Kryepiskopi Anastas I Dhuron Të Dënuarve Një Fushë Sportive

TETOR 2007 NGJALLJA 1 NGJALLJA Nr. 10 (177) Viti XVI i botimit TETOR 2007 Çmimi 20 lekë

Një tjetër mundësi edukimi për të rinjtë Shkollat e hapura nga Kisha: 1. Akademia Teologjike “Ngjallja e Krishtit”, Shën Hapet Shkolla e re e Mesme Kishtare Vlash, Durrës. 2. Instituti i Formimit Pro- “Kryqi i Nderuar”, në Sukth, Durrës fesional “Frymë Dashurie”, në Tiranë dhe dega e tij në Gjiro- kastër. 3. Liceu Kishtar “Kryqi i Nderuar”, Gjirokastër. 4. Shkolla 9-vjeçare “Prota- gonistët”, Tiranë. 5. Shkolla 9-vjeçare “Frymë Dashurie”, Durrës. 6. Shkolla e Mesme Kishtare “Kryqi i Nderuar”, Sukth, Durrës. 7. Shkolla e mesme profesionale në Mesopotam, Sarandë. 8. 15 kopshte në arsimin pa- rashkollor. Godina e re e shkollës në Sukth të Durrësit, dhe një kujtim nga dita e parë e mësimit. i rrjedhojë e nivelit jo të mirë të Sshumë shkollave, edukimi i fë- mijëve është kthyer në një nga Kryepiskopi shqetësimet kryesore të prindërve. Një shqetësim tjetër janë edhe mje- Anastas diset jo të përshtatshme ku zhvillohet mësimi, sidomos në shkollat i dhuron 9-vjeçare edhe të mesme nëpër rre- the. Duke parë këtë situatë, në va- të dënuarve zhdim të investimeve të rëndësi- shme që ka bërë në vazhdimësi për një fushë edukimin, Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë ndërmori sportive një nismë të re: Hapjen e Shkollës së Mesme Kishtare Jopublike - Mbahet premtimi “Kryqi i Nderuar”, në Sukth të Du- i dhënë gjatë një vizite rrësit. Kjo u bë e mundur me fon- të mëparshme - Hirësi Andoni dhe drejtori Shehri duke prerë shiritin e përurimit det që siguroi Kryepiskopi Anastas nga donatorë të huaj, miq dasha- jatë vizitës në periudhën e tutit iu kërkua, nëse do të ishte e nga uji kur binte shi, u ngrit një mirës të Kishës sonë, si për blerjen GKrishtlindjeve në Institutin e mundur, që të financonte për ndërti- fushë bashkëkohore minifutbolli e godinës të bollshme dhe piktore- Edukimit të të Dënuarve Penalë min e një fushe sportive, për rreth dhe për lojërat me dorë, me tapet ske, ashtu edhe mbarëvajtjen dhe “Ali Demi”, i njohur edhe si burgu 160 burra që vuajnë aty dënimin, të gjelbër artificial, e rrethuar me pajisjen e saj. 325, Kryepiskopi Anastas, pasi kryesisht të moshave të reja. rrjetë dhe me sistem ndriçimi, e cila vizitoi mjediset e ndryshme, shpre- Kryepiskopi e pranoi me këna- mund të shërbejë edhe për sporte Sipas drejtorit, z. Anastas Dod- hu dëshirën për të kontribuar në qësi këtë kërkesë dhe siguroi fo- e veprimtari të tjera. Kostoja e saj biba, “shkolla ofron vlera të mëdha përmirësimin e kushteve të jetës së ndet e nevojshme. Shpejt, në një shkoi rreth 20 mijë USD. (Vijon në faqen 2) të dënuarve. Nga drejtuesit e Insti- mjedis tërë gurë dhe që përmbytej (Vijon në faqen 6) 2 NGJALLJA TETOR 2007

Ky reagim, si të tjerë, iu dërgua gazetës “Shekulli”, Një tjetër mundësi edukimi për të rinjtë që nuk e botoi, pasi preferon shkrimet ku sulmohet dhe jo mbrohet Kisha Hapet Shkolla e re e Mesme Kishtare Kur të akuzojnë “Kryqi i Nderuar”, në Sukth, Durrës për pronën tënde... E lexova shkrimin me interes, jo për përmbajtjen, por Çast sepse përbënte një rekord jo vetëm tendencioziteti, por nga edhe mungese elementare të etikës profesionale. Nëse merr përsipër të shkruash për diçka qe s’e ke idenë, së një orë paku duhet të marrësh mundimin të pyesësh ... mësimi Së pari, shkruesi Nergjoni nuk di as se për kë po flet. në shkollën Ai fut në valle “komunitetin katolik të Elbasanit”, duke e re krijuar një ngatërresë qesharake dhe vetëdemaskuese. I mësojmë se objektet në fjalë janë të Komunitetit Ortho- “Kryqi dhoks, i cili në Elbasan ka 6 priftërinj kanonikë, të ligjshëm, i Nderuar”, të cilët varen nga e vetmja Kishë Orthodhokse që vepron në Sukth, në Shqipëri, që kryesohet nga Sinodi i Shenjtë me 6 epi- Durrës. skopë; siç përcakton Tomosi i Autoqefalisë dhe siç e njohin si autoritetet shqiptare ashtu dhe çdo kishë e kri- shterë (jo vetëm orthodhoksët) e botës mbarë. Së dyti, padija nuk është arsye që të thotë se (Vijon nga faqja 1) pe. Më pas u zhvillua një mësimor e administrativ i “Normalja” është “300-vjeçare”. Kjo shkollë e shquar e shpirtërore, duke i harmo- intervistë me secilin, për të kësaj shkolle është mjaft i arsimit kombëtar do të mbushë së afërmi 100 vjet, pasi u nizuar ato me informacionin kuptuar më shumë rreth përgatitur dhe janë mjaft të hap në vitin 1909. Ndërsa godina në fjalë, u ndërtua nga shkencor dhe mësim-edu- karakterit dhe formimit. përgjegjshëm ndaj detyrës Kisha Orthodhokse me kontributin e besimtarëve në vitin kativ që këta të rinj do të Rekomandimet e mësues- së tyre kryesore, në formi- 1736 dhe i shërbeu nevojave të saj. Ishte Kisha Ortho- marrin.” Shkolla ndodhet në ve të mëparshëm, si edhe min shkencor dhe shpirtë- dhokse që ia vuri në dispozicion, pa pagesë, Normales një pozicion shumë të bukur të klerikëve, ishin një kriter ror të të rinjve. dhe jo e kundërta. Në vitin 1991 ajo nuk shërbente më si edhe është një nga më mo- mjaft i rëndësishëm në për- “Për mua, është një shkollë, por si një muze lokal, i cili u shkatërrua si dernet në Shqipëri. zgjedhjen e kandidatëve. ngjarje e veçantë e jetës si- përmbajtje dhe si godinë. Më pas Kisha, e cila e kishte Pas këtyre vlerësimeve fi- Programi është i njëjtë me që jam përzgjedhur të rimarrë pa asnjë protestë, nga askush, pronën e saj, tuan 37 nxënës, 22 prej të si në shkollat e tjera të mesme punoj në këtë shkollë, një investoi rreth 150 mijë dollarë (me vlerën e atëhershme), cilëve hynë në vitin e parë, të përgjithshme, me të njëj- shkollë që besoj se do të për ta rikonstruktuar nga themelet dhe për të ngritur një edhe 15 në vitin e dytë. tin informacion shkencor. funksionojë për të përgatitur qendër shërbimesh sociale për qytetin. Por erdhi viti i Krahas tij do të ketë edhe Të gjithë nxënësit do të breza të cilët do t’i shërbej- mbrapshtë 1997 dhe qytetari privat N. Marku e uzurpoi lëndë teologjike, si p.sh. etikë vazhdojnë shkollën me bur- në shoqërisë dhe Kishës me forcë dhe... e dha me qira, para të cilat i futi në xhepin e krishterë, katekizëm, mu- së të dhënë nga Kryepi- sonë Orthodhokse”, - tha e tij privat. Kjo është dhe arsyeja bazë e interesit të tij zikë kishtare, ikonografi etj. skopi Anastas. z. Koço Josifi, mësues ma- “patriotik”. E veçanta e kësaj shkolle tematike. Së treti, në fjalët që thuhen nga shkruesi dhe në citimet Enea Andoni, një nga është se do të punojë mjaft flitet me mllef ndaj murgjve ose godinave kishtare. Si nxënësit e vitit të parë, tha Ashtu siç u shpreh edhe edhe për krijimin e një per- është e mundur që fjalë të tilla të dalin nga goja e njerëzve se: “Mundësia që më jepet drejtori, kjo shkollë është sonaliteti të shëndoshë të që pretendojnë se janë orthodhoksë. Si është e mundur për të vazhduar këtë shkollë një gur tjetër i çmuar që do nxënësve dhe gjithashtu do që njerëz të tillë të preferojnë çdo gjë para interesit të është mjaft e çmuar për t’i shtohet gjerdanit të artë t’i ndihmojë në formimin dhe komunitetit të cilit pretendojnë se i përkasin. Peshkopët mua, pasi besoj se kjo do të të veprave të Fortlumturisë rritjen e tyre shpirtërore. dhe murgjit janë baza mbi të cilën ngrihet hierarkia dhe e më ndihmojë të shtoj dijet e së Tij, Kryepiskopit Anastas, ardhmja e një Kishe Orthodhokse, pa ta nuk ka kishë. Shpre- Shkolla është e pajisur mia, por gjithashtu do të më që në historinë e vendit hje të tilla i përshtaten vetëm anëtarëve të njëhershëm të edhe me konvikt, ku kush- ndihmojë edhe në jetën time tonë do të shkëlqejë edhe Partisë së Punës apo ekstremistëve anti-të-krishterë. tet ashtu si në gjithë mjedi- shpirtërore”. ndriçojë brezat e ardh- Por, ç’mund të presësh nga një njeri që vesh në mëny- set e saj, janë nga më ba- shëm të rinisë. Shkolla “Kryqi i Nde- rë abuzive rrobën e priftit dhe mashtron të paditurit me shkëkohoret. ruar” në Sukth, hapet pas Tashmë me këtë shko- shërbesa qesharake; ata nuk e dinë se martesat, pagëzi- Për të përzgjedhur nxë- një përvoje të gjatë e të bu- llë të re në Sukth të Durrësit met apo përshpirtjet e tij janë po aq të pavlera për gjithë nës me nivel të lartë, u or- kur dhe shumë pozitive të Kisha Orthodhokse Auto- Kishën Orthodhokse, sa po t’i bënte vetë zoti Nergjoni. ganizuan konkurse nëpër shkollës së parë të mesme qefale e Shqipërisë ka dy Sa për marrëveshjet me komunitetet fetare që pritet dioqeza, ku nxënësit iu nën- kishtare “Kryqi i Nderuar”, shkolla të mesme kishtare. të miratohen, ato (të paktën teorikisht), ndër të tjera do shtruan testimit në mate- në Gjirokastër, të hapur që t’i presin rrugën pikërisht mashtruesve të tillë. matikë dhe në gjuhë shqi- në shtator të vitit 1998. Stafi Marina Marini D.T. TETOR 2007 NGJALLJA 3

