THE SHAPE of THINGS to COME Lindsey Pauwels ONTWERPEN VAN SCI-FI WERELDEN UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT INGENIEURSWETENSCHAPPEN
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
THE SHAPE OF THINGS TO COME LINDSEY PAUWELS ONTWERPEN VAN SCI-FI WERELDEN UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT INGENIEURSWETENSCHAPPEN VAKGROEP ARCHITECTUUR & STEDENBOUW Voorzitter: Prof. Dr. Bart Verschaffel “The Shape Of Things To Come: ontwerpen van sci-fi werelden” door Lindsey Pauwels Promotor: Prof. Dr. Ir.-Arch. Maarten Delbeke Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van burgerlijk ingenieur-architect. Academiejaar 2006-2007 “The Shape Of Things To Come: ontwerpen van sci-fi werelden” door Lindsey Pauwels Scriptie ingediend tot het behalen van de academische graad van burgerlijk ingenieur-architect. Academiejaar 2006-2007 Promotor: Prof Dr. Ir.-Arch. Maarten Delbeke Faculteit Ingenieurswetenschappen Universiteit Gent Vakgroep Architectuur & Stedenbouw Voorzitter: Prof. Dr. Bart Verschaffel samenvatting In deze scriptie wordt het verband gelegd tussen het ontwerpen van architectuur en het ontwerpen van science fiction films. In het eerste deel worden de middelen en processen besproken die ontwerpers ter hunner beschikking hebben om omgevingen in science fiction films te ontwerpen en wie deze ontwerpers zijn. Een eerste hoofdstuk behandelt hierbij de mechanische en visuele effecten, in het tweede hoofdstuk wordt het special effects bedrijf Industrial Light & Magic geanalyseerd. In het tweede deel worden vijf science fiction films grondig bestudeerd aan de hand van de informatie uit het eerste deel. trefwoorden ontwerpen van filmomgevingen, decorontwerp, science fiction film, special effects (speciale effecten), production design, Star Wars, Industrial Light & Magic, Metropolis, Tron, Blade Runner, Starship Troopers, Event Horizon De auteur geeft de toelating deze scriptie voor consultatie beschikbaar te stellen en delen van de scriptie te kopiëren voor persoonlijk gebruik. Elk ander gebruik INHOUDSTAFEL valt onder de beperkingen van het auteursrecht, in het bijzonder met betrekking tot de verplichting de bron uitdrukkelijk te vermelden bij het aanhalen van resultaten uit deze scriptie. DANKWOORD 11 4 juni 2007 Handtekening auteur Lindsey Pauwels INLEIDING 14 DEEL 1 HOOFDSTUK 1 MIDDELEN: MECHANISCHE EN OPTISCHE EFFECTEN 25 INTRODUCTIE 25 MECHANISCHE EFFECTEN 27 vals perspectief 28 het filmen van schaalmodellen 31 constructie van een schaalmodel 34 schaalmodellen in het digitale tijdperk 35 matte paintings 36 OPTISCHE EFFECTEN 44 travelling mattes 45 rear en front projection 51 computer generated imagery (CGI) 51 HOOFDSTUK 2 PROCESSEN: INDUSTRIAL LIGHT AND MAGIC 57 INTRODUCTIE 57 PLAATS IN HET FILMPRODUCTIEPROCES 64 Ken Adam, production designer 68 ONTWERPPROCES: “THE ART DEPARTMENT” 76 HOOFDSTUK 7 DE MENSEN 84 EVENT HORIZON (1997): RUIMTESCHIP UIT DE ONDERWERELD CONCLUSIE 96 177 PLOT 177 DEEL 2 ONWERP EN SPECIAL EFFECTS 178 INTRODUCTIE 101 HOOFDSTUK 3 BESLUIT 188 METROPOLIS (1927): STAD VAN DE TOEKOMST 103 PLOT 103 BIJLAGEN ONTWERP 104 BIJLAGE 1 SPECIAL EFFECTS 112 ORIGINAL NEGATIVE MATTE PAINTING 193 HOOFDSTUK 4 BIJLAGE 2 TRON (1982): VIRTUELE WERELD 117 ROTOSCOPING 197 PLOT 117 ONTWERP EN SPECIAL EFFECTS 118 BIJLAGE 3 KOPIEREN VAN FILM 199 HOOFDSTUK 5 CONTACT PRINTING 199 BLADE RUNNER (1982): VISUAL FUTURISM 131 OPTISCHE PRINTER 201 PLOT 131 ONTWERP 132 BIJLAGE 4 SPECIAL EFFECTS 143 BLUE-SCREEN 203 LA, 2019 143 