Strategisch manoeuvreren binnen het actietype ‘politieke tweet’

Een onderzoek naar de strategische manoeuvres van Leidse gemeenteraadsleden op Twitter in de aanloop naar de verkiezingen.

Naam Student: Danny Maaskant Collegekaartnummer: S1047167 E-mailadres: [email protected] Begeleider: Dr. Henrike Jansen Opleiding: Master Neerlandistiek: Taalbeheersing van het Nederlands Datum tweede versie: 07 juli 2014 Plaats: Leiden Aantal ects: 20

1 Voorwoord

Voor u ligt mijn scriptie over de strategische manoeuvres van de (kandidaat-)gemeenteraadsleden van de gemeente Leiden op Twitter. Deze scriptie heb ik geschreven in het kader van mijn masteropleiding Neerlandistiek: Taalbeheersing van het Nederlands, die ik volg aan de Universiteit van Leiden. Mijn interesse voor de Nederlandse taal is ontstaan tijdens mijn HBO-studie Journalistiek. Nadat ik die studie had afgerond, ben ik drie jaar werkzaam geweest in het vak. Echter, het idee om nog eens Nederlands te gaan studeren, is nooit helemaal uit mijn hoofd verdwenen. Voordat ik in 2010 eindelijk de stoute schoenen aantrok en me inschreef voor de studie Nederlandse Taal en Cultuur, heb ik de nodige twijfels gekend. Ik heb altijd een groot ontzag gehad voor de Universiteit en was dan ook bang dat het niveau te hoog zou zijn. De stap van het HBO naar de Universiteit leek me simpelweg te groot. Ik had dus al weinig vertrouwen in een goede afloop voordat ik een stap in het Universiteitsgebouw had gezet. Toen ik in het eerste semester tot overmaat van ramp bij diverse vakken herkansingen nodig had, om tot een voldoende te komen, werd mijn vertrouwen in een goede afloop alleen maar kleiner. Nu, vier jaar verder, ben ik klaar om af te studeren met een cijferlijst waar ik vooraf niet van had durven dromen. Het was een groot avontuur en ik heb er ten volle van genoten. Ik heb mijn kennis verbreed en bovenal mezelf ontwikkeld als persoon. Gedurende de afgelopen vier jaar heb ik met veel plezier de colleges gevolgd. Binnen de bacheloropleiding Nederlandse Taal en Cultuur en de masteropleiding Neerlandistiek ben je nooit een nummer. Ook in het afgelopen half jaar, waarin ik mijn onderzoek heb verricht en deze scriptie heb geschreven, ben ik niet aan mijn lot overgelaten. Bij dezen wil ik dan ook mijn begeleidster Henrike Jansen bedanken voor de steun en hulp die ik van haar heb gehad. Ten slotte wil ik een speciaal persoon bedanken voor haar onvoorwaardelijke steun, mijn moeder Henriëtte Maaskant. Zij geloofde in mij toen ik met de opleiding begon, zij probeerde mij te helpen toen ik met mijn handen in het haar Oudnederlandse teksten moest vertalen en zij luisterde naar mijn vele klaagzangen. Mam, ik weet dat ik je nooit kan terugbetalen voor alles wat je voor me hebt gedaan, maar ik hoop dat deze scriptie je trots en voldoening zal geven.

Leiden, 7 juli 2014

Danny Maaskant

2 Inhoudsopgave

Samenvatting ...... 5 1. Inleiding ...... 7 1.1 Twitterend richting gemeenteraadsverkiezingen ...... 7 1.2 Sociale media: een nieuw onderzoeksgebied voor de argumentatietheorie ...... 9 1.3 Centrale vraag en werkwijze ...... 10 2. Theoretisch kader ...... 11 2.1 De pragma-dialectiek: het ideaalmodel van een kritische discussie ...... 11 2.1.1 De vier fasen van een kritische discussie ...... 11 2.1.2 Redelijkheid van argumentatie toetsen aan de hand van de discussieregels ...... 12 2.2 Strategisch manoeuvreren: een uitbreiding van de pragma-dialectiek ...... 13 2.2.1 Keuze uit het topisch potentieel ...... 14 2.2.2 Selectie uit de presentatiemiddelen ...... 15 2.2.3 Aanpassing aan het publiek ...... 16 2.3 Elk actietype heeft zijn eigen mogelijkheden en beperkingen ...... 16 2.4 Conclusie: dialectica en retorica in één model ...... 17 3. De politieke tweet als actietype ...... 19 3.1 Discussiëren via Twitter ...... 19 3.2 Politiek en Twitter ...... 20 3.3 Actietype politieke tweet ingedeeld in domein en genre ...... 21 3.4 De institutionele doelen van de politieke tweet ...... 23 3.5 Regels en conventies in de politieke tweet ...... 25 3.6 Karakterisering van de politieke tweet in termen van een actietype ...... 26 3.7 Conclusie: de politieke tweet afgebakend als actietype ...... 29 4. Strategisch manoeuvreren van Leidse politici op Twitter ...... 30 4.1 Het politieke landschap in Leiden ...... 30 4.2 Onderzoeksopzet ...... 31 4.3 Introductie corpus ...... 33 4.4 Corpusanalyse: strategische manoeuvres (kandidaat-)raadsleden ...... 34 4.4.1 Topisch potentieel: keuze voor kentekenargumentatie ...... 36 4.4.2 Presentatiewijze: maximaal aantal tekens vormt grootste belemmering ...... 37 4.4.3 Adaptatie: politicus verliest publiek uit het oog ...... 39 4.4.4 Beoordeling: retorische en institutionele doel gaan ten koste van dialectische doel ...... 40 4.5 Conclusie: ontspoorde strategische manoeuvres kenmerkend voor actietype ...... 42 5. Conclusie en Discussie ...... 44 5.1 Conclusie ...... 44 5.2 Discussie ...... 45

3 Literatuur ...... 46 Bijlagen ...... 48 Bijlage 1: Artikel over Benno L gepubliceerd door NRC Handelsblad ...... 49 Bijlage 2: De advertorial van Reynolds Tobacco Company 1984 ...... 51 Bijlage 3: Alle argumentatieve tweets over Benno L. op een rij ...... 52 Bijlage 4: Reconstructie van de argumentatieve tweets ...... 55 Bijlage 5: Ondersteuning figuur 8 tot en met 11 ...... 86

4 Samenvatting

In deze scriptie wordt verslag gedaan van een onderzoek naar de argumentatieve tweets van Leidse (kandidaat-)gemeenteraadsleden in de aanloop naar de verkiezingen van 19 maart 2014. Twitter speelt een grote rol in het politieke domein. De belangrijkste volksvertegenwoordigers tweeten er lustig op los en voeren zelfs campagne via dit sociale medium. Nadat bekend werd dat de veroordeelde pedofiel Benno L. in Leiden was gehuisvest, ontstond in deze gemeente een discussie op Twitter tussen politici en burger en tussen politici onderling. Met het oog op de naderende gemeenteraadsverkiezingen was het belangrijk dat de politici op een verstandige manier met deze delicate kwestie omgingen. Met behulp van de uitgebreide pragma-dialectiek, waarin de notie strategisch manoeuvreren een centrale rol speelt, is een analyse gemaakt van 59 argumentatieve tweets van deze (kandidaat- )gemeenteraadsleden. De notie strategisch manoeuvreren verwijst naar het feit dat discussianten het meningsverschil niet alleen willen oplossen, maar de discussie ook willen winnen. Het heeft dus zowel een dialectische als een retorische dimensie. Elke strategische manoeuvre vindt plaats binnen een bepaald actietype. Een actietype kan worden gezien als de context waarbinnen de argumentatie plaatsvindt. Om de theorie van het strategisch manoeuvreren aan te vullen, is in deze scriptie de politieke tweet als actietype omschreven. Uit deze omschrijving blijkt dat politici zich aan een aantal regels moeten houden. Ze dienen rekening te houden met de institutionele regels van de politieke tweet. Dit zijn de Twitter-regels en de Gedragscode voor politici. Daarnaast moeten ze zich, net als in alle andere actietypen, aan de wet en de pragma-dialectische discussieregels houden. Ook zijn er nog twee belemmeringen die specifiek gelden voor dit actietype, namelijk het openbare karakter en het maximumaantal tekens van 140, waaruit een tweet mag bestaan. Aan de andere kant brengen deze belemmeringen ook mogelijkheden met zich mee, want een politicus kan makkelijk scoren met zoveel publiek en onduidelijk blijven wanneer hem dat verstandig lijkt. In de praktijk blijken (kandidaat-)gemeenteraadsleden het lastig te vinden om met deze belemmeringen om te gaan. De strategische manoeuvres bleken veelal te ontsporen, omdat er te veel rekening is gehouden met het retorische en institutionele doel. Het institutionele doel van de politieke tweet kan als volgt worden omschreven: het winnen aan populariteit om zodoende meer kans te maken om verkozen te worden. Veertig procent van de geanalyseerde argumentaties was drogredelijk. Het lijkt erop dat het ontbreken van een scheidsrechter en het impliciet blijven van de procedurele uitgangspunten de belangrijkste factoren zijn voor het hoge aantal drogredelijke argumentaties. Dat betekent niet dat het retorische doel altijd werd behaald. Zo werden de boodschappen veelal slordig geformuleerd. Het actietype lijkt zich moeilijk te lenen voor fraaie volzinnen en stijlfiguren. De onduidelijkheidsdrogreden is dan ook karakteristiek voor het actietype. Ten slotte werd de boodschap niet altijd aangepast aan het publiek. Op Twitter dient men rekening te houden met twee antagonisten. De persoon of groep waarmee de Twitteraar in discussie is en het publiek dat meeleest. Dit publiek werd veelal vergeten zodra een (kandidaat-)gemeenteraadslid in gesprek ging met een specifieke persoon of groep. Deze scriptie is een toevoeging aan de theorie van de uitgebreide pragma-dialectiek, omdat voor het eerst de politieke tweet als actietype is omschreven. Het zou goed zijn voor de kwaliteit van de theorie wanneer er vervolgonderzoek komt naar argumentatie op Twitter. Hoe kan bijvoorbeeld

5 de commerciële tweet worden omschreven en hoe gaan landelijke politici om met de belemmeringen en mogelijkheden die het actietype politieke tweet biedt?

6 1. Inleiding

‘Being a father is sometimes my hardest but always my most rewarding job. Happy Fathers’s Day to all the dads out there. – BO’

Het is 19 juni 2011, Vaderdag. De Britse premier Cameron grijpt deze dag aan om middels een ingezonden brief in de Sunday Telegraph kritiek te leveren op vaders die hun gezin achterlaten. De Amerikaanse president Obama pakt het anders aan. Hij stuurt zijn eerste persoonlijke Twitterbericht (tweet) de wereld in. Obama, die in 2008 het Witte Huis betrad, is hiermee de eerste Amerikaanse president ooit die een tweet heeft verstuurd. Met deze tweet geeft hij een kijkje in zijn gezinsleven door uit te spreken dat hij het vaderschap soms als de zwaarste, maar altijd als de meest dankbare taak ziet. Vervolgens wenst hij alle vaders een fijne Vaderdag. Op dat moment wordt Obama gevolgd door bijna 8,7 miljoen andere Twitteraars. Al deze mensen zien dit bericht op hun homepagina verschijnen. Het was niet voor het eerst dat een politicus een bericht op Twitter plaatste. Twitter is ontstaan in 2006 en al snel werd dit microblog, waarop je in maximaal 140 tekens je dagelijkse reilen en zeilen uiteenzet, opgepikt door de politiek. Het campagneteam van Barack Obama maakte al langere tijd gebruik van Twitter, sterker nog de eerste verkiezingscampagne van de huidige president werd gekarakteriseerd door een intensief gebruik van sociale media. In 2008 was het toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen die als eerste prominente Nederlandse politicus Twitter ging gebruiken. Sindsdien heeft het medium een vlucht genomen onder de Nederlandse politici. Het is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering dat een politicus twittert. Rutte, Samson, Wilders; alle grote namen hebben een Twitteraccount. In het beginstadium werd er niet door iedereen positief gereageerd op het sociale medium. In juni 2009 stelde toenmalig voorzitter van de Tweede Kamer Gerdi Verbeet een heus Twitterverbod in. De Kamerleden lapten dit verbod echter aan hun laars en bleven tweets versturen tijdens de debatten.

1.1 Twitterend richting gemeenteraadsverkiezingen Twitter draagt een democratische belofte met zich mee. De kloof tussen burger en politiek lijkt te worden gedicht: ‘Omdat iedereen in principe kan meedoen, zou Twitter de kloof tussen politici en electoraat verkleinen’ (Schäfer et al. 2012: 193). Bankdirecteuren, leraren, stratenmakers; ieder persoon die internet tot zijn beschikking heeft, kan gratis een Twitteraccount aanmaken. In december 2013 had 27 procent van de 12.8 miljoen Nederlandse internetters die ouder zijn dan dertien jaar, een Twitteraccount1. Dat betekent dat bijna 3.5 miljoen Nederlanders twitteren. Voor al deze personen is het mogelijk om het blog van hun favoriete of minder favoriete politicus te volgen. Dit houdt in dat er ook mogelijkheden liggen voor politici. Zij kunnen hun standpunten delen met hun achterban en zich presenteren als gelijk aan de burger. Esther Karsch-Spiro, vertrekkend gemeenteraadslid van Leiden, onderkent de waarde van Twitter. Op 11 februari 2014 plaatst zij de volgende tweets op haar miniblog:

1 Dit blijkt uit een onderzoek van GFK, genaamd: ‘Trends in digitale media’. Dit onderzoek wordt twee keer per jaar uitgevoerd. De uitkomsten van het onderzoek van december 2013 zijn te vinden op de website: (laatst geraadpleegd op 06-07-2014)

7 (1) 4 jaar geleden begon ik op Twitter om makkelijk bereikbaar te zijn voor de mensen in de stad (en wijken  ). Dat werkte en was goed 1/2 (2) Constateer wel dat het op Twitter ook gaat om het aftroeven van elkaar op politieke standpunten en vind dat erg jammer. 2/22

Op 19 maart 2014 vonden in Nederland de gemeenteraadsverkiezingen plaats. In de periode voorafgaande aan deze verkiezingen werd veel getwitterd door zowel de landelijke politici als de (kandidaat-)raadsleden van de gemeenten. Voor laatstgenoemden is Twitter misschien nog wel een belangrijker medium dan voor de landelijke politici. Niet veel burgers zijn goed op de hoogte van de lokale politiek en op de kandidatenlijst staan doorgaans veel onbekende namen. Volgens onderzoeksbureau Ipsos kent bijna de helft van de Nederlanders geen enkel gemeenteraadslid3. Daarbij heeft een (kandidaat-)raadslid een stuk minder voorkeurstemmen nodig dan een landelijke politicus, om daadwerkelijk een zetel te bemachtigen in de raad. Een slimme Twitter-strategie zou mogelijkerwijs kunnen bijdragen aan een gunstige verkiezingsuitslag. Om het Twittergedrag van politici naar aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen in kaart te brengen, heb ik het microblog van alle (kandidaat-)raadsleden van de gemeente Leiden ruim een maand lang ‘gevolgd’. Ongeveer de helft van alle kandidaten bleek actief op Twitter, hierover meer in hoofdstuk 4. De Leidse politici bleken hun standpunten te uiten over allerlei lokale kwesties, zoals betaald parkeren buiten de binnenstad, de aanleg van een singelstrand en de bouw van een nieuwe moskee. Echter, al deze politieke onderwerpen werden op 15 februari hardhandig naar de achtergrond verdrongen na een belangrijke ontdekking van enkele journalisten van NRC Handelsblad. De ‘kwaliteitskrant’ pakte uit met de kop: Ontuchtpleger Benno L. vindt onderdak in Leidse seniorenflat. Het artikel, dat in zijn geheel is te lezen in bijlage 1, leidde tot rumoer in Leiden. De roep om de politiek en in het bijzonder burgemeester Lenferink was zelden zo groot. Er kwamen demonstraties voor de seniorenflat waar de veroordeelde pedoseksueel zijn intrede had gedaan. Woedende Leidenaren schreeuwden om het vertrek van Benno L. en dat van de burgemeester. Een groep ontevreden burgers maakte zelfs zijn opwachting in praatprogramma Pauw en Witteman. Deze groep werd bijgestaan door Leefbaar Leiden, de enige politieke partij die het opnam voor deze boze Leidenaren. Op Twitter werd hevig gediscussieerd over de nieuwe stadgenoot. Burgers uitten hun ongenoegen, vragen van burgers werden beantwoord door politici en beleidsmakers gingen met elkaar in debat. Was de handelwijze van burgemeester Lenferink in orde of had hij de burger moeten informeren over de komst van de veroordeelde pedoseksueel? Komt de veiligheid van de Leidse kinderen nu niet in het geding? Het zijn vragen die vóór het Twitter-tijdperk niet gemakkelijk konden worden gesteld aan de politicus. Met de komst van Twitter is het echter eenvoudiger geworden om in contact te komen met politici. Ook biedt het sociale medium uitkomst voor de volksvertegenwoordiger. Hij of zij kan direct inspringen op onderwerpen die leven onder het volk.

2 Alle tweets, die in deze scriptie worden gepresenteerd, zijn letterlijk overgenomen. Mochten er spel- en/of taalfouten in de berichten staan, dan zijn deze niet verbeterd. 3 De resultaten van het onderzoek dat Ipsos in week 11 van 2014 heeft verricht, zijn te vinden op de website van Ipsos Nederland: (laatst geraadpleegd op 06- 07-2014)

8 1.2 Sociale media: een nieuw onderzoeksgebied voor de argumentatietheorie Toen Twitter in 2006 werd opgericht kwam er niet alleen een sociaal medium bij, er ontstond ook een heel nieuw onderzoeksgebied voor argumentatietheoretici. Een discussie wordt op een miniblog op het World Wide Web heel anders gevoerd dan in het echte leven. Niet alleen de beperkte ruimte van een tweet speelt daarbij een belangrijke rol, op Twitter gelden ook heel andere normen en waarden dan in andere onderzoeksterreinen. Dit is gemakkelijk te illustreren aan de hand van voorbeeld (3). In deze tweet spreekt D66-raadslid Aad van der Luit zijn ongenoegen uit over duolid en kandidaat-raadslid Tomas Kok van Leefbaar Leiden.

(3) Hoe #Thomas Kok van Leefbaar Leiden kan zeggen dat we personen de stad uit moeten trappen. Het is zelf weggejaagd uit Utrecht Dom mens

Op grond van de theorie van de pragma-dialectiek (Van Eemeren en Grootendorst 2000, 2004), een toonaangevende stroming binnen de argumentatietheorie, begaat Van der Luit in deze tweet een drogreden. De pragma-dialectiek schrijft discussieregels voor waaraan een taalgebruiker zich dient te houden. De eerste discussieregel is de vrijheidsregel. Volgens deze regel mogen discussianten elkaar niet beletten standpunten, argumenten of twijfel naar voren te brengen (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 192). Doordat Van der Luit zijn tegenstander als dom bestempelt, wordt de deskundigheid van Kok in twijfel getrokken. Nu Kok als ondeskundig is weggezet, heeft het voor hem geen zin meer om een standpunt naar voren te brengen. Van der Luit begaat dus een drogreden, namelijk de directe persoonlijke aanval. In hoofdstuk 2 en 4 zal dieper worden ingegaan op drogredenen. Wanneer Van der Luit deze opmerking zou maken in de raad, dan zou hij daarop zeker kunnen worden aangesproken. In de pragma-dialectiek staat het ideaalmodel van een kritische discussie centraal. Dit model is gericht op de redelijkheid van de discussianten en is gemaakt om tot een oplossing van een verschil van mening te komen. Het gaat echter voorbij aan het feit dat discussianten de discussie willen winnen, zoals ook Van der Luit dat wil. Vandaar dat Van Eemeren en Houtlosser (1999, 2002, 2006) de pragma-dialectiek hebben uitgebreid met de notie strategisch manoeuvreren, ‘om te verwijzen naar de pogingen van discussianten om een balans te vinden tussen de wens om het standpunt geaccepteerd te krijgen door het publiek en de wens dit op een redelijke manier te doen’ (Van Poppel 2010: 215). Het lijkt erop dat Van der Luit te veel zijn best heeft gedaan om zijn standpunt geaccepteerd te krijgen door het publiek4. Hij is namelijk niet redelijk meer; zijn strategische manoeuvre is ontspoord. Echter, Van der Luit debatteert hier niet in de raad, maar op Twitter en hier gelden andere normen en waarden. Een strategische manoeuvre vindt altijd plaats binnen een bepaald actietype. Dit is de context waarin de argumentatie plaatsvindt: ‘Communicative activity types are conventionalized practices whose conventionalization serves, through the implementation of certain “genres” of communicative activity’ (Van Eemeren 2010: 139). De politieke tweet is een voorbeeld van zo’n actietype en heeft dus ook zijn eigen regels, beperkingen en mogelijkheden. Om de theorie van het strategisch manoeuvreren aan te vullen is het van belang om het fenomeen politieke tweet als actietype te omschrijven, dit doe ik in hoofdstuk 3.

4 Of dit daadwerkelijk is gelukt, is nog maar de vraag. Een persoonlijke aanval hoeft helemaal niet effectief te zijn. Dit heeft te maken met drie empirische assumpties die taalgebruikers hebben. Hierover meer in paragraaf 3.5.

9

1.3 Centrale vraag en werkwijze In deze scriptie wordt gekeken naar het Twittergedrag van Leidse (kandidaat-)raadsleden in de maand voor de gemeenteraadsverkiezingen. Er wordt specifiek gekeken naar de argumentatieve Twitterberichten met als onderwerp de zaak Benno L. Welke strategische manoeuvres maken de politici en wat zegt dit over het actietype tweet? Aan welke normen en waarden dient een politicus zich te houden op Twitter? Welke mogelijkheden en beperkingen biedt een Twitterbericht? Vragen die nog niet beantwoord zijn, omdat de tweet in het verleden nog niet als specifiek actietype is omschreven. Met deze scriptie zal daar verandering in komen. De hoofdvraag van deze scriptie luidt als volgt:

Welke mogelijkheden en/of beperkingen biedt het actietype ‘politieke tweet’ voor politici om door middel van strategische manoeuvres een discussie in eigen voordeel op te lossen?

Om een antwoord te formuleren op deze hoofdvraag wordt eerst in hoofdstuk 2 de theorie van de pragma-dialectiek en in het bijzonder de noties strategisch manoeuvreren en actietype uiteengezet. Vervolgens zal in hoofdstuk 3 dieper worden ingegaan op het sociale medium Twitter en zal de politieke tweet als actietype worden omschreven. Hoofdstuk 4 doet verslag van een onderzoek naar het Twittergedrag van Leidse (kandidaat-)raadsleden. De belangrijkste uitkomsten zullen worden verklaard met behulp van de theoretische uiteenzettingen uit hoofdstuk 2 en 3. Ten slotte wordt er in de conclusie een antwoord geformuleerd op de hoofdvraag en zal er in de discussie onder meer een aanzet worden gegeven tot vervolgonderzoek.

10 2. Theoretisch kader

Discussiëren is voor iedereen een dagelijkse bezigheid. Een discussie tussen moeder en dochter, tussen leraar en leerling en tussen werkgever en werknemer; het is de normaalste zaak van de wereld. Tijdens zo’n discussie wordt er door de discussianten beargumenteerd waarom zij achter een bepaald standpunt staan en vervolgens is het de tegenstander die hierop reageert. Omdat argumentatie zo’n belangrijke rol speelt in het dagelijkse leven, is het een interessant onderzoeksgebied voor wetenschappers. Argumentatietheoretici zijn geïnteresseerd in: ‘alle problemen die zich bij de analyse, beoordeling en presentatie van argumentatie voordoen’ (Van Eemeren et al. 1997: 14). Het doel van deze theoretici is het ontwikkelen van normen, waardoor kan worden vastgesteld of de argumentatie al dan niet deugdelijk is (Wagemans 2009: 8). Zoals in de inleiding naar voren is gekomen, zal in deze scriptie gewerkt worden met de pragma-dialectiek, één van de dominante stromingen binnen de argumentatietheorie. In paragraaf 2.1 zal de standaardversie van de pragma-dialectiek worden besproken. Vervolgens ligt in paragraaf 2.2 de nadruk op de uitgebreide pragma-dialectiek, waarin de notie strategisch manoeuvreren een belangrijke rol speelt. Uit paragraaf 2.3 blijkt dat ook het actietype van belang is voor de analyse, beoordeling en presentatie van argumentatie. De conclusie bestaat ten slotte uit de voornaamste inzichten uit het hoofdstuk.

2.1 De pragma-dialectiek: het ideaalmodel van een kritische discussie Zoals de naam al verraadt, heeft de pragma-dialectiek zowel een pragmatisch als een dialectisch aspect. Het pragmatische aspect betreft de functionele blik op taalgebruik, waarbij alle discussiezetten worden omschreven als taalhandelingen. Het dialectische aspect heeft betrekking op het feit dat er normen zijn ontwikkeld om de redelijkheid van argumentatie te toetsen. In de pragma- dialectiek wordt argumentatie gezien als: ‘een onderdeel van een kritische gedachtewisseling die er – idealiter – op gericht is een verschil van mening tot een oplossing te brengen’ (Van Eemeren et al. 1997: 351). Centraal in deze theorie staat het ideaalmodel van een kritische discussie. Dit ideaalmodel bestaat uit drie bestanddelen. Ten eerste wordt er in het model een beschrijving gegeven van hoe een ideale discussie dient te verlopen. Ten tweede omvat het model een opsomming van de diverse typen taalhandelingen die in de verschillende discussiefasen kunnen voorkomen. Ten slotte zijn er discussieregels opgesteld waarmee kan worden getoetst of de argumentatie die naar voren is gebracht al dan niet redelijk is (Wagemans 2009: 31). Het eerste en het derde bestanddeel hebben betrekking op het dialectische aspect van de theorie en het tweede bestanddeel op het pragmatische aspect. In deze scriptie wordt vooral ingegaan op het dialectische aspect, dus alleen het eerste en het derde bestanddeel zullen in de volgende subparagrafen worden besproken.

