Informatiekrant

Uitgave: Nationaal Park Lauwersmeer 20e jaargang • zomer 2019 | www.np-lauwermeer.nl Informatiekrant

Dit jaar is het 50 jaar geleden dat de Lauwerszee werd afgesloten van de Waddenzee. In vroegere tijden stroomden zoet en zout water in elkaar over in de Lauwerszee. Daar kwam op 23 mei 1969 een eind aan, toen onder toeziend oog van koningin Juliana de definitieve afsluiting van de Lauwerszee plaatsvond: de Lauwerzee werd het Lauwersmeer.

Aanleiding voor de afsluiting was de het dorp. Nog steeds worden de garna- en de berging en afvoer van water uit Op verschillende plaatsen in en watersnood van 1953. De kustlijn in len vanuit Lauwersoog naar Zoutkamp Groningen, Drenthe en Friesland. Sinds rondom het Lauwersmeer zijn er Nederland moest aangepakt worden. vervoerd om daar te worden verwerkt. 2003 is het Lauwersmeer een Nationaal activiteiten in het kader van dit ju- Voor het Lauwerszeegebied koos Park en in 2016 kwam daar de titel DarK bileumjaar. Kijk voor meer informa- Rijkswaterstaat voor afsluiting van de Na de afsluiting ontstond een prach- Sky Park bij. Een bijzonder gebied, gren- tie en de verhalen van vroeger op zeearm. Dit had grote gevolgen voor tig nieuw landschap; een wildernis op zend aan Werelderfgoed Waddenzee. www.50jaarlauwersmeer.nl. de bloeiende vissersgemeenschap de grens van Groningen en Friesland. in Zoutkamp. Na de afsluiting van de En een van de belangrijkste vogelge- Lauwerszee nam de haven van bieden van West-Europa. Het meer Lauwers-oog de functie over van de ha- en zijn omgeving zijn niet alleen voor ven van Zoutkamp. Toch is de garnalen- de natuur waardevol, maar ook voor visserij nog altijd sterk verbonden met landbouw, recreatie, militair gebruik

Kom naar Activiteitencentrum Lauwersnest

Het Lauwersnest is het ideale startpunt voor een bezoek aan Nationaal Park Lauwersmeer. In en rond het activiteitencentrum kom je van alles te weten over vogels en Dark Sky.

Kom uitvogelen hoe trekvogels het Lauwersmeer routes, boeken en kaarten; natuurlijk vooral over als tankstation gebruiken in de Oost-Atlantische vogels en Dark Sky. trekroute. Of neem een kijkje in de geheimen van de nacht en word een ster in de duisternis. Lauwersnest is tijdens schoolvakanties geopend Vanuit het centrum loop je zo de natuur in. Je van dinsdag t/m zondag van 11.00-17.00 uur en vindt er verschillende wandelroutes en het daarbuiten op woensdag, zaterdag en zondag is het startpunt voor excursies. Naast het van 11.00 – 17.00 uur. centrum ligt het nestbouw-bos, waar kinderen Adres: De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog met natuurlijke materialen zelf een eigen nest Meer informatie: www.np-lauwersmeer.nl kunnen bouwen en lekker kunnen spelen. In het www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest winkeltje vind je onder andere plattegronden, Tot ziens in Nationaal Park Lauwersmeer Vijftig jaar Lauwersmeer volgens Jacobien Louwes De familie van Jacobien Louwes heeft al vele decennia een akkerbouwbedrijf in het Lauwersmeergebied.

