Prethodna Studija Izvodljivosti Izgradnje RVS Dubovac-Zrenjanin-Kikinda-Knjiga 2
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Prethodna Studija izvodljivosti izgradnje RVS Dubovac-Zrenjanin-Kikinda-Knjiga 2 1. Uvod Brz razvoj privrede i društva i urbanizacija naselja u proteklom periodu na području Vojvodine nije uporedo pratila izgradnja infrastrukturnih objekata koji obezbeđuju stabilno i kvalitetno vodosnabdevanje. Neadekvatno rešenje vodosnabdevanja ogleda se pre svega u nestašici vode pri čemu posebno treba istaći neadekvatan kvalitet isporučene vode, koji u pojedinim regionima Vojvodine predstavlja osnovni problem vodovodnih sistema. Javno snabdevanje vodom u Vojvodini je orijentisano isključivo na korišćenje podzemnih voda iz različitih vodonosnih sredina: aluvijalnih sedimenata u priobalju Save i Dunava - "prva" izdan (dubine bunara do 50 m), osnovnog vodonosnog kompleksa - osnovna izdan (dubine bunara od 50-250m) i subarteske i arteske izdani - duboka izdan (dubine bunara od 250m do 350m) Problemi koji se javljaju u vodosnabdevanju prema svojoj prirodi mogu se generalno svrstati u dve grupe: 1. problemi vezani za resurs podzemnih voda 2. problemi vezani za vodovodne sisteme Problemi vezani za resurs podzemnih voda se mogu svrstati u dve kategorije: problemi nedovoljnih količina podzemnih voda i problemi neodgovarajućeg kvaliteta. Period od početka organizovanog vodosnabdevanja 60-tih godina prošlog veka do danas karakteriše se izrazitim porastom eksploatacije podzemnih voda na području cele Vojvodine (Zahvaćene količine podzemnih voda iz izdani koje se sporo obnavljaju (osnovne i duboke izdani) su znatno veće (4600 l/s) od količina zahvaćenih iz relativno brzo obnovljive izdani ("prve" izdani) - oko 1900 l/s. S obzirom na činjenicu da su izvorišta formirana u naseljima ili u njihovoj neposrednoj blizini, eksploatacija podzemnih voda se vrši na malom prostoru što je dovelo do sniženja nivoa podzemnih voda, kako lokalno tako i na širem području. Sniženja nivoa su izražena u kontinentalnim delovima Vojvodine, dalje od većih rečnih tokova. Tako su danas na području Banata najizraženija sniženja nivoa u Kikindi (~ 17 m) i Novom Kneževcu (od 5-7 m), dok se na području Bačke najveća sniženja pijezometarskog nivoa javljaju u Vrbasu i Kuli. Bitno je istaći da najveći deo Vojvodine u celosti zasniva rešenje vodosnabdevanja na eksploataciju sporo obnovljivih izdani (ceo Banat i veliki deo Bačke). Kvalitet podzemnih voda na području Bačke, Banata i Srema karakteriše izrazita neujednačenost, od voda prihvatljivog kvaliteta do voda koje zahtevaju visok stepen prerade. Hemijski sastav podzemnih voda u području Srednje Bačke karakteriše povećan sadržaj organskih materija, arsena, gvožđa, mangana dok u području Potisja i Zapadne Institut za vodoprivredu Jaroslav Černi Beograd 1 Prethodna Studija izvodljivosti izgradnje RVS Dubovac-Zrenjanin-Kikinda-Knjiga 2 Bačke (Odžaci) utrošak KMnO4 je preko 20 mg/l a dostiže i vrednosti 100 mg/l (dozvoljena koncentracija je 8 mg/l). Sledeća karakteristika ovih podzemnih voda je redovno povećan sadržaj gvožđa koje ide i do 3 mg/l, kao i praktično odsustvo mangana, nitrita i nitrata. Hemijski sastav podzemnih voda na području Srednjeg i Severnog Banata