Antonio Halik - Studia O Życiu I Twórczości
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Title: "Pod gwiazdą przygody" : Antonio Halik - studia o życiu i twórczości Author: Monika Jacenik Jacenik Monika. (2014). "Pod gwiazdą przygody" : Antonio Citation style: Halik - studia o życiu i twórczości. Praca doktorska. Katowice : Uniwersytet Śląski Uniwersytet Śląski Wydział Filologiczny Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneusza Opackiego Monika Jacenik numer albumu 6465 „POD GWIAZDĄ PRZYGODY” ANTONIO HALIK – STUDIA O ŻYCIU I TWÓRCZOŚCI Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem Prof. dr. hab. Dariusza Rotta oraz Dr Beaty Nowackiej KATOWICE 2014 - 2 - Spis treści WSTĘP: PODRÓŻNIK SPOD ZNAKU PRZYGODY ................................................. - 5 - ROZDZIAŁ I: ANTONIO HALIK. BIOGRAFIA PISARZA PODRÓŻNIKA ........ - 10 - 1.1 Dzieciństwo i młodość ........................................................................................ - 11 - 1.2 Lata II wojny światowej...................................................................................... - 12 - 1.3 Początek kariery dziennikarskiej i podróżniczej ................................................. - 13 - 1.4 Podróże po Ameryce Południowej i Ameryce Północnej ................................... - 15 - 1.5 Programy Tony’ego Halika i Elżbiety Dzikowskiej ........................................... - 24 - 1.6 Nagrody i wyróżnienia ........................................................................................ - 27 - 1.7 Schyłek życia ...................................................................................................... - 27 - 1.8 Inicjatywy upamiętniające życie i działalność Tony’ego Halika ....................... - 30 - ROZDZIAŁ II: TWÓRCZOŚĆ .................................................................................. - 34 - 2.1 Kariera pisarska i telewizyjna ............................................................................. - 35 - 2.2 Opracowania krytyczne: stan badań ................................................................... - 44 - 2.3 Tytuły książek i programów telewizyjnych. Model „wielkiej przygody” w perspektywie lingwistycznej i filozoficznej ................................................. - 46 - ROZDZIAŁ III: OSOBOWOŚĆ TONY’EGO HALIKA JAKO „CZŁOWIEKA W DRODZE”................................................................................................................ - 54 - 3.1 Portret podróżnika i narratora. Wprowadzenie .................................................. - 55 - 3.2 Podróżnik ............................................................................................................ - 56 - 3.3 Reporter i dziennikarz ......................................................................................... - 60 - 3.4 Turysta kulturowy ............................................................................................... - 67 - 3.5 Przybysz i eksplorator ......................................................................................... - 73 - 3.6 Trawelebryta (?) .................................................................................................. - 78 - 3.7 Odkrywca i perypatetyk ...................................................................................... - 80 - ROZDZIAŁ IV: EGZOTYKA. TONY’EGO HALIKA SPOTKANIA Z INNYM..... - 87 - Część I: WARSZTAT ARTYSTY ................................................................................. - 88 - 4.1 Egzotyka: jej miejsce w tradycji literackiej i we współczesnej kulturze ............ - 88 - 4.2 Spojrzenia „człowieka w drodze”: sposób przedstawienia i opisu przestrzeni. Zaga- dnienia wstępne ................................................................................................... - 90 - 4.3 Literatura jako opowieść o świecie .................................................................. - 92 - 4.3.1. Reportaż Halika. Wprowadzenie ........................................................................................... - 95 - 4.3.2 Tkanka narracyjna reportażu literackiego Tony’ego Halika w perspektywie językowego obrazu świata .................................................................................................................................. - 103 - 4.3.3 Główne problemy stylistyczne w świetle funkcji językowych............................................. - 116 - 4.3.4 Reportaże Halika na tle rodzimego pisarstwa podróżniczego. Wybrane zagadnienia ......... - 122 - 4.3.5 Tematyka reportaży. Próba syntezy ..................................................................................... - 129 - 4.3.6 Wpływy kulturowe w zawodzie reportera ............................................................................ - 137 - 4.3.7 Autor a tłumacz. Problematyka przekładu w ksiażkach Tony’ego Halika ........................... - 144 - - 3 - Część II: WARSZTAT REPORTERSKI I DZIENNIKARSKI ................................ - 148 - 4.4 Fotografia jako „obraz” świata ..................................................................... - 148 - 4.4.1 Fotografia Tony’ego Halika. Zagadnienia wstępne.............................................................. - 149 - 4.4.2 Integralność obrazu i słowa na przykładzie fotografii reporterskiej Halika ......................... - 152 - 4.4.3 Dominanty tematyczne w fotografii podróżniczej .............................................................. - 156 - 4.4.4 Halik jako twórca fotografii dokumentalnej ......................................................................... - 159 - 4.5 Trawelog jako „rejestracja” świata .............................................................. - 161 - 4.5.1 Dorobek filmowy Elżbiety Dzikowskiej i Tony’ego Halika. Wprowadzenie ...................... - 162 - 4.5.2 Struktura reportażu telewizyjnego na podstawie wybranego odcinka serii Pieprz i wanilia - 164 - 4.5.3 Stylistyka programów telewizyjnych Tony’ego Halika ....................................................... - 169 - 4.5.4 Współczesny trawelog. Próba podsumowania ..................................................................... - 173 - 4.6 Klasyfikacja typów bohaterów w reportażach Halika ................................ - 175 - ZAKOŃCZENIE: FILOZOFIA SPOTKANIA Z INNYM W TWÓRCZOŚCI TONY'EGO HALIKA. PRÓBA PODSUMOWANIA .............. -182- ANEKS ....................................................................................................................... - 191 - Kalendarium życia i twórczości .............................................................................. - 192 - Tabela: analiza porównawcza. Główne problemy badawcze ................................. - 197 - Miał wielką wyobraźnię… Rozmowa z Elżbietą Dzikowską ................................. - 206 - Fotografie ................................................................................................................ - 208 - Bibliografia ............................................................................................................. - 226 - Netografia ............................................................................................................... - 235 - Streszczenie............................................................................................................. - 240 - Summary ................................................................................................................. - 242 - Oświadczenie autora pracy ..................................................................................... - 244 - - 4 - WSTĘP PODRÓŻNIK SPOD ZNAKU PRZYGODY Tak łatwo i tak trudno zarazem opuścić ów szeroki gościniec i przetrzeć sobie własną ścieżkę w selwie życia […]. Wiele osób nie pojmuje przyczyn, dla których ktoś przedkłada twarde legowisko na ziemi nad wy- godne łóżko albo ryzyko śmierci podejmowane w trudnym zawodzie dzienni- karza czy pisarza książek podróżniczych w poszukiwaniu nowych horyzon- tów, tym bardziej, że można także tyle lub więcej zrobić, siedząc wygodnie przy biurku…1 TONY HALIK Tony Halik był jednym z najwybitniejszych polskich podróżników, który miał znaczący wpływ na rozwój i ewolucję gatunku reportażu. Ten znakomity eksplorator wielokrotnie podkreślał swoje szczęście wynikające z narodzin „pod gwiazdą przygody”2. Dalekie podróże oraz spotkania z przedstawicielami obcych społeczności traktował jako elementy towarzyszące warsztatowi dziennikarskiemu. Wierzył, że jego powołaniem jest ciągłe poszukiwanie tego, co jeszcze nie zostało odkryte oraz przekraczanie granic swojej osobowości, a tym samym poznawanie własnego charakteru. Nie ma wątpliwości, że Tony Halik był postacią nieprzeciętną. Już jako nastolatek ujawnił swoje zamiłowania podróżnicze. Mimo że lata jego młodości przypadły na trudny okres II wojny światowej, nie porzucił swoich pragnień. Dzięki późniejszej współpracy z amerykańską siecią NBC, marzenia o dalekich podróżach stały się faktem. Wiele razy wyprawiał się w najodleglejsze zakątki świata, dokumentując swoje ekspedycje w postaci reportaży, fotografii oraz filmów. Był „łowcą głów”, tropicielem tajemnic wulkanu San- gay, dzielnym poszukiwaczem złota… Nie dziwi więc fakt, że na przełomie lat osiem- dziesiątych i dziewięćdziesiątych zyskał w Polsce dużą popularność, a jego program Pie- prz i wanilia, współprowadzony z Elżbietą Dzikowską, przyciągał przed telewizory tysią- ce widzów i amatorów egzotycznych wypraw. Odniesiony sukces był m.in. konsekwencją 1 A. Halik: Z kamerą i strzelbą przez Mato Grosso, tłum.: T. Marzyńska, Szczecin 1986, s. 8. 2 Tegoż: Urodzony dla przygody, przeł.: T. Marzyńska, M. Mentrak, Warszawa 1991, s. 7. - 5 - postawy podróżnika wobec swoich