Ontstaan Wat is er sinds de afsluiting van de Lauwerszee in de motorrijders) en er is meer afval langs de wegen. De- positieve zin veranderd? fensie is een goede beheerder van het terrein, maar de “Er is een grotere veiligheid voor het achterland bij hoge oefeningen kunnen soms heftig zijn met F-16 vliegtuigen waterstanden en zware stormen. De oevereigenaren in die laag vliegen en veel schietoefeningen. Maar in een Lauwersmeer de Westpolder hebben, meteen nadat de inpoldering dunbevolkt gebied als het onze was dat indertijd ook van de Lauwerszee was voltooid, in grote eendracht hun een begrijpelijke keuze. En de communicatie met Defen- nieuwe land ontgonnen en sindsdien bewerkt en goede sie is goed. Na de inpoldering bleken veel oude dijken gewassen geteeld. Als akkerbouwer ervaren wij wel een “overbodig” en “lastige elementen” in het landschap voor in vogelvlucht klimaatverandering sinds de inpoldering. Onze Westpol- de landbouwers en werden ze veelal afgegraven. Daar- der is droger, omdat de buien vaak ten westen van ons door lezen we het landschap steeds een beetje minder over- en langstrekken. Ons gebied is na de inpoldering op goed. Het gevaar van de verzilting van de landbouwper- een nieuwe manier tot bloei gekomen en vele bezoekers celen die in en rond het Lauwersmeer liggen, wordt ver- kunnen nu genieten van de nieuw ontstane natuur. Het groot als men de rietproef wil gaan uitvoeren. Het wordt Het Lauwersmeergebied bestaat dit jaar vijftig jaar, maar de geschiedenis begon veel eerder. In de vroege Middeleeuwen brak is bijvoorbeeld toegankelijker geworden: via de N361, de steeds duidelijker dat we hier in een verziltingsgevoelige de zee diep landinwaarts in en ontstond de Lauwerszee. Stukje bij beetje werd vanaf dat moment land op de zee teruggewonnen, buslijnen en de vele fiets- en wandelroutes. En er is een regio wonen en werken.” tot aan de tweede helft van de 19e eeuw, toen de Provinciedijk en de Westpolder gereed waren gekomen. Daarna waren er geen concrete gevarieerde flora en fauna ontstaan, met als voorbeeld plannen meer om het gebied verder in te polderen. de wilde orchidee die hier spontaan is gekomen. Maar Welke tip zou je willen geven aan bezoekers van het ook de bijzondere vogelsoorten en de vele reeën en de gebied? De Watersnoodramp van 1953 bracht daarin verande- aan getij en daarmee een eind aan de Lauwerszee. De tot het ‘Vogelparadijs op Vroegere Zeebodem’ wat het opmars van de vos, die hier geen natuurlijke vijanden “Maak gebruik van de mooie uitkijkplaatsen en doe mee ring. In Groningen en Friesland waren weliswaar geen vlaggen gingen feestelijk in top maar niet in Zoutkamp: nu is. De vegetatie ontwikkelde zich verder en er ont- heeft”. aan de vele interessante excursies, georganiseerd door overstromingen geweest, maar dat had helemaal niet daar hingen de vlaggen halfstok. Tot dat moment had stonden, naast de aangeplante bossen, ook spontane, Staatsbosbeheer. Wandel en fiets door het gebied. De veel gescheeld. Vooral de omgeving van de Zuider Ee bij alles in dit vissersdorp gedraaid om de visserij op de Lau- natuurlijke bossen op de hogere delen. We kunnen te- Wat is er volgens jou minder goed geworden na de fietspaden zijn goed aangelegd en onderhouden. Ga op Ezumazijl was kwetsbaar. De roep om afsluiting van de werszee en daaraan kwam abrupt een einde nu de vloot genwoordig grofweg vijf verschillende landschappen on- afsluiting van de Lauwerszee? de dijk zitten en kijk en luister naar het wad. En vanuit de Lauwerszee voor de veiligheid werd, met name uit Fries- verhuisde naar Lauwersoog. derscheiden, elk met bijbehorende vogels. Zo is er open “De grotere aantallen bezoekers hebben ook een keerzij- oude wierdedorpen naar de kust ervaar je de geschiede- land, steeds sterker: ”Lauwersee moat ticht!”. Vissers uit water, voor bijvoorbeeld futen, aalscholvers en brildui- de. Er is met name in de weekenden veel meer verkeer. Er nis van het oudste cultuurlandschap van Europa!” Paesens en Zoutkamp protesteerden fel, want ze zou- Ecologische ramp kers. Er zijn slikkige ondiepe delen, uitstekend geschikt wordt vaak te hard gereden op de smalle wegen (vooral den hun voornaamste visgronden verliezen. Uiteindelijk De directe gevolgen van de afsluiting zouden we tegen- als foerageergebied voor allerlei steltlopers maar ook besloot de regering in 1960 dat de Lauwerszee met een 13 woordig betitelen als een ecologische ramp: met het snel lepelaars. Je vindt er ruigten, met blauwborsten, kieviten km lange dijk zou worden afgesloten van de Waddenzee. verdringen van het zoute zeewater door de constante en veldleeuweriken. En er zijn rietvelden met rallen, roer- aanvoer van zoet water uit het achterland, stierf alle zee- dompen, baardmannetjes en bossen met wielewalen, De bouw bodemleven af en hing er in het gebied een indringende nachtegalen en vele zangvogels. Drie jaar later werd begonnen aan de bouw van de dijk, stank. Vanaf 1971 werden door de Rijksdienst IJsselmeer- vanaf de Groninger- en Friese kust. Daarna werd het werk- polders (RIJP) op een aantal hogere gelegen delen bossen Verruiging voorkomen eiland ‘Lauwersoog’ (= ‘eiland in de Lauwers’) aangelegd, aangeplant, wat uiteindelijk zou resulteren in ruim 800 Om te voorkomen dat zich overal in het gebied bos ont- Lauwersmeer is 20 meerboeien rijker inclusief een schutsluis en een complex van drie spui- hectare bos. Hiervoor moest de harde bodem wel eerst wikkelt, waardoor het landschap in het gebied eenvor- miger zou worden, worden konikpaarden en Schotse Goed bericht voor wie van varen houdt: er liggen 20 WAAR ZIJN WE NU? Rondje Lauwersmeer hooglanderrunderen ingezet. Overal in het gebied zijn nieuwe meerboeien in het Lauwersmeer. Met de boeien De boei toont ons dat wij er zijn De boeien zijn geplaatst deze ‘grote grazers’ te zien. De velden met waardevolle is het mogelijk aan te meren op de mooiste plekken in maar dat wij toch de rust niet vinden. in opdracht van de Stuur- duinvegetatie worden jaarlijks, als alle bloemen zijn uit- het meer, midden in de natuur. De boeien zijn onderdeel Wij liggen hier heus niet voorgoed. groep Lauwersmeer, waar- gebloeid, gemaaid, waarna het maaisel wordt afgevoerd. van de in totaal 100 meerboeien die Recreatieschap De Wie zegt er dan ook dat dat moet? in de overheden samen- Zo wordt voorkomen dat deze velden rijker aan voe- Marrekrite in de Friese wateren heeft geplaatst. Ons even zijn in dit hier stil en wijd werken. Dit gebeurde als dingsstoffen worden en snel zouden verruigen, want de dat is genoeg, dat is ons meer onderdeel van het project bijzondere duinflora vraagt kalkrijke maar voedselarme Mooie ervaring dan eeuwigheid. ‘Rondje Lauwersmeer’, omstandigheden. De meerboeien liggen niet alleen op de mooiste plekken, waarmee de beleving van het is aan een meerboei ook veel gemakkelijker aanmeren het Lauwersmeer voor Oefenterrein met hoge natuurwaarden dan aan een steiger. Daarbij bieden de meerboeien de boot- Ga voor een filmpje over de meerboeien van het Lau- de recreant en natuur- In het oosten van het gebied is een groot