“Ik wil heel graag zelfstandig meedoen!” Verslag van het Debat in Duidelijke Taal

Bij verkiezingen komt er veel informatie op je af. Deze informatie is niet voor iedereen makkelijk te begrijpen. Daarom werd op zaterdag 13 februari het Debat in Duidelijke Taal georganiseerd door ProDemos, de LFB en Ieder(in). Elf (kandidaat-)Kamerleden debatteerden over drie onderwerpen: onderwijs, zorg en laagdrempelige overheidscommunicatie. Daarbij mochten ze alleen duidelijke taal gebruiken, zodat iedereen het snapt.

De presentatie van het debat lag in handen van Jurre Geluk, Ellis Jongerius en Michiel de Zeeuw. Vanuit de Studio Westergas openden zij de middag met de vraag waarom het Debat in Duidelijke Taal zo belangrijk is. De overheid vertelt namelijk soms best wel moeilijke dingen. Bijvoorbeeld bij de persconferenties over corona, maar ook over de verkiezingen. Michiel zei daarover: “Niet iedereen snapt die moeilijke taal. Veel mensen met een licht verstandelijke beperking denken dan ‘laat maar’. Ze verdiepen zich niet in de partijen, en dat is gewoon zonde.”

Naast Ellis en Michiel waren er nog negentien ervaringsdeskundigen ‘aanwezig’ via een livestream. Zij vormden het online panel. Na elk onderwerp koos het panel de politicus die het best in duidelijke taal sprak. Nadat alle drie de onderwerpen aan bod waren gekomen, koos het panel ook welke politicus de Duidelijke Taal-prijs mee naar huis mocht nemen.

Een debat is natuurlijk geen debat zonder (kandidaat-)Kamerleden. Gelukkig deden er maar liefst elf mee aan het debat. Ook zij zaten niet live in de studio, maar voerden het debat vanuit huis. Elke politicus stelde zich voorafgaand aan het debat voor, en moest daarbij ook zijn of haar joker laten zien. En ze waren creatief: van een groot rood potlood tot een mega knuffelbeer en van een Lingobal tot een legerhelm. Iedereen kon de joker één keer inzetten bij een stelling waarbij hij of zij niet was ingedeeld, maar nog wel wat wilde zeggen.

Voor de eerste ronde van start ging, werd een filmpje getoond. Dit geanimeerde filmpje legde in duidelijke taal uit wat de Tweede Kamer doet en hoe partijen kiezers trekken. Ook werd er uitgelegd hoe je kunt beslissen waar je op kunt stemmen en wat er uiteindelijk gebeurt met al die stemmen.

Ronde 1: De eigen bijdrage voor de zorg moet omlaag Michiel vertelde dat de eigen bijdrage voor de zorg best een fors bedrag is. Dat is nu 385 euro. Veel mensen met een licht verstandelijke beperking wonen in een eigen huurhuis, maar heel veel mensen die zelfstandig wonen kunnen financieel niet rondkomen. Ze moeten soms zelfs naar de voedselbank, omdat ze alle bijdragen niet kunnen betalen.

De SP, VVD, DENK en SGP gingen met elkaar in debat over de stelling. SP en DENK wilden de eigen bijdrage afschaffen: nul euro. De SP noemde de eigen bijdrage een boete voor ziek zijn: “Alsof ziek zijn zelf niet al genoeg is”. DENK wilde niet alleen de eigen bijdrage afschaffen: ook de premies moeten omlaag. De VVD was het oneens met de stelling, maar de eigen bijdrage moet niet hoger worden. De SGP vindt dat het eigen risico afhankelijk moet worden van het inkomen. 50PLUS zette de joker in. Ook zij vonden dat de eigen bijdrage omlaag moet.

Jurre, Ellis en Michiel vatten het debat nog even samen. Michiel maakte zich toch nog zorgen, want de kandidaten hadden niks gezegd over de enorme zorgkosten, waardoor sommige mensen naar de voedselbank moeten. Ellis vond het opvallend dat de manier waarop zorgkosten betaald moeten worden niet ter sprake is gekomen. Dat is vaak nog erg ingewikkeld en ze wil graag zien dat dit makkelijker en beter wordt voor iedereen.

Met maar liefst tien stemmen besloot het thuispanel dat Peter Kwint van de SP de eerste ronde heeft gewonnen.

