheden, beeldkwaliteit, veiligheid en verzorgingsgraad en daarmee de leefbaarheid van de wijken en dorpen.  De gemeentelijke taken vanuit geldende weten regelgeving uitvoeren binnen de gestelde kaders, waarbij we streven naar een kostendekkende exploitatie. Het gemeentelijke beleid en uitvoering te toetsen aan het VN verdrag voor mensen met een beperking.

Prioriteiten  Faciliteren en ondersteunen van maatschappelijke initiatieven en projecten in de buitenruimte.  Realisatie van de doelstellingen in het afvalwaterplan.  Reductie van restafval.  Realisatie doelstellingen Integraal Beheer Openbare Ruimte op basis van integraal meerjarig onderhoudsprogramma, gericht op: 1. samenhangende kwaliteit. 2. gebiedsgericht maatwerk. 3. gefaseerde vervanging van verouderde openbare ruimten.  Preventie van veiligheidsrisico's als gevolg van essentaksterfte.  Energielabel voor gebouwen.  Optimalisering van de samenwerking met werkplein/Fivelingo in de buitenruimte.

Operationele doelen en activiteiten  In 2019 hebben we maatschappelijke initiatieven ondersteund. Inwoners en gemeente participeerden gezamenlijk met de inzet van gebiedsregisseurs, rayonbeheerders en serviceteams. We hebben periodieke schouwen en rondgangen uitgevoerd door de dorpen en wijken. We namen deel in project-, buurt-, wijken dorpsteams. We sloten beheerovereenkomsten om de wederzijdse afspraken vast te stellen.  Verdere reductie van het restafval (in 2020 niet meer dan 100 kg per inwoner). In 2019 hebben we het uitvoeringsplan afval vastgesteld en zijn gestart met de uitvoering.  Beheersing overlast exoten (berenklauw, duizendknoop). Met de uitvoering van het beheerplan zijn we in 2019 gestart.  We hebben een beheeragenda voor de buitenruimte vastgesteld waarin de opgaven in het beheer van de openbare ruimte zijn beschreven vooruitlopend op de herindeling.

 We hebben een integraal meerjarenprogramma openbare ruimte vastgesteld waarin de projecten zijn opgenomen die in de openbare ruimte de komende begrotingsperiode moeten worden uitgevoerd. In 2019 hebben we een groot deel van deze projecten uitgevoerd. Dit gaat om groot onderhoud en vervanging van wegen, riolering en groen.  We zijn gestart met het ontwerp voor de herinrichting van de openbare ruimte in de wijk Oosterveld.  Onze raad heeft ingestemd met het programma van eisen voor de nieuwbouw van het theater de Molenberg. Dit maakt project maakt deel uit van het programma centrum Zuidoost waarvoor in 2019 de gebiedsagenda is vastgesteld.  Uitvoering van het actieplan essentaksterfte. We zijn begonnen in de dorpen Krewerd en Woldendorp. Samen met de bewoners is een plan gemaakt dat nu in uitvoering is.  Met Werkplein/Fivelingo, bedrijfsleven en maatschappelijke partners hebben we de openbare ruimte onderhouden. We zijn een pilot gestart voor het verbeteren van de beheersing van het onkruid op verharding samen met de ze partners.  We werken vanaf 2019 met een 'areaal accres'. Dit is het jaarlijks bijsturen van de begroting vanwege een toe- of afname van het beheerareaal.  Uitvoering en oplevering van onder andere de volgende projecten:  Verkeer & Meer Meedhuizen;  Herinrichting Stationsplein;  Verbetering fietspad Hogelandsterweg;  Project essentaksterfte In Krewerd en Woldendorp;  Reconstructie of groot onderhoud aan de Dallingweersterweg, Lage Trijnweg, Zuster Dijkemaweg. Oosterveldweg, Kloosterlaan, Feldwerderweg, De Hoogte, Troostlaan, Kruislaan, Meedenlaan, Fraeilemaweg, Mello Coendersbuurt, fietspaden langs Zwet, Naterijlaan, Marsumerweg;  Fietspad Termunterzijl-Woldendorp;  kunstgrasvelden Holwierde en Wagenborgen;  Renovatie grasvelden VV Farmsum.

GR Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering Noordoost Groningen (SANOG) Het doel van de samenwerking is: de behartiging van de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten van het samenwerkingsgebied voor wat betreft preventie, doelmatigheid en milieu hygiënische verantwoorde wijze verwijderen en verwerken van afvalstoffen. Dit afval is afkomstig van huishoudens uit het samenwerkingsgebied. Dit in overeenstemming met de afvalstoffen-wetgeving.

Afvalsturing Friesland NV Het doel van de vennootschap is te komen tot een doelmatige en zo duurzaam mogelijke manier van overslag, transport, bewerking of laten verwerken van afvalstoffen. Daarnaast wil de vennootschap noodzakelijke inrichtingen en installaties exploiteren voor een doelmatige be- en verwerking van afvalstoffen. Dit komt voort uit de zorgtaak en publieke verantwoordelijkheid van de deelnemende overheden en vindt plaats binnen relevante wetgeving. De vennootschap kan deelnemen in en het bestuur voeren over andere ondernemingen, voor zover passend binnen de genoemde doelstelling.

Fryslan Miljeu NV De inzameling van huishoudelijk afval vormt de basis voor het totale traject 'Van Afval Naar Grondstof (VANG- doelstelling) De gemeente heeft in het aandeelhouderschap van Afvalsturing Friesland NV reeds een samenwerkingsverband voor de verwerking van huishoudelijk afval. De wijze van inzamelen door Fryslan Miljeu, de inzamel NV van Afvalsturing Friesland, zorgt ervoor dat de verwerking bij Afvalsturing Friesland volledig aansluit.

Per 1 januari 2019 is de gemeente Delfzijl aandeelhouder geworden van Fryslan Miljeu. Fryslan Miljeu opereert op het gebied van inzameling en reinigingstaken die in regioverband worden uitgevoerd. Aandeelhouders zijn achttien gemeenten in Friesland en Groningen.

GR Werkplein Fivelingo Het doel van de samenwerking in het beheer van de openbare ruimte is dat Fivelingo en de afdeling Stadsbeheer mensen de gelegenheid bieden terug te keren in het arbeidsproces, inkomen te verwerven en/of actief deel te nemen aan de samenleving. Door mee te werken doen zij ervaring en kennis op in het uitvoeren van onderhoud en dienstverlening in het beheer van de openbare ruimte.

Relatie met de actieplannen centrum / dorpen en wijken Alle lokale en regionale opgaves vanuit ruimtelijke plannen, zoals versterkingsprojecten en actieplannen, zijn direct van invloed op het gebruik, de inrichting en het beheer van de openbare ruimte en onze daarin opgenomen eigendommen. Bij het opstellen, voorbereiden en realiseren van deze plannen zetten we ons in om de kwaliteit van en de waardering voor de openbare ruimte te behouden en waar mogelijk te verhogen. We doen dit samen met ondernemers en inwoners en met in achtneming van de gemeentelijke doelstellingen en taken. Daarbij hanteren wij de volgende uitgangspunten:

 Huidig bestedingsniveau in het beheer van de openbare ruimte als taakstellend maximum voor de gemeentelijke inzet op het huidige en het toekomstige beheer en onderhoud van het desbetreffende plangebied.  Begeleiding vanuit het 'afwegingskader burgerparticipatie' (actieplan Dorpen en wijken 2012-2022). Als ondernemers en inwoners zelf het initiatief nemen om openbare buitenruimten (her-) in te inrichten en onderhouden, dan begeleiden wij dat initiatief. In geval van burgerparticipatie in gemeentelijke beheertaken leggen wij de afspraken daarover vast in een eenvoudige en overzichtelijke beheerovereenkomst. Als in het plangebied sprake is van een groot-onderhouds- en/of vervangingsopgave in de openbare ruimte dan verbinden we deze opgave met de desbetreffende ruimtelijke plannen. We willen de ruimtelijke plannen en de beheeropgaven gelijktijdig met de betrokken inwoners bespreken. Waar mogelijk combineren wij ze in één uitvoeringsplan.

MIDDELEN

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 7.686 7.959 7.526 Lasten 15.212 15.608 14.488 Saldo -7.526 -7.649 -6.962

Totaal saldo van baten en lasten -7.526 -7.649 -6.962 Toevoeging/onttrekking aan reserves -486 -93 -132 Gerealiseerd resultaat -8.011 -7.742 -7.094

Programma 9: Algemene dekkingsmiddelen, VPB, onvoorzien en overhead

ALGEMENE DOELSTELLINGEN In dit programma geven wij een overzicht van de algemene dekkingsmiddelen. Dit zijn de inkomsten van de gemeente waarvoor geen bestedingsdoel is bepaald. Het betreft voornamelijk de OZB en de uitkering uit het gemeentefonds. De niet vrij aanwendbare heffingen, zoals de rioolheffing, de afvalstoffenheffing en de ontvangsten van de specifieke uitkeringen in de programma's waarvan ze (voor een deel) de kosten dekken, worden onder de baten verantwoord. In dit programma worden de middelen die vrij besteedbaar zijn besproken. In de paragraaf lokale heffingen wordt in totaliteit ingegaan op de andere lokale heffingen, dus ook die niet vrij aanwendbaar zijn.

BELEIDSINDICATOREN

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Gemiddelde WOZ-waarde Duizend euro 2019 Onbekend 127 woningen Gemeentelijke woonlasten Euro 2019 708 740 éénpersoonshuishouden Gemeentelijke woonlasten Euro 2019 784 795 meerpersoonshuishouden

ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN Onderstaande tabel geeft een overzicht van de algemene dekkingsmiddelen.

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Lokale heffingen 11.589 10.833 10.833 Algemene uitkeringen 56.760 55.714 51.665 Dividend 462 442 353 Saldo Financieringsfunctie 551 562 566 Overige algemene dekkingsmiddelen 45 114 -6 Totaal 69.407 67.665 63.411

Het totaal van de algemene dekkingsmiddelen van de realisatie ten opzichte van de raming na wijziging toont een positieve afwijking van € 1.742.000. Dit wordt veroorzaakt door een hoger bedrag voor lokale heffingen (€ 756.000), een hoger bedrag voor algemene uitkering (€ 1.046.000), een hoger bedrag voor ontvangen dividend (€ 20.000), een lager bedrag als saldo financieringsfunctie (€ 11.000) en een lagere last voor overige algemene dekkingsmiddelen (€ 69.000).

ALGEMENE LOKALE HEFFINGEN Voor het beleid ten aanzien van onderstaande belastingen en een overzicht op hoofdlijnen zie de Paragraaf Lokale heffingen. Realisatie Raming Raming Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor wijziging wijziging Onroerende-zaak belasting 11.213 10.635 10.635 578 Precariorechten 463 468 468 -5 Belasting op honden 165 158 158 7 Toeristenbelasting 158 115 115 44 Reclamebelasting 57 58 58 -1 Lasten heffing en invordering -467 -601 -601 134 Totaal 11.589 10.833 10.833 756

ALGEMENE UITKERING UIT HET GEMEENTEFONDS

Realisatie Raming Raming Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor wijziging wijziging Algemene uitkeringen 56.760 55.714 51.665 1.046 Toevoeging/onttrekking aan reserves -337 -337 - - Totaal 56.423 55.377 51.665 1.046

DIVIDENDEN Wij ontvangen jaarlijks dividenduitkeringen uit hoofde van het aandelenbezit. Hieronder een overzicht van de (werkelijke) dividenduitkeringen over 2018 en de geëffectueerde uitkeringen voor 2019.

Realisatie Raming Raming Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor wijziging wijziging Bank Nederlanse Gemeenten 112 99 99 13 Enexis/Edon 289 290 245 -1 Boekwinst verkoop aandelen - - - - Overige deelnemingen 61 53 9 7 Totaal 462 442 353 19

SALDO FINANCIERINGSFUNCTIE

Realisatie Raming Raming Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor wijziging wijziging Baten 551 562 566 -11 Lasten - - - -

OVERIGE ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 262 150 30 Lasten 217 36 36 Saldo 45 114 -6 Onvoorzien - - - Totaal saldo baten en lasten 45 114 -6 Toevoeging/onttrekking reserves -716 -716 - Gerealiseerde resultaat -671 -602 -6

ONVOORZIEN In de primitieve begroting is een post voor onvoorziene uitgaven opgenomen van € 56.000. De raming van deze post is gebaseerd op een bedrag van € 2,25 per inwoner. In het afgelopen begrotingsjaar zijn geen begrotingswijzigingen ten laste van de onvoorziene uitgaven gebracht.

Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 Gebruik onvoorzien na wijziging voor wijziging

1. Burger en Bestuur - - - 2. Wonen, Milieu en Economie - - - 3. Vergunning en Handhaving - - - 4. Ontwikkeling Vastgoed - - - 5. Openbare orde en veiligheid - - - 6. Werk en Inkomen - - - 7. Samenlevingszaken - - - 8. Beheer en Realisatie - - - 9. Algemene dekkingsmiddelen - 56 56 10. Overhead - - - Totaal onvoorzien - 56 56

VENNOOTSCHAPSBELASTING Sinds 2016 rust er een vennootschapsbelastingplicht op de winstgevende ondernemingsactiviteiten van gemeenten met als doel om een gelijk speelveld te creëren tussen overheidsondernemingen en private ondernemingen.

OVERHEAD

ICT juridische zaken p&o

facilitaire OVERHEAD financiën zaken directie control

DIV management communicatie

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) schrijft voor dat we de baten en lasten van de overhead in een apart overzicht moeten opnemen. In de programma's nemen we de kosten op die betrekking hebben op het primaire proces.

Definitie overhead Er is een algemene definitie van overhead voorgeschreven. Uitgangspunt hierin is dat kosten zoveel mogelijk direct worden toegerekend aan de betreffende taken/activiteiten. Onder overhead wordt verstaan 'alle kosten die samenhangen met de sturing en ondersteuning van de medewerkers in het primaire proces'. Deze algemene definitie van overhead maakt een betere financiële vergelijkbaarheid tussen gemeenten mogelijk.

Methodiek In de notitie 'Overhead' van de commissie BBV is het Wijzigingsbesluit vernieuwing BBV voor de overhead nader uitgewerkt. In deze jaarstukken hebben we de definities gehanteerd zoals deze in de notitie 'Overhead' zijn opgenomen. Er is wel keuzevrijheid in het toerekenen van de directe kosten aan de taakvelden en overheadkosten aan grondexploitaties, investeringen en andere (subsidie)projecten. Deze lichten we afzonderlijk toe.

Bestanddelen De overhead bestaat uit:  Leidinggevenden in het primair proces. Projectleiding valt hier buiten;  Financiën, toezicht en controle gericht op de eigen organisatie;  Personeelszaken en organisatie;  Inkoop;  interne en externe communicatie met uitzondering van klantcommunicatie;  Juridische zaken;  Bestuurszaken en ondersteuning;  Informatisering en automatisering van overheadsystemen (ICT);  Facilitaire zaken en huisvesting;  Documentaire informatievoorziening (DIV);  Managementondersteuning primair proces.

Uitgangspunten Wij hanteerden de volgende uitgangspunten:  De directe kosten zijn zoveel mogelijk direct toegerekend aan de betreffende taakvelden;  De loonkosten zijn op basis van de inzet van personeel toegerekend aan de taakvelden en overhead, waarbij gerekend is met een gemiddeld uurtarief, gebaseerd op 1.350 productieve uren per full time fte;

 De kosten van ICT zijn in 2019 niet gespecificeerd in direct toe te rekenen kosten aan taakvelden en overheadkosten. De kosten zijn daardoor nog opgenomen in het tarief van de overheadkosten. (In het verleden zijn de investeringen onder één noemer verwerkt en niet uitgesplitst;  De overheadkosten zijn toegerekend aan de grondexploitatie, investeringen, (subsidie) projecten en werken voor derden op basis van het gemiddeld uurtarief en een opslag voor facilitaire diensten en organisatie kosten;  Daar waar afspraken zijn gemaakt over de toerekening van de overheadkosten in dienstverleningsovereenkomsten op basis van de Handleiding Overheidstarieven, is dit tarief gehanteerd (€ 19.800 per fte prijspeil 2019, exclusief externe inhuur en ondersteunende diensten);  De ondersteunende diensten voor College en Raad zijn niet opgenomen in bovengenoemde tarieven;  De ondersteunende diensten (zoals activiteiten van personeelszaken, facilitaire zaken, financiën) voor de organisatie zijn wel begrepen in bovengenoemde tarieven;  De toerekening van de overheadkosten aan de tarieven en heffingen is extracomptabel. De toerekening is gebaseerd op de inzet van personeel waarbij het gemiddeld uurtarief is gehanteerd met een opslag voor facilitaire diensten;  Om inzicht te behouden in het totaal van de overheadkosten, worden alle overheadkosten opgenomen en daar waar er toerekening plaatsvindt naar investeringen en dergelijke, wordt dit als negatieve last overgeboekt naar de betreffende activiteit;  De bijdragen aan verbonden partijen worden verantwoord op het betreffende taakveld.

Kosten De kosten van overhead bestaan uit:

Raming na Primaire (Bedragen x € 1.000) Realisatie wijziging begroting Afwijking Lasten Loonkosten 6.709 6.199 5.343 -511 Organisatieontwikkeling/gaswinning 89 67 67 -22 ICT 1.912 1.850 1.800 -62 Voorlichting en representatie 105 110 110 5 Gemeentehuis/huishoudelijke dienst 952 993 878 41 Personeel t.b.v. derden 1.045 973 1.357 -72 Overige facilitaire dienstverlening 582 534 590 -48 Totaal lasten 11.394 10.725 10.145 -669

Baten Gaswinning 0 0 225 0 Verhuur en servicekosten derden 472 483 483 10 Bijdragen derden 1.723 1.607 1.410 -115 Totaal baten 2.195 2.090 2.118 -105

Doorbelaste overheadkosten 153 48 0 105

9.046 8.587 8.027 -459 Niet direct aan taakvelden toegerekende loonkosten 2.161 1.790 290 -371 Netto overheadkosten 6.885 6.798 7.737 -88

De totale formatie bedraagt 235,67 fte. Hiervan wordt 6,30 fte gedetacheerd en heeft 68,49 fte betrekking op ondersteunende diensten en leidinggevenden. Per saldo wordt 160,88 fte aan de diverse taakvelden toegerekend. Bij een totaal aan overheadkosten van € 6.885.000 bedragen de overheadkosten per fte € 42.798. In de Handleiding Overheidstarieven worden de overheadkosten echter met ingang van 2018 gerekend exclusief de kosten van externe inhuur en de kosten van ondersteunende organisatie onderdelen. Deze kosten zijn niet meegenomen omdat deze kosten niet direct verbonden zijn aan het in dienst hebben van medewerkers. De volgens deze methode berekende norm bedraagt € 19.800 (prijspeil 2019). Als we deze berekeningsmethode voor onze gemeente hanteren, bedragen de overheadkosten € 18.700 per fte.

Voor de verklaring van de afwijkingen tussen de begroting en de realisatie verwijzen wij naar de "Toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over 2019".

BELEIDSINDICATOREN De beleidsindicatoren voor de overhead betreffen de formatie, bezetting, apparaatskosten, externe inhuur en overheadkosten. Er zijn nog geen landelijke vergelijkingscijfers beschikbaar. Omdat in de systematiek van toerekening en dergelijke de komende jaren nog verfijning zal plaatsvinden, zal dit ook effect hebben op de beleidsindicatoren.

We hebben de beleidsindicatoren die onder dit programma vallen, in onderstaande overzichten vergeleken met het gemiddelde van de gemeenten met een omvang van minder dan 25.000 inwoners.

Naam indicator Eenheid Periode Realisatie Realisatie <25.000 Delfzijl inwoners Formatie Fte per 1.000 inwoners 2019 Nvt 9,14 Bezetting Fte per 1.000 inwoners 2019 Nvt 9,30 Apparaatskosten Kosten per inwoner 2019 Nvt 278,58 Externe inhuur Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen 2019 Nvt 34,76% Overhead % van totale lasten 2019 Nvt 7,79%

Operationele doelen en activiteiten

GR Garantievoorziening voormalige Bestuursacademie Noord Nederland Vangnetvoorziening voor verplichtingen die doorlopen tegenover voormalig ambtelijk aangestelde medewerkers, zoals wachtgeld en Flexibel Pensioen en Uittreden (FPU)-uitkeringen.

GR Gemeenschappelijk computercentrum (GemCC) Faciliteren van de technische informatie- en communicatietechnologie (ICT)-infrastructuur, de levering van desktop-functionaliteit, afgeleverd op de backbone van de deelnemende gemeenten en het in stand houden van een tweedelijns helpdeskfunctie.

NV Bank Nederlandse Gemeenten Bankier ten dienste van overheden. De bank draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger.

MIDDELEN Realisatie 2019 Raming 2019 Raming 2019 (bedragen x € 1.000) na wijziging voor wijziging

Baten 2.382 2.138 2.118 Lasten 11.428 10.725 10.145 Saldo -9.046 -8.587 -8.027 - - - Totaal saldo van baten en lasten -9.046 -8.587 -8.027

Toevoeging/onttrekking aan reserves -33 -33 - Gerealiseerd resultaat -9.079 -8.620 -8.027

Paragrafen 2019

Inleiding

Paragraaf A : Lokale heffingen

Paragraaf B : Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Paragraaf C : Onderhoud kapitaalgoederen

Paragraaf D : Financiering

Paragraaf E : Bedrijfsvoering

Paragraaf F : Verbonden partijen

Paragraaf G : Grondbeleid

Paragraaf H : Gaswinning

Inleiding Op grond van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) dient een aantal paragrafen opgenomen te worden in de begroting en in het jaarverslag. In de paragrafen dient een aantal onderwerpen te worden gebundeld die op verschillende plaatsen in de begroting en in het jaarverslag zijn opgenomen. Het doel van de paragrafen is het bestuur meer inzicht te verschaffen in de beleidsmatige aspecten van deze deelgebieden. Volgens artikel 9 van de BBV zijn de volgende paragrafen verplicht, tenzij dit onderwerp niet aan de orde is bij onze gemeente:  Lokale heffingen  Weerstandsvermogen en risicobeheersing  Onderhoud kapitaalgoederen  Financiering  Bedrijfsvoering  Verbonden partijen  Grondbeleid

Met de betreffende onderwerpen is over het algemeen een groot financieel belang gemoeid. De paragrafen geven dan ook een dwarsdoorsnede van de begroting en jaarrekening, waardoor extra informatie wordt verschaft in de financiële positie op korte en langere termijn.

Vanwege de samenwerking tussen Appingedam, Delfzijl en Loppersum voor de jaarrekening 2019, hebben we ervoor gekozen om de paragrafen vast zoveel mogelijk te harmoniseren en in te zetten op de meest cruciale onderdelen. De niet verplichte paragrafen hebben wij daarom zoveel mogelijk laten vervallen. Belangrijke informatie die daardoor zou gaan missen, hebben we opgenomen onder andere onderdelen van de jaarrekening, voornamelijk de programmateksten. De paragrafen die zijn vervallen, zijn Sociaal domein en demografische ontwikkelingen.

Op het gebied van gaswinning zien wij een groot financieel maar ook maatschappelijk belang. We hebben er daarom voor gekozen om in een paragraaf over gaswinning uitgebreid stil te staan bij dit thema en u mee te nemen in waar we mee bezig zijn.

A. Lokale heffingen

Deze paragraaf geeft informatie over het beleid en de ontwikkeling van de tarieven van de lokale heffingen en bevat informatie over het kwijtscheldingsbeleid. Hiermee ontstaat inzicht in de lokale lastendruk. Dat is van belang voor de integrale afweging tussen enerzijds beleid en anderzijds de opbrengsten.

BELEIDSKADER De gemeenteraad bepaalt welke heffingen een gemeente heeft, welke heffingsmaatstaven worden gehanteerd en welke tarieven daarbij gelden. De raad stelt hiertoe heffingsverordeningen vast. De heffingen die geheven mogen worden zijn limitatief in de Gemeentewet genoemd.

De gemeentelijke heffingen zijn te onderscheiden in:  gebonden heffingen, waarvan de opbrengst als algemeen dekkingsmiddel wordt gebruikt en waarbij geen direct aanwijsbare tegenprestatie is aan te wijzen (onroerende zaakbelastingen, hondenbelasting, reclamebelasting, toeristenbelasting en precariobelasting);  ongebonden heffingen, waarvan de opbrengst bedoeld is ter dekking van direct aanwijsbare lasten (reinigingsheffingen, rioolheffing en leges).

Voor alle gemeentelijke heffingen geldt dat het te betalen bedrag niet afhankelijk mag worden gesteld van het inkomen, de winst of het vermogen van de belastingplichtige. De begrote opbrengst van een gebonden heffing mag de begrote lasten niet overschrijden. Voor het rioolrecht en de afvalstoffenheffing geldt in onze gemeente 100% kostendekkendheid.

OVERZICHT VAN DE LOKALE HEFFINGEN

Verschil Realisatie Begroting Realisatie Verschil t.o.v. 2018 2019 2019 t.o.v. 2018 begroting Onroerende-zaakbelastingen 10.218 10.635 11.213 995 578 Hondenbelasting 153 158 165 12 7 Toeristenbelasting 115 115 158 43 43 Reclamebelasting 64 58 57 -7 -1 Precariobelasting 622 468 463 -159 -5 Totaal ongebonden heffingen 11.172 11.434 12.056 884 622 Gebonden heffingen 0 0 0 0 0 Afvalstoffenheffing 2.810 2.750 2.773 -37 23 Reinigingsrechten 83 84 75 -8 -9 Rioolheffing 3.045 3.081 3.106 61 25 Lijkbezorgingsrechten 147 150 153 6 3 Marktgelden 9 12 10 1 -2 Liggeld woonschepenhaven 3 3 4 1 1 Leges omgevingsvergunningen 329 567 749 420 182 Leges 321 245 294 -27 49 Totaal gebonden heffingen 6.747 6.892 7.164 417 272 Totaal 17.919 18.326 19.220 1.301 894

Overzicht lokale heffingen (bedragen x €1.000)

TOELICHTING ONGEBONDEN HEFFINGEN

Onroerende zaakbelastingen De opbrengst van de onroerende-zaakbelastingen is gebaseerd op de WOZ-waarde van woningen en niet- woningen. De totale opbrengst van de onroerende-zaakbelastingen over het belastingjaar 2019 bedraagt € 11.213.000. Dat is € 578.000 meer dan het begrote bedrag van € 10.635.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 995.000.

Hondenbelasting De totale opbrengst van de hondenbelasting over het belastingjaar 2019 bedraagt € 165.000. Dat is € 7.000 meer dan het begrote bedrag van € 158.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 153.000.

Toeristenbelasting De totale opbrengst van de toeristenbelasting over het belastingjaar 2019 bedraagt € 158.000. Dat is € 43.000 meer dan het begrote bedrag van € 115.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 43.000.

Reclamebelasting De totale opbrengst van de reclamebelasting over het belastingjaar 2019 bedraagt € 57.000. Dat is € 1.000 minder dan het begrote bedrag van € 58.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een lagere opbrengst van € 7.000.

Precariobelastingen De totale opbrengst van de precariobelasting over het belastingjaar 2019 bedraagt € 463.000. Dat is € 5.000 minder dan het begrote bedrag van € 468.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een lagere opbrengst van € 159.000.

Tarievenoverzicht ongebonden heffingen

Onroerende-zaakbelastingen 2018 2019 Woningen: eigenarenbelasting 0,2105% 0,2110% Niet-Woningen: eigenarenbelasting 0,4692% 0,4980% gebruikersbelasting 0,3941% 0,4073%

Hondenbelasting 2018 2019 Eerste hond € 61,20 € 62,70 Tweede hond € 61,20 € 62,70 3 honden of meer € 190,00 € 194,60 Kennel € 190,00 € 194,60

Toeristenbelasting 2018 2019

Per persoon per nacht € 1,44 € 1,47

Reclamebelasting 2018 2019 Vast bedrag per object € 400,00 € 400,00 Overzicht tarieven ongebonden heffingen

TOELICHTING GEBONDEN HEFFINGEN

Reinigingsheffingen Reinigingsheffingen bestaan uit afvalstoffenheffing en reinigingsrechten.

De totale opbrengst van de reinigingsheffingen over het belastingjaar 2019 bedraagt € 2.848.000. Dat is € 14.000 meer dan het begrote bedrag van € 2.834.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een lagere opbrengst van € 45.000.

Kostendekkendheid Begroting Rekening Reinigingsheffingen 2019 2019 Kosten taakveld incl. kwijtschelding 2.334.136 2.658.867 Toegerekende overhead 62.811 62.811 Toegerekende BTW 437.166 373.967 Storting in reserve - - Totale lasten 2.834.113 3.095.645 Opbrengst reinigingsheffingen 2.833.923 2.848.491 Overige inkomsten - - Onttrekking aan voorziening - - Totale baten 2.833.923 2.848.491

Dekkingspercentage 100,0% 92,0% Overzicht kostendekking afvalstoffenheffing

Rioolheffing De totale opbrengst van de precariobelasting over het belastingjaar 2019 bedraagt € 3.106.000. Dat is € 25.000 meer dan het begrote bedrag van € 3.081.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 61.000.

Begroting Rekening Kostendekkendheid Rioolheffing 2019 2019 Kosten taakveld incl. kwijtschelding 2.554.291 2.504.302 Toegerekende overhead 91.066 91.066 Toegerekende BTW 436.412 427.939 Storting in reserve - - Totale lasten 3.081.769 3.023.307 Opbrengst reinigingsheffingen 3.081.108 3.106.240 Overige inkomsten - - Onttrekking aan voorziening - - Totale baten 3.081.108 3.106.240

Dekkingspercentage 100% 103% Overzicht kostendekking rioolrecht

Het verschil tussen de opbrengsten en de kosten zal worden toegevoegd aan de voorziening rioolheffing (82.933).

Lijkbezorgingsrechten De totale opbrengst van de lijkbezorgingsrechten over het belastingjaar 2019 bedraagt € 153.000. Dat is € 3.000 meer dan het begrote bedrag van € 150.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 6.000.

Vooruitlopend op het vormen van een eventuele voorziening bij de gemeente Eemsdelta, wordt de opbrengst van de lijkbezorgingsrechten vanaf 2018 tot aan de herindeling gestort in een bestemmingsreserve. Na de vorming van de gemeente Eemsdelta zal een inschatting gemaakt worden óf er een voorziening moet worden gevormd en zo ja, hoe hoog die voorziening moet zijn.

Marktgelden De totale opbrengst van de marktgelden over het belastingjaar 2019 bedraagt € 10.000. Dat is € 2.000 minder dan het begrote bedrag van € 12.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 1.000.

Liggeld woonschepenhaven De totale opbrengst van de liggelden woonschepen over het belastingjaar 2019 bedraagt € 4.000. Dat is € 1.000 meer dan het begrote bedrag van € 3.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 1.000.

Leges De leges moeten opgesplitst worden op in drie onderdelen (titels); te weten: Titel 1. Algemene dienstverlening (rijbewijzen, paspoorten etc.) Titel 2. Omgevingsvergunningen Titel 3. Dienstverlening onder EU richtlijn (bijzondere wetten)

Afwijking Realisatie Begroting Realisatie Afwijking t.o.v. 2018 2019 2019 t.o.v. 2018 begroting Titel 1 Algemene dienstverlening 314.500 234.500 285.500 -29.000 51.000 Titel 2 Omgevingsvergunningen 329.000 567.000 749.000 420.000 182.000 Titel 3 Dienstverlening EU-richtlijn 6.500 10.500 8.500 2.000 -2.000 Totaal 650.000 812.000 1.043.000 393.000 231.000 Opbrengst leges

De totale opbrengst van de leges over het belastingjaar 2019 bedraagt € 1.043.000. Dat is € 231.000 meer dan het begrote bedrag van € 812.000. Vergeleken met 2018 is sprake van een hogere opbrengst van € 393.000.

Tarievenoverzicht gebonden heffingen

Afvalstoffenheffing 2018 2019 Vast bedrag per perceel € 134,75 € 132,60 Vermeerdering eenpersoonshuishouden € 74,05 € 72,90 Vermeerdering meerpersoonshuishouden € 128,95 € 126,95 Extra container GFT € 25,75 € 25,30 Extra container overig afval € 94,90 € 93,40

Reinigingsrecht 2018 2019 Vast bedrag per bedrijfspand bij maximaal 2 plastic zakken € 247,60 € 243,70 Vast bedrag per bedrijfspand bij maximaal 5 plastic zakken € 347,15 € 341,65 Vast bedrag per bedrijfspand bij meer dan 6 plastic zakken € 519,85 € 511,65

Rioolheffing 2018 2019 Vast bedrag per perceel € 256,70 € 260,85 Vast bedrag per garagebox € 31,00 € 31,50

Liggelden woonschepenhaven 2018 2019 Vast bedrag per ligplaats ( tot en met 15 meter) € 189,30 € 193,85 Langer dan 15 m, per per meter meer € 12,00 € 12,30 Overzicht tarieven gebonden heffingen

De tarieven van de marktgelden, leges en de lijkbezorgingsrechten zijn hier niet weergegeven, omdat het hier om een uitgebreide tabel gaat met veel verschillende tarieven.

Kostendekking overige gebonden heffingen Voor de gebonden heffingen geldt dat deze maximaal 100% kostendekkend mogen zijn. Dit betekent dat de geraamde opbrengst niet hoger mag zijn dan de geraamde lasten.

In onderstaande tabel is de kostendekking per heffing weergegeven. De directe kosten worden verhoogd met de toegerekende overhead. Leges Lijkbe- Liggelden Heffing zorgings Markt Liggelden woon Leges Leges Leges Leges rechten gelden haven schepen Titel 1 Titel 2 Titel 3 Totaal Kosten taakveld 269.500 66.000 0 19.500 856.000 745.000 406.500 2.007.500 BTW 0 0 0 0 0 0 0 0 overhead 74.500 5.500 0 500 448.000 3.500 144.500 596.000 Storting reserve 0 0 0 0 0 0 0 Totaal lasten 344.000 71.500 0 20.000 1.304.000 748.500 551.000 2.603.500 Opbrengst 152.500 11.000 0 3.500 285.500 749.000 8.500 1.043.000 Overige inkomsten 0 0 0 0 0 0 0 0 Onttrekking reserve 0 0 0 0 0 0 0 0 Totaal baten 152.500 11.000 0 3.500 285.500 749.000 8.500 1.043.000

Dekkingspercentage 44% 15% 0% 18% 22% 100% 2% 40% Overzicht kostendekking gebonden heffingen (bedragen x €1.000)

Kwijtschelding Huishoudens met een laag inkomen kunnen in aanmerking komen voor kwijtschelding van lokale heffingen. De grondslag voor het verlenen van kwijtschelding zit verankerd in de 'Verordening kwijtschelding Delfzijl" en de verschillende heffingsverordeningen. Kwijtschelding is mogelijk van de volgende heffingen:  onroerende-zaakbelastingen  rioolrecht  afvalstoffenheffing

Kwijtschelding verlenen wij op basis van 100% van de bijstandsnorm, waarbij een vermogenstoets plaatsvindt. Afhankelijk van deze inkomens- en vermogenstoets schelden wij voor minima de aanslag geheel of gedeeltelijk kwijt. In 2019 is € 529.411 aan lokale heffingen kwijtgescholden. Dit is € 6.589 minder dan we hebben geraamd.

Afwijking Realisatie Begroting Realisatie Afwijking t.o.v. Kwijtschelding 2018 2019 2019 t.o.v. 2018 begroting Afvalstoffenheffing 4.574 6.000 4.477 -97 -1.523 Rioolrecht 245.732 250.000 250.178 4.446 178 Leges huwelijken 261.999 280.000 274.756 12.757 -5.244 512.305 536.000 529.411 17.106 -6.589

Overzicht kwijtschelding

Ontwikkeling van de woonlasten De gemeentelijke woonlasten bestaan uit onroerende-zaakbelastingen, afvalstoffenheffing en rioolrecht. Gelet op de vorming van de gemeente Eemsdelta zijn hierna de gemeentelijke woonlasten van de gemeenten Appingedam, Delfzijl en Loppersum weergegeven. Om de cijfers onderling te kunnen vergelijken is voor de berekening uitgegaan van de gemiddelde WOZ-waarde van woningen per gemeente (Bron COELO atlas 2018//2019).

Onderstaande tabel geeft de lokale woonlasten weer voor een meerpersoonshuishouden in een eigen woning. Voor huurders geldt dat deze geen onroerende-zaakbelastingen betalen.

% t.o.v. Delfzijl 2018 2019 2018 Gemiddelde WOZ-waarde € 124.000 € 130.000 4,8%

Afvalstoffenheffing € 264 € 260 -1,6% Rioolrecht € 257 € 261 1,6% Onroerende-zaakbelastingen € 261 € 274 5,1% Totaal € 781 € 795 1,7%

Appingedam Loppersum Landelijk % t.o.v. % t.o.v. % t.o.v. 2018 2019 2018 2018 2019 2018 2018 2019 2018 Gemiddelde WOZ-waarde € 138.000 € 144.000 4,3% € 149.000 € 154.000 3,4% € 230.000 € 248.000 7,8%

Afvalstoffenheffing € 267 € 270 1,1% € 245 € 245 0,0% € 253 € 263 4,0% Rioolrecht € 239 € 232 -3,3% € 346 € 346 0,0% € 194 € 196 1,0% Onroerende-zaakbelastingen € 352 € 361 2,6% € 277 € 277 0,1% € 274 € 281 2,6% Totaal € 858 € 863 0,5% € 867 € 867 0,0% € 721 € 740 2,6%

Ontwikkeling woonlasten €1.000

€900

€800

€700

€600

€500

€400

€300

€200

€100

€- Appingedam Delfzijl Loppersum Landelijk Appingedam Delfzijl Loppersum Landelijk 2018 2019 Afvalstoffen heffing Rioolrecht Onroerende-zaakbelastingen

B. Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de aanwezige risico’s. Het weerstandsvermogen geeft aan in welke mate de organisatie in staat is om financiële tegenvallers op te kunnen vangen. Onder weerstandscapaciteit verstaat het besluit begroting en verantwoording de middelen en mogelijkheden waarover de organisatie beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken. Een risico kan worden gedefinieerd als de kans waarop een gebeurtenis zich kan voordoen en welke impact deze gebeurtenis heeft. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen zijn alleen die risico’s van belang waarvoor geen maatregelen zijn getroffen. Het weerstandsvermogen is voldoende indien het saldo van de weerstandscapaciteit minus de aanwezige risico’s positief is.

In verband met de herindeling per 1 januari 2021 is deze paragraaf geharmoniseerd voor alle drie de gemeenten, waarbij nog steeds ook de gegevens van de afzonderlijke gemeenten zijn gepresenteerd.

Voor een goede beoordeling en inzicht in het weerstandsvermogen is het van belang dit vermogen af te zetten tegen de risico’s. De omvang van een risico is afhankelijk van: 1. de kans dat het risico zich voordoet; 2. het financiële gevolg van het risico = de impact.

De voorlaatste risicoanalyse is opgesteld bij de begroting 2020 en is de basis geweest voor deze paragraaf. We hebben de huidige ontwikkelingen betrokken bij de analyse, de bestaande risico’s zijn geactualiseerd en nieuwe risico’s zijn, indien aanwezig, toegevoegd. De resultaten zijn in een tabel samengevat (zie verderop in deze paragraaf).

BELEID Het beleid inzake het weerstandsvermogen geven we als volgt weer:

 de raad stelt de hoogte van het benodigde weerstandsvermogen in deze paragraaf vast;  het streven is om uit te komen op een ratio van tussen de 1,2 en 1,4. Dat merken we aan als voldoende tot ruim voldoende;  de algemene reserve mag niet negatief zijn;  de raad stelt op voorstel van het college een bestemmingsreserve vast;  de (incidentele) weerstandscapaciteit gebruiken wij voor zowel incidentele als structurele tegenvallers;  structurele tegenvallers dekken wij in de eerstvolgende meerjarenbegroting;  de post onvoorzien gebruiken we voor incidentele tegenvallers;  risico’s beoordelen wij jaarlijks bij de jaarrekening en begroting en waar nodig passen wij die aan.

CORONA In 2020 hebben we te maken gekregen met de wereldwijde gevolgen van het coronavirus COVID-19. Hiervoor monitoren wij voortdurende de actuele ontwikkelingen en maatregelen en acteren hierop. Op het moment dat onvoorziene omstandigheden zich voordoen, zullen we kijken wat hiervan de mogelijke gevolgen zijn. Ondanks het feit dat duidelijk is dat het coronavirus COVID-19 in 2020 (financiële) impact zal hebben. Denk hierbij onder andere aan het versneld in aanmerking komen voor een Bbz uitkering als gevolg van de maatregelen van de Rijksoverheid, minder of uitgestelde inkomsten van gemeentelijke belastingen en druk op de sociale voorzieningen. Op het moment van schrijven is het nog te prematuur om de impactanalyse te becijferen. Op basis van een impactanalyse kunnen wij wel inschatten op welke activiteiten van onze gemeente de crisis invloed zal hebben. Dit zijn onder andere de volgende:

 Extra werkzaamheden voor onze verbonden partijen (risico-inschatting wordt door hunzelf nog gemaakt). Dit zal zijn weerslag op onze organisatie hebben. Bijvoorbeeld handhaving, gezondheidszorg, ondersteuning bijzondere bijstand (incl. ZZP'ers);  Andere dienstverlening: meer op afstand werken vereist andere vaardigheden en de technische vraagstukken zijn groter (meer druk op de systemen, telefonie etc.). Contacten met de inwoners zijn lastiger vorm te geven;  Voortdurende monitoring van de doorgangsmogelijkheden op het gebied van grote projecten, vooral vanwege de problematiek rondom de gaswinning;

 Voortdurende monitoring van de nieuwe ontwikkelingen en maatregelen: hoe kunnen we onze dienstverlening zoveel mogelijk door laten gaan. Denk hierbij ook aan de dienstverlening op het gebied van jeugdzorg, Wmo etc. Continuïteit van de zorg is hierbij een belangrijk thema.  Onderzoek doen naar mogelijkheden voor een flexibele omgang met prestatieverantwoordingen over verstrekte subsidies;

Hiernaast zijn er nog een hoop gevolgen die nu nog niet in beeld zijn, dan wel kunnen worden gebracht.

WEERSTANDSCAPACITEIT Om de risico’s financieel op te vangen horen wij te beschikken over een weerstandscapaciteit. Op deze wijze kunnen wij de gevolgen dekken uit deze buffer, zonder dat we de begroting en het beleid direct hoeven aan te passen. In onderstaande tabel maken wij onderscheid tussen de structurele en incidentele weerstandscapaciteit.

Bestanddeel Incidentele Structurele weerstandscapaciteit weerstandscapaciteit Onvoorzien X Algemene Reserve X Bestanddelen Bestemmingsreserve X Stille reserves X Onbenutte belastingcapaciteit X Vrije ruimte in de meerjarenraming (begrotingsruimte) X Kostenreductie (bezuinigingen) X Adequate beheersmaatregelen (opzet, bestaan en werking) X

Onvoorzien Conform het provinciaal toetsingskader is het niet verplicht om een post onvoorzien op te nemen als onderdeel van de weerstandscapaciteit. We zijn verplicht een materieel sluitende meerjarenbegroting te presenteren. In de begroting is voor dekking van niet voorziene uitgaven een structureel bedrag opgenomen. Dit budget wenden wij incidenteel aan.

Algemene Reserve De Algemene Reserve dient voor:

 calamiteiten (risico’s ) en onvoorziene uitgaven;  voor het afdekken van rekeningtekorten en incidentele bedragen.

Egalisatiereserve Egalisatiereserves zetten wij niet in bij de beschikbare weerstandscapaciteit van de organisatie. Deze reserves zijn specifiek bedoeld om de risico's verbonden aan het taakveld te dekken.

Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves behoren tot de weerstandscapaciteit zolang nog geen specifiek doel aanwezig is. Deze reserves zouden we relatief eenvoudig kunnen omzetten naar de algemene reserve. Op deze wijze kunnen we het weerstandsvermogen versterken. De gemeente Appingedam en Loppersum hebben hierin nog een vrije ruimte welke ingezet kan worden voor de beschikbare weerstandscapaciteit. De gemeente Delfzijl heeft dit niet, als gevolg van een opschoning van de bestemmingsreserves in 2018. Hierbij zijn vrije bestemmingsreserves overgeheveld naar de Algemene Reserve.