militair oefen- eigenaar een poëtische ervaring: schrijver en journalist wersmeer en meer gedichten en informatie naar: liefhebber wordt ver- terrein aangelegd met daarin een nagebouwd dorp: de Marjoleine de Vos schreef er een gedicht over: www.marboei.frl. beterd: op de fiets, Marnewaard en Marnehuizen. Hoewel dit gebied is be- wandelend of per doeld voor oefenende eenheden van het leger, heeft het boot. sluizen. Vanuit dit eiland werd verbinding gemaakt met omgewoeld worden. Vaksgewijs werden verschillende weldegelijk ook een hoge natuurwaarde en is het leef- en de dijk aan de Groninger zijde en aan Friese zijde tot aan soorten en varianten van bomen aangeplant, want men foerageergebied voor vele soorten insecten, vogels en het diepe vaarwater naar Oostmahorn. Het laatste stuk wilde graag weten welke bomen het best zouden gedij- zoogdieren. kon niet worden afgesloteeen eenvoudig door materiaal en op vroegere zeebodem. Er waren in die tijd namelijk in zee te storten; de getijdenstroom was hiervoor veel plannen om ook een groot deel van de Waddenzee in te te sterk. Om dit probleem het hoofd te bieden waren 25 polderen. DE ONTWIKKELING GAAT DOOR Het is goed toeven in Zoutkamp! caissons, elk ter grootte van een bescheiden flatgebouw, In vijftig jaar heeft het gebied zich ontwikkeld van gebouwd in een enorme bouwput op het werkeiland. Ontwikkeling van vegetatie een kale zeebodem met afstervend leven tot een Deze enorme betonnen bakken waren met verwijderba- De vroegere buitendijkse landaanwinningswerken en Zoutkamp heeft er een toeristische trekpleister Nieuwe wandelmogelijkheden Investeren in beleving re schotten waterdicht en daarmee drijvend gemaakt en kwelders werden geschikt gemaakt als landbouwgrond gevarieerd vogelparadijs. Ontwikkelingen die zo bij. De buitendijkse natuurgebiedjes bij de Ook zijn er nieuwe wandelpaden met extra groen. De De provincie Groningen heeft de inrichting van het ge- konden, nadat de bouwput onder water was gezet, met en tienduizenden palen van de nu overbodige rijsdam- langzaam gaan dat het bijna onopgemerkt gebeurt. sluizen (Achter Diek) zijn opnieuw ingericht met slenk, die bij hoog water vol loopt, is uitgegraven. Deze bied uitgevoerd als onderdeel van het project Rondje sleepboten naar hun plek worden gebracht. Precies op de men werden uit de grond getrokken. Waar er geen bos natuur en recreatie. was in de loop der jaren dichtgeslibd. Een nieuw vlon- Lauwersmeer, naar het gelijknamige 43 kilometer lange En die steeds door zullen gaan. Over nog eens vijf- kentering, wanneer er even geen getijdenstroom is, wer- of akker kwam, ontwikkelde zich een vegetatie van zout- derpad, dat deels over de slenk gaat, verbindt de haven fietspad rond het meer. Doel van het project is de recre- den ze één voor één afgezonken op de met vlechtmatten minnende planten als zeekraal, lamsoor en zeeaster die tig jaar zal het gebied er weer heel anders uit zien, Zwemplas met strand met de wandelpaden. Het betontegelpad door het bos atie en de natuurbeleving op en rond het Lauwersmeer geprepareerde zeebodem en volgestort met zand en later, toen het zout in de bodem bij elke regenbui verder want niets blijft zoals het is. Er is nu een zwemplas met zwemstrand. Bij het strand is hersteld; de bosjes en bomen zijn gesnoeid, zodat het verder te verbeteren. steen. uitspoelde, werden verdrongen door planten die van na- is, naast het podium, een tribune gebouwd. Hierop kan pad weer toegankelijk wordt. Over de dijk is een schel- ture horen bij natte duinvalleien. je zonnen en van het uitzicht genieten. Maar het podium penpad aangelegd, met bij de Hunsingosluis een toeris- De officiële afsluiting en de tribune kunnen ook gebruikt worden voor muziek tisch informatiepunt. Al met al voldoende redenen om Op 23 mei 1969 werd, in aanwezigheid van Koningin Julia- Verschillende landschappen en andere optredens. er eens een kijkje te nemen! na, het laatste caisson afgezonken en kwam er een eind Gaandeweg ontwikkelde het Lauwersmeergebied zich Beleef Dark Sky Park Van dwergmeeuw tot zeearend: Lauwersmeer 50 jaar broedvogels in het Lauwersmeer Dark Sky tentoonstelling Al is het nu zomertijd en worden de nachten steeds kor- Vijftig jaar geleden werd de Lauwerszee afgesloten. Hiermee werd het ritme van grutto’s en tureluurs keren er niet terug. Wel groeit het ter, je kunt toch het Dark Sky Park beleven. Namelijk in aantal graspiepers er gestaag. Struwelen namen echter het vernieuwde Activiteitencentrum Lauwersnest. Daar eb en vloed vervangen door een constant laag peil, wat we nu kennen als het boe- toe, waardoor de fitis super talrijk werd en ook de blauw- hebben de sterrenkundigen van de Rijksuniversiteit Gro- borst profiteerde daarvan. ningen een Dark Sky tentoonstelling ingericht, die echt zempeil van het meer. De aanvankelijk kale, drooggevallen platen veranderden. Ze de moeite waard is! In de nieuw aangelegde moerassen, zoals Ezumakeeg raakten begroeid, ontziltten tot wat het Lauwersmeer nu is: een grote variatie van en Kollumerwaard, vestigde de grauwe gans zich en dat Sterren kijken vanaf hemelplatform werd een van de succesvolste soorten in het Lauwers- Wie wat later gaat slapen, kan ‘s nachts naar de ster- grazig, ruig en bebost gebied op de voormalige zeebodem. meer, met inmiddels ruim 600 paar. Ook de snor kan die ren kijken vanaf een van de nieuwe hemelplatforms. nieuwe natte natuur met veel oud riet waarderen, waar- De ene staat naast de zeearend bij de Vlinderbalg, door er nu enkele tientallen paartjes tot broeden komen. de ‘landmark’ naast de weg naar Lauwersoog. De an- De jaren zeventig: het pionierstijdperk dieven vestigden zich en geregeld kwamen meer dan tien dere vind je in de buurt van restaurant Suyderoogh Toen de dijk gesloten werd en de Lauwerszee verder ging velduil paren tot broeden. Al die ganzen en ook de vele watervogels, die jaarrond in bij Lauwersoog. Deze torens zijn speciaal ontwor- Activiteitencentrum Lauwersnest als zoetwatermeer, werd het peil op een laag niveau ge- het Lauwersmeergebied te vinden zijn, maakten het ge- pen om ‘s nachts naar de sterren te kijken. De zij- Vanuit het Activiteitencentrum Lauwersnest worden zet. Waar voorheen slechts enkele honderden hectares Ook zangvogels ontdekten de nieuwe rietlanden. Het bied een prima plek voor de zeearend om zich te vestigen. wanden kun je naar voren schuiven, zodat je geen geregeld speciale nachtactiviteiten aangeboden voor kwelder lagen, kwam nu ruim 6.000 hectare droog te lig- aantal broedende kleine karekieten werd geschat op wel In 2009 begonnen ze voorzichtig aan een nest, in 2010 gin- stijve nek krijgt omdat je achterover kunt leunen. jong en oud. Lauwersnest is in schoolvakanties geopend gen. De platen waren aanvankelijk kaal; als drooggeval- 2.000 paar. Het aantal zingende rietzangers liep op tot gen ze echt broeden; het tweede paar van Nederland. van dinsdag t/m zondag van 11.00-17.00 uur en daarbui- len wad. Ze raakten licht begroeid met planten van zilte bijna 1.500. De eerste snorren en baardmannen vestigden Nacht van de Nacht 2019 ten op