2.1.1 De vier fasen van een kritische discussie Een analyticus gaat er bij zijn analyse van een kritische discussie vanuit dat de discussianten hun meningsverschil proberen op te lossen middels een gereguleerde gedachtewisseling over de aanvaardbaarheid van het door de protagonist ingenomen standpunt. De protagonist is degene die een standpunt poneert, zijn discussiepartner die twijfelt aan het standpunt, is de antagonist. Wanneer er enkel sprake is van twijfel wordt er gesproken van een ongemengd verschil van mening.

11 Neemt de antagonist een tegengesteld standpunt in, dan ontstaat er volgens de theorie van de pragma-dialectiek een gemengd verschil van mening. Bij een gemengd meningsverschil wordt de antagonist tevens protagonist van zijn ingenomen standpunt. Dit is onder meer van belang om te bepalen bij wie de bewijslast ligt. De protagonist is namelijk verplicht om zijn standpunt te verdedigen. De antagonist hoeft zijn twijfel daarentegen niet te onderbouwen. Is er sprake van een gemengd verschil van mening, dan zijn er twee protagonisten. In dit geval hebben beide verdedigingsplicht. Een ideale kritische discussie verloopt volgens een vast stramien. De discussianten dienen volgens de pragma-dialectische argumentatietheorie vier discussiefasen te doorlopen. Dit zijn de confrontatiefase, openingsfase, argumentatiefase en afsluitingsfase. Deze stadia worden in een praktijkdiscussie vrijwel nooit expliciet afgehandeld, maar zijn van groot belang voor de analyse en beoordeling. Een kritische discussie begint bij de confrontatiefase. In deze fase wordt het meningsverschil naar voren gebracht. Er is al sprake van een meningsverschil ‘zodra er een standpunt is dat niet door iedereen volledig wordt gedeeld’ (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 18). Dat betekent dat er niet per se onenigheid hoeft te zijn over een bepaald standpunt, alleen het uiten van twijfel is al voldoende voor een verschil van mening. Wanneer het meningsverschil tot uitdrukking is gekomen, vervolgen de discussianten hun kritische discussie in de openingsfase. In deze fase gaan de discussianten na of er voldoende uitgangspunten zijn om een discussie te voeren. Er zijn twee soorten uitgangspunten, namelijk materiële en procedurele. Materiële uitgangspunten hebben betrekking op de inhoud van de discussie. Hebben de deelnemers voldoende gemeenschappelijke normen en waarden en gedeelde kennis om tot een vruchtbare discussie te komen? De procedurele uitgangspunten verwijzen naar de afspraken die de discussianten moeten maken om tot een oplossing van het verschil van mening te komen. Aan welke regels dienen de discussianten zich te houden? De ene spreker of schrijver zal bijvoorbeeld de rol van protagonist moeten innemen en de ander de rol van antagonist. Zo wordt duidelijk bij wie de bewijslast ligt. In de argumentatiefase brengt de protagonist zijn argumenten ten gehoor. Hiermee hoopt hij de antagonist te overtuigen van de aanvaardbaarheid van zijn standpunt. De antagonist zal in deze fase zijn kritiek uiten op het standpunt en de argumenten van de protagonist. Wanneer de antagonist niet direct overtuigd is van de argumentatie van de protagonist, dan zal hij om extra uitleg vragen. Op deze manier kan de structuur van de argumentatie uiterst complex worden (Van Eemeren & Grootendorst 2000: 64). Ten slotte komen de discussianten in de afsluitingsfase. In dit stadium bespreken zij of het verschil van mening is opgelost: ‘A difference of opinion is only resolved when the parties involved in the difference have reached agreement on the question of whether the standpoints at issue are acceptable or not’ (Van Eemeren & Grootendorst 2004: 57-58). De protagonist dient zijn standpunt in te trekken wanneer het meningsverschil in het voordeel van de antagonist is opgelost. Wanneer de protagonist zijn standpunt met succes heeft verdedigd, dan dient zijn tegenstander dit standpunt te aanvaarden.

2.1.2 Redelijkheid van argumentatie toetsen aan de hand van de discussieregels In het ideaalmodel van een kritische discussie doorlopen de protagonist en de antagonist dus vier fasen. In deze fasen moeten alle regels van de dialectische procedure in acht worden genomen (Van

12 Eemeren et al. 1997: 362). Er kunnen namelijk obstakels optreden, waardoor het einddoel – het oplossen van het verschil van mening – in gevaar komt. De tien discussieregels5 moeten ervoor zorgen dat deze belemmeringen niet optreden. Daarnaast kan een analyticus met behulp van deze regels de argumentatie toetsen op redelijkheid (Van Eemeren & Houtlosser 1999: 481). Het overtreden van een van de discussieregels wordt een drogreden genoemd. Een voorbeeld van een discussieregel die kan worden overtreden in de confrontatiefase, is de vrijheidsregel. Deze regel luidt als volgt: ‘Discussianten mogen elkaar niet beletten standpunten, argumenten of twijfel naar voren te brengen’ (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 192). De vrijheidsregel kan onder andere worden overtreden door de tegenstander persoonlijk aan te vallen, door hem als dom of onbetrouwbaar te omschrijven. Ook in de openingsfase kunnen er regels worden geschonden. Een voorbeeld daarvan is de verdedigingsplichtregel. Deze regel schrijft voor dat een protagonist nooit mag weigeren om zijn standpunt te verdedigen. Het grootste deel van de regels heeft betrekking op de argumentatiefase. Een voorbeeld daarvan is de relevantieregel. Deze regel wordt overtreden wanneer een discussiant zijn standpunt verdedigt met non-argumentatie of met argumentatie die geen betrekking heeft op het standpunt. Tot slot kan er ook in de afsluitingsfase een discussiezet worden gedaan die het oplossen van het verschil van mening in gevaar brengt. Volgens de afsluitingsregel mag de protagonist een standpunt dat niet afdoende is verdedigd niet handhaven. Daarentegen mag de antagonist zijn twijfel niet aanhouden als een standpunt wel probaat is verdedigd (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 192).

2.2 Strategisch manoeuvreren: een uitbreiding van de pragma-dialectiek Het ideaalmodel van een kritische discussie staat dus centraal in de pragma-dialectiek. Deze theorie speelt in op het dialectische doel van een discussie, namelijk het op een redelijke manier oplossen van een verschil van mening. Het ideaalmodel zal door discussianten in praktijksituaties niet snel worden benaderd. Discussiefasen worden overgeslagen of door elkaar gehusseld en drogredenen worden ingezet om het meningsverschil in eigen voordeel op te lossen. Wat is dan het nut van een ideaalmodel als discussianten zich er in de praktijk niet aan houden? Het ideaalmodel heeft zowel een heuristische als een kritische functie. Een heuristische functie, omdat het een hulpmiddel vormt ‘om alle elementen bij de analyse te betrekken die relevant zijn voor het beantwoorden van de vraag of een verschil van mening op een redelijke wijze wordt opgelost’ (Kloosterhuis 2001: 102). De kritische functie heeft betrekking op de normen die zijn vastgesteld om de discussie tot een goed einde te brengen (Van Eemeren & Grootendorst 2000: 62-63). Om meer rekening te kunnen houden met de retorische aspiraties van een discussiant, het willen winnen van de discussie, is de pragma-dialectiek uitgebreid met de notie strategisch manoeuvreren. Deze notie doet recht aan het feit ‘dat elke argumentatieve zet in principe altijd tegelijkertijd is gericht op het nastreven van effectiviteit en het handhaven van redelijkheid’ (Van Eemeren 2012: 124). Met behulp van deze notie kan in de analyse van een argumentatieve tekst niet alleen rekening worden gehouden met de dialectische, maar ook met de retorische kant van argumentatie. Hierdoor is de analyse meer op de praktijk gericht. Sterker nog, het leidt tot een: ‘meer verfijnde, meer accurate en meer volledige beschrijving en verklaring van de ‘argumentatieve realiteit” (Van Eemeren et al. 2010: 50).

5 In deze scriptie wordt uitgegaan van de vereenvoudigde versie van de discussieregels. Oorspronkelijk werd er uitgegaan van 15 discussieregels, zie Van Eemeren & Grootendorst (2000: 138-161, 2004: 123-157). Voor de tien regels waarmee in deze scriptie wordt gewerkt, zie Van Eemeren & Snoeck Henkemans (2006: 192).

13 In Van Eemeren en Houtlosser (2002) wordt een voorbeeld gegeven van zo’n meer op de argumentatieve realiteit gerichte analyse. Dit artikel bevat een retorisch-dialectische analyse van een advertorial van de Reynolds Tobacco Company uit 1984. Reynolds Tobacco zou zich schuldig hebben gemaakt aan het propageren van roken onder jongeren. Deze advertorial, die in zijn geheel kan worden geraadpleegd in bijlage 2, is een reactie op deze beschuldiging. Er lijkt in eerste instantie een oprechte poging te worden gedaan om jongeren ervan te overtuigen dat ze niet met roken moeten beginnen. Echter, met dank aan de incorporatie van retorische inzichten in een dialectisch analysemodel, blijkt dat er een retorische strategie wordt gevolgd die ten doel heeft een effect van contraproductiviteit te bewerkstelligen (Van Eemeren & Houtlosser 2002: 60-61). Reynolds Tobacco doet dit in alle discussiefasen. In de confrontatiefase wordt het standpunt gepresenteerd als een vaderlijk advies, iets waar jongeren zich over het algemeen niet snel door laten inpakken. In de openingsfase geeft het tabaksbedrijf aan hoe ditzelfde advies kan worden genegeerd. In de argumentatiefase worden er dusdanig slechte argumenten gegeven, dat het erop lijkt dat er helemaal geen goede redenen zijn om niet te roken. Ten slotte wordt er in de afsluitingsfase niet herhaald dat jongeren niet moeten roken, maar dat ze er over na moeten denken (Van Eemeren & Houlosser 2002: 62-63). Uit dit voorbeeld blijkt dat een discussiant door middel van een strategische manoeuvre in elke fase van de argumentatie zijn retorische aspiraties kan verwezenlijken, zonder dat hij zijn dialectische verplichtingen uit het oog verliest. Zo kan hij in de confrontatiefase het meningsverschil op zo’n manier omschrijven dat hij het het gemakkelijkst kan verdedigen. In de openingsfase zal hij proberen de gemeenschappelijke uitgangspunten in zijn voordeel te omschrijven. In de argumentatiefase wil de discussiant zo effectief mogelijke argumentatie ten gehore brengen. Tot slot zullen in de afsluitingsfase beide discussianten de winst claimen (Wagemans 2009: 58). Lukt het de discussiant niet om een goede balans te vinden en vergeet hij aan zijn dialectische verplichtingen te voldoen, dan is de strategische manoeuvre ontspoord, zoals ook het geval is in de advertorial van Reynolds Tobacco Company. De discussiant begaat dan met andere woorden een drogreden. Wanneer de discussiant juist te veel rekening houdt met zijn dialectische verplichtingen en daarbij zijn retorische doel uit het oog verliest, dan wordt er niet gesproken van een ontsporing, maar van een retorische blunder. Een analyticus gaat ervan uit dat de discussiant in zijn poging om te balanceren tussen redelijkheid en effectiviteit, rekening houdt met de drie aspecten van het strategisch manoeuvreren. Ten eerste wordt er door de protagonist een keuze gemaakt uit het topisch potentieel. Ten tweede is het van belang dat de discussiant zich aanpast aan zijn publiek. Ten slotte maakt hij een selectie uit de presentatiemiddelen die voor handen zijn: ‘Given a certain difference of opinion, speakers or writers may choose the material they find easiest to handle; they may choose the perspective most agreeable for the audience; and they can present their contribution in the most effective wordings’ (Van Eemeren & Houtlosser 1999: 484). In de volgende subparagrafen zal aandacht worden besteed aan deze aspecten.

2.2.1 Keuze uit het topisch potentieel Een analyticus gaat ervan uit dat een discussiant een keuze maakt uit het topisch potentieel dat voor handen is: ‘Het topisch potentieel van een bepaalde discussiefase kan worden omschreven als de verzameling alternatieve zetten die in dat stadium van het oplossingsproces relevant zijn’ (Van Eemeren & Houtlosser 2002: 58). In de advertorial van Reynolds Tobacco Company wordt het

14 standpunt geuit in een soort vaderlijk advies. Dit is een voorbeeld van een keuze uit het topisch potentieel in de confrontatiefase. In de argumentatiefase6 dient de discussiant een zo voordelig mogelijke keuze te maken uit de voorhanden zijnde argumentatieve topieken. Welke argumenten zijn het sterkst? Welke argumenten zullen bij dit publiek op de meeste weerstand stuiten? En welk argumentatieschema is het meest opportuun voor de discussiant? Het argumentatieschema geeft het verband weer tussen het te verdedigen standpunt en de argumentatie. Er zijn drie hoofdsoorten argumentatieschema’s, namelijk argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie, vergelijkingsrelatie en causale relatie. Argumentatie die is gebaseerd op een kentekenrelatie omvat een kenmerk of symptoom van datgene dat in het standpunt wordt beweerd. Bij vergelijkingsargumentatie wordt in het argument een situatie genoemd die overeenkomt met de situatie in het standpunt. Wanneer er een figuurlijke vergelijking wordt gemaakt, dan wordt dat ook wel analogieargumentatie genoemd. Dit is een subcategorie van vergelijkingsargumentatie. Bij causale argumentatie wordt er een oorzakelijk verband gelegd tussen argument en standpunt. Een subcategorie van causale argumentatie is pragmatische argumentatie (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 79-84). Hierbij wordt de nadruk gelegd op de voor- of nadelige gevolgen van het standpunt. In figuur (1) is van elk van de drie hoofdsoorten argumentatieschema’s een voorbeeld gegeven:

Figuur (1): Voorbeelden van de drie hoofdklassen van argumentatieschema’s.

Kentekenargumentatie Vergelijkingsargumentatie Causale argumentatie 1 Joost is een koele kikker. 1 Joost is een koele kikker. 1 Joost is een koele kikker.

1.1 Joost bleef rustig toen de 1.1 Jeroen is ook een koele 1.1 Zijn vader nam hem vroeger juf hem naar voren riep. kikker. altijd mee met bergwandelingen. (1.1’ Rustig blijven in dat soort (1.1’ Jeroen en Joost zijn een situaties is kenmerkend voor eeneiige tweeling. Jeroen is dus (1.1’ Van bergwandelen word koele kikkers.) vergelijkbaar met Joost.) je een koele kikker.)

2.2.2 Selectie uit de presentatiemiddelen De manier waarop een discussiezet wordt gepresenteerd is ook een aspect van strategisch manoeuvreren. De analyticus gaat ervan uit dat in de argumentatiefase van een kritische discussie een discussiant zijn argumenten en kritiek op een redelijke en voordelige manier verwoordt (Wagemans 2009: 61). Politici schakelen veelal de hulp in van speechschrijvers om een zo effectief mogelijk betoog te houden. Zo ook Barack Obama. Zijn legendarische oneliner ‘Yes we can’, die hij meerdere malen herhaalde in zijn speech, was niet door hem zelf verzonnen, maar door zijn toenmalige speechschrijver Jon Favreau. De stilistische keuzes in een speech zijn van groot belang. Een politicus kan er ook voor kiezen om zo vaag mogelijk te blijven, zoals het Leidse gemeenteraadslid Paul Laudy van de VVD. In zijn Twitterbericht van 21 februari 2014 betoogt hij dat

6 In deze scriptie ligt de focus op de argumentatiefase. Uit de verzameling tweets blijkt dat niet alle discussiestadia in een discussie op Twitter worden doorlopen. Er is wel een confrontatiefase, maar de openingsfase en de afsluitingsfase blijven impliciet.

15 de werkwijze van burgemeester Lenferink inzake de huisvesting van Benno L. in Leiden de nodige vragen oproept.

(4) Ferm besluit en communicatie beter. Pakket maatregelen niet scherp en handhaving onduidelijk. Roept nieuwe vragen op. #BennoL @VVDLeiden

Deze tweet lijkt vooral onduidelijk te zijn vanwege de contradictie in de eerste zin. Laudy geeft aan dat het een ferm besluit is, maar vervolgens noemt hij alleen negatieve punten. Wat is nu eigenlijk het standpunt van Laudy? Is hij nu vooral positief of negatief over de handelwijze van de burgemeester? Laudy besluit hier verder niet op in te gaan, waardoor de strekking van de tweet niet duidelijk is. Het gemeenteraadslid zou zich kunnen verschuilen achter het feit dat een tweet niet langer dan 140 tekens mag zijn en dat hij daarom zijn standpunt niet duidelijker kan formuleren dan nu het geval is. Het lijkt echter een strategische manoeuvre van Laudy om over deze delicate kwestie zo vaag mogelijk te blijven.

2.2.3 Aanpassing aan het publiek De drie aspecten van het strategisch manoeuvreren zijn sterk met elkaar verbonden en in de praktijk onafscheidelijk van elkaar. Er is pas sprake van een volwaardige retorische strategie wanneer de drie aspecten systematisch met elkaar convergeren (Van Eemeren & Houtlosser 2002: 60). Maar zijn de aspecten wel alle drie even belangrijk? Van Eemeren en Houtlosser (1999, 2002, 2006) spreken zich niet uit over een bepaalde gradatie in importantie van de drie aspecten. Echter, het lijkt erop dat de aspecten keuze uit het topisch potentieel en selectie uit de presentatiemiddelen in dienst staan van het overkoepelende aspect: aanpassing aan het publiek. Afstemming op de lezer of luisteraar houdt in dat er ‘een bepaalde mate van gemeenschappelijkheid wordt gecreëerd tussen degene die argumenteert en zijn auditorium’ (Van Eemeren & Houtlosser 2002: 59). Zijn de strategische keuzes van een discussiant niet altijd gericht op het publiek? Een discussiant kiest namelijk voor een bepaald argumentatieschema, bijvoorbeeld pragmatisch, als hij denkt dat het publiek daar het gevoeligst voor is. Ook de selectie uit de presentatiemiddelen, bijvoorbeeld de oneliner, herhaling of vaagheid, is gericht op het auditorium. De analyticus gaat ervan uit dat de discussiant in de argumentatiefase zijn argumenten en kritiek op een redelijke en voordelige manier afstemt op de andere partij, ofwel het publiek (Wagemans 2009: 61). Ieder publiek is anders. Het is dan ook van belang dat een discussiant inspeelt op de waarden die een bepaald publiek deelt. Het lijkt geen verstandige keuze om in een Christelijk dorp het standpunt er moeten meer openbare scholen komen te verdedigen met het argument God bestaat niet. De keuze uit het topisch potentieel is dan niet goed afgestemd op het publiek. Ook de selectie uit de presentatiemiddelen kan negatief uitpakken. Het lijkt niet verstandig voor een meester van groep 6 om tijdens zijn betoog diverse moeilijke woorden te gebruiken.

2.3 Elk actietype heeft zijn eigen mogelijkheden en beperkingen In paragraaf 2.1 is naar voren gekomen dat een discussiant zich dient te houden aan de pragma- dialectische discussieregels. Alleen op deze wijze kan hij aan zijn dialectische verplichtingen voldoen. Echter, een strategische manoeuvre heeft ook een retorische dimensie en daarom is de argumentatieve context van groot belang. Een discussie tussen moeder en dochter, het eindbetoog

16 van een advocaat en een debat in de Tweede Kamer zijn alle verschillende argumentatieve actietypen. Het begrip actietype werd geïntroduceerd door Levinson (1992: 69) en staat voor een omgrensde argumentatieve praktijksituatie met eigen regels en conventies. Levinson definieert het begrip als volgt: ‘an activity type refers to a fuzzy category whose focal members are goal-defined, socially constituted, bounded, events with constraints on participants, setting, and so on, but above all on the kinds of allowable contributions’. Een strategische manoeuvre vindt altijd plaats binnen een bepaald actietype. Dat biedt de discussiant mogelijkheden, maar het levert ook beperkingen op. Elk actietype heeft zijn eigen institutionele doel en zijn eigen regels om tot dat doel te komen. Dit zijn vaak ongeschreven regels, die kunnen uitgroeien tot een soort wetten. Zo heeft een politicus, naast de pragma-dialectische discussieregels, ook te maken met het Reglement van Orde7 en de Gedragscode8, hierover meer in hoofdstuk 3. Een discussiant zal in zijn streven naar een geslaagde strategische manoeuvre dus altijd rekening moeten houden met het specifieke actietype: ‘Sommige actietypen lenen zich op grond van hun institutionele eigenschappen bij uitstek voor – of juist niet voor – bepaalde wijzen van strategisch manoeuvreren in een bepaald stadium van een discussie’ (Van Eemeren & Houtlosser 2006: 7). Voor een discussie in de familiaire kring tussen moeder en dochter gelden de regels van het huis. Deze regels kunnen in elk huis verschillen. Het is daarnaast een een-op-eengesprek. Het is niet zo dat een publiek dient te worden overtuigd. Hoe anders is het voor een politicus. Deze moet rekening houden met de institutionele regels en moet naast zijn directe discussiepartner ook het publiek bespelen. Kortom, elk argumentatief actietype is anders. In de analyse van de argumentatie dient hier rekening mee te worden gehouden.

2.4 Conclusie: dialectica en retorica in één model De standaardversie van de pragma-dialectiek van Van Eemeren en Grootendorst (2000, 2004) is gericht op het dialectische doel van een discussie, namelijk het oplossen van een meningsverschil. In deze theorie staat het ideaalmodel van een kritische discussie centraal. Hierin wordt onder meer duidelijk welke fasen een discussiant idealiter moet doorlopen en aan welke discussieregels hij zich dient te houden. Omdat discussianten zich in een discussie niet alleen bekommeren om hun dialectische verplichtingen, maar ook om hun retorische doel – het verschil van mening in eigen voordeel oplossen – hebben Van Eemeren en Houtlosser (1999, 2002, 2006) de notie strategisch manoeuvreren toegevoegd aan de standaardversie van de pragma-dialectiek. Zo zijn zij erin geslaagd om een argumentatietheorie te ontwikkelen waarbij zowel de dialectica als de retorica in ogenschouw worden genomen. Met behulp van de uitgebreide pragma-dialectiek kan een realistischere analyse van de argumentatieve praktijk worden gemaakt. De wetenschap dat elke strategische manoeuvre plaatsvindt binnen een bepaald actietype, dat zijn eigen regels en conventies heeft, is ook van groot belang voor de analyse van een discussie. Elk actietype brengt namelijk zijn eigen beperkingen en mogelijkheden met zich mee. Nu de term

7 Het Reglement van Orde voor de gemeenteraad Leiden 2012 is te vinden op: (laatst geraadpleegd op 06-07-2014). 8 De gedragscode raadsleden en duoleden van de gemeente Leiden 2014 is te vinden op: (laatst geraadpleegd op 06-07-2014).

17 actietype is geïntroduceerd, kan er in het volgende hoofdstuk op voortgeborduurd worden. Daar zal de politieke tweet als actietype worden omschreven. Er zal onder meer specifiek worden gekeken naar de institutionele doelen van een politieke tweet. Tevens komen de institutionele mogelijkheden en beperkingen naar voren.

18 3. De politieke tweet als actietype

Uit hoofdstuk 2 is gebleken dat er strategisch gemanoeuvreerd kan worden in allerlei argumentatieve contexten. De context is zelfs van groot belang voor de manier waarop er strategisch gemanoeuvreerd kan worden. Het zijn namelijk de regels en conventies die gelden binnen het actietype, die bepalen hoe ver een discussiant kan en mag gaan in zijn argumentatie. Elk actietype vraagt om een andere manoeuvre. Actietypen kunnen volgens Van Eemeren (2010: 144) van elkaar worden onderscheiden en preciezer worden gedefinieerd door hun specifieke doelen, conventies en opmaak te omschrijven. In een rechtszitting hebben de betrokkenen te maken met heel andere institutionele regels dan een adverteerder. Laatstgenoemde kan zich meer veroorloven om zijn retorische doel – de verkoop van een product – te behalen, dan een advocaat. Deze dient zich zoveel mogelijk aan de regels te houden, omdat dit de enige manier is waarop het dialectische doel – het oplossen van een verschil van mening – kan worden behaald. In dit hoofdstuk wordt de politieke tweet als actietype omschreven. Een tweet was van oorsprong een antwoord op de vraag ‘What are you doing?’ op het sociale medium Twitter. Echter, Twitteraars bespreken veel meer in een tweet dan alleen wat ze aan het doen zijn. Ze delen foto’s, video’s en linkjes naar bepaalde websites en geven hun mening over films, actualiteiten en politieke issues. Kortom, een tweet is een kleine weblog geworden. In het vakje waar het Twitterbericht moet worden ingetoetst, staat inmiddels dan ook ‘Compose new Tweet’ in plaats van ‘What are you doing’?. In paragraaf 3.1 zal een korte inleiding worden gegeven in Twitter. Vervolgens zullen in paragraaf 3.2 de begrippen politiek en Twitter met elkaar worden verbonden. Waarom begeeft een politicus zich op Twitter? In paragraaf 3.3 wordt de politieke tweet geïncorporeerd in de theoretische inzichten van Van Eemeren (2010) over actietypes. Paragraaf 3.4 omvat een omschrijving van de institutionele doelen van een politieke tweet. Vervolgens zijn in paragraaf 3.5 de regels en conventies van zo’n tweet uiteengezet. De omschrijving van de doelen, regels en conventies maakt het mogelijk om in paragraaf 3.6 een karakterisering te maken van het actietype. Tot slot wordt er in de conclusie kort teruggekeken op de belangrijkste bevindingen uit dit hoofdstuk.

