Ang Pagsasa-Filipino Ng Mga Panoorin Sa Daigdig Ng Telebisyon

MALAY 25.2 (2013): 1-9

Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Telebisyon, Pagda–dub ng Anime, at Paglaganap ng Wikang Filipino sa Bawat Sulok ng Mundo: Mga Patunay na ‘Moog’ ng Pagka-Pilipino / The Translation in Filipino of Different Shows in the World of Television, The Dubbing of Anime, and The Expansion of Filipino Language in Different Parts of the World: Different ‘Walled’ Proofs of Filipino Being

Ramilito B. Correa, M.A. Pamantasang De La Salle-Maynila [email protected]

Mahalaga ang naging papel ng wikang Filipino upang higit na mapatunayan ang katatagan at pagkakakilanlan ng mga Pilipino. Ang pagsasa-Filipino ng mga panoorin sa mundo ng telebisyon, lokal man o dayuhan, ay naging pangunahing dahilan upang tumaas ang reyting ng mga ito dahil sa ang mga pinanonood ay higit na naintindihan ng masang Pilipino. Lumitaw ang naging kapangyarihan ng wikang Filipino na gamitin ng bawat network sa bawat palabas upang mapanitili nito ang mataas na reyting. Naging mahalagang sangkap din ang wikang Filipino sa pagda-dub ng mga panooring anime dahil sa kasikatang dulot nito sa telebisyon at pelikula. Lumaganap naman ang paggamit at pag-aaral ng wikang Filipino dahil lumaganap din ang paghahanapbuhay ng mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng bansa. Pinag-aaralan at ginagamit ang wikang Filipino bilang pangalawang wika sa mga bansa sa Europa, Asya, Hilagang Amerika at Timog Amerika. Panlimampu’t isa ang wikang Filipino sa pinakamaraming nagsasalita nito sa mundo.

Mga susing salita: Wikang Filipino, anime, dubbing, dubber, pagsasalin

Filipino language plays an important role to further prove the stability and identity of the Filipinos. The translation in Filipino language of different shows in the world of television has become a primary reason why these shows are top-ratings; moreover it helps the Filipino mass audience understand them better. The power of using Filipino language in different shows by different networks prevails to obtain their power ratings. Filipino language has also become an important element in dubbing the anime shows because of their popularity in televison and cinema. Studying and using Filipino language becomes rampant worldwide because more Filipino work in different countries around the world. Filipino as a second language is being studied in different countries like in Europe, Asia, North America and South America. It ranks 51st as one of the most commonly spoken languages.

Keywords: Filipino language, anime, dubbing, dubber, translation

Copyright © 2013 Pamantasang De La Salle, Filipinas 2 MALAY TOMO XXV BLG. 2

Makatotohanan, dalisay at kapuri-puri ang naghahari ang paggamit ng wikang Filipino sa ginawang pagwawangis ng Pambansang Alagad telebisyon. ng Sining na si Dr. Bienvenido Lumbera tungkol sa wika. Aniya, Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigdig ng Telebisyon Parang hininga ang wika, sa bawat sandali ng buhay natin ay nariyan ito. Palatandaan ito na “If you talk to a man in a language he buhay tayo, at may kakayahang umugnay sa understands, that goes to his head. If you talk to kapwa nating gumagamit din dito. Sa bawat him in his own language, that goes to his heart.” pangangailangan natin ay gumagamit tayo (Nelson Mandela) ng wika upang kamtin ang kailangan natin - Malinaw at kahanga-hanga ang mga pahayag kung nagugutom, humihingi ng pagkain; kung nasugatan, dumadaing upang mabigyan ng na ito ni Mandela tungkol sa wika. Ito marahil ang panlunas; kung nangungulila, humahanap ng dahilan kung bakit namamayani ang paggamit ng kausap na makapapawi sa kalungkutan. (1) wikang Filipino sa mga panooring sa telebisyon sa Pilipinas. Sapagkat ang wikang Filipino ay hindi Mula sa pahayag na ito, ipinahihiwatig na lamang ang wikang nauunawaan ng sambayanang ang wika ay katumbas at kasinghalaga