woensdag, zaterdag en zondag van 11.00 – 17.00 bodem, zoals zeekraal en kweldergras. zich met hooguit tien paartjes per soort. Soorten komen, soorten gaan. Al met al ligt het aantal Zet alvast in je agenda: de Nacht van de Nacht op zater- uur. soorten vogels, dat sinds de afsluiting van de Lauwers- dag 26 oktober 2019! Ook dit jaar vieren we de landelijke Die korte pioniersvegetatie was een ultieme broedplek De jaren negentig: de jaren van successie zee in het Lauwersmeer broedt, ruimschoots boven de Nacht van de Nacht in het Dark Sky Park Lauwersmeer. Adres: De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog voor pionier broedvogels, zoals meeuwen, sterns en ple- De ontwikkeling van de vegetatie, ofwel de vegetatie- honderd. Vanuit het Activiteitencentrum Lauwersnest organise- Meer informatie: vieren. Alleen het aantal kokmeeuwen kon in sommige successie, zette voort. Graslanden verruigden en rietland ren we onder meer een excursie sterren kijken met de www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest of jaren al oplopen tot ruim 15.000 paar. Honderden paren rukte op. Op de voet gevolgd door steeds meer struiken Romke Kleefstra & Peter de Boer, boswachter van Staatsbosbeheer. Doe mee, doe het www.np-lauwersmeer.nl kluten, visdieven, noordse sterns en bontbekplevieren en natuurlijk bos. Rietzangers werden nog talrijker en het Sovon Vogelonderzoek Nederland licht uit, laat het donker donker en ontdek hoe mooi de kwamen in het Lauwersmeer tot broeden. En aantal broedende baardmannen bedroeg in sommige ja- nacht is. Meer informatie: www.nachtvandenacht.nl. tientallen paren strandplevier en dwerg- ren zo’n 150 paar. Ook de blauwborst vestigde zich en de meeuw. aantallen breidden zich sindsdien uit. Bruine kiekendieven waren nog met tientallen paren aanwezig en de grau- Vooral de kolonies dwergmeeuwen wa- we kiekendief beleefde zijn hoogtijdagen met maximaal ren bijzonder. Deze soort broedt eigen- zeven broedparen. lijk veel noordelijker en oostelijker van Nederland. Tegenwoordig komt de dwerg- Met de toename van struiken, kwamen er ook meer stru- meeuw nog slechts sporadisch in Neder- weelvogels, waarvan de fitis mogelijk wel de succesvol- Vijftig jaar Lauwersmeer Ontdek de meest land tot broeden. ste was. De natuurlijke bossen brachten ook heuse bosvogels met zich mee, zoals havik en buizerd. De jaren tachtig: grote gevarieerde volgens Rob Meijer verbazingwekkende rijkdom Al dat riet en al die struiken verdrongen het broedgebied De platen raakten steeds meer be- van weidevogels, waarvan in de jaren negentig de aan- Rob Meijer is de trotse eigenaar van jachthaven vogels groeid. Er ontstond een grote op- tallen kelderden. Daar kwam voor de bodembroeders Lunegat nabij Dokkumer Nieuwe Zijlen. Vanaf pervlakte ontzilt natuurgrasland, nog een ander probleem bij, want de vos had zich defini- de jaren tachtig kwam hij als jongen al geregeld afgewisseld met rietland en de tief gevestigd op zo’n beetje iedere voormalige wadplaat surfen op het Lauwersmeer en zo’n twintig jaar In de Nationale Vogelweek (11 t/m 19 mei) worden er eerste bosjes. De pionier soor- in het Lauwersmeergebied. De grote aantallen kieviten, Sovon Vogelonderzoek geleden werd hij eigenaar van de jachthaven. in het hele land activiteiten georganiseerd over vo- ten gingen in aantal achteruit, grutto’s, tureluurs en kemphanen liepen alras terug naar gels. Tijdens deze week kan iedereen de meest verba- maar de aantallen weidevogels hooguit enkele tientallen paren. Nederland Wat is er sinds de afsluiting van de Lauwerszee zingwekkende vogels in het wild ontdekken. waren om van te watertan- in positieve zin veranderd? den. Wat te denken van ruim De jaren tweeduizend: de status quo Sovon is de landelijke vereniging die het voorko- “Er is een mooi natuurgebied ontstaan en er is veel Het Lauwersmeergebied is één van de meest vogelrijke duizend kievit paren, zo’n In amper dertig jaar tijd onderging het Lauwersmeer een men en de ontwikkeling van Nederlandse vogels recreatie en toerisme naar het gebied gekomen. Er gebieden in ons land en herbergt een enorme variatie duizend broedende grutto’s, metamorfose; van kale wadplaten naar een wildernis bijhoudt. Sovon kijkt daarbij naar de versprei- zijn veel ondernemers naar dit gebied getrokken aan soorten. Het is dus ook niet zo verwonderlijk dat honderden paren tureluur van met name rietlanden, struwelen en bos. Om die ont- ding van soorten, de voor- of achteruitgang van en die bieden een aardige werkgelegenheid.” ook hier vogelexcursies plaatsvinden: over roofvogels, en overal broedende kemp- wikkeling een halt toe te roepen, werden grote grazers vogels, en naar het hoe en waarom daarvan. Al over weide- en watervogels en ook over bos- en rietvo- hanen (of kemphennetjes ingezet. Zij moesten de verdere verbossing van het Lau- sinds eind jaren negentig brengt Sovon ook de Wat is er volgens jou minder goed geworden na gels. eigenlijk). De lucht zong van wersmeer voorkomen. Tegenwoordig lopen er bijna 500 broedvogels van het Lauwersmeer in kaart. In de afsluiting van de Lauwerszee? veldleeuweriken, waarvan de Schotse hooglanders en 250 konikpaarden in het gebied. dertien grote steekproefgebieden worden alle “Ik zit hier nu twintig jaar en kan me de situatie van Ga tijdens de Vogelweek gratis mee op excur- aantallen opliepen tot wel 1.250 - 3.000! Dat drong het rietland terug, waardoor broedpopulaties soorten broedvogels jaarlijks geïnventariseerd. voor de afsluiting niet herinneren. In mijn ogen zijn sie! Deelnemen kan alleen als je je aanmeldt via van roerdomp, rietzanger en baardman onder druk kwa- Daarbuiten wordt een ruime selectie van broed- er geen negatieve ontwikkelingen of de visserij www.vogelweek.nl. Op de hogere delen van de platen, waaronder de men te staan. Bruine kiekendieven broeden alleen nog op vogels gebied dekkend in kaart gebracht, zoals moet hier anders over denken. Misschien is de ont- voormalige landaanwinningswerken, ontstonden de riet- plekken die uit gerasterd zijn tegen vee. De grauwe kie- rode lijstsoorten, roofvogels, zeldzame broed- wikkeling te langzaam gegaan. Positieve hiervan landen en ruigtes. Dat werd een eldorado voor de bruine kendief en ook het paapje verdwenen als broedvogel. vogels en Europees beschermde soorten. Het is de rust en de ruimte die nu door veel mensen kiekendief, waarvan het aantal broedparen in sommige veldwerk wordt al sinds jaar en dag uitgevoerd wordt gewaardeerd.” jaren opliep tot negentig. Ook de eerste grauwe kieken- Waar riet verdwijnt, komt open grasland, maar kieviten, door Sovon-medewerkers Romke Kleefstra en Peter de Boer. www.sovon.nl Welke tip zou je willen geven aan bezoekers van het gebied? “Laat je voorlichten over wat er te doen is, zodat je de voor jouw leukste activiteiten kunt doen. De mensen houden van verschillende activiteiten. De een is graag sportief bezig en de ander gaat liever naar een museum. Ik denk dat er wat dat betreft voor iedereen wel wat te doen is.” Junior Ranger for a day Vrijwilligers voor de functie gastheer / gastvrouw gezocht

