Aplikacje Systemów Wbudowanych Dyski twarde

Gdańsk, 2019 Dysk twardy

 Dysk twardy – jeden z typów urządzeń pamięci masowej, wykorzystujących nośnik magnetyczny do przechowywania danych. Nazwa "dysk twardy" (hard disk drive) powstała w celu odróżnienia tego typu urządzeń od tzw. "dysków miękkich", czyli dyskietek (floppy disk), w których nośnik magnetyczny naniesiono na elastyczne podłoże, a nie jak w dysku twardym na sztywne.

 Pierwowzorem twardego dysku jest pamięć bębnowa. Pierwsze dyski twarde takie, jak dzisiaj znamy, wyprodukowała w 1980 firma Seagate. Dysk przeznaczony do mikrokomputerów miał pojemność 5 MB, 5 razy więcej niż standardowa dyskietka.

2 Pamięć bębnowa

 Pamięć bębnowa to historyczny typ pamięci operacyjnej i masowej, wykorzystujący do przechowywania danych cienką warstwę magnetyczną naniesioną na powierzchnię wirującego walca.  Stosowana była w polskich komputerach rodzin ZAM, Pamięć konstrukcji IMM Odra, UMC i prototypach BINUZ, EMAL-2, JAGA i (Instytut Maszyn XYZ. Matematycznych)  Pierwszą pamięć bębnową skonstruował austriacki inżynier Gustaw Tauschek w 1932 r. Służyła do zapisu szybkich sygnałów analogowych.  W 1951 roku pamięć bębnową po raz pierwszy zastosowano w komputerze.  Zbudowana w Polsce pamięć bębnowa po raz pierwszy została użyta do praktycznych obliczeń w zbudowanym w latach 1957-58 komputerze EMAL-2. Bęben posiadał pojemność 1024 słów Bęben B-3 z głowicami rozmieszczonych na 32 ścieżkach. 3 Dysk twardy - historia

 4 września 1956 firma IBM skonstruowała pierwszy 20-calowy dysk twardy o nazwie RAMAC 350 w komputerze IBM 305 RAMAC.

Dysk twardy RAMAC 350 Komputer IBM 305 w arsenale Armii Stanów Zjednoczonych w Red River

4 Dysk twardy - historia

 W 1983 pojawiły się komputery IBM PC/XT z dyskami 5 i 10 MB.  W 1984 firma Seagate wypuściła na rynek pierwszy dysk 5.25 cala ST-506 o pojemności 5 MB.

5 Dysk twardy

 Pojemność dysków wynosi od 5 MB (w komputerach klasy XT 808x i 286 do 10 TB współcześnie).  Pierwszy dysk twardy o pojemności 12/14 TB firmy WD zapowiedziano w marcu 2017.  Dla dysków twardych najważniejsze są parametry: pojemność, szybkość transmisji danych, czas dostępu, prędkość obrotowa talerzy (obr/min.) oraz MTBF.  Kilka dysków twardych można łączyć w macierz dyskową, dzięki czemu można zwiększyć niezawodność przechowywania danych, dostępną przestrzeń na dane, zmniejszyć czas dostępu.

6 Dysk twardy - historia

 W 1986 został opracowany kontroler ATA (ang. Advanced Technology Attachments).

 W 1987 rozpoczęła się era dysków 3.5 cala.

 W 2003 dysk twardy w typowym stanowisku pracy mógł zgromadzić od 60 do 500 GB danych, obracać się z prędkością 5400 do 10 000 obrotów na minutę (taka prędkość obrotowa jest możliwa dzięki zastosowaniu łożyskowania FDB).

7 Dysk twardy – historia

 W 2006 dzięki technologii zapisu prostopadłego możliwe jest przetrzymywanie na dysku ponad 1 TB danych. Standardem staje się złącze SATA i SAS oraz technologia optymalizacji odczytu NCQ. Stacje dyskietek zaczęły przegrywać z pamięciami USB do których złącza montuje się z przodu obudowy.