Kisha Orthodhokse e Shqipërisë në vitet e diktaturës komuniste - 3. Duke imituar Revolucionin Kulturor Kinez: Shpërthimi i terrorit ateist -

Pas prishjes me BS dhe forcimin e marrë- jetë viti i fitores përfundimtare mbi ideologjinë Athinagora dhe kreut të Kishës Anglikane Ram- dhënieve me Kinën, pozita e Enver Hoxhës borgjeze dhe klasat shfrytëzuese, në të gjithë sey, takimet e të cilëve me papën e Romës u brenda vendit ishte forcuar mjaft. Pavarësisht sektorët e infrastrukturës që nuk pajtohen me stigmatizuan «jo si takime për çështje shpirtëro- se propaganda shtetërore e interpretonte si bazën ekonomike të socializmit. re, por për qëllime politike, që synojnë të inten- meritë të udhëheqësit të saj, dihet se ky fakt i Në të njëjtën periudhë u vu re një ashpërsim sifikojnë luftën e tyre kundër popujve, kundër kushtohet indiferentizmit që treguan shtetet e akoma më i madh i kontradiktave midis Kinës revolucionit». Kinezët i hidhnin benzinë zjarrit Lindjes për zhvillimet politike në Shqipëri, por dhe BRSS. Vizita e kreut të Sovjetit Suprem kur deklaronin se krerët e krishterë po univer- edhe apatisë që shfaqi Perëndimi në çastet më Podgorni në Selinë e Shenjtë nxehu gjakrat. Mao salizonin krishterimin për t’ia kundërvënë atë vendimtare për të ardhmen e qytetarëve të saj. Ce Duni akuzoi Papa Pavlin IV se po komplo- ideologjisë komuniste. Në mesin e viteve ‘60 diktatori shqiptar, «i tonte me BS në dëm të vendit të tij. Të njëjtat Në një kohë, pra, që feja tregohej me gisht përkëdhelur» nga koniukturat ndërkombëtare, akuza drejtoi edhe ndaj patrikut ekumenik nga «shokët kinezë» si shkaktarja kryesore e por edhe i mikluar nga «shokët kinezë», të cilët shtypjes dhe e shfrytëzimit të proletariatit e kishin quajtur Shqipërinë «far ndriçues të ndërkombëtar, Enver Hoxha shfrytëzoi rastin Evropës», bënte ç’ishte e mundur të lançohej t’u tregonte me vepra se Revolucioni Kulturor në gjirin e lëvizjes komuniste të Botës së Tretë Shqiptar ishte po aq i denjë sa edhe ai i tyre, si një partner i denjë ideologjik i Mao Ce Dunit. madje i pasuruar me elementë që përbënin risi Në gusht 1966 në Kinë shpërtheu Revolu- në rang botëror. Në Kongresin V të Partisë që cioni Kulturor. Gardistët e kuq morën urdhër të u mbajt në nëntor 1966, ky ithtar i flaktë i «luftës luftonin kundër «traditave dhe zakoneve së klasave» deklaroi se «edhe lufta kundër prapanike» dhe përfaqësuesve të tyre. Viktimat ideologjisë fetare është luftë klasash». Dy muaj e këtij Revolucioni ishin kryesisht personalitete më vonë, më 6 shkurt 1967 ai mbajti përpara të artit e të kulturës, veprat e të cilëve u censu- organizatave-bazë të PPSH në Tiranë fjalimin ruan pasi u akuzuan se po çonin vendin në re- e tij të njohur me temë «Revolucionarizimi i gres. Në Shqipëri jehona e Revolucionit Kulturor mëtejshëm i Partisë dhe i Pushtetit». Kuptohej Kinez u bë akoma më e ndjeshme ditët e para qartë se toni i ashpër që përdori në këtë fjalim të 1967-ës. Gazeta «Zëri i Popullit», më e ma- ndaj komunistëve që tregoheshin liberalë ndaj dhja në vend, organ i PPSH, i kushtonte mjaft zbatimit të direktivave që vinin nga lart, hapësirë shkrimeve të botuara në gazetat kineze kërcënimi se brenda dy muajve do të jepnin «Zheminzhibao» dhe «Hunci», të cilat paralaj- llogari secili prej tyre personalisht dhe jo si mëronin me tone ofensive se viti 1967 do të (vijon në faqen 4)

Shtypi shqiptar vuan duk- preu shiritin në emër të Kishës...). shëm nga anësia në trajtimin e Tendenciozitet dhe injorancë Por kjo nuk ishte thjesht një mu- çështjeve. Kjo e pashkëputur ngesë profesionalizmi, pasi disa nga niveli i ulët profesional, që me kokëfortësi klishetë e rreme Emblematike për këtë sjellje ditë më pas këto media i dhanë e ushqen dhe e zmadhon edhe që ai krijoi për besimin e kleri- ishte dita e përurimit të terrenit vend të gjerë disa shpifjeve ordi- më tepër këtë tendenciozitet. Një kët, duke mbyllur sytë edhe për- sportiv të Institutit të Riedukimit nere të mashtruesit Nikolla Ma- nga fushat ku kjo duket më ha- para të vërtetave historike që “Ali Demi” (burg i sigurisë së rku, duke treguar qartë një farë pur është edhe ajo fetare dhe tani janë të qarta për këdo, be- ulët). Gjatë një vizite në dhjetor alergjie ndaj Komunitetit Ortho- veçanërisht në trajtimin e çësh- simtar ose jo. Kryepiskopi Anastas, pasi kishte dhoks dhe preferencë vetëm për tjeve që kanë të bëjnë me Komu- Gjendja është edhe më keq dëgjuar nevojat e tyre, u kishte ata që hedhin baltë mbi të. nitetin Orthodhoks. Kjo duket si kur flitet për kanonet dhe ligjet premtuar ndërtimin e një terreni Tipike, për shembull, për këtë në heshtjen mbi ngjarjet dhe që drejtojnë jetën e një komuni- sportiv. Pas disa muajsh ai u bë është gjithmonë gazeta “Repu- veprimtaritë e rëndësishme ashtu teti fetar. Laiku bëhet prift, prifti realitet dhe ishte i parametrave blika”, e gatshme të botojë çdo edhe me trajtimin skajshëm ten- dhespot dhe dhespoti... laik... bashkëkohorë, me një investim gjë që flet keq jo vëtëm për Krye- dencioz të tyre. Të përziera të Kështu, një mashtrues, që i le- prej rreth 20 mijë USD. Me rastin piskopin Anastas, por në përgji- gjitha këto jo thjesht me injoran- verdis disa politikave të nacio- e përurimit ishin ftuar dhe me- thësi për Kishën Orthodhokse. cën, por me mungesën e dëshirës nalizmit primitiv, mund të trajto- diat, të cilat megjithëse ishin të Apo gazeta “Shekulli”, që jo vetëm për të mësuar të vërtetat historike. het me pafytyrësi jo vetëm si pranishme, pothuajse nuk dhanë preferon shkrimet antiorthodho- Kështu, kohët e fundit po fli- “prift”, por edhe deri si “episkop” asgjë për kontributin e Kishës, kse, por megjithëse boton gjith- tet shumë për shtrembërimet që i e kryetar kishe dhe askush nuk por vetëm intervista për çështje farë E-mailesh e reagimesh nga janë bërë historisë sonë në pe- shqetësohet kur ai vjedh komu- të tjera politike (intervistuan të lexuesit, injoron sistematikisht riudhën e komunizmit, por kur nitetin apo e kthen pagëzimoren gjithë funksionarët, për çdo gjë, ato që mbrojnë Kishën etj. vjen fjala për Kishën përdoren e kishës në tualet!... por jo episkopin orthodhoks, që Th.Dh. 4 NGJALLJA TETOR 2007

Kisha Orthodhokse e Shqipërisë në vitet e diktaturës komuniste - 3. Duke imituar Revolucionin Kulturor Kinez: Shpërthimi i terrorit ateist -