na rin ng Pilipino kundi ito rin ay wikang sariling atin na buhay – iniingatan, inaalagaan, pinahahalagahan. tumitimo sa ating isip, puso at damdamin. Ang pagsasawalang-bahala, pagpapabaya, at di- Kung ang mga programa sa mundo ng pag-alintana sa wika, lalo na sa sariling wika, telebisyon ay ihahanay sa iba’t ibang kategorya ay magdudulot ng kaniyang maagang paglaho (bagamat Ingles ang termino na ginamit sa bawat o pagkawala, o sa mas makirot pang kataga, ng kategorya o Ingles ang pangalan ng palabas) na kaniyang kamatayan. Kaya naman ang ating binibigyan ng parangal, kung hindi man lahat, ay wikang Filipino ay dapat na pinagyayaman, kalimitang gumagamit pa rin ng wikang Filipino. ginagamit nang makabuluhan at dapat na Ang news magazine show halimbawa ay pinalalaganap sa sangkabansaan. pinangungunahan ng mga tanyag na panooring Ang wikang Filipino ay wika ng masa, ang Unang Hirit, Umagang Kay Ganda, Sapul sa wikang ginagamit ng nakararaming Pilipino. Ang Singko atb; sa news programnaman ay mahirap wikang nagtataglay ng kapangyarihan dahil sa dami tibagin ang gamit ng wikang Filipino sa TV Patrol, at lawak ng gumagamit nito na hindi kailanman 24 Oras, Iba Balita, Saksi atb. Maihahanay naman kayang pigilan o makontrol. Sa kasalukuyan ay sa mga mahuhusay na educational program ang may matatag nang kinatatayuan ang wika nating Born to be Wild, Kap’s Amazing Stories, Bilib ito sapagkat ang wikang ito ay nagtatalaglay na Ka Ba atb. Humahakot naman ng parangal ng matibay na ‘moog’ -- sa lipunang Pilipino, sa gamit ang wikang Filipino ang documentariesna edukasyon, sa iba’t ibang disiplina at larangan, I-Witness, Reporter’s Notebook, The Probe Team, gayundin sa media, lalong-lalo na sa telebisyon. Brigada atb. Sa public service,matagal nang Patunay rito ang matataas na TV ratings ng mga pumapailanlang sa ere ang Kapwa Ko, Mahal panoorin sa Pilipinas na gumagamit ng wikang Ko, ang makabuluhang palabas na Reunion, atb. Filipino. Kahit pa saliksikin ang mga ipinalalabas Kung pag-uusapan naman ang children and na sarbey ng pangunahing survey groups tulad youth program, malaki ang naitutulong ng ng AGB Nielsen, SWS, Pulse Asia, at iba pa, mga panooring Math-Tinik, Tropang Pochie, mapatutunayan ng mga ito ang paghahari ng mga Wansapanataym atb, Wikang Filipino na rin panooring wikang Filipino ang ginagamit ayon sa ang midyum na ginagamit ng mga host sa mga tatlong pagkakahati ng panoorin – pang-umaga, entertainment program tulad ng Party Pilipinas, pangtanghali at panggabi. Maging hanggang ASAP, US Girls atb. Mahigit tatlong dekada nang sa hatinggabi ay malinaw na nangingibabaw at pumapaimbulog sa himpapawid ang variety show MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA 3 na Eat Bulaga, at hindi rin matatawaran sa dami ibang pagkakataon o sa isang hiwalay na papel ng manonood ang Will Time Big Time. Sa comedy at/o pag-aaral. program naman ay kinilala ang Pepito Manaloto Sa mga susunod na pahina ay tatalakayin at ang gag show na Bubble Gang. pa nang mas masusi ang malaking epekto ng Sa mga talk show naman ay pinarangalan nang paggamit ng Wikang Filipino bilang isang maraming ulit ang Mel and Joey habang sumisikat matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino sa tinaglay naman ngayon ang Face to Face at Personalan. na kapangyarihan ng wikang ito sa daigdig ng Hindi na rin mawawala sa prime time ang mga telebisyon. soap opera o teleserye tulad ng top rating na Walang Hanggan, Luna Blanca at marami pang Ang Kapangyarihan ng Filipino sa Pagda- iba. Kahit ang mga sports program na PBA, UAAP, dub ng Anime NCAA at iba pa ay gumagamit na rin ng mahika ng wikang Filipino. “Language is the blood of the soul into which Naging mapang-akit at nagtaglay ng gayuma thoughts run and out of which they grow.” (Oliver ang mga kilalang Mexico telenovela lalong-lalo Wendell Holmes) na ng Mehikanong aktres na si Thalia o mas kilala Ang