3.1 Discussiëren via Twitter Twitter is een gratis sociaal netwerk waarop geregistreerde gebruikers korte berichtjes van maximaal 140 tekens kunnen plaatsen. Deze tweets zijn openbaar, in tegenstelling tot berichten op bijvoorbeeld Facebook. Ze zijn zelfs voor niet-Twitteraars te vinden door bijvoorbeeld de naam van de gebruiker te googelen. Echter, alleen de volgers, beter bekend als followers, krijgen de tweets op hun homepagina te zien. Zij kunnen vervolgens reageren op de tweet, waardoor een online-discussie ontstaat. In deze discussie speelt het symbool ‘#’ een belangrijke rol. De hashtag, zoals dit symbool wordt genoemd, coördineert een discussie tussen grote of minder grote groepen, die niet met elkaar in verbinding staan (Bruns & Burgess 2011: 1). Door het gebruik van de hashtag kan iedereen meediscussiëren, ook al zijn het geen followers van elkaar. Een leuk voorbeeld waarbij de hashtag een discussie coördineert, dient zich aan op 7 mei 2014. Op deze dag tweet actrice en tv- presentatrice Yolanthe Sneijder-Cabau het volgende:

19 (5) Good morning pretty little island! Back on Ibiza for family-bussiness. Big kiss to you!! http://www.whosay.com/l/gaH8jK3

Yolanthe geeft in deze tweet aan dat zij voor familiezaken terug is op het eiland Ibiza, waarop zij samen met haar man Wesley Sneijder een huis heeft. In haar tweet plaatste ze een link naar een prachtige foto van een eiland dat door moest gaan voor Ibiza. Op de foto stond echter niet Ibiza, maar het wereldberoemde Maya Beach bij de eilandengroep Phi Phi in Thailand. De volgende dag werd Yolanthes fout al snel opgemerkt door andere bekende Nederlanders en er ontstond een hilarische discussie. Zo plaatste collega-presentatrice Renate Gerschtanowitz-Verbaan de volgende tweet:

(6) Heerlijk om weer bij SBS te zijn met dit prachtige uitzicht op het IJ #IJ #yolanthetweet ; )

De foto die aan de tweet is toegevoegd is echter niet van het IJ, maar van de skyline van New York. Ook cabaretier Jochem Myjer voegde zich bij de discussie door #yolanthetweet te gebruiken. Hij stuurde een foto waarop hij in blote bast op het strand staat. Zijn onderschrift was: ‘Groetjes uit Sittard! Heerlijk!’. Ook in het onderzoek, waarvan verslag wordt gedaan in hoofdstuk 4, zal de hashtag veelvuldig terugkomen. De verzamelde tweets hebben bijvoorbeeld als onderwerp #BennoL of #raad071. Dit betekent dat wanneer een Twitteraar #raad071 invult in de Twitter-zoekmachine of op Google, hij een lijst voor ogen krijgt met alle berichten met zo’n vermelding. Daar komt in dit geval nog eens bij dat op de website van het Leidsch Dagblad in de periode voor de gemeenteraadsverkiezingen, alle tweets verschenen met als onderwerp #raad071. Op de voorpagina van de website van de Leidse gemeenteraad verschijnen deze tweets ook buiten verkiezingstijd9. Er kan natuurlijk ook een persoonlijkere discussie plaatsvinden. Zo kan een Twitteraar reageren op een bericht van iemand anders ‘door ‘@’ te typen, gevolgd door iemands gebruikersnaam, of door op de pijl te klikken die rechts naast de tweet staat’ (Collins 2009: 18). Naast reageren op een tweet, kan je deze ook delen. Een Twitteraar neemt dan de tweet over van iemand anders. Het meest geretweete Twitterbericht ooit is de bekende ‘selfie’ die Ellen DeGeneres maakte tijdens de uitreiking van de Oscars in 2014. Op deze selfie poseerde de presentatrice met sterren als Brad Pitt, Bradley Cooper en Julia Roberts. Ook de Leidse gemeenteraadsleden bleken dikwijls gebruik te maken van deze optie. Ze namen tweets over van collega-raadsleden, maar ook van landelijke politici.

3.2 Politiek en Twitter In de inleiding is duidelijk geworden dat Twitter de kloof tussen burger en politiek lijkt te dichten. Twitter is uitgegroeid tot een populair medium onder politici: ‘In de media wordt regelmatig een link tussen Twitter en politiek gelegd. Twitter is dan ook bij uitstek een medium dat wordt omarmt [sic] door politici en politiek betrokkenen’ (Schäfer et al. 2012: 193). Het account van de Amerikaanse president Barack Obama wordt inmiddels door bijna 44 miljoen mensen gevolgd. Ook Nederlandse politici worden op relatief grote schaal bijgehouden door hun achterban. Zo wordt minister-president

9 Zie (laatst geraadpleegd op 06-07-2014).

20 Mark Rutte gevolgd door een kleine 260 duizend mensen. Hiermee haalt hij het overigens bij lange na niet bij zijn collega Geert Wilders, die bijna 330 duizend volgers heeft.10 Waarom hebben deze politici een Twitteraccount? Het lijkt erop dat de grenzen tussen politici en burgers tijdelijk vervagen door de lage drempel om een politicus te benaderen: ‘Burgers kunnen voortaan in een vroeg stadium meepraten over het beleid, politici en overheden kunnen met burgers overleggen over politieke thema’s en burgers kunnen zelf online thema’s op de politieke agenda zetten’ (Aalberts & Kreijveld 2011: 33). Echter, het is niet zo dat er op Twitter sprake is van een gelijkwaardige relatie tussen burger en politicus. Elke Twitteraar heeft namelijk de mogelijkheid om de tweets waarop hij reageert te selecteren (Schäfer et al. 2012: 210-211). Een politicus bepaalt dus zelf welke vragen hij beantwoordt en welke niet: ‘Politici willen de kloof met de burger vooral dichten door meer informatie, niet door meer interactie’ (Aalberts & Kreijveld 2011: 81). Informatie kan bijvoorbeeld worden overgebracht door het verwerken van een link in een tweet. Een politicus kan zodoende zijn volgers beïnvloeden door ze te wijzen op een bepaald nieuwsbericht of interview. Politici willen de burgers via sociale media informatie verstrekken over hun werkzaamheden: ‘Zij denken dat ze burgers via deze weg een inkijkje kunnen verschaffen in hun werk’ (Aalberts & Kreijveld 2011: 76). Dit zou kunnen leiden tot meer begrip van het volk wanneer er belangrijke besluiten moeten worden genomen. Ook gemeenteraadsleden gebruiken Twitter veelal om hun politieke activiteiten te laten zien. In campagnetijd uit dit zich vooral in tweets over de debatten, het flyeren en het plakken van campagneposters. Daarnaast posten ze ook tweets over hun dagelijkse leven buiten de politiek: ‘Gemeenteraadsleden zeggen Twitter te willen gebruiken om te laten zien dat ze niet alleen politicus zijn, maar bijvoorbeeld ook ouder en werknemer’ (Aalberts & Kreijveld 2011: 78). Zo leert de kiezer de politicus kennen.

3.3 Actietype politieke tweet ingedeeld in domein en genre Van Eemeren (2010: 143) onderscheidt communicatieve domeinen, genres, actietypen en concrete taaluitingen. Het actietype politieke tweet kan pas worden omschreven als het is ingedeeld in een communicatief domein en genre. Met behulp van deze indeling kan namelijk worden nagegaan wat het algemene institutionele doel is van het actietype: ‘Communicative activity types which belong to the same communicative domain making use of the same genre of communicative activity share a common institutional point’ (Van Eemeren 2010: 140). Wat wordt er precies bedoeld met domeinen en genres? In een domein zijn diverse algemeen erkende geconventionaliseerde communicatieve praktijken ondergebracht. Een voorbeeld van een communicatief domein is juridische communicatie, dat een aantal zeer geconventionaliseerde communicatieve praktijken herbergt (Van Eemeren 2010: 131). Een genre van een communicatieve activiteit kan worden omschreven als een: ‘socially ratified way of using language in connection with a particular type of social activity’ (Van Eemeren 2010: 139, noot 19). In bepaalde argumentatieve praktijken gebruikt men taal dus op een overeenkomstige wijze. Het genre dat bij het communicatieve domein juridische communicatie hoort, is adjudication ofwel toewijzing. Er zijn diverse actietypen die onder dit genre vallen, zo ook een rechtszaak. Een concrete taaluiting is dan bijvoorbeeld het pleidooi van de advocaat in de O.J. Simpson-moordzaak, zie figuur (2). Er zijn nog veel actietypen niet omschreven. Het is nu zaak om na te gaan tot welk domein en genre de tweet behoort.

10 Obama, Rutte en Wilders hadden dit aantal followers op 06 juli 2014.

21 Een politieke tweet heeft de eigenschappen van twee verschillende communicatieve domeinen, namelijk political communication en interpersonal communication. Het domein politieke communicatie herbergt alle discussies die als onderwerp politiek hebben. Het genre dat bij dit domein hoort, is deliberation, ofwel debatteren. Actietypes als een politiek interview, een debat en een toespraak kunnen worden geschaard onder dit genre, omdat in deze communicatieve praktijken het taalgebruik vergelijkbaar is. De politieke tweet past goed in het domein politieke communicatie. Politici gaan namelijk via Twitter met elkaar in debat over allerlei maatschappelijke kwesties. Ook gaat men in gesprek met de burger. Inhoudelijk wordt er dan gesproken over politiek. Het taalgebruik heeft wellicht meer eigenschappen van het genre communion ofwel persoonlijke omgang, dat bij het domein interpersoonlijke communicatie hoort. Het domein interpersoonlijke communicatie is erg breed en herbergt allerlei persoonlijke discussies. Het genre persoonlijke omgang wordt gekenmerkt door zijn informele taalgebruik. Een gesprek in de lift tussen buren, een liefdesbrief en een verontschuldiging zijn alle voorbeelden van actietypes die behoren tot dit genre. Discussies op sociale media vallen over het algemeen ook onder het domein interpersoonlijke communicatie. Dit zijn namelijk vooral aangelegenheden waarin de sociale contacten worden onderhouden. Ook een politicus wil nog wel eens tweeten over zijn leven buiten de politiek. Het taalgebruik past dan bij het genre persoonlijke omgang. Is er dan wel sprake van een politieke tweet? In de vorige paragraaf is duidelijk geworden dat gemeenteraadsleden Twitter mede gebruiken om de mens achter de politicus te laten zien. Zo leert de kiezer de volksvertegenwoordiger kennen. Ook presenteert de politicus zich hiermee gelijk aan de burger. Het doel hiervan is dat de burger meer sympathie krijgt voor de politicus. Het is dus een politieke strategie en er kan dus wel degelijk worden gesproken van een politieke tweet. Het actietype politieke tweet heeft dus de eigenschappen van verschillende domeinen en genres. Het is met andere woorden een hybride actietype. Toch lijkt er een tweedeling te kunnen worden gemaakt. Er is de politieke tweet, waarin politieke issues worden besproken en de politieke tweet, waarin het leven buiten de politiek centraal staat. De Twitterberichten, waarin politieke issues worden besproken, kunnen het beste worden ondergebracht in het domein politieke communicatie en hebben het kenmerkende taalgebruik van het genre debatteren. De tweets, waarin het leven buiten de politiek centraal staat, hebben meer de eigenschappen van het domein interpersoonlijke communicatie en het genre persoonlijke omgang, waarin vrij informeel met elkaar wordt omgegaan. In figuur (2) is de politieke tweet geïncorporeerd in de theorie van Van Eemeren (2010). Deze figuur is gebaseerd op figuur 5.1 van Van Eemeren (2010: 143).

22 Figuur (2): Incorporatie actietype politieke tweet in theorie Van Eemeren (2010).11

Domeinen van Genres van Communicatieve Concrete taaluitingen communicatieve communicatieve actietypes activiteit activiteit Juridische Toewijzing - Rechtszaak Pleidooi van de communicatie - Arbitrage advocaat in de O.J. - Dagvaarding Simpson-moordzaak. Politieke Debatteren - Politieke tweet Tweet Wilders in communicatie - Algemeen debat voorbeeld (7) in - Gesprek minister- paragraaf 3.4 president Conflictoplossende Bemiddeling - Voogdijbemiddeling Bemiddeling Richard communicatie - Hulpverlening en Tammy over - Informele interventie voogdijschap Vanessa Diplomatische Onderhandelen - Vredesbesprekingen Vredesbespreking communicatie - Handelsverdragen Israël en Palestina in - Diplomatieke nota Camp David Medische Consultatie - Doktersafspraak Bart’s bezoek aan de communicatie - Recept dokter op 13 februari - Gezondheidsrubriek Wetenschappelijke Redetwisten - Boekrecensie Dr. Apt’s recensie van communicatie - Wetenschappelijk de Controversy and artikel Confrontation volume - Presentatie op een conferentie Commerciële Promotie - Advertorial Shell’s krantenartikel communicatie - Verkooppraatje over zijn rol in Nigeria - Advertentie Interpersoonlijke Persoonlijke omgang - Politieke tweet Tweet Galith Mol, zie communicatie - Liefdesbrief voorbeeld 9 in - Verontschuldiging paragraaf 3.4

3.4 De institutionele doelen van de politieke tweet Nu duidelijk is geworden in welke domeinen en genres de politieke tweet kan worden ondergebracht, kunnen de doelen van dit actietype worden omschrijven. In hoofdstuk 2 is duidelijk geworden dat een discussiant volgens de theorie van het strategisch manoeuvreren twee doelen nastreeft, namelijk een dialectisch en retorisch doel. Echter, voor de analyse van een kritische discussie spelen ook de institutionele doelen van het actietype, waarin de argumentatie plaatsvindt, een belangrijke rol: ‘Individual communicative activity types usually have their own specific goals which are instrumental in contributing in a certain way to realizing the institutional point the

11 Figuur 2 is in zijn geheel overgenomen uit Van Eemeren (2010: 143) en is zo verantwoord mogelijk vertaald. Alleen de dikgedrukte voorbeelden zijn door mij toegevoegd.

23 communicative activity type is associated with’ (Van Eemeren 2010: 141). Zo is bijvoorbeeld het institutionele doel van een advertentie het verkopen van het product. Dat geldt niet voor een rechtszaak, daarin moet recht worden gedaan aan de wet. Twitter kan om verschillende redenen worden gebruikt. Volgens de ontwikkelaars van het sociale medium is Twitter de beste manier om met mensen in contact te komen, jezelf te uiten en te ontdekken wat er zich in de wereld afspeelt12. Deze algemene doelen komen overeen met de doelen die politici nastreven met hun gebruik van Twitter. Een politicus uit zich over bepaalde onderwerpen die op de politieke agenda staan, komt met burgers in aanraking en kan daarmee in debat gaan, waardoor hij meekrijgt wat er leeft onder het publiek. In paragraaf 3.2 is naar voren gekomen dat een politicus de burger graag wil informeren over het werk. De politicus wil zichzelf dus uiten over wat hij van bepaalde zaken vindt en wil dit delen met zijn volgers. Dit kan hij doen door standpunten te tweeten, maar ook door links naar nieuwsberichten, debatten of interviews te plaatsen. Geert Wilders laat in zijn berichten over het algemeen duidelijk weten wat zijn mening is. Zo ook in het volgende voorbeeld van 29 mei 2014:

(7) Schandalig!! Kabinet draait accijnsverhoging niet terug maar geeft wel half miljard euro extra aan ontwikkelingshulp. http://www.telegraaf.nl/binnenland/22681971/__Half_miljard_extra_hulp__.html …

In deze scriptie is onderzoek gedaan naar het Twittergebruik van gemeenteraadsleden in de maand voorafgaande aan de verkiezingen. In campagnetijd is het belangrijk dat men zich profileert als de geschikte kandidaat van de juiste partij. In de inleiding werd duidelijk dat Barack Obama’s campagneteam van 2008 veel aandacht had besteed aan sociale media. Andere politici hebben geleerd van deze strategie en promoten zichzelf op een gepassioneerde manier op Twitter. Zo ook Paul Sneijder, die op de kandidatenlijst van de PvdA voor de Europese verkiezingen van mei 2014 stond. Op 21 mei stuurt hij de volgende tweet de wereld in:

(8) Stem op mij als u een sociaal Europa wil. #PvdA lijst 3, #5. http://bit.ly/1lTJA5k #EP2014 #BNR #R1J Pls retweet!

Gemeenteraadsleden hebben naast hun baan als raadslid, ook nog een belangrijk deel van hun leven naast de politiek. Twitter is een ideaal podium voor de politicus om de kiezer te laten zien wat zijn dagelijkse bezigheden buiten de raad zijn. Galith Mol geeft naast haar werk als woordvoerder Onderwijs en Jeugd van de Leidse raad ook les aan 4 havo. Dit toont zij door eens in de zoveel tijd een tweet te plaatsen over haar leerlingen, zoals op 20 mei 2014:

(9) Al die examenleerlingen werken hard..maar ik heb ook heel veel respect voor al die collega's die nu bezig zijn met enorme stapels nakijkwerk

Een politicus kan dus verschillende doelen hebben met het plaatsen van Twitterberichten. Dit lijken echter allemaal subdoelen te zijn. Zeker voor gemeenteraadsleden in campagnetijd kan er een hoofddoel worden geformuleerd, namelijk: het winnen aan populariteit om zodoende meer kans te maken om verkozen te worden als raadslid.

12 Voor meer informatie, zie: (laatst geraadpleegd op 06-07-2014)

24 Hoe hangt dit overkoepelende institutionele doel samen met het dialectische en het retorische doel uit de uitgebreide pragma-dialectiek, omschreven in hoofdstuk 2? Wanneer een politicus het dialectische doel – het oplossen van een verschil van mening – uit het oog verliest, door bijvoorbeeld een drogreden te begaan, dan zou dat ten koste kunnen gaan van zijn populariteit. Taalgebruikers beseffen over het algemeen terdege wat wel en niet geoorloofd is in een discussie. Hierover meer in de volgende paragraaf. Daarnaast lijkt het retorische doel – het winnen van de discussie – ook van belang om het institutionele doel te behalen. Wanneer de discussie op Twitter gewonnen wordt, dan zou dit de populariteit van de kandidaat ten goede kunnen komen.

3.5 Regels en conventies in de politieke tweet Voor elk actietype gelden andere regels en conventies. Deze regels en conventies bepalen uiteindelijk hoe ver een discussiant mag gaan om zijn retorische doelen te behalen. Voor een politieke tweet is het, in tegenstelling tot een Tweede Kamer-debat of een raadsvergadering, lastig te bepalen wat de regels en conventies zijn. Tijdens een raadsvergadering is het de voorzitter die er op moet toezien dat het Reglement van Orde wordt gehandhaafd. Op internet is er meestal geen scheidsrechter die zegt wat je wel en niet mag doen. Wel dient elke Twitteraar zich te houden aan de ‘Twitter-regels’13. Hierin staat onder meer dat er ‘geen directe, specifieke gewelddadige bedreigingen jegens anderen’ mogen worden gepubliceerd of geplaatst. Wanneer een gebruiker een Twitter-regel overtreedt, dan kan zijn account worden opgeschort. Bedreigingen zijn daarnaast natuurlijk ook bij wet verboden. ‘In Nederland worden dagelijks ongeveer 35.000 bedreigingen via Twitter geuit. Circa 200 daarvan zijn zo serieus dat de politie besluit er werk van te maken. Dat leidt vrijwel iedere dag tot een arrestatie of berisping’14. Er is geen voorbeeld bekend van een politicus die werd aangehouden vanwege berichten die hij op Twitter plaatste. Maar dat ook volksvertegenwoordigers uit moeten kijken met wat ze op Twitter zetten, spreekt voor zich. Het Reglement van Orde zorgt voor structuur tijdens vergaderingen binnen de institutionele muren van de Kamer of raad. De Gedragscode ziet toe op wat er buiten deze muren gebeurt. In artikel 2 lid 1 van de ‘Gedragscode raadsleden en duoleden van de gemeente Leiden 2014’ staat omschreven hoe raadsleden met elkaar dienen om te gaan: ‘Raadsleden gaan binnen en buiten de raadzaal op respectvolle wijze met elkaar en anderen om zowel mondeling en schriftelijk als in de (sociale) media’. Ook op Twitter dienen raadsleden elkaar dus met respect te behandelen. Volgens artikel 2 lid 2 is het de voorzitter van de raad of raadscommissie die de leden hierop kan aanspreken. De wet geldt natuurlijk voor alle actietypen, terwijl de Twitter-regels en de Gedradscode voorbeelden zijn van specifieke institutionele regels die gelden voor een politieke tweet. Spelen daarnaast ook de pragma-dialectische discussieregels een rol op Twitter? Politici zullen wanneer ze een tweet plaatsen niet met de tien discussieregels op schoot zitten. Echter, politici doen er wel verstandig aan om niet te snel en te veel regels te overtreden. Dit heeft te maken met drie empirische assumpties over wat taalgebruikers vinden passen binnen de normen van talige situaties. Ten eerste weten zij waar de grenzen liggen van de dialectische redelijkheid. Ten tweede vertrouwen zij erop dat ook de andere partij zich hiervan bewust is. Ten slotte gaan de taalgebruikers ervan uit

13 Deze Twitter-regels zijn te raadplegen op: (Laatst geraadpleegd op 06-07-2014). 14 Bron: (Laatst geraadpleegd op 06-07-2014).

25 dat zij en hun gesprekpartners erop kunnen worden aangesproken als zij onredelijk discussiegedrag vertonen (Van Eemeren et al. 2010: 51-52). In de inleiding werd aangegeven dat de persoonlijke aanval van Van der Luit wel eens effectief zou kunnen zijn geweest. Echter, in de wetenschap dat taalgebruikers dus wel degelijk weten wat wel en niet toelaatbaar is, lijkt het erop dat het begaan van een drogreden helemaal niet zo positief hoeft uit te pakken. Het is uiteindelijk het publiek, de kiesgerechtigde burger, die voor zichzelf de rol van beoordelaar op zich zal nemen. Het publiek op Twitter is zeer divers. Elke Twitteraar heeft zijn eigen opvatting over normen en waarden. De een vindt een persoonlijke aanval niet storend en dus geoorloofd in een kritische discussie. De ander vindt deze drogreden niet legitiem en zal daardoor wellicht partij kiezen voor de discussiant die persoonlijk is aangevallen. Om dit te voorkomen is het van belang dat altijd de schijn van redelijkheid wordt gewekt, zodat het lijkt alsof het dialectische doel in ere wordt gehouden. Ook vaagheid of onduidelijkheid kan gunstig uitpakken bij een persoonlijke aanval: ‘Een argumentum ad baculum of een argumentum ad hominem is vaak effectiever als het dreigement of de aantijging indirect of in bedekte termen plaatsvindt’ (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 112). Hierboven zijn vier verschillende regels genoemd waarmee een politicus rekening moet houden in een tweet. Het lijkt erop dat deze regels eigenlijk op hetzelfde neer komen. Zo mag je volgens alle regels – de wet, de Twitter-regels, de Gedragscode en de discussieregels – bijvoorbeeld niemand bedreigen of discrimineren. Naast deze regels, is er nog een aantal praktische beperkingen dat wordt opgelegd door het actietype tweet. De eerste beperking is het maximumaantal tekens van 140, waarin de boodschap moet worden verwoord. Het actietype tweet dwingt de politicus om zo kort en bondig mogelijk zijn boodschap te formuleren. Dit leidt veelal tot afkortingen, het weglaten van interpunctie en het toevoegen van linkjes naar artikelen of interviews. Deze institutionele beperking van de tweet biedt ook mogelijkheden voor een politicus. Zo kan hij bijvoorbeeld doelgericht vaag blijven over een belangrijk onderwerp, omdat hem simpelweg niet meer ruimte is geboden voor een heldere uitleg. In de raad of Kamer kan de politicus uitgebreider de tijd nemen om zijn standpunt met argumenten te onderbouwen. De maximumspreektijd wordt wel van te voren bepaald. Wanneer de tijd van de spreker verstreken is, wordt hij door de voorzitter verzocht op te houden. Een discussie op Twitter is, zoals in paragraaf 3.1 al is gebleken, geen regulier gesprek. De hele wereld kan meekijken en zich mengen in de discussie. Dit is de tweede praktische beperking van het actietype. Een politicus moet oppassen dat hij geen blunders begaat, want deze staan binnen een paar minuten op alle nieuwssites. Ook deze beperking brengt echter mogelijkheden met zich mee. Juist omdat iedereen meekijkt en alles snel wordt overgenomen door journalisten, kan men gemakkelijk ‘scoren’. Kortom, een politicus moet zich altijd bewust zijn van het feit dat het publiek de externe beoordelaar is, die beslist of het meningsverschil is opgelost en in wiens voordeel.