(Vijon nga faqja 3) organizatë-bazë, synonte që t’i shndërronte këta gardistë të kuq Në shqiptarë në ushtarë të bindur të vitin 1990, Revolucionit Kulturor Shqiptar që edhe ato sapo kishte filluar. objekte Një ndër problemet kryesore që që nuk Enver Hoxha ceku në fjalën e tij ishin ishte indiferentizmi i shfaqur nga shkatërruar organizata-bazë e Portit të Durrë- sit ndaj një punëtori që punonte qenë të mirë ditën, madje lavdërohej për rrënuara. këtë, por që natën bënte ikona (në të vërtetë bënte arabeska dhe jo ikona) dhe ua shiste besimtarëve. Problemi tjetër ishte ai i fejesave nga letërnjoftimi i shtyllës në të ci- thellimin e iniciativave të masave pikërisht nga Shën Vlashi, nga dhe i martesave të vajzave të mitu- lën figuronte besimi fetar, shpronë- në luftën kundër zakoneve pra- vendi ku kishte nisur fushata ra në kundërshtim me ligjin, pro- simi i institucioneve fetare, kthimi i panike në ndërgjegjen e njerëzve». ateiste. Në datën 19 shkurt Kryesia blem i cili u gërshetua qëllimisht nga xhamisë së Durrësit në Shtëpi të Në pasditen e të njëjtës ditë ai e Bashkimit të Grave të Shqipërisë diktatori me luftën kundër fesë, Rinisë, bashkimi i varrezave që u ndoqi një shfaqje teatrale. Në pu- u bënte thirrje me rastin e 8 Marsit, ndërsa thënia e tij për të drejtat e përkisnin besimeve të ndryshme në shim të saj u takua me «revolu- ditës ndërkombëtare të gruas, «të grave u kthye në flamur që do të një të vetme, heqja nga lajmërimet cionarët e vegjël» të shkollës Naim mos lejonin zakonin e shitblerjes përligjte dhunën e pashembullt që e martesave dhe të formularëve të Frashëri, të cilët i uroi për rezultatet dhe të ndëshkonin fajtorët ashtu siç do të ushtrohej: Gjithë Partia dhe telegrameve që përmbanin fjalët e arritura në luftën kundër ideolo- bënë në Shën Vlash të rrethit të vendi duhet të ngrihen në «zoti», «zonja», «zonjusha», heqja gjisë fetare dhe i inkurajoi ata për Durrësit». Kuptohet lehtë se thirrje këmbë, të djegin me zjarr zakonet e festave fetare dhe zëvendësimi i të ecur në këtë rrugë edhe në të të tilla me rastin e një feste që donte prapanike e t’i këputin kokën tyre me festa të tjera, ndërrimi i ardhmen. Me këtë veprim Enver ende gati 20 ditë të vinte, ashtu si cilitdo që merr nëpër këmbë emrave tradicionalë etj. Pas kësaj Hoxha linte të kuptohej hapur se edhe përmendja e emrit të «Shën ligjin e shenjtë të Partisë për komunistët i orientuan të rinjtë e pas «nismave revolucionare të ma- Vlashit» synonin të elektrizonin mbrojtjen e të drejtave të grave kësaj shkolle të vepronin në terren. save» fshihej ai vetë dhe Partia e akoma më shumë atmosferën tij në pushtet. ateiste që po përfshinte gjithë dhe të vajzave. Më 2 shkurt 1967, të kremten e vendin. Për shkak të mjeteve të kufizu- Përhasjes së Zotit, të shoqëruar Siç u përmend edhe më lart, ara të informacionit, populli u njoh edhe nga disa mësues të tyre, të lufta kundër fesë u ndërthur me atë Më 27 shkurt 1967, Komiteti Qe- me përmbajtjen e fjalimit të 6 shkur- rinjtë u drejtuan për në fshatin Shën të mbrojtjes së të drejtave të grave, ndror i PPSH u dërgoi një letër ko- tit nëpërmjet shtypit një ditë më pas. Vlash, ku u organizua një takim me pozita e të cilave në shumë raste miteteve të Partisë në rrethe, që i Të nesërmen, në datën 8 shkurt, banorët. Ndër të tjera u hodh edhe linte për të dëshiruar, prandaj dhe nxiste komunistët t’i jepnin fund gazetat e mëdha publikonin në fa- ideja e kthimit të manastirit historik, në këtë drejtim mbetej me të vër- çdo forme të dukshme të institucio- qet e para iniciativën e shkollës së i famshëm për «gurin e shenjtë», tetë shumë për të bërë. Por a mund nit të fesë në Shqipëri. Ngjarjet që mesme «Naim Frashëri», të Durrë- në qendër kulturore-shëndetësore, të fajësohej për këtë feja? Në pasuan janë të njohura nga të gji- sit, nën titullin agresiv «Me por reagimet e vendësve ishin kaq qoftë se ishte ashtu siç pretendonin thë. Regjimi ateist ishte duke kryer shpatën e mprehtë të ideologjisë të fuqishme, saqë u arrit deri në komunistët, atëherë përse shoqëri krimin më të madh që ka njohur së Partisë kundër ideologjisë fe- përleshje fizike. Për të penguar shumë më fetare se shoqëria shqip- ndonjëherë historia njerëzore: mby- tare, paragjykimeve, besëtytnive masivizimin e protestave kundër tare, si p.sh. shoqëritë e vendeve tjen e ndjenjës më intime që ekzis- e zakoneve prapanike». Në fakt fushatës ateiste, regjimi ndërhyri perëndimore, ishin në të njëjtën ko- ton në shpirtin e njeriut qysh në “nisma” e këtyre të rinjve, që vepro- menjëherë në mënyrë brutale. hë edhe shoqëri shumë më të embrion, dashurinë për Krijuesin. nin nën tutelën dhe kontrollin e Arrestoi dhe nxori para gjyqit emancipuara për sa i përket mbroj- Më në fund diktatori Enver Hoxha plotë të sekretarit të parë të rrethit personat që kishin penguar tjes së të drejtave të grave? mund të mburrej, (siç u mburr), se «nismën» e të rinjve të shkollës akti i tij ishte me të vërtetë origjinal. të Durrësit dhe anëtarit të Byrosë Tendencioziteti i luftës për të «Naim Frashëri». Madje në një rast Ndërkohë, kjo ishte edhe fjala e Politike Rita Marko, kishte filluar drejtat e grave për të justifikuar gjyqi u zhvillua në mjediset e kësaj fundit e tij, në kuptimin që asnjëherë të ndihej gjatë javës së dytë të ja- luftën kundër fesë duket edhe nga shkolle, kurse nxënësit dhe mësue- më vonë ai nuk mundi të kryente narit, por shumica e nxënësve dhe fakti se edhe kjo «iniciativë» sit u vunë në rolin e prokurorit. një krim më të shëmtuar se ky. Me- e mësuesve shprehnin pothuajse shpërtheu nga Shën Vlashi. Shkak gjithatë, me kalimin e viteve, gjërat hapur pakënaqësinë e tyre ndaj një Më 17 shkurt Enver Hoxha u bë fejesa e një të miture me një ndryshuan. Vetëm se kësaj here aventure të tillë. Më 21 janar zhvilloi një takim pune në rrethin e burrë të martuar. Sigurisht që ky ishte radha e popullit besimtar të presioni i ushtruar nga komunistët Durrësit. Njëra prej dy temave të nuk ishte një rast unik, por regjimit thoshte fjalën e fundit. çoi në organizimin e një mbledhjeje bisedimeve me krerët partiakë të i interesonte ta bënte publik nëpër- të përgjithshme, ku të rinjtë ngritën këtij rrethi ishte «zbatimi i më- mjet mjeteve të atëhershme të infor- Pirro Kondili një sërë çështjesh si p.sh. suprimimi simeve të shokut Enver... për macionit, sepse i akuzuari ishte (vijon në numrin e ardhshëm) TETOR 2007 NGJALLJA 5

Me kalimin e kohës Muzika Bizantine pati Himnologjia shumë risi, sidomos nga muzika teatrore dhe dhe Muzika Bizantine brenda adhurimit pati një rrezik të madh që të shkatërrohej. Në këtë çast shfaqet një figurë e madhe, Joan Da- maskini “njeri shumë i arsimuar”, i cili bëri një treti, i katërti, duke zëvendësuar emërtimet e reformë të madhe në muzikën Kishtare. Shën Zhvillimi i Himnologjisë vjetra dorio, lidio, frigjio dhe miksolidio. Joani pasi mblodhi të gjitha të dhënat e deriatë- dhe arritjet e saj në shekuj Në këtë muzikë u futën dhe elemente të tjera, hershme, i sistemoi ato. gjatë shek. të 6-të. Atëherë papa Grigor Dialogu, Nga Shën Joani e këtej kjo muzikë është eri në shek. IV, në kishë psalte i gjithë mori përsipër reformimin e muzikës. Kjo muzikë përpunuar shumë herë. Eshtë përpunuar në ko- populli njëkohësisht dhe me një zë. Kjo që u krijua u quajt kënga Gregoriane dhe u vulos D hën e Joan Kukuzelit nga Durrësi, i cili bëri disa mënyrë e të psalurit quhet në “simfoni” ose me në një libër që u quajt “Andifonario”, i cili ndryshime në shkrimin muzikor të Joan Da- një gojë. Zakonisht gjatë shërbesave tërësia e përmban të gjitha këngët liturgjike dhe ka një maskinit, që u përdor deri në shek. XVIII. Pas besimtarëve ndahej në dy kore, në të burrave e mënyrë shkrimi të veçantë. tij Petro Peloponezi, personalitet i muzikës në të grave. Mënyrë tjetër e të psalurit ishte e ashtu- Muzika grigoriane është monofonike dhe e shek. XVIII, thjeshtoi sistemin e Kukuzelit, si quajtura “nën zë”. Sipas saj psalte vetëm një ngadaltë. Veç katër tingujve kryesorë të Ambro- edhe shpjegoi formulat muzikore. psalt. Gjatë vargjeve të fundit psalnin bashkë ose zit shton edhe katër tinguj të tjerë të tërthortë: Më vonë, më 1814, dolën tre muzikantë, Kri- psalti një pjesë të vargut dhe populli mbaronte tërthorin e parë, tërthorin e dytë, tërthorin e tretë santhi i Durrësit, Grigor lambadari, dhe hiero- pjesën tjetër, ose psalti të gjithë vargun dhe populli (i rëndi) dhe tërthorin e katërt, duke zëvendësuar psalti Hurmuzio hartofilaksi, të cilët ndjenë nevo- e përsëriste atë që psalte, ose thoshte Amin etj. emërtimet e vjetra ipodorio, ipolidio, ipofrigjio jën e një transformimi rrënjësor të shkrimit muzi- Gjithashtu një mënyrë tjetër e të psalurit ishte dhe ipomiksolidio. kor të Petro Peloponezit. Këta punuan sistema- ajo “Andifonike”, kur dy koret psalin me radhë. Një rol shumë të rëndësishëm në zhvillimin tikisht në mënyrë shkencore e krijuan një meto- Për arsye të pjesëmarrjes së popullit, i cili e Muzikës Kishtare Bizantine dhe një veçori që dë të re shkrimi duke huazuar shumë shenja nga s’e njihte muzikën, stonaturat ishin të shumta. Për e bën atë shumë të veçantë dhe interesante është muzika evropiane. Me këtë lloj shkrimi e metode të mënjanuar prishjen e atmosferës së lutjes, u sistemi i saj grafik. Ngaqë muzika kishtare në u shkruan tekstet e vjetra, si edhe të gjitha pjesët caktua krijimi i radhëve të psaltëve në sinodin fillimet e saj transmetohej gojarisht nga brezi e Joan Damaskinit, Kukuzelit, Peloponezit etj. lokal të Laodikesë (360 pas Kr.), kanoni i 15-të. në brez, është normale që të mos ketë pasur Në Konstandinopojë krijohet një shkollë e ve- Kori përbëhej edhe nga isokratët (mbajtësit një mënyrë shkrimi të caktuar. Me kalimin e ko- çantë e muzikës kishtare, ku mësohet metoda e isos), referon Shën Vasili i Madh. Shën Efrem hës e krijimin e traditës së të kënduarit të him- e re. Aty Grigori dhe Hurmuzio kishin anën Siriani në Siri, Athanasi i Madh në Aleksandri, neve kompozitorët filluan që të vendosnin disa praktike ndërsa Krisanthi anën teorike, duke Ambrozi në Milano, Vasili i Madh në Azinë e shenja të caktuara mbi ose nën tekst, por nuk shkruar “Teoria e Madhe e Muzikës”, që u botua Vogël dhe Joan Gojarti në Konstandinopojë pu- dihet se me çfarë shenjash konkretisht shkruanin. në vitin 1832. Metoda e re e thjeshtoi shumë nuan sistematikisht për organizimin e muzikës, Që ekzistonte shkrimi muzikor, kjo dëshmohet mësimin e muzikës dhe anën e saj praktike. por gjatë saj lindën edhe probleme të shumta në kanonin e 16-të të sinodit të Laodikesë (364 Kjo metodë shkrimi muzikor vazhdon të për- për sa i përket sistematizimit dhe dhënies së pas Kr.). Gjithashtu është e vërtetuar historikisht doret edhe sot e kësaj dite në partiturat e muzi- strukturës kësaj muzike në formim e sipër. se të krishterët e Antiokisë në kohën e Shën kës bizantine, e cila ka një fuqi shprehëse dhe Në të njëjtën kohë, në Perëndim, muzika Efrem Sirianit kishin simiografi muzikore. lutëse shumë të madhe. Shpirti i njeriut nëpër- kishtare pati një drejtim tjetër. Atje u fut muzika Me kalimin e kohës simiografia merr zhvi- mjet tingujve melodikë të zërave që shqiptojnë instrumentale dhe nga fundi i mijëveçarit të parë llim dhe kryesisht pas shek. IV, kohë në të cilën himnet adhuruese ndaj Perëndisë, ngjitet lart shfaqet muzika kishtare polifonike, që shoqëro- zhvillohet takigrafia (shkrim i shpejtë muzikor) nga pranë engjëjve dhe bashkë me ta duke simboli- hej edhe nga organo kishtare. Krijuesit kryesorë e ka prejardhjen shkrimi angjistroidik (me grepa). zuar edhe ne Keruvimet dhe Serafimet i psalim të saj ishin nga fundi i shek. IV, episkopi i Gjithashtu, pas shek. IV, merr zhvillim një lloj pa pushim Perëndisë “Shenjt, Shenjt, Shenjt je, Milanos Ambrozi dhe Grigor Dialogu (590-604). tjetër shkrimi muzikor “simiografia ekfonetike”, o Perëndia ynë. Amin”. Muzika e Ambrozit u quajt kënga ambro- që të këndohej me muzikë Apostulli dhe Ungjilli. Dhjakon Spiro Kostoli ziane dhe mbështetet në tonin ritmik. Ai për- Këto shenja ishin shumë të thjeshta dhe vendo- Pedagog i Muzikës Bizantine caktoi i pari emërtimet e tingujve: i pari, i dyti, i seshin sipër ose poshtë tekstit të shkruar. në Akademinë Teologjike