Staatsbosbeheer zoekt voor het Activiteitencentrum Lauwersnest in Nationaal Park Lauwersmeer gastheren en gastvrouwen. Vind jij het leuk om bezoekers te ontvangen en van informatie te voorzien over het Lauwersmeergebied? Dan zijn we op zoek naar jou!

Activiteitencentrum Lauwersnest en het begeleiden van activiteiten behoort tot de Activiteitencentrum Lauwersnest ligt in Nationaal mogelijkheden. Park Lauwersmeer; een vogelparadijs op vroegere We bieden: zeebodem. Staatsbosbeheer beheert in het gebied, • Een inspirerende werkomgeving in een prach- In Nationaal Park Lauwersmeer is een leuke gelegen op de grens van de provincies Fryslân en tig natuurgebied. en enthousiaste groep Junior Rangers actief. Groningen, zo’n 5.500 hectare natuur. Bezoekers ko- • Een enthousiast vrijwilligersteam, begeleiding Deze jongeren zijn de ambassadeurs van men naar het activiteitencentrum voor informatie van en samenwerking met de boswachter. dit prachtige gebied. Maandelijks gaan ze over dit prachtige gebied. Dit is ook het startpunt • Een dagvergoeding van € 4,50 of een kleine samen op pad: leren, ontdekken en doen van wandelingen en excursies en er worden activi- reisvergoeding. rondom het Lauwersmeer: teiten georganiseerd. • Een vrijwilligersovereenkomst, vrijwilligerskle- ding en mogelijkheden om jezelf te ontwikke- “Wij zijn jongeren in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar. Wat vragen we? len. We vinden het leuk om geregeld met elkaar op • Je vindt het leuk om bezoekers enthousiast en • Het magazine van Staatsbosbeheer. pad te gaan in het Lauwersmeergebied. We hartelijk te ontvangen in het Lauwersmeerge- • Een aantal dagen meelopen met andere vrijwil- hebben speciale aandacht voor vogels. Niet bied. ligers in de proefperiode van drie maanden. zo vreemd natuurlijk in een gebied waar meer • Je bent het gezicht en de ambassadeur van dan driehonderdvijftig soorten vogels zijn Staatsbosbeheer en beantwoordt vragen van Beleef de vogeltrek in waargenomen. Maar we doen ook gewoon bezoekers. andere leuke dingen in de natuur: koken op • Je bent communicatief ingesteld en kunt samen- Interesse? Nationaal Park Lauwersmeer een vuurtje, bushcraften of bijvoorbeeld werken in een team met andere vrijwilligers. Neem dan contact op met boswachter publiek, vliegeren.” • Per jaar ben je ongeveer twaalf dagen beschik- Mariska Bos via 06 – 212 666 80 of per e-mail: baar; het gaat om de woensdagmiddag, het [email protected]. Iepenloftspul Op zondag 8 september organiseren IVN en Staatsbosbe- het aantal plaatsen is beperkt! Mee tijdens je vakantie? weekend en de schoolvakanties. heer een “vogeltrekdag”. De vogeltrek richting zuidelijke Praktische info Ben je op vakantie rondom het Lauwersmeer, overwinteringsgebieden is voor vele soorten dan alweer Datum: Zondag 8 september van 9.00 – circa 16.30 uur bijvoorbeeld op een van de vakantieparken, De werkzaamheden: Brantgum speelt in volle gang. We starten de dag met een korte toelichting Locatie: Activiteitencentrum Lauwersnest, De Rug 1, 9976 en lijkt het je leuk om een keer een middag of Bezoekers welkom heten, informatie geven, netjes bij de prachtige vogeltrekwand in Activiteitencentrum Lau- VT Lauwersoog avond mee te gaan met de Junior Rangers? Kijk houden van de faciliteiten, voorbereiden van acti- “De lêste floed” wersnest. Vervolgens gaan we, onder leiding van deskundi- Kosten: € 15,- p.p. dan op www.np-lauwersmeer.nl voor data viteiten, afrekenen van producten, activiteiten en ge vogelgidsen, op zoek naar trekvogels in Nationaal Park Aanmelden: IVN Groningen, T: 050-3135933 of waarop dit mogelijk is. Een indruk krijgen van excursies. Een combinatie van gastheer / gastvrouw Lauwersmeer. Voor koffie/thee en een lunch wordt gezorgd. E: [email protected] wat Junior Rangers doen? Zie www.facebook. Lijkt het je leuk om mee te gaan? Meld je dan snel aan, want com/JuniorRangersNederland/.