Ridley’s Inferno 145 BLUE-SCREEN COLOUR SEPARATION PROCESS 203 piramiden van de toekomst 147 BLUE SCREEN COLOUR DIFFERENCE PROCES 206 matte paintings 151 op locatie 152 BIJLAGE 5 DIGITAAL MODELLEREN 211 HOOFDSTUK 6 STARSHIP TROOPERS (1997): BUG WARS 159 BIJLAGE 6 PLOT 159 METROPOLIS CREDITS 217 ONTWERP EN SPECIAL EFFECTS 160 BELANGRIJKSTE CAST 217 BELANGRIJKSTE CREW 218 BIJLAGE 7 DANKWOORD TRON CREDITS 219 BELANGRIJKSTE CAST 219 BELANGRIJKSTE CREW 220 BIJLAGE 8 Zoals bij vele teksten het geval is, is ook deze scriptie een persoonlijke, doch BLADE RUNNER CREDITS 223 BELANGRIJKSTE CAST 223 gefundeerde visie op een onderwerp dat de auteur nauw aan het hart ligt. BELGANRIJKSTE CREW 224 Nochtans had dit onderzoek niet tot stand kunnen komen zonder de hulp van enkele belangrijke personen. BIJLAGE 9 STARSHIP TROOPERS CREDITS 227 Eerst en vooral zou ik graag professor Maarten Delbeke bedanken voor BELANGRIJKSTE CAST 227 zijn enthousiasme bij het aanvaarden van dit onderwerp tijdens mijn tot op dat BELANGRIJKSTE CREW 228 moment hopeloze zoektocht naar een promotor. Voor de vele begeleidingen die BIJLAGE 10 hij me gaf, zowel mondeling als via e-mail. Voor het helpen met de structuur en EVENT HORIZON CREDITS 231 inhoud van de scriptie en voor het bijsturen indien er iets fout was. BELANGRIJKSTE CAST 231 BELANGRIJKSTE CREW 232 Dan zou ik ook mijn ouders willen bedanken. Voor de goede zorgen, de constante steun en de regelmatige peptalks. Voor het nalezen van al mijn BIBLIOGRAFIE teksten en het verbeteren van de schrijffouten. Om met mij alle bibliotheken BOEKEN 237 van Gent af te schuimen en om me te vergezellen naar de Star Wars Convention TIJDSCHRIFTEN - EN KRANTENARTIKELS 240 in Brussel, die achteraf bekeken toch niet zo nuttig was. Tenslotte wil ik graag de meisjes (en jongen) bedanken met wie ik WEBSITES 242 dit afgelopen academiejaar vrijwel elke woensdagavond ging eten. Hoewel BEELDMATERIAAL 245 uiteindelijk toch geen censuur kon toegepast worden op het woord “thesis” en het vaak een gespreksonderwerp was, vormden deze avondjes de ideale ANDERE BRONNEN 246 manier om te ontspannen in de vaak stresserende tijden... 11 INLEIDING “Now and forever, the architect is going to replace the set designer. The movies will be “echte wereld”. Dit was al zo ten tijde van Metropolis: “The cinema, though often the faithful translator of the architect’s boldest dreams.”1 aided and abetted by fellow architects, got to the future before any of these people. The first visionary city to be successfully realised on film appeared in Lang’s Metropolis.”4 Deze uitspraak van Luis Buñuel is te lezen in een boek dat ik opmerkte in de Een verklaring hiervoor ligt niet in de middelen die zowel de filmmaker als bibliotheek van de Vakgroep Architectuur & Stedenbouw van de Universiteit de architect ter zijner beschikking heeft - deze middelen zijn eigenlijk zeer Gent, toen ik inspiratie zocht voor een geschikt scriptie-onderwerp. Het betreft gelijkaardig, denk maar aan programma’s zoals Photoshop en 3D Studio Max, de catalogus van de tentoonstelling Film Architecture: Set Designs From Metropolis die door beide partijen aangewend worden - maar in het eindresultaat: terwijl To Blade Runner die in 1999 werd gehouden, onder andere in het Deutches filmmakers zich niet druk hoeven te maken over de praktische kant van de Architektur-Museum in Frankfurt am Main en de David Winton Bell Gallery in architectuur in hun films, rijst bij architecten altijd de vraag “kan dit wel?”