Stille reserves

Van stille reserves is sprake als activa onder de opbrengstwaarde of tegen nul zijn gewaardeerd, maar (direct) verkoopbaar zijn als men dat zou willen tegen een bepaalde (hogere) waarde. Bij verkoop van deze bezittingen ontstaan dus winsten die eenmalig vrij inzetbaar zijn. Onder de stille reserves vallen onder andere:  de meerwaarde van de aandelen (financiële vaste activa) die nu nog gewaardeerd zijn tegen de aanschafwaarde;  de meerwaarde van de gemeentelijke gronden die gewaardeerd zijn tegen de toen geldende aankoopwaarden. Een belangrijke voorwaarde is dat het een en ander per direct verkoopbaar is. Daarom merken we de stille reserve in aandelen (financiële vaste activa) niet aan als weerstandscapaciteit. Daarnaast genereren deze bestanddelen structurele opbrengsten in de vorm van dividend. Op dit moment zijn de stille reserves niet bekend, en wij zetten die op nihil voor het bepalen van de omvang van de weerstandscapaciteit.

Onbenutte belastingcapaciteit De onbenutte belastingcapaciteit kan de gemeenteraad aangespreken door daartoe (na een gedegen afweging) te besluiten.

Vrije ruimte in de meerjarenraming (begrotingsruimte) Als de begroting en meerjarenraming sluiten met een positief saldo, is sprake van een begrotingsruimte, die wij kunnen inzetten voor structurele financiële tegenvallers die zich hebben voorgedaan en eerst incidenteel zijn afgedekt.

Kostenreductie (bezuinigingen) Om mogelijke structurele risico’s op te kunnen vangen kan een oplossing gevonden worden in kostenreductie en/of bezuinigingen. Omdat dit afhankelijk is van nog te maken politieke keuzes kunnen we de omvang hiervan niet meenemen in het bepalen van de omvang van de weerstandscapaciteit.

Weerstandscapaciteit. Op basis van bovenstaande is de weerstandscapaciteit als volgt:

Bedragen x € 1.000,- Appingedam Delfzijl Loppersum Eemsdelta

Onvoorzien 0 0 0 0 Algemene reserve 1.433 9.169 2.813 13.415 Egalisatiereserves 0 0 0 0 Bestemmingsreserves 2.185 0 700 2.885 Stille reserves 0 0 0 0 Onbenutte belastingcapaciteit 0 0 0 0 Begrotingsruimte 0 0 0 0 Kostenreductie 0 0 0 0 Weerstandscapaciteit 3.618 9.169 3.513 16.300

RISICO’S Onderstaand de risico-inschatting per mei 2020. In verband met de op handen zijnde herindeling zijn voor alle drie de afzonderlijke gemeenten de risico's op dezelfde wijze bepaald. Dit leidt tot het volgende beeld:

Appingedam Delfzijl Loppersum Eemsdelta Omschrijving Risico in € Risico in € Risico in € Risico in € Rekening Rekening Rekening Rekening Bedragen x € 1.000,- 2019 2019 2019 2019 a. Wijziging Rijksbeleid Algemene uitkering € 220 € 530 € 190 € 940 BUIG € 150 € 340 € 70 € 560 Sociaal domein € 120 € 210 € 60 € 390

b. Lokale heffingen Bouwleges € 90 € 100 € - € 190 OZB € - € - € - € - Kwijtscheldingen € - € - € - € -

c. Kapitaalgoederen Onderhoud Kapitaalgoederen € 230 € 370 € 210 € 810 Vrm. stortplaats Oosterlaan € - € - € - € - Steenfabriek Delfzijl € - € - € - € - MER Oosterhorn € - € 30 € - € 30 Essentaksterfte € 120 € - € - € 120

d. Financiering Geldleningen € - € - € - € - Garantstellingen € 380 € 50 € 10 € 440

e. Verbonden partijen Verbonden partijen – GR’s € 83 € 228 € 69 € 380 Voorziening FLO VRG € 254 € 639 € 259 € 1.152 Maatschappelijke instellingen € 30 € 250 € 20 € 300

f. Grondbeleid en I.I.P. Grondexploitaties € 180 € 20 € 20 € 220 I.I.P. incl projectmanagement € - € 1.000 € 500 € 1.500

g. Aardbevingsproblematiek Algemeen/gaswinning € 560 € 490 € 500 € 1.550 Verkoop kavels (Delfzijl) € - € 850 € - € 850 Bijdragen ontwikkelingen € - € 1.000 € - € 1.000

h. Bedrijfsvoering Juridische control en financial control € - € - € - € - Ziekteverzuim € 60 € 600 € 220 € 880 Wet Werk en Zekerheid € - € - € - € - Corona pm pm pm pm Restrisico's € 130 € 250 € 80 € 460

Totaal € 2.607 € 6.957 € 2.208 € 11.772 Niet elk risico speelt in elke gemeente en niet elk risico is financieel gekwantificeerd. Deze laatste risico's zijn wel benoemd in bovenstaand overzicht en dus ook in beeld. Op dit moment hoeft daar echter geen risicobedrag aan te worden gekoppeld. Dit zou op een later tijdstip wel aan de orde kunnen zijn. Vandaar ook vermelding op het overzicht.

WEERSTANDSVERMOGEN Het weerstandsvermogen is een indicator voor de mate waarin we binnen een duurzaam meerjarig sluitende begroting substantiële financiële tegenvallers kunnen opvangen. Dit zonder aantasting van het bestaande beleid. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de gekwantificeerde risico’s. De benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald door het risicoprofiel van de gemeente als geheel, inclusief de getroffen beheersmaatregelen en het vrije vermogen om tegenvallers op te vangen. De relatie drukken we uit in een verhoudingsgetal, waarbij een ratio van het weerstandsvermogen van minimaal 1,0 vereist is.

De ratio weerstandsvermogen van de drie gemeenten ziet er als volgt uit:

Appingedam Delfzijl Loppersum Eemsdelta Bedragen x € 1.000,-

Weerstandscapaciteit 3.618 9.169 3.513 16.300

Risico's 2.607 6.957 2.208 11.772

Weerstandsvermogen 1.011 2.212 1.306 4.528

Ratio 1,39 1,32 1,59 1,38

De ratio van het weerstandsvermogen kan worden beoordeeld aan de hand van de volgende tabel: Waardering Ratio weerstandsvermogen Betekenis A > 2,0 Uitstekend B 1,4 <> 2,0 Ruim voldoende C 1,0 <> 1,4 Voldoende D 0,8 <> 1,0 Matig E 0,6 <> 0,8 Onvoldoende F < 0,6 Ruim onvoldoende

De ratio's variëren van voldoende tot ruim voldoende. De gezamenlijke ratio van de drie gemeenten is voldoende. Het streven is om op een ratio van tussen de 1,20 en 1,40 uit te komen, dat als voldoende tot ruim voldoende wordt aangemerkt. Wij dekken de aanwezige risico’s volledig zonder dat de bedrijfsvoering direct gevaar loopt. Daarnaast zullen niet alle risico’s zich op hetzelfde moment aandienen waardoor er een spreiding van een mogelijke impact op de organisatie ontstaat. Op grond van het voorgaande concluderen wij dat ons weerstandsvermogen conform de streefwaarde is.

Bovenstaand is de benodigde weerstandscapaciteit berekend. Dit is een inschatting van de huidige risico's en is uitsluitend bedoeld om het weerstandsvermogen mee te berekenen. Het is dus geen budget wat gebruikt kan worden om uitgaven welke gekoppeld zijn aan het risico mee te dekken.

KENGETALLEN FINANCIËLE POSITIE In deze paragraaf worden conform artikel 11 van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) een zestal kengetallen opgenomen. De kengetallen zijn bedoeld om het inzicht in de financiële positie van de gemeenten te vergroten. In de volgende tabel staan deze kengetallen vermeld. Alleen de kengetallen van de gemeente Loppersum zijn nog niet definitief.

Appingedam Delfzijl Loppersum Rekening Rekening Rekening Rekening Rekening Rekening Verloop van kengetallen Norm 2019 2018 2019 2018 2019 2018 1. Netto schuldquote < 90% 5,4% 18,0% 43,2% 43,8% 85,0% 74,0%

2. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen < 90% 3,2% 15,0% 43,1% 42,9% 85,0% 74,0%

3. Solvabiliteitsratio > 50% 48,0% 44,0% 25,4% 29,0% 25,0% 24,0%

4. Structurele exploitatieruimte > 0% 0,6% 0,9% 0,3% 0,1% 0,2% 0,2%

5. Grondexploitatie < 20% 6,0% 6,0% 2,6% 3,0% 10,0% 10,0%

6. Belastingcapaciteit < 95% 121,0% 119,0% 107,4% 108,0% 119,0% 119,0%

Netto Structurele Belasting- Signaleringswaarden Schuldquote Solvabiliteit exploitatieruimte Grond- exploitatie capaciteit

Minst risicovol < 90% > 50 % > 0% < 20% < 95%

Gemiddeld risicovol 90% - 130% 20% - 50% 0% 20% - 35% 95% - 105%

Meest risicovol > 130% < 20% < 0% > 35% > 105%

Onderstaand volgt een nadere toelichting op de kengetallen. Daar waar een kengetal een rood vlak vertoont is cursief een aanvullende verklaring opgenomen.

1. Netto schuldquote De netto schuldquote geeft inzicht in het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. Het geeft zodoende een indicatie in welke mate de rentelasten en aflossingen op de exploitatie drukken.

2. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen De netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen geeft informatie over de schuldenlast en de eigen middelen van de gemeente na correctie van de doorgeleende gelden aan verbonden partijen.

3. Solvabiliteitsratio De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen. Onder de solvabiliteitsratio verstaan wij het eigen vermogen als een percentage van de omvang van het balanstotaal.

4. Structurele exploitatieruimte Dit kengetal is van belang om te kunnen beoordelen welke structurele ruimte wij hebben om de eigen lasten te dragen en welke structurele stijging van de baten of structurele daling van de lasten daarvoor nodig is. Een positief percentage geeft aan dat het structurele deel van de baten en lasten een overschot kent. Dit bedrag geven wij vervolgens in een percentage van de totale baten aan.

5. Grondexploitatie Dit kengetal geeft weer hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale (geraamde) baten. Voor de berekening van dit kengetal delen wij de bouwgrond in exploitatie door de totale baten uit de programmabegroting en uitgedrukt in een percentage.

6. Belastingcapaciteit De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Het betreft hier de woonlasten van de meerpersoonshuishoudens in jaar 2019 (t = het begrotingsjaar) ten opzichte van het landelijk gemiddelde in jaar 2018 (t-1 = het jaar voorafgaand aan het begrotingsjaar) uitgedrukt in een percentage.

De woonlasten van alle drie de gemeenten liggen hoger dan het landelijk gemiddelde waardoor er geringere mogelijkheden zijn om extra belasting te heffen. Hierdoor kan ook de weerstandscapaciteit niet positief worden beïnvloed met niet benutte belastingruimte.

CONCLUSIE De ratio van het weerstandsvermogen voor de drie gemeenten bedraagt 1,38. Dit is substantieel hoger dan vereist (1,0) en conform de streefwaarde. Die is vastgesteld tussen de 1,20 en 1,40.

Dit betekent dat we de aanwezige risico’s kunnen nog steeds volledig kunnen dekken zonder dat de bedrijfsvoering op korte termijn direct gevaar loopt. Op grond van het voorgaande kan geconcludeerd worden dat ons weerstandsvermogen van voldoende niveau is. Opgemerkt moet worden dat wij staan voor een behoorlijke opgave als drie gemeenten. Of hier en in welke mate hier risico's aan verbonden zijn is op dit moment nog niet volledig te kwantificeren. De huidige ratio kan hiermee onder druk komen te staan.

Ook financiële kengetallen zien er gezond uit. De belastingcapaciteit is in vergelijking met het landelijke gemiddelde volledig benut. De structurele exploitatieruimte van de drie gemeenten gezamenlijk zou uitkomen zijn op een positief getal.

C. Onderhoud kapitaalgoederen

ALGEMEEN Het beheer en onderhoud van onze kapitaalgoederen vergt een grote inzet van onze middelen (personeel en financiën). De kapitaalgoederen zijn van groot belang voor het zo optimaal mogelijk functioneren van onze gemeente, onder meer op het gebied van de leefbaarheid, veiligheid, verkeer en vervoer en recreatie. Beheer en onderhoud zijn bovendien noodzakelijk om kapitaalvernietiging te voorkomen. Om het beheer en onderhoud tussen de verschillende kapitaalgoederen nog meer op elkaar af te stemmen is in 2019 het beheerplan IMJP vastgesteld. In 2020 vindt er een actualisatie plaats op het IMJP.

Deze paragraaf geeft inzicht in de kaders, basisinformatie over de omvang, de ontwikkelingen, de onderhoudstoestand en de kosten van de kapitaalgoederen. Aan de orde komen de kapitaalgoederen wegen, kunstwerken, riolering, water, groen, gebouwen en openbare verlichting. De basis hiervan zijn de door de raad vastgestelde beheerplannen. Het meerjarenperspectief is opgesteld op basis van objectieve kwalitatieve normen. Vervolgens stellen we vast welk groot en welk klein onderhoud er op welke termijn noodzakelijk is. Dit leidt tot een noodzakelijk budget per beheerplan.

GEMEENTELIJKE KADERS We streven ernaar om via de volgende beleidskaders een zodanig onderhoudsniveau te hanteren dat we het kwaliteitsniveau van de kapitaalgoederen zoals die door de raad zijn vastgesteld, kunnen waarborgen.

Beheerplan Vastgesteld Planperiode Benodigd Financiële Achterstallig Achterstallig d.d. budget/jaar vertaling in onderhoud onderhoud in € begroting per 31-12- 2019 Beheerplan Wegen 21-okt-14 2014 - 2022 2.847.400 Ja Nee nvt Beheerplan Kunstwerken o.a. 5-feb-15 2015 - 2022 702.800 Ja Nee nvt Afwaterplan/DAL W2/Specificatie Delfzijl (VGRP) 2018 - 2022 21-dec-17 2018 - 2022 2.679.100 Ja Nee nvt Beheerplan Openbaar Groen 21-okt-14 2014 - 2022 2.679.800 Ja Nee nvt Beheerplan Gebouwen 21-okt-14 2014 - 2022 943.350 Ja Nee nvt

Ontwikkelingen In de beheerplannen zijn de gevolgen van de demografische ontwikkelingen en de Actieplannen Centrum, Dorpen en Wijken betrokken. Hieronder vallen onderwijshuisvesting en overige maatschappelijke voorzieningen. In de opzet kapitaalgoederen zijn de gegevens per kapitaalgoed opgenomen. Ook zijn de totale budgetten per kapitaalgoed vermeld. De onderdelen sportvelden, brede-school-locaties, onderwijsgebouwen en overige recreatie zijn niet opgenomen omdat de omvang op onderdelen gering is en de sportvelden grotendeels deel uitmaken van de sporttransitie uit het IIP. Als er meer inzicht is in de inhoud van de sporttransitie stellen wij aan de hand hiervan een beheerplan op.

In 2019 is de looptijd verlengd tot en met 2022 en vastgesteld door de raad. We hebben in 2019 een strategische beheeragenda buitenruimte opgesteld als overkoepelend document voor de uitwerking van de beheerplannen, deze is eveneens vastgesteld. Ook stemmen we de beheerdisciplines beter op elkaar af om een meer samenhangende beeldkwaliteit te realiseren. Dit maakt gebiedsgericht beheer van de openbare ruimte beter mogelijk en wordt het makkelijker om met inwoners af te stemmen over de inrichting en het onderhoud van hun leefomgeving.

Wij werken aan de uitvoering van diverse projecten in de openbare ruimte. De gemeente Delfzijl is daarnaast bezig met het uitvoeren van kwaliteitsimpulsen. Dit heeft gevolgen voor de hoeveelheid kapitaalgoederen. Wij streven ernaar om de invloed van ruimtelijke projecten op het te beheren areaal in projectplannen op te

81 nemen in de vorm van een beheerparagraaf. Dat maakt de verschillen in hoeveelheden direct duidelijk en ook welke gevolgen dit heeft voor de beheer- en onderhoudsorganisatie. Via een zogenaamd 'areaal-accres' wordt de begroting jaarlijks bijgesteld op basis van de totale toe- of afname in areaal of te beheren objecten.

In oktober 2016 heeft de raad het Addendum Beheerplan Wegen vastgesteld. Dit betrof een koerswijziging. We investeren meer in rehabilitatie van de wegen en geven minder uit aan groot onderhoud. Dit heeft te maken met het verouderde wegenbestand. Ongeveer 50% van het wegenbestand is aangelegd voor 1982 en zal in de komende tien jaar 45 jaar of ouder worden. Dit betekent dat deze wegen aan het einde van hun levensduur zijn gekomen. Hiermee zijn we in 2017 mee gestart en hebben we in 2019 voortgezet.

In 2019 is gestart met het afstemmen van de verschillende disciplines in de openbare ruimte. Dit heeft geresulteerd in het IMJP. Hierin stemmen wij de disciplines op elkaar af om een meer samenhangende beeldkwaliteit te realiseren. Dit biedt de mogelijkheid om in de toekomst de openbare ruimte gebiedsgericht te gaan beheren waardoor er meer mogelijkheden ontstaan om inwoners te betrekken bij de inrichting en het onderhoud van hun leefomgeving. In 2018 hebben we een start gemaakt met deze manier van werken in het project "Verkeer en meer" in Meedhuizen. Dit project is in 2019 succesvol afgerond.

Er is een nieuw afvalwaterplan vastgesteld eind 2017 waarmee we vanaf 2018 zijn gaan werken. Dit afvalwaterplan is opgesteld samen met Appingedam en Loppersum en de waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa's. In 2019 is dit voortgezet

TOELICHTING OP ONDERHOUD KAPITAALGOEDEREN

Wegen Uitgangspunt is dat een ieder veilig aan het verkeer kan deelnemen over goed begaanbare wegen en paden. De zorg voor de wegen houdt een onderhoudsplicht in, die wettelijk ingekaderd is in de Wegenwet.

Kwaliteitsnormen Het onderhoud vindt plaats op basis van de genormeerde beheerskostensystematiek van de stichting CROW (Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Weg- en Waterbouw). Wij streven naar onderhoudsniveau C op basis van het beheerplan Wegen 2015 – 2022.

Basisgegevens Oppervlakte/lengte Percentage Asfaltverhardingen 1.371.462 m2 57% Elementenverhardingen 893.411 m2 37 % Betonverhardingen 53.379 m2 2 % Overige verhardingen 79.246 m2 3 % Totale oppervlakte verhardingen 2.397.497 m2

Wegen Lengte Binnen de bebouwde kom 199,37 km 56% Buiten de bebouwde kom 155,54 km 44% Totale lengte wegen 354,91km

Naar aanleiding van het IMJP zijn bovengenoemde basisgegevens geactualiseerd per medio september 2019.

Wegen 2018 2019 2019 2020 2021 2022 Realisatie Realisatie Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 36.800 20.198 46.000 12.000 12.000 12.000 Groot onderhoud 835.400 813.100 813.100 841.100 841.100 841.100 Calimiteiten budget 133.000 162.643 168.000 120.000 120.000 120.000 Subtotaal 1.005.200 995.941 1.027.100 973.100 973.100 973.100 Interne uren/tractie 570.800 673.468 673.500 567.000 567.500 567.700 Kapitaallasten *1 1.002.300 966.515 966.800 1.299.900 1.390.660 1.474.500 Subtotaal 1.573.100 1.639.983 1.640.300 186.900 1.958.160 2.042.200 Totaal 2.578.300 2.635.923 2.667.400 2.840.000 2.931.260 3.015.300

Investeringen 1.165.600 828.881 1.859.500 2.100.000 2.100.000 2.100.000 (beheerplan) Mutatie voorziening -411.100 -44.558 -180.000 -139.000 -3.000 -3.000 wegen

Ontwikkelingen Wij inspecteren de wegen tweejaarlijks. De uitkomst van deze inspecties kan aanleiding zijn tot een ander toekomstig uitgavenpatroon. De laatste inspectie heeft eind 2019 plaatsgevonden. Bij de uitvoering van dit beheerplan is een achterstand op het geplande onderhoudsprogramma opgelopen. In het onderhoudsprogramma van 2018 en verder is het inlopen van deze achterstand opgenomen. Met betrekking tot de investeringskredieten zijn de meeste investeringswerken van 2018 afgerond. De uitgaven van de investeringsbegroting 2019 blijven achter omdat de meeste investeringswerken in 2019 zijn voorbereid en oplevering pas volgt in 2020.

Risico’s Voor het kapitaalgoed wegen geldt dat we verwachten het gewenste onderhoudsniveau C (laag) met de huidige middelen de eerst komende jaren in stand te kunnen houden. Het beheerplan gaf aan dat er achterstand is in het onderhoud van de wegen. Asfalt- en elementenverhardingen op het huidige C- en D- niveau onderhouden of reconstrueren wij in de periode tot en met 2022 (zie kadernota 2019). In 2018 is een aanvullend restlevensduuronderzoek uitgevoerd van de asfaltwegen die ouder zijn dan 45 jaar. Met de uitkomsten van dit onderzoek prioriteren wij het investeringsbudget voor vervangingen. Vanaf 2019 zijn we over gegaan op een meer risicogestuurde en integrale prioritering voor de besteding van het investeringsbudget. Hiervoor is een integraal afwegingskader opgesteld.

Civiele kunstwerken en water Onderhoud aan civiele kunstwerken en baggeren van vijvers vindt plaats op basis van het Beheerplan Kunstwerken 2015 – 2022. Onder civiele kunstwerken verstaan wij de diverse bruggen, steigers, tunnels en beschoeiingen. Het bermen slootonderhoud besteden wij uit op basis van de verplichtingen zoals die zijn vastgelegd in het kader van verkeersveiligheid en waterschapswetgeving.

Kwaliteitsnormen Het onderhoud aan civiele kunstwerken en beschoeiingen is gebaseerd op het beheersysteem Kunstwerken Informatie en Onderhoud Systeem, waarbij we onderhoudsniveau C hanteren vanuit de CROW normering. Basisgegevens Aantal Grote bruggen 5 Middelgrote bruggen 5 Kleine (houten) bruggen 42 Voetgangers- en fietstunnels 5 Een schutsluis 1 Steigers 35 Overige kunstwerken 50 Basisgegevens M2 / km Sloten 193 km Grachten en vijvers 326.500 M2 Oeverbeschoeiingen 29 km

Financiën Kunstwerken en water 2018 2019 2019 2020 2021 2022 Realisatie Realisatie Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 112.700 60.647 115.400 115.400 115.400 115.400 Groot onderhoud 111.300 92.797 500.000 305.000 305.000 305.000 Subtotaal 224.000 153.444 615.400 420.400 420.400 420.400 Interne uren/tractie 235.300 220.100 197.800 208.500 209.300 209.500 Kapitaallasten *1 73.100 62.039 62.200 111.800 160.500 206.600 Subtotaal 308.400 282.139 260.000 320.300 369.800 416.100 Totaal 532.400 435.583 875.400 740.700 790.200 836.500

Investeringen - 288.406 748.063 895.000 235.000 515.000 (beheerplan) Mutatie reserve groot 1.127.309 195.000 -195.000 onderhoud

Ontwikkelingen In 2018 inspecteerden wij alle civiele kunstwerken volledig volgens de geldende normen. Op basis hiervan maakten we een meerjaren investeringsprogramma voor alle kunstwerken. De val van de brug Wartumerklap is vervangen in het voorjaar van 2019. Wij voeren herstelwerkzaamheden uit bij de fietsbruggen over het afwateringskanaal van Duurswold, vervanging van beweegbare onderdelen van de beweegbare brug over de Kenninckweg in Termunten en bij brug 15 zijn nodige vervangingen uitgevoerd op het dempingswerk, hydrauliek en een slagboom. Daarnaast is rondom de gracht van het hertenkamp in Bierum de beschoeiing en de vissteigers tot grote tevredenheid van de bewoners vervangen en is een verborgen lekkende damwand onder de brug Fivel Zeel over het Damsterdiep vervangen. Als gevolg van prioritering in de werkzaamheden zijn de hoogst noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan kunstwerken uitgevoerd. Er zijn inspecties uitgevoerd. De voorbereidingen om in 2020 grootschalig deze onderhoudswerkzaamheden (gecombineerd 2019 en 2020) op te pakken zijn gedaan. Het bestek wordt geschreven en op de markt gezet, doel is om april een aannemer te selecteren die in 2020 het werk kan uitvoeren. In 2019 is de Wartumerklap vervangen en is de beschoeiing Hertenkamp vervangen. Dit zijn de investeringswerken die in 2019 zijn opgeleverd. Voor de overige investeringen zijn in 2019 voorbereidingen getroffen om deze in 2020 planmatig uit te voeren.

Speciale vermelding geldt voor de Boog van Ziel; hieraan is scheurvorming in de boogconstructie geconstateerd, waarschijnlijk als gevolg van belasting door zwaar transport. Daarna is onderzoek uitgevoerd om te bepalen welke maatregelen genomen moeten worden om de monumentale brug weer geschikt te maken voor zwaardere belasting.

Risico’s Voor kapitaalgoed civiele kunstwerken schatten wij vooralsnog geen risico’s in, met uitzondering van de Havenbrug. De eigendomssituatie voor de gehele havenbrug is nog niet volledig in beeld. De schade die door de aardbevingen en/of bodemdaling kan ontstaan, is nog niet in te schatten. Er is onzekerheid over de gevolgen van aardbevingen op constructies van civiele kunstwerken. Een werkgroep van alle betrokken stakeholders brengt in samenwerking met de NCG in kaart welke risico's er zijn als gevolg van aardbevingen en hoe om te gaan met schade veroorzaakt door aardbevingen. Ondanks de afnemende gaswinning blijft de kans op een zware aardbeving bestaan. Om hier goed op voorbereid te zijn zal nader onderzoek nodig zijn naar de effecten van een dergelijke aardbeving op de infrastructuur.

Riolering Groot onderhoud, vervanging en aanpassing van de riolering geschiedt op basis van het watertakenplan DAL W2, 2018-2022. De feitelijke uitvoering van de jaarlijkse projecten zijn in overeenstemming met de door het college geaccordeerde gemeentelijke rioleringsplan 2018-2022.

Kwaliteitsnormen Wij reinigen de gemengde riolering gemiddeld eenmaal per twintig jaar volgens een reinigingsplan. Voor zover nodig inspecteren en beoordelen wij volgens de Nen-norm. De rioolkolken reinigen we één maal per jaar. In 2020 gaan we een verbeterslag invoeren door gebruik te maken van het uitwisselingsformaat van Obsurv. In dit uitwisselingsformat staat welke gemeentelijke kolken moeten worden gereinigd. Het reinigingsbedrijf heeft hier zijn apparatuur op aangepast.

Basisgegevens Aantal / km Lengte vrij verval vuilwater riolering 189,422 km Lengte vrij verval regenwater riolering 68 km Overige leidingen 19 km Lengte persleidingen 40 km Inspectieputten 6.880 st Gemalen, groot en klein 180 st Randvoorzieningen 17 st Overstorten intern 17 st Overstorten extern 73 st Straatkolken 15.654 st Huisaansluitingen 11.800 st Garageboxen 530 st Naar aanleiding van het IMJP zijn bovengenoemde basisgegevens geactualiseerd per medio september 2019.

Financiën

Riolering 2018 2019 2019 2020 2021 2022 Realisatie Realisatie Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 149.800 45.350 36.000 36.000 36.000 36.000 Groot onderhoud 77.800 242.177 229.000 229.000 229.000 229.000 Subtotaal 227.600 287.527 265.000 265.000 265.000 265.000 Interne uren/tractie 348.500 359.535 366.000 380.200 380.600 380.400 Kapitaallasten *1 1.304.400 1.261.316 1.306.200 1.333.400 1.325.700 1.349.800 Subtotaal 1.652.900 1.620.851 1.672.200 1.713.600 1.706.300 1.730.200 Totaal 1.880.500 1.908.378 1.937.200 1.978.600 1.971.300 1.995.200

Investeringen 681.600 83.885 767.000 1.017.000 767.000 767.000 (beheerplan) Mutatie voorziening 55.600 27.334 -55.600 - - - riolering

Ontwikkelingen De rioleringswerkzaamheden worden in nauwe samenwerking in DAL-verband en de beide waterschappen worden voorbereid. De basis hiervan is het watertakenplan DAL W2, 2018-2022. Dit jaar hebben we gezamenlijk de kaarten voor de stresstest klimaatadaptatie gegenereerd. In 2020 wordt een risicodialoog opgezet. De kaarten worden met verschillende disciplines en stakeholders doorgesproken. We zijn gestart met een proces om de klimaatrisico's te identificeren, ambities te bepalen en maatregelen te formuleren. Vanuit de zorgplicht water hebben we gezamenlijk in 2019 het grondwatermeetnet plan opgezet. Ten aanzien van de investeringen zijn een aantal investeringen uit 2018 afgerond en zijn de geplande investeringen voor 2019 voorbereid. Uitvoering vindt zoveel mogelijk in combinatie plaats in het voorjaar van 2020. Als gevolg van de vertraagde kapitaallasten is het voordeel op het product riolering van 83 duizend euro gestort in de voorziening riolering.

Risico’s De risico’s van lekkages en instortgevaar van oudere rioolstelsels zijn beperkt, omdat de grondsoort (klei) waarin de riolering ligt lekkages tegengaat. Het watertakenplan DAL/W2 voorziet in voldoende mate de vervangingsinvesteringen in het rioolstelsel. Door aardbevingen en/of bodemdaling kunnen de risico's op schade toenemen. Door klimaatverandering zijn er steeds vaker regenbuien, waar ons rioolstelsel niet op berekend is. In de uit te voeren risicodialoog voortvloeiend uit de stresstest klimaatadaptatie onderzoeken we of en waar er maatregelen nodig zijn.

Groen Het onderhoud voeren wij uit met als kader het Beheerplan Openbaar Groen 2015 – 2022 waarin via eindbeelden (een combinatie van: inrichting, functie, beheertype en het onderhoudstype) het benodigde onderhoudsniveau Basis is vastgesteld. Een groot deel van het openbaar groen is op basis van een beeldbestek uitbesteed aan Werkplein Fivelingo.

Kwaliteitsnormen Er zijn drie verschillende soorten kwaliteitsniveaus, van zeer intensief (A) naar extensief (C). In ieder kwaliteitsniveau zijn werkzaamheden opgenomen die ten minste de instandhouding en de veiligheid van het openbaar groen waarborgen.

Basisgegevens Aantal Oppervlakte grassen 186,05 ha Beplanting 89,5 ha Parkverhardingen 21.436 m2 Oppervlakte groen 338,66 ha Bomen 19.360 stuks Naar aanleiding van het IMJP zijn bovengenoemde basisgegevens geactualiseerd per medio september 2019.

Financiën Groen 2018 2019 2019 2020 2021 2022 Realisatie Realisatie Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 368.300 233.051 243.500 243.500 228.500 205.500 Groot onderhoud 577.900 604.774 603.000 611.500 606.500 606.500 Subtotaal 946.200 837.825 846.500 855.000 835.000 812.000 Interne uren/tractie 2.185.400 1.922.471 1.922.500 2.017.400 2.028.500 2.030.700 Kapitaallasten *1 900 827 800 28.300 54.600 81.400 Subtotaal 2.186.300 1.923.298 1.923.300 2.045.700 2.083.100 2.112.100 Totaal (beheerplan) 3.132.500 2.761.123 2.769.800 2.900.700 2.918.100 2.924.100

Investeringen - 250.444 500.000 500.000 500.000 500.000

Ontwikkelingen In 2019 is het beheerplan Invasieve exoten door het college en uw raad vastgesteld. Vervolgens is er een aannemer gecontracteerd die de bestrijding van de Reuzenbereklauw en Duizendknoop op zich neemt. Ook zijn de boswetgrenzen in het kader van de Wet Natuurbescherming herzien en opnieuw vastgesteld. Om het onderhoud van de begraafplaatsen wat aan Werkplein Fivelingo is uitbesteed voor dit jaar goed te borgen is er een nieuw contract gemaakt en een aanwijsbesluit genomen. In 2020 zal er ook veel aandacht zijn voor de 'groene' maatregelen die genoemd zijn in het IMJP (vervanging groen). Als gevolg van de late uitslag van de klimaattest zijn niet alle geplande investeringen voor 2019 uitgevoerd. Deze vinden plaats in 2020.

Aanpak essentaksterfte De essentaksterfte zal, net als elders in het land, een groot deel van de essen in parken en wijken, langs wegen en in bossingels in Delfzijl aantasten. Dit leidt plaatselijk tot gevaarlijke situaties. Takken en stammen kunnen afbreken en naar beneden vallen. Uiteindelijk leidt de ziekte tot aantasting en verlies van een groot aantal bomen. Naar verwachting circa 80% van alle essen in bossen, bossingels en dorpsranden. En circa 50% van alle essen in parken, wegen laanbeplantingen. Een zware aanslag op het groen van Delfzijl.

In 2018 is gestart met het jaarlijks inspecteren van alle essen en het snoeien en/of kappen van zieke bomen om gevaarlijke situaties te voorkomen. In 2018 is een plan van aanpak gemaakt voor adequate risicobeheersing en duurzaam herstel in de komende jaren. Dit plan is met ingang van 2019 in uitvoering gekomen. In het plan zijn onder andere opgenomen het regelmatig inspecteren, het beheersen van risicovolle situaties en het herstel van groenstructuren. Het doel is de groene kwaliteit van de openbare ruimte binnen de woonkernen, de dorpsranden en het landelijk gebied op peil te houden. Daar waar kansen liggen om landschappelijke en natuurlijke waarden te verbeteren en/of de leefbaarheid te vergroten benutten we die. Daarom besteden we in het plan nadrukkelijk aandacht aan de communicatie en samenwerking met bewoners, belangengroepen en (regionale) partners en overheden. Aanpak en resultaten van het meerjarenplan bewaken en evalueren we continu. Het plan zelf actualiseren we eens per twee jaar. In 2019 hebben wij voor Woldendorp en Krewerd, samen met inwoners uit de dorpen, omvormingsplannen gemaakt. Voor 2020 hebben we ook een raamcontract opgesteld voor de uitvoeringswerkzaamheden en dit contract aanbesteed. In het najaar van 2019 zijn we gestart met de uitvoeringswerkzaamheden van Woldendorp. In het voorjaar van 2020 worden ook de plannen van Krewerd uitgevoerd.

Risico’s Risico's van de essentaksterfte beheersen we zoveel mogelijk met de uitvoering van het actieplan. Binnen de middelen die beschikbaar zijn voor de uitvoering van het actieplan essentaksterfte hebben we geen financiële risico's. De middelen geven ons ruimte om, binnen de omvormingsplannen, ook de betreffende gebieden weer in een technisch goede staat te krijgen en tevens te werken aan het vergroten van biodiversiteit. Met het verlengen van het beheerplan groen, bestaat het risico dat er achterstanden in het onderhoud ontstaan. Met de toekenning van de investeringskredieten Groen bij de Kadernota 2019 kunnen we de benodigde investeringen in het groen uitvoeren.

Gebouwen Onderhoud van gemeentelijke gebouwen vindt plaats conform het Beheerplan Gebouwen 2015 –2022 op basis van het onderhoudsniveau C (matig). Hierbij wordt gebruik gemaakt van het Gebouwen Onderhoud en Beheer Informatie Systeem 0-Prognose, waarin de normen voor onderhoud zijn opgenomen. Om het groot onderhoud gelijkmatig over de jaren te kunnen verdelen zijn jaarlijks middelen beschikbaar. Nieuwbouw en vervangende bouw zijn hierin niet meegenomen, maar zijn in voorkomende gevallen onderdeel van het overzicht investeringen. De middelen voor gebouwen zijn gesplitst in gemeentehuis en alle andere gebouwen.

Basisgegevens Aantal Gemeentehuis 1 Buitendienst huisvesting 2 Sportaccommodaties 17 Sporthallen 3 Brandweerkazernes - Recreatieve gebouwen 14 Strategische panden 13 Monumenten 2 Diverse gebouwtjes 7

Kwaliteitsnormen Wij inspecteren de gebouwen jaarlijks. Op basis van deze inspecties stellen we een meerjaren onderhoudsplan op. Voor de meerjarenplanning betreffende onderhoud van gebouwen, wordt gebruikgemaakt van de 0- Prognose (Gebouwen Onderhoud en Beheer Informatie Systeem). Elk jaar vindt een actualisatie plaats.

Financiën

Gebouwen 2018 2019 2019 2020 2021 2022 Realisatie Realisatie Begroot Begroot Begroot Begroot Klein onderhoud 94.600 121.397 134.600 133.400 133.400 133.400 Groot onderhoud 374.300 425.997 455.600 389.200 223.500 235.500 Subtotaal 468.900 547.393 590.200 522.600 356.900 368.900 Interne uren/tractie 203.400 302.149 302.150 313.012 313.012 313.012 Kapitaallasten *1 Subtotaal 203.400 302.149 302.150 313.012 313.012 313.012 Totaal (beheerplan) 672.300 849.542 892.350 835.612 669.912 681.912

Mutatie reserve groot 47.900 -51.000 -51.000 6.850 172.500 160.500 onderhoud

*1 Kapitaallasten worden op het taakveld verantwoord aan de hand van het gebruik van het gebouw

Ontwikkelingen Omdat in de nabije toekomst en door clustering van activiteiten gebouwen overbodig worden, neemt het huidige bestand af (sportaccommodaties, buitendienst huisvesting, recreatieve gebouwen). Na de nieuwe inspectieronde signaleerden we echter wel een tekort in beschikbare middelen voor onderhoud van onze gebouwen om het gewenste kwaliteitsniveau vast te houden.

Voor een aantal grote onderhoudsprojecten hebben we via de T1 rapportage 2019 een beroep gedaan op de reserve onderhoud gebouwen. In 2019 zijn de kosten voor onderhoud vervolgens binnen de ramingen gebleven doordat er minderkosten waren gemoeid met klein onderhoud, NEN aanpassingen en aanpassingen voor legionella. De bespaarde kosten worden toegevoegd aan de reserve gebouwen.

Risico’s Als gevolg van vertraging in de areaal afbouw kan de gemeente panden in eigendom blijven houden waarvoor geen financiële middelen zijn gereserveerd in het beheerplan gebouw.

D. Financiering

In deze paragraaf worden de onderwerpen behandeld die behoren tot het treasurybeleid van onze gemeente. Treasury kan worden omschreven als het inzichtelijk hebben van de in- en uitgaande geldstromen en de beheersing van de hieraan verbonden risico’s en het rapporteren hierover. De uitvoering van de treasuryfunctie dient op een prudente wijze de publieke taak en vindt plaats binnen de wettelijke kaders, zoals die in de wet FIDO (Financiering Decentrale Overheden) zijn vastgelegd en in het treasurystatuut van de gemeenten. In de wet FIDO staan transparantie en risicobeheersing centraal.

TREASURYBEHEER

Renterisicobeheer In de wet FIDO is een kasgeldlimiet en een renterisiconorm gegeven om de invloed van (externe) rentewijzigingen op de financiële resultaten van de gemeente te beperken.

KASGELDLIMIET De kasgeldlimiet is opgenomen om een grens te stellen aan de korte financiering. Dit is financiering met een looptijd van één jaar of korter. De kasgeldlimiet wordt berekend als een percentage (8,5%) van het totaal van de jaarbegroting van de gemeente bij aanvang van het jaar. Voor 2019 zijn de jaarlasten, voor mutaties met reserves, in totaal € 218 miljoen. De rentepercentages van korte financieringsmiddelen zijn doorgaans lager dan de rentepercentages van lange financieringsmiddelen. Om optimaal van de ruimte onder de kasgeldlimiet te kunnen profiteren is een adequate liquiditeitsprognose van de geldstromen van groot belang.

Berekening kasgeldlimiet jaarrekening 2019 Bedragen X 1.000 Delfzijl Appingedam Loppersum Eemsdelta 1 Saldo vlottende passiva 55.878 95.821 15.766 167.465 2 Saldo vlottende activa 67.178 99.271 15.326 181.775 3 Verschil (2-1) 11.300 3.450 -440 14.310 4 Toegestane kasgeldlimiet 10.065 4.868 3.145 18.078 Ruimte (4+3) 21.365 8.318 2.705 32.388

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de ruimte in de kasgeldlimiet gedurende 2019 niet is overschreden. Ten opzichte van de toegestane kasgeldlimiet is sprake van ruimte van ruim € 32 miljoen.

RENTERISICONORM De renterisiconorm heeft tot doel het beheersen van de renterisico’s op de vaste schuld (schuld met een rentetypische looptijd van één jaar of langer) door o.a. het aanbrengen van spreiding in de looptijden in de leningenportefeuille. De gemeente loopt risico als nieuwe leningen worden aangetrokken, of als een renteherziening van toepassing is. De norm wordt berekend door een in de Uitvoeringsregeling FIDO vastgesteld rentepercentage van 20% te vermenigvuldigen met het begrotingstotaal. In de volgende tabel wordt het renterisico van 2019 weergegeven op basis van de jaarrekeningen.

Renterisico Delfzijl Appingedam Loppersum Eemsdelta Renteherziening 0 0 0 0 Betaalde aflossingen 5.804 820 1.394 8.018 Renterisico 5.804 820 1.394 8.018

Renterisiconorm: Begrotingstotaal per 1-1 122.000 59.000 37.000 218.000 Door ministerie vastgesteld percentage 20% 20% 20% 20% Renterisiconorm 24.400 11.800 7.400 43.600

Onderschrijding 18.596 10.980 6.006 35.582

Uit bovenstaande tabel blijkt dat de gemeenten in 2019 de renterisicionorm niet hebben overschreden. In totaal is voor ruim € 8 miljoen aan leningen afgelost in 2019. De renterisiconorm bedroeg bijna € 44 miljoen, zodat voor bijna € 36 miljoen aan onderschrijding is.

GEMEENTEFINANCIERING

Schatkistbankieren In februari 2013 heeft het kabinet het voorstel ‘Wijziging van de wet financiering decentrale overheden (Fido) in verband met het rentedragend aanhouden van liquide middelen in ’s Rijks schatkist’ bij de Tweede Kamer ingediend. Het wetsvoorstel verplicht alle decentrale overheden om hun overtollige liquide middelen aan te houden in de schatkist. Het woord ‘overtollig’ verwijst naar alle middelen die decentrale overheden niet onmiddellijk nodig hebben voor de publieke taak. Geld en vermogen mogen niet langer bij bijvoorbeeld banken buiten de schatkist worden aangehouden. Dagelijks wordt het saldo op de bankrekeningen boven de € 500.000 afgestort naar de schatkist. Daardoor blijven de gemeenten altijd onder het drempelbedrag.

De hoogte van het drempelbedrag is afhankelijk van de financiële omvang van een decentrale overheid, afgemeten aan de omvang van de begroting (dezelfde maatstaf die ook wordt gebruikt voor de berekening van de kasgeldlimiet). De drempel is nu gelijk aan 0,75% van het begrotingstotaal. Voor de Eemsdeltagemeenten bedraagt de totale kasgeldlimiet € 1,6 miljoen. Ultimo 2019 zat er in de schatkist een bedrag van € … miljoen.

Financiering De financiering van gemeentelijke activiteiten is gebaseerd op integrale financiering. De totale financieringsbehoefte van de gemeente is de graadmeter. Bij de thans geldende renteontwikkeling wordt eerst de ruimte die de kasgeldlimiet geeft optimaal benut om kort geld aan te trekken voor o.a. voorfinanciering van investeringen. Het moment van consolidatie van kort geld naar lang geld hangt onder meer af van de renteontwikkelingen op de korte en lange termijn en de ruimte binnen de kasgeldlimiet. De looptijd van de geldlening wordt bepaald door de aard van de te financieren investeringen, de resterende looptijd van de bestaande leningen en de te betalen rentepercentages bij de verschillende termijnen van de leningen. Bij het aantrekken van geldleningen wordt bij tenminste 2 financiële instellingen een offerte gevraagd.