wika ay isang dugo, isang dugong sa tawag na ‘Marimar’ dahil sa pagda-dub sa nananalaytay sa kaluluwa. Mula sa kaluluwang wikang Filipino ng kaniyang mga palabas tulad ito, ang magagandang kaisipan ay dumadaloy na rin ng Rosalinda at Maria del Barrio. Ang hanggang sa ito’y lumago at lumaganap. Ganito lahat ng sumikat na Koreanovela, halimbawa ang nangyari sa wikang Filipino – dumaloy, nito ang Meteor Garden, Jewel in the Palace, lumago, lumaganap sa mundo ng telebisyon. Dong-Yi, Baker King at napakaraming iba pa ay Ginamit ito bilang wika ng popular na anime. ‘bertud’ ng wikang Filipino ang naging puhunan Dala ng penomenong dulot ng anime sa iba’t ng bawat network. Idagdag pa rito ang ilang ibang sulok ng daigdig, nagkaroon ng interes sikat na palabas sa Hollywood, kasama na ang ang Estados Unidos upang magamit ito sa maraming blockbuster na pelikula ni Jackie Chan pagpapalaganap ng makapangyarihang taglay at ang serye ng mga pelikula ni ‘James Bond’ ay ng wikang Ingles. Dahil nga sa ang Ingles ang higit na kinagiliwan nang idina-dub na rin ang kinikilalang lingua francang daigdig, ginamit mga ito sa wikang Filipino. ang Ingles bilang midyum na wika sa anime sa At siyempre pa, naging matagumpay ang pamamagitan ng prosesong tinatawag na dubbing. pagpapanood ng anime sa nakalipas na dalawang Samakatuwid, ang mga karakter ng anime na likha dekada dahil sa mabisang paggamit nito ng ng bansang Hapon ay napapanood na nagsasalita wikang Filipino kahit pa may mga pagkakataong ng wikang Ingles. Kung minsan naman, sa mga inuulit na lamang ang mga palabas na ito tulad ng dambuhalang estasyong dayuhan tulad ng AXN, Dragonball Z, Doreimon, Slam Dunk, One Piece, gumagamit ito ng dalawang sistema sa paggamit Voltes V, Ghost Fighter at marami pang iba. ng Ingles, ang dubbing at subtitling. Kung hindi Gayunpaman, hindi maikakailang labis ang man dubbed sa Ingles ang mga sikat na palabas na naibigay na kalayaan sa mga nagsalin ng anime sa anime, subtitled naman ito sa Ingles. Sa madaling wikang Filipino (na karaniwan ay mga dubber at salita, kung hindi naririnig ang Ingles sa ibinubuka direktor na rin ng segment) dahil sa pagtatangkang ng bibig ng mga karakter sa anime, nababasa maipasok ang klase ng pagpapatawa ng mga naman ito sa ilalim ng TV screen o maging sa Pinoy, kabilang na ang paggamit ng toilet humor wide screen. Halos lahat ng English-dubbed anime na hindi na umaakma sa ilang batang manonood at ay karapatang-ari ng mga American TV network tagasubaybay nito. Ang usapin tungkol sa isyung katulad halimbawa ng Hanna-Barbera, na siyang ito ay maaaring talakayin nang mas mabusisi sa bumibili sa karapatan ng anime, at ang network ding ito ang nagsusuplay ng English dubbing para 4 MALAY TOMO XXV BLG. 2 sa anime na ito sa iba’t ibang sulok ng mundo. sariling kapangyarihan ang wikang Filipino sa Si Peter Keefe ang executive producer nito; siya kabila nang ito ay tinatawag lamang na wika rin ang responsable sa ilang matatagumpay na ng masa at hindi wikang ginagamit ng nasa cartoons, tulad ng Teenage Mutant Ninja Turtles. poder o nasa kapangyarihan. Sa larangan ng Sa Pilipinas, ang palabas na anime na kanilang Philippine TV network, ang wikang Ingles, bilang inaangkat buhat sa ibang bansa ay karaniwan wikang unibersal at wika ng kapangyarihan, ay nang synched o dubbed sa Ingles. Sa madaling nababawasan ng kapangyarihan, kung hindi man salita, binibili ito ng malalaking Philippine tuluyang nawawala, dahil ang masa at wikang TV network,tulad ng ABS-CBN at GMA 7, sa ginagamit nitong wika, ang wikang Filipino, ang Estados Unidos halimbawa na ang American higit na nakapangyayari o nananaig. Nawawalan TV network na Hanna-Barbera. Kung may mga ng kapangyarihan ang wikang Ingles. pagkakataong ang nakuha o nabiling produkto ay Dahil sa ang anime ay may karaniwang plot na hindi synched o dubbed sa Ingles, nagbabayad nagtataglay ng development o pataas nang