3.6 Karakterisering van de politieke tweet in termen van een actietype Nu de dialectische doelen, regels en conventies, en dus de argumentatieve praktijk van de politieke tweet, zijn uiteengezet, kan het actietype worden gekarakteriseerd. In hoofdstuk 2 is naar voren gekomen dat een ideale kritische discussie bestaat uit een confrontatiefase, openingsfase, argumentatiefase en afsluitingsfase. Deze indeling is echter gebaseerd op een ideaalmodel, terwijl hier een actietype wordt omschreven. Een discussie verloopt in de praktijk niet precies zoals in het ideaalmodel is voorgeschreven. Een actietype is een beschrijving van de argumentatieve realiteit.

26 Vandaar ook dat Van Eemeren (2010: 146) vier tegenvoeters van de discussiefasen gebruikt voor het karakteriseren van het actietype. Dit zijn: ‘the initial situation, the starting points, the argumentative means, and the outcome of argumentative discourse’. In de initial situation, ofwel de confrontatiefase, van de politieke tweet wordt het verschil van mening aan het licht gebracht. De politicus is protagonist van het standpunt dat hij inneemt en hij heeft dan ook bewijslast. Vervolgens is het aan de antagonist om dit standpunt in twijfel te trekken of een tegengesteld standpunt in te nemen. Wie de antagonist is, is niet helemaal duidelijk. Het kan zijn dat de tweet bedoeld is voor een specifieke gebruiker. In dit geval vinden er analytisch gezien twee discussies plaats. Er is een discussie tussen politicus en de desbetreffende Twitteraar. Echter, op Twitter kan iedereen meelezen en dat betekent dat er meerdere personen zijn die het standpunt in twijfel trekken. De tweede discussie vindt dan plaats tussen politicus en het publiek dat meeleest. Is de boodschap van de politicus gericht aan het algemene publiek, dan is er analytisch gezien sprake van een discussie tussen politicus en publiek. In hoofdstuk 2 is duidelijk geworden dat de discussianten in de openingsfase na moeten gaan of er voldoende uitgangspunten zijn om een discussie te voeren. Er zijn materiële en procedurele uitgangspunten, in dit geval starting points genoemd. De procedurele uitganspunten zijn de regels die in de vorige paragraaf zijn omschreven. Deze regels worden niet expliciet vermeld voorafgaand aan de discussie. Men gaat ervan uit dat deze regels bij elke discussiant bekend zijn. De materiële uitgangspunten hebben betrekking op de inhoud van de discussie. Hebben de deelnemers voldoende gemeenschappelijke normen en waarden en gedeelde kennis om tot een vruchtbare discussie te komen? Dit is moeilijk te bepalen, omdat iedereen die de beschikking heeft over een internetverbinding een Twitteraccount aan kan maken. Het publiek is dan ook te divers om te kunnen bepalen of er voldoende materiële uitgangspunten zijn. De starting points worden dus niet expliciet vermeld in een discussie via Twitter. Welke argumentative means kan een discussiant inzetten in de argumentatiefase? De institutionele regels bepalen welke argumentatieve zetten zijn toegestaan. Stel dat een politicus zich in een tweet schuldig maakt aan non-argumentatie, door bijvoorbeeld argumentatie aan te dragen die niet slaat op het standpunt dat moet worden verdedigd, dan overtreedt hij de pragma- dialectische relevantieregel. Echter, hij overtreedt geen institutionele regels. Een politicus moet wel heel ver gaan voordat hij de Twitter-regels of de Gedragscode schendt. Er is dus veel vrijheid voor een volksvertegenwoordiger op Twitter. Naast deze institutionele regels, speelt ook een beperking van het actietype een belangrijke rol. De argumentatie moet in 140 tekens worden geformuleerd en moet dus kort en bondig zijn. In hoofdstuk 4 zal duidelijk worden dat deze beperking ervoor zorgt dat het standpunt veelal impliciet blijft. Het is lastig om te bepalen wat de outcome of the argumentative discourse is. Is er sprake van een discussie tussen politicus en een specifieke Twitteraar, dan kunnen beiden in de afsluitingsfase de winst claimen. Ook het publiek, dat de discussie heeft gevolgd, zal voor zichzelf uitmaken wie de winnaar is. Het is niet zo dat alle beoordelaars dezelfde discussiant zullen uitroepen tot winnaar. Het kan zijn dat bijvoorbeeld een politicus van de PVV of Leefbaar met een PVDA’er in discussie is. Een beoordelaar die meer sympathie heeft voor de PVDA zal eerder geneigd zijn om zijn favoriet als winnaar te bestempelen. Andersom zal dit ook het geval kunnen zijn. Het is moeilijk te toetsen wie het publiek als winnaar heeft bestempeld. Dit zou bijvoorbeeld kunnen blijken aan de hoeveelheid positieve reacties op de tweet, maar verder blijft dit implicet. Van een discussie tussen politicus en publiek is het wellicht nog lastiger te bepalen in wiens voordeel het meningsverschil is opgelost. Zowel de protagonist als de verschillende antagonisten kunnen de winst claimen.

27 Nu de vier tegenvoeters van de argumentatiefasen zijn doorlopen, kan er een schematisch overzicht worden weergegeven van de karakterisering van het actietype politieke tweet. Dit schema, dat is afgebeeld in figuur (3), is gebaseerd op figuur 5.2 van Van Eemeren (2010: 151).

Figuur (3): Karakterisering van het actietype tweet.

Kritische discussie Confrontatiefase Openingsfase Argumentatiefase Afsluitingsfase Communicatieve Beginsituatie Startpunten Argumentatie Mogelijke actietype uitkomst Politieke tweet 1 discussie: Procedurele Standpunt en 1 discussie: - Verschil van uitgangspunten: ondersteunende - Discussianten mening tussen * Institutionele argumenten. bepalen uitkomst protagonist regels discussie. politicus en - Twitter-regels Standpunt veelal antagonist -Gedragscode impliciet vanwege 2 discussies: publiek. beperking van - Discussianten * Overige regels maximumaantal bepalen uitkomst 2 discussies: - Wet tekens van 140. discussie. - Verschil van - Discussieregels - Publiek bepaalt mening tussen voor zichzelf protagonist Materiële uitkomst politicus en uitgangspunten: discussie. antagonist - Publiek te divers specifieke om dit na te gaan. Uitkomst Twitteraar. discussie blijft - Verschil van Uitgangspunten impliciet. mening tussen tijdens discussie protagonist niet expliciet politicus en geformuleerd. antagonist publiek.

Uit figuur (3) blijkt dat de openingsfase en de afsluitingsfase niet worden doorlopen in de politieke tweet. Dit is een gevolg van de beperking van het maximumaantal tekens van 140. Ook de diversiteit van het publiek speelt hierbij een belangrijke rol. Er is weinig ruimte voor de discussianten om aan te geven wat de uitgangspunten zijn, sterker nog de materiële uitgangspunten zijn zelfs helemaal niet vast te stellen vanwege de diversiteit van het publiek. De uitkomst van de discussie blijft om dezelfde redenen impliciet. Naast het ruimtegebrek zal iedere discussiant voor zichzelf beslissen of het meningsverschil is opgelost en in wiens voordeel. Dat de belemmering van het maximum aan 140 tekens een belangrijke rol speelt, is eveneens af te leiden uit het feit dat veelal zelfs het standpunt impliciet blijft.

28 3.7 Conclusie: de politieke tweet afgebakend als actietype In dit hoofdstuk is de politieke tweet omschreven als actietype. Dit is van belang, omdat er hierdoor meer inzicht is gekomen in de argumentatieve praktijk. Het ideaalmodel van een kritische discussie is een ideaal waar alleen naar gestreefd kan worden. Uiteindelijk is het het actietype dat bepaalt hoe ver een discussiant kan en mag gaan in zijn argumentatie. De institutionele doelen en regels zijn namelijk voor elk actietype anders. Uit dit hoofdstuk bleek dat het overkoepelende institutionele doel van de politieke tweet als volgt kan worden omschreven: het winnen aan populariteit om zodoende meer kans te maken om gekozen te worden tot bijvoorbeeld raadslid. De regels waaraan een politicus zich moet houden zijn de wet, de Twitter-regels, de Gedragscode en de pragma- dialectische discussieregels. Deze regels komen veelal op hetzelfde neer. Zo is iets dat bij wet verboden is logischerwijs ook niet toegestaan volgens de Twitter-regels. De explicitering van de institutionele doelen en de regels en conventies van het actietype tweet zou kunnen leiden tot een betere analyse van een kritische discussie. Nu de politieke tweet als actietype is omschreven kan in het volgende hoofdstuk een praktijkgerichte analyse worden gemaakt van 59 argumentatieve politieke tweets. Welke strategische manoeuvres worden er gemaakt? Wordt hierbij rekening gehouden met de institutionele doelen, regels en conventies van het actietype? Hebben de beperkingen en mogelijkheden van het actietype de inhoud van de boodschap beïnvloed?

29 4. Strategisch manoeuvreren van Leidse politici op Twitter

In dit hoofdstuk zal verslag worden gedaan van een onderzoek naar het Twittergebruik van de Leidse (kandidaat-)raadsleden. Er zal worden ingegaan op de strategische manoeuvres die de politici maken in hun tweets met als onderwerp Benno L. Op 15 februari 2014 werd bekend dat de ex-zwemleraar, die eind 2013 op vrije voeten kwam nadat hij zijn gevangenisstraf voor het misbruiken van jonge zwakbegaafde kinderen had uitgezeten, in het geheim door burgemeester Lenferink in Leiden was gehuisvest. Nadat de woonplaats door NRC Handelsblad bekend werd gemaakt – dit artikel is in zijn geheel terug te vinden in bijlage 1 – ontstond er onrust in Leiden. Een deel van de bevolking oefende druk uit op burgemeester Lenferink, maar hij werd gesteund door bijna de voltallige raad. Op de sociale media Facebook en Twitter uitten diverse Leidenaren hun onvrede over het beleid van Lenferink. Op Twitter kunnen politici direct worden aangesproken en dat gebeurde dan ook met enige regelmaat. (Kandidaat-)raadsleden gingen daarnaast met elkaar in debat over het onderwerp. Zoals in hoofdstuk 3 duidelijk is geworden, is het hoofddoel van politici om op Twitter te gaan, het winnen aan populariteit om zodoende meer kans te maken om te worden verkozen. Er werd veelvuldig informatie verstrekt over bijvoorbeeld een raadsvergadering, een onderzoek onder wijkbewoners van Benno L. en debatten. Er waren ook diverse tweets waarin politici hun standpunt met argumentatie onderbouwden. Ze maakten strategische keuzes om zo de discussies op Twitter te kunnen winnen. Hoeveel politici hebben op Twitter gediscussieerd over Benno L.? Welke strategische manoeuvres werden er gemaakt door deze politici? Hebben ze voldoende aandacht aan hun dialectische verplichtingen besteed of begingen ze drogredenen? Op deze vragen zal in dit hoofdstuk antwoord worden gegeven. In paragraaf 4.1 zal worden ingegaan op het politieke landschap in de gemeente Leiden. In paragraaf 4.2 zal ik aangeven hoe ik te werk ben gegaan. Vervolgens wordt in paragraaf 4.3 het corpus geïntroduceerd waarmee in dit onderzoek is gewerkt. Het gaat hier, zoals gezegd, om een verzameling tweets van (kandidaat-)raadsleden van de gemeente Leiden. Paragraaf 4.4 omvat de belangrijkste uitkomsten van de corpusanalyse. Deze bevindingen zullen worden verklaard met behulp van de literatuurstudie in hoofdstuk 2 en de omschrijving van het actietype in hoofdstuk 3. Ten slotte wordt in de conclusie kort teruggekeken op de belangrijke uitkomsten van het onderzoek.

4.1 Het politieke landschap in Leiden Volgens artikel 8 van de Gemeentewet15 is het aantal leden van een gemeenteraad afhankelijk van het inwonertal. Elke gemeente bestaande uit 100.001-200.000 inwoners heeft een raad van 39 zetels. Leiden heeft in januari 2013 119.807 inwoners16 en zijn gemeenteraad bestaat dus uit 39 zetels. Het college van burgemeester en wethouders van Leiden bestaat uit de burgemeester, vijf wethouders en de gemeentesecretaris. Zij zijn verantwoordelijk voor het dagelijks gevoerde beleid. In figuur (4) wordt duidelijk hoe de samenstelling is van de gemeenteraad per 3 maart 2010.

15 De gemeentewet is te raadplegen op: (Laatst geraadpleegd op 06-07-2014). 16 Dit blijkt uit een onderzoek van BOA (BeleidsOnderzoek en Analyse). Voor alle kerncijfers van de gemeente Leiden kunt u terecht op: (laatst geraadpleegd op 06-07-2014).

30 Figuur (4): Samenstelling van de gemeenteraad per 3 maart 2010.

Zetels Wethouders Totaal 39 5 D66 10 2 PVDA 6 VVD 6 1 SP 4 1 CDA 4 1 GroenLinks 4 Stadspartij Leiden 2 Ontzet Leefbaar Leiden 1 ChristenUnie 1 Partij voor de Dieren 1

In de aanloop naar de verkiezingen van 2014 stelden drie andere partijen zich verkiesbaar. Dit waren de Libertarische Partij, Partij van Tegenwoordig en Partij Sleutelstad. Van deze drie partijen deed alleen Partij Sleutelstad mee aan de verkiezingen van 2010. Het lukte de partij toen echter niet om een zetel te bemachtigen in de raad. De Libertarische Partij en Partij van Tegenwoordig deden voor het eerst mee met de verkiezingen. In 2014 deden dus in totaal dertien partijen mee aan de Leidse gemeenteraadsverkiezingen. In figuur (5) is de samenstelling van de raad na de verkiezingen van 19 maart op een rijtje gezet. De grote winnaar was D66. Stadspartij Leiden Ontzet verdween uit de raad. Leefbaar Leiden is de enige lokale partij die een zetel, zelfs twee, in de raad heeft weten te bemachtigen.

Figuur (5): Samenstelling van de gemeenteraad per 19 maart 2014.

Zetels Wethouders Totaal 39 5 D66 12 2 PVDA 5 1 VVD 5 1 SP 5 1 CDA 4 GroenLinks 4 Leefbaar Leiden 2 ChristenUnie 1 Partij voor de Dieren 1

4.2 Onderzoeksopzet Voor deze scriptie zijn ruim een maand lang alle (kandidaat)-gemeenteraadsleden met een Twitteraccount gevolgd. Op 15 februari 2014 werd bekend dat Benno L. in Leiden was gehuisvest.

31 Vanaf dat moment zijn de tweets met als onderwerp Benno L. van alle actief twitterende Leidse politici verzameld tot aan de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014. In totaal waren er 334 kandidaten17 voor de 39 zetels van de Leidse gemeenteraad. Van deze 334 kandidaten heb ik van 176 het Twitteraccount gevonden. Het is niet zo dat alle overige 159 kandidaten geen Twitteraccount hebben. Het kan zijn dat ze wel een account hebben, maar hem niet gebruiken. Daarnaast is er een aantal politici met een beschermd account, waardoor de tweets niet openbaar zijn. Ten slotte kan het zijn dat ik sommige politici simpelweg niet heb kunnen vinden, terwijl ze wel een account hebben. In figuur (6) staat van elke partij hoeveel kandidaten er actief zijn op Twitter.

Figuur (6): Actieve twitteraars per partij.

Partij Twitterende Totaal aantal Percentage kandidaten kandidaten D66 38 50 76% PVDA 26 36 72.2% VVD 21 28 75% SP 10 32 31.3% CDA 25 50 50% GroenLinks 25 39 64.1% Stadspartij Leiden 7 25 28% Ontzet Leefbaar Leiden 7 15 46.7% ChristenUnie 8 25 32% Partij voor de Dieren 5 13 38.5% Libertarische Partij 1 1 100% Partij van 1 7 14.3% Tegenwoordig Partij Sleutelstad 2 13 15.4% Totaal 176 334 52.7%

Uit figuur (6) blijkt dat het voornamelijk de grote landelijke partijen zijn waarvan de leden actief zijn op Twitter. D66, PVDA, GroenLinks en VVD spannen de kroon18. Daarentegen valt het percentage actieve twitteraars van de SP tegen. Slechts 31.3 procent van de kandidaten heeft een (openbaar) Twitteraccount. Van de 176 kandidaten hebben er 47 iets over Benno L. getweet. In figuur (7) wordt duidelijk hoeveel Twitterende kandidaten van de verschillende partijen een bericht over Benno L. op Twitter hebben geplaatst.

17 In eerste instantie waren er 335 kandidaten. Echter, Jan Boer, kandidaat-raadslid en mede-oprichter van Stadspartij Leiden Ontzet, overleed op 9 februari 2014. 18 De Libertarische Partij heeft het hoogste percentage, maar die had slechts een kandidaat.

32 Figuur (7): Actieve twitteraars per partij die over Benno L. hebben bericht.

Partij Getweet over Benno L. Twitteraars Percentage D66 10 38 26.3% PVDA 8 26 30.8% VVD 6 21 28.6% SP 4 10 40% CDA 3 25 12% GroenLinks 8 25 32% Stadspartij Leiden 0 7 0% Ontzet Leefbaar Leiden 5 7 71.4% ChristenUnie 2 8 25% Partij voor de Dieren 1 5 20% Libertarische Partij 0 1 0% Partij van 0 1 0% Tegenwoordig Partij Sleutelstad 0 2 0% Totaal 47 176 26.7%

Uit figuur (7) blijkt dat ‘slechts’ 26.7 procent van de actief twitterende politici in de maand voor de verkiezingen iets over de zaak Benno L. heeft getweet. Dit zou kunnen betekenen dat het een zeer delicaat onderwerp was, waardoor de overgrote meerderheid besloot om hierover niets op Twitter te plaatsen. Leefbaar Leiden was de partij die procentueel veruit het meeste over de ex-zwemleraar kwijt wilde. Leefbaar was de enige partij die tegen de huisvesting van de veroordeelde pedoseksueel was en de leden plaatsten dan ook zeer felle tweets. Niet alleen de accounts van de (kandidaat-)raadsleden zijn gevolgd, ook de accounts van de verschillende partijen. Alle dertien Leidse politieke partijen, die hebben meegedaan aan de verkiezingen, hebben een eigen Twitteraccount. Van de 13 partijen hebben er 9 iets over Benno L. getweet. Alleen VVD, Stadspartij Leidens Ontzet, Partij voor de Dieren en Partij Sleutelstad plaatsten niets. Deze 9 accounts komen bovenop de 47 accounts waarop een of meerdere tweets over Benno L. was geplaatst. In totaal zijn er dus 56 accounts met tweets over Benno L. Hierop stonden 172 bruikbare tweets19. Van deze 172 tweets zijn er 59 waarin argumentatie voorkomt. Deze 59 tweets vormen de basis van dit onderzoek en zullen in de volgende paragraaf worden geïntroduceerd.

4.3 Introductie corpus Het corpus van 59 argumentatieve tweets is op een rijtje gezet in bijlage 3. Wat al snel opvalt zijn de verschillende subonderwerpen van de tweets. Nadat bekend werd dat Benno L. in Leiden was gehuisvest, ontstonden er op Twitter meerdere discussies. Er werd bijvoorbeeld beargumenteerd dat Benno L. niet welkom was in Leiden of dat de werkwijze van de burgemeester (niet) goed was. De 59 argumentatieve tweets zijn dan ook onderverdeeld in verschillende categorieën. In bijlage 4 en 5

19 De overige tweets heb ik bij voorbaat moeten verwijderen, omdat ze te onduidelijk waren of te indirect over Benno L. gingen.

33 wordt duidelijk welke tweets onder welke categorie worden geschaard. In figuur (8) zijn alle subonderwerpen op een rijtje gezet. Tevens wordt duidelijk hoeveel tweets er over een bepaald subonderwerp gaan.

Figuur (8): Subonderwerpen van de politieke tweets.

Subonderwerp Aantal tweets Werkwijze burgemeester + Huisvesting Benno L. in Leiden20 28 Media (o.a. uitzending P&W en artikel NRC) 7 Buurtonderzoek SP 6 Aanvallen op raadsleden of partijen 5 Demonstraties 5 Extra raadsvergadering 4 Overig (Stem op Leefbaar, kerken helpen Benno L., schooldebat en 4 kosten huisvesting) Totaal 59

Uit figuur (8) blijkt dat over het subonderwerp Werkwijze burgemeester + Huisvesting Benno L. in Leiden veruit het meeste is getweet. Het gaat vooral om steunbetuigingen aan het adres van burgemeester Lenferink, maar er werd ook harde kritiek geleverd, zoals in de volgende tweet van Wesley Friedhoff, kandidaat-raadslid van Leefbaar Leiden:

(10) Burgemeester Leiden kiest belangen pedofiel boven de veiligheid van het kind. http://bit.ly/1kIZe6k #Leiden #PVV #Pedo

In een aantal gevallen is het niet direct duidelijk in welke categorie de tweet moet worden ondergebracht. Er zijn dan meerdere mogelijkheden21. Voorbeeld (11) omvat zo’n tweet:

(11) @zaltochniet Wij willen weten wat buurtbewoners zélf vinden van de "nieuwe buurman", ipv via de media allemaal dingen te roepen.

Deze tweet is afkomstig van Louk Rademaker, raadslid van de SP, en zou kunnen worden ondergebracht in twee categorieën, namelijk Buurtonderzoek SP en Media. In dit geval is gekozen voor Buurtonderzoek SP, omdat dit het hoofdonderwerp is.

4.4 Corpusanalyse: strategische manoeuvres (kandidaat-)raadsleden In bijlage 4 staan de reconstructies van alle argumentatieve tweets. In deze reconstructies wordt gekeken naar de strategische manoeuvres van de politici. Er wordt omschreven in hoeverre de tweets van de gemeenteraadsleden geanalyseerd kunnen worden in termen van de drie aspecten van het strategisch manoeuvreren. Tevens heeft er een beoordeling van de argumentatie

20 Deze subonderwerpen vielen veelal samen. Vandaar dat ze in een categorie zijn onderverdeeld. 21 Er is in dat geval gekozen voor het onderwerp waarop de tweet het meest betrekking heeft. In bijlage 4 ziet u om welke tweets het gaat. De tweet is ondergebracht in de categorie die als eerste is genoemd in de reconstructie.

34 plaatsgevonden. Is er sprake van een ontsporing van de argumentatie of heeft het gemeenteraadslid zich aan de dialectische en institutionele regels gehouden? In bijlage 4 wordt ook duidelijk wie de tweets hebben verstuurd en op welke datum. In bijlage 5 worden de resultaten op een rijtje gezet. Voordat de belangrijkste uitkomsten worden gepresenteerd, bespreek ik eerst de grootste obstakels, waarop in ben gestuit tijdens het reconstrueren van de politieke tweets. Het eerste obstakel houdt nauw verband met een beperking van het actietype. Het maximumaantal tekens van 140 maakt het voor de Twitteraar lastig om zowel het standpunt als de argumentatie expliciet te formuleren. Eva de Bakker, raadslid van de SP, tweet op 17 februari 2014 het volgende:

(12) @JaapJansen Leiden is al sinds de 80-jarige oorlog Stad van Vluchtelingen.

In deze tweet wordt alleen het argument expliciet geformuleerd. Het standpunt blijft impliciet, maar kan als volgt worden gereconstrueerd: Benno L. is welkom in Leiden. Ik heb geprobeerd om in deze gevallen de impliciete standpunten en argumenten op een zo verantwoord mogelijke wijze te reconstrueren. Een ander obstakel deed zich voor bij het identificeren van het argumentatieschema. Het is voor een analysator in de praktijk namelijk lastig te bepalen of hij te maken heeft met argumentatie die is gebaseerd op een kentekenrelatie of met argumentatie die is gebaseerd op een causale relatie. Wordt het standpunt verdedigd door in het argument een bepaald kenmerk te noemen van hetgeen in het standpunt wordt beweerd of wordt er een oorzakelijk verband gelegd tussen argument en standpunt? In de praktijk is dit lastiger te bepalen dan in theorie: ‘Niet alleen zijn causale relaties een soort kentekenrelaties, maar omgekeerd geldt ook dat kentekenrelaties vaak iets causaals hebben’ (Jansen et al. 2010: 166). In de toekomst zou hier een duidelijker onderscheid in moeten komen. Om tot een zo betrouwbaar mogelijke analyse te komen, is het van belang dat meerdere analysatoren onafhankelijk naar de probleemgevallen kijken. Ik heb dit onderzoek echter zelfstandig verricht en de probleemgevallen op een zo verantwoord mogelijke wijze ingedeeld in een bepaald argumentatieschema. Een voorbeeld van een probleemgeval is (13).

(13) Vanavond in #raad071 het debat over de huisvesting van Benno L. Trots op mijn stad, die heeft laten zien dat redelijkheid zegeviert.

Deze tweet van Sabine Verschoor, gemeenteraadslid van D66, is geanalyseerd als kentekenargumentatie, maar zou ook kunnen worden geschaard onder causale argumentatie. Bij een causale relatie luidt de ‘als…dan’-zin als volgt: Als de redelijkheid zegeviert dan leidt dit tot trotsheid. De trotsheid vloeit bij deze interpretatie voort uit redelijkheid. Kortom, er is een oorzakelijk verband gelegd. Ik heb echter voor de volgende ‘als…dan’-zin gekozen: Als de redelijkheid zegeviert, dan is dat iets om trots op te zijn. Het zegevieren van redelijkheid is in dit geval een kenmerk van een stad om trots op te zijn. Nu de grootste obstakels, waarop ik tijdens het reconstrueren van de politieke tweets ben gestuit, zijn uiteengezet, kunnen de belangrijkste uitkomsten worden gepresenteerd. In de volgende subparagrafen wordt verslag gedaan van een analyse van de strategische manoeuvres van de Leidse (kandidaat-)gemeenteraadsleden voor de verkiezingen van maart 2014.