Relatiebeheer Het totale betalingsverkeer vindt plaats bij een drietal banken, zijnde Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), Rabobank en ABN-AMRO Bank. Het betalingsverkeer tussen het Rijk en de gemeente en de betalingen aan derden vindt geheel plaats via de BNG.

Toerekening van rente Onderstaande overzicht geeft aan hoe het saldo van betaalde rente over externe financiering en ontvangen rente over externe financiering wordt toegerekend aan de grondexploitaties en de taakvelden.

Renteresultaat Bedragen * €1.000 Delfzijl Appingedam Loppersum Eemsdelta

Externe rentelasten over lange en korte financiering 1.967 233 682 2.882 Externe rentebaten -34 1 -74 -107

Saldo rente op vreemd vermogen 1.933 234 608 2.775 Rente op eigen vermogen 796 385 316 1.497 Bespaarde rente Rente voorzieningen 140 140

Saldo rentebaten en rentelasten 2.869 619 924 4.272 Rente die aan grondexploitaties wordt doorberekend 0 51 60 111

De aan taakvelden toe te rekenen rente 2.869 568 864 4.161 De aan taakvelden toegerekende rente 2.840 687 903 4.430

Renteresultaat op taakveld treasury -29 119 39 269

Bestaande opgenomen geldleningen Hieronder is een overzicht opgenomen van de leningen ultimo 2019. Er is in 2019 een nieuwe lening afgesloten, te weten in Loppersum (€ 4 miljoen).

Opgenomen geldleningen Restant- Jaar Restantbe- bedrag Oorspronk van Rente drag Opge- van de Geld- elijk Datum laat- per- van de nomen geldlening gever bedrag Lening- Opna- ste centa geldlening geld- Rente Aflossing per van de nummer me aflos ge per leningen 2019 2019 31/12/201 geldlening lening sing 1/1/2019 2019 9 Delfzijl 6.806.703 400.088.002 1998 2023 5,400 1.361.341 66.120 272.268 1.089.073 726.048 400.088.048 1998 2023 5,480 145.210 7.162 29.042 116.168 703.359 400.089.967 1999 2024 4,930 168.806 7.860 28.134 140.672 6.500.000 400.096.009 2002 2027 4,975 2.340.000 115.445 260.000 2.080.000 2.287.052 400.098.096 2004 2018 4,460 0 0 0 0 166.386 400.084.630 2005 2025 3,950 58.235 2.286 8.319 49.916 15.000.000 400.099.919 2005 2020 3,680 2.000.000 37.004 1.000.000 1.000.000 10.000.000 40.101.542 2006 2021 3,910 2.000.000 58.433 666.667 1.333.333 15.000.000 40.102.508 2007 2032 4,375 8.400.000 342.417 600.000 7.800.000 10.000.000 40.103.346 2008 2033 4,570 6.000.000 256.936 400.000 5.600.000 7.000.000 40.104.941 2010 2030 3,925 3.937.500 147.175 350.000 3.587.500 13.000.000 40.106.043 2010 2030 3,780 7.800.000 282.799 650.000 7.150.000 14.000.000 40.106.977 2011 2031 3,550 9.100.000 308.897 700.000 8.400.000 3.000.000 40.108.744 2013 2038 3,100 2.400.000 72.592 120.000 2.280.000 8.000.000 40.110.182 2015 2040 1,550 7.040.000 106.406 320.000 6.720.000 10.000.000 40.112.382 2018 2043 1,415 10.000.000 138.812 400.000 9.600.000

62.751.092 0 1.950.342 5.804.430 56.946.661 Appingedam 1.000.000 95977 29-11-2002 2022 4,865 200.000 9.510 50.000 150.000 BNG 2.500.000 102.577 12-03-2007 2032 4,400 1.400.000 58.044 100.000 1.300.000 BNG 2.000.000 102.732 21-05-2007 2032 4,590 1.120.000 49.144 80.000 1.040.000 BNG 1.500.000 103.203 14-12-2007 2032 4,710 840.000 39.425 60.000 780.000 BNG 2.000.000 103.369 24-1-2008 2033 4,590 1.200.000 51.639 80.000 1.120.000 BNG 1.500.000 107.946 10-12-2012 2022 1,940 600.000 11.465 150.000 450.000 BNG 3.000.000 109.819 19-6-2015 2025 0,730 2.100.000 14.154 300.000 1.800.000 7.460.000 0 233.381 820.000 6.640.000 Loppersum 2.722.681 90.697 1999 2024 5,775 653.444 37.317 108.907 544.536 2.268.901 93.171 2001 2026 5,520 726.048 37.990 90.756 635.292 7.600.000 99.620 2005 2031 4,410 3.952.000 160.989 304.000 3.648.000 3.000.000 103.141 2007 2032 4,700 1.680.000 78.004 120.000 1.560.000 2.500.000 108.139 2013 2038 3,120 2.000.000 59.583 100.000 1.900.000 3.000.000 10.028.329 2014 2039 2,889 2.520.000 70.530 120.000 2.400.000 3.000.000 109.402 2014 2039 1,840 2.520.000 46.000 120.000 2.400.000 4.000.000 109.631 2015 2040 1,220 3.520.000 41.176 160.000 3.360.000 3.000.000 110.138 2015 2040 1,635 2.640.000 42.652 120.000 2.520.000 2.000.000 40.110.420 2016 2056 1,530 1.900.000 28.424 50.000 1.850.000 4.000.000 40.111.719 2018 2058 1,830 4.000.000 0 33.169 100.000 3.900.000 0 40.112.795 2019 2059 1,250 0 4.000.000 44.583 0 4.000.000 26.111.492 4.000.000 680.418 1.393.663 28.717.829

Totaal Eemsdelta 96.322.584 4.000.000 2.864.141 8.018.094 92.304.490

E. Bedrijfsvoering

In deze paragraaf wordt het beleidskader over de bedrijfsvoering gegeven.

PERSONEEL EN ORGANISATIE

Werving & Selectie Net als in voorgaande jaren heeft in 2019 wederom een groot aantal werving- en selectieactiviteiten plaats gevonden (45 procedures in Appingedam, 98 in Delfzijl en 34 in Loppersum). Naast de gebruikelijke vervanging hadden de procedures wederom voor een deel te maken met inzet op de Versterkingsopgave. Daarnaast zijn een aantal vacatures uitgezet in verband met de komende herindeling. De tijdelijke collega's zijn ingezet op de reguliere werkzaamheden, zodat de vaste medewerkerkers de mogelijkheid hebben om ingezet te worden op de werkzaamheden ter voorbereiding op de herindeling. Om deze grote mobiliteit enigszins aan te kunnen zijn 2 recruiters aangesteld die die zich volledig met werving en selectie en arbeidsmarktvraagstukken bezig houden. Ziekteverzuim Het ziekteverzuim bij de gemeente Appingedam is in 2019 licht gestegen t.o.v. 2018 In 2018 was het ziekteverzuimpercentage 6,19%, in 2019 is het ziekteverzuimpercentage toegenomen naar 6,71%. De ziekmeldingsfrequentie (het aantal keren dat een medewerker zich ziek meldt) echter was in 2019 iets lager dan het jaar daarvoor: 0,88 in 2019 en 1,1 in 2018. Vanuit het hogere ziekteverzuimpercentage en de lage(re) meldingsfrequentie valt af te lezen dat het verzuim bij de gemeente Appingedam voornamelijk langdurig verzuim betreft. Voor zover mogelijk is hiervoor adequate begeleiding ingezet. Voor de gemeente Delfzijl is het verzuimpercentage over 2019 5,55%. In dit percentage zit 1,16 langdurig verzuim (meer dan 1 jaar). De meldingsfrequentie ligt op 0,89 in Delfzijl en de gemiddelde verzuimduur op 9,3 dagen. Voor de gemeente Loppersum is in 2019 het verzuimpercentage 8,2%. Voor langdurig ziek is het percentage 1,24%. De meldingsfrequentie in Loppersum ligt op 1,14 en gemiddelde verzuimduur op 11,7 dagen.

Aanbesteding uitzendkrachten In het jaarverslag van 2018 is vermeld dat de aanbesteding uitzendkrachten eind van dat jaar is opgestart in navolging van de eerdere aanbesteding van de Payroll-dienstverlening in 2016. De aanbesteding uitzendkrachten is in 2019 in samenwerking met de drie gemeenten tot stand gekomen, waarbij de opdracht is gegund aan Tempo Team.

WNRA In 2019 zijn de voorbereidingen getroffen voor de invoering van de Wet Normalisering Rechtspositie Ambtenaren (WNRA) per 1 januari 2020. Met het oog op de herindeling is dit project gezamenlijk opgepakt (gemeenten Appingedam, Loppersum, Delfzijl, Werkplein Fivelingo en WO DEAL). De WNRA zorgt ervoor dat werknemers van de gemeente onder het private arbeidsrecht komen te vallen. Werknemers merken hier vooral van dat ze per 1 januari 2020 een tweezijdige arbeidsovereenkomst hebben (i.p.v. de eerdere eenzijdige aanstelling). Concreet betekent dit dat alle medewerkers die op 31 december 2019 in dienst zijn, een voortzettingsovereenkomst ontvangen. Verder zijn personele regelingen technisch omgezet zodat ze verwijzen naar actuele weten regelgeving.

Voorbereiding herindeling In 2019 zijn een groot aantal werkgroepen gestart in aanloop naar de herindeling Eemsdelta. P&O heeft geparticipeerd in de werkgroepen Besturingsfilosofie en Organisatiestructuur. Daarnaast zijn voorbereidende werkzaamheden gedaan in aanloop naar de functieboeken en de plaatsingsprocedure. Verder is er een ontwikkelaanbod voor medewerkers opgezet. De opleidingsactiviteiten zijn gericht op ontwikkeling in brede zin en daarnaast ook op het ontmoeten van collega's van de verschillende gemeenten. Op basis van een aantal proeverijen die in september zijn georganiseerd, is een vervolgaanbod ontwikkeld met workshops die in de eerste helft van 2020 plaatsvinden.

Stand van Zaken generatiepactregeling In 2019 zijn 5 medewerkers gebruik gaan maken van generatiepactregeling gemeente Appingedam. De hierdoor vrijgevallen loonruimte is gebruikt om collega's op een andere wijze in te zetten (qua arbeidsduur, en/of takenpakket). Daarnaast is beschikbare capaciteit gebruikt voor tijdelijke inhuur. Medewerkers die

92 hiervoor in aanmerking komen, kunnen nog tot 1 september 2020 instappen om gebruik te gaan maken. In Loppersum hebben 10 medewerkers meegedaan met het generatiepact. Van deze 10 medewerkers zijn in de loop van 2019 2 medewerkers uit dienst gegaan. Delfzijl kent geen generatiepact, maar heeft wel een aantal maatwerkafspraken met medewerkers.

NORMERING TOPINKOMENS De Wet normering topinkomens (WNT) bepaalt de spelregels voor de normering van de bezoldigingen en de ontslaguitkeringen van topfunctionarissen. De wet schrijft voor de bezoldigingen en de ontslaguitkeringen van alle topfunctionarissen en gewezen topfunctionarissen openbaar te maken. Daarnaast dienen de bezoldigingen en de ontslaguitkeringen van niet-topfunctionarissen die boven het bezoldigingsmaximum uit komen eveneens openbaar gemaakt te worden.

De openbaarmaking van de WNT-verantwoording vindt plaats in de jaarrekening.

AUTOMATISERING

GemCC GemCC heeft in 2019 de reguliere dienstverlening van automatisering en servicedesk uitgevoerd voor de deelnemende gemeenten (Appingedam, Delfzijl en Loppersum) en de aangesloten Gemeenschappelijke Regelingen (waaronder WO-DEAL en Werkplein Fivelingo). Daarnaast heeft GemCC in 2019 grote stappen gezet ter voorbereiding voor de herindeling. De Functionaris Gegevensbescherming (FG) en de Chief Information Security Officer (CISO) hebben ook in 2019 onderdeel uitgemaakt van GemCC.

Richtsnoer voor het GemCC is het informatiebeleid 2023. Deze visie is vastgesteld door de projectgroep en de stuurgroep herindeling en is de onderlegger voor verdere keuzes. Aan het aanvankelijke opstartbudget herindeling is een extra budget toegevoegd voor de herindeling op basis van het projectplan Harmonisatie Applicaties en het totaalplan informatievoorziening. We hebben het volledige applicatielandschap opgedeeld in deelprojecten en op alle deelprojecten deelprojectleiders aangetrokken. Deze zijn onder andere begonnen met inventarisatie van applicaties, contracten en (het voeren van) aanbestedingen voor het nieuwe applicatielandschap Eemsdelta. Met betrekking tot de automatisering is een Europese aanbesteding gevoerd om een nieuwe ICT-partner te werven. Deze is uitgekomen op SLTN die begin 2020 de ICT-omgeving in een extern datacenter plaatst. In 2019 zijn de verbindingen hierheen reeds gelegd en een aantal overige voorzorgsmaatregelen genomen.

Informatieveiligheid en Privacy Alle Nederlandse gemeenten voeren sinds 2013 ter optimalisering van hun Informatiebeveiliging jaarlijks een zelfevaluatie uit. Deze zelfevaluatie bestaat uit een vragenlijst en wordt ook wel de Eenduidige Normatiek Single Information Audit (ENSIA) genoemd. De ENSIA vragenlijst is in het najaar van 2019 weer ingevuld door de verschillende taak-specifieke afdelingen van onze gemeente. Het resultaat van de ENSIA is een organisatie- breed beeld over de informatieveiligheid van de gemeentelijke organisatie waarmee zowel horizontaal (van het college naar de raad) als verticaal (van het college naar een aantal landelijke toezichthouders c.q. departementen) verantwoording kan worden afgelegd. ENSIA vormt voor de horizontale verantwoording een onderdeel van de P&C-cyclus en wordt daarin meegenomen zodat het college van B&W langs deze weg verantwoording aflegt in de gemeenteraad.

Sinds de inwerkingtreding van de AVG in mei 2018 is conform art. 37 AVG een Functionaris voor gegevensbescherming (FG) aangesteld die onafhankelijk en Eemsdelta breed toeziet op de naleving van de AVG, privacybepalingen in nationale (sectorale) wetgeving en het eigen privacybeleid. Ook fungeert hij als vraagbaak voor alle medewerkers en adviseert hij MT en College. De FG rapporteert rechtstreeks aan het College van burgemeester en wethouders over de juiste verwerking van persoonsgegevens binnen de eigen organisatie.

De FG verricht in de eigen organisatie tevens werkzaamheden als Privacy Officer en onder zijn leiding zijn op grond van het onderzoek en de aanbevelingen uit de FG-rapportage 2018 diverse zaken tot stand gekomen. Opgemerkt zij dat dit in ADL-breed verband is gebeurd.

Activiteiten in 2019 In 2019 zijn onder meer de volgende acties uitgevoerd:  Vaststelling nieuw Informatiebeveiligingsbeleid;  Vaststelling nieuw Procedurehandboek;  Vaststelling Privacybeleid en –reglement gemeente Appingedam door het College;  Vaststelling Privacyplan Grip op privacy, de basis op orde 2019/2020;  Diverse presentaties in MT, organisatie als geheel en specifiek op afdelingen inzake de AVG;  Invoering sjabloon standaard-verwerkersovereenkomst conform format VNG;  Vaststelling privacynormenkader Borging AVG;  Opzetten digitaal incidenten- en datalekformulier in Topdesk-applicatie;  Opzetten digitaal incidenten- en datalekregister in Topdesk-applicatie;  Aanpassing procedure melden van datalekken;  Aanpassing procedure rechten van betrokkenen;  Awarenesscampagne Privacy en Informatieveiligheid.

Het Privacybeleid en het Privacyplan Grip op privacy, de basis op orde 2019/2020 zijn basis geweest voor de verdere uitrol van de goede verwerking van persoonsgegevens c.q. privacy in de gehele organisatie. Deze loopt door tot eind 2020.

De genoemde ENSIA-methodiek is in gemeenteland de basis voor het College om de verantwoording in de gemeenteraad en richting de landelijke toezichthouders te kunnen afleggen. Deze ENSIA-methodiek bestaat uit tien beleidsterreinen binnen de gemeentelijke organisatie waarover de zelfevaluatie plaatsvindt, namelijk: Personeelszaken (PZ), Facilitaire zaken (FZ), GemCC (ICT), Basisregistratie Personen (BRP), Paspoortuitvoeringswet Nederland (PUN), Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG), Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT), Basisregistratie Ondergrond (BRO), Digitale identificatie (DigiD) en de wet Structuur en Uitvoeringsorganisatie Werk en Inkomen (SUWI). Het uitvoeren van de zelfevaluatie ENSIA resulteert in een aantal documenten met mogelijke verbeterpunten waarmee verantwoording wordt afgelegd in de gemeenteraad, bij de dienst BKWI (SUWI), bij de dienst Logius (DigiD), bij de dienst RvIG (BRP en PUN) en bij het Kadaster (BAG, BGT en BRO). Tevens is er een Assurancerapport van een gecertificeerd auditor waarmee volgens voorschrift een aantal documenten gewaarborgd zijn.

Het voert te ver om deze documenten in detail te behandelen in dit jaarverslag. Het college heeft daarom deze documenten voor raadsleden ter inzage gelegd bij de Griffie en verantwoordt zich op deze wijze over de stand van zaken t.a.v. de Informatieveiligheid in ieder van de genoemde beleidsterreinen.

Verdere activiteiten die in 2019 zijn ondernomen In 2019 zijn tevens de volgende acties uitgevoerd ter verbetering van Informatieveiligheid: • Bewustwordingscampagne onder alle medewerkers; • Navolgende Phising mail-campagne ter ondersteuning van de bewustwordingscampagne.

AANBESTEDINGSBELEID De laatste jaren is er heel wat veranderd op het terrein van het aanbestedingsrecht. Gemeenten zijn in beginsel vrij in het bepalen van hun eigen aanbestedingsbeleid zolang dat uiteraard past binnen algemene beginselen van behoorlijk bestuur en zolang de waarde waarvoor wordt aanbesteed onder de drempelwaarden van de EU- richtlijnen ligt.

De EU-richtlijnen over aanbesteden hebben als doel de Europese markt voor grotere overheidsopdrachten te liberaliseren. Dit houdt in dat de markt voor overheidsopdrachten zo doorzichtig mogelijk moet zijn om alle leveranciers en aannemers in de EU gelijke kansen te geven een overheidsopdracht te verwerven. Niet elke opdracht moet Europees worden aanbesteed. De Europese richtlijnen zijn pas van toepassing als aan een aantal voorwaarden is voldaan die betrekking hebben op de aanbestedende dienst, de waarde van de opdracht en het soort werk.

Actualisering Inkoop- en aanbestedingsbeleid Naar aanleiding van wijzigingen in de Aanbestedingswetgeving (juli 2016) is het Inkoop- aanbestedingsbeleid geactualiseerd.

Personele inzet De uitvoering van het aanbestedingsbeleid is een structurele taak voor de gemeente. Er is daarom gekozen om in samenwerking tussen de gemeente Appingedam en Delfzijl eigen formatie toe te kennen aan deze taak. Voorheen kenden we geen eigen formatie voor inkoop en aanbestedingen, maar werd een bureau ingehuurd. In de gemeente Loppersum wordt het inkoop- en aanbestedingsbeleid uitgevoerd door een eigen inkoopadviseur. Door het inzetten/samenvoegen van eigen inkoopadviseurs kunnen we de inhuur bij bureaus terug brengen.

F. Verbonden partijen

INLEIDING Het doel van deze paragraaf is de Raad inzicht te verschaffen in beleidsmatige maar ook de bestuurlijke en financiële betrokkenheid van de gemeente Appingedam, Delfzijl en Loppersum betreffende door derden uit te voeren processen waarvoor de verbonden gemeente verantwoordelijk is. Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk- en een financieel belang heeft. Onder bestuurlijk belang wordt verstaan dat de gemeente zeggenschap heeft, hetzij uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur hetzij uit hoofde van stemrecht. Het financiële belang is het bedrag dat ter beschikking is gesteld en dat niet verhaalbaar is, of waarvoor aansprakelijkheid bestaat, indien de verbonden partij failliet gaat of haar verplichtingen niet nakomt.

BELEIDSVOORNEMENS Het beleid met betrekking tot de verbonden partijen zal grotendeels ongewijzigd worden voortgezet. Er zijn geen (verwachte) beleidswijzigingen te noemen.

OVERZICHT VERBONDEN PARTIJEN De gemeentes Appingedam, Delfzijl en Loppersum hebben met de volgende verbonden partijen een relatie. Op het moment van schrijven zijn nog niet van alle verbonden partijen de jaarrekeningen over 2019 gereed. De vermelde cijfers hebben betrekking op de meest recente jaarstukken, voor zover de informatie bekend is.

Gemeenschappelijke Regelingen Havenschap Delfzijl/Eemshaven (Groningen Seaports) Toezichthoudend orgaan (THO) SBO De Delta Appingedam Vereniging van Waddengementen Eems-Dollard Regio, Leer Garantievoorziening voormalige Bestuursacademie Noord Nederland, Assen Veiligheidsregio Groningen, Groningen Publieke Gezondheid & Zorg, Groningen Werkplein Fivelingo, Appingedam Volkskredietbank Noord Oost Groningen, Appingedam Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering Noord-Oost Groningen (SANOG), Delfzijl Gemeenschappelijk Computer Centrum (GemCC), Appingedam Werkorganisatie DEAL-gemeenten, Delfzijl Omgevingsdienst Groningen, Veendam Centrumregeling Beschermd Wonen en Opvang, Groningen Publiek vervoer Groningen-Drenthe

NV, BV's, Coöperaties en Stichtingen Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed BV, Delfzijl Bank voor Nederlandse Gemeenten, Den Haag Publiek Belang Elektriciteitsproductie BV, Den Bosch CBL Vennootschap BV, Den Bosch Publieke Gezondheid & Zorg, Groningen CSV Amsterdam BV, Den Bosch Vordering op Enexis BV Den Bosch Verkoop Vennootschap BV, Den Bosch Enexis Holding NV, Den Bosch Waterbedrijf, Groningen Afvalsturing Friesland NV (Handelsnaam: OMRIN), Leeuwarden BV Groningen Milieu (Handelsnaam: OMRIN), Leeuwarden Fryslan Miljeu, Leeuwarden Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen

Gemeenschappelijke Regelingen

GR Havenschap Delfzijl / Eemshaven (Groningen Seaports) Vestigingsplaats Delfzijl Onze economische doelstellingen worden ondersteund door de evenwichtige Openbaar ontwikkeling van de havens en de daarbij behorende industrieterreinen in Delfzijl en de Eemshaven. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * n.v.t. 33,3% n.v.t. Financieel Belang **/*** n.v.t. Nihil n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € 227 mln 31/12: € 228 mln Vreemd vermogen *** 1/1: € 318 mln 31/12: € 328 mln Financieel resultaat *** € 0,5 mln De GR staat borg voor de financiering van GSP NV. Behoudens publieke taken (havenmeester) vinden alle (financiële) activiteiten plaats in de NV. De risico's Risico's van de GR hangen sterk samen met de risico's van de NV. Het weerstandsvermogen van de NV is voldoende om risico's op te vangen. Jaarrekening 2019

Toezichthoudend orgaan (THO) SBO De Delta Appingedam Vestigingsplaats Appingedam Instandhouding samenwerkingsscholen ten behoeve van het geven van speciaal Openbaar basis- praktijk- en leerwegondersteunend onderwijs. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 36% 42% 22% Financieel Belang **/*** € 9 € 10 € 5 Eigen vermogen *** n.v.t. Vreemd vermogen *** n.v.t. Financieel resultaat *** n.v.t De gemeente heeft zich als THO garant gesteld voor mogelijke kosten i.v.m. wachtgeldclaims bij de overgang naar Renn4 in 2013 voor lopende dossiers. Risico's Jaarlijks worden de kosten bij de gemeenten in rekening gebracht middels de leerlingen verdeelsleutel. Appingedam 43/119, Delfzijl 51/119 en Loppersum 25/119 Jaarrekening 2019

Vereniging van Waddenzeegemeenten Vestigingsplaats Delfzijl Het voeren van een gezamenlijk gemeentelijk Waddenzeebeleid. Adviseren Openbaar gemeenten over regelgeving, bestuur en beheer Waddenzeegebied onderhouden contacten met belanghebbende instanties. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * n.v.t. 8,33% n.v.t. Financieel Belang **/*** n.v.t. € 25 n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € 19 31/12: € 28 Vreemd vermogen *** 1/1: € 181 31/12: € 154 Financieel resultaat *** € 9 Risico's Geen risico's Jaarrekening 2018

Eems-Dollard Regio Vestigingsplaats Leer Bevordering, ondersteuning en coördinatie van de regionale grensover- Openbaar schrijdende samenwerking van haar deelnemers op vrijwel alle beleidsgebieden. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 1% 1% n.v.t. Financieel Belang **/*** € 3 € 4 n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € 430 31/12: € 466 Vreemd vermogen *** 1/1: € 3.105 31/12: € 3.679 Financieel resultaat *** € 36 Risico's Geen Jaarrekening 2018

Garantievoorziening voormalige Bestuursacademie Noord-Nederland Vestigingsplaats Assen Vangnetvoorziening voor verplichtingen die doorlopen jegens voormalig Openbaar ambtelijk aangestelde medewerkers, zoals wachtgeld en FPU-uitkeringen. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 1% 1% n.v.t. Financieel Belang **/*** n.v.t. n.v.t. n.v.t. Eigen vermogen *** Nb Vreemd vermogen *** Nb Financieel resultaat *** Nb Risico's Geen Jaarrekening Nb

Veiligheidsregio Vestigingsplaats Groningen Een efficiënte en kwalitatieve organisatie van brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening, crisismanagement en crisisbeheersing onder een regionale en Openbaar bestuurlijke regie. Multidisciplinaire samenwerking om rampen en crisis te bestrijden. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 1,65% 4,20% 1,70% Financieel Belang **/*** € 693 € 1.742 € 705 Eigen vermogen *** 1/1: € 5.116 31/12: € 5.056 Vreemd vermogen *** 1/1: € 20.777 31/12: € 21.219 Financieel resultaat *** € -29 De algemene reserve VRG bestaat deels uit het benodigde weerstandsvermogen ter dekking van mogelijke risico’s (€ 290). Een bedrag van € 1,9 miljoen van deze reserve wordt ultimo 2019 via een Risico's resultaatbestemming omgezet naar een bestemmingsreserve FLO. Met mogelijke risico's is rekening gehouden in de risicoparagraaf van de gemeenten. Jaarrekening 2019

Publieke Gezondheid & Zorg Vestigingsplaats Groningen Een efficiënte en effectieve integrale uitvoering van de taken op het gebied van publieke gezondheid met als doel bij te dragen aan een verlenging van de gezonde levensverwachting en een verkleining van gezondheidsverschillen. De Openbaar GR PG&Z kent twee uitvoeringsorganisaties: de GGD en de Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) voor de inkoop van de jeugdhulp. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 2,20% 4,26% 1,65% Financieel Belang **/*** € 361 € 698 € 292 Eigen vermogen *** 1/1: € 1.917 31/12: € 3.988 Vreemd vermogen *** 1/1: € 33.307 31/12: € 17.956 Financieel resultaat *** € 2.071 De beschikbare weerstandscapaciteit is gelijk aan de algemene reserve per 31 december 2019 van € 728.000. De bestemmingsreserves dienen ter afdekking van incidentele uitgaven en zijn derhalve buiten de risico-afweging voor het weerstandsvermogen gehouden. In de begroting is de aard van de bestemmingsreserve beschreven. Ten aanzien van de RIGG zijn geen risico’s te onderkennen. De algemene reserve Risico's van de RIGG is niet beschikbaar voor risico’s van de GGD. De GGD monitort periodiek de risico’s voor uitvoering van de GGD-taken in het kader van de P&C cyclus. De actuele risico's zijn ingeschat op € 1.050.000. Voor de afdekking van deze middelen zijn geen middelen beschikbaar en dient de weerstandscapaciteit. Met deze risico's zijn rekening gehouden in de risicoparagraaf van de gemeenten. Jaarrekening 2019

Werkplein Fivelingo Vestigingsplaats Appingedam Werkplein Fivelingo brengt mensen met een indicatie voor de sociale werkvoorziening, of die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt, terug in het Openbaar arbeidsproces, binnen of buiten het werkvoorzieningsschap. Hiernaast voert het werkplein de WWB uit en de bijzondere bijstand. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 33,33%. 33,33%. 33,33%. Financieel Belang **/*** € 14.320 € 23.792 € 5.091 Eigen vermogen *** 1/1: € 1.015 31/12: € 1.109 Vreemd vermogen *** 1/1: € 15.674 31/12: € 15.424 Financieel resultaat *** € 94 Eventuele nadelige saldi worden op basis van de gemeenschappelijke regeling volledig doorberekend aan de deelnemende gemeenten. In het Risico's weerstandsvermogen wordt daarom voorzien door de deelnemende gemeenten zelf. In de jaarrekening zijn een 17-tal risico's benoemd. Met de risico's is rekening gehouden in de risicoparagraaf van de gemeenten. Jaarrekening 2019

Volkskredietbank Noord Oost Groningen Vestigingsplaats Appingedam Hulpverlenen bij het herstellen van het geldelijke evenwicht in het budget van hen die in financiële moeilijkheden verkeren of dreigen te geraken. Daarnaast Openbaar voorziet de VKB op zakelijke en sociaal verantwoorde wijze in de behoefte aan volkskrediet. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 12,5%. 12,5% 12,5% Financieel Belang **/*** € 285 € 610 € 191 Eigen vermogen *** 1/1: € 0 31/12: € 0 Vreemd vermogen *** 1/1: € 6.443 31/12: € 6.631 Financieel resultaat *** € 0 De Volkskredietbank is een uitvoeringsorgaan van de deelnemende gemeenten. In dat kader ontvangt de Volkskredietbank op basis van de opgestelde begroting financiële bijdragen van de deelnemende gemeenten en is het niet nodig dat de Volkskredietbank over een eigen weerstandsvermogen beschikt. Een nadelige exploitatiesaldo wordt op basis van de gemeenschappelijke regeling volledig Risico's doorberekend aan de deelnemende gemeenten. In het weerstandsvermogen wordt daarom voorzien door de deelnemende gemeenten zelf. Een eventueel nadelig exploitatiesaldo brengen de gemeenten ten laste van de door hen opgebouwde weerstandscapaciteit. Hiermee is de weerstandscapaciteit van de VKB als zodanig gewaarborgd. Jaarrekening 2019

Samenwerkingsverband Afvalstoffenverwijdering Noord-oost Groningen (SANOG) Vestigingsplaats Delfzijl Het Sanog heeft als doel de behartiging van de gemeenschappelijke belangen van de deelnemende gemeenten van het samenwerkingsgebied voor wat betreft preventie, doelmatigheid en milieu hygiënische verantwoorde wijze Openbaar verwijderen en verwerken van afvalstoffen. Dit afval is afkomstig van huishoudens uit het samenwerkingsgebied. Dit overeenkomstig de afvalstoffen wetgeving. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 50%. 50% n.v.t. Financieel Belang **/*** Nihil Nihil n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € 76 31/12: € 76 Vreemd vermogen *** 1/1: € 102 31/12: € 330 Financieel resultaat *** € 0 Er zijn nauwelijks risico’s. De GR beschikt niet over eigen middelen. Alleen het Risico's GFT tarief en het af te nemen tonnage afval zijn een risico. Jaarrekening 2019

100

Gemeenschappelijk Computer Centrum (GemCC) Vestigingsplaats Appingedam Faciliteren van de technische ICT-infrastructuur, de levering van desktop Openbaar functionaliteit, afgeleverd op de backbone van de deelnemende gemeenten en het in stand houden van een tweedelijns helpdeskfunctie. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 33,33%. 33,33% 33,33% Financieel Belang **/*** € 353 € 904 € 381 Eigen vermogen *** GemCC heeft geen balans Vreemd vermogen *** GemCC heeft geen balans Financieel resultaat *** € 0 Er is een beperkt risico. Dit risico betreft de te verdelen tekorten op Risico's rekeningbasis. Jaarrekening 2019

Werkorganisatie DEAL-gemeenten Vestigingsplaats Delfzijl Uitvoeren van taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en Openbaar handhaving. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 25% 25% 25% Financieel Belang **/*** € 696 € 1.374 € 921 Eigen vermogen *** 1/1: € 739 31/12: € 230 Vreemd vermogen *** 1/1: € 634 31/12: € 776 Financieel resultaat *** -/- € 509 De geschatte risico’s bedragen € 370. Het weerstandsvermogen van € 230 is Risico's onvoldoende. Met de risico's is rekening gehouden in de risicoparagraaf van de gemeenten. Jaarrekening 2019

Omgevingsdienst Groningen Vestigingsplaats Veendam Uitvoeren van VTH-taken op het gebied van de fysieke leefomgeving. Sturen en Openbaar coördineren van de uitvoering van VTH-BRZO-taken in Noord-Nederland. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 1%. 1%. 1%. Financieel Belang **/*** € 88 € 510 € 79 Eigen vermogen *** 1/1: € 2.943 31/12: € 1.773 Vreemd vermogen *** 1/1: € 2.524 31/12: € 3.125 Financieel resultaat *** € 350 In de jaarrekening 2019 worden een aantal risico's op geld gezet ( € 425.000). het Risico's weerstandvermogen bedraagt € 705.000 eind 2019. Jaarrekening 2019

101

Centrumregeling Beschermd Wonen en Opvang Vestigingsplaats Groningen De gemeenschappelijke regeling is aangegaan met als doel de taken en bevoegdheden van de regiogemeenten vanuit de Wmo op het gebied van beschermd wonen, en de begeleiding maatschappelijke opvang en vrouwenopvang door mandaat en volmacht op te dragen aan de Openbaar centrumgemeente. Hierdoor wordt het behalen van schaalvoordelen, het stimuleren van de samenwerking tussen de deelnemers, de beheersing van de middelen en eventuele besparingen of aanvullende kosten en de verevening van risico's geregeld. Deze 'lichte' centrumregeling is een gemeenschappelijke regeling zonder eigen Bestuurlijk Belang * bestuur en zonder een eigen uitvoeringsorganisatie. De gemeente Groningen ontvangt centrumgemeentegelden (geoormerkte middelen voor Beschermd wonen en Opvang) als onderdeel van de Financieel Belang **/*** Integratieuitkering Sociaal Domein. Het budget is niet onderverdeeld naar de deelnemende gemeenten. Het financieel belang van de gemeente Appingedam is daardoor niet afzonderlijk gespecificeerd. De gemeenschappelijke regeling beschikt niet over eigen vermogen. De Eigen vermogen *** beschikbare middelen bestaan uit de centrumgemeentegelden. De gemeenschappelijke regeling beschikt niet over vreemd vermogen. De Vreemd vermogen *** beschikbare middelen bestaan uit de centrumgemeentegelden. Financieel resultaat *** Nb Gezien de afspraken over de gezamenlijke uitvoering worden geen beleids- en of Risico's financiële risico’s voorzien. Gemeentes Appingedam, Delfzijl, Loppersum. Jaarrekening n.v.t.

Publiek Vervoer Groningen / Drenthe Vestigingsplaats Assen Efficiënter WMO- en leerlingenvervoer i.s.m. andere (openbaar) Openbaar vervoerssystemen, contractbeheer met de vervoerders, doorontwikkeling product Publiek Vervoer. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * Nb Nb Nb Financieel Belang **/*** € 19 € 21 € 12 Eigen vermogen *** 1/1: -/- € 478 31/12: € 5 Vreemd vermogen *** 1/1: € 787 31/12: € 332 Financieel resultaat *** 2019: -/- € 478 Risico's Er zijn slechts enkele risico's benoemd maar niet financieel gemakt. Jaarrekening 2019

102

NV's en BV's Zwembad Appingedam-Delfzijl Vastgoed BV Vestigingsplaats Delfzijl Openbaar Instandhouding zwemvoorziening Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 50% 50% n.v.t. Financieel Belang **/*** € 159 € 195 n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € 500 31/12: € 500 Vreemd vermogen *** 1/1: € 5.468 31/12: € 5.416 Financieel resultaat *** -/- € 297 De B.V. exploiteert het zwembadgebouw en verhuurt deze aan de exploitant. De Risico's gemeenten dragen jaarlijks bij in het verschil tussen de last en de bate. Dit verschil is structureel geraamd in onze begroting. Verder zijn er geen risico's. Jaarrekening 2019

Bank voor Nederlandse Gemeenten NV Vestigingsplaats Den Haag Bankier ten dienste van overheden. De bank draagt duurzaam bij aan de laag Openbaar houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 0.04% 0,07% 0,04% € 59.4 (23751 aand*€ € 103,9 (41565 aand*€ € 60,2 (24102 aand* € Financieel Belang **/*** 2,50) 2,50) 2,50) Eigen vermogen *** 1/1: € 4.991 mln 31/12: € 4.887 mln Vreemd vermogen *** 1/1: € 132.51 mln 31/12: € 144.802 mln Financieel resultaat *** € 163 mln Geen risico's. Dividend is gekoppeld aan het netto resultaat en fluctueert Risico's derhalve. Jaarrekening 2019

Publiek Belang Elektriciteitsproduktie BV Vestigingsplaats Den Bosch Distributie en/of productie van elektrische- en andere vormen van energie. Samen met Delta Energy BV vervullen van het aandeelhouderschap in NV EPZ, Openbaar uitvoering Convenant Borssele 2034 uit 2006, inclusief het SET Fund en de verplichting om overigens te investeren in duurzame energieontwikkeling en voorbereiding van de ontwikkeling van een tweede kerncentrale. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 0,12% 0,24% 0,09% Financieel Belang **/*** nihil nihil Nihil Eigen vermogen *** 1/1: € 1.605 31/12: € 1.590 Vreemd vermogen *** 1/1: € 24 31/12: € 455 Financieel resultaat *** -/- € 15 Het financiële risico na de levering van ERH aan RWE , waarmee de vervreemding van de aandelen Essent nu is afgerond, is beperkt tot eventuele contractueel vastgelegde mogelijkheden van claims c.q. garanties. Eventuele claims komen ten Risico's laste van het General Escrow fonds. Daarnaast is het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (€ 1.496.822).

103

Jaarrekening 2019

CBL Vennootschap BV Vestigingsplaats Den Bosch De verkopende aandeelhouders van energiebedrijf Essent te vertegenwoordigen Openbaar als medebeheerder (naast RWE, Essent en Enexis) van het CBL Escrow Fonds en te fungeren als doorgeef luik voor betalingen in en uit het CBL Escrow Fonds. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 0,12% 0,24% 0,09% Financieel Belang **/*** nihil nihil Nihil Eigen vermogen *** 1/1: € 137 31/12: € 125 Vreemd vermogen *** 1/1: € 22 31/12: € 5 Financieel resultaat *** -/- € 12 Met de liquidatie van het CBL Escrow Fonds is alleen nog sprake van een risico en daarmee aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders ter hoogte van het bedrag dat wordt aangehouden in de vennootschap. Daarnaast is het risico en Risico's daarmee de aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap. Jaarrekening 2019

CSV Amsterdam BV Vestigingsplaats Den Bosch Namens de verkopende aandeelhouders van Essent een eventuele schadeclaimprocedure voeren tegen de staat als gevolg van de WON, eventuele Openbaar garantieclaim procedures voeren tegen Waterland en het geven van instructies aan de escrow - agent wat betref t het beheer van het bedrag dat op de escrow - rekening n.a.v. de verkoop van Attero is gestort. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 0,12% 0,24% 0,09% Financieel Belang **/*** nihil nihil Nihil Eigen vermogen *** 1/1: € 746 31/12: € 452 Vreemd vermogen *** 1/1: € 45 31/12: € 84 Financieel resultaat *** -/- € 294 Het financiële risico is beperkt tot eventuele claims van Waterland als gevolg van garanties en vrijwaringen die door de verkopende aandeelhouders zijn afgegeven tot het bedrag van € 8.035.783,- Risico's die nog resteert op de escrow-rekening en voor het bedrag dat als werkkapitaal wordt aangehouden in de vennootschap. Daarnaast is het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap. Jaarrekening 2019

104

Vordering op Enexis BV Vestigingsplaats Den Bosch Afhandeling van alle rechten en plichten die zijn voortgekomen uit de verkoop Openbaar van Essent. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * n.v.t. n.v.t. n.v.t. Financieel Belang **/*** n.v.t. n.v.t. n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: -/- € 2 31/12: -/- € 9 Vreemd vermogen *** 1/1: € 356 31/12: € 9 Financieel resultaat *** -/- € 7 De aandeelhouders lopen zeer beheerst geachte risico's voor de niet-tijdige betaling van rente en/of af lossing. Daarnaast is het risico en daarmee de Risico's aansprakelijkheid voor de aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominaal aandelenkapitaal van deze vennootschap. Jaarrekening 2019

Verkoop Vennootschap BV Vestigingsplaats Den Bosch In het kader van de verkoop in 2009 van Essent aan RWE hebben de verkopende aandeelhouders een aantal garanties en vrijwaringen gegeven aan RWE. Het Openbaar merendeel van deze garanties en vrijwaringen is door de verkopende aandeelhouders overgedragen aan Verkoop Vennootschap Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 0,12% 0,24% 0,09% Financieel Belang **/*** Nihil Nihil Nihil Eigen vermogen *** 1/1: € 112 31/12: € 71 Vreemd vermogen *** 1/1: € 30 31/12: € 16 Financieel resultaat *** -/- € 41 Het financiële risico is na de liquidatie van het General Escrow Fonds relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal. Daarnaast is Risico's het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de verkopende aandeelhouders relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap. Jaarrekening 2019

Enexis Holding NV Vestigingsplaats Den Bosch Het (doen) distribueren en het (doen) transporteren van energie, zoals Openbaar elektriciteit, gas, warmte en (warm) water. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 0,12% 0,24% 0,09% € 332 (179618 aand* € € 664 (359236 aand* € € 263 (142116 aand* € Financieel Belang **/*** 1,85) 1,85) 1,85) Eigen vermogen *** 1/1: € 4.024 mln 31/12: € 4.112 mln Vreemd vermogen *** 1/1: € 3.691 mln 31/12: € 4.146 mln Financieel resultaat *** € 210 mln Risico's Geen risico's Jaarrekening 2019

105

Waterbedrijf Groningen NV Vestigingsplaats Groningen Voorziening van het verzorgingsgebied met drinkwater en water voor andere Openbaar doeleinden. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 2,14% 5,65% 2,14% Financieel Belang **/*** € 3 (in aand) € 8 (in aand) € 3 (in aand) Eigen vermogen *** 1/1: € 73,5 mln 31/12: € 75,5 mln Vreemd vermogen *** 1/1: € 121,9 mln 31/12: € 134,2 mln Financieel resultaat *** € 2,0 mln Risico's Geen risico's Jaarrekening 2018

Afvalsturing Friesland NV (OMRIN) Vestigingsplaats Leeuwarden Verwerking van huishoudelijk afval van alle Friese gemeenten en gemeenten in Openbaar Noord Groningen. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 1,0% 4,10% n.v.t. Financieel Belang **/*** € 17,1 (aandelen*€ 450) €70,7 (aandelen*€ 450) n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € 48.680 31/12: € 50.585 Vreemd vermogen *** 1/1: € 160.130 31/12: € 152.203 Financieel resultaat *** € 2 Risico's Geringe risico's Jaarrekening 2018

BV Groningen Milieu (OMRIN) Vestigingsplaats Leeuwarden Inzameling van huishoudelijk afval van alle Friese gemeenten en gemeenten in Openbaar Noord Groningen. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * Nb n.v.t. n.v.t. Financieel Belang **/*** € 250 n.v.t. n.v.t. Eigen vermogen *** 1/1: € nb 31/12: € nb Vreemd vermogen *** 1/1: € nb 31/12: € nb Financieel resultaat *** € nb Risico's Geringe risico's Jaarrekening Nb

106

Fryslan Miljeu Vestigingsplaats Leeuwarden Inzameling van huishoudelijk afval van alle Friese gemeenten en gemeenten in Openbaar Noord Groningen. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * 2,73% 1,39% n.v.t Financieel Belang **/*** € 17 in aandelen € 9 in aandelen n.v.t Eigen vermogen *** 1/1: € 7.412 31/12: € 7.908 Vreemd vermogen *** 1/1: € 16.871 31/12: € 16.979 Financieel resultaat *** € 1.167 Risico's Geen risico's Jaarrekening 2017

Vuilverwerkingsbedrijf Noord-Groningen Vestigingsplaats Statutair gevestigd te Leeuwarden en uitvoering in Usquert. De doelmatige en uit oogpunt van milieuhygiëne verantwoorde wijze van Openbaar verwijdering van afvalstoffen overeenkomstig het bij of krachtens de Afvalstoffenwet bepaalde. Belang Appingedam Delfzijl Loppersum Bestuurlijk Belang * n.v.t. n.v.t. 12,5% Financieel Belang **/*** n.v.t. n.v.t. € 22 Eigen vermogen *** 1/1: € 3.362 31/12: € 3.166 Vreemd vermogen *** 1/1: € 1.093 31/12: € 1.202 Financieel resultaat *** -/- € 4 Beperkt zich tot de deelname in het aandelenkapitaal en een renterisico bij herziening van het percentage van de achterstallige lening. Met ingang van 2019 Risico's zijn 3 van de 4 gemeenten opgegaan in een nieuwe gemeente, dit heeft echter geen gevolgen voor het samenwerkingsverband. Jaarrekening 2019

* Invloed op besluitvorming verbonden partij. ** Middelen ter beschikking gesteld door de gemeente, zoals: subsidie, gemeentelijke bijdrage of aankoop van aandelen. *** De bedragen zijn vermeld in duizendtallen, tenzij anders aangegeven.