ukazuje na postojanje dve karakteristične zone sa hidrohemijske tačke gledišta: • zona Banata severno od Begeja i Plovnog Begeja sa ukupnom mineralizacijom reda 500-700 mg/l, sadržajem gvožđa od 0.2 do 1 mg/l (pretežno 0.3 mg/l), arsena, amonijum jona od 0.2 do 1 mg/l i organskih materija (utroškom KMnO4 u širokom dijapazonu od 10 do 40 mg/l), • relativno uska zona na liniji Zrenjanin-Žitište sa visokom mineralizacijom (preko 1.200 mg/l), visokim sadržajem gvožđa (najčešće 0.4 pa i preko 2 mg/l), arsena, zatim visokim sadržajem amonijum jona, (uglavnom više od 2 mg/l čak i preko 10 mg/l) i izrazito visokim sadržajem organskih materija u podzemnoj vodi (utrošak KMnO4 i preko 200 mg/l). Na pojedinim lokalitetima konstatovana je i pojava gasova u podzemnoj vodi (prvenstveno metana). Poslednjih godina aktuelizovan je problem povećanog sadržaja arsena u podzemnoj vodi (posebno u Srednjem Banatu i Zapadnoj i Severnoj Bačkoj), čija je prisutnost posledica geohemijskih karakteristika sedimenata porozne sredine. Prema važećem Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za piće (Sl.list SRJ br.42/98) dozvoljena koncentracija iznosi 0,01 mg/l. Koncentracije arsena izmerene u vodi za piće u pojedinim delovima Vojvodine više su i 10 do 50 puta od dozvoljenih. Problemi u vodosnabdevanju koji se javljaju u Vojvodini bili su predmet analize planskih strateških dokumenta kao što su Vodoprivredna Osnova Srbije (VOS) (usvojena 2002.godine i Prostorni Plan Republike Srbije (1995.god). Prema Vodoprivrednoj Osnovi, snabdevanje vodom Vojvodine u budućnosti će se oslanjati na kako na sopstvena, lokalna izvorišta (uz dodatnu preradu) tako i na novoformirana regionalna izvorišta. Regionalna izvorišta će se formirati formiranjem izvorišta podzemnih voda u aluvijalnim izdanima Save i Dunava ili zahvatanjem rečnih voda. U tom smislu VOS-om i Prostornim Planom su definisana zone potencijalnih regionalnih izvorišta vodosnabdevanja (Slika 1). Institut za vodoprivredu Jaroslav Černi Beograd 2 Prethodna Studija izvodljivosti izgradnje RVS Dubovac-Zrenjanin-Kikinda-Knjiga 2 LOKACIJA “BEZDAN-APATIN” LOKACIJA “KNICANIN-CENTA” LOKACIJA LOKACIJA “POTPORANJ” “JAMENA-KURJAKOVAC” LOKACIJA “JARAK-KLENAK” LOKACIJA “KOVIN-DUBOVAC” Slika 1: Potencijalne zone izvorišta regionalnog vodosnabdevanja Problemi neodgovarajućeg kvaliteta vode za piće posebno su izraženi u Banatu, posebno na području Srednjeg i Severnog Banata i ogledaju se pre svega u povećanom sadržaju organskih materija, gvožđa, mangana, amonijaka i arsena. Visoke koncentracije organskih materija i arsena zahtevaju visok nivo prerade vode da bi se postigao kvalitet propisan važećim Pravilnikom. Ovako složene hemijske karakteristike podzemnih voda bile su predmet izrade više pilot postrojenja za preradu vode (posebno u Zrenjaninu), o čemu će biti više reči u nastavku. Kvalitet podzemne vode na području jugoistočnog Banata karakteriše se nešto povećanim koncentracijama gvožđa, mangana i delimično amonijum jona. Tretman voda ovog kvaliteta se može efikasno obavljati klasičnim metodama prečišćavanja, tj aeracijom i filtracijom. Problem vodosnabdevanja stanovništva u Severnom i Srednjem Banatu može biti rešen na 2 načina odnosno 2 koncepta vodosnabdevanja : Izgradnjom