35 4.4.1 Topisch potentieel: keuze voor kentekenargumentatie In hoofdstuk 2 is duidelijk geworden dat een strategische manoeuvre bestaat uit drie aspecten, namelijk keuze uit het topisch potentieel, aanpassing aan het publiek en selectie van de presentatiemiddelen. In deze subparagraaf wordt ingegaan op de keuze uit het topisch potentieel van gemeenteraadsleden op Twitter. Uit het onderzoek blijkt dat veruit de meeste argumentaties zijn gebaseerd op een kentekenrelatie. Uit hoofdstuk 2 en in de vorige paragraaf is gebleken dat dit argumentatie is die een kenmerk of symptoom omvat van datgene dat in het standpunt wordt beweerd. De volgende tweet van Arjen Liemburg, duolid en kandidaat-raadslid van de PVDA, omvat argumentatie gebaseerd op een kentekenrelatie:

(14) @Tomas_Kok duo-raadslid dat enkel de landelijke tv-studio's afstruint, heeft nu kritiek op partij die wel de wijk in gaat #wereldvreemd

Liemburg valt in deze tweet duolid Tomas Kok van Leefbaar Leiden aan. Het standpunt van Liemburg is: Tomas Kok is wereldvreemd. De nevenschikkende argumenten – meerdere argumenten ‘die alleen gezamenlijk als een voldoende verdediging van het standpunt kunnen gelden’ (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 59) – die het standpunt moeten ondersteunen, luiden als volgt: hij heeft kritiek op een partij die wel de wijk in gaat en zelf struint hij alleen de landelijke tv-studio’s af. Beide argumenten omvatten volgens Liemburg kenmerken van iemand die wereldvreemd is. In figuur (9) wordt duidelijk hoe vaak de gemeenteraadsleden kozen voor kentekenargumentatie, causale argumentatie of vergelijkingsargumentatie.

Figuur (9): Argumentatieschema’s van de politieke tweets.

Argumentatieschema Aantal tweets Kentekenargumentatie 49 Causale argumentatie 4 Pragmatische argumentatie (subcategorie causaal) 5 Vergelijkingsargumentatie 1 Totaal 59

Uit figuur (9) blijkt dat kentekenargumentatie inderdaad veruit het meest werd gebruikt door de gemeenteraadsleden. In drie van de 49 gevallen van kentekenargumentatie is er sprake van autoriteitsargumentatie. Er is sprake van autoriteitsargumentatie wanneer er in de argumentatie een expert aan het woord komt. Autoriteitsargumentatie is een vorm van kentekenargumentatie, omdat hetgeen de autoriteit zegt, kan worden gezien als een teken voor de aanvaardbaarheid van het standpunt (Garssen 1997: 11). Voorbeeld (15) omvat een tweet van Eelco Smit en is een duidelijk voorbeeld van autoriteitsargumentatie.

(15) Teeven staat achter Leidse burgemeester http://www.nu.nl/politiek/3705554/teeven-staat- achter-leidse-burgemeester.html … via @NUnl

In deze tweet wordt Fred Teeven aangehaald als autoriteit. Hij staat achter de Leidse burgemeester Lenferink en dat kan dus worden gezien als een teken voor de aanvaardbaarheid van het standpunt

36 van Smit. Het standpunt van Smit is impliciet, maar kan als volgt worden gereconstrueerd: we moeten achter onze burgemeester staan. Twitter biedt de mogelijkheid om met twee klikken op de muis autoriteitsargumentatie op te voeren. Dit kan door middel van de retweet, eerder besproken in hoofdstuk 3. Rechts onder elke tweet staat het kopje retweet. Door dat aan te klikken en vervolgens te bevestigen dat je het zeker weet, zet je de desbetreffende tweet in zijn geheel op je homepagina. Op deze pagina wordt vervolgens duidelijk aangegeven dat de tweet officieel niet van jou is, maar van degene van wie je het hebt overgenomen22. Op deze manier is het duidelijk dat je het standpunt van deze Twitteraar deelt en dat dit standpunt wordt ondersteund door autoriteitsargumentatie. Een retweet ziet er als volgt uit:

Afbeelding (1): Tomas Kok retweet een bericht van Henk Bres.

Retweeted by Tomas Kok

· Henk Bres@henkbres Feb 15

@SloosDaan Dan gewoon zwaar aanpakken die smeerpijp en Leiden uitgooien want je weet ik mot die viezerikken niet bah!!

Op Twitter treft men dus twee varianten van autoriteitsargumentatie aan. De gemakkelijkste manier is de retweet. Een Twitteraar kan er echter ook voor kiezen om in zijn eigen tweet een autoriteit aan te halen.

4.4.2 Presentatiewijze: maximaal aantal tekens vormt grootste belemmering Het lijkt lastig voor een Twitteraar om zijn boodschap extra kracht bij te zetten met een selectie uit de presentatiemiddelen. Een Twitterbericht bestaat namelijk uit maximaal 140 tekens. Stijlfiguren als de herhaling, pleonasme en tautologie dragen niet bij aan een kort en bondige formulering. Sterker nog, het lijkt erop dat zelfs het maken van volzinnen op Twitter niet voor iedereen altijd even gemakkelijk is. De boodschap wordt veelal puntsgewijs genoteerd en dat werkt niet mee aan de begrijpelijkheid. Dit wordt onderstreept door voorbeeld (16). In deze tweet richt Paul Laudy, fractievoorzitter van de VVD, zich tot de specifieke Twitter-gebruiker VanDerLubben.

(16) @VanDerLubben buurt informeren is beter dan geheim. hebben ouders ook recht op. politiek, want geen 1mans beslissing waarbij je alles ziet

In dit voorbeeld worden geen volzinnen geformuleerd, maar wordt puntsgewijs de kern van de boodschap duidelijk gemaakt door Laudy. Verder lijkt het erop dat er niet veel tijd in de tweet is gestopt. Laudy maakt namelijk geen gebruik van hoofdletters. Het lijkt erop dat de fractievoorzitter van de VVD vergeet dat niet alleen VanDerLubben dit bericht leest, maar ook een aanzienlijke hoeveelheid andere Twitteraars. Laudy maakt wel enigszins gebruik van interpunctie. Ook dat wordt door gemeenteraadsleden nog wel eens achterwege gelaten.

22 De berichten die de Leidse gemeenteraadsleden hebben geretweet zijn niet opgenomen in het onderzoek.

37 Het maximum aan 140 tekens, waaruit een tweet mag bestaan, leidt er ook toe dat politici veelal erg stellig zijn in hun uitspraken. In de raad hebben ze nog de mogelijkheid om hun uitspraken te nuanceren, op Twitter wordt ze die mogelijkheid niet geboden. Ook Wesley Friedhoff, kandidaat- raadslid voor Leefbaar Leiden, draait niet om zijn mening heen. In voorbeeld (17) geeft Friedhoff aan waarom hij vindt dat Benno L. niet in Leiden zou mogen wonen.

(17) Pedofiel Benno Larue is absoluut niet welkom in Leiden. Wij moeten onze kinderen beschermen!!! #PVV #Pedo #Leiden pic.twitter.com/iVVI8BbSQR

Friedhoff geeft zijn boodschap een extra krachtige lading mee door het gebruik van ‘absoluut’. In 26 tweets uit het corpus staan van dit soort krachttermen en/of overdrijvingen. Voorbeelden hiervan zijn: ‘als zodanig’, ‘onvoorstelbaar’, ‘sneaky’, ‘hulde’ en ‘ditjes en datjes’. Ondanks de beperkingen die het actietype tweet met zich meebrengt, is er dus toch een aantal strategische keuzes gemaakt betreffende de presentatiemiddelen. In bovenstaand voorbeeld is naast de krachtterm nog een stijlfiguur te zien. Friedhoff geeft aan dat ‘wij’ onze kinderen moeten beschermen. Andere politici spreken bijvoorbeeld van ‘onze’ stad. Deze politici presenteren zich hierdoor als één met de burger. Naast het creëren van het ‘wij-gevoel’, wordt de burger ook twee keer expliciet aangesproken door een gemeenteraadslid. Daan Sloos, fractievoorzitter van Leefbaar Leiden, spreekt de burger aan met ‘u’ in voorbeeld (18).

(18) En heeft u het gezien allemaal Het zijn allemaal pakken en stropdassen die beslissen Of BennoL kan blijven De elite beslissen voor het volk

Tot slot is er het gebruik van de retorische vraag. Dit is een overtuigingsmiddel, omdat er door deze manier van formuleren een gedeelde mening wordt gesuggereerd: ‘Als de lezer het voorstel in de retorische vraag accepteert, accepteert hij ook meteen het standpunt (of het advies) dat de retorische vraag met zich mee brengt’ (Visser 2011: 58). De retorische vraag komt vier keer voor in de verzameling tweets. Hieronder volgt een voorbeeld van een tweet met daarin een retorische vraag. In Figuur (10) worden vervolgens de stijlfiguren, die voorkomen in het corpus, op een rijtje gezet.

(19) @kaatje36 Ja. Er lijkt een zware polarisatie gaande die dus wel meevalt in praktijk. Komt missch. door podium voor bep. minderheid in media?

Figuur (10): Stijlfiguren in de politieke tweets.

Stijlfiguur Aantal figuren Krachttermen / woordkeuzes die boodschap extra kracht bijzetten 26 Wij-gevoel / een met de burger 5 Retorische vraag 4 Directe aanspreking 2 Beeldspraak 2 Sarcasme 1 Citaat 1 Totaal 41

38

Het maximumaantal tekens waaruit een tweet mag bestaan, vormt een belemmering voor de presentatiewijze. In het corpus komen bijvoorbeeld geen drieslagen, herhalingen en tautologieën voor. Toch blijven er voldoende stijlfiguren over die niet veel ruimte in beslag nemen. Denk aan de directe aanspreking, de retorische vraag en de overdrijving. Uit figuur (10) blijkt wel dat in veel tweets krachttermen zijn toegevoegd of is gekozen voor een opvallende woordkeuze, maar verder hebben de politici weinig gebruik gemaakt van stijlfiguren.

4.4.3 Adaptatie: politicus verliest publiek uit het oog In hoofdstuk 2 heb ik betoogd dat de keuze uit het topisch potentieel en de selectie van de presentatiemiddelen, aspecten zijn die in dienst staan van het overkoepelende aspect: adaptatie. Uit de voorgaande subparagrafen is gebleken dat de gemeenteraadsleden hebben gekozen voor kentekenargumentatie. Daarnaast bleek het lastig om de argumentatie kracht bij te zetten met stilistische middelen. Sterker nog, in het corpus komen diverse onduidelijke, slordige en puur puntsgewijze tweets voor. Een politicus zou op Twitter rekening moeten houden met twee antagonisten, namelijk de specifieke persoon of groep die hij aanspreekt en het publiek dat meeleest. Dat publiek wordt nog wel eens uit het oog verloren door de (kandidaat-)gemeenteraadsleden. In voorbeeld (19) spreekt Eva de Bakker de Twitteraar Kaatje36 aan. Kaatje36 en De Bakker voeren een discussie via Twitter en zij zullen elkaar begrijpen, omdat ze beiden op de hoogte zijn van de achtergrondinformatie. Echter, de meelezer heeft niet direct kennis van de achtergrondinformatie. Hij zal eerst de hele discussie moeten teruglezen voordat hij de tweet begrijpt. Voorbeeld (20) omvat eveneens een tweet, waarin de protagonist zijn tweede antagonist uit het oog verliest. In dit geval is het Peter Top, kandidaat- raadslid van Leefbaar Leiden, die zich alleen richt tot Twitteraar Chrisdewaard en niet tot het publiek. Deze tweet is alleen te begrijpen met kennis van de achtergrondinformatie.

(20) @chrisdewaard dat is vragen naar de bekende weg ;) ergens waar de bevolkings dichtheid laag is.

Dat betekent niet dat er geen enkel gemeenteraadslid rekening heeft gehouden met het publiek. In hoofdstuk 3 is naar voren gekomen dat de # (hashtag) de discussie coördineert. Door het gebruik van de hashtag is de tweet namelijk gemakkelijker te vinden. De tweets van een gemeenteraadslid die hashtags gebruikt, wordt waarschijnlijk dan ook door meer mensen gelezen. Van de 59 tweets zijn er 24 met een hashtag. Zes tweets bezaten zelfs twee of meer #’s. Tweet (13) van Sabine Verschoor, gemeenteraadslid van D66, is slim aangepast aan het publiek, want ze schrijft ‘trots op mijn stad’. Daarnaast heeft ze #raad071 in haar tweet verwerkt, zodat het bericht zowel op de homepagina van het Leidsch Dagblad als van de gemeenteraad terecht is gekomen. Hieronder wordt de tweet herhaald:

(13) Vanavond in #raad071 het debat over de huisvesting van Benno L. Trots op mijn stad, die heeft laten zien dat redelijkheid zegeviert.

Politici hebben de mogelijkheid om een linkje aan de tweet toe te voegen. De gemeenteraadsleden bleken meerdere malen gebruik te maken van deze optie. In 18 van de 59 tweets werd een link

39 geplaatst. De linkjes leidden bijvoorbeeld tot nieuwsberichten, radio-interviews en artikelen op de partijwebsites, waarmee de standpunten en argumentaties kunnen worden verduidelijkt voor het publiek. Ondanks de uitzonderingen, die wel rekening hebben gehouden met het publiek, verloor het merendeel van de politici het meelezende publiek uit het oog, zodra het in discussie ging met een specifieke Twitteraar. Een politicus dient rekening te houden met het feit dat hij niet alleen een discussie voert met deze specifieke antagonist, maar ook met het publiek.

4.4.4 Beoordeling: retorische en institutionele doel gaan ten koste van dialectische doel Uit hoofdstuk 3 is gebleken dat politici zich aan een aantal regels moeten houden als ze een tweet versturen. Ze moeten zich zoals iedereen aan de wet houden. Daarnaast zijn er de institutionele regels, namelijk de Twitter-regels en de Gedragscode. Dit zijn institutionele regels, omdat ze specifiek gericht zijn op politiek en tweets. Ten slotte is het voor politici ook belangrijk om niet te snel en te vaak drogredenen te begaan. Het publiek heeft deze overtredingen van de pragma-dialectische discussieregels over het algemeen wel in de gaten. In datzelfde hoofdstuk is een institutioneel doel voor politici op Twitter geformuleerd, namelijk: het winnen aan populariteit om zodoende meer kans te maken om verkozen te worden. Om dit institutionele doel te bereiken, dient de politicus in ieder geval zijn retorische doel – het winnen van de discussie – te behalen. Wanneer een politicus op de juiste manier strategisch manoeuvreert weet hij deze doelen te behalen, maar houdt hij ook rekening met het dialectische doel, het komen tot een oplossing van het verschil van mening. Dit doel kan alleen worden bereikt wanneer de discussiant zich houdt aan de dialectische en institutionele regels. Hebben de gemeenteraadsleden zich aan deze regels gehouden? Dat iedereen zich aan de wet heeft gehouden moge duidelijk zijn. Niemand is opgepakt. Ook lijken alle politici zich aan de Twitter-regels te hebben gehouden. Er zijn namelijk geen tweets of accounts verwijderd. Volgens de Gedragscode moeten politici zowel binnen als buiten de raadzaal respectvol met elkaar omgaan, ook op sociale media. Respectvol is een lastig te beoordelen begrip, maar dat Aad van der Luit zich in voorbeeld (3) niet erg respectvol opstelt tegen collega-politicus Tomas Kok is wellicht een understatement. Hieronder wordt voorbeeld (3), dat eerder in hoofdstuk 1 werd besproken, herhaald:

(3) Hoe #Thomas Kok van Leefbaar Leiden kan zeggen dat we personen de stad uit moeten trappen. Het is zelf weggejaagd uit Utrecht Dom mens

In deze tweet wordt een pragma-dialectische discussieregel overtreden. Iemand afschilderen als dom is namelijk een directe persoonlijke aanval. Daarnaast is hier ook sprake van een tu-quoque, het aanwijzen van een tegenstrijdigheid in woord en daad (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 193). Van der Luit wijst namelijk op het feit dat Kok zelf ook uit Utrecht is weggejaagd en om die reden zou hij niet mogen zeggen dat Benno L. uit Leiden moet vertrekken. Van der Luit is zeker niet de enige die zich niet aan de pragma-dialectische discussieregels heeft gehouden. In bijlage 4 staat bij elke tweet of er een drogreden is begaan, en zo ja welke. Van de 59 tweets die zijn onderzocht, zijn er 24 drogredelijk. Dit is ruim veertig procent en dat lijkt een groot percentage te zijn. Er kan worden verondersteld dat het percentage drogredelijke argumentaties in de raad lager ligt. Dit is

40 echter alleen met zekerheid te zeggen nadat er een vergelijkend onderzoek heeft plaatsgevonden tussen argumentaties op Twitter en in de raad. In zes tweets waren zelfs twee drogredenen aan te wijzen. Er zijn dus in totaal 29 drogredenen begaan door de (kandidaat-)gemeenteraadsleden. In figuur (11) worden deze drogredenen genoemd.

Figuur (11): Drogredenen in de politieke tweets.

Drogreden Aantal Overhaaste generalisatie 6 Directe persoonlijke aanval 5 Drogreden van de stroman 5 Argumentum ad populum 3 Onduidelijkheidsdrogreden 3 Pathetische drogreden 3 Tu quoque 2 Verkeerd gebruik autoriteit 1 Hellend vlak 1 Totaal 29

De drogreden die het vaakst werd begaan, is de overhaaste generalisatie. Dit is een ontsporing van een strategische manoeuvre, omdat er uit een te klein aantal waarnemingen wordt geconcludeerd dat het in het algemeen zo is (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 110). Op de partijpagina van de SP werd op 21 februari 2014 zo’n drogreden begaan:

(21) Buurtbewoners Apollolaan akkoord met plaatsing Benno L., blijkt uit SP-onderzoek http://bit.ly/1jQJmeI

Waarom is dit een overhaaste generalisatie? Er lijkt op het eerste gezicht geen ontsporing te zijn. Dit is een overhaaste generalisatie, omdat de SP een buurtonderzoek heeft gehouden onder vijftig gezinnen die in de Apollolaan wonen. Echter, de Apollolaan bestaat uit meerdere grote flats. Alleen in de flat waar Benno L. woont, zijn al meer dan vijftig ouderen woonachtig. De SP kan uit zo’n klein onderzoek nooit concluderen dat de buurtbewoners van de Apollolaan akkoord zijn met de huisvesting van Benno L. Daar zijn te weinig mensen voor geïnterviewd. De directe persoonlijke aanval komt vijf keer voor in het corpus. De tweet van Van der Luit in (3) was een voorbeeld van zo’n overtreding. Daarnaast komt ook de drogreden van de stroman vijf keer voor in het corpus. Dit is een overtreding van de standpuntstregel. Deze regel schrijft voor dat een aanval op een standpunt geen betrekking mag hebben op een standpunt dat niet door de andere discussiant naar voren is gebracht (Van Eemeren & Snoeck Henkemans 2006: 192). In voorbeeld (22) en (23) wordt deze regel overtreden.

(22) Lekkere volksvertegenwoordiger: @SloosDaan van LL geeft aan dat hij de mening van de buurtbewoners totaal irrelevant vindt. #BennoL

(23) @PietjePotent2 Leefbaar Leiden kiest voor de veiligheid van het kind. En niet voor de belangen van de pedofiel zoals burgemeester Lenferink.

41

Voorbeeld (22) omvat een tweet van Jos Olsthoorn, kandidaat-raadslid van GroenLinks. Er is hier sprake van een drogreden van de stroman, omdat de uitspraak die Daan Sloos heeft gedaan wordt overdreven of uit zijn verband getrokken. Wat Sloos precies heeft gezegd weet ik niet, maar dat hij de mening van de buurtbewoners totaal irrelevant vindt, lijkt overdreven. Voorbeeld (23) omvat een tweet van Wesley Friedhoff, kandidaat-raadslid van Leefbaar Leiden. In deze tweet schuift hij burgemeester Lenferink een fictief standpunt in de schoenen. Friedhoff beschuldigt Lenferink ervan de belangen van de pedofiel boven die van het kind te kiezen. Dat standpunt heeft Lenferink nooit ingenomen. Voor de overige drogredenen die zijn begaan door de (kandidaat-)gemeenteraadsleden, zie bijlage 4. Waarom zijn deze ontsporingen karakteristiek voor het actietype politieke tweet? Het lijkt erop dat vooral het ontbreken van een scheidsrechter en het impliciet blijven van de procedurele uitgangspunten, leiden tot ontsporingen van de argumentaties. In de raad is er wel een scheidsrechter en is er expliciet vermeld welke regels gehanteerd worden. Op Twitter worden de politici niet gecorrigeerd als ze zich niet aan de regels houden. Er is namelijk niemand die ze corrigeert. Daarnaast zullen er zeer weinig Twitteraars zijn die precies weten wat de institutionele regels zijn. De onduidelijkheidsdrogreden23 is ook karakteristiek voor het actietype, omdat het wordt veroorzaakt door de belemmering van het maximum aan 140 tekens.

4.5 Conclusie: ontspoorde strategische manoeuvres kenmerkend voor actietype In dit hoofdstuk is verslag gedaan van een analyse van 59 argumentatieve tweets. Er is omschreven in hoeverre de tweets van de gemeenteraadsleden geanalyseerd kunnen worden in termen van de drie aspecten van het strategisch manoeuvreren. De Leidse gemeenteraadsleden kozen over het algemeen voor kentekenargumentatie uit het topisch potentieel. Wat betreft de presentatiewijze wordt het de politicus niet gemakkelijk gemaakt op Twitter. Een tweet bestaat uit maximaal 140 tekens en dat maakt het niet eenvoudig om een boodschap extra lading mee te geven door bijvoorbeeld een stijlfiguur. Politici verloren daarnaast hun publiek nog wel eens uit het oog. Een Twitteraar dient rekening te houden met twee antagonisten, namelijk de persoon of groep waar hij zich tot richt en het publiek dat meeleest. Veel tweets waren echter slordig en onduidelijk. Zeker wanneer de context niet direct duidelijk was. Het gebruik van hashtags was daarentegen wel goed in orde. 24 van de 59 tweets hadden een of meerdere hashtags. Ook heeft er een beoordeling van de argumentaties plaatsgevonden. Zijn de strategische manoeuvres redelijk? In totaal zijn er 29 ontsporingen geconstateerd. Dat betekent dat het retorische en institutionele doel in deze argumentaties de overhand hadden. Het lijkt erop dat er op Twitter gemakkelijker drogredenen worden begaan dan bijvoorbeeld in de raad. Dit is echter alleen met zekerheid te zeggen, nadat er een vergelijkend onderzoek heeft plaatsgevonden. Toch is het aannemelijk dat door het ontbreken van een officiële scheidsrechter en het impliciet blijven van de procedurele uitgangspunten, de politicus sneller een drogreden begaat, dan wanneer deze wel expliciet waren geweest. De onduidelijkheidsdrogreden is karakteristiek voor het actietype politieke

23 Het is niet helemaal duidelijk wanneer er sprake is van een onduidelijkheidsdrogreden, want wat is precies onduidelijk taalgebruik? Ik heb ervoor gekozen om de argumentatie als onduidelijk te bestempelen op het moment dat ik het niet begreep of het meerdere keren terug moest lezen om het te begrijpen.

42 tweet, omdat de argumentatie, door de belemmering van het maximumaantal van 140 tekens, op een zo kort en bondig mogelijke manier moet worden gepresenteerd.

43 5. Conclusie en Discussie

Nu de theorie van de uitgebreide pragma-dialectiek is uiteengezet, de politieke tweet als actietype is omschreven en er verslag is gedaan van het onderzoek naar de strategische manoeuvres van gemeenteraadsleden op Twitter, kan er in dit hoofdstuk antwoord worden gegeven op de hoofdvraag. Paragraaf 5.1 omvat dit antwoord. Vervolgens zal er in paragraaf 5.2 worden aangegeven wat het belang is van deze scriptie. Wat voegt deze scriptie toe aan de theorie van de uitgebreide pragma-dialectiek? Daarnaast zal ook kritisch worden gekeken naar de tekortkomingen van dit onderzoek. Ten slotte wordt er in deze paragraaf een voorstel gedaan voor vervolgonderzoek.