pataas ang local networks na ito ng mga Pilipinong may ang kawilihan, ang elementong melodramatic sapat na kaalaman sa Nihonggo upang isalin ito ay matatagpuan din sa panonood nito.May sa Ingles patungong Filipino, o kaya’y tuwiran mga eksena ritong makapigil-hininga, may itong isinasalin sa Filipino. nakakapanikip ng dibdib, may nakakapangilid ng Ang Ghostfighter, halimbawa, ay isinalin luha, at may pagkakataong hindi mo na mapipigil ng Telesuccess Productions mula sa wikang pa ang mapaiyak dahil sa madamdaming mga Nihonggo patungo sa wikang Ingles. Ang Ingles tagpo. na bersiyon ay tinatawag na “The Poltergeist Halos kasabay na nakipagsapalaran ang Report.”Mula sa Ingles ay muli itong isinalin sa manonood sa masalimuot na kuwento ni Sarah wikang Filipino. sa finilipinong anime na Sarah: Ang Munting Sa pagpasok ng anime sa Philippine TV, Prinsesa. Naging masalimuot ang buhay ni Sarah napanatili pa rin nito ang taglay na kasikatang nang mamatay ang kaniyang amang nabibilang sa natamo nito tulad ng naging pagpasok nito dugong bughaw, si Mr. Crew, isang konde. Halos sa iba’t ibang sulok ng daigdig. Subalit ang durugin ang puso ng mga Pilipinong manonood sa naging kaibahan lamang, ang Ingles, na wika ng tuwing dumaranas siya ng kaapihan buhat kay Ms. kapangyarihang ginamit dito sa pamamagitan Minchin, isang malupit na katiwala sa pribadong ng dubbing,ay nabigong magamit ng mga paaralaan ng mga batang may dugong bughaw. kapitalistang Amerikano at Hapon. Sa halip, Hindi maikakailang malaki ang naging muli itong idinab gamit ang wikang Filipino gampanin ng pagsasafilipino nito sa tinamasa dahil sa ito ang wikang mas nauunawaan at nitong tagumpay sa telebisyon. Sa katunayan, ginagamit ng nakakaraming Pilipino. Sa lokal dahil sa kasikatan ng anime na ito, isinapelikula pa na panooring pamproduksiyon, mahalaga ito ng Star Cinemana ginampanan ng mga kilala ang paggamit ng wikang mas nauunawaan ng at magagaling na artista sa pelikula at telebisyon. nakararaming manonood kaya’t hindi nagawang Ganito rin halos ang tinamasang tagumpay sakupin ng wikang Ingles ang nakararaming ng Cedie: Ang Munting Prinsipe. Naunang Pilipino. Sa Philippine TV, nawala sa poder ang sinubaybay ng maraming Pilipinong manonood makapangyarihang wikang Ingles at sa halip ay at pumatok din sa takilya nang isapelikula. nanaig ang wika ng masa. Kuwento naman ng pag-ibig sa pagitan ng Sa Pilipinas, bagama’t ang Ingles ay dalawang nilikhang nabibilang sa magkaibang maituturing nang isa sa mga pangunahing mundo ang tema ng anime na Si Maria at ang wikang ginagamit, Filipino pa rin ang wikang Pamilya Bon Trap. Gusto sanang magmadre higit na naiintindihan ng lahat ng mga Pilipino, ni Maria subalit hindi niya nararamdaman ang kung hindi man ng nakararami. May taglay na sariling siya ay para sa kumbento. Dahil sa hilig MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA 5 sa musika at husay kumanta, naging guro siya sa ang Pinoy. Kung mas marami, mas nakikita ang musika ng mga batang anak ng isang biyudong matatag na samahan. Mas napatutunayan ang baron. Nanirahan siya sa malapalasyong bahay pagkakaibigan sa sandali ng maraming pagsubok. nito. Sa una’y hindi siya gusto ng mga anak ng Tulong-tulong, sama-sama sa pakikipaglaban baron sa takot na mapalitan ng kanilang ama sa kaaway. Ganito ang tema ng anime na ang yumaong ina. Makalipas ang ilang panahon, Ghostfighter na ipinalabas at sinubaybayan ng nagustuhan na rin siya ng mga bata at nagkaibigan maraming Pilipinong manonood sa GMA 7. Sina sila ng baron. Dennis, Alfred, Eugene at Vincent ay apropriasyon Pinatunayan ang kasikatan ng anime na ito ng magkakaibigang makikita sa lipunang Pilipino. nang muli itong ipalabas sa ere ng ABS-CBN Patunay na ang tinamong tagumpay ng bawat noong mga nagdaang taon. anime na ito ay bunga ng pagdadab nito sa Kuwento ng mga magkakaklaseng babae ang wikang higit na naiintindihan ng