. Providence.2 Het onderwerp van de tentoonstelling was, zoals de naam al doet vermoeden, decorontwerp in films, een onderdeel van het filmproductieproces De opmerking van Buñuel zette zowel de architectuurstudent als de dat tot dan toe slechts weinig aandacht had gekregen. De uitspraak van Luis filmliefhebber in mezelf aan het denken. Het was me wel duidelijk dat het Buñuel, die hij deed na het zien van Fritz Langs Metropolis (1927), intrigeerde Metropolis (1927) medium film inderdaad de ideale plaats vormt om te experimenteren met me. Buñuel, op dat moment nog lang niet de gevierde regisseur die hij later bron: korkos.club.fr architectuur en het leek me dus interessant om dit verder te onderzoeken. Ik zou worden, wou hiermee duidelijk de band tussen architectuur en film ontdekte dat er over dit onderwerp in het verleden reeds vele studies gemaakt benadrukken en voorspelde zelfs dat film het ultieme medium zou worden van werden, studies die allen zeer theoretisch waren en waarin veelal de metaforische de architect voor het maken van architectuur. Het kan niet ontkend worden dat inhoud van de film geanalyseerd werd. Zo vond ik bijvoorbeeld Architecture “film has indeed - on numerous occasions - faithfully translated the boldest dreams (and and Film5, een boek geschreven door Mark Lamster, waarin wordt bestudeerd worst nightmares) of architecture”3, doch zijn uitspraak is echter slechts gedeeltelijk hoe de architect en zijn architectuur worden afgebeeld op het scherm en op waar: architecten hebben de plaats van filmmakers niet ingenomen. Men kan welke manier dit een invloed heeft op de wijze waarop wij, de toeschouwers, in feite zelfs het tegenovergestelde beweren. Vandaag de dag lijkt architectuur kijken naar onze (gebouwde) omgeving. In Katherine Shonfield’s Walls Have in film namelijk steeds net een stapje verder te staan dan architectuur in de Feelings: Architecture, Film and the City6 wordt de na-oorlogse architectuur en 1 uitspraak door Luis Buñuel in 1927 in Neumann 1999, 7. 4 Glancey 2006. 2 Neumann 1999, 4. 5 Lamster 2000. 3 Neumann 1999, 9. Shonfield 2000. 14 15 stedenbouw in steden zoals Londen en New York bekritiseerd aan de hand typologieën en architectuur, en dat is het science fiction genre. Een genre dat van filmklassiekers uit de jaren ’40 tot ’60. De afbeelding van “de stad” in films me al van het moment dat ik als tienjarige in volle verwondering naar Star Wars is trouwens een veelbesproken thema en dit was het al van het moment dat keek, nauw aan het hart ligt en waarin de architectuur soms belangrijker kan Metropolis (1927) in de zalen te zien was. In 2000 werd er een themanummer zijn dan de personages en het verhaal zelf. over film en architectuur van het architectuurtijdschrift Architectural Design7 gepubliceerd. Hierin wordt het medium film bekeken als inspiratiebron Science fiction thema’s kwamen reeds voor in de beginjaren van de voor architecten en kunstenaars, alsook de evolutie in de behandeling van cinema. De allereerste “langspeelfilm” (hij duurde twintig minuten), Le Voyage architectuur aan de hand van enkele genres, van het Duitse Expressionisme tot Dans La Lune (1902) van George Méliès, was gebaseerd op een boek van science de James Bond films. fiction veteraan Jules Verne en ging over een stel professors die met een raket naar de maan worden geschoten, een thema dat in die tijd nog pure science Le Voyage Dans La Lune (1902) Na het doorbladeren van een aantal boeken en tijdschriften waarin de relatie bron: metamedia.stanford.edu fiction was.