Uitgave: Nationaal Park Lauwersmeer 20e jaargang • zomer 2019 | www.np-lauwermeer.nl Informatiekrant Dit jaar is het 50 jaar geleden dat de Lauwerszee werd afge- sloten van de Waddenzee. In vroegere tijden stroomden zoet en zout water in elkaar over in de Lauwerszee. Daar kwam op 23 mei 1969 een eind aan, toen onder toeziend oog van koningin Juliana de definitieve afsluiting van de Lauwerszee plaatsvond: de Lauwerzee werd het Lauwersmeer. Aanleiding voor de afsluiting was de het dorp. Nog steeds worden de garna- en de berging en afvoer van water uit Op verschillende plaatsen in en watersnood van 1953. De kustlijn in len vanuit Lauwersoog naar Zoutkamp Groningen, Drenthe en Friesland. Sinds rondom het Lauwersmeer zijn er Nederland moest aangepakt worden. vervoerd om daar te worden verwerkt. 2003 is het Lauwersmeer een Nationaal activiteiten in het kader van dit ju- Voor het Lauwerszeegebied koos Park en in 2016 kwam daar de titel DarK bileumjaar. Kijk voor meer informa- Rijkswaterstaat voor afsluiting van de Na de afsluiting ontstond een prach- Sky Park bij. Een bijzonder gebied, gren- tie en de verhalen van vroeger op zeearm. Dit had grote gevolgen voor tig nieuw landschap; een wildernis op zend aan Werelderfgoed Waddenzee. www.50jaarlauwersmeer.nl. de bloeiende vissersgemeenschap de grens van Groningen en Friesland. in Zoutkamp. Na de afsluiting van de En een van de belangrijkste vogelge- Lauwerszee nam de haven van bieden van West-Europa. Het meer Lauwers-oog de functie over van de ha- en zijn omgeving zijn niet alleen voor ven van Zoutkamp. Toch is de garnalen- de natuur waardevol, maar ook voor visserij nog altijd sterk verbonden met landbouw, recreatie, militair gebruik Kom naar Activiteitencentrum Lauwersnest Het Lauwersnest is het ideale startpunt voor een bezoek aan Nationaal Park Lauwersmeer. In en rond het activiteitencentrum kom je van alles te weten over vogels en Dark Sky. Kom uitvogelen hoe trekvogels het Lauwersmeer routes, boeken en kaarten; natuurlijk vooral over als tankstation gebruiken in de Oost-Atlantische vogels en Dark Sky. trekroute. Of neem een kijkje in de geheimen van de nacht en word een ster in de duisternis. Lauwersnest is tijdens schoolvakanties geopend Vanuit het centrum loop je zo de natuur in. Je van dinsdag t/m zondag van 11.00-17.00 uur en vindt er verschillende wandelroutes en het daarbuiten op woensdag, zaterdag en zondag is het startpunt voor excursies. Naast het van 11.00 – 17.00 uur. centrum ligt het nestbouw-bos, waar kinderen Adres: De Rug 1, 9976 VT Lauwersoog met natuurlijke materialen zelf een eigen nest Meer informatie: www.np-lauwersmeer.nl kunnen bouwen en lekker kunnen spelen. In het www.staatsbosbeheer.nl/lauwersnest winkeltje vind je onder andere plattegronden, Tot ziens in Nationaal Park Lauwersmeer Vijftig jaar Lauwersmeer volgens Jacobien Louwes De familie van Jacobien Louwes heeft al vele decennia een akkerbouwbedrijf in het Lauwersmeergebied. Ontstaan Wat is er sinds de afsluiting van de Lauwerszee in de motorrijders) en er is meer afval langs de wegen. De- positieve zin veranderd? fensie is een goede beheerder van het terrein, maar de “Er is een grotere veiligheid voor het achterland bij hoge oefeningen kunnen soms heftig zijn met F-16 vliegtuigen waterstanden en zware stormen. De oevereigenaren in die laag vliegen en veel schietoefeningen. Maar in een Lauwersmeer de Westpolder hebben, meteen nadat de