Ronde 2: De politiek en overheid moeten in duidelijke taal communiceren Het actieplan ‘Toegankelijk Stemmen’ houdt onder andere in dat elke partij een partijprogramma in duidelijke taal moet hebben. Nog lang niet alle partijen hebben een programma in duidelijke taal, maar dat is wel erg belangrijk. Ellis vertelde dat ingewikkelde taal heel lastig is. In de politiek, maar ook in de taal van de brieven van de overheid, die ze zelf meerdere keren moet lezen voor ze het snapt. “Ik wil heel graag zelfstandig meedoen. Je wilt niet altijd afhankelijk zijn van derden om iets aan jou uit te leggen. Als je je ontwikkelt en zelfstandig wordt, mag de taal jou niet teruggooien”. Michiel opperde het idee van een ervaringsdeskundige die meekijkt bij de overheidscommunicatie.

D66, PvdD, PvdA en 50PLUS gingen met elkaar in debat over de stelling. Alle vier de partijen waren het er over eens dat de informatie vanuit de overheid duidelijker moet. D66 vond dat communicatie vanuit de overheid belangrijk is, want je bent vaak afhankelijk van de regels van de overheid. De PvdD vond vooral dat brieven vanuit de overheid in duidelijke taal geschreven moeten worden, maar ook dat de overheid alle informatie openbaar moet maken. Ook de PvdA vond duidelijke communicatie belangrijk. Om laaggeletterdheid tegen te gaan, wil de PvdA investeren in leraren die helpen met lezen en schrijven. 50PLUS wil niet alleen dat de overheid in duidelijke taal communiceert in brieven of online, want het kan ook met filmpjes of door contact in het echt.

GroenLinks en de SP zetten hun jokers in bij deze stelling. GroenLinks onderstreepte het belang van de hulp van ervaringsdeskundigen bij de communicatie. De SP geeft aan dat je niet afhankelijk zou moeten zijn van een goede vriend of baas die je helpt met communicatie van de overheid: dat moet je zelf kunnen begrijpen.

In de nabespreking van deze stelling gaf Ellis aan dat ze het fijn vindt dat veel partijen de taal graag willen versimpelen. Ze snapt goed dat de politiek niet alles kan uitkauwen in simpele taal, maar écht belangrijke dingen voor burgers moeten wel in duidelijke taal. Dat kan ook creatief, met bijvoorbeeld filmpjes of door voor te lezen. Ellis richtte zich ook nog speciaal naar de kandidaten: “De kiezers kiezen op jullie! Dan denk ik ‘oh politiek, wat zonde’, want als je wat duidelijker en helderder zou zijn in je taal, levert dat misschien ook meer stemmen op!” Ook Michiel vond het fijn en bijzonder dat alle partijen vóór duidelijke taal zijn. Hij vond vooral dat D66 en GroenLinks goede punten hadden en pleitte nogmaals voor een ervaringsdeskundige voor duidelijke taal.

Met zeven stemmen besloot het thuispanel dat Vera Bergkamp van D66 de tweede ronde heeft gewonnen.

Na de tweede rond was het tijd voor nog een filmpje met uitleg. In dit filmpje werd uitgelegd wat de Tweede Kamer allemaal doet en waarover de Kamer beslist. De Tweede Kamer beslist bijvoorbeeld over werk of zorg.

Ronde 3: Alle kinderen moeten mee kunnen doen op een gewone school In Nederland gaan meer dan tienduizend kinderen met een handicap niet naar school. Zij zitten thuis of gaan naar een dagbesteding. Stichting Handicap wil graag dat kinderen met een handicap naar een reguliere school gaan. Michiel vindt het vooral belangrijk dat alle kinderen erbij horen. Speciaal onderwijs is ook heel goed, maar het is fijn als kinderen naar een gewone school kunnen. Michiel weet het zelf als de beste, want op zijn negende is hij naar een instelling gegaan, weg bij zijn ouders. Nu merkt hij dat er verschillen zijn tussen hem en zijn collega’s van de LFB, die wel op regulier onderwijs hebben gezeten. Op het reguliere onderwijs groei je sneller mee en ontwikkel je je vaak sneller – ook met een verstandelijke beperking.

Het CDA, GroenLinks en de ChristenUnie gingen met elkaar in debat over de stelling. Het CDA was voor de stelling en vond het belangrijk dat je bij kinderen uit de buurt op school zit, om van elkaar te leren. GroenLinks vindt samen spelen en naar school gaan een voorwaarde om later ook samen te leven. Ook de ChristenUnie vond dit onderwerp belangrijk, maar zei dat we daarvoor wel moeten investeren in scholen. Ook moeten de zorg en het kind zelf betrokken worden bij de beslissing.