Zapis prostopadły jest to sposób zapisu danych na dyskach twardych, w którym domeny magnetyczne nie są ułożone równolegle (ang. longitudinal recording), lecz prostopadle do powierzchni talerza. Taki zapis pozwala na zapisanie większej ilości danych na jednostce powierzchni dysku. Firmie Hitachi udało się osiągnąć zagęszczenie równe 230 Gb na cal kwadr. Granicą możliwości jest 1 Tb na cal kw. — ograniczenie wynikające z występowania zjawiska superparamagnetyzmu. Powoduje ono, że bity mogą zmieniać swoją wartość pod wpływem zmian temperatury, co skutkuje uszkodzeniem danych.

8 Dysk twardy – historia  SATA (ang. Serial Advanced Technology Attachment, Serial ATA) - szeregowa magistrala jest bezpośrednim następcą równoległej magistrali ATA. Przepustowość SATA 1.x do 1.5Gb/s, SATA 2.x do 3.0Gb/s, SATA 3.x do 6.0Gb/s.

 Nowy standard wprowadza trzy nowe specyfikacje usprawniające działanie kontrolerów dysków twardych:  Kolejkowanie zadań NCQ (ang. Native Command Queuing). W ten sposób można uzyskać do 10% wzrostu wydajności.  Port Multiplier. Do jednego portu hosta można podłączyć do szesnastu urządzeń SATA, tak aby w pełni wykorzystać oferowaną przepustowość.  Port Selector. Umożliwia podłączenie dwóch różnych portów do tego samego urządzenia w celu utworzenia nadmiarowej ścieżki do tego urządzenia.

9 Dysk twardy – historia

 W 2008 pojawiły się dyski SSD. Na początku technologia ta była bagatelizowana przez dużych graczy (np. Western Digital). Jednak stosunkowo duże zainteresowanie rynku mimo bardzo wysokiej ceny, duża wydajność dzięki minimalnemu czasowi dostępu do danych oraz malejąca cena za MB szybko zmieniła ich nastawienie.

SSD (ang. Solid State Drive, rzadko Solid State Disk) – urządzenie służące do przechowywania danych zbudowane w oparciu o masową pamięć półprzewodnikową.

Porównanie 2,5" dysków HDD (z lewej) i SSD (pośrodku)

10 Dysk twardy – historia

Sześć dysków twardych o wymiarach 8″, 5.25″, 3.5″, 2.5″, 1.8″, i 1″ 11 Dysk twardy - budowa

 Dysk twardy składa się z zamkniętego w obudowie, wirującego talerza (dysku) lub zespołu talerzy, wykonanych najczęściej ze stopów aluminium, o wypolerowanej powierzchni pokrytej nośnikiem magnetycznym (grubości kilku mikrometrów) oraz z głowic elektromagnetycznych umożliwiających zapis i odczyt danych.

Głowice nie stykają się z wirującą warstwą nośnika, lecz unoszą się na poduszce powietrznej. Do zapisu danych służy głowica elektromagnetyczna cienkowarstwowa, zaś do odczytu – głowica magnetorezystywna, wykorzystująca efekt zmiany oporności elektrycznej materiału (ze stopu żelaza i niklu) przy zmianie pola magnetycznego.

Na każdą powierzchnię talerza dysku przypada po jednej głowicy odczytu i zapisu. 12 Dysk twardy - budowa

13 Dysk twardy - budowa

Ruch głowicy

Uszkodzenia głowicy Głowica z bliska

14 Dysk twardy – szeregowanie zadań

 FIFO – first in, first out, żądania są przetwarzane sekwencyjnie wg kolejki. Pierwszy w kolejce jest obsługiwany pierwszy. Sprawiedliwa strategia nieprowadząca do zagłodzenia. Ruchy głowicy losowe przy wielu procesach – mała wydajność.  Priorytet – małe zadania dostają większy priorytet i są wykonywane szybciej, dobry czas reakcji. Optymalizuje wykonanie zadań a nie wykorzystanie dysku.  LIFO – last in, first out, Ostatni na wejściu pierwszy na wyjściu. Ryzyko zagłodzenia przy dużym obciążeniu, poprawia przepustowość i zmniejsza kolejki.  SSTF – shortest service time first, najpierw obsługiwane jest żądanie przy którym są najmniejsze ruchy głowicy, dobra wydajność, ryzyko zagłodzenia.