regionalnih sistema (koncept centralizovanog vodosnabdevanja) i Korišćenjem lokalnih izvorišta vodosnabdevanja uz izgradnju postrojenja za tretman (koncept decentralizovanog vodosnabdevanja) Institut za vodoprivredu Jaroslav Černi Beograd 3 Prethodna Studija izvodljivosti izgradnje RVS Dubovac-Zrenjanin-Kikinda-Knjiga 2 Svakako da postoje i brojne varijante kombinacija ova 2 koncepta, s obzirom da je nerealno očekivati da bilo koji budući regionalni vodovodni sistem poveže sva predmetna naselja u 1 ili više regionalnih sistema. Prethodna Studija izvodljivosti izgradnje regionalnog vodovodnog sistema Dubovac- Zrenjanin-Kikinda analiziraće obe koncepcije i izvršiti njihovo poređenje sa tehničkog i ekonomskog aspekta. Izgradnja regionalnog vodovodnog sistema zasniva se na konceptu centralizovanog vodosnabdevanja. Postoje dve varijante regionalnog sistema: prva se zasniva na zahvatanje rečne vode iz Dunava i njihovih tretmanom i druga, zahvatanjem podzemnih voda i njihovim tretmanom. Kao povoljno područje za formiranje regionalnog izvorišta podzemnih voda na osnovu dosadašnjih brojnih istražnih radova, izvedenih za potrebe zaštite priobalja Dunava od uticaja HE Đerdap, označeno je područje između Kovina i Dubovca, koje је i razmatrano u ovoj Studiji. Prethodnom Studijom opravdanosti obuhvaćene su sledeće opštine (ukupno 11): Pančevo, Kovačica, Kovin, Opovo, Plandište, Žitište, Zrenjanin, Kikinda, Nova Crnja, Novi Bečej i Sečanj. Dodatno su uzete u razmatranje i najsevernije opštine Novi Kneževac i Čoka (Slika 2). Razmatrane varijante regionalnog sistema vodosnabdevanja obuhvataju svih 13 opština ili manje, u zavisnosti od potreba i zainteresovanosti subjekata za priključenje. Institut za vodoprivredu Jaroslav Černi Beograd 4 Prethodna Studija izvodljivosti izgradnje RVS Dubovac-Zrenjanin-Kikinda-Knjiga 2 Slika 2: Područje Banata obuhvaćeno Prethodnom Studijom izvodljivosti Predmet izrade Prethodne Studije izvodljivosti izgradnje regionalnog vodovodnog sistema Dubovac-Zrenjanin-Kikinda je analiza varijantnih rešenja snabdevanja vodom naselja na području Srednjeg i Severnog Banata sa potencijalnog regionalnog izvorišta podzemnih voda na području Kovin-Dubovac. Varijante snabdevanja vodom su formirane na osnovu potreba za kvalitetnom vodom u periodu do 2030. godine, postojećeg stanja vodosnabdevanja naselja, planova razvoja vodovodnih sistema i zainteresovanosti subjekata za priključenje na regionalni sistem. Analiza varijanti obuhvata poređenje mogućnosti korišćenja lokalnih resursa (izvorišta) sa aspekta količina, kvaliteta sirove vode i mogućnosti sprovođenja uslova zaštite naspram mogućnosti priključenja na regionalni sistem vodosnabdevanja. Varijante su poređene sa tehničkog i finansijskog aspekta. Posebno je data analiza uslova i mogućnosti formiranja regionalnog izvorišta podzemnih voda na području Kovin-Dubovac (hidrogeološki uslovi, definisanje kapaciteta, potrebnog tretmana vode do kvaliteta zahtevanog važećim zakonskim aktima), kao i tehničko rešenje formiranja izvorišta. Ciljevi izrade Prethodne Studije izvodljivosti su višestruki: ¾ Generalni uvid u postojeće stanje vodosnabdevanja na prostoru Srednjeg i Severnog Banata, raspoloživost resursa podzemnih voda (količina, kvalitet, uslovi