De SGP en D66 zetten hun jokers in bij deze stelling. De SGP vulde aan dat met het passend onderwijs er al veel mogelijk is. Speciaal onderwijs in het belang van het kind moet blijven, maar ook die kinderen moeten betrokken worden bij de samenleving. D66 was het eens met de stelling, maar geeft aan dat het niet vanzelf gaat: daar is veel geld voor nodig.

Bij de samenvatting van Jurre, Ellis en Michiel sprak Ellis uit dat ze hoopt dat ook het Ministerie van Onderwijs mee gaat in de plannen. Ze ziet graag een hervorming van het onderwijs, met nieuwe vakkeuzes en eisenpakketten. “Met zoveel enthousiasme en energie over dit onderwerp moet het niet zo zijn dat een kind zich altijd speciaal voelt. Waar kan inclusief, waar nodig het speciaal onderwijs behouden. Hopelijk wordt het een vanzelfsprekend goed, hier in Nederland,” sluit Ellis de ronde samenvattend af.

Met negen stemmen besloot het thuispanel dat Lucille Werner, kandidaat-Kamerlid voor het CDA, de laatste ronde heeft gewonnen.

Vragen van de kijkers Na het bespreken van de stellingen was er nog ruimte voor vragen van de kijkers.

Ouderen mogen en kunnen stemmen via de post, maar mensen met een beperking zijn soms ook kwetsbaar: waarom mogen zij niet stemmen via de post? De politiek heeft besloten dat briefstemmen alleen kan voor mensen die ouder zijn dan 70 jaar. De Partij voor de Dieren vindt dit oneerlijk en ze vinden dat iedereen moet kunnen stemmen per brief. Daarom is de partij een rechtszaak gestart, zodat de rechter kan bepalen of iedereen per brief mag stemmen (red. De Rechtbank Den Haag heeft de vordering van de PvdD op 19-02 afgewezen).

Wanneer gaan alle partijen zich hard maken voor het VN-verdrag: handicap sociaal-model, echte inclusie en diversiteit? GroenLinks is al druk bezig met het sociale model. Ze legden uit dat dat betekent dat je niet meer praat over mensen met een beperking in de zin van dat ze zielig of kwetsbaar zijn, maar dat het moet draaien om inclusie en begrijpelijke taal.

Wat denkt het CDA te doen aan de vele wisselingen van begeleiding in 24-uurs zorg? Het CDA vond de vele wisselingen geen goede zaak, want dat zorgt voor verwarring. Juist voor mensen met een beperking is het fijn om een vast gezicht te hebben. Het is vooral belangrijk dat er een band is met degene die voor je zorgt, naar je kijkt en je aandacht geeft. Daarvoor zijn meer mensen in de zorg nodig.

Nog even over toegankelijke communicatie: zou er niet een ervaringsdeskundige in de Tweede Kamer moeten komen? En hoe ga je dit mogelijk maken? D66 vond het een goed idee om mensen met een verstandelijke beperking mee te laten praten. Zolang er nog niet iemand met een lvb in de Tweede Kamer zit, is het belangrijk om ervaringsdeskundigen te vragen om mee te denken. Ook zou het fijn zijn om hulp te krijgen in het stemhokje, als dat nodig is, zodat iedereen kan stemmen.

Afsluiting Na de vragen was het tijd voor het laatste filmpje. Dat ging over de vraag ‘Hoe werkt het stemmen?’, met uitleg over het stembureau en hoe het stembiljet werkt. Ook werd er besproken hoe het werkt als je gaat stemmen.

Tijdens het filmpje stemde het thuispanel op de winnaar van het debat. Dat werd Lucille Werner van het CDA! Werner: “Dit is mijn allereerste debat en ik win meteen een prijs! Ik ben serieus trots op deze prijs. Ontzettend bedankt en als ik eenmaal in de Tweede Kamer zet, ontvang ik jullie dolgraag een keer. We gaan deze onderwerpen op de kaart zetten!”

Jurre, Ellis en Michiel bespraken nog even het hele debat. Ze waren alle drie blij verrast dat alle kandidaten zo goed in duidelijke taal hebben gesproken. Zo goed zelfs, dat ze helemaal niet op de rode buzzer hebben gedrukt!