15 Dysk twardy – szeregowanie zadań

 SCAN – ramię „skanuje” dysk realizując napotkane na swojej drodze żądania, gdy ramię głowicy osiągnie ostatnią ścieżkę ramię zaczyna skanować w druga stronę.  C-SCAN – skanowanie tylko w jednym kierunku, po osiągnięciu końca ścieżki, ramię wraca na przeciwny koniec dysku i zaczyna skanowanie w tym samym kierunku.  N-step-SCAN – żądania są ustawiane w podkolejkach od długości N. Każda podkolejka jest przetwarzana zgodnie ze strategią SCAN. Dla dużego N zbliża się do SCAN dla N=1 jest to FIFO.  FSCAN – dwie podkolejki, w czasie rozpoczęcia skanowania żądania są umieszczone w pierwszej podkolejce, żądania pojawiające się w czasie skanowania są ustawiane do drugiej podkolejki i przetwarzane po skończeniu skanowania zadań z pierwszej podkolejki.

16 Dysk twardy – adresowanie danych

 CHS (cylinder, head, sector) . Każdy dysk twardy zawiera talerze i głowice do odczytu i zapisu. . Głowice znajdują się po obydwu stronach talerza tzn. jeżeli dysk zawiera 2 talerze to posiada 4 głowice. . Każdy talerz podzielony jest na ścieżki. . Wartość cylindrów określa liczbę ścieżek znajdujących się po każdej ze stron talerza. . Pojedynczy cylinder jest więc zbiorem ścieżek będących jedna nad drugą (jest ich tyle samo co głowic). . Liczba sektorów określa ile sektorów jest w każdym cylindrze, każdy sektor zawiera 512 bajtów. . Starsze dyski twarde dzieliły każdy cylinder na równą liczbę sektorów, a wartości CHS odpowiadały fizycznej budowie dysku. . Dysk z wartościami CHS 500x4x32 posiadał 500 ścieżek po każdej stronie talerza, 2 talerze, i 32 sektory na cylinder. 17 Dysk twardy – adresowanie danych

 ECHS (Extended cylinder, head, sector) Procedura adresacji sektorów na twardych dyskach odpowiedzialna za obsługę dysków o pojemności powyżej 528 MB. Funkcje INT 13 używały 24 bitów do reprezentacji adresów, zatem możliwe było zaadresowanie 224 *512 bajtów = 8,5 GB.  LBA (Logical Block Adressing) Pozwalało na zwiększenie zakresu adresowania. To rozwiązanie stosuje adresowanie 28 bitowe, co pozwala na przydzielenie numerów większej liczbie sektorów 228*512 bajtów = 137 GB.

18 Dysk twardy – adresowanie danych

 MZR (Multiple Zone Recording)  Sąsiadujące ścieżki dysku są zebrane w grupach, których ilość zależy od producenta i serii dysku (zwykle od 3 do 20). W ramach grupy wszystkie ścieżki mają dokładnie taką samą ilość sektorów. Im grupa jest położona bliżej zewnętrznej krawędzi nośnika, tym jej ścieżki mają więcej sektorów. Czasem grupy tworzone są według zasady, że ścieżka, która jest w stanie pomieścić o jeden sektor więcej niż poprzednia, rozpoczyna nową grupę.  Głowica, przeniesiona nad zewnętrzne obszary nośnika, jest w stanie w tym samym czasie odczytać znacznie więcej sektorów niż przy krawędzi wewnętrznej. W klasycznym modelu ilość ta jest dokładnie taka sama. Przy wykorzystaniu MZR, głowica częściej znajduje się przy zewnętrznych obszarach dysku, bo jest tam wykonywanych więcej odczytów i zapisów, a co za tym idzie, dane z obszarów zewnętrznych (najliczniejsze) są dla głowicy najszybciej dostępne. 19 Dysk twardy – system plików