Met de klas op stap: “Fisken op Raais”

Dit jaar is het precies vijftig jaar geleden dat de In het kader van het vijftigjarig bestaan van het Lijkt het je leuk om met je klas aan dit project mee te Lauwerszee Lauwersmeer werd. Er is in die tijd veel Lauwersmeer ontwikkelden de Waddenvereniging en doen? Neem dan contact op met Jörgen de Bruin, M: 06- veranderd. De planten en dieren die in zee leefden, IVN een prachtig schoolproject. Leerlingen van groep 5/6 46413855 of E: [email protected]. verdwenen en werden vervangen door soorten van van het basisonderwijs gaan hierbij op zoek naar sporen het zoete water. Vooral heel veel vogels en planten uit het zoute verleden van het Lauwersmeer. Ook leren profiteerden van de veranderingen. Voor andere ze van alles over de trek van vissen. Het programma soorten pakten de veranderingen niet zo positief uit. bestaat uit een kennismakingsopdracht in de klas, een Zeehonden verdwenen en vissen konden niet meer uitdagend veldbezoek met een aantal leuke opdrachten In juni 2019 wordt het Iepenlofstpul (openluchtspel) “De vrij het gebied in en uit zwemmen, omdat ze met hun en een verwerkingsles in de klas. lêste floed” gespeeld, naar het boek van Durk van der kop tegen de dijk botsten. Ploeg over de afsluiting van de Lauwerszee. Het 50-jarig jubileum van het Lauwersmeer was een mooie aanleiding om dit stuk, dat een afwisseling is van theater en dans, op te voeren.