inpoldering dunbevolkt gebied als het onze was dat indertijd ook van de Lauwerszee was voltooid, in grote eendracht hun een begrijpelijke keuze. En de communicatie met Defen- nieuwe land ontgonnen en sindsdien bewerkt en goede sie is goed. Na de inpoldering bleken veel oude dijken gewassen geteeld. Als akkerbouwer ervaren wij wel een “overbodig” en “lastige elementen” in het landschap voor in vogelvlucht klimaatverandering sinds de inpoldering. Onze Westpol- de landbouwers en werden ze veelal afgegraven. Daar- der is droger, omdat de buien vaak ten westen van ons door lezen we het landschap steeds een beetje minder over- en langstrekken. Ons gebied is na de inpoldering op goed. Het gevaar van de verzilting van de landbouwper- een nieuwe manier tot bloei gekomen en vele bezoekers celen die in en rond het Lauwersmeer liggen, wordt ver- kunnen nu genieten van de nieuw ontstane natuur. Het groot als men de rietproef wil gaan uitvoeren. Het wordt Het Lauwersmeergebied bestaat dit jaar vijftig jaar, maar de geschiedenis begon veel eerder. In de vroege Middeleeuwen brak is bijvoorbeeld toegankelijker geworden: via de N361, de steeds duidelijker dat we hier in een verziltingsgevoelige de zee diep landinwaarts in en ontstond de Lauwerszee. Stukje bij beetje werd vanaf dat moment land op de zee teruggewonnen, buslijnen en de vele fiets- en wandelroutes. En er is een regio wonen en werken.” tot aan de tweede helft van de 19e eeuw, toen de Provinciedijk en de Westpolder gereed waren gekomen. Daarna waren er geen concrete gevarieerde flora en fauna ontstaan, met als voorbeeld plannen meer om het gebied verder in te polderen. de wilde orchidee die hier spontaan is gekomen. Maar Welke tip zou je willen geven aan bezoekers van het ook de bijzondere vogelsoorten en de vele reeën en de gebied? De Watersnoodramp van 1953 bracht daarin verande- aan getij en daarmee een eind aan de Lauwerszee. De tot het ‘Vogelparadijs op Vroegere Zeebodem’ wat het opmars van de vos, die hier geen natuurlijke vijanden “Maak gebruik van de mooie uitkijkplaatsen en doe mee ring. In Groningen en Friesland waren weliswaar geen vlaggen gingen feestelijk in top maar niet in Zoutkamp: nu is. De vegetatie ontwikkelde zich verder en er ont- heeft”. aan de vele interessante excursies, georganiseerd door overstromingen geweest, maar dat had helemaal niet daar hingen de vlaggen halfstok. Tot dat moment had stonden, naast de aangeplante bossen, ook spontane, Staatsbosbeheer. Wandel en fiets door het gebied. De veel gescheeld. Vooral de omgeving van de Zuider Ee bij alles in dit vissersdorp gedraaid om de visserij op de Lau- natuurlijke bossen op de hogere delen. We kunnen te- Wat is er volgens jou minder goed geworden na de fietspaden zijn goed aangelegd en onderhouden. Ga op Ezumazijl was kwetsbaar. De roep om afsluiting van de werszee en daaraan kwam abrupt een einde nu de vloot genwoordig grofweg vijf verschillende landschappen on- afsluiting van de Lauwerszee? de dijk zitten en kijk en luister naar het wad. En vanuit de Lauwerszee voor de veiligheid werd, met name uit Fries- verhuisde naar Lauwersoog. derscheiden, elk met bijbehorende vogels. Zo is er open “De grotere aantallen bezoekers hebben ook een keerzij- oude wierdedorpen naar de kust ervaar je de geschiede- land, steeds sterker: ”Lauwersee moat ticht!”