Shën Joan Kukuzeli kafshët që nuk kullotnin, por shijonin të magjepsura! Ky ishte oshënari i kërkuar kudo! Mbreti u përlot sapo e mori vesh nga igumeni, i cili shkoi (1 tetor) dhe iu lut që të mos e shqetësonte murgun, kështu që nuk e ngacmoi. Lindi në Durrës, rreth 1270, sipas Më vonë u ushtrua në një qeli (manastir i vogël) që ndërtoi jashtë të dhënave më të fundit. Nënshkruhet Lavrës, vetëm të dielave dhe për festa vinte brenda. dhe Papadhopulos, pra do të ketë qenë Në një agripni të madhe të Akathistit psalti i parë zë engjëllor dhe djalë prifti (papa = prift). Nëna e tij shpre- “i hirshëm” dremiti pak, kështu që iu dha dhuratë nga e Tërëshenjta sëtare e dërgoi në shkollë në Konsta- një monedhë, të cilën kur u zgjua e mbante vërtet në duart e tij! Por ia ndinopojë, ku u tregua “mjeshtër”, ktheu. Domethënë e vari në ikonën e saj, që është e famshme deri më mësonjës i muzikës dhe drejtues i korit sot. E Tërëshenjta vetë shëroi këmbën e tij të kalbur nga të qëndruarit të pallatit mbretëror. drejt në psaltir. Meqë perandori, i cili e donte shu- Paranjohu fundin e tij. Koka nderohet në manastirin e tij. më, do ta martonte me një vajzë arkondi, Sistemoi dhe riformoi melodi më të vjetra të tij, kompozoi tërësi veprash ikën fshehurazi në Lavra, duke bërë në origjinale të famshme, kryesisht “kalofoni të ngadalta mësimesh”, në mënyrë inteligjente çobanin. Një herë, mënyrën tradicionale. Pothuajse të gjitha u përkthyen në shkrimin muzikor kur kulloste dhitë në një vend të shkretë, filloi të psalte. Por një murg të përdorimit. Gjithashtu kompozoi metoda të psaluri dhe himne. që rrinte në shpellë pa u parë, u magjeps nga melodia, doli dhe pa Atë Justini (Nga libri “Nga thesari i shenjtorëve”) 6 NGJALLJA TETOR 2007 Kryepiskopi Anastas i dhuron të dënuarve një fushë sportive

pionatin e minifutbollit midis ndjenjën e ngrohtësisë e dhomave dhe në vazhdim do miqësisë midis tyre dhe të përdoret edhe për volej- njëkohësisht përfituan një boll e basketboll”. pagë për punën e bërë. Së fundi ky investim i Ceremonia u mbyll me Kishës sonë solli edhe një një kokteil dhe një ndeshje përfitim tjetër social për futbolli në këtë fushë të re, disa prej banorëve të këtij midis një skuadre të këtij Instituti Edukimi, sepse pu- Instituti me atë të burgut të nësoi disa prej tyre, të cilët Zallherit. punuan me shumë qejf, du- Julia Pjetri ke zhvilluar më tepër edhe ThomaDhima

Kontribut dhe kujdes i vazhdueshëm i Kishës për të dënuarit (vijon nga faqja 1) duke patur parasysh edhe piskopit Anastas. Në këto Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë Por kjo nuk qe dhurata e veçantinë e këtij instituci- çaste nuk mund të ndodhej financoi, po në këtë burg, në vitin 2001, edhe ndër- parë e Kryepiskopit Anastas oni, ku të dënuarit mund të me ju, por ashtu siç jua dha timin e një serre lulesh dhe perimesh, në regji- për këtë institucion. Në vitin luajnë gjatë gjithë ditës e të fjalën, ndërtimi i kësaj fushe min e grave. Prodhimet nga kjo serrë kanë qenë 2001, ai kishte kontribuar po qëndrojnë në ambiente të u realizua. Gëzohemi që është dhe vazhdojnë të jenë ndihmë për vetë të dënua- në këtë burg edhe ndërti- hapura…” e një cilësie të mirë. Kisha rat. Serra është njëkohësisht edhe një ndihmë min e një serre lulesh dhe Shiriti i përurimit u pre Orthodhokse në radhë të parë nga ana psikologjike, pasi koha që kalojnë duke do të tregojë që është së ba- perimesh, në regjimin e gra- në emër të Kryepiskopit punuar në këtë mjedis i ndihmon të jetojnë më shku me ju. Ju nuk jeni ve- ve. Anastas nga Episkop An- ndryshe momentet e vështira që mund të kalojnë. doni, drejtori i përgjithshëm tëm në këtë ambient. Është Por këto vepra janë veprat më të dukshme, e rastin e përfundimit i burgjeve, z. Shehri. Pas kë- detyra jonë dhe e çdo besi- që Kisha jonë ka bërë për këta njerëz në vështi- Mtë punimeve, drejto- saj, drejtori Shehri tha duke mtari që të jenë pranë atyre ria e IEDP “Ali Demi” or- përshëndetur të pranishmit: që janë në kushte apo në rësi. Vizitat dhe ndihma për të dënuarit është e ganizoi ceremoninë e përu- “Falënderoj Kishën Ortho- një situatë të vështirë”. vazhdueshme, e përmuajshme, sidomos nga Li- rimit të fushës sportive në dhokse dhe vetë Hirësinë e Shefi i kujdesit social në dhja e Grave Orthodhokse “Përhapja e Da- regjimin e burrave. Në ce- Tij, zotin Janullatos, për këtë burgun 325, z. Përparim shurisë: dhe nga Rinia Orthodhokse. Janë rreth remoninë e rastit mori pjesë ndihmë të çmuar që i ka Gjyshja, pyetjes sonë se sa 10 vjet që ka nisur bashkëpunimi me këtë Insti- Episkopi i Krujës Andoni, dhënë sistemit të burgjeve e rëndësishme është ky te- tut, ku Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipë- Avokati i Popullit z. Ermir Do- në Shqipëri. Kjo hyn në rren në punën tuaj, na u për- risë ka ndihmuar materialisht e shpirtërisht, bjani, Drejtori i përgjithshëm kuadrin e përpjekjeve tona gjigj: “Në fillim dua t’ju falë- duke bashkëpunuar me stafin dhe drejtorinë, i burgjeve, z. Arjan Shehri të vazhdueshme për të nderoj për këtë investim që bashkëpunim ky që ka qenë përherë dhe më i dhe përfaqësues të institu- lehtësuar sa më shumë je- ka bërë Kisha Orthodhokse. ngrohtë e rezultativ. Me bekimin e Kryepiskopit cioneve që ndjekin proble- tesën e të dënuarve në bur- Nuk është hera e parë që Anastas dhe kontributin e tij, ky aktivitet dhe gjet shqiptare. Kjo është në Kisha bën investime të këtij met e të dënuarve. kjo ndihmë filloi dhe vazhdon të kontribuojë në kuadër të reformës që ne niveli. Ka bërë një investim Drejtoresha e burgut, ringritjen shpirtërore të të burgosurve. znj.Marinela Sota, në fjalën kemi ndërmarrë në siste- te regjimi i grave për ndër- e hapjes së ceremonisë ndër min penitenciar me fondet timin e një serre dhe vazhdi- të tjera tha: “Ne jemi shumë e qeverisë, me fondet e drej- misht na ndihmon me bazë të kënaqur me këtë që torisë, por edhe me bashkë- materiale. Në qoftë se shihni është realizuar, sepse këtu punimin e ngushtë me do- sot këtë terren me tapet të vuajnë mosha të reja që natorët, siç është rasti kon- gjelbër, dikur ishte me gurë kanë nevojë të lëvizin fizi- kret. Edhe njëherë falënde- dhe ujë ku të dënuarit shko- kisht. Gjatë vizitës që bëri roj Kishën Orthodhokse që nin të argëtoheshin dhe dë- Kryepiskopi Anastas në ka bërë këtë dhuratë dhe ju mtoheshin. Mjedisi sportiv institucionin tonë, te regjimi ftoj që ta shfrytëzoni maksi- do të na hyjë në punë, sepse i grave dhe i burrave, ne i malisht këtë ambient me të këtu ka dënime të pakta dhe kërkuam të na mundësonte vërtetë shumë të bukur”. mosha përgjithësisht të reja ndërtimin e një fushe ku të Pastaj e mori fjalën Imzot dhe argëtimi kryesor i tyre dënuarit të mund të luanin Andoni i cili tha: “Sjell përshë- janë aktivitetet sportive. Ko- dhe të kalonin kohën e lirë ndetjet dhe urimet e Krye- nkretisht, kemi filluar kam- TETOR 2007 NGJALLJA 7

