Sociale Mobiliteit Van Migranten Uit De Groninger Kleigebieden Naar De
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Gouden bergen of de Groninger klei? Sociale mobiliteit van migranten uit de Groninger kleigebieden naar de Verenigde Staten tussen 1850 en 1940 Masterscriptie LGX99M20.2018-2019 Student: Piet-Jan Koning Inhoud 1. Inleiding .............................................................................................................................. 4 2. Theorie: migratie en sociale mobiliteit ............................................................................. 11 2.1 Migratietheorie ............................................................................................................... 11 2.2 Sociale mobiliteit ............................................................................................................ 13 3. Het brede perspectief: Europese migratie naar de Verenigde Staten ................................ 16 3.1 Europese migratie naar Amerika .................................................................................... 16 3.2 Nederlandse migratie naar Amerika ............................................................................... 18 4. Verantwoording werkwijze ............................................................................................... 22 4.1 Sociale classificatie en sociale mobiliteit ....................................................................... 22 4.2 Data ................................................................................................................................. 24 5. Pushfactoren in het Groninger kleigebied ......................................................................... 30 6. De Verenigde Staten: pullfactoren en obstakels ............................................................... 36 6.1 Pullfactoren ................................................................................................................ ..... 36 6.2 Obstakels ........................................................................................................................ 41 7. De sociale afkomst van migranten in de Verenigde Staten .............................................. 44 8. De invloed van bestemmingen op de sociale positie van migranten ................................ 48 8.1 Michigan .................................................................................................................... ..... 49 8.2 Chicago ..................................................................................................................... ...... 53 8.3 Andere staten en gebieden .............................................................................................. 54 9. Vergelijking tussen migranten en achterblijvers: Intergenerationeel ............................... 56 10. Samenstelling van de migranten ................................................................................... 61 10.1 Leeftijd ............................................................................................................... ........... 61 10.2 Gender/sekse ................................................................................................................. 64 10.3 Gezinssamenstelling ..................................................................................................... 66 10.4 Periode van vertrek ....................................................................................................... 69 11. Conclusie ....................................................................................................................... 72 2 Bijlagen .................................................................................................................................... 74 Bijlage 1: Beroepen per groep – Groninger kleigebied ........................................................ 75 Bijlage 2: Beroepen per groep – Verenigde Staten .............................................................. 76 Bijlage 3: Startpositie en hoogst bereikte positie migranten in de Verenigde Staten........... 77 Bijlage 4: Intragenerationele sociale mobiliteit migranten Verenigde Staten ...................... 77 Bijlage 5: Intragenerationele sociale mobiliteit per plaats van bestemming in de VS ......... 78 Bijlage 6: Statusgroep beroep ouders van blijvers, vertrekkers NL en migranten VS ......... 79 Bijlage 7: Intergenerationele sociale mobiliteit per groep.................................................... 79 Bijlage 8: Aandeel mannen en vrouwen in de drie verschillende groepen .......................... 79 Bijlage 9: Intergenerationele en intragenerationele sociale mobiliteit naar sekse ................ 80 Bijlage 10: Intergenerationele en intragenerationele sociale mobiliteit naar huwelijkse staat 80 Bijlage 11: Intergenerationele sociale mobiliteit migranten Verenigde Staten .................... 