Het verhaal In het noorden van Nederland werden in de jaren zestig van de vorige eeuw de Deltawerken ingepland. Doel was om de gebieden en de bewoners veiligheid te bieden tegen de ge- varen van de zee. Maar niet iedereen was overtuigd van het nut van deze werken. Ook Tjerk Vogel, hoofdpersoon van het theaterstuk, niet. Hij was al jaren druk bezig met het aanwinnen van land en leefde met de getijden. Zijn beide zoons moesten daar ook in mee vond hij. Maar dat zagen zij anders! Het is een aangrijpend stuk, een hunkering naar er- kenning, een gevecht tussen liefde en haat.

Het Iepenloftspul vindt plaats in Brantgum op het Leechje op 13, 14, 15, 20, 21 en 22 juni 2019. Kaarten zijn te bestellen via www.iepenloftspulbrantgum.nl. Meer weten: www.facebook.com/iepenloftspul/ de kortste nacht. Oftewel; het is pas heel laat donker en al vroeg weer licht. Dit geldt ook voor de dagen en nachten ACTIVITEITENKALENDER rondom deze datum. En daarom vertelt de boswachter van Staatsbosbeheer je alles over donker en licht en het belang ervan voor de natuur tijdens deze boeiende excur- Voorjaarsvogels Vogels van het Lauwersmeer sie.