Në kuadrin e 1600-vjetorit të fjetjes njeshtrohen kurrë. Cilat fjalë? “Se portat e Ferrit KISHA nuk do ta mundin dot Kishën”. * * * TRIUMFUESE Nëse nuk do të besosh në fjalët, atëherë beso në realitetin e në punët. Sa tiranë kanë dashur ta Nga Shën Joan Gojarti shkatërrojnë Kishën? Sa kamina, sa dhëmbë shtë e fortë dallga dhe të shumta janë valët egërsirash, sa shpata të mprehta? Me gjithë këtë Ëqë po na rrethojnë e që na turren. Po s’kemi s’mundën t’i bëjnë asgjë. Nuk më thua: ku janë fare frikë se mos mbytemi: sepse qëndrojmë mbi armiqtë e saj? Janë fshehur, janë lënë në heshtje një shkëmb që nuk thyhet e nuk epet kurrë. Me e në harresë të plotë. Po Kisha ç’u bë? Ajo ndrit tërbim të patreguar vërsulet e lëshohet deti: po e shkëlqen më shumë dhe se dielli: e ky do të këtë shkëmb as ka mundur, as do të mund ta shuhet e do të zhduket një ditë, po ajo ka për të copëtojë ndonjëherë! mbetur përjetë dhe e pavdekshme. Ç’thotë his- Me të vërtetë, nuk më thua: Ç’gjë mund të toria kishtare? Thotë se Kisha nuk u mund kur na trembë? Mos është vdekja? Aspak. Për mua ishte e vogël dhe besnikët ishin të pakët; si do të jeta është Krishti dhe vdekjen e quaj jo fatkeqë- mundet tashti, kur tërë bota është mbushur me si, po përkundrazi, gjë të mirë dhe fitim të madh. besnikë e me pasues të saj? Dielli e dheu do të Mos do të na frikësojë internimi? Po toka e tërë kalojnë e do të zhduken, po fjalët e Tij kurrë. anembanë është e Zotit! Apo mos na tmerron Dhe është kjo shumë e arsyeshme; mbasi Pe- humbja e të hollave? Vëlla i dashur, dihet se rëndia e do Kishën më tepër sesa qiellin. Zoti, asgjë nuk sjellim me vete kur vijmë në këtë botë; duke zbritur në tokë, nuk mori trup qielli, po mish të jesh i sigurt, se edhe kur të dalim prej saj, nuk Shën Joan Gojarti, basoreliev bizantin i kishe. Për Kishën u bë dhe qëndron qielli, dhe do të marrim dot asgjë e nuk do të shoqërohemi shek. XI, në muzeun e Luvrit. jo Kisha për qiellin. prej asgjëje. Mjerimet e tmerrshme që ka kjo botë, përbuzen prej meje dhe nuk përfillen fare, Perëndisë? Është e vërtetë, se ti nuk pushon së * * * gjithashtu edhe gëzimet që na sjell herë pas here luftuari këtë; po mundohesh më kot: se sa më Le të mos ju tronditë asgjë nga ato që ngjanë nuk ushtrojnë as më të voglin ndikim mbi mua. tepër luftohet ajo, aq më e fortë dhe më e shkë- këto ditë. Vetëm një gjë ju lutem të më falni: be- Nuk kam frikë nga vobekësia, s’e dëshiroj pasu- lqyer del. Pushoje pra këtë luftë, o i çmendur, së të patundur. Nuk mbani mend se ç’ngjau me rinë: s’më tmerron vdekja, e në qoftë se dëshiroj nëse dëshiron të mos shuhet krejt fuqia jote: se Petron, kur shkonte ky mbi ujërat? Mend u mbu- të jetoj, këtë e bëj jo për tjetër gjë, por vetëm e sigurisht, ka për të ngjarë, në qoftë se ti nuk heq lua nga valët, jo se këto ishin të fuqishme shumë, vetëm që t’ju forcoj sa më tepër në besën tuaj. dorë nga kjo luftë. Kur lufton me njerëz, mund por se shfaqi një dyshim të vogël dhe tregoi Prandaj ju flas sot për gjendjen e keqe - të kesh shpresë që të dalësh fitues e mundës: kështu besë jo të fortë. Po ju pyes, vëllezër të da- sikurse mund ta quajë dikush prej jush - dhe ju po me qiellin a mund të matet dikush, qoftë dhe shur: mos kini ardhur këtu me vota e me dëshira lutem të mos dëshpëroheni aspak, por të kini më i fuqishmi i botës? njerëzish? Mos na solli këtu fuqi njeriu, që të kurajë dhe besim të patundur te Zoti. S’ka asnjë Fuqia e Kishës është e pathyeshme, se Zoti kemi frikë, se mos fuqi njeriu na shkatërroi? fuqi në botë që t’ju përçajë dhe tju ndajë e t’ju vetë e ka krijuar e themeluar: apo mos kujton, or Nuk i them këto me krenari e me mburrje, largojë nga Kisha: sepse atë që bashkoi dhe e li- armik i endur, se je i zoti t’i dalësh Perëndisë Zoti mos e dhëntë, po i them se dëshiroj t’ju dhi Perëndia, njeriu nuk mund ta ndajë në asnjë ballë për ballë? Kisha, dhe dije mirë këtë, është forcoj në besën tuaj, që u trondit ndoshta nga mënyrë. E në qoftë se martesën nuk mund ta më e fortë dhe nga qielli vetë. Ky i fundit bashkë ngjarjet e fundit. Meqenëse qyteti qëndroi në prishësh, ti Satana, si guxon të besosh, se do të me tokën do të kalojnë e do të zhduken, po fjalët këmbë dhe s’pësoi gjë, u kthye djalli kundër mundësh ta përçash e ta shkatërrosh Kishën e e Zotit nuk do të humbasin e nuk do të përgë- (Vijon në faqen 8) Jeta e Shën Joan Gojartit, Krisostomit (354 - 407) U lind në Antioki (354). E ëma, Anthusa, në moshën njëzet- Predikonte dhe duartrokitej; udhëhiqte, organizonte dhe drej- vjeçare varrosi të shoqin gjeneral, që ishte edhe ai i krishterë, dhe tonte misionarizmat - edhe pse më vonë i internuar - ngrinte spita- mbeti gjithmonë e ve për hir të Krisostomit (greqisht = Gojarti). le, azile pleqsh, shtëpi për të varfrit ku shërbenin dhjakoneshat Në moshën trembëdhjetëvjeçare ai braktisi shkollën e oratorit e shën Olimbiadhës (25 korrik). Shenjti ka bërë shumë pjesë të idhujtar Livan (i cili më pas donte ta shpallte pasardhës të tij, nëse Liturgjisë së tij, si dhe kumtesa, letra dhe sidomos omeli. nuk do të ishte i krishterë) dhe studioi për theologji. I papajtueshëm ai godiste madje edhe vetë mbretëreshën U pagëzua në vitin 372, ndoshta nga Shën Meleti i Antiokisë Evdhoksia - kështu Kisha do ta humbiste shpejt. Udhëtonte dhe (12 shkurt). Pas tre vjetësh i thanë të bëhej prift, por ai iku. U bë shkarkonte klerikë të padenjë (401) por, duke përdorur këtë murg pranë një jeronti dhe dy vjet të tjera qëndroi i vetëm në një gjë si shkas (“ndërhyrje në juridiksionin e huaj”), armiqtë e tij shpellë. Por u kthye në vitin 380, sepse nga ushtrimi i madh, vuante e shkarkuan me sinodin në Dhrin (403). Ndërkaq revolta popu- nga veshkat. Meleti e hirotonisi dhjak (381) dhe pasardhësi i tij llore dhe ngjarje të shënuara në pallatet mbretërore, ia pezullojnë e bëri presviter (386). internimin. Shën Joani fliste vazhdimisht, interpretonte Shkrimet e Por, ai përsëri kontrollonte mbretëreshën, kështu që u Shenjta, mbështeste njerëzit, i ruante nga herezitë, zhvillonte vepra internua (404) në Kukuso të Kapadhokisë. Ndërsa kalonte në bamirësie. Fitoi kudo nam dhe admiruesi i tij, kryeministri Eftropi, Komana të Pontit të Azisë së Vogël, dha shpirt nga mundimet (i cili më pas u bë armiku i tij), e solli në Konstandinopojë, duke (14.9.407), ditën e Lartësimit të Kryqit. manovruar, që të mos kundërshtonte. Kështu, më 15 dhjetor 397 Kremtohet edhe më 30 janar, ndërsa transferimi i lipsanit të u dorëzua kryepiskop i saj. tij, që u bë në vitin 438, kremtohet më 27 janar. 8 NGJALLJA TETOR 2007