81 Bijlage 12: Intragenerationele sociale mobiliteit migranten Verenigde Staten .................... 82 Bijlage 13: Migratie per jaar van vertrek.............................................................................. 83 Bijlage 14: Intergenerationele sociale mobiliteit migranten per jaar van vertrek ................ 84 Verantwoording afbeeldingen, tabellen, figuren en kaarten .................................................... 85 Bronnen en geraadpleegde literatuur........................................................................................ 86 Bronnen ................................................................................................................................ 86 Geraadpleegde literatuur....................................................................................................... 86 3 1. Inleiding1 Oktober 2018. Aan Wealth Street in Grand Rapids wordt een pand te koop aangeboden. De voorgevel van het gebouw, geheel opgetrokken uit baksteen, heeft vier pilaren. Samen met de statige entree doet het vermoeden dat het eigendom moet zijn geweest van een kapitaalkrachtige eigenaar. Het pand heeft een naam: Helmus Bros. Het is gebouwd in 1960 in opdracht van de nakomelingen van de broers Seitze en Thomas Helmus. Seitze en Thomas hadden een eigen bedrijf, een zogenaamde Moving and Storing Company. Het was niet het eerste pand dat het bedrijf liet bouwen in Grand Rapids. Een necrologie in een plaatselijke krant, geschreven na de dood van Thomas in 1937, biedt meer inzicht.2 Thomas, geboren als Tede Helmus in het Groningse Zuidhorn op 24 januari 1870, was de zoon van een dagloner. Hij was samen met zijn ouders en broertje Seitze in 1879 aangekomen in de Verenigde Staten. Het gezin vestigde zich in Grand Rapids, Michigan, waar de vader kort na aankomst overleed. Thomas, nu kostwinner van het gezin, verdiende als loopjongen geld om het gezin te onderhouden. Thomas lijkt een ondernemende jongen te zijn geweest die van huis uit werd aangemoedigd om een zekere mate ondernemingszin in de praktijk te brengen: zijn moeder kocht met geleend geld een paard en wagen voor haar zoon om een eigen vervoersbedrijfje te beginnen. Het paard stierf, evenals het paard dat daarna werd gekocht. Met het derde paard had Thomas meer succes. Het krantenartikel meldt dat hij reeds in 1884 – op veertienjarige leeftijd! – een pand kocht om zijn bedrijfje te beginnen dat hij samen met zijn jongere broertje wist uit te bouwen tot een succesvol vervoersbedrijf. Thomas stierf uiteindelijk op 29 juni 1937 als een welvarend zakenman. Hij had The American Dream waargemaakt. De socioloog Pélissier, leider van een onderzoek naar de motieven van migranten, concludeert dat de kansen op een baan vergroot worden door de wens om te vertrekken in daden om te zetten.3 Mensen als de ouders van Tede uit de provincie Groningen hadden op een zeker moment alle reden om de provincie en het land te verlaten. De tweede helft van de negentiende 1 Speciale dank gaat uit naar R.F.J. Paping van de afdeling Economisch-Sociale Geschiedenis van de Rijksuniversiteit Groningen voor het beschikbaar stellen van de gegevens van de cohorten voor dit onderzoek. Cohorten uit deze database zijn in eerdere publicaties gebruikt, onder andere voor: R.F.J. Paping, "Gezinnen en cohorten: arbeidsstrategieën in een marktgerichte agrarische economie: de Groningse kleigebieden 1830-1920", in Levensloop en levenslot: arbeidsstrategieën van gezinnen in de negentiende en twintigste eeuw, Groningen/Wageningen: 1999, 16-87; en G.A. Collenteur en Richard F.J. Paping, "Age at first marriage in eighteenth and nineteenth-century Russia and the Netherlands : tradition or economic and social circumstances," in P. Kooij and R.F.J. Paping, Where the twain meet again: new results of the Dutch Russian project on regional development 1780-1917 (Groningen etc.: Nederlands Agronomisch Historisch Instituut: 2004), 147-167. 2 “Immigrant boy’s success noted in mover’s death”, Grand Rapids Herald, 30 juni 1937. 3 J.-P. Pélissier, D. Rébaudo, I. Maas en M.H.D. van Leeuwen, “Migration and endogamy according to social class: France, 1803-1986”, in International review of social history 50 (2005), 219-246. 4 eeuw kende een aantal ontwikkelingen op het gebied van lonen en prijzen die het economisch perspectief voor mensen op het Groninger platteland bedreigden of geheel wegnamen.4 Redenen voor de toename van migratie naar de Verenigde Staten zouden volgens de historici Jan en Leo Lucassen gezocht kunnen worden in de grote bevolkingsgroei in Nederland wat leidde tot een gebrek aan werkgelegenheid en de hoop op opwaartse sociale mobiliteit in het nieuwe continent.5 Uitgaande van deze redenen lijken de overwegingen van een migrant om zijn of haar thuisland al dan niet te verlaten