zaterdag 11 mei | 14.30 – 16.30 uur zondag 19 mei | 10.00 – 12.00 uur Prijs: gratis Prijs: gratis Vogels van het Lauwersmeer – gierzwaluw Leeftijd: vanaf 8 jaar Leeftijd: vanaf 8 jaar Aanmelden: www.vogelweek.nl Aanmelden: www.vogelweek.nl maandag 24 juni | 10.00 – 12 uur Ga tijdens deze wandelexcursie samen met excursielei- Prijs: volwassene €7,50, kind (t/m 17 jaar) €4,00 In het bijzonder gaat het bij deze excursie om twee “voor- ders op zoek naar vogels van het Lauwersmeer. Bekijk de Leeftijd: vanaf 8 jaar jaarsvogels”: de lepelaar en de kievit. Over deze twee vogels van weide en water. Denk bijvoorbeeld aan vele Aanmelden: www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest vogelsoorten wordt eerst in Activiteitencentrum Lau- soorten steltlopers, lepelaars, maar ook rietvogels en wersnest een korte presentatie gegeven. Daarna gaan we roofvogels. De gierzwaluw is een echte stadsvogel. De stad is voor naar de vogelkijkhut bij het Jaap Deensgat (met auto’s) om deze vogel de plek om te broeden. Boven de huizen maken op zoek te gaan naar deze en andere voorjaarsvogels. ze hun spectaculaire vluchten. Ze foerageren overdag en Bloemenzee van het Lauwersmeer de niet broedende vogels doen dit ook ´s nachts boven water en moerasgebieden. De gids vertelt over de bijzon- Voorjaars vogelexcursie met vogelzang zondag 26 mei | 14.00 – 16.00 uur derheden van deze vogel. Ook andere voorbij vliegende Prijs: volwassene €7,50, kind (t/m 17 jaar) €4,00 vogels komen aan bod. Neem je verrekijker mee! zondag 12 mei | 9.00 – 11.00 uur Leeftijd: vanaf 8 jaar Prijs: gratis Aanmelden: www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest Leeftijd: vanaf 8 jaar De Lauwerszee is in 1969, door de komst van een dijk, ver- Vogelpraat met de boswachter Aanmelden: www.vogelweek.nl anderd in het Lauwersmeer. Zout water werd zoeter. Door Ga tijdens deze wandelexcursie samen met de boswach- de bijzondere samenstelling van de bodem van het Lau- 1e zondag van de maand | 13.30 – 14.30 uur ter op zoek naar vroege vogels, zoals bonte vliegenvanger, wersmeer (waaronder kalk van schelpen) komen hier plan- Prijs: gratis wielewaal en vogels van de jonge en ook oudere bossen ten voor die een relatie hebben met het Waddengebied. Leeftijd: vanaf 12 jaar in het Lauwersmeer. Een veranderend landschap met veel Denk bijvoorbeeld aan de duindoorn die voorkomt op de Aanmelden: niet nodig variatie in bosvogels. Waddeneilanden. Ook de eerst bloeiende orchideeën kom De boswachter van Staatsbosbeheer vertelt je op zijn je tegen tijdens deze excursie. Excursieleiders nemen je spreekuur alles over de vogels die op dit moment in het mee door het gebied om deze en nog andere bijzonderhe- natuurgebied verblijven. Het Lauwersmeergebied is een Vogels van het Lauwersmeer – De Baak den te laten zien. van de belangrijkste vogelgebieden in West-Europa. In dit afwisselende landschap van water, eilandjes en ruige zaterdag 18 mei | 9.00 – 11.00 uur graslanden eten, broeden en rusten ruim honderd vogel- Prijs: gratis Orchideeën van het Lauwersmeer soorten. Heb je vragen over vogels of andere dingen over Leeftijd: vanaf 8 jaar de natuur? Kom dan eens langs! Aanmelden: www.vogelweek.nl zondag 16 juni | 10.00 – 12.00 uur Start: vanuit Zoutkamp de Kwelderweg op, 2e afslag Prijs: volwassene €7,50, kind (t/m 17 jaar) €4,00 rechts bij de parkeerplaats (1e afslag is de Willem van der Leeftijd: vanaf 8 jaar Donkere nachten in het Lauwersmeer Ploegweg). Aanmelden: www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest Ga tijdens deze wandelexcursie samen met de boswach- Ga samen met de boswachter op zoek naar de orchideeën vrijdag 12 juli | 21.00 – 23.00 uur ter op zoek naar vogels van het Lauwersmeer. Soorten als van het Lauwersmeer. Er groeien hier verschillende soor- Prijs: volwassene €7,50, kind (t/m 17 jaar) €4,00 roerdomp, waterral, blauwborst, roodborsttapuit, bruine ten van dit bijzondere kleine plantje. De boswachter ver- Leeftijd: vanaf 8 jaar kiekendief en paapje kunnen mogelijk waargenomen telt je precies welke soorten er staan en wat er naast hun Aanmelden: www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest worden. Een veranderend landschap met veel variatie in prachtige verschijning zo bijzonder aan is. Speciaal voor kinderen die laat mogen opblijven: ontdek vogels. samen met de boswachter van Staatsbosbeheer de duisternis in Nationaal Park Lauwersmeer. Vanuit het Activi- Zonnewende in het Lauwersmeer teitencentrum neemt hij je mee door de donkere bossen. Nu je minder kunt zien, merk je hoe onderweg je gehoor zaterdag 22 juni | 21.00 – 23.00 uur scherper wordt. En weet je wat zo mooi is? Als je ogen aan Prijs: volwassene €7,50, kind (t/m 17 jaar) €4,00 het donker zijn gewend, is er nog best veel te zien. Dappe- Leeftijd: vanaf 8 jaar re ouders mogen mee! Aanmelden: www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest Beleef de zonnewende in Nationaal Park Lauwersmeer. Op Meer activiteiten: midzomer staat het noordelijk halfrond het meest naar de np-lauwersmeer.nl of staatsbosbeheer.nl/lauwersnest zon gericht. Hierdoor is 21 juni de langste dag en dus ook

Redactieadres Oplage IVN Groningen 36.000 exemplaren Postbus 6095 Colofon Vormgeving 9702 HB Groningen Studio Eijsink Zomer 2019 - 20e jaargang T: 050-3135933 E: [email protected] Productie Deze informatiekrant is bestemd voor alle omwonenden rond Na- Hoekstra Krantendruk BV, Emmeloord Eindredactie tionaal Park Lauwersmeer en wordt verspreid in de gemeenten De Jörgen de Bruin & Marleen Poppen, IVN Verspreiding Santibri, Veendam Marne, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Zuidhorn. Via Toeristische Aan dit nummer werkten mee: Informatiepunten en diverse recreatiebedrijven is de informatie- Heleen Slager, Mariska Bos, Marleen Poppen, Jacobien Louwes, Copyright Romke Kleefstra, Rob Meijer, Jaap Kloosterhuis, Guido Lek & Jörgen de Het geheel of gedeeltelijk overnemen of be- krant ook beschikbaar voor recreanten in het Lauwersland. Heeft Bruin. werken van artikelen uit deze krant is slechts u opmerkingen of klachten over de informatiekrant, dan kunt u toegestaan na overleg met de redactie. F o t o g r a fi e contact opnemen met de redactie. Jan Bosch, Emile Huijskes, Jaap Kloosterhuis, Jörgen de Bruin, provincie Groningen.