marami, ang Magic Knight Ray Earth. Isang araw ay biglaan wikang wala sa kapangyarihan ngunit nagiging na lamang silang napunta sa isang daigdig na mabisang midyum sa pagpapataas ng reyting hindi pangkaraniwan. Sila diumano ay pinili ng ng isang estasyon sa telebisyon. Binubuwag isang prinsesang dating namamahala sa daigdig ng wikang Filipino, na wika ng masa, ang na iyon. Siya si Prinsesa Emeron. Nakulong ang kapangyarihang taglay ng wikang Ingles sa prinsesa sa mga kamay ng kampon ng kadilimang pamamagitan ng dubbing. Sa Pilipinas, malinaw nagnanais wasakin ang daigdig na iyon. Naatasan ang apropriasyon ng anime sa lipunang Pilipino, ang tatlong magkakaklaseng babae na iligtas malinaw ang kapangyarihan taglay ng wikang nila ang daigdig na iyon at si Prinsesa Emeron. Filipino sa Philippine TV. Ang tatlong bida ay binigyan ng kapangyarihan Ang pagsasalin tungo sa wikang Filipino ng upang maisakatuparan ang kanilang tungkulin sa mga anime na dubbed sa Ingles ay isang proseso mahiwagang daigdig ni Prinsesa Emeron. ng pagsasalokal at pagsasakatutubo ng mga Kuwentong magkakaklase, pakikipagsapalaran panooring inilalatag ng imperyalistang dayuhan. ng tatlong babae.Madaling maiugnay ng sinumang Lumilitaw na nagkakaroon ng kapangyarihan manonood ang kanilang sarili dito. Ito ang ang masang Pilipino, at ang lipunang Pilipino sa paksang pumukaw sa atensiyon ng mga masugid kabuuan, kung anong wika ang dapat na gamitin na Pilipinong tagasubaybay ng anime. sa mga panooring anime. Relasyon naman ng mag-ama ang finilipinong Ang pangunahing dahilan sa pagsasa-Filipino anime na Dragonball Z mula sa GMA 7. Ang ng mga panooring ito ay ang makakuha ng mas mandirigmang si Goku ay may magandang mataas na reyting sa mga manonood. Ayon kay relasyon sa kaniyang dalawang anak na lalaki Jose Mari Abacan, program manager ng GMA na sina Gohan at Gotenks. Tulad ng karaniwang 7, mula sa bahagi ng isinulat na disertasyon ni Pinoy, ang isang tatay ay may ganap na tiwala Dr. Janet C. Tauro noong taong 2000,aniya,“For sa kaniyang anak. Dahil dito, ang anak ay a TV station, rating is eveything!”At dahil nga ibinubuhos ang lahat ng kaniyang buong sa Filipino ang wika ng masa, at ang masang makakaya, mapatunayan lamang sa ama na hindi Pilipinong manonood ang nagpapataas ng reyting ito nagkakamali sa ibinigay na tiwala sa kaniya. ng anumang palabas sa telebisyon, nagkakaroon Ang mga diyalogong finilipino sa anime na ng kapangyarihan ang manonood na masang ito ay higit na naintindihan ng masang Pilipino Pilipino upang gamitin ng telebisyon ang wikang kaya naman hindi naging imposible na isa ito sa higit na ginagamit at naiintindihan nila. pinakasikat na anime sa kasalukuyan. Sa websayt na http://www.animeinfo.org/ Siyempre pa, Pinoy-na-Pinoy ang lipunang animeu/hist401-12.html sa artikulong Uncle Sam kinabibilangan ng mga magkakaibigan. Hindi vs. Juan dela Cruz, tinukoy nito ang mga tiyak na lamang sa isa o sa dalawa nakikipagkaibigan palabas na anime na pumailanlang at nanguna sa 6 MALAY TOMO XXV BLG. 2 reyting sa TV networks nang idab ito sa Filipino ang dubbed anime sa Pilipinas, ay ilan lamang sa loob ng mahigit isang dakada, simula dekada sa mga patunay sa bisa ng paggamit ng wikang ‘90 hanggang 2003. Ito ay ang mga sumusunod: Filipino sa daigdig ng telebisyon. Matapos ma-expose sa anime, na karaniwan 1. Cedie: Ang Munting Prinsipe (ABS-CBN, ay sa anyo ng home videos, ang mga Pilipino dekada ‘90) ay nasabik sa lumaganap na produksiyon ng 2. Sarah: Ang Munting Prinsesa (ABS-CBN, anime sa Philippine TV. Unti-unting lumitaw dekada ‘90) ang mga kapana-panabik na anime na nagsilbing 3. Sailormoon (ABC 5, 1996) pampagana at pampasigla sa buhay-Pinoy at sa 4. Magic Knight Rayearth (ABS-CBN, 2002) kultura ng panonood sa telebisyong Pilipino. 