Een Studie Van De Heerlijke Inkomsten En Uitgaven in De Late 17 En De 18
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Een studie van de heerlijke inkomsten en uitgaven in de late 17de en de 18de eeuw. De bezittingen van de hertogen van Arenberg in het land van Edingen en het prinsdom Rebecq. Sander Berghmans Promotor: Prof. Dr. E Thoen Commissarissen: Drs. N. De Vijlder en Dr. J. Braekevelt Masterproef voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte tot het behalen van de graad Master in de Geschiedenis Academiejaar 2012-2013 Universiteit Gent Examencommissie Geschiedenis Academiejaar 2012-2013 Verklaring in verband met de toegankelijkheid van de scriptie Ondergetekende, Sander Berghmans afgestudeerd als master in de Geschiedenis aan Universiteit Gent in het academiejaar 2012- 2013 en auteur van de scriptie met als titel: Een studie van de heerlijke inkomsten en uitgaven in de late 17de en de 18de eeuw. De bezittingen van de hertogen van Arenberg in het land van Edingen en het prinsdom Rebecq. verklaart hierbij dat zij/hij geopteerd heeft voor de hierna aangestipte mogelijkheid in verband met de consultatie van haar/zijn scriptie: X de scriptie mag steeds ter beschikking worden gesteld van elke aanvrager; o de scriptie mag enkel ter beschikking worden gesteld met uitdrukkelijke, schriftelijke goedkeuring van de auteur (maximumduur van deze beperking: 10 jaar); o de scriptie mag ter beschikking worden gesteld van een aanvrager na een wachttijd van … . jaar (maximum 10 jaar); o de scriptie mag nooit ter beschikking worden gesteld van een aanvrager (maximumduur van het verbod: 10 jaar). Elke gebruiker is te allen tijde verplicht om, wanneer van deze scriptie gebruik wordt gemaakt in het kader van wetenschappelijke en andere publicaties, een correcte en volledige bronverwijzing in de tekst op te nemen. Gent, 9 augustus 2013 Dankwoord Alvorens deze thesis aan te vatten zou ik in dit dankwoord de mensen willen bedanken die mee geholpen hebben aan de totstandkoming van deze verhandeling. In de eerste plaats wil ik prof. dr. Erik Thoen bedanken. Als promotor van deze thesis was hij altijd bereid de nodige raad, ideeën en aansporingen te geven. Daarnaast zou ik drs. Nicolas De Vijlder willen bedanken voor de hulp die hij bood bij diverse problemen en struikelblokken die opdoken bij de verwerking van de gegevens. Ook gaat mijn dank uit naar mijn familie. Eerst en vooral naar mijn ouders die mij de mogelijkheid hebben gegeven om te studeren en steeds achter mij stonden. Ook mijn broers en grootvader mag ik niet vergeten, zij voorzagen mij steeds van nuttige commentaren en hulp om zowel de inhoud als de vorm te verbeteren. Tenslotte zou ik graag nog het personeel en de vrijwilligers van het Arenberg Archief te Edingen, het Algemeen Rijksarchief te Brussel en de diverse gecontacteerde heemkundige kringen willen bedanken. Zonder al deze mensen hun medewerking was er geen sprake geweest van deze verhandeling. I Inhoudsopgave Dankwoord ............................................................................................................................................... I Metrologie en muntstelsel ....................................................................................................................... V Het muntstelsel .................................................................................................................................... V Metrologie .......................................................................................................................................... VI Gebruikte afkortingen ............................................................................................................................ VII 1. Inleiding........................................................................................................................................... 1 1.1. Vraagstelling ........................................................................................................................... 2 1.2. Methodologie en bronnen ........................................................................................................ 3 1.2.1. De bronnen ...................................................................................................................... 3 1.2.2. Methode ........................................................................................................................... 6 1.3. Historische achtergrond en situering van het gebied ............................................................... 9 1.3.1. Oorsprong en geschiedenis van de stad Edingen ............................................................. 9 1.3.2. Oorsprong en achtergrond van het land van Edingen en het Prinsdom Rebecq ............ 11 1.3.3. Stad en gebied gedurende de steekproefperiodes .......................................................... 13 1.3.4. Grenzen en naamgeving van het gebied ........................................................................ 16 1.3.5. Taalsituatie en gebruikte benamingen ........................................................................... 20 1.3.6. Demografie en geografie van de regio .......................................................................... 20 1.4. Administratie en controle in het prinsdom Rebecq en het land van Edingen ........................ 23 1.4.1. De baljuw ...................................................................................................................... 23 1.4.2. De gouverneur ............................................................................................................... 24 1.4.3. De luitenant-baljuw en griffier ...................................................................................... 24 1.4.4. De rentmeester ............................................................................................................... 25 1.5. De vroegmoderne heerlijkheid .............................................................................................. 27 1.5.1. Algemeen ....................................................................................................................... 27 1.5.2. De grond- en rechtsheerlijkheid .................................................................................... 28 1.5.3. Opdeling van de heerlijkheid in de bronnen .................................................................. 29 2. Rekeningen van de casuele rechten ............................................................................................... 31 2.1. Inkomsten van de casuele rechten ......................................................................................... 32 2.1.1. Boetes ............................................................................................................................ 32 2.1.2. De pontpenning en het beste kateel/dode hand ............................................................. 36 2.1.3. Demi quinds, Peines de lettres et exploits de sergeants ................................................ 41 2.1.4. Visitatierechten .............................................................................................................. 43 II 2.1.5. Inkomsten uit lenen ....................................................................................................... 45 2.1.5.2. Denieren betaald op de overdrachten van lenen ........................................................ 46 2.1.6. Conclusie betreffende de inkomsten ............................................................................. 49 2.2. Uitgaven van de rekeningen van de casuele rechten ............................................................. 52 2.2.1. Proces- en strafuitvoeringskosten van de inquisitoire rechtsgang ................................. 52 2.2.2. Werken en herstellingen ................................................................................................ 54 2.2.3. Personeelskosten............................................................................................................ 55 2.2.4. Kortingen en verliezen .................................................................................................. 57 2.2.5. Uitstroom van geld ........................................................................................................ 58 2.2.6. Overige .......................................................................................................................... 59 2.2.7. Conclusies betreffende de uitgaven ............................................................................... 60 2.3. Conclusie rekeningen van de casuele rechten ....................................................................... 63 3. Domeinrekeningen ........................................................................................................................ 65 3.1. De inkomsten van de domeinrekening .................................................................................. 65 3.1.1. Cijnzen en andere rechten gebaseerd op grond ............................................................. 66 3.1.2. Pachten .......................................................................................................................... 70 3.1.3. Inkomsten uit bosbouw.................................................................................................. 88 3.1.4. Inkomsten uit verkoop van hooi en het verzamelen van bosvruchten ......................... 101 3.1.5. Overige inkomsten....................................................................................................... 103 3.1.6. Vergelijking inkomsten ..............................................................................................