107

G. Grondbeleid

De paragraaf grondbeleid bevat informatie over de financiële ontwikkelingen van het afgelopen jaar, gaat in op de risico's die zich bij bouwgrond voordoen en besteedt aandacht aan de strategische visie van het grondbeleid.

GRONDBELEID In de notitie 'Grondbeleid 2017-2020 uitgangspunten en instrumentarium' die de raad op 10 november 2016 heeft vastgesteld, zijn beleidskaders over het grondbeleid vastgelegd. In de notitie is vastgelegd in welke gebieden de meeste activiteit voor de aankoop en verkoop van grond wordt verwacht, wanneer een actieve houding van de gemeente is gewenst en wanneer we het initiatief aan derden overlaten. Verder zijn instrumentaria voor het grondbeleid opgenomen, een opsomming van maatregelen die de grondactiviteiten moeten gaan bevorderen. In het grondprijsbeleid staat beschreven hoe we de grondprijzen voor de verschillende vormen van woningbouw en vastgoed bepalen.

Met de notitie geven we een kader om flexibel deel te nemen aan de veranderende grondmarkt. De grondactiviteiten hebben een nauwe relatie met de vastgestelde regionale en gemeentelijke plannen op het gebied van wonen, de inkrimping van het commercieel vastgoed in de stedelijke kern van Delfzijl en het verminderen van de beschikbare voorraad van het maatschappelijk vastgoed.

Voor de grondexploitaties streven we maatwerk en flexibiliteit na voor een brede doelgroep van particulieren, projectontwikkelaars en de woningbouwcorporaties. Specifieke gevallen onderbouwen we met een sluitende business case, die economisch moet passen binnen de vastgestelde grondexploitaties. Ditzelfde geldt voor eventuele nieuwe ontwikkelingen en aankopen, die we verwerken in een nieuwe grondexploitatie.

De grondexploitaties en woningbouwontwikkelingen hebben een nadrukkelijke rol in de herhuisvestingopgave in relatie met de noodzakelijke krimp en sloopopgave. De effecten van de aardbevingen en de nodige versterking van woningen laten zich ook gelden.

Het grondbeleid faciliteert hierin de integrale planvorming, zoals we in het IIP en de actieplannen voor het centrum, de dorpen en de wijken beogen. Uit deze plannen blijkt dat we de meeste dynamiek verwachten in het stedelijk gebied. Naast in de wijken zullen we vooral in het centrum op basis van economisch resultaat en sluitende business cases binnen de financiële kaders snel en flexibel maatwerk leveren. Buiten het stedelijk gebied is een behoudender aanpak voorzien. Uitzondering hierop zijn de dorpskernen, waar we voor inbreidingen, functieveranderingen en maatschappelijke functies ook het nodige maatwerk zullen inzetten.

De gemeente heeft geen gronden in het bezit die vallen onder de nieuwe BBV classificatie warme gronden.

UITGANGSPUNTEN GEMEENTELIJKE GRONDEXPLOITATIES In 2018 zijn de grondexploitaties afgesloten en er zijn twee nieuwe grondexploitaties vastgesteld: Botterlaan (Delfzijl-West) en Groot Bronswijkterrein Wagenborgen. Dat betekent dat er per 31-12-2019 twee grondexploitaties lopen.

Voor de grondexploitaties geldt dat deze voor de jaarrekening 2019 zijn geactualiseerd en is beoordeeld of de prognose van de budgetten nog toereikend is voor de nog uit te voeren werkzaamheden. Tevens heeft een toets plaatsgevonden naar de gehanteerde uitgangspunten en zijn de verwachte uitkomsten opnieuw berekend. Voor de actualisatie van de grondexploitaties zijn de volgende uitgangspunten gebruikt:

108

Grondexploitatie Grondexploitatie Botterlaan Bronswijk Prijspeil 1-1-2019 1-7-2019 Looptijd tot 10-8-2020 15-8-2026 Rente tot 2021 2,50% 2,50% Rente vanaf 2021 2,50% 2,50% Kostenindex tot 2021 2,50% 2,50% Kostenindex vanaf 2021 2,50% 2,50% Opbrengstenindex tot 2021 1,50% 1,50% Opbrengstenindex vanaf 2021 1,50% 1,50% Uit te geven kavels project m2 3641 5269 Prijs per m2 (ex BTW) 82,64 93,46 Uit te geven kavels sociaal 15 Prijs per kavel (ex BTW) 10796 Uit te geven maatschappelijk m2 1424 Prijs per m2 (ex BTW) 24,58

In 2019 is een onderzoek uitgevoerd naar de gehanteerde grondprijzen in de periode 2014-2019. Hierbij is een relatie gelegd met de grondwaarden van andere gemeenten in de regio. Er komt een nieuw voorstel voor de berekening en de hoogte van de grondprijzen. Daarin is meer ruimte voor standaardisatie en is het de bedoeling dat maatwerk alleen nog maar in uitzonderlijke situaties wordt toegepast. Principe is: je betaalt voor de kavel en daarbovenop voor het gebouw. Wie meer bouwen wil, betaalt meer voor de grond.

Grondprijzen en risicobeheersing In de notitie 'Grondbeleid 2017-2020 uitgangspunten en instrumentarium' is bepaald dat we de grondprijzen jaarlijks vaststellen met de grondprijsbrief die onderdeel is van de paragraaf grondbeleid. Bij het eerdere overboeken van de gronden naar de materiële vaste activa is aangetoond dat de boekwaarde van die gronden ruim onder de taxatiewaarde ligt. Dat biedt een goede uitgangspositie in het kader van risicobeheersing. In het voorstel voor de nieuwe grondprijzenbrief, laten we de residuele grondprijsberekening als hoofdleidraad los en is telkens sprake van regionaal (Eemsdelta breed) afgestemde grondprijzen.

Ontwikkelingen In 2018 zijn we begonnen met de verkennende berekeningen voor een nieuwe start van de grondexploitatie Noord (Schrijversbuurt). In het kader van de versterking/vervanging van woningen in Delfzijl Noord stellen we, in brede samenhang met de Woonvisie 2018-2022, een nieuwe stedenbouwkundige verkaveling op. Na verwerking van de wensen en vragen van onze inwoners (onder meer woonbeurs november 2019) is de bijbehorende grondexploitatie in 2020 gereed voor besluitvorming in de raad. Voor nieuwe ontwikkelingen stellen we in 2020 nieuwe grondexploitaties op. (Schrijversbuurt en Uitwierderweg zullen begin 2020 worden vastgesteld).

Wat hebben we bereikt in 2019:  In 2019 zijn zes nieuwbouwkavels verkocht. Op Kwelderland zijn vijf kavels verkocht, waarvan drie wierdekavels. Ook de kavel aan de J.C. Rijpstraat is verkocht.  Dit jaar zijn alle beschikbare nieuwbouwkavels in Delfzijl in optie uitgegeven. Dit geldt voor zowel de nieuwbouwkavels op Kwelderland als in de Scheepvaartbuurt. Hierbij gaat het om reserveringen vanuit de reguliere woningmarkt (doorstroming) als reserveringen van eigenaren uit de Zandplatenbuurt (Batch 1588).  Voor de realisatie van Wonen met een Plus is grond aangekocht bij de Lijnbaanstraat.  Voor de realisatie van 9 woningen aan de Botterlaan te Delfzijl is de grondexploitatie opgesteld en vastgesteld.  Voor de ontwikkeling van het Groot Bronswijkterrein in Wagenborgen is de grondexploitatie vastgesteld en opgesteld.  De gronden in Weiwerd zijn overgedragen aan Groningen Seaports.

109

 Er is een begin gemaakt met de aanpassing en actualisatie van het grondbeleid.  Vanuit een efficiënt portefeuillebeheer is een inventarisatie gestart van de (rest) gronden in eigendom van de gemeente.

FINANCIEEL RESUMÉ 2019 EN PROGNOSE Er zijn nu 2 lopende grondexploitaties. Er zijn weinig kosten gemaakt en opbrengsten behaald in 2019. Onderstaand is een weergave van de verwachte resultaten op basis van de hierboven genoemde uitgangspunten. Bedragen * € 1000

Nog te Investering Opbrengsten, verwachten en bijdragen en Verwachte kosten Nog te Boekwaard inclusief subsidies boekwaarde inclusief verwachten Looptij Resultaat Resultaat e 1-1-2020 rente 2020 2020 31-12-2020 rente opbrengsten d EW NCW Delfzijl Botterlaan 1 78 299 -220 35 2 -194 -186 Wagenborgen Groot Bronswijkterrein 65 314 173 206 237 635 7 -218 -185 Totaal 66 393 472 -14 272 635 -218 -185 Nb negatief ncw is een positief resultaat

De grondexploitaties Schrijversbuurt en Uitwierderweg hebben sterk te maken met de aanpak van de batch 1588 en zijn in een afrondende fase. In 2020 is daar besluitvorming over. De resultaten daarvan verantwoorden we in de volgende jaarrekening.

Verkopen van de bouwrijpe kavels in Kwelderland en West en Tjariet gaat intussen gewoon door.

110

H. Gaswinning

In 2018 heeft het Kabinet het besluit genomen om de gaswinning versneld af te bouwen. Hierdoor is de verwachting dat ook de versterkingsopgave wijzigt. NCG heeft, als uitwerking van een advies van de Mijnraad, een gewijzigde aanpak vastgesteld (november 2018).

GEWIJZIGDE VERSTERKINGSAANPAK Het uitgangspunt dat iedere gebouw in het aardbevingsgebied moet voldoen aan de veiligheidsnorm 10-5 is niet losgelaten. Maar de prioritering van aan te pakken woningen is gewijzigd van een risico-gestuurde gebiedsgerichte aanpak naar een risico-gestuurde objectgerichte aanpak. Daarnaast zijn alle lopende inspectie- en beoordelingsprogramma's stopgezet met uitzondering van de programma's waar medio april 2018 reeds een versterkingsadvies met de eigenaren/bewoners was gedeeld. Dit betekent dat uitvoering wordt gegeven aan alle liggende versterkingsadviezen van de zogenaamde batches 1467+ en 1588, de pilot Heft in eigen hand, het scholenprogramma en een deel van het programma Eigen Initiatief.

Lokale plannen van aanpak Aanvullend op het plan van NCG hebben alle aardbevingsgemeenten begin 2019 een lokaal plan van aanpak vastgesteld. In dit lokale plan is de (nieuwe) scope van de versterkingsopgave opgenomen. Daarnaast staat per dorp of wijk het aantal op te nemen woningen vermeld samen met de risico-categorieën verhoogd risico (P50), licht-verhoogd risico (P90) of normaal risicoprofiel. De gewijzigde prioritering heeft geleid tot nieuwe volgorde van nog op te nemen (inspecties) en te beoordelen woningen. Daarnaast is een uitvoeringsprogramma opgenomen voor de woningen waarvan er overeenstemming is dat het versterkingsadvies kan worden uitgevoerd. Onder het uitvoeren van een versterkingsadvies wordt ook een alternatief verstaan in de vorm van koop/sloop of sloop/nieuwbouw.

AANVULLENDE AFSPRAKEN Om uitvoering te kunnen geven aan het lokale plan van aanpak zijn een aantal aanvullende afspraken gemaakt tussen Rijk, provincie en gemeenten.

Voor de uitvoering van de batch 1588 was een afspraak gemaakt over de wijze van uitvoeren; het benodigde versterkingsbudget wordt beschikbaar gesteld via de gemeenten aan de betreffende eigenaren. Dit betekent dat de uitwerking van de bouwplannen (vaak sloop/nieuwbouw) onder regie van de bewoner plaatsvindt in plaats van onder regie van NCG. Hiervoor moesten de betreffende gemeenten (Appingedam, Delfzijl, Midden- Groningen en Groningen) een subsidieverordening vaststellen. De toekenning van de hoogte van het budget wordt voor iedere eigenaar bepaald aan de hand van een prijslijstsystematiek. Op basis van een aantal indicatoren wordt uitgerekend welk deel van het totale beschikbare budget wordt toegekend aan de individuele eigenaar. De uitvoering van de verordening (het toekennen van de subsidies) wordt voor de gemeenten verzorgd door SNN.

Begin 2019 zijn aanvullende afspraken gemaakt met betrekking tot het zorgprogramma. Er is een zorgakkoord gesloten waar afspraken zijn gemaakt over het (slopen en) nieuw bouwen van zorggebouwen en een herbeoordeling voor gebouwen die versterkt moeten worden. In iedere gemeente zal, vergelijkbaar met het scholenprogramma, een uitvoeringsprogramma worden opgesteld en projectmatig worden uitgevoerd.

Voor de batch 1581 is een steekproef uitgevoerd op impact van herbeoordelingen tegen de achtergrond van de NPR 9998:2018. Uit deze steekproef is de conclusie getrokken dat met toepassing van de actuele NPR de versterkingsmaatregelen weliswaar afnemen, maar nog steeds fors zijn. Ook voor woningen met een normaal risicoprofiel. Daarom is de afspraak gemaakt dat ook binnen deze gehele batch de versterkingsadviezen uitgevoerd kunnen worden, waarbij de eigenaar de keuze krijgt of het liggende versterkingsadvies wordt uitgevoerd of dat er eerst een herbeoordeling plaatsvindt.

Uitvoering van de lokale plannen Tegen de toezegging aan de gemeenten in, bleek vrijwel direct na de start van de uitvoering van de lokale plannen, dat de beschikbare beoordelingscapaciteit onvoldoende was om de opname- en beoordelingsprogramma's van alle aardbevingsgemeenten voor 2019 uit te voeren. Deze onaangename constatering heeft ertoe geleid dat er bestuurlijke afspraken zijn gemaakt om te onderzoeken op welke manier

111 de versterkingsoperatie versneld kan worden. Hiertoe is een hoogambtelijk Versnellingsteam ingericht. Het Versnellingsteam heeft eind 2019 een (concept-) versnellingspakket opgeleverd. In het versnellingspakket zijn zowel binnen al buiten de huidige juridische en technische context 6 versnellingsmaatregelen beschreven, waaronder de praktijkaanpak en het bouwakkoord. Daarnaast zijn 3 maatregelen beschreven waardoor de regie van gemeenten op de uitvoering van de lokale plannen wordt vergroot, zoals de inpassingskosten en de verbeterde informatievoorziening en productsturing. En zijn er 5 verbeteringen vanuit het bewonersperspectief vastgelegd, waaronder (proces)afspraken met betrekking tot opname op verzoek, het koopinstrument en de nieuwbouwregeling. Deze maatregelen worden waar mogelijk in de lokale plannen van 2020 geïmplementeerd.

GEMEENTESPECIFIEK Het voert te ver om een stand van zaken weer te geven van alle gemeentelijke versterkingsprojecten. Daarom worden per Eemsdelta-gemeente een aantal bijzonderheden vermeld.

Appingedam De uitvoeringsagenda van het lokale Plan van Aanpak 'Samen werken aan een kansrijke stad' is in 2019 verder ter hand genomen. De eigenaren en huurders van woningen in de zogenaamde 'groep 1588 (Opwierde-I) zijn geïnformeerd over het versterkingsadvies en de eerste stappen in het vervolgtraject richting sloop-nieuwbouw zijn gezet. In Opwierde-Zuid is een start gemaakt met de uitvoering in het veld: er wordt gesloopt.

Uitvoeringsagenda Tot de onderzoeksagenda behoren bouwwerken waarvoor een versterkingsadvies is opgesteld. In Appingedam gaat het om het zorgvastgoed, schoolgebouwen en woningen in Opwierde-Zuid (398) en Opwierde-I (849). Onder de paraplu van het Versterkingsteam van de gemeente Appingedam wordt uitvoering gegeven aan de verschillende projecten.

Wonen In Opwierde-Zuid worden 398 woningen gesloopt en herbouwd. In 2019 is samen met Nationaal Coördinator Groningen en corporaties Groninger Huis en Marenland gewerkt aan planvorming: aannemers zijn geselecteerd, bouwplannen verder uitgewerkt en bouwvergunningen zijn aangevraagd. In Opwierde-Zuid wordt verdund: een deel van de woningen wordt op andere locaties in Opwierde teruggebouwd. De oplevering van woningen aan de Focco Ukenalaan heeft plaatsgevonden en de bouw aan de Opwierderweg, Emmastraat en Patrimoniumstraat zit in de laatste fase.

Samen met Groninger Huis en Marenland is in 2019 gewerkt aan een plan op hoofdlijnen voor Opwierde-I: welke woningen worden gesloopt, waar wordt teruggebouwd en in welke aantallen. In 2020 zal het plan worden uitgewerkt en gepresenteerd aan de wijk. De planning is erop gericht om de eerste sloopactiviteiten in 2020 te laten plaatsvinden. Samen met Nationaal Coördinator Groningen en procesbegeleider KUUB wordt gewerkt aan collectief particulier opdrachtgeverschap voor de sloop en herbouw van 155 particuliere (Brons)woningen. De animo voor deelname is groot na de eerste kennismaking met KUUB in 2019.

Onderwijs In 2019 is gestart met de beleidsmatige voorbereidingen voor zowel de nieuwbouw van de onderwijscampus voor voortgezet- en beroepsonderwijs als de huisvesting voor RENN4 in combinatie met tijdelijke huisvesting voor de twee kindcentra. Dit laatste ten behoeve van de versterking van de beide kindcentra. In 2020 start de bouw van beide schoolgebouwen.

Zorgvastgoed In 2019 is gewerkt aan de beleidsmatige voorbereiding van het zorgprogramma in Appingedam. Het zorgprogramma voorziet in de bouwkundige versterking van een aantal complexen, alsmede in de nieuwbouw van zorgvastgoed op De Eendracht en de locatie 'Eelwerd'.

112

Delfzijl

Zandplatenbuurt Het noordelijk deel van de Zandplatenbuurt is onderdeel van de batch 1588. In totaal bevinden zich 527 woningen uit deze batch in Delfzijl. Het betreffen 386 corporatiewoningen en 141 particuliere woningen. In maart heeft de corporatie aan alle huurders van de 386 woningen in bijeenkomsten meegedeeld dat de versterkingsmaatregelen zo omvangrijk waren dat het inzetten van de beschikbare versterkingsgelden maatschappelijk het meest aanvaardbaar zijn door de huidige woningen te slopen en (elders in Delfzijl) nieuw te bouwen. Diezelfde dag is door de gemeente Delfzijl aan de particuliere eigenaren verteld dat ook zij de mogelijkheden hebben om de beschikbare versterkingsgelden in te zetten voor een alternatief, zoals sloop/nieuwbouw.

Gedurende het jaar hebben er verschillende individuele en gezamenlijke bewonersbijeenkomsten plaatsgevonden. Deze hadden onder andere betrekking op zicht krijgen op de bewonerswensen, zicht geven op de alternatieven, uitleg geven over de subsidieverordening en het voeren van prijslijstgesprekken om het nieuwbouwbudget te kunnen vaststellen. De bewonersbegeleiding wordt verzorgd door NCG.

Voor het zuidelijk deel van de Zandplatenbuurt geldt dat met wijzigen van de versterkingsaanpak de al in opdracht gezette beoordelingen (grotendeels) stop zijn gezet. Dat betekent dat deze bewoners nog geen perspectief geboden kan worden. Er is groot maatschappelijk belang om dit deel van de wijk gelijktijdig perspectief en een integrale aanpak te bieden. De Minister van BZK is hierover door Acantus, de bewoners en de gemeente geïnformeerd. Dit zal in 2020 een vervolg krijgen.

Krewerd Door de inwoners van het dorp Krewerd is de gemeente benaderd om mee te werken aan het Experiment Krewerd. De bewoners nemen zelf het heft in handen om de bedreiging van de versterkingsopgave om te buigen tot een kans op een toekomstbestendig en duurzaam dorp. Het doel is om binnen het Experiment een integrale en duurzame visie te ontwikkelen en deze te combineren met de versterkingsopgave waarbij de bewoner in regie is. Het resultaat van dit Experiment zou daarom altijd meer moeten opleveren dat de optelsom van uitgevoerde versterkingsplannen. De beoordelingen komen door middel van een alternatieve beoordelingsmethode tot stand, die mogelijk leiden tot een nieuwe versnellingsaanpak.

Loppersum

Plangebied 't Zandt In 't Zandt is eind 2019 begonnen met de realisatie van 21 wisselwoningen, deze wisselwoningen zullen begin tweede kwartaal 2020 worden opgeleverd. In 't Zandt zijn inmiddels voor een kleine 50 woningen de planvorming voor sloop-nieuwbouw trajecten opgestart. De verwachting is dat de sloop en nieuwbouw in het derde kwartaal van 2020 te starten.

Plangebied Loppersum Deelgebied 2 is een woonwijk waar 'project 43' is gerealiseerd. In dit gebied staan een aantal rijwoningen die, in eerste instantie, niet in aanmerking kwamen voor een alternatieve versterkingsaanpak(Delfstraat/Zeedijken). In 2019 hebben deze bewoners afspraken gemaakt met NCG, is er een aannemer geselecteerd en worden de woningen in het eerste kwartaal van 2020 gesloopt en vervolgens herbouwd.

Naast de woningen aan Delfstraat/ Zeedijken is er een aannemer geselecteerd door bewoners om ca 70 woningen te vervangen, als sloop/nieuwbouw project. NCG, aannemer en eigenaar/bewoners zijn gestart met de planvorming voor de nieuwe woningen. Medio 2020 zal gestart worden met het sloop/nieuwbouw traject.

Centrum In 2019 is de centrumvisie voor Loppersum vastgesteld. De dorpskern (beschermd dorpsgezicht) van Loppersum bestaat uit een combinatie van wonen en winkels. Met de centrumvisie is vastgelegd dat het Zigtermanplein, ontstaan door sloop van de voormalige supermarkt, blijft bestaan om verbinding tussen Albert Heijn en de speciaalzaken in het centrum zichtbaar te houden. In de visie staat aangegeven dat, indien gewenst, wisselwinkels op deze plek gesitueerd kunnen worden.

113

De verschillende versterkingsprogramma's in dit gebied hebben een tijdlang gezorgd voor verdeeldheid en vertraging in het versterkingsproces. Er is besloten tot een integrale aanpak. Medio 2020 zullen naar verwachting de eerste ondernemers een wisselwinkel of wissel unit betrekken.

Loppersum Noord Loppersum Noord is een woonwijk met daarin een nieuw kindcentrum, een bedrijventerrein, het gemeentehuis, de gemeentewerf, een grote kerk en een zwembad. Bijna alle woningen rond de school komen in aanmerking voor de alternatieve versterkingsaanpak sloop/nieuwbouw. De bouw van de eerste 10 huurwoningen is in 2019 gestart en worden 2e kwartaal 2020 opgeleverd. Daarnaast zijn er voor de overige huur- en particuliere woningen plannen voor sloop-nieuwbouw. Een gering aantal woningen zullen bouwkundig versterkt worden. Het gemeentehuis is bouwkundig versterkt evenals de opstallen bij het zwembad.

Wisselwoningen In 2019 zijn er twee vijf potentiele locaties aangewezen om wisselwoningen te realiseren in Loppersum voor circa 100 wisselwoningen. Op twee locaties wordt begin 2020 gestart met de werkzaamheden.

Plangebied Middelstum In Middelstum zijn in 2019 huurwoningen bouwkundig versterkt. Woningcorporatie Wierden en Borgen is samen met Woongroep Marenland, gestart met het bouwen van16 gezinswoningen aan de Ticheldobbe in Middelstum. Deze woningen worden gebouwd ter vervanging van huurwoningen in Middelstum. Hier wordt de mogelijkheid geboden om één keer te verhuizen van hun huidige onversterkte woning naar een nieuwe versterkte woning. Deze woningen zullen in 2020 gereed zijn, waarna zullen er in het dorp elders woningen gesloopt gaan worden.

Plangebied Stedum Een aantal bewoners aan de Borgweg hebben in 2019 van NCG vernomen dat hun woningen in aanmerking komen voor de alternatieve aanpak sloop/nieuwbouw. Medio 2020 zullen bewoners verder gaan met de uitwerking van hun nieuwe woningen.

Plangebied Zeerijp In Zeerijp worden 8 huurwoningen van Marenland vervangen door sloop/nieuwbouw. Marenland onderzoekt hoe de bouwstroom voor ‘t Zandt en Zeerijp gekoppeld kunnen worden.

Zorgtransitie In de gemeente Loppersum is het zorgconvenant van toepassing. In het convenant zijn afspraken gemaakt over herverdeling van zorgplaatsen in het bevingsgebied. Daarbij is gekeken naar sloop/nieuwbouw en naar versterken van zorggebouwen. Binnen de zorggebouwen zijn er twee grote projecten die er voor de gemeente Loppersum uitspringen: Wiemersheerd en Hypolytushoes. Wiemersheerd zal middels een gefaseerde sloop nieuwbouw traject worden opgepakt. Daarbij wordt ook gekeken naar 'wonen met een plus', op het Wiemersheerd terrein en voor Loppersum in het algemeen. Middels avonden in het dorp worden woonbehoeften van dorpsbewoners opgehaald en daar waar mogelijk ingepast in het nieuwe Wiemersheerd. Voor het terrein is in 2019 een stedenbouwkundige verkenning gedaan, welke wordt doorgerekend op haalbaarheid. In Middelstum staat het Hypolitushoes. Deze bestaat uit aanleunwoningen en uit zorg woningen. In het zorgconvenant zijn geen zorgplaatsen in dit gebouw toegekend. Middels NPG gelden wordt samen met het dorp gekeken naar een alternatieve invulling van het gebouw.

Dorpshuizen In verschillende dorpen wordt gewerkt aan versterken en toekomstbestendig maken van dorpshuizen. Ieder dorpshuis is in zijn aanpak uniek. Voor de enge geldt dat bijvoorbeeld wordt gecombineerd met andere doelstellingen en voor andere geldt dat er vanwege de karakteristieke waarden van het gebouw een zorgvuldige uitwerking vereist is. In sommige situaties is ook tijdelijke huisvesting nodig, waardoor de activiteiten tijdens de uitvoering toch door kunnen gaan.

114

Onderwijstransitie Het versterkingsprogramma voor de onderwijsgebouwen loopt voorspoedig. In augustus 2020 wordt deze in zijn geheel afgerond. Dat betekent dat ook in 2019 hard gewerkt is om deze opgave binnen 5 jaar te kunnen realiseren.

In Middelstum, Loppersum en Stedum zijn nieuwe kindcentra gebouwd, deze zijn allemaal in 2019 opgeleverd. Hiervoor is samengewerkt met de schoolbesturen van Noordkwartier, Marenland en Kids2b. In Middelstum gaat de bibliotheek ook gebruikmaken van het gebouw. De bouw van het Kindcentrum Loppersum en Middelstum is beiden in juni 2018 gestart. De bouw is spoedig verlopen. In juni 2019 is het kindcentrum Loppersum in gebruik genomen. Het kindcentrum Middelstum is na de zomervakantie, in september geopend. Eind oktober 2018 is gestart met de realisatie van het kindcentrum Stedum. In 2019 is hier voortvarend gebouwd. De opening van dit kindcentrum staat gepland voor september 2020.

De Klimop in Middelstum is in 2017 opgeleverd en Abt Emo in Westeremden in 2019. De werkzaamheden in de Wilgenstee in Zeerijp zijn 3e kwartaal 2019 begonnen In 2019 is besloten om de vierde school, de Zandplaat in 't Zandt, niet bouwkundig te versterken maar nieuw te bouwen. De voorbereiding daarvoor zijn getroffen. Alle nog lopende werkzaamheden worden voor 1 september 2020.

PERSPECTIEF (NPG) Om de door aardbevingen gedupeerde regio te compenseren is het Nationaal Programma Groningen ingesteld. In totaal is meer ruim 1 miljard voor de regio gereserveerd welke ingezet kan worden in programma's en projecten welke de inwoners van Groningen perspectief bieden. Iedere gemeente moet hiervoor een programma opstellen. In 2019 was het mogelijk om met toepassing van een licht toetsingskader projecten en programma's in te dienen. De Eemsdeltagemeenten hebben afzonderlijk deze aanvragen gedaan. Ruim 30 miljoen euro is gezamenlijk gehonoreerd.

Eemsdelta De Stuurgroep Herindeling heeft de opdracht gegeven een gezamenlijk lokaal programma NPG te maken in Eemsdelta-verband. Het opstellen van dit programma is onderdeel van het programma Aardbevingen de Baas in oprichting. Vooruitlopend hierop is een gezamenlijke projectgroep ingericht om tot dit lokale programma NPG Eemsdelta te komen. Het vormt na vaststelling en goedkeuring de basis voor het activeren van het trekkingsrecht van 82 miljoen. Dit is het gereserveerde bedrag voor de gemeente Eemsdelta overigens met inbegrip van het gezamenlijke voorschot van 45 miljoen.

De planning vanuit het NPG-bureau voor de lokale gemeentelijke plannen is inmiddels duidelijk en deze is ambitieus. Hierop is een eigen Eemsdelta plan van aanpak gemaakt. Doel is om voor de zomer te komen tot een gezamenlijk NPG programma Eemsdelta. Dit wordt gemaakt in afstemming met de colleges en raden en met de inwoners. Het programma bevat dan een kader voor de middellange en lange termijn en een uitvoeringsparagraaf voor de eerste jaarschijven. De basis voor de uitvoering in de eerste jaarschijven zal uiteraard liggen bij de al ingezette projecten vanuit de drie gemeenten.

GEMEENTESPECIFIEK De aanvliegroute in 2019 voor het NPG is voor elke afzonderlijke Eemsdelta gemeente anders geweest. De toekenning van middelen heeft dan ook aan heel verschillende programma's en projecten plaatsgevonden.

 Appingedam In de raadsvergadering van 27 juni 2019 is de Stadsvisie Appingedam vastgesteld. De Stadsvisie is het beleidsstuk dat sturing geeft aan de uitvoering van ruimtelijke projecten: "Wat moet er de komende jaren gebeuren op het gebied van wonen en ruimte?" De Stadsvisie bestaat uit een overkoepelend deel, maar bevat ook drie meer concrete wijkontwikkelingsplannen. De Stadsvisie is in het voorjaar van 2019 ook gebruikt als onderlegger voor een aanvraag van € 15 miljoen uit de middelen van het Nationaal Programma Groningen. De projecten zullen hoofdzakelijk in 2020 in gang worden gezet.

115

 Delfzijl In Delfzijl is van de in het vooruitzicht gestelde NPG - bijdrage van €15 miljoen een bedrag van € 10,5 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de gebiedsagenda Centrum Zuidoost Delfzijl. In deze gebiedsagenda staan de kaders en de ambities beschreven van de betreffende gebiedsontwikkeling, die het aaneengesloten gebied beslaat van de kop van de Havenstraat (AH-locatie) tot de kop van de Nieuweweg (brug Oude Eemskanaal) en de aansluitende gebieden Zuidzijde Molenberg, Damsterkade, Buiskoolplein, aansluiting Singelgracht en de kop van de Doklanden. Het behoud c.q. het versterken van het Cultuurcluster aan het Molenbergplein is nadrukkelijk onderdeel van deze gebiedsagenda. Voor de overige € 4,5 miljoen NPG-gelden is een Uitvoeringsprogramma voorbereid, dat in 2020 Q2 en Q3 verder wordt uitgewerkt. Daarbij zal ook aandacht zijn voor de bestemming en besteding van toekomstige bijdragen vanuit het NPG die de gemeente toekomen Daarnaast streven wij er naar om in een beheerste procesgang de inzet en ambities van Delfzijl te besproken en af te stemmen met de partnergemeenten die per 1 januari 2020 de nieuwe gemeente Eemsdelta vormen.  Loppersum Loppersum heeft in totaal 18 projectaanvragen ingediend bij het Nationaal Programma Groningen en hiervoor in totaal een bijdrage van € 10,484 mln. ontvangen. Het betreft hier heel verschillende projecten, zo zijn er een aantal onderzoeksbudgetten aangevraagd, worden er kunstgrasvelden in Loppersum, Stedum en Middelstum aangelegd en wordt er een dorpswarmtenet aangelegd in Loppersum Noord. Ook wordt er met het budget geïnvesteerd in elektrisch deelvervoer. Een deel van de aangevraagde projecten zijn reeds gestart in 2019 de overige projecten starten in 2020. Loppersum heeft in 2019 ook een aanvraag voor een dorpenprogramma ingediend, dit dorpenprogramma is de paraplu waar alle projectaanvragen onder gehangen kunnen worden en zo samen een geheel vormen.

116

Jaarrekening 2019

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

Balans per 31 december 2019

Toelichting op de balans per 31 december 2019

Overzicht van baten en lasten over 2019

Toelichting op het overzicht van baten en lasten over 2019

WNT

EMU-saldo

117

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Deze uiteenzetting van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling is bedoeld als leidraad voor een juiste interpretatie van de in de jaarrekening gepresenteerde financiële gegevens.

ALGEMENE GRONDSLAGEN VOOR HET OPSTELLEN VAN DE JAARREKENING De jaarrekening is opgesteld met inachtneming van de voorschriften zoals opgenomen in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de Financiële verordening ex artikel 212 Gemeentewet, waarin door de gemeenteraad de uitgangspunten voor het financiële beleid en de regels voor het financiële beheer en voor de inrichting van de financiële organisatie zijn vastgesteld.

Waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden in principe plaats op basis van historische kosten. Activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben, onverschillig of zij tot inkomsten of uitgaven in dat jaar hebben geleid. Baten en lasten, waaronder ook begrepen de heffing van de vennootschapsbelasting per balansonderdeel worden hieronder verder toegelicht. De in de jaarrekening genoemde bedragen zijn opgenomen in euro's, tenzij anders is vermeld.

Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaalbaar wordt gesteld.

Met betrekking tot de verwerking van de algemene uitkering heeft de commissie BBV een stellige uitspraak gedaan. Deze uitspraak houdt in dat in de jaarrekening de algemene uitkering wordt opgenomen conform de in het jaar laatst gepubliceerde accresmededeling, die doorgaans is opgenomen in de september circulaire van het boekjaar.

Voor de eigen bijdragen die het CAK in- en aan gemeenten afdraagt, geldt op basis van de Kadernota rechtmatigheid 2017 van de commissie BBV dat gemeenten op basis van de overzichten van het CAK wel de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met de eigen WMO-administratie. Probleempunt is dat door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend is om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat wil zeggen dat de gemeenten geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen krijgen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau.

Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personeelslasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt; voor componenten zoals ziektekostenpremie ten behoeve van gepensioneerden en overlopende verlofaanspraken. De exploitanten van het gaswinningsgebied zijn wettelijk verplicht de schade en de kosten van het voorkomen van schade als gevolg van gaswinning te vergoeden (artikel 6:177 lid 1 en lid 4 BW, artikel 6:174 lid 3 BW en/of 6:162 BW in combinatie met artikel 6:96 lid 1 en lid 2 onder a en b BW). De gemeente gaat er vanuit dat alle kosten betreffende aardbevingen door de exploitanten worden vergoed en dwingt dit desnoods via gerechtelijke stappen af.

Coronavirus COVID-19 Het COVID-19 (Corona) virus heeft geen financiële gevolgen voor de jaarrekening 2019, maar wel voor naar verwachting veel beleidsterreinen van onze begroting 2020 en mogelijk voor de jaren daarna. Hoe groot de financiële impact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen. De gevolgen voor 2020 zullen mogelijk groot zijn. Een voorlopige impactanalyse hierover is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing. We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Onze organisatie loopt geen risico voor de continuïteit. We bewaken onze liquiditeitspositie goed en nemen zo nodig maatregelen om onze taken gedurende deze crisis zo goed mogelijk te blijven uitvoeren.

118

BALANS

Vaste activa

Immateriële vaste activa De immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgings- c.q. vervaardigingsprijs verminderd met de afschrijvingen en waardeverminderingen die naar verwachting duurzaam zijn. Eventuele van derden verkregen specifieke investeringsbijdragen worden in mindering gebracht op het geactiveerde bedrag (artikel 62 lid 2 BBV). Hierbij wordt de verkregen bijdrage als bate te worden verantwoord.

Kosten die zijn verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio Afsluitkosten van opgenomen geldleningen worden afgeschreven gedurende de restant looptijd van de betrokken geldlening.

Kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief De kosten van onderzoek en ontwikkeling worden in 5 jaren afgeschreven. De afschrijving van de geactiveerde kosten van onderzoek en ontwikkeling vangt aan bij ingebruikneming van het gerelateerde materiële vaste actief.

Bijdragen aan activa in eigendom van derden Bijdragen aan activa van derden worden conform de nota waardering en afschrijving vaste activa verantwoord. Dergelijke geactiveerde bijdragen zijn gewaardeerd tegen het bedrag van de verstrekte bijdragen verminderd met afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak.

Appingedam IVA Afschrijvingstermijn Delfzijl IVA Afschrijvingstermijn Loppersum IVA Afschrijvingstermijn (in jaren) (in jaren) (in jaren) Kosten van 5 Kosten van Niet gewaardeerd, Kosten van 5 onderzoek en onderzoek en ineens ten laste van onderzoek en ontwikkeling ontwikkeling programmarekening ontwikkeling Sluiten 2 – 25 Sluiten Niet gewaardeerd, Sluiten Niet gewaardeerd, geldleningen, geldleningen, ineens ten laste van geldleningen, ineens ten laste van agio/disagio agio/disagio programmarekening agio/disagio programmarekening

Materiële vaste activa Activa worden gewaardeerd op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de inkoopprijs en de bijkomende kosten. De vervaardigingsprijs omvat de aanschaffingskosten van de gebruikte gronden hulpstoffen en de overige kosten, welke rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. In de vervaardigingsprijs kunnen voorts worden opgenomen een redelijk deel van de indirecte kosten en de rente over het tijdvak die aan de vervaardiging van het actief worden toegerekend; in dat geval vermeldt de toelichting dat deze kosten worden geactiveerd.

Investeringen met een economisch nut Deze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Specifieke investeringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht. Op grondbezit met economisch nut (buiten de openbare ruimte) wordt niet afgeschreven. De gehanteerde afschrijvingstermijnen in jaren:

Appingedam MVA Afschrijvingstermijn Delfzijl MVA Afschrijvingstermijn Loppersum MVA Afschrijvingstermijn (in jaren) (in jaren) (in jaren) Gronden en N.v.t. Gronden en N.v.t. Gronden en N.v.t. terreinen terreinen terreinen Aanleg park/ 25 plantsoen/ vijver Woonruimten 40 Woonruimten 25 Woonruimten 40 Gebouwen 2 – 40 Gebouwen 10 - 50 Gebouwen 15 – 40 Grond-, wegen 10 – 40 Grond-, wegen 15 - 50 Groenvoorziening 25 – 40 waterbouwkundige waterbouwkundige werken werken Sport- en speelveld 15 Sportvoorzieningen 15 - 30 Sportterreinen 15 – 20

119

Begraafplaats 15 – 40 Begraafplaats Max. 40 Riolering 15 - 40 Civieltechnische 15 – 40 werken Vervoermiddelen 5 – 10 Vervoer- en 7 - 10 Vervoermiddelen 7 – 15 tractiemiddelen Machines, 2 – 25 Machines, 5 - 15 Machines, 5 – 15 apparaten, apparaten, apparaten, installaties installaties installaties Overige materiële Annuïtair Overige materiële Max. 5 Overige materiële 5-15 vaste activa vaste activa vaste activa

Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven

Wanneer investeringen grotendeels of meer worden gedaan voor riolering, het inzamelen van huishoudelijk afval of andere alsook voor rechten die op grond van art. 229 lid 1 a en b Gemeentewet worden geheven dan worden deze investeringen op de balans opgenomen in een aparte categorie: de investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven.

Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut Infrastructurele werken in de openbare ruimte, zoals wegen, pleinen, bruggen, viaducten en parken activeren we en schrijven we over het algemeen in twintig jaar af. De ondergrond van deze werken beschouwen we daarbij als integraal onderdeel van het werk en we schrijven die dus ook af.

Investeringen met een maatschappelijk nut worden, evenals investeringen met een economisch nut, geactiveerd en over de verwachte toekomstige gebruiksduur afgeschreven. De verplichting om alle investeringen te activeren volgens de nieuwe methode geldt alleen voor investeringen die vanaf het begrotingsjaar 2017 worden gedaan.

In erfpacht uitgegeven gronden Voor in erfpacht uitgegeven gronden geldt de uitgifteprijs van eerste uitgifte als verkrijgingsprijs. Gronden in eeuwigdurende erfpacht worden gewaardeerd tegen registratiewaarde. Eventuele afkoopsommen voor voortdurende contracten zijn verwerkt onder de langlopende schulden en vervallen naar rato van afkoopperiode vrij te gunste van het resultaat.

Financiële vaste activa Kapitaalverstrekkingen aan gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen, (overige) leningen u/g en (overige) uitzettingen zijn – tenzij hierna anders is vermeld – opgenomen tegen nominale waarde. Zo nodig is een voorziening voor verwachte oninbaarheid in mindering gebracht.

Participaties in het aandelenkapitaal van NV's en BV's (kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen in de zin van het BBV) zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs van de aandelen. Indien de waarde van de aandelen onverhoopt structureel mocht dalen tot onder de verkrijgingsprijs zal afwaardering plaatsvinden. Tot dusver is een dergelijke afwaardering gelukkig niet noodzakelijk gebleken. De actuele waarde ligt ruim boven de verkrijgingsprijs.

De obligatieportefeuille is gewaardeerd tegen de verwachte aflossingswaarde. Het verschil met de destijds betaalde verkrijgingsprijs is als transitorische (rente)post in de balans opgenomen. Dit verschil wordt in het resultaat opgenomen in de (gemiddeld) resterende looptijd tot aflossing/uitloting.

Van een deelneming is krachtens artikel 1 lid d BBV sprake als de gemeente participeert in het aandelenkapitaal van een NV of BV.

120

Vlottende activa

Voorraden

Grond- en hulpstoffen Grond- en hulpstoffen zijn opgenomen tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Wanneer de marktwaarde lager is dan de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, wordt afgewaardeerd naar deze lagere marktwaarde.

Onderhanden werk, gronden in exploitatie De als onderhanden werken opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouwen woonrijpmaken) alsmede de rentekosten berekend zoals voorgeschreven in het BBV en de administratie- en beheerkosten.

Voor winstneming geldt de percentage of completion methode: voor zover gronden zijn verkocht en opbrengsten zijn gerealiseerd kan tussentijds naar rato van de voortgang van de grondexploitatie winst worden genomen. Hiervoor moet het resultaat op de grondexploitatie wel op betrouwbare wijze kunnen worden ingeschat. Indien aan de volgende voorwaarden is voldaan, bestaat er voldoende zekerheid om winst te kunnen nemen: 1. Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat. 2. De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht. 3. De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd). Zolang daarvan geen sprake is, worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht.