 System plików określa to, jak informacje są zapisywane i odczytywane.  Definiuje także wielkość klastrów, możliwe do użycia atrybuty plików oraz schemat poprawnych nazw plików i katalogów - ich długość i dopuszczalne znaki w nazwach.  Każdy klaster składa się z jednego lub kilku sektorów, klastry są numerowane.  System operacyjny na podstawie numeru klastra oblicza numer logiczny sektora (numer sektora od początku partycji), a na tej podstawie numer fizyczny, tj. odpowiadający mu numer ścieżki, głowicy i sektora na ścieżce.

20 Dysk twardy – system plików

 Rozmiar klastra można zdefiniować w zakresie od 512 bajtów do 64 kilobajtów.  Każdy znajdujący się na dysku twardym plik zajmuje jeden bądź więcej klastrów, ale w jednym klastrze może znajdować się tylko jeden plik (lub jego część).  Gdy rozmiar pliku jest mniejszy niż rozmiar klastra, niewykorzystane miejsce marnuje się.  Maksymalna liczba jednostek alokacji na dysku jest jednak ograniczona przez system plików.

21 Dysk twardy – system plików FAT

 FAT ( – tablica alokacji plików) jest to tablica opisująca, w których klastrach dysku twardego lub dyskietki magnetycznej system operacyjny ma szukać każdego z zapisanych na nim plików.  FAT jest tworzony podczas formatowania nośnika danych.  Aktualnie istnieją 4 rodzaje FAT: FAT12, FAT16, FAT32, exFAT (FAT64).

Wartości klastrów w poszczególnych wersjach FAT 22 Dysk twardy – system plików FAT

 Limity na poszczególnych wersjach FAT

23 Dysk twardy – system plików FAT

 Partycja systemu FAT składa się z 4 regionów: . Zarezerwowany (z boot sectorem) - a w nim tablica BPB (Bios Parameter Block) oraz program ładujący system operacyjny (boot loader) dla partycji systemowej. Blok BPB zawiera informacje potrzebne do wyliczenia położenia i rozmiaru pozostałych regionów. . Tablica alokacji (tablica FAT) – zawiera informacje dla systemu operacyjnego na temat relacji klastrów. Każda pozycja w tablicy FAT odpowiada jednemu klastrowi. Na partycji może być kilka kopii tablicy FAT, istnieją zazwyczaj dwie.

24 Dysk twardy – system plików FAT

 Partycja systemu FAT składa się z 4 regionów: . Katalog główny (w FAT32 nie istnieje w tej formie) – root directory – jedyny katalog zakładany automatycznie podczas utworzenia systemu plików. W FAT12 i FAT16 ma on predefiniowany rozmiar, zaś już w FAT32 jako łańcuch klastrów może mieć dowolną długość jak i ilość wpisów. . Region danych – zajmowany przez podkatalogi i wszystkie pliki; podzielony na logiczne bloki nazwane wcześniej klastrami.

25 Dysk twardy – system plików FAT

 Boot sector to zawsze pierwszy sektor partycji

Sygnatura rozruchu

26 Dysk twardy – system plików FAT

 Tablica Alokacji Plików FAT . Tablica alokująca pliki znajduje się na pierwszych 63 sektorach dysku, po Boot sektorze. . Tablica alokująca pliki jest zwykłą tablicą, zawierającą 12, 16 lub 32 bitowe elementy. Zazwyczaj na jednej partycji znajdują się dwie identyczne kopie. . W systemach FAT12 i FAT16 używana jest pierwsza kopia tablicy FAT, ale wszystkie zmiany są synchroniczne nanoszone na pozostałe kopie. FAT32 został rozszerzony o możliwość specyfikacji, która kopia jest podstawowa. . O strukturze plików FAT można po prostu myśleć jako o liście, gdzie każdy łańcuch specyfikuje, które obszary dysku zajęte są przez dany plik, czy katalog.