KISHA TRIUMFUESE Fjalë të arta nga (vijon nga faqja 6) herë. Në qoftë se dëshira e Tij është që të Shën Joan Gojarti Kishës dhe u mundua ta tundë e ta rrëzojë. qëndroj unë këtu, e pranoj me mirënjohje: Djall’ i keq dhe i urryer! Mure nuk munde po të dëshirojë të shkoj gjetkë, e pranoj me “Nëse do të thuash për veten tënde se ke emër të tronditësh, e shpreson të rrëzosh një falënderime… të mirë, u rrëzove menjëherë dhe u bëre i kishë të tërë? Mos kujton se Kishën e bëjnë pavlefshëm, edhe në rastin kur je i mirë. Nëse muret? Aspak. Besnikët janë ata që e * * * karakterizon veten tënde të pavlefshëm atë- mbajnë dhe që e ruajnë. Shih këtu sesi Asgjë, pra, le të mos ju tmerrojë: kini herë u bëre i vlefshëm edhe nëse nuk je i mi- qëndrojnë të patundur e të palëvizur, jo se besë të kthjellët dhe mos u largoni kurrë i shtrëngoi hekuri dhe pranga, por se i lidh nga lutjet dhe nga litanitë. Djalli ka dashur rë. Sepse ashtu si di t’i kundërvihet fodullë- besa dhe shpresëtaria. Nuk them se një dhe është munduar t’ju largojë nga këto: po kut, në të njëjtën mënyrë Perëndia di t’u japë shumicë aq e madhe është më e fortë dhe s’bëri dot gjë. Përkundrazi, unë sot ju gjej më hirin e Tij të përulurve.” nga zjarri: po edhe një sikur të ishte, prapë të zellshëm e më të nxehtë në besën. Nesër * * * nuk do ta mundje dot. Ti e di mirë, se sa bashkë me ju do të dal për të bërë litani të “Kuptoje, i dashuri im, se nga sa kopshte dhe plagë të kanë shkaktuar martirët e madhe. Atje ku jam unë, dhe ju do të jeni: dëshmorët. Shpeshherë ka hyrë në kishë ku jeni ju, dhe unë: një trup jemi. Vendi mund livadhe lule stolisur, më e bukur është për vajzë e vogël nga mosha; kur hyri ishte të na ndajë e të na largojë, po dashuria na dikë të shikojë në mesnatë qiellin me yje. Dhe më e butë se qiriri, po kur doli u tregua më bashkon e na mban afër, dhe këtë dashuri sikurse do shikojë qiellin, me mrekullim do e fortë dhe se guri. Brinjët e saj i gërmite as vdekja vetë nuk do të mund ta prishë. Edhe të konstatojë se ashtu si nëpër livadhe lulet dhe shpove, po besën e saj nuk munde ta trupi im do të vdesë, do të qëndrojë gjallë ndryshojnë nga njëra-tjetra ashtu edhe yjet rrëmbesh ose ta dobësosh. Mishi u dobë- shpirti im, i cili do ta kujtojë grigjën e tij gji- zbukurojnë hapësirën qiellore secili në sua, por fuqia e besës mbeti e padobësuar: thnjë. Si mund t’ju harroj dhe mos t’ju kujtoj trupi shkatërrohej, por zemra e shpirti përherë? Ju jeni për mua prindër, ju jeni je- mënyrë të ndryshme duke dërguar ndriçim bëheshin më të rinj dhe më të fortë: lënda ta ime, ju jeni për mua gëzimi. të veçantë mbi tokë. Këtë ndritshmëri e stolisi zhdukej, por shpresëtaria qëndroi e pa- Me të vërtetë; përparimi juaj është për dora e plotfuqishme e Krijuesit.” tundur. Një grua nuk pate fuqi ta mun- mua pasuri dhe jetë. Për ju -si bariu që jam- “Nëse dikush sheh një veshje menjëherë dësh: si pret të mundësh një shumicë aq jam gati të vritem e të copëtohem një mijë mendon rrobaqepësin dhe nëpërmjet anijes të madhe? Nuk dëgjon se ç’thotë Zoti? Atje herë, dhe sikur të kisha një mijë krerë, do ku janë mbledhur dy ose tre në emrin Tim, t’ia jepja xhelatit me një kënaqësi të madhe. kujton konstruktorin e saj. Gjithashtu, duke atje dhe Unë jam në mes tyre. Kur pra jemi Sepse një vdekje e tillë është për mua burim parë një ndërtesë, kupton se dora e një kon- aq shumë të bashkuar me anën e dashu- e shkak pavdekësie: gjithashtu edhe sulmet struktori e ndërtoi dhe e mirëmban. Me risë, si mund të mungojë e të ndodhet midis e shumëllojshme, që bëhen kundër meje, pamjen e krijimtarive truri ynë prek krijue- nesh Krishti? unë i quaj si mjete sigurimi e mbrojtjeje. sin e tyre, veçse disa edhe pse i shohin kriji- Do të më pyesni ndoshta: ku bazohem Sepse e dini për ç’arsye më ndjekin e men- që flas me aq siguri të madhe? Po ju përgji- dojnë keq për mua? Jo sigurisht për të holla, met e Perëndisë në botë nuk kuptojnë kriju- gjem: Unë, vëllezër të dashur, kam në dorë as për ndonjë gabim, po për shkak të da- esin e tyre, sepse vuajnë nga verbëri shpir- një kontratë me Zotin. Ju duket ndoshta e shurisë që kam për ju: më ndjekin se unë bëj tërore.” çuditshme? Nuk është aspak e çuditshme, çmos, që të qëndroni ju në siguri të plotë e * * * po është krejt e vërtetë dhe e sigurt. Them të mos hyjë njeri i keq në mes të grigjës e “Për shpëtimin tënd, nuk mjafton të dhurosh se kam në dorë kontratën me Zotin: kjo ko- të kërkojë ta prishë dhe ta shkatërrojë. Kjo në Kishë Potir të Shenjtë me gurë të çmuar!.. ntratë për mua është shkopi ku mbështe- luftë e kjo përpjekje për ju, është kurorë tem, është sigurimi im. Kjo është limani për mua, shumë e vlefshme. Se ju jeni për Nëse do që të nderosh Krishtin, T’i dhurosh pa valë e pa dallgë. Sikur tërë bota të tron- mua gjëja më e rëndësishme dhe më e ëm- shpirtin tënd. Për atë u kryqëzua. Bëje atë të ditet e të tundet, unë e mbaj këtë kontratë, e bël, madje më e ëmbël dhe nga drita e diellit. artë. Atë dëshiron. lexoj dhe shkronjat e saj janë për mua mur i E me të vërtetë: Ç’rëndësi ka rrezja e diellit Nëse shpirti yt vazhdon të jetë plumb dhe fortë e fortesë e papushtueshme. E cila përpara dashurisë suaj? Rrezja e diellit më baltë e ndyrë, çfarë do të të vlejë Potiri i është kjo kontratë dhe cilat janë këto she- ndihmon dhe më është e dobishme për këtë nja? Ja: “Unë jam bashkë me ju çdo ditë e jetë, kurse ajo juaja më përgatit e më thur Shenjtë prej ari? gjer në mbarim të shekujve”. Është Krishti kurorë për jetën e ardhme e të amshuar. Pra, jo enë të shenjta prej ari dhe të çmuara, me mua: ç’frikë do të kem? Sikur tërë Kini mbetur pa gjumë aq ditë me radhë, por së pari shpirtra të artë. Këto do Krishti. valët e detit të turren kundër meje, sikur të po me gjithë këtë asgjë nuk ju tronditi e nuk Dhuratat tuaja të jenë të ardhura të vërsulen kundër meje tërë zemërimet e ju theu: as koha, as frika, as frikësimet: të gji- ndershme; nga duar të pastra. kanosjet e të fuqishmëve të dheut, unë nuk tha i kini bërë edhe një gjë, të cilën unë Kisha nuk është argjendari. do të tundem aspak, se këto për mua janë gjithnjë e kam dëshiruar ditë e natë: i për- më të dobëta dhe nga pluhuri i meri- buzët tërë sendet e kësaj toke, mohuat dhé- Panair engjëjsh është! Shpirtra të pastër! mangës. në dhe u bëtë bij të qiellit. Këto për mua janë Shpirtra të artë.” Të mos më shtynte dashuria që kam kurorë, këto janë ngushëllim, këto janë jetë, * * * për ju, as sot nuk do të kisha vendosur të këto më në fund janë shkak e burim pavde- “Dashuria është virtyti më i madh. Është më nisem. Se gjithnjë them: “O Zot, dëshira kësie. e madhe edhe se vetë martirizimi. Dhe ja jote u bëftë: jo ç’kërkon njëri e tjetri, ç’kërkon Ti. Perëndia është për mua (Marrë nga libri “Nga kryeveprat e përse: pa martirizimin, dashuria shpëton. Pa shkëmb i pathyeshëm: nëse Perëndia Joan Gojartit”, viti 1944, shqipëruar dashurinë, martirizimi nuk vlen për asgjë.” dëshiron të bëhet kjo, le të bëhet menjë- nga Prof. S. Papahristo) TETOR 2007 NGJALLJA 9

TIRANE VLORË Takim i Federatës Rinore Orthodhokse të Ballkanit Rihapet kampi i Skrofotinës ga 28 shtatori deri më 1 tetor, në - Pelegrinazh në vendet fetare dhe Kapaciteti i kampit, që qendrën shpirtërore-arsimore “Tha- kulturore të Jugut të Shqipërisë. ampi i Skrofotinës N u zhvillua në gusht, është 43 vor”, në Tiranë, u organizua takimi i bor- - Dita e librit, një veprimtari në të cilën Kngrihet pranë një ko- vetë, por mendohet që në të dit drejtues të Federatës Rinore Or- do të ekspozohen të gjitha botimet e dre të vogël në fshatin me thodhokse të Ballkanit. Qëllimi ishte Kishave Orthodhokse në rang ballkanik. po të njëjtin emër, pranë ardhmen të rritet, pasi mje- që të bëhej vlerësimi i veprimtarive rinore Vendi organizator do të jetë Bullgaria. rrugës kombëtare Fier- disi është i mjaftueshëm dhe që u organizuan gjatë këtij viti dhe të disku- - Rumania do të vazhdojë edhe më Vlorë, pranë kishës së Shën me kushte komode. Në të tohej mbi ato që do të zhvillohen më 2008-n. 2008 me organizimin e kampit të ikono- e Premtes. Në pjesën perë- morën pjesë të rinj nga zona Gjatë vitit 2007 u organizuan aktivitete grafisë, ku pjesëmarrësve në këtë aktivitet ndimore ndodhet kriporja e të tjera dhe fëmijë nga të ndryshme si konferenca, trajnime mbi do t’u jepet mundësia të mësojnë dhe të Vlorës dhe më tej horizontit fshati i Skrofotinës. Ata u katekizmin, pelegrinazhe në vende të zhvillojnë njohuritë dhe aftësitë e tyre në duket laguna e Nartës ba- bashkuan në lutjet e përba- ndryshme fetare dhe turistike në rajonin këtë fushë. shkë me ishullin e bukur të shkëta drejtuar Perëndisë, e Ballkanit, një kamp 15-ditor për të më- - Për të gjithë ata të rinj, të cilët kanë Zvërnecit. Kërkesat e shum- duke marrë pjesë gjithashtu suar mbi artin e ikonografisë etj. dëshirë që të njohin më shumë mbi jetën ta që kishin të rinjtë për të edhe në programet e tjera Shumë të rinjve, që janë anëtarë të murgërore, do të organizohen vizita marrë pjesë në kampet e sportive dhe argëtuese. Lidhjes sonë rinore Orthodhokse “Bij të dyjavore në disa prej manastireve më të Kishës sonë dhe pamundë- Këto ditë çlodhëse në ka- Dritës”, iu është dhënë mundësia që të njohura në Greqi etj. sitë për të pranuar një nu- mpin e Skrofotinës iu dhanë marrin pjesë në këto aktivitete. Dhe siç Takimi u mbyll me falënderimet e mër të madh kampistësh në mundësinë të rinjve të shprehen ata, këto veprimtari kanë përzemërta që iu drejtuan në radhë të parë ndihmuar që të forcojnë lidhjen midis të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqi- rinjve të vendeve të ndryshme, edhe çka përisë për mikpritjen e ngrohtë dhe veça- është më e rëndësishme të njihen më mirë nërisht Fortlumutrisë së Tij, Kryepiskopit me traditat fetare e kulturore. Anastas. Edhe viti 2008 do të jetë i mbushur me aktivitete në gjithë rajonin e Ballkanit, si: M. Marini

Kujdes i veçantë i Kishës për fëmijët U zhvilluan kampet ditore me temë “Të rritemi me Krishtin” Edhe këtë vit, me beki- ditor në dy qendra: para- rreth besimit, por edhe për min e Fortlumturisë së Tij dite në mjediset e kopshtit t’u argëtuar, pasi përveç më- Kryepiskopit Anastas, në “Ungjillëzimi” dhe pasdite simeve për besimin, zhvi- shumë enori të Kishës sonë në ato në rrugën “Qemal lloheshin edhe lojëra të kampin e Zvërnecit, u reali- kishin një hapësirë më të u zhvilluan kampet ditore Stafa”. ndryshme. zuan me hapjen e një kampi madhe kohore për meditim njëjavore me temë qendro- dhe të falënderonin Perë- Në Kavajë kampi ditor Në Shkodër, mbi 50 fë- të ri në qytetin e Vlorës. re “Të rritemi me Krishtin”. ndinë për të gjithë të mirat u organizua nga data 27 mijë morën pjesë në aktivi- Ai nuk u ngrit aty rastë- Këto kampe u zhvilluan sisht, por për të vazhduar që Ai jep, në çdo aspekt të në fund të gushtit dhe në fi- gusht-2 shtator, në mjediset tetet e zhvilluara në qytet e kishës “Shën Nikolla”. dhe në Vrakë. një nismë të ndërprerë prej jetës, ku një shërbim i veça- llim të shtatorit me pjesë- disa vitesh. Ishte viti 1996 ntë është edhe koha e kam- marrje të gjerë të fëmijëve Sipas moshës, fëmijët u ndanë në 3 grupe. Kjo ishte Nga 24-31 gusht një kur aty u zhvillua për herë peve verore që organizon orthodhoksë të drejtuar nga kamp u zhvillua edhe në të parë kampi i vajzave. Kisha. Ky kamp i ri dhe fryt- priftërinjtë e çdo kishe, ka- një mundësi për ta jo vetëm (Vijon në faqen 10) Problemet që kaloi vendi dhënës është vazhdim i kon- tekistët dhe shumë vullneta- për të mësuar më shumë ynë në vitin 1997 çuan në tributit për rininë i Kryepi- rë të rinj. Programi i kampit ndërprerjen e tij, ndërsa në skopit Anastas, i cili e ri- ishte nga ora 0800 deri në 1200. vitin 1999 në rrethinat e tij vendosi në funksion përsëri Çdo ditë e kampit niste u strehuan rreth 800 koso- pas një ndërprerje të gjatë. me lutjen e mëngjesit dhe varë. Kaluan disa vite për vazhdonte me bisedën shpir- të ardhur te ky çast, kur Emanuel Pupi tërore, punën e dorës, këngët kampi rihapi dyert e tij. Anesti Kepi etj. Temat shpirtërore ishin: “Të rritemi në besim”, “Të Adresat e faqeve në Internet dhe rritemi në të vërtetën”, “Të rritemi në dashuri”, “Të rri- e E-mailit, të Kishës Orthodhokse Autoqefale temi në mendime, fjalë dhe të Shqipërisë, janë: vepra”. Internet: www.orthodoxalbania.org Në Tiranë, në datat 20- E-mail: [email protected] 26 gusht, u organizua kampi 10 NGJALLJA TETOR 2007