5. Bey Blade (ABS-CBN, 2002) Patunay na ang tinamong tagumpay ng bawat 6. Ranma ½ (GMA 7, 2002) anime na ito ay bunga ng pagdadab nito sa 7. Dragonball Z (GMA 7, 2002) wikang higit na naiintindihan ng marami ang 8. Ghost Fighter (GMA 7, 2002) wikang wala sa kapangyarihan ngunit nagiging 9. Flame of Recca (GMA 7, 2002) mabisang midyum sa pagpapataas ng reyting 10. Slam Dunk (GMA 7, 2002) ng isang estasyon sa telebisyon. Binubuwag 11. Gundam (GMA 7, 2002) ng wikang Filipino, na wika ng masa, ang kapangyarihang taglay ng wikang Ingles sa Patunay sa kasikatan ng mga panooring ito pamamagitan ng dubbing. Sa pagtatapos, ang ay pagsasapelikula ng karamihan dito, bukod pa tagumpay ng panooring anime ay naisulong sa sa pagbubuo ng iba’t ibang organisasyon para sa kamalayan ng lipunang Pilipino dahil sa paggamit mga tagahanga, tagasuporta at tagasubaybay ng ng wikang Filipino na nagkaroon ng ganap na anime. Dito sa Pilipinas, halimbawa, ay binuo ang kapangyarihan at pinangibabawan ang wikang mga organisasyong may sari-sarili pang websites Ingles ng sinasabing wika ng gobalisasyon. upang magkaroon ng malawakang organisasyon Ang kasalukuyang paghahari ng wikang at regular na komunikasyon ang bawat miyembro Filipino bilang midyum sa halos lahat ng nito. nangungunang panoorin sa daigdig ng telebisyon Ito ang pangunahing dahilan kung bakit ay patunay na lamang na sadyang makapangyarihan ang mga Mexican telenovela, Koreanovela at ang wikang ito sapagkat nagsisilbi na ring buhay Chinovela ay dina-dub din sa wikang Filipino (life) at hanapbuhay ng mga taga-telebisyon ang at ang primetime news na dating Ingles ang paggamit ng wikang Filipino upang manatiling ginagamit ay minabuting gamitin ang wikang buhay (alive) habambuhay o hangga’t nanatiling Filipino para sa mas mataas na reyting. Kapansin- buhay. pansin ang paggamit ng Filipino sa mga programa Sa larangan ng telebisyon, bilang tiyak, o sa ng pagbabalita tulad ng TV Patrol, Saksi, 24 Oras larangan ng media sa kabuuan – kasama na ang at iba pang katulad nito. radyo, diyaryo, at pelikula hanggang sa new media Ang pagsasalin sa Wikang Filipino ng mga o cybernetics, ang wikang Filipino ay matibay na panooring dayuhan, tulad ng anime, ay hindi ‘moog’ ng pagka-Pilipino. lamang pagsasakatutubo kundi pagbuwag din ng noo’y walang kapangyarihang wika ng masa sa Ang Paglaganap ng Wikang Filipino makapangyarihang wika ng nasa poder na Ingles. sa Bawat Sulok ng Mundo Ang mga anime na ito, bilang produktong global na ibinebenta sa iba’t ibang sulok ng “Language is the road map of a culture. It tells mundo, sa pamamagitan ng telebisyon gamit ang you where its people come from and where they proseso ng dubbing, sa bisa at kapangyarihan are going.” (Rita Mae Brown) ng wikang Ingles, at kung paanong nawalan ng Totoong ang wika ay isang mapa ng mahabang kapangyarihan ang wikang Ingles nang pumasok daan ng isang kultura. Natutukoy sa wikang ito MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA 7 kung saan nagmula ang kaniyang lahi at kung saan ay umaabot na sa 1, 221, 417 mula sa dating 1, patutungo ang mga lahing ito. Bukod sa daigdig 204, 862 noong 2005. ng telebisyon, unti-unti na ring lumalaganap ang Matatagpuan ang mahigit isang milyong paggamit ng wikang Filipino sa iba’t ibang sulok manggagawa o mga bagong bayaning Pilipino sa ng mundo. Dito rin nakilala ang bansang Pilipinas. mga bansa ng Saudi Arabia, United Arab Emirates, Ito ang naging saligan ng pagka-Pilipino. Ito Kuwait, Taiwan, Qatar, Hong Kong, Korea, USA, ang susunod na papaksain ng maka-Filipinong Lebanon, Japan, Singapore at marami pang bansa sanaysay na ito. sa buong daigdig. Sa kasalukuyan, napapakarami na ng iba’t Bukod pa sa mga manggagawang ito, milyon- ibang wikang sinasalita hindi lamang sa Pilipinas milyong Pilipino na rin ang lehitimo at di- kundi maging sa buong daigdig. Ayon sa lehitimong mga nandarayuhan at naninirahan sa maraming pag-aaral, nasa isandaan at siyamnapu’t iba’t ibang sulok ng bansa sa buong daigdig. Maaari lima (195) ang bilang ng