. Vissers uit water, voor bijvoorbeeld futen, aalscholvers en brildui- de. Er is met name in de weekenden veel meer verkeer. Er nis van het oudste cultuurlandschap van Europa!” Paesens en Zoutkamp protesteerden fel, want ze zou- Ecologische ramp kers. Er zijn slikkige ondiepe delen, uitstekend geschikt wordt vaak te hard gereden op de smalle wegen (vooral den hun voornaamste visgronden verliezen. Uiteindelijk De directe gevolgen van de afsluiting zouden we tegen- als foerageergebied voor allerlei steltlopers maar ook besloot de regering in 1960 dat de Lauwerszee met een 13 woordig betitelen als een ecologische ramp: met het snel lepelaars. Je vindt er ruigten, met blauwborsten, kieviten km lange dijk zou worden afgesloten van de Waddenzee. verdringen van het zoute zeewater door de constante en veldleeuweriken. En er zijn rietvelden met rallen, roer- aanvoer van zoet water uit het achterland, stierf alle zee- dompen, baardmannetjes en bossen met wielewalen, De bouw bodemleven af en hing er in het gebied een indringende nachtegalen en vele zangvogels. Drie jaar later werd begonnen aan de bouw van de dijk, stank. Vanaf 1971 werden door de Rijksdienst IJsselmeer- vanaf de Groninger- en Friese kust. Daarna werd het werk- polders (RIJP) op een aantal hogere gelegen delen bossen Verruiging voorkomen eiland ‘Lauwersoog’ (= ‘eiland in de Lauwers’) aangelegd, aangeplant, wat uiteindelijk zou resulteren in ruim 800 Om te voorkomen dat zich overal in het gebied bos ont- Lauwersmeer is 20 meerboeien rijker inclusief een schutsluis en een complex van drie spui- hectare bos. Hiervoor moest de harde bodem wel eerst wikkelt, waardoor het landschap in het gebied eenvor- miger zou worden, worden konikpaarden en Schotse Goed bericht voor wie van varen houdt: er liggen 20 WAAR ZIJN WE NU? Rondje Lauwersmeer hooglanderrunderen ingezet. Overal in het gebied zijn nieuwe meerboeien in het Lauwersmeer. Met de boeien De boei toont ons dat wij er zijn De boeien zijn geplaatst deze ‘grote grazers’ te zien. De velden met waardevolle is het mogelijk aan te meren op de mooiste plekken in maar dat wij toch de rust niet vinden. in opdracht van de Stuur- duinvegetatie worden jaarlijks, als alle bloemen zijn uit- het meer, midden in de natuur. De boeien zijn onderdeel Wij liggen hier heus niet voorgoed. groep Lauwersmeer, waar- gebloeid, gemaaid, waarna het maaisel wordt afgevoerd. van de in totaal 100 meerboeien die Recreatieschap De Wie zegt er dan ook dat dat moet? in de overheden samen- Zo wordt voorkomen dat deze velden rijker aan voe- Marrekrite in de Friese wateren heeft geplaatst. Ons even zijn in dit hier stil en wijd werken. Dit gebeurde als dingsstoffen worden en snel zouden verruigen, want de dat is genoeg, dat is ons meer onderdeel van het project bijzondere duinflora vraagt kalkrijke maar voedselarme Mooie ervaring dan eeuwigheid. ‘Rondje Lauwersmeer’, omstandigheden. De meerboeien liggen niet alleen op de mooiste plekken, waarmee de beleving van het is aan een meerboei ook veel gemakkelijker aanmeren het Lauwersmeer voor Oefenterrein met hoge natuurwaarden dan aan een steiger. Daarbij bieden de meerboeien de boot- Ga voor een filmpje over de meerboeien van het Lau- de recreant en natuur- In het oosten van het gebied is een groot militair oefen- eigenaar een poëtische ervaring: schrijver en journalist wersmeer en meer gedichten en informatie naar: liefhebber wordt ver- terrein aangelegd met daarin een nagebouwd dorp: de Marjoleine de Vos schreef er een gedicht over: www.marboei.frl.