Gereed product Gerede producten worden gewaardeerd tegen de kostprijs of tegen de marktwaarde indien de marktwaarde lager is dan de kostprijs. Dat laatste doet zich vooral voor indien voorraden incourant worden. De kostprijs bestaan uit de verrekenprijzen van gronden hulpstoffen en de loon- en machinekosten die aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend.

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. De voorziening wordt statisch bepaald op basis van de geschatte inningskansen.

Liquide middelen en overlopende posten Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen.

Vaste passiva

Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. De pensioenverplichting ten behoeve van de wethouders is echter tegen de contante waarde van de (reeds opgebouwde) toekomstige uitkeringsverplichtingen gewaardeerd. De onderhoudsegalisatievoorzieningen stoelen op een meerjarenraming van het uit te voeren groot onderhoud aan (een deel van) de gemeentelijke kapitaalgoederen, waarin rekening is gehouden met de kwaliteitseisen die ter zake geformuleerd zijn. In de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen die is opgenomen in het jaarverslag is het beleid ter zake nader uiteengezet.

Voorziening grafrechten Voor de vooruit ontvangen grafrechten is (nog) geen voorziening getroffen. Na de vorming van de gemeente Eemsdelta zal een inschatting gemaakt worden óf er een voorziening moet worden gevormd en zo ja, hoe hoog die voorziening moet zijn. Vooruitlopend daarop wordt de opbrengst van de lijkbezorgingsrechten vanaf 2018 tot aan de herindeling gestort in een bestemmingsreserve.

121

Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Verplichting voortvloeiend uit leasing De waardering van de verplichting uit hoofde van de financial leasing van de vervoermiddelen vindt plaats tegen de contante waarde van de contractueel verschuldigde leasetermijnen.

Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Borg- en Garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is buiten de balanstelling het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen. Overigens is in de toelichting op de balans nadere informatie opgenomen.

122

Balans per 31 december 2019

(bedragen x € 1.000) ACTIVA 31-12-2019 31-12-2018 Vaste activa

Immateriële vaste activa 286 - - Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en disagio - - - Kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief 286 - - Bijdrage aan activa in eigendom van derden - -

Materiële vaste activa 88.808 81.353 - Investeringen met een economisch nut 42.855 40.356 - Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven 21.806 22.012 - Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut 24.147 18.984 - In erfpacht - -

Financiële vaste activa 1.734 2.444 - Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen 545 545 - gemeenschappelijke regelingen - - - overige verbonden partijen - - - Leningen aan: - openbare lichamen - - - woningbouwcorporaties - - - deelnemingen - 831 - overige verbonden partijen 7 11 - Overige langlopende leningen - - - Uitzettingen in 's Rijks schatkist met een rentetypische looptijd van één jaar of langer - - - Uitzettingen in de vorm van Nederlands schuldpapier met een rentetypische looptijd van één jaar of langer - - - Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer 1.182 1.057 Totaal vaste activa 90.829 83.797

Vlottende activa

Voorraden 2.861 2.785 - Grond- en hulpstoffen: 8 44 - Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie 2.455 2.741 - Gereed product en handelsgoederen 398 - - Vooruitbetalingen - -

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar 52.250 20.753 - Vorderingen op openbare lichamen 7.925 6.256 - Verstrekte kasgeldleningen aan openbare lichamen - - - Overige verstrekte kasgeldleningen - - - Uitzettingen in 's Rijks schatkist met een rentetypische looptijd korter dan één jaar - - - Rekening-courantverhoudingen met het Rijk 40.695 8.087 - Rekening-courantverhoudingen met niet-financiële instellingen 162 274 - Uitzettingen in de vorm van Nederlands schuldpapier met een rentetypische looptijd korter dan één jaar - - - Overige vorderingen 3.468 6.136 - Overige uitzettingen - -

Liquide middelen 66 600 - Kassaldi 1 1 - Banksaldi 65 599

Overlopende activa 12.000 12.274 - De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel van: - Europese overheidslichamen - - - Het Rijk - - - Overige Nederlandse overheidslichamen 5.533 7.638 - Overige nog te ontvangen en vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen 6.467 4.636

Totaal vlottende activa 67.178 36.412 Totaal generaal 158.006 120.209

123

(bedragen x € 1.000) PASSIVA 31-12-2019 31-12-2018 Vaste passiva

Eigen vermogen 40.107 35.299 - Algemene reserve 9.169 7.851 - Bestemmingsreserves 29.508 26.355 - Gerealiseerde resultaat 1.431 1.092

Voorzieningen 5.074 4.674 - Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's - - - Voorzieningen ter egalisering van kosten 2.936 2.530 - Voorzieningen voor bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen, waarvoor een heffing wordt geheven - - - Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is 2.138 2.144

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer 56.947 62.751 - Obligatieleningen - - - Onderhandse leningen van: 1. binnenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen - - 2. binnenlandse banken en overige financiële instellingen 56.947 62.751 3. binnenlandse bedrijven - - 4. openbare lichamen - - 5. overige binnenlandse sectoren - - 6. buitenlandse instellingen, fondsen, banken, bedrijven en overige sectoren - - - Door derden belegde gelden - - - Waarborgsommen - - - Overige leningen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer - - Totaal vaste passiva 102.128 102.723

Vlottende passiva

Netto vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar 9.353 8.925 - Kasgeldleningen aangegaan bij openbare lichamen - - - Overige kasgeldleningen - - - Banksaldi 30 2.039 - Overige schulden 9.323 6.886

Overlopende passiva 46.524 8.561 - Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen, met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume; 4.800 6.499 - De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren van: - Europese overheidslichamen - - Het Rijk - - Overige Nederlandse overheidslichamen 41.421 1.791 - Overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van het volgende begrotingsjaar komen 304 271 Totaal vlottende passiva 55.878 17.486 Totaal generaal 158.006 120.209

Gewaarborgde geldleningen 33.719 39.540 Garantstellingen 131 200

124

Toelichting op de balans per 31 december 2019 Vaste activa

Voor de wijze van waardering en afschrijving van vaste activa wordt verwezen naar 'grondslagen voor waardering en resultaatbepaling'.

IMMATERIËLE VASTE ACTIVA

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het - - saldo van agio en disagio Kosten onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief 286 - Bijdragen aan activa in eigendom van derden - - Totaal 286 -

Boekwaarde Investeringen Des- Afschrijvingen Bijdragen Af- Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per investeringen van waarderingen per 01-01-2019 derden 31-12-2019 Kosten afsluiten geldleningen, agio/disagio ------Kosten onderzoek en ontwikkeling voor een - 286 - - - - 286 bepaald actief ------Bijdragen aan activa in eigendom van derden Totaal - 286 - - - - 286

MATERIËLE VASTE ACTIVA De materiële vaste activa bestaan uit de volgende onderdelen: Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per per 31-12-2019 31-12-2018 Investeringen met een economisch nut 42.855 40.356 Investeringen met een economisch nut, 21.806 22.012 waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Investeringen in de openbare ruimte met 24.147 18.984 maatschappelijk nut In erfpacht uitgegeven gronden - - Totaal 88.808 81.353

De investeringen met een economisch nut kunnen als volgt worden onderverdeeld: Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Gronden en terreinen 2.492 2.516 Woonruimten - - Bedrijfsgebouwen 33.568 31.951 Grond-, wegen waterbouwkundige werken 4.436 3.356 Vervoermiddelen 887 784 Machines, apparaten en installaties 1.383 1.610 Overige materiële vaste activa 89 139

Totaal 42.855 40.356

125

Het onderstaande overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de investeringen met een economisch nut weer:

Boekwaarde Investeringen Des- Afschrijvingen Bijdragen Af- Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per investeringen van waarderingen per 01-01-2019 derden 31-12-2019 Gronden en terreinen 2.516 - 17 8 - - 2.492 Woonruimten ------Bedrijfsgebouwen 31.951 2.638 - 1.015 6 - 33.568 Grond-, wegen waterbouwkundige werken 3.356 1.461 - 193 187 - 4.436 Vervoermiddelen 784 242 - 139 - - 887 Machines, apparaten en installaties 1.610 120 - 348 - - 1.383 Overige materiële vaste activa 139 - - 50 - - 89 Totaal 40.356 4.461 17 1.752 193 - 42.855

Onderstaand geven wij de mutaties van investeringen met een economisch nut 2019 groter dan € 50.000. Het betreft de netto investeringen, dat wil zeggen dat de bijdragen van derden die direct gerelateerd zijn aan de investering op de betreffende investering in mindering zijn gebracht.

Beschikbaar Werkelijk Cumulatief (bedragen in euro's) gesteld krediet besteed in besteed t/m 2019 2019 Veegmachine RAVO 540 STH (2019) 180.000 188.030 190.637 Maaimach. vv. 70101207 John Deere 1505 55.000 53.890 53.890 Automatisering 2019 (incl. 2017 en 2018) 750.000 79.177 79.177 Kindcentrum Wagenborgen, gebouw 3.084.000 1.029.775 1.357.113 Kindcentr. Woldendorp semi-perm, terrein 160.000 159.092 159.092 Kindcentrum Spijk, gebouw 3.689.000 967.719 1.288.252 Kindcentrum Delfzijl West 799.000 348.193 470.982 VV WEO renov/nieuwbouw 196.300 194.361 214.684 kleedaccommodatie Kunstgrasv.onderlaag Holwierde KN19III-4 171.000 145.577 145.577 Kunstgrasv.toplaag Holwierde KN19 III-4 331.500 316.626 316.626 Kunstgrasv.onderlaag W'borgen KN19III-4 171.000 202.615 202.615 Kunstgrasv.toplaag W'borgen KN19III-4 331.500 339.404 339.404 9.918.300 4.024.460 4.818.050 Totaal

126

ECONOMISCH NUT – HEFFING De investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven kunnen als volgt worden onderverdeeld: Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Gronden en terreinen - - Woonruimten - - Bedrijfsgebouwen 18 27 Grond-, wegen waterbouwkundige werken 21.587 21.756 Vervoermiddelen - - Machines, apparaten en installaties 129 121 Overige materiële vaste activa 72 108

Totaal 21.806 22.012

Onderstaand overzicht laat het verloop van de boekwaarde van de investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven, zien: Boekwaarde Investeringen Des- Afschrijvingen Bijdragen Af- Boek-waarde (bedragen x € 1.000) per 01-01-2019 investeringen van waarderingen per 31-12- derden 2019 Gronden en terreinen ------Woonruimten ------Bedrijfsgebouwen 27 - - 9 - - 18 Grond-, wegen waterbouwkundige werken 21.756 493 - 662 - - 21.587 Vervoermiddelen ------Machines, apparaten en installaties 121 23 - 14 - - 129 Overige materiële vaste activa 108 - - 36 - - 72 Totaal 22.012 515 - 722 - - 21.806

Onder bijdragen van derden worden de bijdragen opgenomen, die direct gerelateerd zijn aan de investering. Onder de afwaarderingen worden de afwaarderingen vermeld wegens duurzame waardeverminderingen. De boekwaarde van de in erfpacht uitgegeven gronden is nihil per 31 december 2019.

De investeringen in 2019 groter dan € 50.000 staan in het volgende overzicht vermeld. Het betreft de netto investeringen, dat wil zeggen dat de bijdragen van derden die direct gerelateerd zijn aan de investering op de betreffende investering in mindering is gebracht.

Beschikbaar Werkelijk Cumulatief (bedragen in euro's) gesteld krediet besteed in besteed t/m 2019 2019 Riolering Wagenborgen-gedeelte De Hoogte 138.000 118.247 126.037 Riolering Delfzijl-Buitensingel 74.000 52.621 52.621 Riolering Meedhuizen-Cereslaan 162.000 162.000 162.000 374.000 332.868 340.658 Totaal

127

MAATSCHAPPELIJK NUT De investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut kunnen als volgt worden onderverdeeld:

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Gronden en terreinen 35 96 Woonruimten - - Bedrijfsgebouwen 550 581 Grond-, wegen waterbouwkundige werken 21.142 16.896 Vervoermiddelen - - Machines, apparaten en installaties 2.128 1.229 Overige materiële vaste activa 292 182 Totaal 24.147 18.984

De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut had het volgende verloop:

Boekwaarde Investeringen Des- Afschrijvingen Bijdragen Afwaar- Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 01-01-2019 investeringen van deringen per 31-12- derden 2019 Maatschappelijk nut vóór 2017 - Gebouwen ------Gronden en terreinen ------Grond-, wegen waterbouwkundige werken ------Machines, apparaten en installaties ------Overige materiële vaste activa ------Subtotaal ------Maatschappelijk nut vanaf 2017 Gebouwen 581 - - 31 - - 550 Gronden en terreinen 96 - 61 - - - 35 Grond-, wegen waterbouwkundige werken 16.896 7.264 - 1.256 1.762 - 21.142 Machines, apparaten en installaties 1.229 1.022 - 124 - - 2.128 Overige materiële vaste activa 182 142 - 32 - - 292 Subtotaal 18.984 8.428 61 1.442 1.762 - 24.147 Totaal 18.984 8.428 61 1.442 1.762 - 24.147 Onder bijdragen van derden worden de bijdragen opgenomen, die direct gerelateerd zijn aan de investering.

Beschikbaar Werkel. Cumulatief Investeringen maatschappelijk nut gesteld krediet besteed in besteed t/m 2019 2019 De Hoogte 125.000 109.631 115.958 Openbare Verlichting 2017 Armaturen 129.000 114.760 114.760 Openbare Verlichting 2018 Lichtmasten 478.000 393.648 470.495 Openbare Verlichting 2018 Armaturen 422.000 361.478 426.925 Project Meedhuizen 1.512.774 1.414.169 1.482.865 Kloosterlaan asfaltreconstructie 525.000 523.952 525.924 Felwerderweg asfaltreconstructie 310.000 288.402 289.567 Zuster Dijkemaweg versterkings/deklaag 110.000 93.074 93.074 Lage Trijnweg versterkings/deklaag 187.900 142.324 143.937 Fietspad Termunten-Woldendorp 300.000 247.854 256.746 Openbare Verlichting 2019 Armaturen 251.000 124.785 124.785

128

Beschikbaar Werkel. Cumulatief Investeringen maatschappelijk nut gesteld krediet besteed in besteed t/m 2019 2019 Dallingweersterweg 386.300 185.366 185.366 Meedenlaan, Termunten 125.000 120.279 120.279 Nansumerweg/Wierdeweg, Delfzijl 170.000 159.366 159.366 Kruislaan, Amsweer 77.500 75.202 75.202 Abel Olsderweg 475.000 102.874 102.874 Hoofdweg, Godlinze 55.000 51.084 51.084 Reconstr. Wijk Oosterveld 69.700 60.618 60.618 Fraillemaweg Noord, Losdorp 51.000 68.747 68.747 Watumerklap T'zijldiep vervangen val 231.250 166.515 166.515 Parkeerplaatsen sportpark Wagenborgen 120.000 75.115 75.115 Beschoeiing hout Hertenkamp 1 95.500 77.350 77.350 Openbaar groen 2019 KN19 II-1 500.000 250.444 250.444 Essentaksterfte 2019 541.000 142.305 142.305 Openbaar groen Meedhuizen (verkeer+meer) 112.050 112.050 112.050 Herinrichten plein De Vennen 1.900.000 1.093.951 1.093.951 Totaal 9.259.974 6.555.344 6.786.305

Desinvesteringen Grond Weiwerd -61.180 Totaal -61.180

FINANCIËLE VASTE ACTIVA Het verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2019 wordt in onderstaand overzicht weergegeven:

Boekwaarde Investeringen Des- Afschrijvingen/ Afwaar- Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 01-01-2019 investeringen Aflossingen deringen per 31-12- 2019 Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen 545 - - - - 545 - gemeenschappelijke regelingen ------overige verbonden partijen ------Leningen aan: - openbare lichamen ------woningbouwcorporaties ------deelnemingen 831 - - 831 - - - overige verbonden partijen 11 - - 4 - 7 Overige langlopende leningen ------Uitzettingen in 's Rijks schatkist met een ------rentetypische looptijd van één jaar of langer Uitzettingen in de vorm van Nederlands ------schuldpapier met een rentetypische looptijd van één jaar of langer Overige uitzettingen met een rentetypische 1.057 260 - 136 - 1.182 looptijd van één jaar of langer Totaal 2.444 260 - 970 - 1.734

129

Vlottende activa

VOORRADEN De in de balans opgenomen voorraden worden uitgesplitst naar de volgende categorieën:

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Grond- en hulpstoffen 8 44 Onderhanden werk, waaronder 2.455 2.741 bouwgronden in exploitatie Gereed product en handelsgoederen 398 - Vooruitbetalingen - - Totaal 2.861 2.785

BOUWGRONDEN IN EXPLOITATIE

Van de bouwgronden kan het volgende overzicht worden gegeven:

Boekwaarde per Investeringen Opbrengsten Winstuitname Boekwaarde Voorziening Balans- (bedragen x € 1.000) 01-01-2019 31-12-2019 waarde 31-12-2019 Gronden in exploitatie (GREX) 0 66 - 66 - 66 Gronden overig 2.741 - 352 2.389 - 2.389 Totaal 2.741 66 352 2.455 - 2.455

UITZETTINGEN MET EEN RENTETYPISCHE LOOPTIJD KORTER DAN ÉÉN JAAR De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd: Boekwaarde Voorziening Balanswaarde Balanswaarde (bedragen x € 1.000) 31-12-2019 oninbaarheid 31-12-2019 31-12-2018 Vorderingen op openbare lichamen 7.925 - 7.925 6.256 Verstrekte kasgeldleningen aan - - - - openbare lichamen Overige verstrekte kasgeldleningen - - - - Uitzettingen in 's Rijks schatkist met - - - - een rentetypische looptijd korter dan één jaar Rekening-courantverhoudingen met 40.695 - 40.695 8.087 het Rijk Rekening-courantverhoudingen met 162 - 162 274 niet-financiële instellingen Uitzettingen in de vorm van - - - - Nederlands schuldpapier met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Overige vorderingen 4.048 580 3.468 6.136 Overige uitzettingen - - - - Totaal 52.830 580 52.250 20.753

130

REKENING-COURANT MET HET RIJK De RC-verhouding met het Rijk is een gevolg van het verplichte schatkistbankieren. Op grond van artikel 2, lid 4, Wet financiering decentrale overheden wordt in de toelichting op de balans het drempelbedrag alsmede de ruimte c.q. overschrijding van het drempelbedrag vermeld:

(bedragen x €1.000 euro) Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4 Op dagbasis buiten 's Rijks schatkist gehouden middelen 329 467 373 388 Drempelbedrag 675 675 675 675 Ruimte onder het drempelbedrag 346 208 302 287 Overschrijding van het drempelbedrag - - - -

LIQUIDE MIDDELEN Het saldo van de liquide middelen bestaat uit de volgende componenten:

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Kassaldi 1 1 Banksaldi 65 599

Totaal 66 600

OVERLOPENDE ACTIVA De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden:

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 De van de Europese en Nederlandse 5.533 7.638 overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Overige nog te ontvangen bedragen, 6.467 4.637 en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal 12.000 12.274

131

NOG TE ONTVANGEN VOORSCHOTBEDRAGEN De in de balans opgenomen van EU, Rijk en overige Nederlandse overheidslichamen nog te ontvangen voorschotbedragen die zijn ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Saldo 01-01-2019 Toevoegingen Ontvangen Saldo 31-12- (bedragen x € 1.000) bedragen 2019 EU: - - - -

Het Rijk: - - - -

Overig: Subsidie sporttransitie 407 - - 407 Subsidie Prov. Groningen inz. IIP 2.473 388 2.473 388 Subsidie Prov Groningen inz. - 933 - 933 Marconi Subsidie Waddenfonds inz Marconi 3.247 3.805 3.247 3.805 Subsidie Waterschap Noorderzijlvest 830 - 830 - inz. Muzeeaquarium Subsidie Waterschap Noorderzijlvest 680 - 680 - inz. Bodemsanering voorm. Stortplaats Bierum Totaal 7.637 5.126 5.533

132

Vaste passiva

EIGEN VERMOGEN Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten:

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Algemene reserve 9.169 7.851 Bestemmingsreserves 29.508 26.355 Gerealiseerde resultaat 1.431 1.092

Totaal 40.107 35.299

RESERVES Het verloop van de reserves met een mutatie of een saldo per ultimo 2019 groter of gelijk aan € 1.000.000 wordt in onderstaand overzicht weergegeven.

Boekwaarde Toevoegingen Onttrek- Bestemming resultaat Boekwaarde (bedragen x € 1.000) 01-01-2019 kingen vorig boekjaar 31-12-2019

Algemene reserve 7.851 1.318 - - 9.169 Gerealiseerd resultaat vorig dienstjaar 1.092 - - -1.092 - Reserve transitie onderwijs 6.989 4.859 233 - 11.614 Reserve onderhoud bruggen 2.151 305 110 - 2.346 Reserve integraal investeringsprogramma 4.654 488 1.775 - 3.367 Reserve Sociaal Domein 2.405 - 1.460 - 945 Reserve vastgoed 658 649 - - 1.307 Reserve projecten Sociaal Domein - - - - - Reserve projecten 4.874 2.967 1.600 - 6.241 Overige reserves 4.625 998 1.934 - 3.688 Totaal 35.299 11.583 7.112 -1.092 38.677

VOORZIENINGEN Het verloop van de voorzieningen met een mutatie of een saldo per ultimo 31/12/2019 van groter of gelijk aan € 250.000 wordt onderstaand in een overzicht per voorziening weergegeven.

133

Boekwaarde Toevoegingen Vrijval Aanwending Boekwaarde (bedragen x € 1.000) 01-01-2019 31-12-2019 Voorzieningen ter egalisering van kosten Voorziening onderhoud Brede School 370 97 - 467 Noord Voorziening onderhoud Brede School 216 49 - 264 Tuikwerd Voorziening onderhoud wegen 2.160 819 774 2.205 2.746 964 - 774 2.936 Voorzieningen voor middelen van derden waarvan de bestemming gebonden is Voorziening riolering 56 83 56 83 Voorziening pensioenen bestuurders 892 155 50 998 Wachtgeld gewezen wethouder(s) en 268 - 74 195 burgemeester(s) Voorziening Wet Werk en Zekerheid 8 9 - - 17 Voorziening Fusie De Delta - Renn4 102 2 - 10 95 Voorziening liquidatie IVAK 13 - - 13 - Voorziening huisvesting Neptunus 30 - - 30 - Voorziening overige verplichtingen 558 193 - - 751 1928 442 0 232 2138 Totaal 4.674 1.406 - 1.006 5.074

VASTE SCHULDEN MET EEN RENTETYPISCHE LOOPTIJD LANGER DAN ÉÉN JAAR

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Obligatieleningen - - Onderhandse leningen - binnenlandse pensioenfondsen en - - verzekeringsinstellingen - binnenlandse banken en overige financiële 56.947 62.751 instellingen - binnenlandse bedrijven - - - openbare lichamen - - - overige binnenlandse sectoren - - - buitenlandse instellingen, fondsen, - - banken, bedrijven en overige sectoren

Door derden belegde gelden - - Waarborgsommen - - Overige leningen - -

Totaal 56.947 62.751

In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden over het jaar 2019.

(bedragen x € 1.000) Saldo 01-01-2019 Vermeerderingen Aflossingen Saldo 31-12-2019 Obligatieleningen - - - - Onderhandse leningen 62.751 - 5.804 56.947 Door derden belegde gelden - - - - Waarborgsommen - - - - Overige leningen - - - - Totaal 62.751 - 5.804 56.947

De totale rentelast voor het jaar 2019 met betrekking tot de vaste schulden bedraagt € 1,95 mln.

134

Vlottende passiva

KORTLOPENDE SCHULDEN De post kortlopende schulden kan als volgt worden onderscheiden:

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Netto-vlottende schulden met een 9.353 8.925 rentetypische looptijd korter dan één jaar Overlopende passiva 46.524 8.561

Totaal 55.878 17.486

NETTO-VLOTTENDE SCHULDEN MET EEN RENTETYPISCHE LOOPTIJD KORTER DAN ÉÉN JAAR

Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Kasgeldleningen aangegaan bij openbare - - lichamen Overige kasgeldleningen - - Banksaldi 30 2.039 Overige schulden 9.323 6.886

Totaal 9.353 8.925

OVERLOPENDE PASSIVA De post overlopende passiva kan als volgt onderscheiden worden: Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) per 31-12-2019 per 31-12-2018 Verplichtingen die in het begrotingsjaar 4.800 6.499 zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen De van de Europese en Nederlandse 41.421 1.791 overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren Overige vooruitontvangen bedragen die 304 271 ten bate van volgende begrotingsjaren komen

Totaal 46.524 8.561

135

VOORUITONTVANGEN VOORSCHOTBEDRAGEN MET EEN SPECIFIEKE BESTEDINGSDOEL De in de balans opgenomen van EU, Rijk en overige Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Saldo 01-01-2019 Ontvangen Vrijgevallen Saldo 31-12-2019 (bedragen x € 1.000) bedragen bedragen/terugbetalingen EU: - Rijk:

Voorschot OAB 303 178 - 481 Nationaal Programma Groningen - 10.500 233 10.267 Batch 1588 - 28.000 59 27.941 Voorschot RMC 356 - 34 322 Overig: Subsidies mbt het integraal investeringsplan 425 1.181 425 1.181 Subsidies inzake Marconi 61 - 61 - Gebiedsgerichte aanpak - 840 441 399 Luisterend Oor - 100 48 52 Groot Bronswijk terrein - 152 20 132 Voorschot ISV-gelden (bodemmodule) 0 - - 0 Onderwijsproject Delfzijl 646 - - 646 Totaal 1.791 40.951 1.321 41.421

NIET IN DE BALANS OPGENOMEN REGELINGEN De in de balans opgenomen van EU, Rijk en overige Nederlandse overheidslichamen ontvangen Aard/om- Oorspronkelijk Percentage borgstelling Boekwaarde Boekwaarde (bedragen x € 1.000) schrijving bedrag 31-12-2019 31-12-2018 Gewaarborgde leningen 100% 13.601 100 5.278 5.764 Gewaarborgde leningen 50% 41.946 50 28.441 33.725 Gewaarborgde leningen VKB 157 - 52 Totaal 55.703 33.719 39.540

Conform de BBV zijn deze bedragen niet in de telling van de balans opgenomen. Zie de bijlage voor een gespecificeerd overzicht van de gewaarborgde geldleningen.

De gemeente is voor een aantal auto`s en kopieerapparaten leasecontracten aangegaan. De jaarlijkse leasetermijn van de lopende contracten bedraagt € 48.000. De resterende looptijd van de contracten van de kopieerapparaten per jaareinde bedraagt 4,5 jaar. De gemiddelde resterende looptijd van de contracten van de auto's per jaareinde bedraagt 3 jaar. Naast de hierboven genoemde contracten heeft de gemeente meerdere contracten met een gemiddelde jaarlast van € 2 miljoen en een variërende resterende looptijd. Dit betreffen contracten inzake onder andere ICT systemen, energie (levering en netbeheer), telefonie, schoonmaak, salarisverwerking, financiële controles, beheer openbare verlichting en afvalverwerking.

136

Overzicht van baten en lasten over 2019 Raming 2019 Raming 2019 Realisatie vóór wijziging ná wijziging 2019

(bedragen x € 1.000) Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Omschrijving programma 1. Burger en Bestuur 339 2.330 -1.991 3.190 5.308 -2.118 2.342 4.457 -2.115 2. Wonen, Milieu en Economie 79 1.728 -1.649 169 1.717 -1.548 181 1.844 -1.663 3. Vergunning en Handhaving 357 1.436 -1.079 587 1.506 -919 779 1.453 -675 4. Ontwikkeling Vastgoed 1.461 3.448 -1.987 13.930 15.117 -1.187 6.363 8.741 -2.379 5. Openbare orde en veiligheid 10 2.602 -2.592 10 3.746 -3.736 8 3.571 -3.563 6. Werk en Inkomen 13.441 25.084 -11.643 13.566 25.909 -12.343 13.441 25.445 -12.004 7. Samenlevingszaken 2.040 27.896 -25.855 6.285 31.337 -25.051 6.122 31.746 -25.623 8. Beheer en Realisatie 7.526 14.488 -6.962 7.959 15.608 -7.649 7.686 15.212 -7.526 9. Algemene dekkingsmiddelen 64.244 833 63.411 68.485 820 67.665 70.368 962 69.407 Subtotaal programma's 89.498 79.845 9.653 114.182 101.067 13.114 107.291 93.432 13.859 Omschrijving algemene dekkingsmiddelen: Lokale heffingen 11.524 691 10.833 11.524 691 10.833 12.226 637 11.589 Algemene uitkeringen 51.665 - 51.665 55.714 - 55.714 56.760 - 56.760 Dividend 397 43 353 487 44 442 506 44 462 Saldo Financieringsfunctie 629 63 566 611 49 562 614 63 551 Overige algemene dekkingsmiddelen 30 36 -6 150 36 114 262 217 45 Subtotaal algemene dekkingsmiddelen 64.244 833 63.411 68.485 820 67.665 70.368 962 69.407 Gerealiseerde kosten overhead 2.118 10.145 -8.027 2.138 10.725 -8.587 2.382 11.428 -9.046 Vennootschapsbelasting - 8 -8 - 8 -8 - 4 -4 Onvoorzien - 56 -56 - 56 -56 - - - Gerealiseerde totaal saldo van baten en 91.616 90.054 1.562 116.320 111.857 4.463 109.673 104.864 4.809 lasten Toevoeging/onttrekking aan reserves: 1. Burger en Bestuur - - - 729 729 - 729 729 - 2. Wonen, Milieu en Economie 120 - 120 570 551 19 570 422 148 3. Vergunning en Handhaving ------4. Ontwikkeling Vastgoed 260 488 -229 351 1.178 -827 1.871 1.178 692 5. Openbare orde en veiligheid 200 - 200 332 211 121 185 211 -26 6. Werk en Inkomen - - - 793 128 665 793 128 665 7. Samenlevingszaken 820 1.729 -909 2.697 5.685 -2.989 2.467 5.752 -3.286 8. Beheer en Realisatie 305 437 -132 896 989 -93 503 989 -486 9. Algemene uitkering 32 369 -337 32 369 -337 32 369 -337 9. Overige algemene dekkingsmiddelen - - - 1.056 1.772 -716 1.056 1.772 -716 10. Overhead - - - - 33 -33 - 33 -33 Subtotaal mutaties reserves 1.736 3.022 -1.286 7.455 11.644 -4.190 8.204 11.583 -3.378 93.352 93.076 276 123.774 123.501 273 117.877 116.447 1.431 Gerealiseerde resultaat

137

Toelichting op het overzicht van baten en lasten over 2019 De tekstuele toelichting op de baten en lasten staat onder de programma's.

PROGRAMMA 1. BURGER EN BESTUUR

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 2.342 3.190 339 -849 - - Lasten 4.457 5.308 2.330 - 851 - Saldo -2.115 -2.118 -1.991 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -2.115 -2.118 -1.991 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves ------Gerealiseerd resultaat -2.115 -2.118 -1.991 -849 851 -

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Kosten herindeling -830 830 Ten behoeve van diverse werkzaamheden voor de herindeling is budget beschikbaar gesteld voor de jaren 2019 en 2020. De niet bestede middelen zullen worden ingezet in 2020.

Saldo overige afwijkingen diverse posten -19 21

-849 851

138

PROGRAMMA 2. WONEN, MILIEU EN ECONOMIE

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 181 169 79 12 - - Lasten 1.844 1.717 1.728 - -128 - Saldo -1.663 -1.548 -1.649 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -1.663 -1.548 -1.649 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves 148 19 120 - - 129 Gerealiseerd resultaat -1.516 -1.529 -1.529 12 -128 129

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Project Duurzaam Dynamisch Delfzijl 39 -148 109 Bij de voortgangsrapportage projecten in 2019 is een te hoge schatting gemaakt van de over te hevelen middelen inzake energie-visie, waardoor teveel is overgeheveld naar 2020 via de reserve projecten. Het saldo wordt ontrokken aan de reserve projecten en is voor 2019 beschikbaar. Verschil baten vloeit voort uit een niet geraamde doorbelasting voor het aandeel van Loppersum en Appingedam.

Saldo overige afwijkingen diverse posten -27 20 20

12 -128 129

139

PROGRAMMA 3. VERGUNNING EN HANDHAVING

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 779 587 357 192 - - Lasten 1.453 1.506 1.436 - 53 - Saldo -675 -919 -1.079 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -675 -919 -1.079 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves ------Gerealiseerd resultaat -675 -919 -1.079 192 53 -

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Omgevingsvergunningen 182 Het positieve verschil wordt hier verklaard doordat we meer aanvragen om een omgevingsvergunning bouw zijn ingediend dan vooraf gedacht alsmede 2 aanvragen die tot een hoge heffing leges (€130.000 respectievelijk €144.000) hebben opgeleverd in verband met een grote bouwsom.

Saldo overige afwijkingen diverse posten 10 53

192 53

140

PROGRAMMA 4. ONTWIKKELING VASTGOED

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 6.363 13.930 1.461 -7.568 - - Lasten 8.741 15.117 3.448 - 6.376 - Saldo -2.379 -1.187 -1.987 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -2.379 -1.187 -1.987 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves 692 -827 -229 - - 1.519 Gerealiseerd resultaat -1.687 -2.014 -2.216 -7.568 6.376 1.519

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Nationaal Programma Groningen -3.354 3.354 Lagere uitgaven zijn enerzijds het gevolg dat uitgaven van Centrum Zuid Oost (bijvoorbeeld aankoop pand Molenberg) later plaats zullen vinden dan gepland. Dit geldt ook voor een deel van de andere projecten die worden gesubsidieerd uit NPG middelen (MFC Spijk, Plein Woldendorp en Project van Bocht tot Boog). Doordat deze volledig gesubsieerd zijn, is de afwijking bij de baten en lasten identiek. De uitgaven van deze projecten worden allen voorzien in 2020.

Integraal Investeringsprogramma -3.070 2.754 300 De werkelijke uitgaven van de diverse projecten uit de actieplannen Centrum, Dorpen & Wijken waren lager dan de raming. Daarnaast is hierin begrepen een technische wijziging van ca 1 miljoen (die per saldo ook geen impact heeft). De baten zijn hierdoor eveneens lager doordat de uitgaven grotendeels worden gedekt door subsidies waarvoor voorschotten zijn ontvangen. Dit betreffen subsidies, Werk, Energie en Leefbaarheid (WEL) en het Financieel Arrangement (FA). De lasten en baten voor de uitvoering van de projecten uit de actieplannen hebben een meerjarig verloop en worden verrekend met de reserve integraal investeringsprogramma. Deze reserve is toereikend om de geprognosticeerde projectkosten te dekken.

Marconi -820 -563 1.383 De uitgaven van € 4,1 mln, ten opzichte van een schatting van 3,5 miljoen. Deze kosten zijn merendeels subsidiabel en worden gedekt vanuit het Waddenfonds en de provinciale bijdragen. De uitgaven betreffen in hoofdzaak de kosten van de dijkverlegging (afrekening met het waterschap), de ontwikkeling van de camperparkeerplaatsen en omgeving museum. Het niet subsiabele deel wordt verrekend met onze eigen bijdrage in het IIP.

Gaswinningsdossier -17 393 Jaarlijks wordt de gemeente gecompenseerd voor werkzaamheden die worden uitgevoerd voor het gaswinningsdossier. Een deel van de kosten wordt op andere programma's verantwoord.

Batch 1588 -432 432 De uitgaven zijn over 2019 lager dan voorzien, gegeven het feit dat het aantal aanvragen nog beperkt was (en onze inzet navenant). Doordat deze uitgaven volledig worden vergoed, is er sprake van een zelfde verschil bij de baten.

Saldo overige afwijkingen diverse posten 125 6 -164

-7.568 6.376 1.519

141

PROGRAMMA 5. OPENBARE ORDE EN VEILIGHEID

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 8 10 10 -2 - - Lasten 3.571 3.746 2.602 - 175 - Saldo -3.563 -3.736 -2.592 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -3.563 -3.736 -2.592 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves -26 121 200 - - -147 Gerealiseerd resultaat -3.589 -3.615 -2.392 -2 175 -147

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Explosieven opsporen en ruimen 147 -147 In 2019 heeft er minder onderzoek naar explosieven plaatsgevonden dan ingeschat. Het hieruit voortvloeiende voordeel wordt ten gunste van de reserve gebracht.

Saldo overige afwijkingen diverse posten -2 28

-2 175 -147

142

PROGRAMMA 6. WERK EN INKOMEN

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 13.441 13.566 13.441 -125 - - Lasten 25.445 25.909 25.084 - 464 - Saldo -12.004 -12.343 -11.643 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -12.004 -12.343 -11.643 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves 665 665 - - - - Gerealiseerd resultaat -11.339 -11.678 -11.643 -125 464 -

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Uitkeringen BUIG -163 14 De lasten zijn hoger dan geraamd doordat de kosten voor de BUIG hoger (€100.000) zijn uitgevallen dan door het Werkplein Fivelingo zijn geraamd. Dit wordt mede veroorzaakt door tegenvallende uitstroom. Daarnaast zijn er extra kosten gemaakt voor een bestandsanalyse (€ 45.000)

Armoede- en minimabeleid 38 -221 Het armoedebeleid verloopt grotendeels via Werkplein Fivelingo. Doordat hier steeds meer aandacht voor is, nemen de kosten ook toe. Er wordt steeds meer ingezet op vroegsignalering. Dit leidt in eerste instantie tot hogere kosten, maar dit moet zich later terug verdienen.

Uitvoeringskosten 552 In de Prognose 2019 van werkplein Fivelingo bleek een tekort op de uitvoeringskosten bij het werkplein. Deze extra uitvoeringskosten (€ 552.000) zijn hier bijgeraamd. Doordat uiteindelijk in de jaarrekening van werkplein Fivelingo bleek dat er geen extra uitvoeringskosten worden doorberekend valt de bijraming vrij. De bijgeraamde dekking in de T2-rapportage valt per saldo niet vrij, maar moet worden in gezet ter dekking van de tekorten binnen het brede spectrum van het sociaal domein (Wmo en jeugd).

Saldo overige afwijkingen diverse posten 0 119

-125 464

143

PROGRAMMA 7. SAMENLEVINGSZAKEN

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 6.122 6.285 2.040 -163 - - Lasten 31.746 31.337 27.896 - -409 - Saldo -25.623 -25.051 -25.855 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -25.623 -25.051 -25.855 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves -3.286 -2.989 -909 - - -297 Gerealiseerd resultaat -28.909 -28.040 -26.764 -163 -409 -297

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Wmo -406 Binnen het budget WMO is sprake van 2 overschrijdingen. Dit betreffen de WMO Indicaties huishoudelijke hulp en WMO vervoer. Er zijn in 2019 aanzienlijk meer WMO indicaties dan in voorgaande jaren. Belangerijke oorzaken hier zijn de toenemende vergrijzing en wijzigingen in het beleid van de eigen bijdrage door het Rijk. Daarnaast spelen tariefsverhogingen door de AmvB reele tarieven Wmo een rol. Oorzaak van de toename WMO vervoer is meer ouderen (vergrijzing) maar ook door de komst van het ziekenhuis in Scheemda. Er zijn veel senioren die een pas aanvragen vanwege het vervoer naar het ziekenhuis. In 2020 wordt gekeken of het vervoer naar het ziekenhuis goedkoper kan. Er wordt een proef gestart met de vervoerder. Daarnaast stuurt het WMO team erop dat pashouders hun valyspas (WMO vervoer voor langere afstanden dan 5 zones) gebruiken om naar het ziekenhuis te reizen. Dit leverde in de laatste maanden van 2019 een lichte kostenbesparing op.

Jeugd- en jongerenwerk -511 Het RIGG heeft eind 2019 een extra last aan de gemeenten doorbelast betreffende (oude) posten t/m 2018. Deze stonden nog bij hen open en moesten nog verrekend. In 2019 is dit uitgezocht. Voor de gemeente Delfzijl betekent dit een aanvullend bedrag van € 225.000. Daarnaast is er eind 2019 sprake van een loon- en prijsbijstelling bij de zorginstellingen van 2,5% met terugwerkende kracht naar 1 januari 2019. Voor de gemeente Delfzijl kwam dit neer op een bedrag van €165.000. Tevens kwamen er nog betalingen aan het licht van 2019 bij Jeugdhulpaanbiedrs die nog niet waren gefactureerd aan de gemeente voor een bedrag van € 220.000. Meestal als gevolg van achterstanden bij de jeugdhulpaanbieder in de administratieve verwerking. Op de inhuur van professionals (bijvoorbeeld gedragwetenschappers) is een voordeel behaald ten opzichte van de planning.

Projecten uitvoeringsagenda Sociaal Domein -108 100 Bij de voortgangsrapp. projecten in 2019 is een te hoge schatting (€100.000) gemaakt waardoor teveel is overgeheveld naar 2020 via de reserve projecten. Het saldo wordt ontrokken aan de reserve projecten en is voor 2019 beschikbaar.

Openbare bibliotheek 130 Omdat de kosten voor de onderdelen Plezier in lezen uit de OAB middelen zijn bekostigd, zijn er middelen over.

144

Verschil Verschil Verschil baten lasten reserves OGGZ-DAL -100 100 Evenals voorgaande jaren wordt het overgebleven bedrag betreffende de subsidie voor het plan aanpak/jaarplan OGGZ middels vooruitontvangen subsidie overgeheveld naar 2020. Dit is in overeenstemming met de Gemeente Groningen die de subsidie heeft verstrekt.

Scholentransitie 15 93 -108 In de raming van de onderwijstransitie is rekening gehouden met sloopkosten voor Farmsum (€ 262.000) en Flambouw (€ 80.000) hiervoor is respectievelijk € 153.000 en € 10.000 uitgegeven ivm sloop en voorbereidingskosten. Daarnaast zijn er ten aanzien van de gehele onderwijshuisvestingstransitie voorbereidingen, projectleiderskosten, communicatie en ondersteunende diensten verricht voor € 71.000. Per saldo een voordeel van € 108.000 wat weer terug wordt gestort in de reserve onderwijshuisvesting.

Projecten cultuur/gebiedsregie 211 -213 Op het gebied van cultuur en gebiedsregie zijn in 2019 een aantal projecten gestart die een doorloop hebben in 2020. Dit zijn voor gebiedsregie de zorgen bewonersinitiatieven. In het kader van cultuur zijn dit 75 jaar vrijheid, slotsubsidie Kleine polder, Tocht om de Noord en culturele historie Delfzijl. De resterende bedragen gaan middels de reserve projecten over naar 2020.

Beschermd Wonen -151 202 Er is een aantal onderdelen in het uitvoeringsprogramma niet uitgevoerd, omdat de planning is opgeschoven, zoals migratiekosten en de pilot begeleid wonen. De migratiekosten worden pas in 2022 gemaakt, omdat in het project front- en backoffice is besloten dat alle gemeenten dan ook daadwerkelijk verantwoordelijk worden voor registratie in de eigen systemen. De pilot begeleid wonen geven we pas in 2020 vorm. De voorgaande jaren is het nog niet gelukt tot een goede en adequate pilot te komen met volledige samenwerking met de benodigde partners. Er is verder door ziekte minder uitgegeven aan uitvoeringscapaciteit Beschermd Wonen. Daarnaast zijn er minder jongeren begeleid voor het project Jongerenwad.

Saldo overige afwijkingen diverse posten 73 -120 -76

-163 -409 -297

145

PROGRAMMA 8. BEHEER EN REALISATIE

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 7.686 7.959 7.526 -273 - - Lasten 15.212 15.608 14.488 - 396 - Saldo -7.526 -7.649 -6.962 - - - Onvoorzien ------Totaal saldo van baten en lasten -7.526 -7.649 -6.962 - - - Toevoeging/onttrekking aan reserves -486 -93 -132 - - -393 Gerealiseerd resultaat -8.011 -7.742 -7.094 -273 396 -393

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Huisvuildienst 14 -155 De volgende ontwikkelingen hebben in 2019 geleid tot kostenoverschrijding op de huisvuildienst. Landelijke afvalstoffenbelastingen zijn verhoogd. Meer mensen dan verwacht hebben afval gebracht op het overslagstation. Kosten voor vervoer- en verwerking van GFT- en huishoudelijk afval zijn in 2019 toegenomen. Marktprijzen voor gescheiden reststoffen zijn gedaald. Ons afvalbeleid is er mede op gericht om, door efficiënte afvalscheiding en reductie van hoeveelheden, de financiële effecten van deze ontwikkelingen te compenseren.