bansang mayroon sa pang mahinuha na sa isandaan at siyamnapu’t daigdig ngayon samantalang sa ibang datos ay limang (195) bansa sa buong daigdig ay may umaabot pa sa isandaan at siyamnapu’t pito (197) Pilipinong nagtatrabaho, naninirahan o nagtatago ang bilang ng bansa. Kung bibilangin naman ang man lamang sa lahat ng bansang ito. Sa madaling populasyon ng halos dalawandaang bansang ito salita, ang buong daigdig ay pinalilibutan na ng ay umaabot na sa mahigit na 6.684 bilyon. Sa mga Pilipino. At ang milyon-milyong Pilipinong bilang ng populasyong ito, ang 88.57 milyon nito ito ay siguradong nakapagsasalita o nakakaunawa ay mga Pilipino, na ayon sa kasalukuyang ranking man lamang ng wikang Filipino. Lumilitaw na ay panlabindalawa na sa may pinakamalaking dahil sa penomenong ito, internasyonal at/o global populasyon sa buong mundo. na rin ang Wikang Filipino. Sa ipinapakita ng estadistikang ito, ibig May malinaw na mga patunay o katibayan sabihin, umaabot na rin sa 88 milyong Pilipino sa kaisipang ‘ internasyonal at/o gobal na ang nakapagsasalita na ng wikang Filipino. Bukod ang wikang Filipino.’ Ayon sa Wikipedia, sa pa sa bilang na ito ay ang halos milyon-milyon talaaan ng pinakamaraming gumagamit ng ding Pilipinong naninirahan, naghahanapbuhay mga katutubong wikang sinasalita, ang wikang at nagtatago sa iba’t ibang sulok ng daigdig. Filipino ay panlimampu’t isa (51st) na. Ayon sa Maaaring humigit-kumulang na sa 90 milyon ulat nito noong 2006, bilang wikang pambansa ang mga Pilipino sa buong mundo kung kaya’t at katutubong wika ng Pilipinas, pinatutunayang maaaring humigit-kumulang na rin sa 90 milyon ang Wikang Filipino ay ginagamit ng labimpitong ang nakapagsasalita ng wikang Filipino sa bawat milyong (17, 000, 000) tao ng mahahalagang sulok ng daigdig sa kasalukuyan sapagkat ang pamayanan sa Canada, Hong Kong, Qatar, bawat Pilipino ay siguradong nakapagsasalita ng Saudi Arabia, United Arab Emirates at United wikang Filipino. States partikular na sa Alaska, California, Guam, Gaano na ba kalawak ang mga nandarayuhang Hawaii at Northern Mariana Islands. Sa iba pang mga Pilipino sa iba’t ibang sulok ng mundo? paraan ng pagtatala noong taong 2000, ang mga Dapat nating alalahanin na bitbit ng mga katutubong nagsasalita ng wikang ito ay umaabot Pilipinong ito, ng bawat bayaning Pilipinong ito sa dalawampu’t dalawang milyon (22, 000, 000), ang wikang kanilang ginagamit – ang wikang samantalang umaabot naman animnapu’t limang Filipino, kahit saan mang bahagi ng ibang bansa milyong (65, 000, 000) tao ang gumagamit ng sila mandayuhan o manirahan. wikang Filipino bilang pangalawang wika. Ibig Maipaliliwanag ng datos at estadistika, kung sabihin, may animnapu’t limang milyong (65, gaano na karami ang nangibang bansa. Ayon sa 000, 000) hindi Pilipino ang nakapagsasalita Philippine Overseas Employment Administration at gumagamit na rin ng wikang Filipino. Kung (POEA) noong 2006, ang mga deployed OFW’s pagsasamahin pa ang mga gumagamit ng wikang 8 MALAY TOMO XXV BLG. 2

Filipino sa buong daigdig noong taong 2000, Sa mga nabanggit na ito, nagpapatunay lamang bilang katutubo man o pangalawang wika, umabot na ang wikang Filipino ay buhay na buhay hindi na ito sa walumpu’t pitong milyong (87, 000, lamang sa Pilipinas kundi maging sa alinmang 000) nakapagsasalita at gumagamit ng wikang sulok ng daigdig. Malinaw na ang wikang Filipino Filipino. At kung idaragdag pa ang mahigit ay isa na sa pinakamahahalagang wika sa buong walumpu’t walong (88) milyong katutubong mundo. Patunay rin na ang wikang ito ay isa Pilipinong nakapagsasalita ng Wikang Filipino, nang ‘moog’ ng pagka-Pilipino sapagkat ang lumilitaw na humigit-kumulang sa kabuuang mamamayang Pilipino ay kinikilala na sa daigdig. isandaan at pitumpu’t anim (176) na milyong Hindi malayong dumating pa ang panahong tao sa buong daigdig ang nakapagsasalita na ng ang wikang Filipino ay maging isa