Dy kampe rinore Kalendari në Sarandë i Liturgjive Hyjnore,

Këtë vit në manastirin e Shën NËNTOR 2007 Gjergjit, në Çukë të Sarandës, u 1 E Enjte † Anargj. Kozma e Dami- zhvilluan dy kampe me të rinjtë an nga Azia. Dësh. i ri Jakovi etj. orthodhoksë të Mitropolisë së 3 E Shtunë † Dësh. Akepsimai, Gjirokastrës. Tema kryesore e tij Josifi, Aithalai. ishte marrë si pjesë e shërbesës së Pashkës: “Tani të gjitha u mbushën 4 E Diel † 5 LLUKAIT. Osh. me dritë”, duke iu referuar edhe Joaniqi. Hierod. Nikandri i Mirës. librit me të njëjtin titull që ka botuar 8 E Enjte † Kryeengjëjt Mihail e Kryepiskopi Anastas. Tema foku- Gavriil dhe Fuqitë e Patrup. 9 E Premte † Nektari i Pentapojës. sohej rreth Dritës, të cilën duhet ta Dësh. Onisifori, Porfiri. rinjtë zhvillonin një bisedë shpirtë- kemi ne si besimtarë dhe këtë dritë Mesopotam dhe të rinj nga Përmeti. 10 e Shtunë † Ap. Olimpai, Sosi- nuk duhet ta mbajmë për vete, por Ndërsa në kampin e dytë morën rore, duke folur secili për shenjtin patri, Herodioni, Erasti nga të 70-t. duhet t’ia japim dhe të tjerëve. pjesë nxënës të Liceut Kishtar e grupit të tyre. Më pas kishte akti- Kampi i parë përbëhej nga “Kryqi i Nderuar”, në Gjirokastër. vitete të ndryshme sportive, kohë 11 E Diel † 8 LLUKAIT. Dësh. nxënës të shkollës së mesme pro- Dita e kampit niste me Shërbe- argëtimi, plazh në ujërat e Jonit, Minai, Viktori, Vicenti, Stefanidha. fesionale “Frymë Dashurie”, në sën e Mëngjesores dhe më pas të konkurse etj. 13 E Martë † Joan Gojarti i Kon/ pojës. Oshd. i ri Damaskini. 14 E Mërkurë † # Ap. Filipi. Grigor Gjirokastër -vazhdoi kampi i Glikomilit Pallamai. Dësh. i ri Konstandini. 15 E Enjte Dësh. Guria, Samonai, e bekimet e Mitropoli- Motoja qendrore e kampingut ishte: se përjetuan dhe morën pjesë në Avivi. Pais Velickofski. (Fillon Mtit të Gjirokastrës, Dhimitrit, “Hierapostoli në gjurmët e Krishtit”, dy mistere të hirshme të Kishës so- Kreshma.) në kampin e Glikomilit në Dropull, i marrë nga libri i Kryepiskopit tonë në: të Rrëfimit dhe Kungimit 16 E Premte † * Ap. dhe Ungjillor u pritën më shumë se 200 fëmijë që qarkulloi kohët e fundit. Hyjnor. Mateu. Dëshg. Ifigjenia. 17 E Shtunë † Grigori i Neoqesarisë. (djem dhe vajza), në periudha të Fëmijët dhe të rinjtë pjesëmarrës Genadi i Kon/pojës. Oshg. Hilda. ndryshme. Një kamping triditor u Marrë nga “Enoria Jonë”, buletin organizua gjithashtu për nëna të patën rastin të përjetonin përvoja informativ i Mitropolisë së 18 E diel † 9 LLUKAIT. Dësh. reja nga Gjirokastra dhe Dropulli. të bukura, por më kryesorja ishte Gjirokastrës Platoni, Romani. Dësh. i ri Anastasi. 21 E Mërkurë † # Hyrja në tem- pull e Hyjlindëses Mari. Osh. Sozomeni. Kujdes i veçantë i Kishës për fëmijët 24 E shtunë † Hierod. Klementi i (Vijon nga faqja 9) Orthodhokse organizoi një kamp ku morën pjesë rreth 100 fëmijë. Romës. Petro i Aleksandrisë. qytetin e Gramshit, me më shu- veror edhe në zonën Mëlizë-Shel- Në të fëmijët patën mundësinë të 25 E Diel † 13 LLUKAIT. Mbyllja më se 100 pjesëmarrës. Fëmijët u can, ku morën pjesë 65 fëmijë të mësonin si të jetojnë besimin, të e Hyrjes. Dëshmg. Ekaterina. mblodhën në kishën “Metamorfoza këtyre fshatrave. Programi ishte i rriten brenda frymës së krishterë 30 E Premte † * Ap. Andrea, i e Shpëtimtarit”. Kampi niste me larmishëm; me shërbesa kishtare, orthodhokse nëpërmjet bisedave parëthirruri. Frumenti i Etiopisë. Shërbesën e Mëngjesit, komentin këngë kishtare e popullore, tema shpirtërore të përditshme. Në fund e Ungjillit të ditës, mësim kënge, sociale dhe shpirtërore, puna e do- u zhvillua edhe “festivali i fëmijë- biseda shpirtërore, lojëra të ndry- rës etj. Në kamp u organizua një ve”, ku ata konkurruan me vjersha, shme, punë dore etj. Gjithashtu u marshim në kishën e Shën Nikollës, këngë, skeçe dhe humor. NGJALLJA organizuan ekskursione në pika të si dhe një ekskursion në Manastirin Organ i Kishës Orthodhokse ndryshme të qytetit, por ai më e Shën Vlashit, në Durrës. Një Kampet ditore u organizuan për Autoqefale të Shqipërisë mbresëlënësi ishte në Manastirin e kamp i tillë u realizua në fshatin herë të parë këtë vit edhe në hirshëm të Shën Vlashit. Kuqan të komunës Shirgjan, ku qytetin e Librazhdit ku morën pje- Themelues: Nga 13 deri më 22 gusht aktivi- morën pjesë 58 fëmijë. së rreth 45 fëmijë. Në kamp u Kryepiskopi Anastas teti u organizua në zonën e Gjinarit. organizua një ndeshje e veçantë Në Mitropolinë e Beratit kë- Del nën kujdesin Në këtë kamp morën pjesë rreth futbolli, si edhe një ekskursion në to kampe ditore u zhvilluan në fund e Këshillit Botues 120 fëmijë. Temat u zhvilluan nga Manastirin e Shën Vlashit, në Du- të gushtit dhe në fillim të shtatorit katekistë dhe studentë të Akademi- rrës. Gjithashtu lojërat sportive i Kryeredaktor: Thoma Dhima në Poro të Vlorës, në Berat, në Lu- së Teologjike. Megjithëse këta fë- dhanë kampit një ditë tjetër të shnje, në Shën Pjetër, në Bubullimë, mijë jetojnë në një zonë të thellë gëzueshme. Adresa: Krutje, Fier, Mifol dhe Karavasta. malore treguan sa e duan Perëndi- Kryepiskopata Orthodhokse, Pjesëmarrja për çdo kamp ishte 40- në dhe u shprehën mirënjohës ndaj Nga dhjak Niko Lushi, Rruga e Kavajës, Nr. 151 60 fëmijë të moshës 7-14 vjeç. Kishës dhe Kryebariut të saj, i cili dhjak Niko Petani, Tiranë u mundësoi këtë aktivitet. Petro Halili, Tel: (04) 234 117, 235 095. Nga 27 gushti deri më 2 shtator Robert Pelushi, Fax: 232 109 Duke parë që në zonat rurale në kishën e Profetit Ilia në qytetin Vangjel Qazimllari, Shtypur ka mungesë aktivitetesh, Kisha e Korçës, u zhvillua kampi ditor Entela Kostrita në shtypshkronjën “Ngjallja” TETOR 2007 NGJALLJA 11

U krye Fronëzimi i Patriarkut të ri Orthodhoks të Rumanisë Patriarku i Rusisë flet para Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës ë 30 shtator, në Kate- di i Shenjtë i Kishës Ortho- qefale të Shqipërisë në uke folur përpara kë- shtoi se “Për të evituar për- dralen Patriarkale të dhokse të Rumanisë, qindra Fronëzim mori pjesë Mitro- M saj Asambleje në plasje midis këndvështri- Bukureshtit “Shën Kon- besimtarë e klerikë, përfa- politi i Korçës, Hirësia e Tij D Strasburg, më 2 tetor, Patri- meve të ndryshme, ne kemi standini dhe Shën Elena” u qësues nga Kishat motra, Joani. arku Aleksej II, paralajmë- nevojë për një dialog serioz krye Fronëzimi i Patriarkut nga kishat e tjera të krishte- Fronëzimi u pasua nga roi për rrezikun e relativiz- midis kulturave, në të cilin të ri të Rumanisë, Fortlum- ra dhe organizatat fetare Sesioni festiv i Sinodit të mit moral dhe kërkoi një të përfaqësohen dhe të për- turisë së Tij Danielit. Ajo u ndërkombëtare, përfaqë- Shenjtë në pallatin Patriar- dialog urgjent midis këndvë- fshihen të dyja traditat: krye me një Liturgji Hyjno- suesit më të lartë të shtetit kal, ku u pritën urimet e rastit. shtrimeve fetare dhe she- fetare dhe shekullare”. re dhe Dhoksologjinë e rastit. rumun etj. Në përfaqësi të Fortlumturia e Tij Danieli, kullare. “Nëse do të injoroj- Ai gjithashtu paralajmë- Ishin të pranishëm Sino- Kishës Orthodhokse Auto- i cili njihet si teolog i shquar, më normat morale, ne injo- roi për rrezikun e progresit me një vepër të gjerë dhe rojmë në fund të fundit edhe teknologjik në fusha si bioti- të vlerësuar, për të cilat ka vetë lirinë”, - tha ai. “Nëse ka dhe kartat elektronike të marrë edhe shumë tituj rregullat morale kapër- identitetit, që mund të sje- akademikë dhe çmime, si cehen dhe deklarohen rela- llin kufizime të reja të të themelues institucionesh tive, do të minohej themeli i drejtave njerëzore. teologjike, kulturore dhe vetë këndvështrimit evropian Ky fjalim ishte pjesë e bamirësie etj. Veçanërisht të botës. Vendet evropiane vizitës së Patriarkut Aleksej i vlerësuar brenda dhe do rrezikojnë kështu të hu- në Francë, gjatë së cilës u jashtë vendit është edhe mbasin identitetin e tyre takua edhe me Presidentin kontributi i tij në lëvizjen shpirtëror e kulturor dhe në Sarkozi, dhe me Konferen- ekumenike dhe dialogun fund edhe vendin e tyre në cën Ipeshkvnore Romano- ndërfetar. histori”, tha Patriarku, i cili katolike etj.