27 Dysk twardy – system plików FAT

 Katalog główny . Root directory - jest to katalog główny systemu plików, występuje w ustalonym miejscu w partycji. W FAT12 i FAT16 ma sztywno ustaloną wielkość - mieści do 512 wpisów (przy długich nazwach jeszcze mniej). W FAT32 nie ma tego ograniczenia. . Każdy katalog i plik w katalogu głównym liczony jest jako jeden wpis.

28 Dysk twardy – system plików FAT

 Struktura katalogu . Każdy plik na dysku znajduje się w jakimś katalogu. . Katalog także jest plikiem, tyle, że posiada specjalną strukturę i posiada szczególne znaczenie z punktu widzenia systemu operacyjnego. . Katalog jest tablicą zawierającą informacje o plikach i podkatalogach wewnątrz oraz wskaźniki do początków ich danych na dysku. . E5h - jest wpisywane do pierwszego bajtu nazwy pliku, który został skasowany. . Zarezerwowane pole w przypadku FAT32 zawiera 16 starszych bitów numeru początkowego klastra.

29 Dysk twardy – system plików FAT

 Nazwy plików i rozszerzenia . W systemie FAT pliki mają nazwy w klasycznej postaci składającej się z ustalonego dwuczęściowego formatu: - nazwa pliku - ciąg długości od 1 do 8 złożony z dozwolonych znaków - rozszerzenie - opcjonalna część nazwy składająca się z ciągu długości od 0 do 3 znaków - rozszerzone nazwy są zapisywane w plikach fikcyjnych katalogów, stworzonych specjalnie do tego celu

30 Dysk twardy – system plików FAT

 Schemat alokacji . W tablicy alokacji plików woluminu FAT plikom przydzielana jest pierwsza dostępna lokalizacja w woluminie. . Numer początkowego klastra jest adresem pierwszego klastra używanego przez plik. . Każdy klaster posiada wskaźnik do kolejnego klastra pliku lub indykator końca pliku, informujący o tym, że bieżący klaster jest ostatnim zawierającym dany plik.

31 Dysk twardy – system plików FAT

 Fragmentacja System plików FAT nie posiada mechanizmów zapobiegających fragmentacji danych na dysku, występowanie tego zjawiska wpływa niekorzystnie na wydajność operacji na plikach.

Przebieg fragmentacji

32 Dysk twardy – system plików FAT

 FAT12, FAT16, FAT32 – zalety . Prosty w implementacji - idealny do urządzeń przenośnych i osadzonych systemów operacyjnych. . Popularny i dobrze udokumentowany. . Obsługiwany przez praktycznie każdy system operacyjny.

33 Dysk twardy – system plików FAT  FAT12, FAT16, FAT32 – wady . Podatny na awarie. . Podatny na fragmentacje. . Brak systemu uprawnień. . Nieefektywny przy dużej ilości plików i przy dużych partycjach.

W marcu 2008 roku pojawił się następca FAT32, wolny od niektórych niedogodności znanych u jego poprzedników.

exFAT (Extended File Allocation Table, jako FAT64) jest systemem plików stworzonym specjalnie na potrzeby pamięci flash przez . Może być używany wszędzie tam gdzie system plików NTFS nie jest najlepszym rozwiązaniem, ze względu na dużą nadmiarowość struktury danych. 34 Dysk twardy – system plików exFAT

 Innowacje . Znaczne zwiększenie limitów wielkości plików, rozmiaru klastra. . Możliwość nadania praw dostępu (podobnie jak w NTFS). . Nieograniczona liczba plików w katalogu. . Udoskonalono wydajność.

35 Dysk twardy – system plików NTFS

 NTFS – New Technology .  Przed systemem plików zaczęto stawiać nowe wymagania, którym poprzedni system plików FAT nie był w stanie sprostać.  Wymagania te były na tyle skomplikowane, że nie zdecydowano się na rozszerzenie systemu FAT tylko napisanie zupełnie nowego systemu plików.  Nowe cechy miały nie tylko zaspokoić oczekiwania biznesowe, ale i wspomóc zwykłych użytkowników w ich codziennej pracy.  Główne cele, które postawiono przed nowym systemem plików to:  zminimalizować utratę i rozspójnienie danych w przypadku awarii sprzętu,  ochrona danych przed nieautoryzowanym dostępem.