sa mga lingua wikang Filipino. Sa estado ng patuloy na paggamit franca ng daigdig tulad ng English, French, at pag-aaral nito ay masasabing madaragdagan oa Mandarin at Spanish dahil sa dami ng gumagamit ito sa mga darating na panahon. at nag-aaral ng wikang Filipino sa buong mundo. Sa isang episode noon ni Jessica Soho, sa “Kapuso Mo, Jessica Soho,” natuklasan niyang Huling Pahimakas ang Filipino (sa estruktura ng Tagalog) ay bahagi ng kurikulum sa isang pamantasan sa bansang Ang wikang Filipino ay matatag na sandigan na Russia bilang pangalawang wika nila. At ang ng pagka-Pilipino. Napatunayan na sa maraming nakagugulat pa, Ruso ang nagtuturo nito sa mga pag-aaral kung gaano ito kabisa, katatag at estudyanteng nais matuto ng wikang Filipino. kamakapangyarihan. Ilang ulit na ring tinalakay Dagdag pa rito, sa iba’t ibang pamantasan sa maraming sanaysay kung gaano kahalaga ang sa buong Pilipinas ay itinuturo rin ang wikang wikang Filipino bilang wikang pambansa ng Filipino bilang pangalawang wika sa mga Pilipinas at ng mga Pilipino. Iniukit na sa matibay dayuhang mag-aaral elementarya, sekondarya at na bato ng kasaysayan ang naging anyo ng wikang tersiyarya. Filipino mula sa wikang Tagalog na pinagbatayan Bukod sa mga nabanggit na pag-aaral, ang sa tulong ng iba pang wikang katutubo at dayuhang wikang Filipino ay itinuturo rin bilang kurso sa salitang inangkin natin upang malinang pa ang di- ilang mga bansa sa Kanluran tulad sa Melbourne, matitibag na pagkakahulma ng wikang ito. Australia; sa Vancouver, Canada; sa Saint Kinilala, kinikilala at kikilalanin pa ang Germain en Laye sa France; sa Ramsgate, Great wikang ito sa iba’t ibang disiplina at larangan – sa Britain; at sa Livorno, Italy. pagtuturo, pag-aaral, at pananaliksik; sa larangan Sa isang impormasyong ibinigay ni Dr. ng politika at media – sa radyo, telebisyon, Maria Crisanta Flores, wikang Filipino rin ang diyaryo at bagong midya o cybernetics; hanggang ginamit ng isang batang Ruso na naging gabay sa malawakang paggamit nito sa iba’t ibang sulok ni Pangulong Aquino sa kaniyang APEC miting ng daigidig bilang isang mahalagang wika. sa Vladivostok nitong buwan ng Setyembre taong Dahil dito, ang wikang Filipino, ang wika sa 2012. Ang batang lalaking Ruso ay estudyante Pilipinas, ang wika ng mga Pilipino, ang pagsasa- sa wikang Filipino ni Ekaterina Baklanova ng Filipino ng mga panoorin sa daigdig ng telebisyon, Moscow State University. Si Baklanova ay ang pagda-dub ng anime at paglaganap ng wikang estudyante naman sa wikang Filipino ni Dr. Elene Filipino sa bawat sulok ng mundo, ay mga patunay Frolova na natuto sa ilalim ng isang Pilipinong ng pagiging matibay na ‘moog’ ng pagka-Pilipino. guro na si Teodosio Lansang alias Manuel Cruz na tumakas papuntang Rusya bago maipataw ang batas militar, noong Dekada 60. MGA PATUNAY NA “MOOG” NG PAGKA-PILIPINO R.B. CORREA 9

SANGGUNIAN Philippine Overseas Employment Administration. Empowering the Global Filipino. Annual Anonymous.Uncle Sam vs. Juan dela Cruz, Report.Web, 2006. Aug. 11, 2007. http://www. Web.2003. Oct. 10, 2003. http://www. poea.gov.ph/ar/AR2006.pdf animeinfo.org/animeu/hist401-12.html Tauro, Janet C. Kritikal na Pagsusuring Pagiging Lumbera, Bienvenido L. “Ang Wika ay Salin ng Salin ng Textong Marimar na Kasangkapan ng Maykapangyarihan: Ang may Focus sa Kontextong Wika, Teknikal, Wika bilang Instrumentong Politikal.” Sitwasyon at Komunikasyon. 2000. Panayam, Seryeng Filipinolohiya, DLSU. Wikipedia.List of languages by total number of Agosto 2003. speakers.Web. 2006. Aug. 11, 2007. MMX. The History of Anime in the Philippines. http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ Web. 2000. Oct, 10, 2003. http://www. languages_by_total_number_of_speakers geocities.com/naivegirlat20/info4.htm Patten, Fred. A Capsule History of Anime.Web. 2003. Oct. 10, 2003. http://www.awn.com/mag/ issue1.5/articles/patten1.5.html