Përse e duam Perëndinë? Si është e mundur të mos dojë ndokush Perëndinë? Kë të duash, nuk na braktisi. Ai gjeti mënyrën e mrekullueshme të shpëtimit tonë. nëse nuk do Perëndinë? Dhe është shumë e drejtë kjo. Perëndia Dërgoi Birin e Tij të vetëmlindur të na takojë, të na shpëtojë dhe të është i Miri suprem, i pakrijuar, pa fillim, pa fund dhe i paprishshëm. na sjellë përsëri pranë Tij. “Sepse Perëndia e deshi aq botën, sa “Askush nuk është i mirë, përveç një të vetmi, Perëndisë” (Mt.19:17). dha Birin e Tij të Vetëmlindur, që kushdo që beson në Të, të mos Ashtu si dielli ndriçon gjithmonë, ashtu si zjarri ngroh gjithmonë, humbasë, por të ketë jetë të përjetshme” (Jn.3:16). Pra, Perëndinë kështu edhe Perëndia që nga natyra e Tij është i mirë, gjithmonë që na deshi kaq, si të mos E duam?! bën të mirën. Duart e Tij të gjithfuqishme na krijuan. Na krijuan, jo ashtu si krijesat e tjera, pa ndjeshmëri, pa logjikë. Na krijuan Perëndia është Njeridashës, ashtu si të gjithë E quajmë, por me vullnetin e Tij hyjnor të veçantë. edhe njeriu duhet të jetë Perëndidashës. Dashuria nuk shpaguhet “Pastaj Perëndia tha: ‘Ta bëjmë njeriun sipas shëmbëlltyrës sonë me asgjë tjetër, veçse me dashuri dhe mirënjohje. Perëndia është dhe në ngjasim me ne dhe të ushtrojë sundimin e tij mbi peshqit e paramenduesi ynë. Paramendon dhe kujdeset për të gjithë. Na fal detit, mbi zogjtë e qiellit, mbi kafshët e mbi gjithë tokën, mbi ushqimin, veshjet dhe shtëpinë ku banojmë. Të Tijat janë dielli, rrëshqanorët që zvarriten mbi dhe” (Zan.1.26). hëna dhe yjet që na ndriçojnë. Me zjarrin e Tij ngrohemi dhe përgatisim ushqimin tonë. Për krijesat e tjera “Ai tha dhe u bënë, Ai urdhëroi dhe u krijuan” Me ujin e Tij lahemi dhe freskohemi, kafshët e Tij na shërbejnë, (Ps.148.5), por për njeriun nuk ndodhi e njëjta. Por çfarë? Ai tha: ajri i Tij na jep jetë, oksigjeni i Tij na mban në jetë. Me pak fjalë, “Le ta bëjmë njeriun”. O vullnet i shenjtë, i mbushur me dashurinë varemi nga dashuria dhe të mirat e Tij. Pa këto, nuk mund të jetojmë e Perëndisë! Perëndia trihipostatike, Ati, Biri dhe Shpirti i Shenjtë asnjë moment. tha për njeriun: “Le ta bëjmë njeriun”. Por çfarë njeriu? “Sipas ikonës dhe ngjashmërisë” - tha Ai. Pra, si është e mundur të mos e duam një Bamirës të tillë? O mirësi e mrekullueshme e Perëndisë për njeriun! O nder i lartë Çdo njeri që na bën mirë, e duam. Sa më tepër duhet të duam njerëzor! Njeriu u krijua “sipas ikonës dhe ngjashmërisë”. Bamirësin Perëndi të Cilit i përkasin të gjitha, madje dhe vetja Cila krijesë u bë e denjë për një nder të tillë? Nuk njohim asnjë jonë dhe çdo gjë që kemi! krijesë tjetër të ngjashme me të. Vetëm njeriu u nderua nga Perëndia Gjithë krijimi dhe vetë njeriu janë pronë e Perëndisë. “Zotit i të bëhet ikona e Tij e shenjtë. përket toka dhe të gjitha gjërat që janë mbi të, bota dhe banorët e Krijesa më e dashur dhe më e bukur e Perëndisë! Njeriu, i cili saj” (Ps.24:1). ka ikonën e Perëndisë mbi të si vulë mbretërore. Nderohet mbreti, Perëndia është Ati ynë. Kur lutemi i themi: “Ati ynë që je në qiejt ..”. nderohet dhe portreti i tij. Perëndia, mbreti i qiejve është i denjë Pra, si është e mundur, të mos e duam Atin tonë?! për çdo nder. Po kështu edhe njeriu, ikona e Tij. Të tillë hir na dha Sa fëmijë besnikë duan pa dallim atin e tyre? Pra, nëse edhe ne Perëndia në krijimin tonë. duam të jemi fëmijë të vërtetë të Perëndisë dhe ta quajmë Atë, atëherë duhet dhe ta duam. Për rrjedhojë, në mënyrë të drejtë themi: Si pra, të mos E duam?! Si të mos e duash Perëndinë? Ramë nga parajsa, dhe madje kaq ulët sa nuk mund të qajmë Përktheu: Rozeta Baba denjësisht për rënien tonë. Por Njeridashësi edhe në këtë gjendje Shkëputur nga libri në greqisht “Udhëtim drejt qiellit” 12 NGJALLJA TETOR 2007

Filloi me sukses viti i ri arsimor në shkollat 9-vjeçare dhe të mesme të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë Mjedise dhe kushte mësimi bashkëkohore

Sipas traditës, nisja e vitit të ri shkollor 2007- në vitin e tretë të saj dhe ka rreth 50 nxënës. globit. Të jeni të parët në mësime, në moral 2008, në shkollat 9-vjeçare dhe të mesme të Mësuese Elsa na tha se: “Viti i ri shkollor ka ni- dhe në ndjenjën e përpjekjes. Sjellja juaj të jetë Kishës sonë u shënua ditën e parë me Shërbesën sur mbarë. Në ditën e parë të shkollës, pas një në një vijë me emrin që mban shkolla jonë. Kur e Ajazmës, si bekim për mbarëvajtjen e tyre. programi festiv filloi mësimi. Klasat ishin të Bashkë me përvojën e fituar vit pas viti dhe pajisura dhe të rregulluara mjaft mirë, ndërsa nxënësit të pajisur me të gjithë librat. Që në ditën e parë të mësimit mësuesit dhe nxënësit filluan realizimin e programit mësimor Nxënësve iu dha orari i mësimeve, i cili zbatohet me ko- rrektësi”. Atmosfera e fillimit të shkollës u përjetua me gëzim edhe nga fëmijët e “Shtëpisë Orthodhokse të Shpresës”. Nga 30 që ajo mirëpret, 11 prej tyre ndjekin mësimet në shkollën “Frymë Dashurie”, duke pasur edhe ndihmën në edukim të personelit të Shtëpisë, prej 17 punonjësish. Kisha jonë me kujdesin e jemi të lirë në mendim, atëherë gëzojmë liri të veçantë të Kryepiskopit Anastas ka mundësuar madhe në jetë”- iu tha Hirësia e Tij nxënësve. nivelin cilësor të mësimdhënies, për të përgatitur mbulimin e të gjitha shpenzimeve, përfshirë edhe Në vitin e dytë të saj çeli dyert edhe shkolla në mënyrë dinjitoze brezat e ardhshëm, veçohen ato shkollore. e mesme profesionale në Mesopotam të kushtet bashkëkohore të klasave dhe niveli i Sarandës, ku studiojnë 104 nxënës në degët: mjeteve mësimore që ndihmojnë në përmbu- Edhe në Mitropolinë e Gjirokastrës nisi viti informatikë, instalime hidraulike, instalime shjen e qëllimit. Këto shkolla shërbejnë si labo- i ri arsimor me shumë bekime nga Perëndia. elektrike dhe instalime frigoriferike. Në bisedën ratorë të ringjalljes shpirtërore dhe morale të që patëm me drejtorin e kësaj shkolle z. Orfea shoqërisë sonë. Beci, mësuam se këtë vit ka pasur shumë kërkesa dhe numri i pranimeve të nxënësve ka Në vitin e gjashtë të saj, shkolla 9-vjeçare qenë i kufizuar. Arsimi kishtar dhe profesional shqiptaro-amerikane “Protagonistët”, në në Mitropolinë e Gjirokastrës po njeh nga viti Tiranë, ndihet më e plotësuar me nxënës dhe në vit një përparim të dukshëm duke shërbyer staf. Sipas nëndrejtoreshës së saj, znj. Tatjana si një fidanishte e të ardhmes së Kishës dhe të Dodbiba, këtë vit janë 11 klasa, me 172 nxënës shoqërisë shqiptare. dhe rreth 24 mësues, të gjithë të diplomuar sipas profileve. Për herë të parë këtë vit u hap në Sukth Mjediset e shkollës janë shumë të mira dhe të Durrësit edhe liceu kishtar “Kryqi i fëmijët ndihen të kënaqur në to. Mësuese Irena Nderuar”, me 22 nxënës në vitin e parë dhe tha se ky fillim viti ishte shumë domethënës. 15 në vitin e dytë. Stafi administrativ e pe- “Kuptohemi shumë mirë bashkë, janë fëmijë të Në Liceun Kishtar “Kryqi i Nderuar” u dagogjik i kësaj shkolle është mjaft i përgatitur dëgjueshëm dhe të dashur me njëri-tjetrin. Me krye Shërbesa e Ajazmës nga Mitropoliti për të kryer detyrën në formimin shkencor dhe librat, fletoret e punës dhe mjetet didaktike jemi Dhimitër. Në ceremoni merrnin pjesë prefekti i shpirtëror të të rinjve. Përveç mjediseve të tjera, pajisur si nxënësit ashtu edhe ne mësuesit.” Gjirokastrës, z. Spiro Ksera, drejtori i përgjith- shkolla ka edhe një konvikt ku kushtet ashtu si shëm i arsimit të rrethit, z. Vasil Muka, kryetari gjithë ambientet e saj janë nga më modernet. Edhe shkolla 9-vjeçare shqiptaro-greke i Omonias, z. Jani Jani dhe personalitete të spika- “Frymë Dashurie”, në Durrës, hapi dyert tura të kulturës dhe arsimit në qytet. Bekimi i Organizimi shumë i mirë për fillimin e mbarë fillimit të vitit të ri arsimor u zhvillua në oborrin të vitit të ri shkollor në shkollat e sistemit 9- e shkollës, ku 62 nxënësit, bashkë me mësuesit vjeçar dhe të mesëm të themeluara dhe të e tyre dhe të ftuar të tjerë nga zona të ndryshme mbështetura nga Kisha jonë, me bekimin dhe të Mitropolisë morën bekimin për nisjen e një mundësitë e krijuara nga Fortlumturia e Tij, viti të mbarë shkollor. Kryepiskopi Anastas, tregon vlerësimin e madh Në fjalën përshëndetëse, Mitropoliti që i jepet formimit të një brezi të ri me dije e Dhimitër tha se: “Të gjitha këto vepra nuk bëhen kulturë, por edhe të formuar shpirtërisht për të pa mundim dhe sakrifica dhe i pari i mban ardhmen e vendit. Kryepiskopi Anastas. Interesimi që ai tregon mbulon të gjitha nevojat tona materiale. Besimi Përgatitën: i tij është se ju përbëni ecjen përpara të Kishës Isidor Koti, Julia Pjetri, sonë në shoqërinë njerëzore në çdo pikë të Gabriela Dalipi