5.1 Conclusie In deze scriptie is de volgende hoofdvraag geformuleerd: Welke mogelijkheden en/of beperkingen biedt het actietype ‘politieke tweet’ voor politici om door middel van strategische manoeuvres een discussie in eigen voordeel op te lossen? Om deze vraag te beantwoorden is in hoofdstuk 2 een literatuurstudie gedaan. Deze literatuurstudie, waaruit bleek dat met behulp van een omschrijving van de argumentatieve context, een meer praktijkgerichte analyse van argumentatie kan worden gemaakt, diende als opstap naar hoofdstuk 3. In hoofdstuk 3 is de politieke tweet als actietype omschreven. Dit is van belang, omdat de regels en conventies die binnen een bepaald actietype gelden, bepalen hoe ver een discussiant mag gaan in zijn argumentatie. De institutionele regels van de politieke tweet zijn de Twitter-regels en de Gedragscode. Wanneer een Twitteraar de Twitter-regels overtreedt, dan kan zijn account worden opgeschort. Houdt een politicus zich niet aan de Gedragscode, dan kan hij hierop worden aangesproken in de raad. Naast de institutionele regels moet elke Twitteraar zich natuurlijk aan de wet houden. Tevens lijkt het verstandig voor een discussiant om zich aan de pragma-dialectische discussieregels te houden. Hij is dit echter niet verplicht. De procedurele uitgangspunten worden voor aanvang van de discussie niet geëxpliciteerd, maar dat betekent niet dat een taalgebruiker niet op de hoogte is van wat wel en niet geoorloofd is. Het publiek op Twitter is echter zeer divers. De een vindt een persoonlijke aanval aanvaardbaar, de ander vindt het verwerpelijk. Een politicus moet hierin dus een afweging maken. Twitter brengt daarnaast een aantal belemmeringen met zich mee. Zo is de discussie voor iedereen zichtbaar en mag een tweet uit slechts 140 tekens bestaan. Dit maximumaantal tekens zorgt ervoor dat in discussies op Twitter de openingsfase en de afsluitingsfase impliciet blijven. De procedurele en de materiële uitgangspunten worden dus niet expliciet genoemd, ook de vraag of de discussie is opgelost en in wiens voordeel, wordt niet beantwoord. Deze beperkingen bieden echter ook mogelijkheden. Een politicus kan gemakkelijk scoren, doordat zijn tweets snel worden overgenomen door de media en door veel mensen worden gelezen. Daarnaast kan een Twitteraar opzettelijk vaag blijven bij een delicaat onderwerp, zoals bijvoorbeeld de huisvesting van Benno L. Politici kunnen zich hierbij verschuilen achter het feit dat hen simpelweg niet meer ruimte is geboden. In hoofdstuk 4 is een corpusonderzoek naar Twitterende (kandidaat-)gemeenteraadsleden uitgewerkt. Uit de analyse van 59 argumentatieve politieke tweets blijkt dat de politici over het algemeen kozen voor kentekenargumentatie. Het maximum aan 140 tekens bleek een belemmering voor de strategische manoeuvres. Veel tweets waren te slordig en onduidelijk en te weinig op het publiek gericht. Ook slaagden de politici er niet of nauwelijks in om hun boodschap kracht bij te

44 zetten met behulp van stijlfiguren. Het is lastig aan te tonen of het institutionele doel – het winnen aan populariteit om zodoende meer kans te maken om verkozen te worden tot raadslid – is behaald. Om de overtuigingskracht van de tweets te peilen, zou aan het publiek moeten worden gevraagd in wiens voordeel de discussie is opgelost. Tot slot hielden de (kandidaat-)gemeenteraadsleden niet altijd rekening met hun dialectische verplichtingen. Sterker nog, ruim veertig procent van de strategische manoeuvres bleek te ontsporen. Het lijkt erop dat in het actietype politieke tweet sneller een drogreden wordt begaan dan bijvoorbeeld in de raad. Het ontbreken van een scheidsrechter en het feit dat de procedurele uitganspunten impliciet blijven, zouden daarin een belangrijke rol kunnen spelen. De drogreden die karakteristiek is voor het actietype, is de onduidelijkheidsdrogreden. De belemmering van het maximumaantal van 140 tekens kan tot vage en onduidelijke tweets leiden.

5.2 Discussie Om de theorie van het strategisch manoeuvreren aan te vullen en te verbeteren is het van belang dat zoveel mogelijk actietypes worden omschreven. Zoals eerder gezegd leiden deze omschrijvingen tot betere en meer op de praktijk gerichte analyses van argumentatie. Deze scriptie voegt de politieke tweet toe aan de lijst met omschreven actietypes. Het bleek dat de tweet in het algemeen een te breed begrip is, omdat Twitter voor allerlei doeleinden kan worden gebruikt. Een puber bericht over zijn vervelende docent Nederlands, een journalist over het nieuws en een politicus over zijn standpunt ten opzichte van dat nieuws. Vandaar dat in deze scriptie puur is gekeken naar de politieke tweet. In deze scriptie is onderzoek gedaan naar 59 argumentatieve tweets van Leidse (kandidaat- )gemeenteraadsleden. Om een vollediger beeld te krijgen van hoe politici omgaan met de beperkingen en mogelijkheden die Twitter met zich meebrengt, is grootschaliger onderzoek nodig naar argumentatieve politieke tweets. Welke strategische manoeuvres maken bijvoorbeeld landelijke politici? De Leidse politici bleken moeite te hebben met het afstemmen van de boodschap op het publiek en met de selectie uit de presentatiemiddelen. Hoe zit dat met landelijke politici? Zij zullen waarschijnlijk getraind worden in het op de juiste manier omgaan met sociale media. Lukt het hen daardoor wel om meer rekening te houden met het publiek? Een analyse van de argumentatieve tweets van alle (kandidaat-)Kamerleden in de aanloop naar de volgende landelijke verkiezingen zou een aanvulling zijn op de theorie van het strategisch manoeuvreren. Om de uitgebreide pragma-dialectiek zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de praktijk, zouden in een vervolgstadium verschillende actietypes kunnen worden omschreven op Twitter. Zo kan er bijvoorbeeld onderzoek worden gedaan naar de commerciële tweet. Wat zijn de institutionele regels en doelen van de commerciële tweet? Welke belemmeringen en mogelijkheden biedt dit actietype? Toen in 2006 Twitter werd opgericht, zullen waarschijnlijk weinig argumentatietheoretici dit medium als serieus onderzoeksgebied hebben beschouwd. Nu, acht jaar later, hebben alleen al 3.8 miljoen Nederlanders een Twitteraccount. Deze Twitteraars posten gemiddeld 3.5 tweet per week24. Dat zijn dus ruim dertien miljoen tweets per week, die alleen al in Nederland worden verstuurd. Barack Obama wordt gevolgd door bijna 44 miljoen mensen. Als al deze Twitteraars ook gemiddeld 3.5 tweet per week versturen, dan zijn dat ruim 150 miljoen tweets. Kortom, Twitter dient als serieus onderzoeksgebied te worden beschouwd, want het is een onuitputtelijke bron van argumentatie.

24 Zie voetnoot 1.

45 Literatuur

Aalberts, C. & Kreijveld, M. (2011). Veel gekwetter, weinig wol. De inzet van sociale media door overheid, politiek en burgers. Den Haag: SDU Uitgevers.

Bruns, A. & Burgess, J. (2011). The Use of Twitter Hashtags in the Formation of Ad Hoc Publics. Paper presented at the European Consortium for Political Research Conference 25-27 August 2011 Reykjavik. (laatst geraadpleegd op 06-07-2014)

Collins, T. (2009). Het kleine Twitter handboek. Soest: Uitgeverij Verba.

Eemeren, F.H. van, (2010). Strategic Maneuvering in Argumentative Discourse. Extending the pragma-dialectical theory of argumentation. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.

Eemeren, F.H. van, (2012). Bien étonnés… Hoe de dialectische en de retorische benadering van argumentatie samenkwamen. Tijdschrift voor taalbeheersing, 34(2), 115-134.

Eemeren, F.H. van, Garssen, B.J. & Meuffels, B. (2010). De uitgebreide pragma-dialectische argumentatietheorie empirisch geïnterpreteerd. Tijdschrift voor Taalbeheersing, 32(1), 49-62.

Eemeren, F.H. van, & Grootendorst, R. (2000). Kritische discussie. Amsterdam: Boom.

Eemeren, F.H. van, & Grootendorst, R. (2004). A Systematic Theory of Argumentation. Cambridge: Cambridge University Press.

Eemeren, F.H. van, Grootendorst, R., Snoeck Henkemans, A.F. et al. (1997). Handboek Argumentatietheorie. Historische achtergronden en hedendaagse ontwikkelingen. Groningen: Martinus Nijhoff.

Eemeren, F.H. van, & Houtlosser, P. (1999). Strategic Maneuvering in Argumentative Discourse. Discourse Studies, 1(4), 479-497.

Eemeren, F.H. van, & Houtlosser, P. (2002). Strategisch manoeuvreren in argumentatieve teksten. In Eemeren, F.H. et al. (red), Tussenstand. 25 jaar Tijdschrift voor Taalbeheersing, 53-66. Assen: Van Gorcum.

Eemeren, F.H. van, & Houtlosser, P. (2006). Strategisch manoeuvreren, het model van een kritische discussie en conventionele actietypen. Tijdschrift voor taalbeheersing, 28(1), 1-14.

Eemeren, F.H. van, & Snoeck Henkemans, A.F. (2006). Argumentatie: inleiding in het analyseren, beoordelen en houden van betogen. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff.

Garssen, B.J. (1997). Argumentatieschema’s in pragma-dialectisch perspectief: een theoretisch en empirisch onderzoek. Dordrecht: ICG Printing B.V.

46 Jansen, H., Dingemanse, M. & Persoon, I. (2010). Raadsels voor de argumentatietheorie. Het belang van volgorde in de presentatie van enkelvoudige argumentatie. In Spooren, W., Onrust, M. & Sanders, J. (red.), Studies in Taalbeheersing 3, 163-174. Assen: Van Gorcum.

Kloosterhuis, H. (2001). Van overeenkomstige toepassing. De pragma-dialectische reconstructie van analogie-argumentatie in rechterlijke uitspraken. Dissertatie, Universiteit van Amsterdam. Amsterdam: Thela Thesis.

Levinson, S.C. (1992). Activity types and Language. In Drew, P. & Heritage, J. (red.), Talk at work. Interaction in Institutional Settings, 66-100. Cambridge: Cambridge University Press.

Poppel, L. van, (2010). De strategische functie van varianten van pragmatische argumentatie in gezondheidsbrochures. Tijdschrift voor taalbeheersing, 32(3), 214-227.

Schäfer, M.T., Overheul, N. & Boeschoten, T. (2012). Politiek in 140 tekens. Een netwerkanalyse van twitterende Nederlandse politici. In Hof, C. van ‘t, Timmer, T. & Est, R. van, (red.), Voorgeprogrammeerd. Hoe internet ons leven leidt, 193-214. Den Haag: Boom/Lemma Uitgevers.

Visser, Y. (2011). ‘Broek iets te strak?’ Strategisch manoeuvreren met gemeenschappelijke uitgangspunten in gezondheidsbrochures over voeding, afvallen en bewegen. Master Thesis: Universiteit van Amsterdam. (Laatst geraadpleegd op 06-07- 2014)

Wagemans, J.H.M. (2009). Redelijkheid en overredingskracht van argumentatie. Dissertatie, Universiteit van Amsterdam. Enschede: Ipskamp Drukkers.

47 Bijlagen

Bijlage 1: Artikel over Benno L. gepubliceerd door NRC Handelsblad Bijlage 2: De advertorial van Reynolds Tobacco Company 1984 Bijlage 3: Alle argumentatieve tweets over Benno L. op een rij Bijlage 4: Reconstructie van de argumentatieve tweets Bijlage 5: Ondersteuning figuur 8 tot en met 11

48 Bijlage 1: Artikel over Benno L gepubliceerd door NRC Handelsblad

15 februari 2014 zaterdag

Ontuchtpleger Benno L. vindt onderdak in Leidse seniorenflat

Pedoseksueel Benno L. kon na zijn straf in Leiden komen wonen. ,,Wat doen wij met mensen die niemand wil?"

Leiden De voor ontucht veroordeelde zwemleraar Benno L. woont in Leiden. Dat heeft burgemeester Henri Lenferink (PvdA) gisteravond bevestigd. Uit angst voor ,,rompslomp" is de komst van L. tot nog toe stilgehouden.

De Bossche zwemleraar werd veroordeeld tot zeven jaar cel wegens misbruik van tientallen gehandicapte meisjes. Toen hij voorwaardelijk vrijkwam, werd hem een gebiedsverbod opgelegd voor gemeenten in Brabant waar zijn slachtoffers wonen. Diverse andere gemeenten wezen L. als inwoner af. Hij wilde zich in Duitsland vestigen, maar dat mag nog niet van justitie.

De gemeente Leiden gaf wel gehoor aan het verzoek van justitie om L. te huisvesten. Naast onderdak heeft hij een uitkering van de gemeente, die hem ook hielp huisraad te verkrijgen.

Burgemeester Lenferink vindt dat elke gemeente verantwoordelijkheid moet nemen voor opvang van zedendelinquenten na hun straf. Hij erkent niettemin met het verzoek van justitie te hebben geworsteld. ,,Waar laten wij mensen die niemand wil? Dat was de eerste vraag die bij mij opkwam."

Hij besloot L. toe te laten, maar in stilte. ,,Het ligt in mijn natuur om open te zijn over dit soort zaken. Maar in Nederland bevindt dit onderwerp zich behoorlijk in de taboesfeer."

Lenferink maakte nadere afspraken met justitie om mogelijke problemen met L. te voorkomen. Zo zijn hem beperkingen opgelegd voor bezoek aan zwembaden. Ook staat L. onder streng toezicht: hij draagt een elektronische enkelband en moet zich frequent bij de reclassering melden. Hij woont in een seniorenflat. Lenferink: ,,We hebben een woonplek voor hem uitgezocht waar hij tot rust kan komen."

Sjef van Gennip, directeur van Reclassering Nederland, waardeert het besluit L. toe te laten in Leiden. ,,Burgemeesters moeten rekening houden met gevoelens van buurtbewoners, maar ook met hen die terugkeren in de maatschappij. Hoewel ik openheid van zaken aanmoedig, begrijp ik dat het voor burgemeesters schipperen is tussen de verschillende belangen."

Justitie heeft Leiden ruim een jaar onderdak voor L. gevraagd. Daarna zal hij zich naar verwachting in Duitsland vestigen.

Jaarlijks keren zo'n 29.000 gedetineerden terug in de samenleving na hun straf. Het meeste werk heeft de reclassering aan pedofielen. Om hun slachtoffers te ontzien, is het soms niet wenselijk dat ze terugkeren naar hun woonplaats. Maar het vinden van een andere gemeente

49 die bereid is ze op te nemen is lastig. Zo bivakkeerde de Eindhovense pedoseksueel Sytze van der V. jaren op vakantieparken - tussen de kinderen - omdat diverse gemeenten hem gebiedsverboden oplegden.

50 Bijlage 2: De advertorial van Reynolds Tobacco Company 1984

51 Bijlage 3: Alle argumentatieve tweets over Benno L. op een rij

Nummering komt overeen met hoe de tweets in de lopende tekst zijn gepresenteerd. Vandaar dat er niet van 1-59 is genummerd.

3. Hoe #Thomas Kok van Leefbaar Leiden kan zeggen dat we personen de stad uit moeten trappen. Het is zelf weggejaagd uit Utrecht Dom mens 4. Ferm besluit en communicatie beter. Pakket maatregelen niet scherp en handhaving onduidelijk. Roept nieuwe vragen op. #BennoL @VVDLeiden 10. Burgemeester Leiden kiest belangen pedofiel boven de veiligheid van het kind. http://bit.ly/1kIZe6k #Leiden #PVV #Pedo 11. @zaltochniet Wij willen weten wat buurtbewoners zélf vinden van de "nieuwe buurman", ipv via de media allemaal dingen te roepen. 12. @JaapJansen Leiden is al sinds de 80-jarige oorlog Stad van Vluchtelingen. 13. Vanavond in #raad071 het debat over de huisvesting van Benno L. Trots op mijn stad, die heeft laten zien dat redelijkheid zegeviert. 14. @Tomas_Kok duo-raadslid dat enkel de landelijke tv-studio's afstruint, heeft nu kritiek op partij die wel de wijk in gaat #wereldvreemd 15. Teeven staat achter Leidse burgemeester http://www.nu.nl/politiek/3705554/teeven-staat- achter-leidse-burgemeester.html … via @NUnl 16. @VanDerLubben buurt informeren is beter dan geheim. hebben ouders ook recht op. politiek, want geen 1mans beslissing waarbij je alles ziet 17. Pedofiel Benno Larue is absoluut niet welkom in Leiden. Wij moeten onze kinderen beschermen!!! #PVV #Pedo #Leiden pic.twitter.com/iVVI8BbSQR 18. En heeft u het gezien allemaal Het zijn allemaal pakken en stropdassen die beslissen Of BennoL kan blijven De elite beslissen voor het volk 19. @kaatje36 Ja. Er lijkt een zware polarisatie gaande die dus wel meevalt in praktijk. Komt missch. door podium voor bep. minderheid in media? 20. @chrisdewaard dat is vragen naar de bekende weg ;) ergens waar de bevolkings dichtheid laag is. 21. Buurtbewoners Apollolaan akkoord met plaatsing Benno L., blijkt uit SP-onderzoek http://bit.ly/1jQJmeI 22. Lekkere volksvertegenwoordiger: @SloosDaan van LL geeft aan dat hij de mening van de buurtbewoners totaal irrelevant vindt. #BennoL 23. @PietjePotent2 Leefbaar Leiden kiest voor de veiligheid van het kind. En niet voor de belangen van de pedofiel zoals burgemeester Lenferink. 24. Landelijke media hebben een scheef beeld neergezet van de sfeer in Leiden/#raad071 rond #BennoL. De steun voor #Lenferink is enorm. 25. @wkoevoet Er valt weinig (bij) te sturen wanneer je plots met besluit wordt geconfronteerd. Keuze voor geheimhouding is punt van discussie. 26. @wkoevoet Het kost tijd om een compleet beeld te vormen van besluit en gevolgen. Situatie verdient zorgvuldige bespreking in #raad071. 27. "Bijdrage @Leefbaar_Leiden vond ik ronduit teleurstellend. Onderbouwing en nuance waren ver te zoeken" http://pauwenwitteman.vara.nl/ …

52 28. @hennykeereweer Preventieve werking die ervan uitgaat heeft effect gehad: https://twitter.com/gemeenteleiden/status/436234204016545794 … 29. Goed gevoel over debat Benno L. gisteren. Burgemeester geeft ontwikkeling in denken toe. Ook dat is leiderschap. 30. Waardering en trots in #raad071 voor ontwikkeling in het denken van de burgemeester en de stad in de complexe materie rond Benno L. 31. @SJvanDiepen @BorstBart Ik denk dat "wij" wel meer dan 5% zijn. Gelukkig. Leiden is een fijne stad. 32. Een bedreiging is geen mening en valt als zodanig niet onder de vrijheid van meningsuiting http://www.sleutelstad.nl/nieuws/archief/2014/02/kort-geding-tegen-groenendijk … 33. Vertrouwen in de media iets hersteld: @volkskrant kreeg het Benno L. verhaal ook aangeboden maar wilde het niet plaatsen #shameonyouNRC 34. Ik ben trots op Henri Lenferink: Burgemeester van alle Leidenaren #BennoL 35. Spreek ook uw steun uit voor burgemeester Lenferink! Burgemeester voor alle Leidenaren. http://www.leiden.pvda.nl Velen gingen u voor. #BennoL 36. Kans op recidive #BennoL wordt als gering ingeschat, zegt burgemeester. Speelde mee in besluit hem in #Leiden te laten wonen. #pvdaleiden 37. Pechtold haalt situatie Leidse burgemeester Lenferink aan als voorbeeld waarom hij voor gekozen burgemeester is. Maar dat IS Lenferink. 38. Heel bijzondere gemeenteraadsvergadering vanavond, #raad071 gaat geheel over de huisvesting van Benno L in onze stad 39. @SloosDaan @Leefbaar_Leiden Het zou een stuk goedkoper zijn zonder die ophitserij van jullie 40. @kaatje36 Er zijn 50 gezinnen in meest nabije buurt gesproken. 2 of 3 weigeringen. Sommigen waren niet thuis. 41. Leiden wacht op beslissing van burgemeester. SP ging de buurt in: 84% van buurtbewoners van Benno L. zijn akkoord. http://sp.nl/9n2jm8 42. "Bekend is dat mensen gaan rondzwerven als ze die huisvesting niet hebben." Reclassering over Benno L. in Leiden: http://nos.nl/l/612263 43. 84% van de buurtbewoners van Benno L. zijn akkoord met zijn huisvesting. Zonder onderzoek geen recht van spreken! http://sp.nl/9n2jm8 44. Vreemd dat de landelijke media (oa @nrc) de *enige* fractie die in #raad071 vragen stelt over Benno L. negeert http://sp.nl/9n2jl2 45. Mooi debat vanmiddag bij Leonardo Da Vinci college in #Leiden. Heftige reacties Benno L maar wel respect voor elkaars argumenten. #debat 46. Grote groep demonstranten tegen het besluit van burgemeester Lenferink @pvdaleiden Tegen de politieke Eilite #BennoL Het geluid van de stad. 47. Leidse kerken bereid Benno L. Te gaan helpen kopt het #LeidschDagblad. Logisch zou ik denken. Ons kent ons. 48. Het had nee moeten zijn En niet als het fout gaat treed ik af. Want dan is het te laat. Dan is het leed al geschied.Aftreden moet nu #Leiden 49. Veel burgemeesters zien huisvesting pedoseksuelen niet als een plicht De Leidse #PvdA Burgemeester Lenferink wel. #raar 50. vd Luit (D66) is richting bewoners tegen huisvesting Benno L. Maar in Raad "schaamt" hij zich voor mensen die ertegen zijn. Onvoorstelbaar

53 51. @AadvanderLuit Dus D66 vindt vrijheid van meningsuiting net zo erg als gehandicapte kinderen misbruiken. Dat verklaart een hoop. 52. Leidse jeugd niet veilig, Benno L niet veilig, onrust, Leiden landelijk voor schut. Maar Lenferink scoort een punt: het eerlijke verhaal,,, 53. 8 scholen/zwembaden bij Benno L. Burgemeester ziet dit als zijn plicht, veiligheid jeugd is kennelijk geen plicht http://bit.ly/M3Q6Kt 54. Wat nobel, de burgemeester heeft "geworsteld" met het verzoek Benno L in Leiden te huisvesten en uitkering te geven http://www.omroepwest.nl/nieuws/15-02-2014/leefbaar- leiden … 55. Meerdere gemeentes waren zo verstandig om Benno L te weren, maar in Leiden hebben ze weer slappe knieën http://leefbaarleiden.nl/nieuws/10059/leefbaar-leiden-woest-om-komst … 56. @Sleutelstad waarom makkelijk doen als het ook moeilijk kan. Er zijn duizenden betere plekken. 57. @chrisdewaard ja natuurlijk. Dit soort dingen kan je alleen maar sneaky doen, je weet van tevoren al dat niemand het accepteert. 58. "@Leefbaar_Leiden: Leefbaar Leiden woest om komst Benno L. http://leefbaarleiden.nl/nieuws/10059/leefbaar-leiden-woest-om …" Whats next, Volkert van der Graaf? Wat een waanzin! 59. Veiligheid voorop: Veroordeelde pedofielen zijn niet welkom in Leiden http://leefbaarleiden.nl/programma 60. Demonstranten spreken dus niet voor de buurt. RT @loukrademaker: 84% van buurtbewoners van #BennoL. akkoord met zijn huisvesting!... 61. Terwijl in Leiden, stad van tolerantie, een onverdraagzame demo plaatsvindt, blijven Leidse politici twitteren over ditjes & datjes. #Benno 62. Beschamende demonstratie tegen Benno L. Wie zijn straf heeft uitgezeten moet ergens wonen. Waar is het mededogen? http://ow.ly/tFYeO 63. Er komt een samenscholingsverbod. Terecht. Tot nu toe heel goed optreden van #Lenferink, waarvoor hulde! 64. Burgemeester Lenferink van m'n stad Leiden lijkt een evenwichtig beleid te voeren inzake Benno L..Beetje trots heet dat 65. Dank je, ik ben beetje trots op hem“@JanSpijk: Respect voor burgermeester Lenferink van Leiden, niet buigen voor populistische angst 66. Hoeveel extra toezicht en reclassering was eigenlijk mogelijk geweest voor het geld dat nu naar ME en politie moet? #dtv #BennoL

54 Bijlage 4: Reconstructie van de argumentatieve tweets

Nummering komt overeen met hoe de tweets in de lopende tekst zijn gepresenteerd. Vandaar dat er niet van 1-59 is genummerd.

Aad van der Luit: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 5. 28-02-2014

3. Hoe #Thomas Kok van Leefbaar Leiden kan zeggen dat we personen de stad uit moeten trappen. Het is zelf weggejaagd uit Utrecht Dom mens

1. Thomas Kok van Leefbaar Leiden mag niet zeggen dat personen de stad uit moeten worden getrapt. 1.1 Het domme mens is zelf uit Utrecht weggejaagd. 1.1’ Als je zelf een stad uitgetrapt wordt, heb je geen recht om andere personen de stad uit te trappen.

- Subonderwerp: Aanvallen raadsleden / huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Vergelijkingsargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor vergelijkingsargumentatie o Adaptatie: Gericht aan de burger. Door het gebruik van # is de tweet bereikbaar voor een grotere groep mensen. Zij krijgen een impliciete boodschap mee, namelijk: stem niet op Tomas Kok. o Presentatie: Door de keuze voor Het lijkt Tomas Kok net een dier dat is weggejaagd. Zo wordt het beeldend. - Mogelijke ontsporing: 2 mogelijke ontsporingen: Tu Quoque. Hij mag dat niet zeggen, want hij is zelf ook… en de Directe persoonlijke aanval. Tomas Kok is een dom mens en is dus niet geloofwaardig.

Paul Laudy: fractievoorzitter VVD. Herkiesbaar lijsttrekker. 21-02-2014

4. Ferm besluit en communicatie beter. Pakket maatregelen niet scherp en handhaving onduidelijk. Roept nieuwe vragen op. #BennoL @VVDLeiden

1. De handelwijze van Lenferink roept nieuwe vragen op (is niet goed (genoeg)) 1.1 Het is wel een ferm besluit, maar de communicatie moet beter, het pakket maatregelen is niet scherp en de handhaving is onduidelijk. 1.1’ Als er zoveel dingen niet duidelijk zijn, dan roept dat nieuwe vragen op (is dat kenmerkend voor een matige werkwijze).