Onderhoud bruggen 6 384 -390 Als gevolg van prioritering in de werkzaamheden zijn de hoogst noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan kunstwerken uitgevoerd. Er zijn inspecties uitgevoerd. De voorbereidingen om in 2020 grootschalig deze onderhoudswerkzaamheden (gecombineerd 2019 en 2020) op te pakken zijn gedaan. Het bestek wordt geschreven en op de markt gezet, doel is om april een aannemer te selecteren die in 2020 het werk kan uitvoeren.

Ontwikkeling voormalig sportpark Uitwierde -232 218 De uitvoering van het project sportpark Uitwierde kent enige vertraging. Middels de derde tussentijdse rappportage zijn de middelen beschikbaar gesteld in 2020, waarin afronding inclusief overdracht van gronden wordt voorzien.

Baten begraafplaatsrechten -147 -3 Bij de 2e tussenrapportage is het vormen van een reserve voor de baten begraafplaatsrechten administratief niet juist verwerkt. Gevolg is dat er per abuis bij de baten € 150.000 is bijgeraamd.

Saldo overige afwijkingen diverse posten 86 -51 0

-273 396 -393

146

PROGRAMMA 9. ALGEMENE DEKKINGSMIDDELEN

Lokale heffingen

Realisatie Raming Raming Realisatie Verschil (Bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor 2018 wijziging wijziging Onroerende-zaak belasting 11.213 10.635 10.635 10.190 578 Precariorechten 463 468 468 622 -5 Belasting op honden 165 158 158 153 7 Toeristenbelasting 158 115 115 115 44 Reclamebelasting 57 58 58 64 -1 Lasten heffing en invordering -467 -601 -601 -615 134 Totaal 11.589 10.833 10.833 10.530 756

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging:

Onroerende-zaak belastingen 578 Bij het vaststellen van de tarieven voor 2019 (medio november 2018) is een gedeelte van de taxaties voor niet-woningen geraamd. Deze raming is te laag geweest. Bij de werkelijk taxaties is de WOZ waarde hoger uitgevallen, daarnaast is er een stuk areaaluitbreiding het gevolg van hogere WOZ waarde. Dit levert in totaal een voordeel op van 578.000 euro. In de bepaling van de tarieven voor 2020 zijn deze (hogere) taxatiewaarden meegenomen.

Saldo overige afwijkingen diverse posten 178

756 Algemene uitkering

Realisatie Raming Raming Realisatie Verschil (Bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor 2018 wijziging wijziging Algemene uitkeringen 56.760 55.714 51.665 53.095 1.046 Toevoeging/onttrekking aan reserves -337 -337 -3.274

Gerealiseerde resultaat 56.423 55.377 51.665 49.821 1.046

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging:

Algemene uitkering 1.046 De extra Rijksmiddelen welke we ontvingen bij de Decembercirculaire 2019 konden niet meer in de begroting worden verwerkt. Het gaat om : middelen voor gezondheidsgevolgen aardbevingen (€328.000), Klimaatmiddelen (€ 637.000)en middelen voor raadsondersteuning (€ 71.000). Tevens was er een afronding van maatstaven (€ 3.000) en een nagekomen bate 1.046

147

Dividend

Realisatie Raming Raming Realisatie Verschil (Bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor 2018 wijziging wijziging Bank Nederlanse Gemeenten 112 99 99 99 13 Enexis/Edon 289 290 245 248 -1 Boekwinst verkoop aandelen Overige deelnemingen 61 53 9 57 7

Totaal 462 442 353 404 19

Saldo financieringsfunctie Realisatie Raming Raming Realisatie Verschil (Bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor 2018 wijziging wijziging Baten 551 562 566 1.037 -11

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging:

Saldo overige afwijkingen diverse posten -11

-11

Overige algemene dekkingsmiddelen

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (Bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 262 150 30 112 Lasten 217 36 36 -181 Saldo 45 114 -6 Onvoorzien Totaal saldo van baten en lasten 45 114 -6 Toevoeging/onttrekking aan reserves -716 -716 0 Gerealiseerde resultaat -671 -602 -6 112 -181 0

148

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Btw-compensatiefonds 105 Extra baten zijn ontstaan door het alsnog compenseren van omzet-belasting over gemaakte kosten over de jaren 2013 tot en met 2016.

Voorziening dubieuze debiteuren -172 Voor openstaande vorderingen op debiteuren is een voorziening voor oninbaarheid. Jaarlijks wordt bij het opmaken van de jaarrekening een inschatting gemaakt van de oninbare posten. De totale vordering op belastingdebiteuren is hoger dan voorgaande jaren door achterstanden bij het Noordelijk Belasting Kantoor, waardoor het risico voor oninbaarheid toeneemt.

Saldo overige afwijkingen diverse posten 7 -9 0

112 -181 0

149

OVERHEAD

Realisatie Raming Raming Verschil Verschil Verschil (Bedragen x € 1.000) 2019 2019 na 2019 voor baten lasten reserves wijziging wijziging Baten 2.382 2.138 2.118 244 Lasten 11.428 10.725 10.145 -703 Saldo -9.046 -8.587 -8.027 Onvoorzien 0 0 0 Totaal saldo van baten en lasten -9.046 -8.587 -8.027 Toevoeging/onttrekking aan reserves -33 -33 0 0 Gerealiseerde resultaat -9.079 -8.620 -8.027 244 -703 0

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen vermeld tussen Verschil Verschil Verschil de realisatie en de ramingen na wijziging: baten lasten reserves

Personele inzet -368 Om een goede personele bezetting te managen is in de huidige roerige organisatie, waarin wij naast de opgaven vanuit de gaswinningsproblematiek en de toekomstige herindeling, een hele opgaaf. Ondanks dát, is in verhouding redelijk binnen de bestaande ramingen geopereerd. De overschrijding is voornamelijk ontstaan door het voortijdig vertrek van een tweetal medewerkers waarvoor aan de nieuwe werkgever transactievergoedingen zijn vergoed.

Detacheringen 207 -194 Als gevolg van samenwerkingen is personeel ingezet voor gezamelijke taken. De hiervoor ontvangen vergoedingen zijn ingezet voor vervanging van de personele inzet.

Arbo 33 -86 De extra kosten zijn het gevolg een inhaalslag ARBO / RI&S organisatie breed: • het aanschaffen van extra bedrijfskleding buitendienst voor nieuw personeel en extra inhuurkrachten • het vervangen van afgekeurd klimmateriaal; o.a. ladders, steigers en tuig • het repareren van handgereedschappen hagensnoeier en maai-apperatuur. • het wegnemen van (exemplarische) trillingen in maaimachines

Saldo overige afwijkingen diverse posten 4 -55 0

244 -703 0

Onvoorzien In de primitieve begroting is een post voor onvoorziene uitgaven opgenomen van € 56.000. De raming van deze post is gebaseerd op een bedrag van € 2,25 per inwoner. In het afgelopen begrotingsjaar zijn geen begrotingswijzigingen ten laste van de onvoorziene uitgaven gebracht.

150

Nog te autoriseren begrotingsoverschrijdingen

Realisatie 2019 Raming 2019 ná wijziging Begrotingsafwijking

(bedragen x € 1.000) Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Omschrijving programma

1. Burger en Bestuur 2.342 4.457 -2.115 3.190 5.308 -2.118 -849 851 2 2. Wonen, Milieu en Economie 181 1.844 -1.663 169 1.717 -1.548 12 -128 -115 3. Vergunning en Handhaving 779 1.453 -675 587 1.506 -919 192 53 244 4. Ontwikkeling Vastgoed 6.363 8.741 -2.379 13.930 15.117 -1.187 -7.568 6.376 -1.192 5. Openbare orde en veiligheid 8 3.571 -3.563 10 3.746 -3.736 -2 175 173 6. Werk en Inkomen 13.441 25.445 -12.004 13.566 25.909 -12.343 -125 464 339 7. Samenlevingszaken 6.122 31.746 -25.623 6.285 31.337 -25.051 -163 -409 -572 8. Beheer en Realisatie 7.686 15.212 -7.526 7.959 15.608 -7.649 -273 396 123 9. Algemene dekkingsmiddelen 70.368 962 69.407 68.485 820 67.665 1.883 -142 1.742 Subtotaal programma's 107.291 93.432 13.859 114.182 101.067 13.114 -6.891 7.636 745 Omschrijving algemene dekkingsmiddelen: Lokale heffingen 12.226 637 11.589 11.524 691 10.833 703 54 756 Algemene uitkeringen 56.760 - 56.760 55.714 - 55.714 1.046 - 1.046 Dividend 506 44 462 487 44 442 19 -0 19 Saldo Financieringsfunctie 614 63 551 611 49 562 3 -14 -11 Overige algemene dekkingsmiddelen 262 217 45 150 36 114 112 -181 -69 Subtotaal algemene dekkingsmiddelen 70.368 962 69.407 68.485 820 67.665 1.883 -142 1.742 Gerealiseerde kosten overhead 2.382 11.428 -9.046 2.138 10.725 -8.587 244 -703 -459 Vennootschapsbelasting - 4 -4 - 8 -8 - 4 4 Onvoorzien - - - - 56 -56 - 56 56 Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten 109.673 104.864 4.809 116.320 111.857 4.463 -6.647 6.993 346 Toevoeging/onttrekking aan reserves:

1. Burger en Bestuur 729 729 - 729 729 - - - - 2. Wonen, Milieu en Economie 570 422 148 570 551 19 - 129 129 3. Vergunning en Handhaving ------4. Ontwikkeling Vastgoed 1.871 1.178 692 351 1.178 -827 1.519 - 1.519 5. Openbare orde en veiligheid 185 211 -26 332 211 121 -147 - -147 6. Werk en Inkomen 793 128 665 793 128 665 - - - 7. Samenlevingszaken 2.467 5.752 -3.286 2.697 5.685 -2.989 -230 -67 -297 8. Beheer en Realisatie 503 989 -486 896 989 -93 -393 - -393 9. Algemene uitkering 32 369 -337 32 369 -337 - - - 9. Overige algemene dekkingsmiddelen 1.056 1.772 -716 1.056 1.772 -716 0 -0 0 10. Overhead - 33 -33 - 33 -33 - - - Subtotaal mutaties reserves 8.204 11.583 -3.378 7.455 11.644 -4.190 750 62 811 Gerealiseerde resultaat 117.877 116.447 1.431 123.774 123.501 273 -5.897 7.054 1.157

151

Omschrijving (x1.000) Conclusie: Conclusie: Onrechtmatig Onrechtmatig en maar telt niet telt mee voor het mee voor het oordeel 2. Wonen, Milieu en Economie Overschrijding € 128 Project Duurzaam Dynamisch Delfzijl € 148.000 € 148.000 Bij de voortgangsrapportage projecten in 2019 is een te hoge schatting gemaakt waardoor teveel is overgeheveld naar 2020 via de reserve projecten. Het saldo wordt ontrokken aan de reserve projecten en is voor 2019 beschikbaar.

7. Samenlevingszaken Overschrijding € € 409 WMO € 406.000 € 406.000 Binnen het budget WMO is sprake van 2 overschrijdingen. Dit betreffen de WMO Indicaties huishoudelijke hulp en WMO vervoer. Er zijn in 2019 aanzienlijk meer WMO indicaties dan in voorgaande jaren. Belangerijke oorzaken hier zijn de toenemende vergrijzing en wijzigingen in het beleid van de eigen bijdrage door het Rijk. Daarnaast spelen tariefsverhogingen door de AmvB reele tarieven Wmo een rol. Oorzaak van de toename WMO vervoer is meer ouderen (vergrijzing) maar ook door de komst van het ziekenhuis in Scheemda. Er zijn veel senioren die een pas aanvragen vanwege het vervoer naar het ziekenhuis. In 2020 wordt gekeken of het vervoer naar het ziekenhuis goedkoper kan. Er wordt een proef gestart met de vervoerder. Daarnaast stuurt het WMO team erop dat pashouders hun valyspas (WMO vervoer voor langere afstanden dan 5 zones) gebruiken om naar het ziekenhuis te reizen. Dit leverde in de laatste maanden van 2019 een lichte kostenbesparing op. Jeugd- en jongerwerk € 511.000 € 511.000 Het RIGG heeft eind 2019 een extra last aan de gemeenten doorbelast betreffende (oude) posten t/m 2018. Deze stonden nog bij hen open en moesten nog verrekend. In 2019 is dit uitgezocht. Voor de gemeente Delfzijl betekent dit een aanvullend bedrag van € 225.000. Daarnaast is er eind 2019 sprake van een loon- en prijsbijstelling bij de zorginstellingen van 2,5% met terugwerkende kracht naar 1 januari 2019. Voor de gemeente Delfzijl kwam dit neer op een bedrag van €165.000. Tevens kwamen er nog betalingen aan het licht van 2019 bij Jeugdhulpaanbiedrs die nog niet waren gefactureerd aan de gemeente voor een bedrag van € 220.000. Meestal als gevolg van achterstanden bij de jeugdhulpaanbieder in de administratieve verwerking. Op de inhuur van professionals (bijvoorbeeld gedragwetenschapers) is een voordeel behaald ten opzichte van de planning.

Overige algemene dekkingsmiddelen € 181.000 Overschrijding € 181 Voorziening dubieuze debiteuren € 172.000 € 172.000 Voor openstaande vorderingen op debiteuren is een voorziening voor oninbaarheid. Jaarlijks wordt bij het opmaken van de jaarrekening een inschatting gemaakt van de oninbare posten.

Overhead Overschrijding € 703 Personele inzet € 368.000 € 368.000 Om een goede personele bezetting te managen is in de huidige roerige organisatie, waarin wij naast de opgaven vanuit de gaswinningsproblematiek en de toekomstige herindeling, een hele opgaaf. Ondanks dát, is in verhouding redelijk binnen de bestaande ramingen geopereerd. De overschrijding is voornamelijk ontstaan door het voortijdig vertrek van een tweetal medewerkers waarvoor aan de nieuwe werkgever transactievergoedingen zijn vergoed.

152

Omschrijving (x1.000) Conclusie: Conclusie: Onrechtmatig Onrechtmatig en maar telt niet telt mee voor het mee voor het oordeel

Detacheringen € 194.000 € 194.000 Als gevolg van samenwerkingen is personeel ingezet voor gezamelijke taken. De hiervoor ontvangen vergoedingen zijn ingezet voor vervanging van de personele inzet.

Arbo € 86.000 € 33.000 € 53.000 De extra kosten zijn het gevolg een inhaalslag ARBO / RI&S organisatie breed. Tegenover deze kosten staat ook een bate van € 33.000. Blijft als extra last € 53.000.

Automatisering € 63.000 € 63.000 In zijn algemeenheid is dat de kosten voor software en licenties zijn gestegen te opzichte van 2018. Daarnaast is € 12.000 minder ontvangen betreffende de afrekening 2018 van GemCC.

153

Overzicht incidentele baten en lasten

Incidentele baten Realisatie 2019 Raming 2019 na Raming 2019 voor (bedragen x € 1.000) wijziging wijziging 1. Burger en bestuur - 751 - College van B&W - - - Kosten herindeling - 751 - 2. Wonen, Milieu en Economie - - - Ruimtelijke plannen en omgevingswet - - - Duurzaam Delfzijl en beheerplan Waddenzee - - - Algemeen beleid milieu - - - 3. Vergunningen en handhaving 412 230 - Omgevingsvergunningen 412 230 - 4. Ontwikkeling en Vastgoed 5.595 13.288 - Vastgoed en gebiedsontwikkeling - - - Grondexploitatie -718 -718 - Lumpsum aardbevingen 1.908 1.925 - Vastgoed, verkoop 707 707 - Vennenflat, jaarschijf 260 260 - Nat.Programma Groningen 257 3.611 - Transitie particuliuere woningvoorraad 1.103 1.103 - Batch 1588 968 1.400 - Marconi 2.680 3.500 - IIP -1.570 1.500 - 5. Openbare orde en Veiligheid -1.118 -1.118 - Explosieven -1.118 -1.118 - 6. Werk en Inkomen - 125 - Bijstandsverlening - 125 - Armoede- en minimabeleid - - - 7. Samenlevingszaken 5.071 5.249 1.065 Elk dorp een dak - - - Vroegtijdige schoolverlaters 130 130 130 Uitvoeringsagenda Sociaal Domein - - - Bewonersinitiatieven - - - Beschermd Wonen 394 545 - Verhoogde asielinstroom - - - Dementie en gezond in de stad - - - Scholentransitie 4.150 4.135 935 Onderwijsachterstandenbeleid 355 297 - Onderhoud molens - - - Lokaal Sociaal Beleid 142 142 - WMO - - - OGGZ-DAL -100 - - Projecten cultuur/gebiedsregie - - -

154

Incidentele baten Realisatie 2019 Raming 2019 na Raming 2019 voor (bedragen x € 1.000) wijziging wijziging 8. Beheer en Realisatie - 382 - Burgerparticipatie openbare ruimte - - - Essentaksterfte - - - Sanering COA-terrein - - - Project voormalig sportpark Uitwierde 232 232 - Verhardingen - - - Onderhoud bruggen - - - Begraafplaatsrechten - 150 - Project voormailig sportpark Uitwierde -232 - - Huisvuildienst - - - Overhead 179 -28 - Personele inzet 404 197 - Duurzame inzetbaarheid - - - Huishoudelijke dienstverlening - - - Lumpsum gaswinning -225 -225 - Algemene dekkingsmiddelen 5.304 3.407 870 Krimpmiddelen 870 870 870 algemene uitkering (incidenteel deel) 3.453 2.417 - Vrijval SPUK 120 120 - Onroerende-zaakbelasting 578 - - Lasten heffing en invordering en toeristenbelasting 178 - - Btw-compensatiefonds 105 - - Voorziening dubieuze debiteuren - - - Totaal incidentele baten 15.443 22.286 1.935

155

Incidentele lasten Realisatie 2019 Raming 2019 na Raming 2019 voor (bedragen x € 1.000) wijziging wijziging 1. Burger en bestuur -110 -861 - College van B&W -110 -110 - Kosten herindeling - -751 - 2. Wonen, Milieu en Economie -210 -62 - Ruimtelijke plannen en omgevingswet -120 -120 -120 Duurzaam Delfzijl en beheerplan Waddenzee -259 -111 - Algemeen beleid milieu 169 169 - 3. Vergunningen en handhaving - - - Omgevingsvergunningen - - - 4. Ontwikkeling en Vastgoed -6.140 -12.510 - Vastgoed en gebiedsontwikkeling -190 -190 - Grondexploitatie 719 719 - Lumpsum aardbevingen -1.532 -1.925 - Vastgoed, verkoop - - - Vennenflat, jaarschijf - - - Nat.Programma Groningen -257 -3.611 - Transitie particuliuere woningvoorraad -1.103 -1.103 - Batch 1588 -968 -1.400 - Marconi -4.063 -3.500 - IIP 1.254 -1.500 - 5. Openbare orde en Veiligheid 147 - - Explosieven 147 - - 6. Werk en Inkomen -410 -755 - Bijstandsverlening -741 -755 - Armoede- en minimabeleid 331 - - 7. Samenlevingszaken -2.044 -2.273 -630 Elk dorp een dak -100 -100 -100 Vroegtijdige schoolverlaters -130 -130 -130 Uitvoeringsagenda Sociaal Domein -508 -400 -400 Bewonersinitiatieven -100 -100 - Beschermd Wonen -405 -607 - Verhoogde asielinstroom -448 -448 - Dementie en gezond in de stad -149 -149 - Scholentransitie 541 448 - Onderwijsachterstandenbeleid -160 -297 - Onderhoud molens -131 -131 - Lokaal Sociaal Beleid -359 -359 - WMO -406 - - OGGZ-DAL 100 - - Projecten cultuur/gebiedsregie 211 - -

156

Incidentele lasten Realisatie 2019 Raming 2019 na Raming 2019 voor (bedragen x € 1.000) wijziging wijziging 8. Beheer en Realisatie -761 -1.208 -100 Burgerparticipatie openbare ruimte -100 -100 -100 Essentaksterfte -151 -151 - Sanering COA-terrein -662 -662 - Project voormalig sportpark Uitwierde -680 -680 - Verhardingen 153 153 - Onderhoud bruggen 189 -195 - Begraafplaatsrechten - - - Project voormailig sportpark Uitwierde 645 427 - Huisvuildienst -155 - - Overhead -1.319 -662 -150 Personele inzet -807 -150 -150 Duurzame inzetbaarheid -412 -412 - Huishoudelijke dienstverlening -100 -100 - Lumpsum gaswinning - - - Algemene dekkingsmiddelen -172 - - Krimpmiddelen - - - algemene uitkering (incidenteel deel) - - - Vrijval SPUK - - - Onroerende-zaakbelasting - - - Lasten heffing en invordering en toeristenbelasting - - - Btw-compensatiefonds - - - Voorziening dubieuze debiteuren -172 - - Totaal incidentele lasten -11.019 -18.331 -1.000

157

Structurele toevoegingen/onttrekkingen aan reserves

Raming 2019 Waarvan Realisatie 2019 Waarvan Toevoegingen ná wijziging structureel structureel 1. Burger en Bestuur - - - - 2. Wonen, Milieu en Economie - - - - 3. Vergunning en Handhaving - - - - 4. Ontwikkeling en Vastgoed 488 488 488 488 5. Openbare orde en Veiligheid - - - - 6. Werk en Inkomen - - - - 7. Samenlevingszaken 794 794 794 794 8. Beheer en Realisatie 437 437 437 437 Algemene dekkingsmiddelen - - - - Totaal 1.718 1.718 1.718 1.718

Raming 2019 Waarvan Realisatie 2019 Waarvan Onttrekkingen ná wijziging structureel structureel 1. Burger en Bestuur - - - - 2. Wonen, Milieu en Economie - - - - 3. Vergunning en Handhaving - - - - 4. Ontwikkeling en Vastgoed 260 260 260 260 5. Openbare orde en Veiligheid 200 200 200 200 6. Werk en Inkomen - - - - 7. Samenlevingszaken 820 820 820 820 8. Beheer en Realisatie 305 305 305 305 Algemene dekkingsmiddelen 32 32 32 32 Totaal 1.616 1.616 1.616 1.616

Realisatie 2019 Raming 2019 ná Raming 2019 vóór wijziging wijziging Baten Lasten Baten Lasten Baten Lasten

Gerealiseerd totaalsaldo van baten en lasten 109.673 104.864 116.320 111.857 91.616 90.054 Structurele mutaties bestemmingsreserves 1.616 1.718 1.616 1.718 1.616 1.718 incidentale baten en lasten -15.443 -11.019 -22.286 -18.331 -1.935 -1.000 95.846 95.563 95.650 95.244 91.297 90.772

Structurele saldi 283 - 406 - 525

158

WNT

Gegevens 2019 bedragen x € 1 O. Rijkens P. Leeuw Functiegegevens Griffier Secretaris Aanvang en einde 01/01 - 31/12 01/01 - 31/12 functievervulling in 2019 Omvang dienstverband (als 1,0 1,0 deeltijdfactor in fte) Dienstbetrekking? Ja Ja Bezoldiging Beloning plus belastbare 95.180 115.021 onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op 16.521 19.658 termijn Subtotaal 111.701 134.679

Individueel toepasselijke 194.000 194.000 bezoldigingsmaximum

-/- Onverschuldigd betaald en nog niet terugontvangen N.v.t. N.v.t. bedrag

Bezoldiging 111.701 134.679

Reden waarom de overschrijding al dan niet is N.v.t. N.v.t. toegestaan Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde N.v.t. N.v.t. betaling Gegevens 2018 bedragen x € 1 O. Rijkens P. Leeuw Functiegegevens Griffier Secretaris Aanvang en einde 01/01 - 31/12 01/01 - 31/12 functievervulling in 2018 Omvang dienstverband (als 1,0 1,0 deeltijdfactor in fte) Dienstbetrekking? Ja Ja Bezoldiging Beloning plus belastbare 93.498 113.260 onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op 15.441 18.062 termijn Subtotaal 108.939 131.322

Individueel toepasselijke 189.000 189.000 bezoldigingsmaximum

Bezoldiging 108.939 131.322 Naast de hierboven vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met een dienstbetrekking die in 2019 een bezoldiging boven het individueel toepasselijke drempelbedrag hebben ontvangen.

159

EMU-saldo

2019 2019 Omschrijving x € 1000,- x € 1000,- Realisatie Volgens boekjaar 2019 begroting 2019 1. Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) 4.809 1.562

2. Mutatie (im)materiële vaste activa 5.819 2.450

3. Mutatie voorzieningen -1.006 -1.179

4. Mutatie voorraden (incl. bouwgronden in exploitatie) -352 -460

5. Verwachte boekwinst bij verkoop effecten en verwachte boekwinst bij verkoop (im)materiële vaste activa 0 0

Berekend EMU-saldo -1.664 -1.607

Als gevolg van Europese regelgeving mogen EU-lidstaten een begrotingstekort (EMU-saldo) hebben van maximaal 3% van het bruto binnenlands product (BBP). Aan dit maximale tekort van 3% hebben, naast de Rijksoverheid, ook de decentrale overheden een aandeel. De EMU-systematiek werkt op een andere manier dan het (gemodificeerde) baten- en lastenstelsel dat de gemeenten hanteren. Investeringen tellen bijvoorbeeld niet mee in het stelsel van baten en lasten, daarbij wordt uitgegaan van de kapitaallasten van de investeringen. Investeringen in een jaar tellen echter wel volledig mee in het EMU-saldo. Bij een sluitende begroting kan een gemeente daardoor toch een negatief EMU-saldo hebben.

Het EMU-saldo van de gemeente Delfzijl voor 2019 komt uit op € 1.664.000 negatief. Dit betekent dat in EMU- termen de uitgaven € 1.664.000 hoger zijn dan de inkomsten. Dit komt met name door de toename van de materiële vaste activa.

160

Bijlagen

161

Bijlage overzicht taakvelden naar programma's Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2019 Begroting 2019 na wijziging Realisatie 2019 Verschil Begroting na wijziging met Realisatie Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

0.1 Bestuur 11 1.472 -1.461 2.862 4.433 -1.571 2.030 3.564 -1.534 -832 -869 38 0.2 Burgerzaken 328 858 -530 328 875 -547 311 893 -582 -17 18 -35 Totaal programma 1 339 2.330 -1.991 3.190 5.308 -2.118 2.342 4.457 -2.115 -849 -851 2

2.1 Verkeer en vervoer 29 227 -198 29 227 -198 21 230 -209 -8 3 -11 2.2 Parkeren - 16 -16 - 16 -16 - 16 -16 - - - 3.3 Bedrijvenloket en bedr.infrastruct. 16 77 -61 16 77 -61 13 66 -54 -3 -11 8 3.4 Economische promotie 31 389 -358 121 489 -368 121 445 -324 -1 -44 43 5.4 Musea - 15 -15 - 15 -15 - 5 -5 - -10 10 7.4 Milieubeheer 0 277 -277 0 254 -254 26 434 -409 25 180 -154 8.1 Ruimtelijke ordening - - - 1 572 -571 1 586 -585 0 14 -14 8.3 Wonen en bouwen 3 727 -724 2 66 -64 0 62 -62 -2 -4 3 Totaal programma 2 79 1.728 -1.649 169 1.717 -1.548 181 1.844 -1.663 12 128 -115

7.4 Milieubeheer 0 737 -737 0 737 -737 - 713 -713 -0 -24 24 8.3 Wonen en bouwen 357 699 -342 587 769 -182 779 740 39 192 -29 221 Totaal programma 3 357 1.436 -1.079 587 1.506 -919 779 1.453 -675 192 -53 244 2.4 Economische havens en waterwegen - - - 3.500 3.500 - 2.680 4.063 -1.383 -820 563 -1.383 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur 203 203 - - 9 -9 - 12 -12 - 3 -3 4.2 Brede Scholen 167 396 -229 167 394 -227 190 426 -236 23 33 -9 8.2 Bouwgrondexploitatie 620 620 - 106 70 35 173 112 61 67 42 26 8.3 Wonen en bouwen 471 2.228 -1.757 10.158 11.144 -987 3.319 4.128 -808 -6.838 -7.017 178 Totaal programma 4 1.461 3.448 -1.987 13.930 15.117 -1.187 6.363 8.741 -2.379 -7.568 -6.376 -1.192

1.1 Cirsisbeheersing en brandweer - 1.765 -1.765 - 1.765 -1.765 - 1.755 -1.755 - -9 9 1.2 Openbare orde en veiligheid 10 837 -827 10 1.981 -1.971 8 1.816 -1.807 -2 -166 164 Totaal programma 5 10 2.602 -2.592 10 3.746 -3.736 8 3.571 -3.563 -2 -175 173 6.3 Inkomensregelingen 13.441 16.967 -3.526 13.566 17.719 -4.153 13.441 17.368 -3.927 -125 -351 226 6.4 Begeleide participatie - 5.899 -5.899 - 5.946 -5.946 - 5.887 -5.887 - -59 59 6.5 Arbeidsparticipatie - 1.516 -1.516 - 1.601 -1.601 - 1.585 -1.585 - -16 16 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ - 702 -702 - 642 -642 - 605 -605 - -38 38 Totaal programma 6 13.441 25.084 -11.643 13.566 25.909 -12.343 13.441 25.445 -12.004 -125 -464 339 3.4 Economische promotie - 210 -210 - 272 -272 - 224 -224 - -47 47 4.1 Openbaar basisonderwijs 10 139 -129 10 147 -137 9 155 -146 -0 8 -9 4.2 Onderwijshuisvesting 34 1.330 -1.296 3.234 1.704 1.530 3.249 1.586 1.663 15 -118 133 4.3 Onderwijsbeleid en leerlingzaken 1.130 2.113 -984 1.427 2.423 -997 1.511 2.612 -1.101 84 188 -104 5.1 Sportbeleid en activering 81 401 -320 81 457 -376 77 445 -368 -4 -11 7 5.2 Sportaccommodaties 112 2.057 -1.945 112 2.178 -2.065 85 2.235 -2.150 -27 58 -85 5.3 Cultuurpresentatie, - productie en - - 1.093 -1.093 - 1.113 -1.113 5 1.107 -1.102 5 -6 11 participatie 5.4 Musea 60 213 -153 60 206 -146 61 185 -124 1 -21 22 5.5 Cultureel erfgoed - 32 -32 18 83 -65 9 80 -71 -9 -2 -7 5.6 Media 66 501 -435 66 553 -488 67 420 -353 1 -134 135 5.7 - 92 -92 - 100 -100 - 100 -100 - 1 -1 Openbaar groen en (openlucht) recreatie

6.1 Samenkracht en burgerparticipatie 47 2.191 -2.145 18 2.837 -2.820 109 2.582 -2.473 91 -255 346 6.2 Wijkteams - 3.934 -3.934 144 3.703 -3.559 117 3.811 -3.694 -27 108 -135 6.6 Maatwerkvoorzieningen (Wmo) 80 849 -770 80 849 -770 34 793 -759 -46 -56 11 6.71 Maatwerkdienstverlening 18+ 240 3.675 -3.435 240 3.705 -3.465 243 4.254 -4.011 3 549 -546 6.72 Maatwerkdienstverlening 18- - 6.701 -6.701 - 7.857 -7.857 - 8.316 -8.316 - 459 -459 6.81 Geëscaleerde zorg 18+ - 81 -81 569 682 -113 418 479 -61 -151 -202 52 6.82 Geëscaleerde zorg 18- - 1.215 -1.215 - 1.215 -1.215 - 1.309 -1.309 - 94 -94 7.1 Volksgezondheid 182 1.069 -887 228 1.254 -1.026 128 1.052 -924 -100 -202 103 Totaal programma 7 2.040 27.896 -25.855 6.285 31.337 -25.051 6.122 31.746 -25.623 -163 409 -572

162

Taakvelden (bedragen x € 1.000,-) Begroting 2019 Begroting 2019 na wijziging Realisatie 2019 Verschil Begroting na wijziging met Realisatie Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo Baten Lasten Saldo

2.1 Verkeer en vervoer 22 4.941 -4.920 102 4.752 -4.651 170 4.414 -4.245 68 -338 406 2.4 Economische havens en waterwegen - 7 -7 - 7 -7 - 9 -9 - 1 -1 5.7 51 3.081 -3.030 285 3.632 -3.347 51 3.369 -3.318 -234 -263 30 Openbaar groen en (openlucht) recreatie

7.2 Riolering 3.085 2.164 921 3.085 2.168 917 3.119 2.208 911 34 41 -7 7.3 Afval 3.853 3.078 775 3.823 3.148 675 3.823 3.317 506 -0 169 -169 7.4 Milieubeheer - 14 -14 - 676 -676 - 670 -670 - -6 6 7.5 Begraafplaatsen en crematoria 151 388 -237 301 388 -87 154 421 -266 -147 33 -180 8.1 Ruimtelijke ordening 363 815 -451 363 837 -473 370 804 -434 6 -32 39 Totaal programma 8 7.526 14.488 -6.962 7.959 15.608 -7.649 7.686 15.212 -7.526 -273 -396 123 0.5 Treasury 1.026 106 919 1.098 93 1.004 1.120 108 1.013 23 14 8 0.61 OZB woningen 3.262 502 2.760 3.262 502 2.760 3.337 470 2.867 75 -32 107 0.62 OZB niet-woningen 7.463 83 7.380 7.463 83 7.380 8.045 78 7.967 582 -5 587 0.64 Belastingen overig 684 106 578 684 106 578 685 89 596 1 -17 18 0.7 Algemene uitkering en overige uitkeringen 51.665 - 51.665 55.714 - 55.714 56.760 - 56.760 1.046 - 1.046 gemeentefonds 0.8 Overige baten en lasten 30 36 -6 150 36 114 155 217 -62 5 181 -176 3.4 Economische promotie 115 - 115 115 - 115 158 - 158 44 - 44 5.2 Spuk ------107 - 107 107 - 107 Totaal programma 9 64.244 833 63.411 68.485 820 67.665 70.368 962 69.407 1.883 142 1.742 0.4 Overhead 2.118 10.145 -8.027 2.138 10.725 -8.587 2.382 11.428 -9.046 244 703 -459 Totaal programma 10 2.118 10.145 -8.027 2.138 10.725 -8.587 2.382 11.428 -9.046 244 703 -459 0.9 Vennootschapsbelasting (VpB) - 8 -8 - 8 -8 - 4 -4 - -4 4 Totaal programma 11 - 8 -8 - 8 -8 - 4 -4 - -4 4 0.8 Onvoorzien - 56 -56 - 56 -56 - - - - -56 56 Totaal onvoorzien - 56 -56 - 56 -56 - - - - -56 56 Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten 91.616 90.054 1.562 116.320 111.857 4.463 109.673 104.864 4.809 -6.647 -6.993 346 0.10 Mutaties reserves 1.736 3.022 -1.286 7.455 11.644 -4.190 8.204 11.583 -3.378 750 -62 811 Sub-totaal mutaties in reserves 1.736 3.022 -1.286 7.455 11.644 -4.190 8.204 11.583 -3.378 750 -62 811 Gerealiseerde resultaat 93.352 93.076 276 123.774 123.501 273 117.877 116.447 1.431 -5.897 -7.054 1.157

163

Bijlage reserves Naam en doel reserve Boekwaarde Toe- Onttrek- Boekwaarde 01-01-2019 voegingen kingen 31-12-2019

Algemene reserve 7.851.009 1.317.629 0 9.168.638 Het opvangen van onverwachte tegenvallers en fluctuaties in de exploitatie. Het resultaat over 2018 is toegevoegd aan de Algemene reserve. Zie voor verdere toelichting het overzicht mutaties. Onderhoud bruggen 2.150.865 305.000 110.000 2.345.865 Het egaliseren van de kosten van groot onderhoudsschilderwerk aan bruggen en tunnels en groot onderhoud van houten fiets- en voetgangersbruggen. Als gevolg van prioritering in de werkzaamheden zijn de hoogst noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan kunstwerken uitgevoerd. Er zijn inspecties uitgevoerd. De voorbereidingen om in 2020 grootschalig deze onderhoudswerkzaamheden ( gecombineerd 2019 en 2020) op te pakken zijn gedaan. Het bestek wordt geschreven en op de markt gezet, doel is om april een aannemer te selecteren die in 2020 het werk kan uitvoeren. Dit alles heeft geleid tot per saldo een toevoeging aan de reserve van € 195.000. Reserve transitie onderwijs 6.988.645 4.858.500 233.300 11.613.845 Het bekostigen van toekomstige investeringen in de onderwijsgebouwen. Er is een bijdrage ontvangen van de NAM van € 3,2 miljoen voor de uitvoering van de scholentransities. Conform eerdere besluitvorming 30 maart 2017 is dit toegevoegd aan deze reserve. In de raming van de onderwijstransitie is rekening gehouden met sloopkosten voor Farmsum (262.000 euro) en Flambouw (80.000 euro) hiervoor is respectievelijk 153.000 en 10.000 euro uitgegeven ivm sloop en voorbereidingskosten. Daarnaast zijn er ten aanzien van de gehele onderwijshuisvestingstransitie voorbereidingen, projectleiderskosten, communicatie en ondersteunende diensten verricht voor 71.000 euro. Per saldo een voordeel van 108.000 euro wat weer terug wordt gestort in de reserve onderwijshuisvesting. Overige mutaties zijn conform de begroting. Vastgoed 658.387 649.102 0 1.307.489 De baten en lasten uit de vastgoedexploitatie van de Vennenflat te egaliseren. In 2019 is een deelproject afgerekend, waarvan de bijdrage van de provincie niet was begroot in deze jaarschijf. Betreft een afrekening van €457.000 betreffende eerdere kosten in de vastgoedexploitatie. Overige deel van de toevoeging betreft de jaarschijf 2019. Onderhoud gebouwen 830.690 131.500 182.500 779.690 Het egaliseren van de kosten van groot onderhoud van en de vervanging van meubilair van gemeentelijke gebouwen. In de begroting 2019 is rekening gehouden met regulier onderhoud van onze gebouwen. Voor een 8-tal gebouwen was in 2019 om verschillende redenen extra onderhoud noodzakelijk. Om dit te realiseren is op 28 maart 2019 een voorstel geschreven. In dit voorstel is beschreven welke gebouwen het betreft. Deze aanvullende middelen zijn onttrekken aan deze reserve. De toevoeging is conform de begroting. Integraal investeringsprogramma 4.653.741 488.375 1.775.327 3.366.789 Het egaliseren van kosten voor de uitvoering van projecten in het Integraal Investeringsprogramma (IIP). Naast de geraamde toevoegingen en onttrekkingen zijn de resultaten over 2019 ten gunste/ten laste van de reserve gebracht. Zie ook de specificatie van de mutaties. Sociaal Domein 2.405.000 0 1.460.000 945.000 De overschotten in de eerste jaren inzetten voor projecten/experimenten om mogelijke toekomstige tekorten te voorkomen. In 2019 zijn de volgende ontrekkingen gedaan: - Verder bouwen aan het sociaal domein € 330.000. - Voorkomen en aanpakken armoede € 130.000. - Verwacht tekort Fivelingo / sociaal domein € 600.000. - conform begroting € 400.000 ivm inhuur personeel 4 speerpunten.

164

Naam en doel reserve Boekwaarde Toe- Onttrek- Boekwaarde 31-12-2018 voegingen kingen 31-12-2019

Huren Gemeentehuis 78.000 0 26.000 52.000 Egalisatie van de afkoopsom huuropbrengst en verwachte opbrengst van de tijdelijke verhuur over de jaren 2017 en 2018 Ontrekking is conform de begroting. Grafrechten 0 300.400 0 300.400 Op basis van de regelgeving van het BBV zou een voorziening getroffen moeten worden voor vooruitontvangen grafrechten. Het instellen van een voorziening voor de ontvangen grafrechten is echter erg bewerkelijk en brengt nogal wat financiele consequenties met zich mee. In samenspraak met de accountant is in Eemsdelta-verband afgesproken om het instellen van een voorziening uit te stellen tot de herindeling. Op basis van een nieuwe verordening kan dan een inschatting worden gemaakt of er een voorziening moet komen en hoe hoog de voorziening dan moet zijn. Tot dan worden de vergoedingen die jaarlijks voor grafrechten worden ontvangen voor dit doel gereserveerd. De toevoegingen betreffen de ontvangen grafrechten van 2018 (terugwerkende kracht) en 2019. Bommenregeling 782.500 80.000 53.000 809.500 Het bekostigen van toekomstige opsporingen en het ruimen van explosieven. In 2018 is minder aan munitiewerk gedaan dan verwacht waardoor de lasten lager uitvallen. ProjectenReserve is Sociaalconform Domein besluit 21 juni 2018 afgeraamd. De vrij beschikbare 882.896 0 400.000 482.896 Het egaliseren van ongewenste exploitatie-effecten in de projecten Sociaal Domein. Ontrekking is conform de begroting. Delfsail 2021 100.000 70.000 20.000 150.000 Het mede bekostigen van het evenement "Delfsail". De dotatie en ontrekking is conform begroting. De onttrekking betreft de aanloopkosten. Projecten 4.874.245 2.966.505 1.600.000 6.240.750 Dekking van toekomstige projectkosten. Projecten worden vaak uitgevoerd over meerdere jaren, de overloop van het ene jaar naar het andere jaar verloopt via deze reserve. De mutaties in de reserve Projecten is hieronder gespecificeerd in een tabel. Beschermd Wonen 18+ 612.566 0 323.798 288.768 Volgens afspraken binnen de centrumregeling is deze reserve voor de decentralisatie en transformatie van Beschermd Wonen naar het lokale niveau. De ontrekking is conform het uitvoeringsplan maatschappelijke opvang DAL 2018-2020. In 2019 zijn de niet bestede middelen vrijgevallen ten gunste van het resultaat. Kapitaallasten 575.710 46.990 5.700 617.000 Het bekostigen van toekomstige kapitaallasten voor investeringen waarvoor eenmalige middelen ter beschikking zijn gesteld. Belangrijkste toevoeging aan de reserve is de investering/renovatie VV WEO vanuit de reserve Krimpbijdrage. Krimpgelden 33.140 368.700 193.669 208.171 Extra gelden vanuit het Rijk in verband met de terugloop van het aantal inwoners. Dient ter stimulering voor leefbaarheid in de gemeente. Een deel van de reserve is ingezet voor Renovatie V.V. WEO, Dorpshuis Meedhuizen, Jue de boulesvereninging, Ledverlichting schietbaan Delfzijl en Ledverlichting Oldencate Spijk. Conform begroting € 368.700 toegevoegd aan de reserve. Reserve herindeling 729.000 0 729.000 0 Het bekostigen van de kosten die voorkomen uit de herindeling. Conform het besluit 11 juli 2019 is € 729.000 toegevoegd aan deze reserve. Totaal 34.206.393 11.582.701 7.112.294 38.676.800

165

Bijlage voorzieningen Naam en doel voorziening Boekwaarde Toe- Vrijval Aan- Boekwaarde (bedragen x € 1.000) 01-01-2019 voegingen wending 31-12-2019 Onderhoud Brede School Noord 369.834 97.000 - 466.834 Voor de beheersing van de kosten van onderhoud is een voorziening gevormd. De jaarlijkse toevoeging van € 97.000 is gebaseerd op het meerjaren-onderhoudsplan dat in 2015 is opgesteld. Conform de begroting heeft er een dotatie plaatsgevonden in 2019. Onderhoud Brede School Tuikwerd 215.735 48.500 - 264.235 Voor de beheersing van de kosten van onderhoud is een voorziening gevormd. De jaarlijkse toevoeging van € 48.500 is gebaseerd op het meerjaren-onderhoudsplan dat in 2015 is opgesteld. Conform de begroting heeft er een dotatie plaatsgevonden in 2019. Onderhoud wegen 2.160.145 818.800 774.242 2.204.703 Conform besluit 27-10-2016 is een voorziening gevormd inzake beheerplan wegen. De reserve onderhoud wegen is opgeheven en overgeheveld. Jaarlijks wordt € 841.000 toegevoegd. In 2019 is € 66.000 extra toegevoegd aan de voorziening in verband met een vergoeding van het Waterschap voor het bestraten van parkeerplaatsen. Verder is € 88.000 extra ontrokken in verband met incidenteel onderhoud. Riolering 55.600 82.934 55.600 82.934 Conform besluit 29-11-2017 is een voorziening om schommelingen in het tarief Rioolheffing te voorkomen. Niet bestede middelen worden aan de voorziening toegevoegd die een jaar later weer kunnen worden onttrokken. In 2019 zijn minder nodige reparaties uitgevoerd waardoor een overschot is ontstaan. Dit overschot is ten gunste van de voorziening geboekt. Het bedrag wat in 2018 was gedoteerd is aangewend voor reiniging en inspectie risicoriolen. Pensioenen bestuurders 892.413 154.734 49.604 997.543 De voorziening is ingesteld in het kader van de Algemene wet politieke ambtsdragers (APPA) voor nieuwe wethouders. Dit betekent dat er voor het ouderdoms- en nabestaandenpensioen voor de (ex-) wethoudhouders wordt gereserveerd. Zodra (ex) -wethouders 65 jaar worden, wordt een bedrag uit het APPA plan uitbetaald. In 2019 heeft een extra toevoeging plaatsgevonden in verband met gewijzigde renterente. De ontrekkingen zijn de pensioen uitkeringen. Wachtgeld gewezen wethouder(s) en burgemeester(s) 268.495 - 73.543 194.952 De voorziening is ingesteld voor wachtgeldregeling oud bestuurders. De gemeente is wettelijk verplicht om wachtgeld te betalen aan oud bestuurders bij bestuurswisselingen. De ontrekkingen zijn wachtgelduitkeringen. Wet Werk en Zekerheid 8.295 8.943 - 17.238 Voorziening dient ter reparatie van de verkorting in de Wet Werk en Zekerheid per 1 januari 2016 De dotatie is conform de berekende premie in 2019. Fusie Delta - Renn4 102.262 2.349 10.033 94.578 De voorziening is gevormd voor de niet uit de balans blijkende verplichtingen van de SBO de Delta - Renn4 ten aanzien van het voormalig personeel. Het aandeel van de gemeente Delfzijl is toegevoegd aan de voorziening. De hoogte van de voorziening is conform de geraamde kosten. Voorziening liquidatie IVAK 12.775 - 12.775 - Deze voorziening is gevormd voor de liquidatie van IVAK. Dit i.v.m. de transformatie naar een zelfstandige organisatie. In 2019 zijn de laatste kosten ontrokken uit de voorziening en is nog €5.000 vrijgevallen. Voorziening huisvesting Neptunus 30.000 - 30.000 - Vanwege een brand is een voorziening getroffen om huisvesting mogelijk te maken voor Roeivereniging Neptunus voor de komende 2 jaar. Inmiddels zijn de kosten ten laste van de voorziening gebracht. De werkelijke kosten zijn € 4.000 hoger en komen ten laste van het resultaat.

