De Speelplaats Als Cultureel Centrum. De Beleving Van De Leefwereld Van
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
TOR2001/65 DE SPEELPLAATS ALS CULTUREEL CENTRUM DE BELEVING VAN DE LEEFWERELD VAN JONGEREN. Stevens Frank & Mark Elchardus Vakgroep Sociologie Onderzoeksgroep TOR Vrije Universiteit Brussel m.m.v. De Groof Saskia, Siongers Jessy & Wendy Smits Eindrapport voor het PBO-project ‘Beeldvorming en leefwereld van jongeren’ – PBO 97/16/115 in opdracht van het Departement onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. EEN DANKWOORDJE In eerste instantie gaat onze dank uit naar zes mensen die zich niet lieten afschrikken van vier maanden intensief werken met een zootje bijwijlen ietwat gedesorganiseerde sociologen. Het betreft hier Geert Beeckmans, Ilse Danneels, Edwin Hermans, Tilly Jacobs, Sven Germonpré en Sven Vanderstichelen. Tegelijkertijd willen we ook een dankwoordje sturen aan het kleine leger studenten die voor ons gegevens hebben ingeponst. Het zou ons te ver leiden om jullie allemaal bij naam te noemen, maar toch van harte bedankt. Verder willen we de directies, leerkrachten en leerlingen van de vier testscholen bedanken voor hun medewerking, de heer Paul Cornelis van het Departement Onderwijs voor het ter beschikking stellen van de gegevens waarop we ons steekproefraster hebben gebaseerd. Onze dank gaat ook uit naar de verantwoordelijken van de onderwijskoepels, de heer De Waele, algemeen directeur OVSG, de heer Kannunik De Wolf, directeur-generaal VSKO, de heer Macharis, ondervoorzitter van het Gemeenschapsonderwijs en de heer Vanneste, directeur CVPO, die allen een aanbevelingsbrief voor dit onderzoek geschreven hebben. Ook de heer G. Monard, Secretaris-Generaal van het Departement Onderwijs, die het onderzoek gesteund heeft door de scholen aan te moedigen om deel te nemen, en de medewerkers van het Departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, waaronder mevrouw Geertrui Deruytter, bedanken we. Onze grootste dank gaat echter uit naar de 89 schoolhoofden, de meer dan 13500 leerlingen en de ontelbare leerkrachten die zo vriendelijk waren om een deel van hun kostbare tijd voor ons vrij te stellen. Als leden van een onderzoeksgroep die gestart is vanuit de studie van de tijd beseffen we maar al te goed hoe waardevol die is… Tenslotte willen we alle collega’s van de TOR-onderzoeksgroep van de vakgroep Sociologie van de VUB bedanken. Speciale dank gaat uit naar ‘het leescomité’, bestaande uit Saskia De Groof, Jessy Siongers en Wendy Smits. We hopen in dit dankwoord niemand over het hoofd gezien te hebben. Is dit wel het geval, weet dan dat het niet met opzet is. De Onderzoekers, F.S. en M.E. i Inhoudsopgave Dankwoord __________________________________________________________ I Inhoudsopgave ______________________________________________________ II Inleiding: Doelstellingen, onderzoeksontwerp en meetinstrumenten ____________1 0.1 De onderzoeksvragen _________________________________________________ 1 0.2 Over samples en instrumenten _________________________________________ 4 0.2.1 Steekproef, non-respons en wegingscoëfficiënten ________________________________4 0.2.2 Meetinstrumenten ________________________________________________________6 0.2.2.1 Administratieve vragenlijst ____________________________________________6 0.2.2.2 Vragenlijst schoolhoofden ____________________________________________7 0.2.2.3 Schriftelijke vragenlijst ouders _________________________________________7 0.2.2.4 Schriftelijke vragenlijst leerlingen ______________________________________7 0.2.2.5 Externe databronnen _________________________________________________8 DEEL 1: Beschrijving van de leefwereld van jongeren _______________ 9 Hoofdstuk 1: De afbakeningen van de leefwerelden ________________________10 1.1 De beleving van de persoonlijke levenssfeer _____________________________ 15 1.2 Het schoolklimaat___________________________________________________ 20 1.2.1 De beleving van het schoolleven ____________________________________________20 1.2.2 De beleving van inspraak op school _________________________________________22 1.2.3 De beleving van de klas___________________________________________________25 1.2.4 Het schoolwelbevinden ___________________________________________________27 1.3 Het maatschappelijk klimaat _________________________________________ 28 1.3.1 Me, myself and I? _______________________________________________________29 1.3.2 Harde repressie _________________________________________________________29 1.3.3 Alle kleuren van de regenboog? ____________________________________________31 1.3.4 Rock the vote___________________________________________________________31 1.3.5 Vive ma Liberté? ________________________________________________________34 1.4 Een ecologische structuur? ___________________________________________ 39 1.5 Big Brother in elk van ons ____________________________________________ 42 1.5.1 Het risico van kennis _____________________________________________________42 1.5.2 Kennis van risico’s ______________________________________________________45 II Hoofdstuk 2: Sociale integratie ______________________________________54 2.1 Participatie aan formele netwerken _________________________________62 2.1.1 De participatie van jongeren aan het middenveld ___________________________ 62 2.1.2 Participatie aan het extracurriculum _____________________________________ 69 2.1.3 Participatie aan formele inspraak op school _______________________________ 71 2.1.4 Een maat voor formele participatie? _____________________________________ 73 2.1.5 Wie participeert er nu? _______________________________________________ 80 2.1.5.1 Schoolse participatie ____________________________________________ 80 2.1.5.2 Middenveldparticipatie __________________________________________ 82 2.2 Informele sociale netwerken _______________________________________87 2.3 Vriendschapsopvattingen _________________________________________99 Hoofdstuk 3: To boldly go ...de culturele ruimte._______________________107 3.1 Jeugdcultuur als vertooggemeenschap______________________________107 3.2 Hoe jeugdcultuur meten? ________________________________________112 3.3 De culturele preferenties van jongeren _____________________________119 3.3.1 De muzikale preferenties van jongeren __________________________________ 119 3.3.1.1 Muziekkennis ________________________________________________ 119 3.3.1.2 Muziekvoorkeur ______________________________________________ 123 3.3.2 Mediavoorkeuren___________________________________________________ 129 3.3.2.1 Tijdschriften _________________________________________________ 129 3.3.2.2 Voorkeuren met betrekking tot radiostations ________________________ 132 3.3.2.3 Voorkeuren met betrekking tot televisiezenders ______________________ 133 3.3.2.4 Voorkeuren met betrekking tot televisieprogramma’s _________________ 135 3.3.2.5 Voorkeuren met betrekking tot films ______________________________ 138 3.3.2.6 Het gebruik van nieuwe media ___________________________________ 139 3.3.2.7 Modegevoeligheid en aankoopgedrag van kledij _____________________ 140 3.3.3 Esthetische vertogen ________________________________________________ 142 3.3.3.1 Vertogen over media___________________________________________ 142 3.3.3.2 Muzikaal-esthetische vertogen ___________________________________ 144 3.3.4 Vijf culturele oriëntaties _____________________________________________ 147 Hoofdstuk 4 : De culturele vormgeving van de sociale ruimte ____________160 4.1 Girls against boys _______________________________________________169 4.2 ASO versus BSO________________________________________________174 4.3 Besluit ________________________________________________________177 [III] DEEL 2: Verklaring van de leefwereld van jongeren ______________ 179 5 Dat goed gevoel? _____________________________________________180 5.1 Het persoonlijk welbehagen ______________________________________181 5.1.1 Detraditionalisering _________________________________________________ 183 5.1.2 Over verbondenheden _______________________________________________ 187 5.1.3 Le mal du subordonné ?______________________________________________ 189 5.1.4 Participatie- of schoolklimaat? ________________________________________ 190 5.2 Het schoolklimaat_______________________________________________192 5.2.1 Detraditionalisering _________________________________________________ 194 5.2.2 Participatie en inspraak ______________________________________________ 195 5.2.3 Schoolpositie ______________________________________________________ 197 5.2.4 Over vrienden binnen en buiten de school________________________________ 198 5.3 Besluit ________________________________________________________199 Hoofdstuk 6 : Over smaken doet men niet anders dan discussiëren ________202 6.1. Gemeenschappelijke behoeften/problemen ________________________207 6.1.1 Deprivatietheorieën __________________________________________________ 207 6.1.2 Detraditionalisering __________________________________________________ 211 6.2. Interactie ____________________________________________________220 6.2.1. Sociale integratie als bron voor culturele verschillen _______________________ 221 6.2.1. Socialisatie________________________________________________________ 223 6.3. De modellen empirisch getoetst __________________________________226 6.3.1. Bestaan er nog culturele verschillen? ___________________________________ 226 6.3.2. Deprivatie _________________________________________________________ 232 6.3.3. Detraditionalisering _________________________________________________ 233 6.3.4. Sociale integratie en socialisatie _______________________________________ 237 6.4 Besluit _________________________________________________________242