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren:

55 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Laudy richt zich in eerste instantie tot zijn collega’s van VVDLeiden en hun sympathisanten. Toch lijkt de boodschap ook bestemd te zijn voor de burger, door het gebruik van #BennoL. Echter, dit is niet goed afgestemd, want het wordt voor de burger niet duidelijk wat het standpunt is van Laudy. o Presentatie: Laudy schrijft zijn gedachten puntsgewijs op en vergeet daardoor leesbare zinnen te maken. Het is daarnaast erg onduidelijk omdat er in de eerste zin een tegenstrijdigheid zit. Hij geeft aan dat er een ferm besluit is genomen, maar noemt daarna alleen maar negatieve punten op. Wat is nu precies het standpunt van Laudy? Is hij positief of negatief over het besluit van Lenferink? - Mogelijke ontsporing: Onduidelijkheid.

Wesley Friedhoff. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 4. 15-02-2014

10. Burgemeester Leiden kiest belangen pedofiel boven de veiligheid van het kind. http://bit.ly/1kIZe6k #Leiden #PVV #Pedo

1. De burgemeester van Leiden kiest belangen pedofiel boven de veiligheid van het kind. (1.1 Want hij plaats Benno L. in Leiden) 1.1’ Als de burgemeester Benno L. in Leiden huisvest, dan kiest hij de belangen van de pedofiel boven dat van de veiligheid van het kind.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Friedhoff speelt door de keuze voor het onderwerp veiligheid in op de gevoelens van de burger. Niemand wil dat de veiligheid van het kind in het geding komt. Friedhoff zorgt ervoor dat veel mensen het bericht kunnen lezen, want hij maakt gebruik van drie hashtags. o Presentatie: Het is zeer stellig geformuleerd. Het wordt als feit gepresenteerd, niet als mening. De link leidt naar een artikel waarin Leefbaar haar ongenoegen uit over de komst van Benno L. - Mogelijke ontsporing: Er wordt de burgemeester duidelijk een fictief standpunt in de schoenen geschoven. Er is hier dus sprake van de drogreden van de stroman.

Louk Rademaker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 11. 20-02-2014

11. @zaltochniet Wij willen weten wat buurtbewoners zélf vinden van de "nieuwe buurman", ipv via de media allemaal dingen te roepen.

(1. Wij zijn beter dan Leefbaar Leiden.)

56 1.1a Want wij hebben onderzoek gedaan en vinden het dus belangrijk wat de buurtbewoners zélf vinden. 1.1b Leefbaar Leiden roept alleen maar dingen in de media. 1.1’ Als zij alleen maar roepen en wij onderzoek doen, dan zijn wij dus beter dan Leefbaar Leiden.

- Subonderwerp: Buurtonderzoek SP / Media - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: De tweet is direct gericht aan Twitteraar ‘zaltochniet’. Rademaker lijkt de overige Twitteraars een beetje uit het oog te verliezen, omdat de tweet niet helemaal duidelijk is als de context niet bekend is. Wie roepen er allemaal dingen? Je moet het hele gesprek lezen om dit te kunnen volgen. o Presentatie: Zélf wordt extra benadrukt door de accent aigu. “Nieuwe buurman” staat tussen aanhalingstekens en valt dus ook extra op. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Eva de Bakker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 8. 17-02-2014

12. @JaapJansen Leiden is al sinds de 80-jarige oorlog Stad van Vluchtelingen.

(1. Benno L. is welkom in Leiden.) 1.1 Leiden is namelijk al sinds de 80-jarige oorlog Stad van Vluchtelingen. 1.1’ Het is kenmerkend voor Leiden dat het vluchtelingen opneemt.

- Subonderwerp: Huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: De tweet is gericht aan Jaap Jansen. De Bakker heeft verder geen rekening gehouden met het overige publiek, want het wordt in de tweet niet duidelijk waar het over gaat. o Presentatie: De Bakker is erg stellig. Leiden is ‘al’ sinds de 80-jarige oorlog Stad van Vluchtelingen. Door het gebruik van het woordje al geeft ze aan dat we het al heel lang zijn. Door het hoofdlettergebruik in Stad van Vluchtelingen wordt ook hierop de nadruk gelegd. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Sabine Verschoor: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 47. 27-02-2014

13. Vanavond in #raad071 het debat over de huisvesting van Benno L. Trots op mijn stad, die heeft laten zien dat redelijkheid zegeviert.

57 1. Ik ben trots op mijn stad. 1.1 Want dat heeft laten zien met de huisvesting van Benno L. dat redelijkheid zegeviert. 1.1’ Als de redelijkheid zegeviert in deze stad, dan ben ik daar trots op.

- Subonderwerp: Extra raadsvergadering - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Redelijkheid is een kenmerk van een stad om trots op te zijn. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Verschoor geeft aan dat Leiden haar stad is. Dat zal goed worden ontvangen door het Leidse publiek. Daarnaast houdt ze goed rekening met het medium met #raad071. Zo is het gemakkelijk te vinden voor het publiek. o Presentatie: Trots op ‘mijn stad’. Wij-gevoel. - Mogelijke ontsporing: Nee

Arjen Liemburg: duolid en kandidaat-raadslid PVDA plaats 10. 21-02-2014

14. @Tomas_Kok duo-raadslid dat enkel de landelijke tv-studio's afstruint, heeft nu kritiek op partij die wel de wijk in gaat #wereldvreemd

1. Thomas Kok is wereldvreemd. 1.1a Want hij heeft kritiek op de partij die wel de wijk in gaat. 1.1b Zelf struint hij enkel de landelijke tv-studio’s af. 1.1’ Als je alleen de landelijke tv-studio’s afstruint en een ander die de wijk in gaat bekritiseert, dan ben je wereldvreemd.

- Subonderwerp: Aanval raadslid / Media / Buurtonderzoek SP - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Het gedrag van Kok is kenmerkend voor iemand die wereldvreemd is. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Deze tweet is een directe reactie op Tomas Kok, die aangeeft dat de SP wereldvreemd is en dat ze waarschijnlijk in de verkeerde wijk zijn geweest voor hun onderzoek. Door het gebruik van # betrekt hij echter meer mensen in de discussie. o Presentatie: Het gebruik van ‘afstruint’ maakt de tweet erg stellig. Hierdoor wordt de tegenstelling goed gedrag versus slecht gedrag extra benadrukt. Positief gedrag afzetten tegen negatief gedrag. Zo komt het overtuigend over. - Mogelijke ontsporing: Directe persoonlijke aanval. Door aan te geven dat iemand wereldvreemd is, kan die persoon niet meer serieus worden genomen.

58 Eelco Smit: kandidaat-raadslid VVD plaats 12. 18-02-2014.

15. Teeven staat achter Leidse burgemeester http://www.nu.nl/politiek/3705554/teeven- staat-achter-leidse-burgemeester.html … via @NUnl

1. We moeten achter onze burgemeester staan. 1.1 Want Fred Teeven staat achter de burgemeester. 1.1’ Als iemand als Fred Teeven achter de burgemeester staat, dan moeten wij dat ook.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Autoriteitsargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor autoriteitsargumentatie. o Adaptatie: Gericht aan het volk. Het aanhalen van een vooraanstaand politicus kan zeker effect uitoefenen bij de mensen. o Presentatie: Smit laat Teeven voor hem spreken. De link leidt naar het artikel waarin Teeven zijn mening geeft over Lenferink. Mogelijke ontsporing: Nee

Paul Laudy: fractievoorzitter VVD. Herkiesbaar lijsttrekker. 16-02-2014

16. @VanDerLubben buurt informeren is beter dan geheim. hebben ouders ook recht op. politiek, want geen 1mans beslissing waarbij je alles ziet

1. De buurt informeren over de komst van Benno L. is beter dan geheimhouding. (de burgemeester had de buurt moeten informeren) 1.1 De ouders hebben er recht op. 1.1’ Als de ouders er recht op hebben, dan hadden ze geïnformeerd moeten worden. 1.2 En je ziet in je eentje niet alles. 1.1’ Als het geen 1mans beslissing is waarbij je alles ziet, dan had hij de buurt moeten informeren.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Rechtstreeks gericht aan Van Der Lubben. Hij verliest het publiek hier uit het oog, want het is een erg slordige tweet en dat verwacht je niet van de lijsttrekker va de VVD. o Presentatie: Het is erg puntsgewijs opgeschreven. Hij vergeet volzinnen te maken. Dit kan te maken hebben met de beperking van de tweet dat het slechts 140 tekens toelaat. Mogelijke ontsporing: Nee

59 Wesley Friedhoff. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 4. 15-02-2014

17. Pedofiel Benno Larue is absoluut niet welkom in Leiden. Wij moeten onze kinderen beschermen!!! #PVV #Pedo #Leiden pic.twitter.com/iVVI8BbSQR

1. Pedofiel Benno Larue is absoluut niet welkom in Leiden. 1.1 Onze kinderen moeten worden beschermd 1.1’ Als Benno L. in Leiden is, dan zijn de kinderen niet meer veilig.

- Subonderwerp: Huisvesting Benno L. in Leiden - Argumentatieschema: Causale argumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor causale argumentatie o Adaptatie: Friedhoff spreekt met WIJ en ONZE kinderen. Zo geeft hij aan dat hij gelijk is met de doelgroep. Goed gebruik van hashtag en een link. o Presentatie: Stellig: absoluut niet welkom. De drie uitroeptekens geven de boodschap ook meer kracht mee. Gebruik van Wij en Onze. Mogelijke ontsporing: Nee.

Daan Sloos: fractievoorzitter Leefbaar Leiden. Herkiesbaar lijsttrekker. 21-02-2014

18. En heeft u het gezien allemaal Het zijn allemaal pakken en stropdassen die beslissen Of BennoL kan blijven De elite beslissen voor het volk

1. De elite beslist voor het volk. 1.1 Want het zijn allemaal pakken en stropdassen die beslissen of Benno L. mag blijven. 1.1’ En mannen met pakken en stropdassen behoren tot de elite. - Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Het gebrek aan interpunctie is kenmerkend voor een deel van Social Media-gebruikers. Hier speelt hij misschien op in. Verder wordt de bevolking persoonlijk aangesproken. o Presentatie: Gebrek aan interpunctie, waardoor het moeilijk te volgen is. Directe aanspreking. - Mogelijke ontsporing: Pathetische drogreden Elite beslissen voor het volk. Hiermee wordt ingespeeld op de sentimenten van de achterban. Overhaaste generalisatie: een pak met stropdas betekent niet per se dat je tot de elite behoort.

60 Eva de Bakker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 8. 21-02-2014

19. @kaatje36 Ja. Er lijkt een zware polarisatie gaande die dus wel meevalt in praktijk. Komt missch. door podium voor bep. minderheid in media?

1. De polarisatie wordt erg opgeblazen. 1.1 Dit komt doordat er een podium wordt geboden aan een bepaalde minderheid in de media. 1.1’ Als zij dit podium niet hadden gekregen, dan was de polarisatie niet zo opgeblazen.

- Subonderwerp: Media - Argumentatieschema: Causale argumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor causale argumentatie o Adaptatie: Het bericht is gericht aan Kaatje36. Er lijkt weinig rekening te worden gehouden met het overige publiek. Het bericht is niet gemakkelijk te volgen voor de leek. Want, wat is een polarisatie? Welke polarisatie wordt bedoeld? Over welke minderheid heeft De Bakker het? - Presentatie: De Bakker maakt gebruik van de retorische vraag. Tevens gebruikt ze afkortingen om de tweet binnen de 140 tekens te houden. Mogelijke ontsporing: Nee

Peter Top. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 3. 21-02-2014

20. @chrisdewaard dat is vragen naar de bekende weg ;) ergens waar de bevolkings dichtheid laag is.

(1. Benno L. had nooit in Leiden mogen worden gehuisvest.) 1.1 Want een pedoseksueel moet ergen wonen waar de bevolkingsdichtheid laag is. 1.1’ De bevolkingsdichtheid in Leiden is niet laag.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Top richt zich hier specifiek tot Chris de Waard. Hij is met hem in discussie. Hij vergeet hierbij rekening te houden met andere Leidse burgers, want het is niet meer direct duidelijk waar het over gaan. Alleen als men het hele gesprek terugleest, begrijpt men wat het onderwerp precies is. o Presentatie: De smiley is karakteristiek voor internet-taalgebruik. - Mogelijke ontsporing: Nee.

61 Partijpagina SP. 21-02-2014

21. Buurtbewoners Apollolaan akkoord met plaatsing Benno L., blijkt uit SP-onderzoek http://bit.ly/1jQJmeI

1. De buurtbewoners van de Apollolaan zijn akkoord met plaatsing Benno L. 1.1 Dat blijkt uit SP-onderzoek. 1.1’ Als uit SP-onderzoek blijkt dat de buurtbewoners akkoord zijn, dan is dat zo.

- Subonderwerp: Buurtonderzoek SP / Huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor Kentekenargumentatie. o Adaptatie: De SP had eerder op Twitter aangekondigd dat het een buurtonderzoek ging houden. De Twitteraar die de partijpagina regelmatig in de gaten houdt, zat dan waarschijnlijk ook op dit nieuws te wachten. - Presentatie: Geen bijzonderheden. Het linkje in de tweet leidde naar een artikel over dit onderzoek. De link is inmiddels niet meer in gebruik. - Mogelijke ontsporing: In de tweet blijft de SP behoorlijk vaag. Echter, het artikel in de link verduidelijkte een hoop. Er is wellicht wel sprake van een overhaaste generalisatie. Er zijn slechts 50 gezinnen gesproken, terwijl in deze wijk veel flats staan. In één flat wonen al zeker 50 gezinnen. Je kan niet concluderen dat de bewoners van één flat voor de hele buurt spreken.

Jos Olsthoorn: kandidaat-raadslid GroenLinks plaats 4. 27-02-2014

22. Lekkere volksvertegenwoordiger: @SloosDaan van LL geeft aan dat hij de mening van de buurtbewoners totaal irrelevant vindt. #BennoL

1. Daan Sloos van Leefbaar Leiden is geen goede volksvertegenwoordiger. 1.1 Hij geeft aan dat hij de mening van de buurtbewoners totaal irrelevant vindt. 1.1’ Als je dat vindt, dan ben je geen goede volksvertegenwoordiger.

- Subonderwerp: Aanval raadslid - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: De tweet is gericht aan Daan Sloos, dat blijkt uit het gebruik van @SloosDaan. Echter, Olsthoorn lijkt het belangrijker te vinden dat het volk zijn tweet leest. Door het gebruik van #BennoL lezen meer mensen zijn tweet. o Presentatie: Totaal irrelevant. Lekkere volksvertegenwoordiger. Deze uitdrukkingen maken de zaak groter. - Mogelijke ontsporing: Er lijkt hier een directe persoonlijke aanval plaats te vinden. Sloos wordt afgezet als een slechte volksvertegenwoordiger. Daarnaast wordt er een drogreden

62 van de stroman begaan. Ik weet niet precies wat Daan Sloos heeft gezegd, maar dat zijn uitspraken worden overdreven of uit de context worden gehaald, is aannemelijk.

Wesley Friedhoff. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 4. 18-02-2014

23. @PietjePotent2 Leefbaar Leiden kiest voor de veiligheid van het kind. En niet voor de belangen van de pedofiel zoals burgemeester Lenferink.

(1. Leefbaar Leiden is de partij voor u.) 1.1a Want Leefbaar Leiden kiest voor de veiligheid van het kind 1.1b Leefbaar Leiden kiest niet voor de belangen van de pedofiel zoals burgemeester Lenferink. 1.1’ Als je de veiligheid van het kind boven dat van de pedofiel plaatst, dan ben je bij de juiste partij.

- Subonderwerp: Overig (stem op Leefbaar) / Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: De tweet is bestemd voor PietjePotent2, maar er is wel degelijk rekening gehouden met het publiek dat meeleest. Ook zij moeten weten dat Leefbaar Leiden de partij is om op te stemmen. o Presentatie: De tweet is erg stellig gepresenteerd. Geen krachttermen. Het standpunt is impliciet, maar gemakkelijk in te vullen. Mogelijke ontsporing: Er wordt hier de burgemeester een fictief standpunt in de schoenen geschoven. Het is niet zo dat Lenferink de belangen van de pedofiel behartigt. Er is hier dus sprake van de drogreden van de stroman.

Guido Terpstra: kandidaat-raadslid ChristenUnie plaats 25. 27-02-2014

24. Landelijke media hebben een scheef beeld neergezet van de sfeer in Leiden/#raad071 rond #BennoL. De steun voor #Lenferink is enorm.

1. Landelijke media hebben een scheef beeld neergezet van de sfeer in Leiden. 1.1 Want, de steun voor Lenferink is enorm. 1.1’ En dat was niet het beeld dat werd geschetst in de landelijke media.

- Subonderwerp: Media / Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Het gebruik van drie hashtags zorgt ervoor dat er meer mensen worden bereikt. o Presentatie: Boodschap wordt extra kracht bij gezet door gebruik van ‘enorm’. - Mogelijke ontsporing: Nee

63 Jeffrey van Haaster: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 3. 19-02-2014

25. @wkoevoet Er valt weinig (bij) te sturen wanneer je plots met besluit wordt geconfronteerd. Keuze voor geheimhouding is punt van discussie.

1. De keuze van burgemeester Lenferink om de huisvesting van Benno L. in Leiden geheim te houden is een punt van discussie. 1.1 Want, er valt weinig (bij) te sturen wanneer je plots met een besluit wordt geconfronteerd. 1.1’ Als je plots met een besluit wordt geconfronteerd, dan mag je dit ter discussie stellen

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Boodschap is gericht op Wim Koevoet, bestuursvoorlichter van de gemeente Haarlemmermeer. Er is dus een discussie gaande tussen Koevoet en Van Haaster. Er lijkt weinig rekening gehouden met het tweede publiek, degene die meeleest. Voor een leek is namelijk niet precies duidelijk waar Van Haaster op doelt. Echter, een ieder die zich in heeft gelezen over de kwestie Benno L. zal dit wel begrijpen. Ook deze personen zullen de argumentatie op waarde kunnen schatten. o Presentatie: Geen bijzonderheden. Zo had hij zijn boodschap ook in de raadzaal kunnen overbrengen. Al zal hij daar niet zo bondig formuleren. - Mogelijke ontsporing: Nee

Jeffrey van Haaster: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 3. 19-02-2014

26. @wkoevoet Het kost tijd om een compleet beeld te vormen van besluit en gevolgen. Situatie verdient zorgvuldige bespreking in #raad071.

1. De situatie rondom de zaak Benno L. verdient zorgvuldige bespreking in de Leidse gemeenteraad. 1.1 Het kost namelijk tijd om een compleet beeld te vormen van besluit en gevolgen. 1.1’ Als het tijd kost om een compleet beeld te vormen, dan verdient het een zorgvuldige bespreking in de raad.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: - Boodschap is gericht op Wim Koevoet, bestuursvoorlichter van de gemeente Haarlemmermeer. Er is dus een discussie gaande tussen Koevoet en Van Haaster. - Er lijkt weinig rekening gehouden met het tweede publiek, degene die meeleest. Voor een leek is namelijk niet precies duidelijk waar Van Haaster op doelt. Toch maakt Van Haaster gebruik van #Raad071. Hij wil dus dat een groot publiek zijn tweet

64 leest. Een ieder die zich in heeft gelezen over de kwestie Benno L. zal ook wel begrijpen waar Van Haaster op doelt. Deze personen zullen de argumentatie op waarde kunnen schatten. o Presentatie: Degelijk. De politicus vat kort samen hoe hij erin staat. Geen bijzonderheden - Mogelijke ontsporing: Nee

Jeffrey van Haaster: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 3. 19-02-2014

27. "Bijdrage @Leefbaar_Leiden vond ik ronduit teleurstellend. Onderbouwing en nuance waren ver te zoeken" http://pauwenwitteman.vara.nl/ …

1. Ik vond de bijdrage van Leefbaar Leiden in het televisieprogramma Pauw en Witteman ronduit teleurstellend. 1.1 De onderbouwing en nuance waren ver te zoeken. 1.1’ Als de onderbouwing en nuance ver te zoeken zijn, dan is dat kenmerkend voor een teleurstellende bijdrage.

- Subonderwerp: Media (uitzending P&W) - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: De tweet is niet gericht op een specifieke gebruiker. De tweet lijkt ook te zijn afgestemd op de burger. Het linkje naar de uitzending geeft aan dat degene die het nog niet heeft gezien het nog even terug moet kijken. o Presentatie: Overdrijving, want niet gewoon teleurstellend, maar ronduit teleurstellend. En onderbouwing en nuance ver te zoeken. - Mogelijke ontsporing: Nee

Jeffrey van Haaster: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 3. 19-02-2014

28. @hennykeereweer Preventieve werking die ervan uitgaat heeft effect gehad: https://twitter.com/gemeenteleiden/status/436234204016545794 …

1. Het samenscholingsverbod in de buurt van de woning van Benno L. heeft effect gehad. (1.1 De betogers zijn naar huis gegaan en het is weer rustig op straat.) 1.1’ Als de betogers naar huis zijn en het rustig is op straat dan heeft het preventieve samenscholingsverbod dus effect gehad.

- Subonderwerp: Demonstraties / Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie

65 o Adaptatie: De tweet is gericht op Henny Keereweer, destijds nog fractievoorzitter van de PVDA. Er lijkt geen rekening te zijn gehouden met het grote publiek. Al is het voor een ingelezen Leidenaar niet moeilijk om in te schatten waar dit over gaat. o Presentatie: Keuze voor een impliciet argument. Het argument staat pas in de link. - Mogelijke ontsporing: Van Haaster gaat ervan uit dat hij en Keereweer het uitgangspunt delen dat wanneer het rustig op straat is, dat de preventieve werking dus effect heeft gehad. Echter, het is pas een ontsporing wanneer dit onterecht als gemeenschappelijk uitgangspunt wordt beschouwd. Dit lijkt niet het geval te zijn.

Sabine Verschoor: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 47. 28-02-2014

29. Goed gevoel over debat Benno L. gisteren. Burgemeester geeft ontwikkeling in denken toe. Ook dat is leiderschap.

1. Ik heb een goed gevoel over het debat over Benno L. van gisteren. 1.1 De burgemeester geeft ontwikkeling in denken toe (en dat is ook leiderschap). 1.1’ Als de burgemeester zijn ontwikkeling in denken toegeeft, dan is het een goed debat geweest.

- Subonderwerp: Extra raadsvergadering / Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Duidelijk gericht aan de burger die niet bij de raadsvergadering was. Maar er wordt geen gebruik gemaakt van de #. Dit had Verschoor beter wel kunnen doen, want dan was haar boodschap bij veel meer mensen aangekomen. o Presentatie: Geen bijzonderheden. - Mogelijke ontsporing: Nee

Sabine Verschoor: gemeenteraadslid D66. Herkiesbaar plaats 47. 27-02-2014

30. Waardering en trots in #raad071 voor ontwikkeling in het denken van de burgemeester en de stad in de complexe materie rond Benno L.

1. Ik heb waardering voor en ik bent trots op de burgemeester en de stad. 1.1 Er is ontwikkeling in het denken van de burgemeester en de stad in de complexe materie rond Benno L. 1.1’ Als er ontwikkeling is in het denken van de burgemeester en de stad, dan moeten we daar waardering voor hebben en trots op zijn.

- Subonderwerp: Extra raadsvergadering / Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Ontwikkeling is een kenmerk van een goede burgemeester en een mooie stad (om trots op te zijn) - Strategisch manoeuvreren:

66 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Verschoor geeft duidelijk aan de burger wat haar mening is over de burgemeester en de stad na de extra raadsvergadering. Ze houdt rekening met het medium met #raad071. Zo is het gemakkelijk te vinden voor het publiek. o Presentatie: Geen bijzonderheden. Zo zou ze dit ook in het openbaar kunnen zeggen. - Mogelijke ontsporing: Nee

Galith Mol: kandidaat-raadslid D66 plaats 8. 17-02-2014

31. @SJvanDiepen @BorstBart Ik denk dat "wij" wel meer dan 5% zijn. Gelukkig. Leiden is een fijne stad.

1. Leiden is een fijne stad. 1.1 Er is wel degelijk meer dan 5% van de Leidenaren voor de huisvesting van Benno L. in de stad. 1.1’ Dat er veel redelijke mensen wonen, is kenmerken voor een fijne stad. - Subonderwerp: Media (Uitzending P&W: hierin werd door een Leidse burger gezegd dat 95% van de Leidse bevolking niet wilde dat Benno L. in Leiden kwam wonen). - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Direct gericht aan Sander van Diepen en Bart Borst, twee medekandidaten. Toch lijkt de boodschap ook indirect gericht aan de bevolking. Door te zeggen dat Leiden een fijne stad is, zal Mol veel sympathie krijgen van de Leidenaren. o Presentatie: Mol legt de nadruk op ‘wij’ en creëert hiermee een wij-gevoel. Slimme manoeuvre. - Mogelijke ontsporing: Nee

Susannah Herman: kandidaat-raadslid D66 plaats 13. 19-02-2014

32. Een bedreiging is geen mening en valt als zodanig niet onder de vrijheid van meningsuiting http://www.sleutelstad.nl/nieuws/archief/2014/02/kort-geding-tegen-groenendijk …

(1. Het is goed dat er een kort-geding komt tegen Groenendijk) 1.1 Een bedreiging is geen mening en valt als zodanig niet onder de vrijheid van meningsuiting. 1.1’ Als een bedreiging geen mening is en dus niet valt onder de vrijheid van meningsuiting, dan moet er dus een kort-geding komen tegen Groenendijk.