Voorziening overige verplichtingen 558.147 192.976 - 751.123 Deze voorziening is gevormd voor risico's terzake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen Bij waardering voor onroerendzaakbelastingen is bezwaar aangetekend. Indien de rechter de belastingplichtige in het gelijk stelt kan hierdoor een verplichting ontstaan. Totaal 4.673.701 1.406.236 - 1.005.798 5.074.140

166

Bijlage gewaarborgde geldleningen

Datum Aandeel Restant Aflossings- Restant Raads garant- Rente Oorspron- lening per bestands- lening per Nr Doel van lening Naam geldnemer besluit stelling % kelijk bedrag 31-12-2018 deel 31-12-2019 Herfinanciering lening (na 1 1/4/94) Acantus Woongroep 28-03-1995 100% 7,77 3.482.377 613.133 300.954 312.179 2 div.kapitaaluitgaven Acantus Woongroep 14-11-1989 100% 4,90 264.873 20.090 20.090 - 3 Bouw bejaardentehuis Burg.van Julsinghatehuis 29-10-1987 100% 7,65 2.672.842 2.093.065 69.360 2.023.706 4 Bouw aanleunwoningen Burg.van Julsinghatehuis 22-12-1988 100% 4,80 680.670 469.090 21.304 447.786 5 Bouw nieuw zwembad (50%) Zwembad DEAP bv 25-3-2008 100% 4,58 2.000.000 517.578 52.213 465.365 6 Bouw nieuw zwembad (50%) Zwembad DEAP bv 25-3-2008 100% 4,72 4.500.000 2.050.715 21.703 2.029.012 Totaal gewaarborgde geldleningen 100% garantstelling 13.600.762 5.763.671 485.624 5.278.048

Datum Aandeel Restant Aflossings- Restant Raads garant- Rente Oorspron- lening per bestands- lening per Nr Naam geldgever Naam geldnemer besluit stelling % kelijk bedrag 31-12-2018 deel 31-12-2019 1 Ned. Watersch.Bank Acantus Woongroep 50% 2,50 10.492.000 6.361.000 354.783 6.006.217 2 Ned. Watersch.Bank Acantus Woongroep 50% EUR3 10.000.000 10.000.000 - 10.000.000 3 Ned. Watersch.Bank Acantus Woongroep 50% 4,66 10.000.000 10.000.000 - 10.000.000 4 Ned. Watersch.Bank Acantus Woongroep 50% 2,88 10.000.000 10.000.000 - 10.000.000 5 Bank Ned. Gemeenten Acantus Woongroep 50% 3,40 5.000.000 5.000.000 - 5.000.000 6 Ned. Watersch.Bank Acantus Woongroep 50% 0,48 10.000.000 10.000.000 10.000.000 - 7 Bank Ned. Gemeenten Acantus Woongroep 50% 4,67 5.000.000 5.000.000 - 5.000.000 9 Bank Ned. Gemeenten Groninger Huis 50% 3,60 500.000 175.000 25.000 150.000 10 Bank Ned. Gemeenten Groninger Huis 50% 3,75 500.000 500.000 - 500.000 11 Bank Ned. Gemeenten Groninger Huis 50% 4,20 528.000 528.000 - 528.000 12 Aegon Levensverzekering NV Groninger Huis 50% 2,73 5.000.000 5.000.000 - 5.000.000 13 Bank Ned. Gemeenten Groninger Huis 50% 0,68 3.000.000 3.000.000 - 3.000.000 14 Ned. Watersch.Bank Woonzorg Nederland 50% 4,47 2.872.000 967.000 176.670 790.330 15 Bank Ned. Gemeenten Woonzorg Nederland 50% 3,93 696.000 696.000 - 696.000 16 Bank Ned. Gemeenten Woonzorg Nederland 50% 4,09 303.000 222.000 10.000 212.000 Totaal gewaarborgde geldleningen 50% garantstelling 73.891.000 67.449.000 10.566.453 56.882.547 Garantstelling 50% (achtervang via WSW) 33.724.500 33.441.274

Totaal gewaarborgde geldleningen 87.595.560 39.540.070 11.103.975 38.719.321

167

Bijlage SISA Sinds 2006 wordt voor een aantal specifieke uitkeringen het principe van single information single audit toegepast. Door SISA zijn de verantwoordings- en controlelasten voor gemeenten en provincies verminderd door:

1. Sturing op hoofdlijnen: er vindt géén aparte financiële verantwoording per regeling meer plaats maar de verantwoordingsinformatie wordt geheel opgenomen in een bijlage bij de jaarrekening (zie volgende pagina) 2. Minder controle: de aparte accountantsverklaring vervalt en in plaats daarvan wordt de accountantsverklaring op de jaarrekening leidend.

Op de volgende pagina's staat de verantwoordingsinformatie zoals deze voor de gemeente Delfzijl van toepassing is.

168

SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2019 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking sisa - d.d. 27 januari 2020 OCW D1 Regionale melden Besteding (jaar T) Opgebouwde reserve ultimo coördinatiecentra (jaar T-1) voortijdig schoolverlaten Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D1 / 01 Indicatornummer: D1 / 02 Besluit regionale melden € 451.190 € 338.717 OCW D1A Regionalecoördinatiefunctie maatregelen voortijdig Besteding (jaar T) Besteding aan contactschool Besteding (jaar T) totaal Opgebouwde reserve ultimo voortijdig schoolverlaten (jaar T) (automatisch) (jaar T-1) 2016-2021

Besluit regionale melden coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten

Contactgemeenten Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle R Indicatornummer: D1A / 01 Indicatornummer: D1A / 02 Indicatornummer: D1A / 03 Indicatornummer: D1A / 04 € 80.439 € 49.542 € 129.981 € 16.340 OCW D8 Onderwijsachterstandenb Besteding (jaar T) aan voorzieningen voor Besteding (jaar T) aan overige Besteding (jaar T) aan eleid 2019-2022 (OAB) voorschoolse educatie die voldoen aan activiteiten (naast VVE) voor afspraken over voor- en de wettelijke kwaliteitseisen (conform leerlingen met een grote vroegschoolse educatie met artikel 166, eerste lid WPO) achterstand in de Nederlandse bevoegde gezagsorganen van taal (conform artikel 165 WPO) scholen, houders van Gemeenten kindcentra en peuterspeelzalen (conform artikel 167 WPO) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: D8 / 01 Indicatornummer: D8 / 02 Indicatornummer: D8 / 03 € 358.715 € 317.202 € 36.953 Hieronder per regel één gemeente(code) Aan andere gemeenten (in jaar Hieronder per regel één Aan andere gemeenten (in jaar selecteren en in de kolommen ernaast T) overgeboekte middelen gemeente(code) selecteren en T) overgeboekte middelen de verantwoordingsinformatie voor die (lasten) uit de specifieke in de kolommen ernaast de (baten) uit de specifieke gemeente invullen uitkering verantwoordingsinformatie voor uitkering onderwijsachterstandenbeleid die gemeente invullen onderwijsachterstandenbeleid Bedrag Bedrag

Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle R Indicatornummer: D8 / 04 Indicatornummer: D8 / 05 Indicatornummer: D8 / 06 Indicatornummer: D8 / 07 1

169

EZK F5 Specifieke uitkering Totaal beschikt bedrag (Jaar T) Totaal aantal gerealiseerde Beschikkingsnummer / naam Besteding (jaar T) ten laste van Cumulatieve Besteding (t/m jaar Totaal gerealiseerde woningen Batch 1588 woningen (t/m jaar T) Rijksmiddelen T) ten laste van Rijksmiddelen (Jaar T)

Convenant Batch 1588 Eigen uitvoering Eigen uitvoering Eigen uitvoering

Gemeente Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Tranche 1 + 2 Indicatornummer: F5 / 01 Indicatornummer: F5/ 02 Indicatornummer: F5/ 03 Indicatornummer: F5 / 04 Indicatornummer: F5 / 05 Indicatornummer: F5 / 06 € 28.000.000 0 WJZ/19138916 € 59.072 € 59.072 0

Beschikkingsnummer / naam Totale besteding (t/m jaar T-1) Cumulatieve besteding (t/m Totaal gerealiseerde woningen Eindverantwoording Ja/Nee Toelichting ten laste van Rijksmiddelen jaar T) ten laste van (Jaar T-1) Rijksmiddelen

Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: F5/ 07 Indicatornummer: F8 / 08 Indicatornummer: F5 / 09 Indicatornummer: F5 / 10 Indicatornummer: F5 / 11 Indicatornummer: F5 / 12 WJZ/19138916 € 0 € 0 0 Nee

EZK F6 Nationaal Programma Projectnaam / nummer Besteding (jaar T) ten laste Cumulatieve bestedingen tot Toelichting Eindverantwoording Ja/Nee Groningen van rijksmiddelen en met (jaar T) te laste van rijksmiddelen Specifieke uitkering NPG Deze indicator is bedoeld voor de tussentijdse afstemming van de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie Provincie / gemeenten Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: F6 / 01 Indicatornummer: F6 / 02 Indicatornummer: F6 / 03 Indicatornummer: F6 / 04 Indicatornummer: F6 / 05 1 Centrum Zuid Oost / WJZ 19151243 232.644 € 232.644 Nee SZW G2 Gebundelde uitkering op Besteding (jaar T) algemene bijstand Baten (jaar T) algemene Besteding (jaar T) IOAW Baten (jaar T) IOAW (exclusief Besteding (jaar T) IOAZ Baten (jaar T) IOAZ (exclusief grond van artikel 69 bijstand (exclusief Rijk) Rijk) Rijk) Participatiewet_gemeente Gemeente deel 2019 Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente I.1 Participatiewet (PW) Alle gemeenten I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening I.2 Wet inkomensvoorziening I.3 Wet inkomensvoorziening I.3 Wet inkomensvoorziening verantwoorden hier het oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk gemeentedeel over (jaar T), arbeidsongeschikte werkloze arbeidsongeschikte werkloze arbeidsongeschikte gewezen arbeidsongeschikte gewezen ongeacht of de gemeente in werknemers (IOAW) werknemers (IOAW) zelfstandigen (IOAZ) zelfstandigen (IOAZ) (jaar T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R een Openbaar lichaam Indicatornummer: G2 / 01 Indicatornummer: G2 / 02 Indicatornummer: G2 / 03 Indicatornummer: G2 / 04 Indicatornummer: G2 / 05 Indicatornummer: G2 / 06 opgericht op grond van de € 0 € 0 € 0 € 0 € 0 € 0 Wgr. Besteding (jaar T) Bbz 2004 Baten (jaar T) Bbz 2004 Baten (jaar T) WWIK Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Volledig zelfstandige levensonderhoud beginnende levensonderhoud beginnende (exclusief Rijk) Loonkostensubsidie o.g.v. art. Loonkostensubsidie o.g.v. art. uitvoering Ja/Nee zelfstandigen zelfstandigen 10d Participatiewet 10d Participatiewet (excl. Rijk)

Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

I.4 Besluit bijstandverlening I.4 Besluit bijstandverlening I.6 Wet werk en inkomen I.7 Participatiewet (PW) I.7 Participatiewet (PW) zelfstandigen 2004 (levensonderhoud zelfstandigen 2004 kunstenaars (WWIK) beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G2 / 07 Indicatornummer: G2 / 08 Indicatornummer: G2 / 09 Indicatornummer: G2 / 10 Indicatornummer: G2 / 11 Indicatornummer: G2 / 12 € 0 € 0 € 0 € 0 € 0 Nee

170

SZW G2A Gebundelde uitkering op Hieronder per regel één gemeente(code) Besteding (jaar T-1) algemene Baten (jaar T-1) algemene Besteding (jaar T-1) IOAW Baten (jaar T-1) IOAW (exclusief Besteding (jaar T-1) IOAZ grond van artikel 69 uit (jaar T-1) selecteren en in de bijstand bijstand (exclusief Rijk) Rijk) Participatiewet_totaal kolommen ernaast de 2018 verantwoordingsinformatie voor die inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar gemeente invullen openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam Gemeenten die uitvoering in (jaar T-1) geheel of I.1 Participatiewet (PW) I.1 Participatiewet (PW) I.2 Wet inkomensvoorziening I.2 Wet inkomensvoorziening I.3 Wet inkomensvoorziening gedeeltelijk hebben oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk oudere en gedeeltelijk uitbesteed aan een arbeidsongeschikte werkloze arbeidsongeschikte werkloze arbeidsongeschikte gewezen Openbaar lichaam o.g.v. werknemers (IOAW) werknemers (IOAW) zelfstandigen (IOAZ) Wgr verantwoorden hier het totaal (jaar T-1). (Dus: deel Openbaar lichaam uit SiSa (jaar T-1) regeling G2B + deel gemeente uit (jaar T-1) regeling G2A) Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2A / 01 Indicatornummer: G2A / 02 Indicatornummer: G2A / 03 Indicatornummer: G2A / 04 Indicatornummer: G2A / 05 Indicatornummer: G2A / 06 1 060010 Gemeente Delfzijl € 12.616.311 € 328.424 € 857.501 € 28.283 € 62.697 Hieronder verschijnt de gemeente(code) Baten (jaar T-1) IOAZ Besteding (jaar T-1) Bbz 2004 Baten (jaar T-1) Bbz 2004 Baten (jaar T-1) WWIK Besteding (jaar T-1) conform de keuzes gemaakt bij indicator (exclusief Rijk) levensonderhoud beginnende levensonderhoud beginnende (exclusief Rijk) Loonkostensubsidie o.g.v. art. G2A / 01 zelfstandigen zelfstandigen 10d Participatiewet inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar In de kolommen hiernaast de openbaar lichaam inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar openbaar lichaam inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor die openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam gemeente invullen I.3 Wet inkomensvoorziening I.6 Wet werk en inkomen oudere en gedeeltelijk I.4 Besluit bijstandverlening I.4 Besluit bijstandverlening kunstenaars (WWIK) Participatiewet (PW) arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen 2004 zelfstandigen 2004 zelfstandigen (IOAZ) (levensonderhoud beginnende (levensonderhoud beginnende zelfstandigen) (Bbz 2004) zelfstandigen) (Bbz 2004)

Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G2A / 07 Indicatornummer: G2A / 08 Indicatornummer: G2A / 09 Indicatornummer: G2A / 10 Indicatornummer: G2A / 11 Indicatornummer: G2A / 12 1 060010 Gemeente Delfzijl € 0 € 0 € 0 € 0 € 276.570 Hieronder verschijnt de gemeente(code) Baten (jaar T-1) conform de keuzes gemaakt bij indicator Loonkostensubsidie o.g.v. art. G2A / 01 10d Participatiewet (excl. Rijk)

In de kolommen hiernaast de inclusief geldstroom naar verantwoordingsinformatie voor die openbaar lichaam gemeente invullen Participatiewet (PW)

Aard controle n.v.t. Aard controle R Indicatornummer: G2A / 13 Indicatornummer: G2A / 14 1 060010 Gemeente Delfzijl € 0

171

SZW G3 Besluit bijstandverlening Besteding (jaar T) levensonderhoud Besteding (jaar T) Baten (jaar T) levensonderhoud Baten (jaar T) Besteding (jaar T) aan Besteding (jaar T) Bob zelfstandigen 2004 gevestigde zelfstandigen (exclusief Bob) kapitaalverstrekking (exclusief gevestigde zelfstandigen kapitaalverstrekking (exclusief onderzoek als bedoeld in artikel (exclusief Bob) (exclusief Bob) (exclusief Rijk) Bob) (exclusief Rijk) 56 Bbz 2004 (exclusief Bob) levensonderhoud beginnende Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R zelfstandigen)_gemeente Indicatornummer: G3 / 01 Indicatornummer: G3 / 02 Indicatornummer: G3 / 03 Indicatornummer: G3 / 04 Indicatornummer: G3 / 05 Indicatornummer: G3 / 06 deel 2019 € 0 € 0 € 0 € 0 € 0 € 0 Baten (jaar T) Bob (exclusief Rijk) Besteding (jaar T) aan Volledig zelfstandige uitvoering Besluit bijstandverlening uitvoeringskosten Bob als Ja/Nee zelfstandigen (Bbz) 2004 bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Indicatornummer: G3 / 07 Indicatornummer: G3 / 08 Indicatornummer: G3 / 09 € 0 Nee SZW G3A Besluit bijstandsverlening Hieronder per regel één gemeente(code) Besteding (jaar T-1) Besteding (jaar T-1) Baten (jaar T-1) Baten (jaar T-1) Besteding (jaar T-1) aan zelfstandigen 2004 uit (jaar T-1) selecteren en in de levensonderhoud gevestigde kapitaalverstrekking (exclusief levensonderhoud gevestigde kapitaalverstrekking (exclusief onderzoek als bedoeld in (exclusief kolommen ernaast de zelfstandigen (exclusief Bob) Bob) zelfstandigen (exclusief Bob) Bob) (exclusief Rijk) artikel 56 Bbz 2004 (exclusief levensonderhoud verantwoordingsinformatie voor die (exclusief Rijk) Bob) beginnende gemeente invullen inclusief geldstroom naar zelfstandigen)_totaal 2018 inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar openbaar lichaam inclusief geldstroom naar openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) 2004 Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3A / 01 Indicatornummer: G3A / 02 Indicatornummer: G3A / 03 Indicatornummer: G3A / 04 Indicatornummer: G3A / 05 Indicatornummer: G3A / 06 Gemeenten die uitvoering in 1 060010 Gemeente Delfzijl € 23.845 € 6.200 € 0 € 42.185 € 18.012 Hieronder verschijnt de gemeente(code) Besteding (jaar T-1) Bob Baten (jaar T-1) Bob (exclusief Besteding (jaar T-1) aan conform de keuzes gemaakt bij G3A / 01 Rijk) uitvoeringskosten Bob als bedoeld in artikel 56 Bbz 2004 In de kolommen hiernaast de verantwoordingsinformatie voor die inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar inclusief geldstroom naar gemeente invullen openbaar lichaam openbaar lichaam openbaar lichaam

Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: G3A / 07 Indicatornummer: G3A / 08 Indicatornummer: G3A / 09 Indicatornummer: G3A / 10 1 060010 Gemeente Delfzijl € 0 € 0 € 0 VWS H4 Specifieke uitkering Sport Ontvangen Rijksbijdrage (jaar T) Projectnaam / nummer Totale aanvraag per project Verrekening (jaar T) Verrekening (jaar T) Roerende Verrekening (jaar T) overige (jaar T) ten laste van Onroerende zaken zaken sportbeoefening en kosten per project ten laste Rijksmiddelen (automatisch (sportaccommodaties) per sportstimulering per project ten van Rijksmiddelen berekend) project ten laste van laste van Rijksmiddelen Rijksmiddelen

Gemeenten Aard controle R. Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: H4/ 01 Indicatornummer: H4 / 02 Indicatornummer: H4 / 03 Indicatornummer: H4 / 04 Indicatornummer: H4 / 05 Indicatornummer: H4 / 06 1 € 348.559 Onroer. zaken - Nieuwbouw € 1.170.000 € 1.170.000 2 Onroer. zaken - Renovatie € 63.688 € 63.688 3 Onroer. zaken - Onderhoud € 287.979 € 287.979 4 Roer. zaken - Aankoop € 52.435 € 52.435 5 Roer. zaken - Diensten van € 10.650 € 10.650 derden

172

6 Roer. zaken - Beheer en € 106.111 € 106.111 exploitatie 7 Nadeel forfaitpercentage € 288.286 € 288.286 Kopie projectnaam / nummer Totale besteding (Jaar T) per Percentage besteed (Jaar T) Toelichting Overig (Jaar T) ten opzichte van project ten lasten van per project tenopzichte van ontvangen Rijksbijdrage - Rijksmiddelen (automatische aanvraag ten laste van automatisch ingevuld berekening) Rijksmiddelen (automatische berekening) Hier eventueel opmerkingen of toelichtingen Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: H4 / 07 Indicatornummer: H4 / 08 Indicatornummer: H4 / 09 Indicatornummer: H4 / 10 Indicatornummer: H4 / 11 1 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Onroer. zaken - Nieuwbouw 1170000 335,67% werkelijke lasten zijn opgevoerd. -€ 1.630.590 2 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Onroer. zaken - Renovatie 63688 18,27% werkelijke lasten zijn opgevoerd. 3 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Onroer. zaken - Onderhoud 287979 82,62% werkelijke lasten zijn opgevoerd. 4 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Roer. zaken - Aankoop 52435 15,04% werkelijke lasten zijn opgevoerd. 5 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Roer. zaken - Diensten van derden 10650 3,06% werkelijke lasten zijn opgevoerd. 6 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Roer. zaken - Beheer en exploitatie 106111 30,44% werkelijke lasten zijn opgevoerd. 7 Geen zekerheid over btw- positie sportbedrijf. De Nadeel forfaitpercentage 288286 82,71% werkelijke lasten zijn opgevoerd. GRO GRO7C Nationaal Programma Hieronder per regel één Welke regeling betreft het Totale besteding in jaar T Correctie t.o.v. jaar T-1 van Cumulatieve totale besteding tot Toelichting Groningen beschikkingsnummer en in de kolommen (taakveld waarop van verantwoorde totale besteding en met jaar T ernaast de verantwoordingsinformatie toepassing zelf invullen)

SiSa tussen medeoverheden De besteding in jaar T ten laste Tussentijds afstemmen van Tussentijds afstemmen van Hier eventueel opmerkingen of - provinciale middelen van zowel provinciale middelen juistheid en volledigheid van de juistheid en volledigheid van de toelichtingen Groningen als overige middelen verantwoordings-informatie ten verantwoordings-informatie ten laste van zowel provinciale als laste van zowel provinciale als overige middelen overige middelen Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: GRO7C / 01 Indicatornummer: GRO17C / 02 Indicatornummer: GRO7C / 03 Indicatornummer: GRO7C / 04 Indicatornummer: GRO7C / 05 Indicatornummer: GRO7C / 06 1 SD15085 € 48.942 € 0 € 48.942 Kopie beschikkingsnummer De besteding in jaar T ten laste Correctie t.o.v. jaar T-1 van Cumulatieve besteding tot en Eindverantwoording Ja/Nee van alleen provinciale middelen besteding ten laste van alleen met jaar T ten laste van alleen provinciale middelen provinciale middelen

Alleen de besteding in jaar T Als de correctie een Tussentijds afstemmen van Als u kiest voor ‘ja’, betekent dit, ten laste van alleen provinciale vermeerdering is, gaat het om juistheid en volledigheid van de dat hiervoor alle besteding is middelen nog niet verantwoorde verantwoordings-informatie ten afgerond en u er de komende besteding ten laste van alleen laste van alleen provinciale jaren geen besteding meer voor provinciale middelen middelen wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: GRO7C / 07 Indicatornummer: GRO7C / 08 Indicatornummer: GRO7C / 09 Indicatornummer: GRO7C /10 Indicatornummer: GRO7C/ 11 1 SD15085 € 48.942 € 0 € 48.942 Nee 173

GRO GRO8C Leefbaarheid Groningen Hieronder per regel één Welke regeling betreft het Totale besteding in jaar T Correctie t.o.v. jaar T-1 van Cumulatieve totale besteding tot Toelichting beschikkingsnummer en in de verantwoorde totale besteding en met jaar T kolommen ernaast de verantwoordingsinformatie SiSa tussen De besteding in jaar T ten Tussentijds afstemmen van Tussentijds afstemmen van Hier eventueel opmerkingen of medeoverheden - provinciale laste van zowel provinciale juistheid en volledigheid van de juistheid en volledigheid van de toelichtingen middelen Groningen middelen als overige middelen verantwoordings-informatie ten verantwoordings-informatie ten laste van zowel provinciale als laste van zowel provinciale als overige middelen overige middelen Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: GRO8C / 01 Indicatornummer: GRO8C / 02 Indicatornummer: GRO8C / 03 Indicatornummer: GRO8C / 04 Indicatornummer: GRO8C / 05 Indicatornummer: GRO8C / 06 1 2016-58.963/46/A.23, RS 8.3 Wonen en bouwen € 2.877.823 -€ 73.055 € 4.262.023 2 2016-60.320/46/A.23, RS 8.1 Ruimtelijke ordening € 105.825 € 265.825 3 2018-068.884/46/A.14 8.1 Ruimtelijke ordening € 41.723 € 92.385 4 2019-030403 8.3 Wonen en bouwen € 54.234 € 94.161 € 148.395 Eerste jaar dat wordt gevraagd te verantwoorden, eerdere jaren wel reeds uitgaven 5 2019-032360-1 8.1 Ruimtelijke ordening € 0 € 0 6 2019-032360-2 8.1 Ruimtelijke ordening € 25.475 € 25.475 7 2019-032360-3 8.1 Ruimtelijke ordening € 390.286 € 390.286 8 2019-032360-4 8.1 Ruimtelijke ordening € 25.000 € 25.000 Kopie beschikkingsnummer De besteding in jaar T ten Correctie t.o.v. jaar T-1 van Cumulatieve besteding tot en Eindverantwoording Ja/Nee laste van alleen provinciale besteding ten laste van alleen met jaar T ten laste van alleen middelen provinciale middelen provinciale middelen

Alleen de besteding in jaar T Als de correctie een Tussentijds afstemmen van Als u kiest voor ‘ja’, betekent ten laste van alleen provinciale vermeerdering is, gaat het om juistheid en volledigheid van de dit, dat hiervoor alle besteding is middelen nog niet verantwoorde verantwoordings-informatie ten afgerond en u er de komende besteding ten laste van alleen laste van alleen provinciale jaren geen besteding meer voor provinciale middelen middelen wilt verantwoorden Aard controle n.v.t. Aard controle R Aard controle R Aard controle n.v.t. Aard controle n.v.t. Indicatornummer: GRO8C / 07 Indicatornummer: GRO8C / 08 Indicatornummer: GRO8C / 09 Indicatornummer: GRO8C /10 Indicatornummer: GRO8C/ 11 1 2016-58.963/46/A.23, RS € 0 € 0 Nee 2 2016-60.320/46/A.23, RS € 95.000 € 215.000 Nee 3 2018-068.884/46/A.14 € 16.910 € 19.867 Nee 4 2019-030403 € 54.234 € 94.161 € 148.395 Nee 5 2019-032360-1 € 0 € 0 Nee 6 2019-032360-2 € 25.475 € 25.475 Nee 7 2019-032360-3 € 390.286 € 390.286 Ja 8 2019-032360-4 € 25.000 € 25.000 Nee

174

Bijlage investeringen Jaar Omschrijving interne order Krediet Krediet Budget per Realisatie Realisatie Realisatie Stand per Voortga Afgerond Stand van zaken / toelichting op de uitvoering 31-12-2018 in 2019 31-12-2019 31-12-2018 2019 t/m dec 2019 31-12-2019 ng 2019 Automatisering 2019 (incl. 2017 en 2018) - 750.000 750.000 - 79.177 79.177 670.823 oranje Nee In 2015 heeft een grote vervanging van devices plaatsgevonden. Met devices bedoelen w e toestellen zoals telefoons, tablets en laptops. Destijds hebben w e hier een budget van € 100.000 - voor beschikbaar gesteld. Voor de jaren 2018 en 2019 is geen investeringsruimte vrijgemaakt om deze devices te vervangen doordat alle ogen op de aanstaande herindeling w aren gevestigd. De dagelijkse praktijk toont echter aan dat (vrijw el) alle devices die in 2015 zijn aangeschaft inmiddels zijn afgeschreven en aan vervanging toe zijn.De benodigde investering voor devices bedraagt voor 2019 € 100.000, onderdeel van het automatiseringsplan van € 250.000 (2019). De investering w ordt in 3 jaar afgeschreven. De kapitaallasten bedragen bij een rente van 3% totaal € 36.300. De kapitaallasten w orden gedekt binnen het taakveld overhead.

Totaal Automatisering - 750.000 750.000 - 79.177 79.177 670.823

2018 Veegmachine RAVO 540 STH (2019) 180.000 - 180.000 2.607 188.030 190.637 -10.637 groen Ja Afgeleverd in 2019; Meerkosten door veiligheidssystemen + ARBO- opties 2018 Armklepelmaaier 20.000 - 20.000 - 21.703 21.703 -1.703 groen Ja Aangeschaft en afgeleverd. Meerkosten door hulpframe.

2018 Agria 5900 Bison basismach+Safet.mulcher 20.000 - 20.000 - 19.319 19.319 681 groen Ja Aangeschaft en afgeleverd 2019 dichte bus vv.70100903 FiatDuca 3-VFS-61 - 30.000 30.000 - - - 30.000 groen nee Vertraging door lange levertermijn. Wordt geleverd in 1e kw artaal 2019 schildersbus vv.70100604 FiatSc 19-BX-TL - 20.000 20.000 - - - 20.000 groen nee Vertraging2020. Prognose door lange€ 29.000 levertermijn. Wordt geleverd in 1e kw artaal 2019 servicebus vv.70100808 FiatDuca 05-VTJ-1 - 30.000 30.000 - - - 30.000 groen nee Vertraging2020. Prognose door lange€ 10.500 levertermijn. Wordt geleverd in 1e kw artaal 2019 maaimach. vv. 70101207 John Deere 1505 - 55.000 55.000 - 53.890 53.890 1.110 groen Ja Aangeschaft2020. Prognose en €afgeleverd 31.500 Totaal Machines/voertuigen 220.000 135.000 355.000 2.607 282.942 285.549 69.451

2019 Brug Kenninckw eg over T'zijldiep (No 33) - 18.750 18.750 - 3.005 3.005 15.745 groen Nee hydrauliek gereed, E en W onderdeel van bestek 2020

2019 Brug Oosterveldw eg asfalt - 50.625 50.625 - 15.250 15.250 35.375 groen Nee asfalt gereed, deel consevering is onderdeel bestek 2020

2019 Tunnel Hogelandsterw eg (Voolhok) asfalt - 39.750 39.750 - 13.500 13.500 26.250 groen ja gereed kan w orden afgesloten 2019 Stalen brug Brug 15 slagboominstallatie - 75.000 75.000 - 785 785 74.215 oranje Nee 1 slagboom vervangen, andere w orden gecombineerd in 2021

2019 Watumerklap T'zijldiep vervangen val - 231.250 231.250 - 166.515 166.515 64.735 groen ja Uitvoering is gereed. Financiele afw ikkeling in 1e kw artaal 2020

2019 Beschoeiing hout Detmerseiland 3 - 22.000 22.000 - 1.000 1.000 21.000 groen Nee Planmatige aanpak, voorbereiding 2019 uitvoering 2020

2019 Beschoeiing damw and hout Detmerseiland 6 - 155.000 155.000 - 8.000 8.000 147.000 groen Nee Planmatige aanpak, voorbereiding 2019 uitvoering 2020

2019 Beschoeiing hout Hertenkamp 1 - 95.500 95.500 - 77.350 77.350 18.150 groen ja gereed kan w orden afgesloten

175

Besl Omschrijving interne order Krediet Krediet Budget per Realisatie Realisatie Realisatie Stand per Voortga Afgerond Stand van zaken / toelichting op de uitvoering uit 31-12-2018 in 2019 31-12-2019 31-12-2018 2019 t/m dec 2019 31-12-2019 ng 2019 Beschoeiing hout Wilhelminapark vijver 4 - 30.500 30.500 - 2.000 2.000 28.500 groen Nee vanw ege nat najaar uitgesteld naar 2020, is onderdeel bestek 2020

2019 Beschoeiing hout Proostmeer 3 - 10.000 10.000 - 1.000 1.000 9.000 groen Nee vanw ege nat najaar uitgesteld naar 2020, is onderdeel bestek 2020

2019 Beschoeiing steiger hout T'zijl no.9 - 19.688 19.688 - - - 19.688 groen Nee is onderdeel van bestek 2020 Totaal bruggen en beschoeiing - 748.063 748.063 - 288.406 288.406 459.657

2019 Museumtuin - 402.450 402.450 - 390.286 390.286 12.164 groen Ja Uitvoering is in het vierde kw artaal afgerond 2019 Museumtuin (baten) - -402.450 -402.450 - -390.286 -390.286 -12.164 groen Ja 2019 Van Bocht tot Boog - 465.200 465.200 - 25.475 25.475 439.725 groen Nee Uitvoering start in het 4e kw artaal 2019 en loopt door in 2020. 2019 Van Bocht tot Boog (baten) - -465.200 -465.200 - -25.475 -25.475 -439.725 groen Nee Totaal NPG - projecten tranche 2018 ------

2017 Zeel 210.000 - 210.000 - - - 210.000 groen Nee Zeel w ordt opgenomen in integraal project 72101920. Uitvoering gepland in 2020. 2017 De Hoogte 75.000 50.000 125.000 6.489 109.631 116.120 8.880 groen Ja Uitvoering afgerond. 2017 Troostlaan 26.000 - 26.000 358 22.183 22.541 3.459 groen Ja Uitvoering afgerond. 2018 Kloosterlaan asfaltreconstructie 515.000 10.000 525.000 1.972 523.952 525.924 -924 groen Ja Uitvoering afgerond. 2018 Klapsterw eg reconstructie asfalt 320.000 -160.000 160.000 142.321 15.084 157.405 2.595 groen Ja Uitvoering afgerond. 2018 Felw erderw eg asfaltreconstructie 495.000 -185.000 310.000 1.165 288.402 289.567 20.433 groen Ja Uitvoering afgerond. Onderschrijding door aanbestedingsvoordeel.

2018 Zuster Dijkemaw eg versterkings/deklaag 110.000 - 110.000 - 93.074 93.074 16.926 groen Nee Verw achte afronding 1e kw artaal 2020. 2018 Oosterlaan asfaltreconstructie 112.500 - 112.500 - - - 112.500 groen Nee Herziening op basis van Gemeentelijk vervoersplan. Verw achte uitvoering in 2020. 2018 Lage Trijnw eg versterkings/deklaag 287.400 -99.500 187.900 1.613 142.324 143.937 43.963 groen Ja Uitvoering afgerond. Onderschrijding door aanbestedingsvoordeel.

2019 Dallingw eersterw eg - 386.300 386.300 - 185.366 185.366 200.934 groen Nee Deels uitgevoerd. Restant uitvoeren in 2e kw artaal 2020. Verw achting is dat dit binnen budget w ordt uitgevoerd.

2019 Meedenlaan, Termunten - 125.000 125.000 - 120.279 120.279 4.721 groen Ja Uitvoering afgerond. 2019 Nansumerw eg/Wierdew eg, Delfzijl - 170.000 170.000 - 159.366 159.366 10.634 groen Ja Uitvoering afgerond. 2019 Kruislaan, Amsw eer - 77.500 77.500 - 75.202 75.202 2.298 groen Ja Uitvoering afgerond. 2019 Abel Olsderw eg - 475.000 475.000 - 102.874 102.874 372.126 groen Nee Werk is Inmiddels gegund. Uitvoering 2e kw artaal 2020. Huidige kosten zijn de voorbereiding en noodreparatie.

2019 Hoofdw eg, Godlinze - 55.000 55.000 - 51.084 51.084 3.916 groen Ja Uitvoering afgerond. 2019 Reconstr.kruisp.Kustw eg/Oosterveldw eg vb - 50.000 50.000 - 2.000 2.000 48.000 groen Nee In voorbereiding. Uitvoering 2020. Genoemde kosten voor planjaar 2019 zijn voor voorbereidingskosten

2019 Fraillemaw eg Noord, Losdorp - 51.000 51.000 - 68.747 68.747 -17.747 groen Ja Uitvoering afgerond. Overschrijding door problemen met bezw eken fundering en gescheurde riolering tijdens uitvoering.

2019 Reconstr.kruisp.Burg.Buiskoolplein voorb - 25.000 25.000 - 1.000 1.000 24.000 groen Nee In voorbereiding. Uitvoering 2020. Genoemde kosten voor planjaar 2019 zijn voor voorbereidingskosten

176

Besl Omschrijving interne order Krediet Krediet Budget per Realisatie Realisatie Realisatie Stand per Voortga Afgerond Stand van zaken / toelichting op de uitvoering uit 31-12-2018 in 2019 31-12-2019 31-12-2018 2019 t/m dec 2019 31-12-2019 ng 2019 Zeel (voorb.) - 25.000 25.000 - 1.000 1.000 24.000 groen Nee In voorbereiding. Uitvoering 2020. Genoemde kosten voor planjaar 2019 zijn voor voorbereidingskosten

2019 Van bocht tot boog (w egen) - 165.000 165.000 - - - 165.000 groen Nee Wordt betrokken bij project van Bocht tot Boog onderdeel Schepperbuurt 2019 Verkeerslichten Hogelandsterw eg-Proosdij - 60.000 60.000 - - - 60.000 groen Nee Uitvoering in 2020 2019 Kruispunt aanp. Hogelandsterw eg-Proosdij - 17.500 17.500 - - - 17.500 groen Nee Uitvoering in 2020 2017 parkeerplaatsen Damsterkade 27.000 - 27.000 33.018 -3.559 29.459 -2.459 groen Ja Is uitgevoerd. 2018 Stationsplein-fietspad betonreconstr. 125.000 - 125.000 127.246 - 127.246 -2.246 groen Ja Is uitgevoerd. 2018 Project Meedhuizen 1.855.824 -343.050 1.512.774 83.527 1.414.169 1.497.696 15.078 groen Nee Project eind 2019 gereed, afrekening volgt in 2020, garantie betalingen t/m 2021 2018 Project Meedhuizen (baten) - - - -14.472 - -14.472 14.472 groen Nee Bedrag komt van Provincie en w ordt binnen dit krediet besteed.

Project Meedhuizen 1.855.824 -343.050 1.512.774 69.055 1.414.169 1.483.224 29.550 2018 Fietspad Termunten-Woldendorp 300.000 - 300.000 8.892 247.854 256.746 43.254 groen Nee Civieltechnisch afgerond, planten van bomen in voorjaar 2020. Verw achting is dat dit binnen budget w ordt uitgevoerd.

2019 Reconstr. Wijk Oosterveld - 69.700 69.700 - 60.618 60.618 9.082 groen Nee In voorbereiding. Uitvoering 2020 +2021. Genoemde kosten voor planjaar 2019 zijn voor voorbereidingskosten

2019 Woonrijp maken Kw elderland (w egen) - 350.000 350.000 - 1.345 1.345 348.655 groen Nee Project is in opstartfase. Totaal Wegen 4.458.724 1.374.450 5.833.174 392.130 3.681.995 4.074.125 1.759.049

2017 Openbare Verlichting 2017 Armaturen 129.000 - 129.000 - 114.760 114.760 14.240 groen Ja Jaarschijven 2017 en 2018 zijn dit jaar afgerond 2018 Openbare Verlichting 2018 Lichtmasten 409.000 69.000 478.000 76.847 393.648 470.495 7.505 groen Ja Jaarschijven 2017 en 2018 zijn dit jaar afgerond. 2018 Openbare Verlichting 2018 Armaturen 422.000 - 422.000 65.447 361.478 426.925 -4.925 groen Ja Jaarschijven 2017 en 2018 zijn dit jaar afgerond. 2019 Openbare Verlichting 2019 Lichtmasten - 362.000 362.000 - 18.000 18.000 344.000 groen Nee Verdere uitvoering in 2020. 2019 Openbare Verlichting 2019 Armaturen - 251.000 251.000 - 124.785 124.785 126.215 groen Nee Verdere uitvoering in 2020. Totaal Openbare Verlichting 960.000 682.000 1.642.000 142.295 1.012.671 1.154.966 487.034

2018 Riolering Termunten-Zuster Dijkemaw eg 54.000 - 54.000 - 40.387 40.387 13.613 groen Nee Is opgeleverd. Er komt nog een eindtermijn. 2018 Riolering Wagenborgen-gedeelte De Hoogte 138.000 - 138.000 7.790 118.247 126.037 11.963 groen Ja Is opgeleverd en uitgevoerd 2018 Gemaal Wagenborgen-Stolderijw eg 50.000 - 50.000 10.811 35.600 46.411 3.589 groen Ja Is opgeleverd en uitgevoerd 2018 Riolering de- en relining gemeentebreed 150.000 - 150.000 - - - 150.000 groen Nee Open posten bestek relining en deelliners is aanbesteed op 21 oktober 2019. Deze is gegund. Afronding voorjaar 2020.

2018 Riolering Delfzijl-Buitensingel 74.000 - 74.000 - 52.621 52.621 21.379 groen Ja Werkzaamheden zijn uitgevoerd en opgeleverd. Voordeel als gevolg van scherpe aanbesteding. 2018 Riolering Meedhuizen-Cereslaan - 162.000 162.000 - 162.000 162.000 - groen ja Project eind 2019 afgerond. 2018 HWA Centrum/Kustw eg 129.000 - 129.000 - - - 129.000 groen Nee Afvoer HWA van centrum plannen onder kruising oosterveldw eg - kustw eg door. Uitvoering w erkzaamheden is afhankelijk van dijkverzw aring en plannen centrum. Uitvoering afhankelijk van de aanpak kruising Kustw eg-Oosterveldw eg. Reeds gestart met het aanvragen van vergunningen. Uitgangspunt is eind 2020 uitvoering.