36 Dysk twardy – system plików NTFS

 Wersje  1.0 – wersja NTFS używana przez Windows NT 3.1 wydanego w połowie 1993 roku  1.1 – wersja NTFS używana przez Windows NT 3.5 wydanego jesienią 1994 roku  1.2 – wersja NTFS używana przez Windows NT 3.51 (połowa 1995 roku) oraz Windows NT 4 (połowa 1996 roku)  3.0 – wersja NTFS używana przez Windows 2000  3.1 – wersja NTFS używana przez Windows XP, Windows 2003 i , , Windows 8, .

37 Dysk twardy – system plików NTFS

 Struktura systemu  Najmniejszą logiczną jednostką na dysku jest klaster.  Wszelkie dane składowane są na dysku w postaci plików.  Trzonem systemu NTFS jest MFT (Master File Table).

Schemat budowy partycji

Spis metaplików 38 Dysk twardy – system plików NTFS

 MFT (Master File Table) jest kręgosłupem partycji NTFS, od tablicy MFT zależy praktycznie wszystko, posługując się MFT można:  pobrać informacje o dowolnym elemencie dysku,  zregenerować wzajemne położenie plików i folderów,  odszukać w polu danych wszystkie atrybuty, zawartość plików i folderów.  MFT nie wyczerpuje możliwości analizy i odzyskiwania danych lecz pozwala programowi, który właściwie wykrywa i rozpoznaje atrybuty na uzyskiwanie zadowalających wyników odzyskiwania danych.  Każdy z Rekordów zajmuje typowo jeden element tablicy.  Rekord może być dużo dłuższy niż przewidziane dla niego miejsce w MFT.  Rekord składa się z atrybutów, ilość i długość poszczególnych atrybutów zależy od typu i stanu pliku lub folderu.

39 Dysk twardy – system plików NTFS

 Pliki  Plik na partycji NTFS składa się z dwóch podstawowych elementów: informacji o pliku i kontenera z zawartością. Oba te elementy znajdują się w różnych miejscach i podlegają osobnym zasadom przy czym położenie i zawartość kontenera zależy od informacji znajdujących się w MTF.  Podstawowe atrybuty opisujące plik znajdują się w tablicy MFT w postaci File Record, każdy z rekordów zajmuje 1kB lub więcej w zależności od typu partycji NTFS.  Każdy rekord składa się z nagłówka za którym występuje lista atrybutów, atrybuty są poukładane w określonej kolejności.  To jak wygląda lista atrybutów w File Record zależy od ilości atrybutów, wielkości pliku i stopnia sfragmentowania pliku.

40 Dysk twardy – system plików NTFS

 Mały plik Za nagłówkiem jest sekwencja atrybutów (300-400 bajtów) SA - Standard Attributes, FN - File Name, DATA - $Data, SD - Security Description

 Przeciętny plik (50% wszystkich plików)

 Duży plik i bardzo duży plik

EA - extension attribute 41 Dysk twardy – system plików NTFS

 Foldery Foldery zbudowane są bardzo podobnie z tym wyjątkiem, że nie mają niektórych atrybutów mając za to inne, charakterystycznymi atrybutami dla rekordów zawierających informacje o folderze są $IA index allocation, oraz $BitMap - mapa bitowa.

Rekordy zawierające Foldery nie mają pola Data, ale zamiast tego pola mają atrybut IndexDirectory, w którym znajduje się spis wszystkich plików i folderów znajdujących się w danym folderze.

42 Dysk twardy – system plików NTFS

 Mały folder

 Duży folder

 Bardzo duży folder

43 Dysk twardy – system plików NTFS

 Przykładowe możliwości NTFS  journaling – dziennik zmian (od NTFS 3.0 w Windows 2000); wewnętrzny dziennik NTFS znacząco poprawia ochronę danych przed błędami zapisu;  szyfrowanie plików i katalogów;  prawa dostępu dla grup i użytkowników;  transakcyjność – (od Windows Vista) pozwala na wykonywanie transakcyjnych operacji na systemie plików.

