A n t i k Ç a ğ l a r d a DOĞU KARADENİZ Ahmet Mican Zehiroğlu İstanbul 1999 Giriş
[email protected] Karadeniz'in güneydoğu sahilleri ile ilgili ilk yazõlõ kayõtlar Urartu dönemi ile birlikte başlar ve bu dönem, aynõ zamanda bölge yazõlõ tarihinin de başlangõcõ sayõlõr. Bölgenin tarih öncesi dönemlerine atfedilen efsanelerde adõndan sõkça söz edilen gizemli ªKolhisº diyarõ; antik çağ tarihçilerinin tanõklõklarõyla, efsanelerin ötesinde, tarihsel bir gerçeklik olarak da günümüze kadar ulaşmõştõr. Yazõlõ tarih sürecine ait bu belgeler, Doğu Karadeniz'le ilgili günümüze dek ulaşan etnik tanõmlamalarõn ve yerel coğrafi terimlerin tarihsel köklerine de õşõk tutmaktadõr. Antik çağda, Doğu Karadeniz sahillerinin kültürel yapõsõnõ tanõmlamak için kullanõlan en yaygõn ifade Kolhi terimidir. En az bin yõllõk bir zaman diliminde geçerliliğini koruyan bu terim, Bizans dönemiyle birlikte, yerini Lazi terimine bõrakmõştõr. Her iki terim de tarihsel sürecin büyük bir kõsmõnda, birer kabile ismi olmalarõnõn ötesinde, bölgeyi bir bütün olarak ifade eden tanõmlamalar olarak da algõlanmõşlar ve o anlamda da kullanõlmõşlardõr. Aynõ fonksiyonu ile günümüze dek ulaşan Laz teriminin, öncülü olan Kolhi teriminin yerini almasõ ve etnik bir terim olmanõn ötesine geçip, bölge kültürünü ifade eden genel bir tanõmlama haline dönüşmesi yüzlerce yõllõk bir süreçte gerçekleşmiştir. Antik kaynaklarca aktarõlan son derece sağlam tarihsel kayõtlar ve tanõklõklar, bu terminolojik dönüşümü net bir şekilde ortaya koymaktadõr. Örneğin, MS.6. yüzyõlda Doğu Karadeniz'i bizzat