2018 Riolering Achterw eg-Dijkstraat 315.000 - 315.000 295.088 - 295.088 19.912 groen Nee Werk is uitgevoerd en opgeleverd. In kader van de sanering moet nog 1 streng van de riolering Achterw eg gerenoveerd (relining) w orden i.p.v. vervangen. Uitvoering relining gezamenlijk met uitvoering renovatie w erkzaamheden 2019. Voorbereidend freesw erk is uitgevoerd, afronding in april 2020

177

2019 Riolering Buiskoolplein (combi) - 18.750 18.750 - 1.000 1.000 17.750 oranje Ja In voorbereiding. Uitvoering 2020. Genoemde kosten voor planjaar 2019 zijn voor voorbereidingskosten. Wordt opgeschoven naar 2023.

2019 Riolering mechanisch-elektr. div.gemalen - 31.250 31.250 - 32.070 32.070 -820 groen Ja is opgeleverd en afgerond 2019 Riolering Industriepark (combi) - 25.500 25.500 - 10.155 10.155 15.345 groen Nee Voorbereidend freesw erk is uitgevoerd, Afronding april 2020

2019 Riolering Abel Olsderw eg (combi) - 32.500 32.500 - 2.000 2.000 30.500 groen Nee Combi met w egen. Werk is aanbesteed. Uitvoering maart t/m juli 2020. 2019 Riolering Houw erdastraat (combi) - 112.500 112.500 - 6.000 6.000 106.500 groen Nee Open posten bestek relining en deelliners is aanbesteed op 21 oktober 2019. Deze is gegund. Oplevering voorjaar 2020 .

2019 Riolering De Wilgen (combi) - 85.500 85.500 - 4.000 4.000 81.500 oranje Nee In afw achting van onderzoek en maatregelen plan Wagenborgen. Momenteel w ordt het Basis Rioleringsplan geschreven voor Wagenborgen. 2019 Riolering Hogelandsterw eg - 17.500 17.500 - 1.000 1.000 16.500 groen Nee Verw achte uitvoering begin 2020 2019 Riolering Farmsumerzijl - 25.000 25.000 - 1.000 1.000 24.000 groen Nee Betreft voorbereidingskosten Oosterveld Farmsum. Voorbereiding loopt. 2019 Riolering de- en relining gemeentebreed - 418.500 418.500 - 26.660 26.660 391.840 groen Nee Vanuit de IMJP hebben w e nu meer locaties voor renovatie w erkzaamheden. (uitvoering IMJP 2019) open posten bestek relining en deelliners is aanbesteed en gegund. Oplevering voorjaar 2020. 2018 Riolering Herinr. Stationsgebied 37.500 - 37.500 40.331 - 40.331 -2.831 groen Ja Is opgeleverd en uitgevoerd Totaal Riolering 1.167.500 929.000 2.096.500 500.202 492.740 992.943 1.103.557

2017 Kindcentrum Wagenborgen, grond 244.000 -244.000 - 11.615 -11.615 - - groen Nee 2017 Kindcentrum Wagenborgen, terrein inricht 431.000 680.000 1.111.000 14.514 45.495 60.009 1.050.991 groen Nee Wagenborgen is in juli 2019 gestart met realisatie Kindcentrum op 2017 Kindcentrum Wagenborgen, gebouw 3.324.000 1.149.000 4.473.000 327.338 1.029.775 1.357.113 3.115.887 groen Nee voormalig Groot Bronsw ijk terrein. Uitvoering loopt. Planning 2017 Kindcentrum Wagenborgen, gebouw (baten) -1.389.000 - -1.389.000 - - - -1.389.000 Nee groen oplevering oktober 2020. Kindcentrum Wagenborgen, gebouw 1.935.000 1.149.000 3.084.000 327.338 1.029.775 1.357.113 1.726.887 groen Nee 2017 Kindcentrum Wagenborgen, toekomstpakket 606.000 - 606.000 1.632 -1.632 - 606.000 groen Nee 2017 Kindcentr. Woldendorp semi-perm, grond 80.000 - 80.000 19.242 - 19.242 60.758 groen Ja 2017 Kindcentr. Woldendorp semi-perm, terrein 50.000 110.000 160.000 - 159.092 159.092 908 groen Nee Kindcentrum Qw orzo is in de zomer van 2019 opgeleverd en in gebruik genomen. De afw erking van het buitenterrein is onlangs afgerond. 2017 Kindcentr. Woldendorp semi-perm, gebouw 338.000 -338.000 - 0 - 0 -0 groen Ja Versterking, uitvoering en kosten is afgew erkt door CVW.

2017 Kindcentrum Spijk, grond 10.000 -10.000 - 5.289 -5.289 - - groen Nee KC Spijk is in juli 2019 gestart met realisatie Kindcentrum. Uitvoering loopt. Planning oplevering oktober 2020. 2017 Kindcentrum Spijk, terrein inrichten 277.000 165.000 442.000 13.863 5.671 19.534 422.466 groen Nee

178

Jaar Omschrijving interne order Krediet Krediet Budget per Realisatie Realisatie Realisatie Stand per Voortga Afgerond Stand van zaken / toelichting op de uitvoering 31-12-2018 in 2019 31-12-2019 31-12-2018 2019 t/m dec 2019 31-12-2019 ng 2017 Kindcentrum Spijk, gebouw 3.575.000 1.048.000 4.623.000 320.534 967.719 1.288.252 3.334.748 groen Nee 2017 Kindcentrum Spijk, gebouw (baten) -934.000 - -934.000 - - - -934.000 groen Nee KC Spijk is in juli 2019 gestart met realisatie Kindcentrum. Uitvoering Kindcentrum Spijk, gebouw 2.641.000 1.048.000 3.689.000 320.534 967.719 1.288.252 2.400.748 groen Nee loopt. Planning oplevering oktober 2020. 2017 Kindcentrum Spijk, toekomstpakket 602.000 - 602.000 - - - 602.000 groen Nee 2017 Kindcentrum Farmsum - - - 0 -0 -0 0 groen Nee 2017 Kindcentrum Delfzijl West - 799.000 799.000 122.789 348.193 470.982 328.018 groen Nee Betreft voorbereidingskosten. 2017 Kindcentrum Tuikw erd - - - 41.652 38.518 80.170 -80.170 groen Nee Betreft voorbereidingskosten. 2017 Kindcentrum Holw ierde, toekomstpakket - - - - 864 864 -864 groen Nee Betreft voorbereidingskosten. 2017 Kindcentrum Delfzijl Noord - - - 37.648 37.432 75.080 -75.080 groen Nee Betreft voorbereidingskosten. 2017 Kindcentrum Windroos, toekomstpakket ------groen Nee Betreft voorbereidingskosten. 2017 Kindcentrum Het Baken, toekomstpakket - - - 0 - 0 -0 groen Nee Betreft voorbereidingskosten. 2018 Kindcentrum Farmsum, terrein veiligheid - 50.000 50.000 - 15.167 15.167 34.833 groen Nee Totaal Kindcentra/Scholen 6.970.000 3.653.000 10.623.000 904.499 2.641.006 3.545.506 7.077.494 2019 Openbaar groen 2019 KN19 II-1 - 500.000 500.000 - 250.444 250.444 249.556 groen Nee Deels Uitgevoerd 2019. De oorzaak van de vertraging is late uitslag van de klimaattest. Van het resterend budget is de uitvoering in 2020. 2019 Openbaar groen Meedhuizen (verkeer+meer) - 112.050 112.050 - 112.050 112.050 - groen Ja Project eind 2019 afgerond. 2019 Essentaksterfte 2019 - 541.000 541.000 - 142.305 142.305 398.695 groen Nee Project loopt conform uitvoeringsplan Essentaksterfte. In 2019 is gew erkt in Woldendorp en Krew erd. ivm contract afsrpraken vinden afrekeningen pas plaats na oplevering van een (deel)project

Totaal Groen en Speelvoorzieningen - 1.153.050 1.153.050 - 504.800 504.800 648.250 2018 VV WEO renov/nieuw bouw kleedaccommodatie 176.300 20.000 196.300 20.323 194.361 214.684 -18.384 groen Nee De uitvoering van de renovatie en de nieuw bouw van de kleedaccommodatie van WEO is tegen een flink aantal tegenvallers aangelopen. Vanuit de begroting is geen rekening gehouden met de volgende zaken: - Het grondw erk moest onder toezicht in verband met mogelijke aanw ezigheid van explosieven, dit kon niet door mensen van WEO w orden uitgevoerd, terw ijl dit w as aangegeven als zelfw erkzaamheid door WEO. - Constructeur heeft aangegeven dat er w el heipalen gebruikt moesten w orden. - Op de plek van de nieuw bouw , w as ondanks een Click melding w el kabels en leidingen aanw ezig die verlegd moesten w orden. - Er is in de begroting geen rekening gehouden met inrichting van de kleedkamers, terw ijl dit niet onder zelfw erkzaamheid van WEO viel. Kortom in de voorbereiding is het nodige misgegaan w at tot uiting komt in de uitvoering. De huidige stand van zaken is een tekort van rond de € 20.000 (inclusief het nog uitvoeren van meerw erk),

179

Jaar Omschrijving interne order Krediet Krediet Budget per Realisatie Realisatie Realisatie Stand per Voortga Afgerond Stand van zaken / toelichting op de uitvoering 31-12-2018 in 2019 31-12-2019 31-12-2018 2019 t/m dec 2019 31-12-2019 ng 2019 Kunstgrasv.onderlaag Holw ierde KN19III-4 - 200.000 200.000 - 174.173 174.173 25.827 groen Ja Project kunstgrasvelden in Wagenborgen en Holw ierde in 2019 Kunstgrasv.onderlaag Holw ierde (baten) - -29.000 -29.000 - -28.596 -28.596 -404 groen Ja ensamenhang uitgevoerd aanbesteed in 2019. Inclusief aanleg parkeerplaatsen in Wagenborgen groen Bij de begroting is een grove schatting gemaakt van onderlaag en 2019 Kunstgrasv.toplaag Holw ierde KN19 III-4 - 385.000 385.000 - 371.672 371.672 13.328 Ja bovenlaag ivm levensduur 2019 Kunstgrasv.toplaag Holw ierde (baten) - -53.500 -53.500 - -55.046 -55.046 1.546 groen Ja en afschrijfingstermijnen 2019 Kunstgrasv.onderlaag W'borgen KN19III-4 200.000 200.000 - 231.211 231.211 -31.211 groen Ja Op basis van de eindafrekening zijn de w erkelijke kosten per veld 2019 Kunstgrasv.onderlaag W'borgen (baten) - -29.000 -29.000 - -28.596 -28.596 -404 groen Ja verantwen onderlaag oord. en bovenlaag 2019 Kunstgrasv.toplaag W'borgen KN19III-4 385.000 385.000 - 394.450 394.450 -9.450 groen Ja Het kunstgrasveld in Wagenborgen is duurder uitgevallen ivm extra w erkzaamheden voor sloop en onderlaag omdat het veld gedraaid is ten opzichte van het originele veld

2019 Kunstgrasv.toplaag W'borgen (baten) - -53.500 -53.500 - -55.046 -55.046 1.546 groen Ja 2019 Renovatie sportveld Tuikw erd KN19 III-4 - 75.000 75.000 - 58.848 58.848 16.152 groen Ja Per saldo is de uitvoering van het project (kunst)grasvelden 2019 incl parkeerplaats binnen de 2019 Renovatie sportveld Tuikw erd (baten) - -10.000 -10.000 - -18.587 -18.587 8.587 groen Ja de begroting uitgevoerd. 2019 Atletiekbaan av Fivelstreek KN19 III-4 - 390.000 390.000 - 4.840 4.840 385.160 groen Nee Voorbereidingskosten in 2019. Uitvoering in 2020. 2019 Atletiekbaan av Fivelstreek KN19 III-4 (baten) - - - - -55.761 -55.761 55.761 groen Nee 2019 Parkeerplaatsen sportpark Wagenborgen - 120.000 120.000 - 75.115 75.115 44.885 groen Ja 2019 Combi Sportzaal/Accomm.VV Poolster Spijk - 125.000 125.000 - 606 606 124.394 groen Nee Rapport w ordt 3e kw artaal 2019 opgeleverd. De uitvoering zal pas eind 2020 zijn. 2019 Afvalbeleidsplan - 1.105.710 1.105.710 - 9.600 9.600 1.096.110 groen Nee loopt conform uitvoeringsplan (afvalbeleidsplan) 2015 Ondergrondse containers kernw inkelgebied - - - - 22.558 22.558 -22.558 groen Ja Het oorspronkelijke krediet van 176.000 EUR is in 2018 afgesloten, met een voordeel van 26.400 EUR en de opmerking dat nog 3 containers moesten w orden. Dit is in 2019 afgerond voor 22.500 EUR. 2014 Aankoop Vennenflat 6.600.000 - 6.600.000 6.437.963 6.382 6.444.345 155.655 groen Nee Verw erving en sloop heeft al w el plaatsgevonden. Financiële afw ikkeling met subsidieverstrekker vindt plaats gezamenlijk met hieronder genoemde project "Herinrichten plein de Vennen"

2014 Aankoop Vennenflat (baten) -6.600.000 - -6.600.000 -6.437.963 -6.382 -6.444.345 -155.655 groen Nee Verw erving en sloop heeft al w el plaatsgevonden. Financiële afw ikkeling met subsidieverstrekker vindt plaats gezamenlijk met hieronder genoemde project "Herinrichten plein de Vennen"

Aankoop Vennenflat ------2019 Oude Schans 32-32A - 380.000 380.000 - - - 380.000 groen Nee Akteoverdracht van het pand heeft in het eerste kw artaal van 2020 plaatsgevonden 2019 Herontw ikkeling Landstraat 44 - 510.000 510.000 - 16.300 16.300 493.700 groen Nee In 2019 is gestart met het ontw erp, in 2020 zal een start w orden gemaakt met de uitvoering 2017 herinrichten plein De Vennen 4.238.000 - 4.238.000 1.043.143 1.396.944 2.440.087 1.797.913 groen Nee Project loopt op schema, w aarbij afronding verw acht w ordt in 2021. Financiële afw ikkeling gezamenlijk met project "aankoop 2017 Herinrichten plein De Vennen (baten) -2.338.000 - -2.338.000 -1.043.143 -303.000 -1.346.143 -991.857 groen Nee Vennenflat". 2019 Onderz.-en ontw .kstn perspectieflocaties - 275.000 275.000 - 286.090 286.090 -11.090 groen Nee Project loopt

2015 Startersleningen 200 - 200 -0 - -0 200 groen Nee Betreft doorlopend project 2015 Startersleningen 1.160.000 - 1.160.000 952.858 124.669 1.077.527 82.473 groen Nee Betreft doorlopend project 2016 Blijverslening 1.000.000 - 1.000.000 - - - 1.000.000 groen Nee Betreft doorlopend project

TOTAAL 18.256.724 13.176.273 31.432.997 2.926.529 11.788.927 14.715.457 16.717.540

180

Bijlage definities (verplichte) Beleidsindicatoren Begroting

1. Verwijzingen Halt 2018 Bron: Bureau Halt (Het Alternatief) Het aantal verwijzingen naar Halt, per 10.000 inwoners in de leeftijd van 12-18 jaar.

2. Harde kern jongeren 2014 vervallen per februari 2018.

3. Winkeldiefstal per 1.000 inwoners 2018 Bron: CBS - Geregistreerde criminaliteit & Diefstallen Omschrijving: Het aantal winkeldiefstallen per 1.000 inwoners.

4. Geweldsmisdrijven per 1.000 inwoners 2018 Bron: CBS - Geregistreerde criminaliteit & Diefstallen Omschrijving: Het aantal geweldsmisdrijven, per 1.000 inwoners. Voorbeelden van geweldsmisdrijven zijn seksuele misdrijven, levensdelicten zoals moord en doodslag en dood en lichamelijk letsel door schuld (bedreiging, mishandeling, etc.).

5. Diefstal uit woning per 1.000 inwoners 2018 Bron: CBS - Geregistreerde criminaliteit & Diefstallen Omschrijving: Het aantal diefstallen uit woningen, per 1.000 inwoners.

6. Vernieling en beschadiging per 1.000 inwoners 2018 Bron: CBS - Geregistreerde criminaliteit & Diefstallen Omschrijving: Het aantal vernielingen en beschadigingen, per 1.000 inwoners.

7. Absoluut verzuim 2017 Bron: DUO - Dienst Uitvoering Onderwijs Er wordt gesproken van absoluut verzuim als een leerplichtige en/of kwalificatieplichtige jongere niet op een school of instelling staat ingeschreven. De periodeaanduiding '2018' staat voor schooljaar '2017/2018'.

8. Relatief verzuim 2018 Bron: DUO - Dienst Uitvoering Onderwijs Er is sprake van relatief verzuim als een jongere wel op een school staat ingeschreven, maar gedurende een bepaalde tijd de lessen/praktijk verzuimt. Ook veelvuldig te laat komen kan hiertoe worden gerekend. De periodeaanduiding '2018' staat voor schooljaar '2017/2018'.

9. Vroegtijdig schoolverlaters totaal (VO + MBO) 2018 Bron: DUO/Ingrado Omschrijving: Het percentage van het totaal aantal leerlingen van het VO en het MBO (12 - 23 jaar) dat voortijdig, dat wil zeggen zonder startkwalificatie, het onderwijs verlaat. '2018' staat voor schooljaar '2017/2018'.

10. Niet-sporters 2016 Bron: Gezondheidsenquête (CBS, RIVM) Het percentage niet-wekelijkse sporters t.o.v. de bevolking van 19 jaar en ouder. Bevolking van 19 jaar en ouder dat niet minstens één keer per week aan sport doet.

11. Banen 2018 Bron: LISA Het aantal banen, per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar.

12. Jongeren met een delict voor de rechter 2018 Bron: CBS - Beleidsinformatie Jeugd Het percentage jongeren (12-21 jaar) dat met een delict voor de rechter is verschenen.

13. % kinderen in uitkeringsgezin 2018 Bron: Verwey Jonker Instituut - Kinderen in Tel Omschrijving: Het percentage kinderen tot 18 jaar dat in een gezin leeft dat van een bijstandsuitkering moet rondkomen.

181

14. Netto arbeidsparticipatie 2017 Bron: CBS – Arbeidsdeelname Het percentage van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de beroepsbevolking.

15. Achterstandsleerlingen 2012 vervallen per 10 november 2017

16. % Werkloze jongeren 2018 Bron: CBS Omschrijving: Personen van 16 tot en met 22 jaar die als werkzoekende staan ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf en tegelijkertijd geen baan hebben als werknemer volgens de Polisadministratie. Tot en met 2015 zijn de cijfers van deze indicator afkomstig van het Verwy-Jonker Instituut – Kinderen in Tel. De cijfers vanaf 2016 zijn afkomstig van het CBS.

17. Personen met een bijstandsuitkering 2019 Bron: CBS - Participatie Wet (eerste halfjaar 2019) Het aantal personen met een uitkering op grond van de Wet werk en bijstand (WWB, t/m 2014) en de Participatiewet (vanaf 2015). De uitkeringen (leefgeld) aan personen in een instelling, de elders verzorgden, zijn niet inbegrepen. Ook de uitkeringen aan dak- en thuislozen zijn niet inbegrepen.

18. Lopende re-integratievoorzieningen 2018 Bron: CBS - Participatiewet Het aantal re-integratievoorzieningen, per 10.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar.

19. Jongeren met jeugdhulp 2018 Bron: CBS - Beleidsinformatie Jeugd Het percentage jongeren tot 18 jaar met jeugdhulp ten opzicht van alle jongeren tot 18 jaar. Jeugdhulp is de hulp en zorg zoals deze bedoeld en beschreven is in de Jeugdwet (2014). Het betreft hulp en zorg aan jongeren en hun ouders bij psychische, psychosociale en/of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders.

20. Jongeren met jeugdbescherming 2018 Bron: CBS - Beleidsinformatie Jeugd Jongeren met jeugdbescherming betreft jongeren tot 18 jaar die op enig moment in de verslagperiode een maatregel door de rechter dwingend opgelegd hebben gekregen. Jeugdbescherming is een maatregel die de rechter dwingend oplegt. Dat gebeurt als een gezonde en veilige ontwikkeling van een kind of jeugdige wordt bedreigd en vrijwillige hulp niet of niet voldoende helpt. Een kind of jongere wordt dan onder toezicht gesteld of onder voogdij geplaatst.

21. Jongeren met jeugdreclassering 2018 Bron: CBS - Beleidsinformatie Jeugd Het percentage jongeren (12-23 jaar) met een jeugdreclasseringsmaatregel ten opzichte van alle jongeren (12-23 jaar).

22. Cliënten met een maatwerkvoorziening WMO 2019 Bron: CBS - Monitor Sociaal Domein WMO Een maatwerkarrangement is een vorm van specialistische ondersteuning binnen het kader van de Wmo. Voor de Wmo-gegevens geldt dat het referentiegemiddelde gebaseerd is op 180 deelnemende gemeenten.

23. Functiemenging 2018 Bron: LISA De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen, en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen.

24. Bruto gemeentelijk product vervallen per 10 november 2017 Gemeente Delfzijl

25. Vestigingen van bedrijven 2018 Bron: LISA Het aantal vestigingen van bedrijven, per 1.000 inwoners in de leeftijd van 15-64 jaar.

182

26. Ziekenhuisopname na verkeersongeval met motorvoertuig 2015 vervallen per februari 2018

27. Overige vervoersongevallen met een gewonde fietser 2015 vervallen per februari 2018

28. Omvang huishoudelijk restafval 2018 Bron: CBS - Statistiek Huishoudelijk afval Niet gescheiden ingezameld huishoudelijk afval per bewoner per jaar (kg).

29. Hernieuwde elektriciteit 2018 Bron: Rijkswaterstaat Klimaatmonitor Hernieuwbare elektriciteit is elektriciteit die is opgewekt uit wind, waterkracht, zon of biomassa.

30. Gemiddelde WOZ waarde 2018 Bron: CBS - Statistiek Waarde Onroerende Zaken De gemiddelde WOZ waarde van woningen.

31. Nieuw gebouwde woningen 2017 Bron: ABF - Systeem Woningvoorraad Het aantal nieuwbouwwoningen, per 1.000 woningen.

32. Demografische druk 2019 Bron: CBS - Bevolkingsstatistiek De som van het aantal personen van 0 tot 20 jaar en 65 jaar of ouder in verhouding tot de personen van 20 tot 65 jaar.

33. Gemeentelijke woonlasten eenpersoonshuishoudingen 2018 Bron: COELO, Groningen Het gemiddelde totaalbedrag in euro's per jaar dat een éénpersoonshuisouden betaalt aan woonlasten.

34. Gemeentelijke woonlasten meerpersoonshuishoudens 2018 Bron: COELO, Groningen Het gemiddelde totaalbedrag in euro's per jaar dat een meerpersoonshuishoudens betaalt aan woonlasten.

35. Formatie 2019 (FTE per 1.000 inwoners) Het gaat hier om de toegestane formatie in fte van het ambtelijk apparaat van de organisatie voor het begrotingsjaar op peildatum 1 januari.

36. Bezetting 2019 (FTE per 1.000 inwoners) Het gaat hier om het werkelijk aantal fte dat werkzaam is, dus niet om de toegestane formatieve omvang uit het formatieplan. Ook boventallige medewerkers moeten hier meegeteld worden. Jaarstukken 2018

37. Apparaatskosten (Kosten per inwoner) 2019 Apparaatskosten (ofwel organisatiekosten) zijn de noodzakelijke financiële middelen voor het inzetten van personeel (salarissen), organisatie -, huisvestings-, materieel, automatiseringskosten e.d. voor de uitvoering van de organisatorische taken. Apparaatskosten zijn dus alle personele en materiële kosten die verbonden zijn aan het functioneren van de organisatie, exclusief griffie en bestuur.

38. Externe inhuur 2019 (Kosten als % van totale loonsom + totale kosten inhuur externen) Onder externe inhuur wordt verstaan: het uitvoeren van werkzaamheden in opdracht van een bij de organisatie in dienst zijnde opdrachtgever, door een private organisatie met winstoogmerk, door middel van het tegen betaling inzetten van personele capaciteit en deskundigheid, zonder dat daar een arbeidsovereenkomst of aanstelling tussen organisatie en de daarbij ingezette personen aan ten grondslag ligt.

39. Overhead 2019 (% van totale lasten)

183

Bijlage lijst van gebruikte afkortingen 4D's Decentralisaties Jeugdzorg, AWBZ, Participatiewet en I.U.'s Integratie Uitkeringen Passend Onderwijs IVAK Instituut Voor Amateur Kunsten AMvB's Algemene Maatregelen van Bestuur KCC Klantcontactcentrum APPA Algemene pensioenwet politieke ambtsdragers KDN Kadernota APV Algemene plaatselijke verordening Lden Level day-evening-night Arhi Algemene regels herindeling (wet) LTS Lagere Technische School ASWA Algemene Stichting Welzijn Appingedam Marconi Maritieme Concepten in beeld AVG Algemene Verordening Gegevensbescherming MBO Middelbaar Beroeps Onderwijs Azc Asielzoekerscentrum MEDAL Samenwerkingsverband gemeenten de Marne, BBP Bruto Binnenlands Product Eemsmond, Delfzijl, Appingedam en Loppersum BBV Besluit Begroting en Verantwoording MER Milieu Effect Rapportage BBZ Bijstand voor zelfstandigen MJOP's Meerjarenonderhoudsplannen BIBOB Bevordering integriteitbeoordelingen door het openbaar MJP Meerjarenprogramma bestuur MKB Midden- en Kleinbedrijf BNG Bank Nederlandse Gemeenten MVO Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen BOR Besluit Omgevingsrecht NAM Nederlandse Aardolie Maatschappij BTW Belasting over de toegevoegde waarde NCG Nationaal Coördinator Groningen BUIG Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten NCW Netto Contante Waarde BV Besloten Vennootschap NEN NEderlandse Norm BZK Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties NPG Nationaal Programma Groningen CAO Collectieve Arbeidsovereenkomst NV Naamloze Vennootschap CAR/UW Collectieve Arbeidsvoorwaardenregeling O Uitwerkingsovereenkomst ODG Omgevingsdienst Groningen CBS Centraal Bureau voor de Statistiek OGGz Openbare Geestelijke Gezondheidszorg OKE Ontwikkelingskansen door Kwaliteit en Educatie Chw Crisis- en herstelwet (wet) CJG Centrum voor Jeugd en Gezin OZB Onroerende zaakbelastingen COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers P&O/HR M afd. Personeelszaken COELO Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere PIOFACH Kosten voor ondersteuning medewerkers in primair Overheden Proces CROW Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, PKB Planologische Kernbeslissing Weg- en Waterbouw PO Primair Onderwijs CVW Centrum Veilig Wonen REA Regionale Educatieve Agenda CWI Centrum voor Werk en Inkomen RENN4 Regionaal Expertisecentrum Noord Nederland DAL Delfzijl, Appingedam en Loppersum RI&E Risico-Inventarisatie & Evaluatie DAL/W2 Afvalwaterplan gem. Delfzijl, Appingedam, Loppersum, RIEC Regionaal Informatie en Expertise Centrum Regionale Inkooporganisatie Groninger Waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa's RIGG Gemeenten DEAL Delfzijl, Eemsmond, Appingedam en Loppersum RMC Regionaal Meld en Coördinatie functie Rheinisch-Westfälisches Elektrizitätswerk DIV Documentaire Informatievoorziening RWE (energiebedrijf) SANOG Samenwerkingsverband afvalstoffenverwijdering DMJOP's Duurzame-meerjarenonderhoudsplannen Noord- D.U.'s Decentralisatie Uitkeringen Oost Groningen DVO Dienstverleningsovereenkomst SBO Spciaal basisonderwijs ECB Europese Centrale Bank SES Sociaal Economische Status EMU Economische en Monetaire Unie SET Fund Sustainable Energy Technology Fonds ENSIA Eenduidige Normatiek Single Information Audit SMD StadsMarketing Delfzijl EPZ Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland SROI Social Return On Investment EW Economische Waarde SVED Structuurvisie Eemsmond Delfzijl EZ Economische Zaken SW Sociale Werkvoorziening FIDO Wet Financiering Decentrale Overheden SW&D Stichting Welzijn en Dienstverlening FMI Functiemengingsindex THO Toezichthoudend orgaan FPU Flexibel Pensioen en Uittreding UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Fte Fulltime-equivalent VA Versterkingsadvies GemCC Gemeenschappelijk computercentrum VANG Van Afval Naar Grondstof GEO Geometrie VGRP Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan ISD Intergemeentelijke Sociale Dienst VIVO Verkenning Informatievoorziening Omgevingswet

184 gft Groente- fruit- en tuinafval VKB Volkskredietbank GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst VNG Vereniging Nederlanse gemeenten GHOR Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de regio VO Voortgezet Onderwijs GIDS Gezond In De Stad Vpb Wet Vennootschapsbelasting GR Gemeenschappelijke regeling VSV Voortijdige Schoolverlaters GREX Grondexploitatie VTH Veiligheid Toezicht en Handhaving GSP Groningen Seaports VTH-BRZO Besluit risico zware ongevallen HALT Het ALTernatief (voorkomen, bestrijden en bestraffen VVE Voor- en vroegschoolse educatie jeugdcriminaliteit) VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Wabo Wet algemene bepalingen omgevingsrecht HRA Hazard and Risk Assessment (gevaren en risicobeoordeling) Wkb Wet kwaliteitsborging I&M Infrastructuur en Milieu WLP Woon- en leefbaarheidsplan ICT Informatie- en communicatietechnologie WLZ Wet Langdurige Zorg IIP Integraal Investeringsprogramma Wmo Wet Maatschappelijke Ondersteuning IKB Integrale kostprijs berekening WO-DEAL Werkorganisatie DEAL-gemeenten IOAW Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeids- WON Wet Onafhankelijk Netbeheer ongeschikte werkloze werknemers (wet) WOZ Wet waardering onroerende zaken IOAZ Inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeids- WSW Wet Sociale Werkvoorziening ongeschikte gewezen zelfstandigen (wet) WW Werkloosheidswet

185

Gebeurtenissen na balansdatum

Coronavirus Na het sluiten van de boeken hebben we te maken gekregen met de landelijke verspreiding van het coronavirus COVID-19. Het virus heeft geen financiële gevolgen voor de jaarrekening 2019, maar wel voor naar verwachting veel beleidsterreinen van onze begroting 2020 en mogelijk voor de jaren daarna. Hoe groot de financiële impact zal zijn is nu onmogelijk te bepalen. We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Daarnaast zijn we bezig met een impactanalyse. Onze organisatie loopt geen risico voor de continuïteit. We bewaken onze liquiditeitspositie goed en nemen zo nodig maatregelen om onze taken gedurende deze crisis zo goed mogelijk te blijven uitvoeren.

Maatregelen Voor de aanpak en beheersing van de crisis volgen wij als gemeente de richtlijnen en maatregelen van het RIVM, het kabinet en de Veiligheidsregio Groningen. Wij hebben een crisisteam die elke ochtend bijeen komt en in nauw contact staat met de Veiligheidsregio, de Gemeentelijke Hulpverleningsorganisatie (GHOR) en de GGD. Er is een noodverordening beschikbaar gekomen en deze is na overleg met de burgemeesters door de voorzitter van de Veiligheidsregio vastgesteld. Uw raad krijgt met enige regelmaat over de genomen maatregelen die wij inmiddels hebben genomen. Hierna geven wij daar een korte samenvatting van. Dit overzicht dient als een eerste stap in onze impactanalyse. Om onze dienstverlening zo optimaal mogelijk te laten verlopen, hebben wij ook maatregelen genomen voor onze eigen bedrijfsvoering:  Huisvesting: o Thuiswerken o Werkplek inrichten op de 1,5 meter economie o Aanpassingen sanitaire (extra zeep, desinfectiemiddelen etc.)  Oog voor extra ziekteverzuim  Aanpassingen/schoonmaak materieel (buitendienst).

Werkplein Fivelingo Vanaf eind februari heeft Werkplein Fivelingo geanticipeerd op het Corona virus en de gevolgen hiervan. De maatregelen hebben zijn weerslag op de verschillende onderdelen van de organisatie, het raakt het Werkbedrijf, het team Inkomensondersteuning, het team Arbeidsparticipatie en de bedrijfsvoering. Het begon met extra schoonmaak op de afdelingen, het bespreken van hygiëne voorschriften in werkoverleggen en het ophangen van instructie-posters. Alles kwam in een stroomversnelling na de mededeling van het Kabinet op zondag 15 maart jl. Vanaf maandag 16 maart is er minimaal twee keer per week overleg tussen de interim directeur en MT om snel op de actualiteit te kunnen inspelen. De door het kabinet voorgestelde maatregelen om de economische gevolgen van Corona op te vangen gaan gevolgen hebben voor de begroting van Werkplein Fivelingo en daarmee ook voor de begrotingen van de gemeenten. De financiële gevolgen worden meegenomen in het raadsvoorstel over de bijgestelde begroting 2020 WPF (juni 2020). Op dit moment zien we de volgende ontwikkelingen:  Een stijgende netto instroom in de bijstand resulteert in hogere BUIG-lasten. Deze stijging wordt veroorzaakt door het aflopen van tijdelijke contracten. Daarnaast wordt er nog een tweede stijging verwacht op de langere termijn door het aflopen van WW-uitkeringen.  De omzet van een aantal bedrijfsonderdelen van Werkplein Fivelingo loopt terug. Dit als gevolg van ziekte en preventief thuiszijn van kwetsbare medewerkers, teruglopende orders en het niet ontvangen van hulpstoffen. Onderzocht wordt of in en welke mate het Rijk hiervoor compensatie kan bieden.  Op 15 april waren er 500 aanvragen van ZZP-ers die een beroep doen op de regeling TOZO. De kosten van deze maatregel worden door het Rijk worden betaald. Onduidelijk is nog in hoeverre de kosten van de uitvoering van de maatregel worden gecompenseerd. Ondertussen zijn vier medewerkers fulltime bezig met de afhandeling van de aanvragen. Hoe langer de crisis aanhoudt, des te meer ZZP-ers gaan een beroep doen op de regeling.  Het aantal gedetacheerde SW- personeel is met 18 (stand per 2 april) afgenomen. Als gevolg hiervan loopt Werkplein omzet mis en worden de loonkosten van de gedetacheerden slechts nog door de rijkssubsidie gecompenseerd.  De mensen die op basis van dagbesteding bij Werkplein Fivelingo zijn geplaatst door WMO-gefinancierde organisaties zijn momenteel preventief thuis. Werkplein mist deze inkomsten.

186

 Verwacht wordt dat er bij debiteuren van Werkplein op enig moment betalingsproblemen gaan ontstaan, waardoor het debiteurensaldo op zal lopen.

De maatregelen die het team financiën van Werkplein Fivelingo momenteel treft om de liquiditeitspositie gezond en de werkprocessen op gang te houden zijn:  Thuiswerken  Inzet liquiditeitsplanning  Strenger debiteurenbeleid met persoonlijk contact bij te late betaling  Inzet van Graydon kredietwaardigheidschecks  Onderzoeken of er financiële compensatiemaatregelen beschikbaar voor het Werkbedrijf.

Overzicht van de belangrijkste genomen maatregelen: Beschrijvend / Kwalitatief Stand van zaken 19-05-2020 Gem

Risicogebeurtenis Beheersing Oorzaak Bestaat de kans dat… Wat Wat doen we er aan om dit Gevolg Als gevolg waarvan doet de doet zich voor als het risico risico te voorkomen of te Waardoor.. Wat is het gevolg Thema A D risicogebeurtenis zich voor? zich voordoet? beperken? van de risico-gebeurtenis? Belastingen Welke risico's doen zich voor op het gebied van belastingen? Belastingmaatregelen ivm x x Ondernemers en diverse Financiële problemen/faillisse- Betalingsregelingen, geen Minder inkomsten, latere coronavirus verenigingen worden hard menten bij ondernemers en invorderingsmaatregelen, inning van gelden getroffen door het corona verenigingen. geen leges voor evenementen virus. die niet door kunnen gaan. Bedrijfsvoering Welke risico's doen zich voor in de bedrijfsvoering van de gemeentelijke organisaties? Betalen van facturen x x Ondernemers en diverse Financiële problemen bij Facturen van ondernemers, Faillissementen verenigingen worden hard ondernemers en ZZP'ers en maatschappelijke getroffen door het corona verenigingen. organisaties betalen we direct virus. na goedkeuring uit.

Digitaal vergaderen (raad) x x De maatregelen die door het Verdere verspreiding van het De mogelijkheid creëren om Ziekte, overbelasting rijk zijn genomen ter virus digitaal te vergaderen ziekenhuizen/ic's verspreiding van het virus

De dienstverlening voor x x De maatregelen die door het Verdere verspreiding van het Inwoners wordt gevraagd om Ziekte, overbelasting kritische processen blijft rijk zijn genomen ter virus zaken zoveel mogelijk digitaal ziekenhuizen/ic's beschikbaar voor inwoners en verspreiding van het virus te regelen, of later te regelen bedrijven indien mogelijk. Er is een telefoonnummer voor spoed.

Werk in uitvoering x x Veel werkzaamheden zijn stil Gezondheid en veiligheid Alle lopende projecten en Verhoging van het aantal komen te liggen komen in gevaar onderhoudswerkzaamheden besmettingen en onveiligheid lopen gewoon door zolang de op straat. situatie dit toelaat. Meldingen/klachten openbare ruimte worden zsm afgehandeld. Vergunningverlening x x Veel werkzaamheden zijn stil Door missende vergunningen We streven ernaar de Schade aan de economie komen te liggen kunnen de werkzaamheden vergunningaanvragen af te nog langer stil komen te handelen binnen de daarvoor liggen geldende wettelijke termijnen.

Sportgebouwen x x De maatregelen die door het Verdere verspreiding van het Sportgebouwen zijn dicht Ziekte, overbelasting rijk zijn genomen ter virus (muv Brede School, ivm ziekenhuizen/ic's verspreiding van het virus aanwezigheid Kids2B)

Klussen in het groen x x De maatregelen die door het Verdere verspreiding van het Thuiswerken, tenzij er sprake Ziekte, overbelasting rijk zijn genomen ter virus is van een kritisch ziekenhuizen/ic's verspreiding van het virus bedrijfsproces

Onderhoudsklussen x x De maatregelen die door het Verdere verspreiding van het Worden, indien mogelijk, Ziekte, overbelasting (gebouwenbeheer) rijk zijn genomen ter virus uitgesteld ziekenhuizen/ic's verspreiding van het virus

187

Beschrijvend / Kwalitatief Stand van zaken 19-05-2020 Gem

Consignatiedienst x x Veel werkzaamheden zijn stil Gezondheid en veiligheid Is stand-by vanuit huis. Verhoging van het aantal komen te liggen komen in gevaar Ondersteunend team besmettingen en onveiligheid (wegafzettingen, op straat. verkeersregelaars etc) blijft beschikbaar.

Handhaving x x Veel werkzaamheden zijn stil Veiligheid komen in gevaar Bij handhaving geldt Verhoging van het aantal komen te liggen waarschuwing als besmettingen en onveiligheid uitgangspunt op straat.

Sociaal domein (excl. verbonden partijen) Welke risico's doen zich voor binnen het sociaal domein? Corona Thuisteam: x x Coronapatiënten die De zorgverlening en genezing Er is een corona Thuisteam Meerkosten t.o.v. de reguliere gespecialiseerde thuiszorg noodzakelijke werkzaamheden van de patiënt wordt opgezet i.s.m. Menzis, huishoudelijke aan coronapatiënten niet kunnen uitvoeren en belemmerd. Zilveren Kruis en het ROAZ. ondersteuning. geen mantelzorg hebben, Declareren uit hebben ondersteuning nodig. meerkostenregeling corona VWS

Coulanceregeling maart x x De dagbesteding is gesloten Minder/geen inkomsten bij de Coulanceregeling voor Continuïteit van de zorg komt aanbieders HO en en veel cliënten hebben de aanbieders gecontracteerde aanbieders in gevaar Begeleiding/ Dagbesteding HO afgezegd Huishoudelijke Ondersteuning en Begeleiding en Dagbesteding

Damster Zorgbalie en Sociaal x x De maatregelen die door het Verdere verspreiding van het Damster Zorgbalie en Sociaal Ziekte, overbelasting Plein Delfzijl rijk zijn genomen ter virus Plein Delfzijl zijn tijdelijk ziekenhuizen/ic's verspreiding van het virus alleen telefonisch en via de mail bereikbaar Voorzieningen voor x x Door corona zitten veel Kinderen kunnen niet meer Er wordt noodopvang Voor sommige kinderen neemt kwetsbare kinderen/jongeren kinderen en gezinnen in deze 'ontsnappen' naar een veilige georganiseerd. de onveiligheid en stress toe. periode vooral thuis. plek. Mogelijke veilige plekken voor kinderen vallen weg (school etc). Verbonden Partijen Welke risico's doen zich voor bij verbonden partijen? (Partijen waarin de gemeente participeert (aandeelhouderschap, een gemeenschappelijke regeling, etc) of sterk afhankelijk van is (enige uitvoeringsorganisatie, etc) Uitvoering continuïteit x x Het aantal Liquiditeitsproblemen op Omzet op niveau houden Geen vervoersmogelijkheden (zorg)vervoer Publiek Vervoer vervoersbewegingen is korte termijn bij de zoals contractueel in het sociaal domein en gedaald met 80-90% vervoerders, continuiteit van afgesproken of een goede faillissement vervoerders vervoer in het sociaal domein inschatting omzet (reguliere komt in gevaar. facturatie).

Tijdelijke x x ZZP'ers mogen niet of slechts ZZP'ers komen financieel in WPF voert de regeling TOZO Faillissementen en/of mensen overbruggingsregeling gedeeltelijk werken de problemen door minder of uit. De gemeente betaalt de in de schuldhulpverlening zelfstandig ondernemers helemaal geen inkomsten regeling, die wij door het rijk (Tozo) vergoed krijgen

188

Beschrijvend / Kwalitatief Stand van zaken 19-05-2020 Gem

Inzameling van het oud papier x x Het corona virus zorgt dat het Papier wordt niet opgehaald, De inzamelaar opdracht geven Er zijn meerkosten voor de waarborgen tijdens de corona- reguliere proces van papier waardoor het in het restafval voor inzet van betaald inzet van personeel periode inzamelen verstoord is terecht komt en extra personeel op de geraakt, omdat er niet genoeg inkomsten verenigingen inzamelvoertuigen vrijwilligers te krijgen zijn. vervallen.

Subsidies voor evenementen x x Het is mogelijk dat De subsidies moeten normaal Vanwege het niet na kunnen Financiële problemen bij en culturele activiteiten organisaties hun afgesproken gesproken worden komen van deze prestaties subsidie-ontvangers. prestaties niet kunnen terugbetaald. door de coronacrisis vragen nakomen. wij bijdragen met een bedrag onder € 5.000,- niet terug.

Maatwerk maatschappelijke x x Een groot aantal organisaties Minder inkomsten, de De gemeente biedt maatwerk Bestaansrecht van deze organisaties kunnen niet of gedeeltelijk uitgaven lopen grotendeels aan maatschappelijke organisaties wordt bedreigd. aan het werk, of mensen wel door. organisaties, culturele toelaten tot hun organisaties, musea en voorzieningen dorpshuizen die acute financiële problemen hebben. Bijvoorbeeld door een betalingsregeling Overige Overige ondersteunende maatregelen zonder (financiële) risico's Verruiming winkeltijden voor x x Ivm de 1,5m-samenleving Er komen teveel mensen in De openingstijden van Verhoging in het aantal supermarkten kunnen er minder mensen een ruimte, waardoor supermarkten in de gemeente besmettingen tegelijk in een ruimte zijn afstanden niet bewaard Appingedam zijn op zon- en kunnen worden. Daarnaast feestdagen tot en met 1 juni omzetverlies door minder 2020 verruimd. Supermarkten klanten mogen vanaf 11.00 tot 18.00 uur open zijn (in plaats van 12.00 tot 18.00 uur).

Huur en pacht - x Sommige huurders/pachters Financiële problemen bij Instemmen met Faillissementen worden hard getroffen door huurders/pachters opschortingsverzoeken, het corona virus. huurkwijting 50% sportaccommodaties voor buitensportverenigingen

189

Controleverklaring

190

Vaststellingsbesluit

Vastgesteld door de raad van de gemeente Delfzijl in zijn openbare vergadering van 25 juni 2020.

de griffier, de voorzitter, (O. Rijkens) (G. Beukema)

191