44 Dysk twardy – system plików NTFS

 Zalety  Odzyskiwanie systemu plików dzięki technikom rejestrowania transakcji i odzyskiwania danych.  Wpisy w katalogu głównym – bez ograniczeń.  Minimalizacja ilości dostępów do dysku, wymaganych do odnalezienia pliku.  Przydzielanie uprawnień do udziałów, folderów i plików, także w sieci.  Ograniczania ilości przestrzeni dyskowej dla użytkowników poprzez przydziały dyskowe,.  Dziennik zmian -śledzenie zmian dokonywanych w systemie plików  Można formatować woluminy NTFS o rozmiarze do 2 TB.  Efektywne zarządzanie przestrzenią dyskową dzięki użyciu klastrów o małym rozmiarze - 4 KB.

45 Dysk twardy – system plików NTFS

 Wady  Woluminy NTFS nie są dostępne z poziomu systemów MS-DOS, i Windows 98. Zaawansowane funkcje NTFS wprowadzone w systemie Windows 2000 nie są dostępne w systemie Windows NT.  W przypadku bardzo małych woluminów i małych plików NTFS może spowodować niewielki spadek wydajności przez dodatkowe narzuty związane z zabezpieczeniami.

46 Inne systemy plików

DOS  FAT (FAT12) (Tablica alokacji plików, dyskietkowy)  FAT16

Windows  FAT32  exFAT (Extended File Allocation Table)  NTFS (system plików z księgowaniem pod Windows NT i nowsze)  WinFS (system plików oparty na bazie danych i systemie plików NTFS)

CD-ROM/DVD  ISO9660  Rockridge (rozszerzenie ISO9660 dla Unix)  Joliet (rozszerzenie standardu ISO9660 firmy Microsoft)  UDF ()

47 Inne systemy plików

Unix/Linux  SYSV (system plików z Unix-V, firmy AT&T)  Berkeley Fast File System (FFS) Poprzednik UFS  UFS (uniksowy system plików pod Solarisa i BSD)  minix (system prof. Andrew S. Tanenbauma)  ext (pochodna miniksa)  (second , ulepszony ext)  (bazujący na ext2, z księgowaniem oraz szybszymi operacjami na katalogach)  (bazujący na ext3, z lepszą alokacją miejsca na dysku, zwiększonymi limitami, czy możliwością defragmentacji online)  (nowoczesny system plików z księgowanie, migawkami, klonowaniem, zarządzaniem wolumenami wzorowany na ZFS)  ReiserFS (Linuksowy system plików z księgowaniem z firmy Namesys)  (system plików trzymający wszystkie dane w zmodyfikowanych B-drzewach)  JFS (system plików IBM-a)  XFS (system plików SGI)  ADFS (Acorn StrongARM)  Xia (pochodna miniksa)   filecore FS (pod BSD)  GNOME Storage (linuksowy system oparty na bazie danych)  LogFS, UBIFS, NILFS – systemy plików dla pamięci flash

48 Inne systemy plików

Sieciowe systemy plików (protokoły)  NFS (sieciowy system plików firmy Sun)  AndrewFS (AFS) (sieciowy system plików pod Uniksa)  xFS (sieciowy system plików)  SMB (LAN Manager, smbfs, cifs – sieciowy system plików pod Windowsa)  NCP (sieciowy system plików Novella)  WebDAV (oparty na HTTP)

Sun Solaris  UFS – – podstawowy system plików Solarisa  ZFS system plików opracowany przez firmę Sun dla systemu Solaris (dostępny również w FreeBSD)  VxFS komercyjny system plików opracowany przez firmę Veritas Software – obecnie Symantec, dostępny również pod Linux

Apple/Macintosh  Apple DOS, Apple SOS, Apple ProDOS  MFS (), HFS ()  HFS+, HFSX

49 Karta SD z systemem FAT

50 Karta SD w trybie SPI

51