- Subonderwerp: Media (Uitzending P&W: hierin gaf dezelfde man, die ook aangaf dat hij namens 95% van de Leidse bevolking sprak, aan dat hij Benno L. wel op zijn eigen manier de stad uit zou jagen). - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren:

67 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie.. o Adaptatie: Rekening gehouden met het publiek door heel duidelijk uit te leggen waarom hij of zij vindt dat een bedreiging niet kan. Ook het plaatsen van de link is slim, zodat iedereen weet waar ze het over heeft. o Presentatie: Ze formuleert haar boodschap erg stellig, onder meer door het gebruik van ‘als zodanig’. - Mogelijke ontsporing: Nee

Susannah Herman: kandidaat-raadslid D66 plaats 13. 17-02-2014

33. Vertrouwen in de media iets hersteld: @volkskrant kreeg het Benno L. verhaal ook aangeboden maar wilde het niet plaatsen #shameonyouNRC

1. Mijn vertrouwen in de media is iets hersteld. 1.1 Want de Volkskrant kreeg het Benno L. verhaal ook aangeboden, maar wilde het niet plaatsen. 1.1’ Als een krant zo’n stuk weigert, betekent dit dat niet alle kranten op sensatie uit zijn.

- Subonderwerp: Media - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Het niet plaatsen van het stuk is een kenmerk van betrouwbare media. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Het bericht is in eerste instantie gericht aan de Volkskrant, zie @volkskrant. Daarnaast is de tweet ook bestemd voor het volk, zie het gebruik van #. o Presentatie: Het gebruik van: shameonyouNRC geeft de boodschap extra kracht mee. Het niet gebruiken van spaties is niet bijzonder. Dat wordt namelijk nooit gedaan na de #. Echter, de boodschap krijgt wel een extra lading door deze toevoeging. - Mogelijke ontsporing: ShameonyouNRC kan wellicht worden gezien als een pathetische drogreden.

Henny Keereweer: fractievoorzitter PVDA. Herkiesbaar plaats 39. 21-02-2014

34. Ik ben trots op Henri Lenferink: Burgemeester van alle Leidenaren #BennoL

1. Ik ben trots op Henri Lenferink. (1.1 Lenferink is een goede burgemeester.) 1.1.1 Want hij stelt zich in dienst van alle Leidenaren. 1.1’ Als een burgemeester zich in dienst stelt van alle burgers, dan is dat een reden om trots op hem te zijn.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren:

68 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Deze boodschap van de fractievoorzitter van de PVDA is bestemd voor het grote publiek. Vandaar ook het gebruik van #BennoL. Zo kan iedereen zijn boodschap gemakkelijk vinden. o Presentatie: Heel stellig geformuleerd. Kan slim zijn. Geen krachttermen. - Mogelijke ontsporing: Stelt Lenferink zich wel in dienst van alle burgers? Dit is mogelijk een overhaaste generalisatie.

Henny Keereweer: fractievoorzitter PVDA. Herkiesbaar plaats 39. 20-02-2014

35. Spreek ook uw steun uit voor burgemeester Lenferink! Burgemeester voor alle Leidenaren. http://www.leiden.pvda.nl Velen gingen u voor. #BennoL

1. U moet uw steun uitspreken voor burgemeester Lenferink. (1.1 Lenferink is een goede burgemeester) 1.1.1a Want hij is een burgemeester van alle Leidenaren. 1.1.1b En velen gingen u voor. 1.1’ Als Lenferink een burgemeester die alle Leidenaren dient en velen u voor gingen, dan moet u (ook) uw steun uitspreken. (Dan is hij dus een goede burgemeester)

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Deze boodschap van de fractievoorzitter van de PVDA is bestemd voor het grote publiek. Vandaar ook het gebruik van #BennoL. Zo kan iedereen zijn boodschap gemakkelijk vinden. Het volk wordt daarnaast direct aangesproken door het gebruik van ‘uw’ o Presentatie: Stellig geformuleerd. Geen krachttermen. Tevens een linkje naar de website van de PVDA. Het gebruik van ‘uw’ waardoor een ieder die het leest zich aangesproken zal voelen. Directe aanspreking. - Mogelijke ontsporing: Er zou sprake kunnen zijn van twee ontsporingen. Het zou een overhaaste generalisatie kunnen zijn. Is het wel zo dat hij alle Leidenaren dient? In ieder geval niet de boze Leidenaar die Benno L. niet in de stad wilde hebben. Daarnaast wordt er ook een argumentum ad populum begaan, door te benadrukken dat ‘velen u voor gingen’.

Henny Keereweer: fractievoorzitter PVDA. Herkiesbaar plaats 39. 15-02-2014

36. Kans op recidive #BennoL wordt als gering ingeschat, zegt burgemeester. Speelde mee in besluit hem in #Leiden te laten wonen. #pvdaleiden

1. (De burgemeester heeft er goed aan gedaan te besluiten om Benno L. in Leiden te laten wonen.) 1.1 De kans op recidive wordt namelijk als gering ingeschat.

69 1.1’ Als de kans op recidive gering is, dan heeft de burgemeester goed gehandeld.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / Huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Autoriteitsargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. Autoriteitsargumentatie. o Adaptatie: Het moge duidelijk zijn dat Keereweer precies weet wat hij doet op Twitter. In deze tweet maakt hij gebruik van drie hashtags, zodat zoveel mogelijk mensen het kunnen lezen. o Presentatie: Het standpunt is impliciet gelaten. Geeft aan dat het niet zijn eigen woorden zijn. - Mogelijke ontsporing: Is de burgemeester in dit geval wel een autoriteit? Hij heeft de beslissing genomen, dus hij zal niet zeggen dat de kans op recidive heel groot is.

Martijn Otten: kandidaat-raadslid PVDA plaats 8. 05-03-2014

37. Pechtold haalt situatie Leidse burgemeester Lenferink aan als voorbeeld waarom hij voor gekozen burgemeester is. Maar dat IS Lenferink.

(1. Het is vreemd dat Pechtold de situatie van de Leidse burgemeester Lenferink aanhaalt als voorbeeld waarom hij voor gekozen burgemeesterschap is.) 1.1 Lenferink is een gekozen burgemeester 1.1’ Als Lenferink een gekozen burgemeester is, dan is het vreemd dat Pechtold deze situatie aanhaalt.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / Media - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Otten maakt geen gebruik van hashtags. Zijn tweet is ook niet tegen een specifiek iemand gericht. Het is daarnaast een erg onduidelijk tweet, dus er is weinig rekening gehouden met het publiek. Het bekritiseren van Pechtold zal echter wel interesse wekken. o Presentatie: Impliciet standpunt. Met ‘IS’ geeft de schrijver duidelijk aan dat Lenferink zelf een gekozen burgemeester is. Hier komt dan ook de nadruk op te liggen. Boodschap krijgt hierdoor extra lading. - Mogelijke ontsporing: De tweet is erg onduidelijk. Dit is te wijten aan een aantal verzwegen onderdelen. Ten eerste geeft Otten niet expliciet aan wat hij nou vindt van de uitspraak van Pechtold. Ten tweede is het niet duidelijk wat het standpunt van Pechtold is. Dit is: ‘om puinhoop en gedoe in de stad te voorkomen moet een burgemeester gekozen worden’.

70 Petra Borst: raadslid VVD. Vertrekkend. 27-02-2014

38. Heel bijzondere gemeenteraadsvergadering vanavond, #raad071 gaat geheel over de huisvesting van Benno L in onze stad

1. De raadsvergadering van vanavond is heel bijzonder. 1.1 Want het gaat in zijn geheel over de huisvesting van Benno L. in Leiden. 1.1 En dat is bijzonder.

- Subonderwerp: Extra raadsvergadering / Huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Borst maakt slim gebruik van #raad071, zodat veel Twitteraars en niet- Twitteraars haar boodschap kunnen lezen. Daarnaast heeft ze het over ‘onze stad’. Hiermee geeft ze aan dat ze net zoveel gevoel heeft met Leiden als de inwoners. o Presentatie: ‘Onze stad’ is een presentatiemiddel. Ze creëert hierdoor een wij- gevoel. Ze presenteert zich gelijk aan de burger. Verder benadrukt ze de bijzonderheid van de extra raadsvergadering. Het is heel bijzonder. Het gaat geheel over de huisvesting van Benno L. - Mogelijke ontsporing: Nee

Petra Borst: raadslid VVD. Vertrekkend. 27-02-2014

39. @SloosDaan @Leefbaar_Leiden Het zou een stuk goedkoper zijn zonder die ophitserij van jullie

(1. Daan Sloos en Leefbaar Leiden mogen niet zeuren over de kosten van de huisvesting van Benno L. in Leiden.) 1.1 Het zou namelijk een stuk goedkoper zijn geweest zonder de ophitserij van Leefbaar Leiden (voor de demonstraties en relletjes, was er veel politie-inzet nodig). 1.1’ Als Leefbaar leiden niet zo had opgehitst, dan had de huisvesting veel goedkoper geweest. Ophitserij leidt tot hogere kosten.

- Subonderwerp: Overig (kosten huisvesting) / Demonstraties - Argumentatieschema: Causale argumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor causale argumentatie. o Adaptatie: Borst richt zich in haar tweet rechtstreeks tot Daan Sloos van Leefbaar Leiden. Sloos gaf eerder aan dat hij zijn bedenkingen had bij de kosten van de huisvesting van Benno L. in Leiden. Ze lijkt niet tot de burger te spreken, maar die leest wel mee. o Presentatie: Standpunt is impliciet, maar dat komt omdat het een reactie is op het standpunt: de huisvesting van Benno L.is te duur van Daan Sloos. Verder is de keuze

71 voor het woord ophitserij opvallend. Dit woord wordt niet veel gebruikt en lijkt best wel provocerend. Het geeft de boodschap ook extra kracht mee. Ik meen dan ook gemeende boosheid in deze tweet te lezen. - Mogelijke ontsporing: Het is mogelijk een ontsporing. Volgens de Vrijheidsregel mag je namelijk iemand niet iemand beletten om een standpunt naar voren te brengen. Leefbaar Leiden wordt hier afgezet als een partij die ophitst. Dit is een directe persoonlijke aanval.

Eva de Bakker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 8. 21-02-2014

40. @kaatje36 Er zijn 50 gezinnen in meest nabije buurt gesproken. 2 of 3 weigeringen. Sommigen waren niet thuis.

1. (Het merendeel van de buurtbewoners is voor huisvesting Benno L.) 1.1 Uit onderzoek blijkt dat van de 50 gezinnen er slechts 2 of 3 tegen waren. 1.1’ Als er slechts 2 of 3 weigeringen waren, dan is het overgrote merendeel dus voor plaatsing.

- Subonderwerp: Buurtonderzoek SP - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. In dit geval statistische evidentie. o Adaptatie: Deze politicus geeft antwoord aan een burger (Kaatje36) op de vraag hoe het buurtonderzoek is afgelopen. Ze houdt daarbij geen rekening met overige lezers, want het is niet direct duidelijk over wie het gaat. Echter, als de mensen het hele gesprek lezen tussen Kaatje36 en De Bakker dan wordt dit wel duidelijk. o Presentatie: Geen bijzonderheden. - Mogelijke ontsporing: De Bakker blijft wel erg vaag. Zijn het nou 2 of 3 weigeringen? Dat is toch niet zo moeilijk te berekenen? Wat is de nabije buurt? In de seniorenflat waarin Benno L. is gehuisvest wonen al meer dan vijftig ouderen. Hoeveel is sommigen? Dit is een onduidelijkheidsdrogreden.

Eva de Bakker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 8. 21-02-2014

41. Leiden wacht op beslissing van burgemeester. SP ging de buurt in: 84% van buurtbewoners van Benno L. zijn akkoord. http://sp.nl/9n2jm8

1. (De beslissing van Lenferink moet zijn dat hij Benno L. laat zitten waar hij zit.) 1.1 Want 84% van de buurtbewoners is akkoord. 1.1’ De mening van 84% van de buurtbewoners is kenmerkend voor dat van de hele stad.

- Subonderwerp: Buurtonderzoek SP / werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren:

72 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. In dit geval statistische evidentie. o Adaptatie: Met het gebruik van Leiden bedoelt de schrijver de bewoners van Leiden. Deze worden dus expliciet aangesproken. o Presentatie: Geen bijzonderheden. - Mogelijke ontsporing: Nee

Eva de Bakker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 8. 17-02-2014

42. "Bekend is dat mensen gaan rondzwerven als ze die huisvesting niet hebben." Reclassering over Benno L. in Leiden: http://nos.nl/l/612263

(1. Het is goed dat Benno L. is gehuisvest in Leiden.) 1.1 De reclassering geeft aan dat mensen gaan rondzwerven als ze die huisvesting niet hebben. 1.1. Het is onwenselijk als Benno L. gaat rondzwerven.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / Media - Argumentatieschema: Pragmatische argumentatie (subtype van causale argumentatie). - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor pragmatische argumentatie. o Adaptatie: Het bericht is gericht aan alle Leidenaren. Het lijkt erop dat ze de mensen die tegen de huisvesting van Benno L. in Leiden zijn, wil overtuigen van haar eigen mening door een autoriteit aan te halen, namelijk de reclassering. o Presentatie: De Bakker gebruikt een citaat van de reclassering. Link in tweet, waardoor Leidenaar het verhaal zelf kan lezen. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Louk Rademaker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 11. 21-02-2014

43. 84% van de buurtbewoners van Benno L. zijn akkoord met zijn huisvesting. Zonder onderzoek geen recht van spreken! http://sp.nl/9n2jm8

(1. Leefbaar Leiden heeft geen recht van spreken wanneer ze zeggen dat buurtbewoners tegen huisvesting Benno L. zijn.) 1.1a Leefbaar Leiden heeft geen onderzoek gedaan onder buurtbewoners. 1.1b Uit ons onderzoek blijkt dat 84% van de buurtbewoners akkoord is met de huisvesting van Benno L. 1.1’ Als Leefbaar Leiden geen onderzoek heeft gedaan en uit ons onderzoek blijkt dat 84% van de buurtbewoners akkoord is, dan heeft Leefbaar Leiden geen recht van spreken.

- Subonderwerp: Buurtonderzoek SP / Huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren:

73 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Dit is een sneer naar Leefbaar Leiden, maar niet direct aan de partij gericht. Het lijkt eerder aan de burger te zijn gericht. o Presentatie: Uitroepteken om te benadrukken dat Leefbaar Leiden geen recht van spreken heeft. Geeft de boodschap extra kracht mee. Het linkje leidt naar een artikel met daarin de belangrijkste uitkomsten van het buurtonderzoek. - Mogelijke ontsporing: Nee

Louk Rademaker: raadslid SP. Herkiesbaar plaats 11. 17-02-2014

44. Vreemd dat de landelijke media (oa @nrc) de *enige* fractie die in #raad071 vragen stelt over Benno L. negeert http://sp.nl/9n2jl2

1. Het is vreemd dat de landelijke media onze fractie negeert. 1.1 Wij zijn namelijk de enige partij die in de raad vragen stelt over Benno L. 1.1’ Een partij die vragen stelt over Benno L, zou niet genegeerd mogen worden door de landelijke media.

- Subonderwerp: Media - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: De tweet lijkt gericht aan de media. Er wordt zelfs specifiek naar NRC getweet. De tweet is echter ook gericht aan de medepolitici en burger. Door het gebruik van #raad071 kan iedereen het lezen. o Presentatie: *enige* wordt extra benadrukt en maakt de boodschap krachtiger. Het linkje in de tweet leidde naar de vragen van de SP, maar is inmiddels niet meer up- to-date. - Mogelijke ontsporing: Nee

Julius Terpstra: kandidaat-raadslid CDA plaats 6. 26-02-2014

45. Mooi debat vanmiddag bij Leonardo Da Vinci college in #Leiden. Heftige reacties Benno L maar wel respect voor elkaars argumenten. #debat

1. Het was een mooi debat vanmiddag bij Leonardo Da Vinci college. 1.1 Want ondanks de heftige reacties, was er wel respect voor elkaars argumenten. 1.1’ En als er met wederzijds respect gediscussieerd wordt, dan is het een mooi debat.

- Subonderwerp: Overig / Huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie

74 o Adaptatie: Dit is gericht aan het volk. Hij laat zijn volgers weten wat hij heeft gedaan. Door het gebruik van de hashtags worden er meer mensen bereikt. o Presentatie: Mooi debat, heftige reacties. Verder geen bijzonderheden. - Mogelijke ontsporing: Nee

Daan Sloos: fractievoorzitter Leefbaar Leiden. Herkiesbaar lijsttrekker. 22-02-2014

46. Grote groep demonstranten tegen het besluit van burgemeester Lenferink @pvdaleiden Tegen de politieke Eilite #BennoL Het geluid van de stad.

1. Wij (Leefbaar Leiden) verspreiden het geluid van de stad. 1.1 Want, dat is te zien aan de grote groep demonstranten die tegen het besluit van burgemeester Lenferink zijn. 1.1’ Als er veel demonstranten zijn die tegen het besluit van Lenferink zijn, dan verspreiden wij het geluid van de stad.

- Subonderwerp: Demonstraties / Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: Direct gericht aan PVDA Leiden, maar ook aan de bewoners van Leiden. Leefbaar Leiden geeft aan dat ze het geluid van de stad vertolken. Goed gebruik van hashtag. o Presentatie: Grote groep demonstranten. Maakt het groter hierdoor. Tegen de politieke elite. Sloos maakt niet gebruik van punten en komma’s. - Mogelijke ontsporing: Sloos begaat een pathetische drogreden door tegen de politieke elite te gebruiken. Iemand die bij voorbaat tegen de politieke elite is, hoeft nu niet meer overtuigd te worden door middel van argumentatie. Verder begaat hij een populistische drogreden. Het is niet zo dat een standpunt aanvaard dient te worden omdat een grote groep het daarmee eens is.

Daan Sloos: fractievoorzitter Leefbaar Leiden. Herkiesbaar lijsttrekker. 21-02-2014

47. Leidse kerken bereid Benno L. Te gaan helpen kopt het #LeidschDagblad. Logisch zou ik denken. Ons kent ons.

1. Het is logisch dat de Leidse kerken bereid zijn om Benno L. te helpen. 1.1 Want ons kent ons (beide een geschiedenis met pedoseksualiteit) 1.1’ En als beide een geschiedenis hebben met pedoseksualiteit, dan is het logisch dat ze elkaar helpen.

- Subonderwerp: Overig - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie

75 - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Sloos tweet dit naar aanleiding van een artikel in het Leidsch Dagblad. Hij richt zich tot zijn achterban. Met het gebruik van # zullen echter veel meer mensen zijn tweet lezen. o Presentatie: Geen bijzondere presentatiemiddelen gebruikt. - Mogelijke ontsporing: Er is in deze tweet in ieder geval sprake van een overhaaste generalisatie. Het is niet zo dat bij elke kerk pedoseksuelen zitten, omdat er een aantal gevallen van pedoseksualiteit in de katholieke kerken naar buiten is gekomen.

Daan Sloos: fractievoorzitter Leefbaar Leiden. Herkiesbaar lijsttrekker. 17-02-2014

48. Het had nee moeten zijn En niet als het fout gaat treed ik af. Want dan is het te laat. Dan is het leed al geschied.Aftreden moet nu #Leiden

1. Burgemeester Lenferink had nee moeten zeggen tegen de komst van Benno L. 1.1 Want als het fout gaat, dan is het te laat en is het leed al geschied. 1.1’ Het is onwenselijk dat het fout gaat en daarom had hij gelijk nee moeten zeggen.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Pragmatische argumentatie (subtype van causale argumentatie) - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor pragmatische argumentatie. o Adaptatie: Duidelijk gericht aan de achterban van Leefbaar Leiden. Het kan echter door meer Leidenaren worden gelezen door het gebruik van de hashtag. o Presentatie: Korte zinnen. Stellig. Door het gebruik van ‘moeten’ is de boodschap krachtiger. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Daan Sloos: fractievoorzitter Leefbaar Leiden. Herkiesbaar lijsttrekker. 15-02-2014

49. Veel burgemeesters zien huisvesting pedoseksuelen niet als een plicht De Leidse #PvdA Burgemeester Lenferink wel. #raar

1. Het is raar dat burgemeester Lenferink het als een plicht ziet om Benno L. te huisvesten. 1.1 Veel burgemeesters zien huisvesting van pedoseksuelen niet als een plicht. 1.1’ Als veel burgemeesters dat niet als plicht zien, dan is het raar dat Lenferink het wel als plicht ziet.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie.

76 o Adaptatie: Daan Sloos richt zich tot zijn achterban en de rest van de bevolking. Hij maakt zoals altijd goed gebruik van hashtags. o Presentatie: Het gebruik van raar is een presentatiekeuze. Het maakt de boodschap krachtiger. - Mogelijke ontsporing: Het is niet zo dat als ‘veel’ burgemeester het niet een plicht vinden, dat het dan ook geen plicht is. We hebben hier dus wellicht te maken met de drogreden argumentum ad populum.

Tomas Kok: duolid en kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 2. 12-03-2014

50. vd Luit (D66) is richting bewoners tegen huisvesting Benno L. Maar in Raad "schaamt" hij zich voor mensen die ertegen zijn. Onvoorstelbaar

1. Het is onvoorstelbaar dat V.D. Luit (D66) zich in de Raad schaamt voor mensen die tegen huisvesting van Benno L. zijn. (Van Der Luit is een slechte volksvertegenwoordiger) 1.1 Want richting bewoners geeft hij aan tegen huisvesting te zijn. 1.1’ Als hij tegen bewoners zegt dat hij tegen huisvesting is, dan is het onvoorstelbaar dat hij zich in de Raad schaamt voor deze mensen.

- Subonderwerp: Aanval op raadslid - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Kok richt zich in deze tweet tot enerzijds Van der Luit zelf en anderzijds tot zijn achterban. Hij maakt geen gebruik van ‘@’, dus hij richt zich niet direct tot Van der Luit. Hij richt zich ook tot zijn achterban. Aad van der Luit en een aantal Leefbaar-sympathisanten hebben een gesprek gevoerd. Hierin heeft Van der Luit ‘schijnbaar gezegd tegen de huisvesting van Benno L. te zijn. o Presentatie: ‘schaamt’ wordt benadrukt. Ook ‘onvoorstelbaar’ is erg stellig. - Mogelijke ontsporing: Er is hier sprake van een tu quoque. Van der Luit wordt hier gewezen op een tegenstrijdigheid in woord en daad.

Tomas Kok: duolid en kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 2. 28-02-2014

51. @AadvanderLuit Dus D66 vindt vrijheid van meningsuiting net zo erg als gehandicapte kinderen misbruiken. Dat verklaart een hoop.

(1. D66 is geen goede partij) 1.1 D66 vindt vrijheid van meningsuiting namelijk net zo erg als gehandicapte kinderen misbruiken. 1.1’ Als hij vindt dat vrijheid van meningsuiting net zo erg is als gehandicapte kinderen misbruiken, dan is D66 geen goede partij

- Subonderwerp: Aanval op D66

77 - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Deze tweet is direct gericht aan Aad van der Luit van D66. Maar zeker ook richting de achterban van Leefbaar Leiden, waarvan een aantal een aanvaring heeft gehad met Van der Luit. o Presentatie: Het standpunt is impliciet gelaten, waardoor de lezer het zelf moet invullen. - Mogelijke ontsporing: Dit is een directe persoonlijke aanval op de D66, want de partij wordt als slecht weggezet. Het lijkt tevens een stroman. Ik weet niet precies wat D66 heeft gezegd, maar ik kan me niet voorstellen dat ze dit hebben gezegd. Er wordt dus een stroman begaan, omdat er een uitspraak overdreven wordt of uit de context wordt gehaald.

Tomas Kok: duolid en kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 2. 20-02-2014

52. Leidse jeugd niet veilig, Benno L niet veilig, onrust, Leiden landelijk voor schut. Maar Lenferink scoort een punt: het eerlijke verhaal,,,

1. Leiden staat landelijk voor schut. 1.1a Want de Leidse jeugd is niet veilig 1.1b Benno L. is niet veilig 1.1c Er heerst onrust in de stad. 1.1’ Als de Leidse jeugd en Benno L. niet veilig zijn en er heerst onrust in de stad, dan staat Leiden landelijk voor schut.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Het zijn allemaal kenmerken van een stad die voor schut staat. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. Keuze voor meerdere argumenten. o Adaptatie: Het is gericht aan de Leidenaar. Het zou kunnen dat de Leidenaar geraakt wordt door zijn argumenten. o Presentatie: Opsomming van argumenten waarom Leiden voor schut staat. Allemaal puntsgewijs, min of meer gedwongen door het actietype tweet. - Mogelijke ontsporing: Nee

Tomas Kok: duolid en kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 2. 16-02-2014

53. 8 scholen/zwembaden bij Benno L. Burgemeester ziet dit als zijn plicht, veiligheid jeugd is kennelijk geen plicht http://bit.ly/M3Q6Kt

1. De burgemeester vindt het kennelijk niet zijn plicht om de veiligheid van de burger te garanderen.

78 1.1 Hij plaats Benno L. in de buurt van 8 scholen/zwembaden. 1.1’ Als je Benno L. in zo’n kinderrijke omgeving huisvest, dan ben je niet met de veiligheid van de Leidenaar bezig.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. Het onderwerp veiligheid is erg slim. o Adaptatie: Gericht aan alle ouders van Leiden. De veiligheid van de jeugd is altijd een gevoelige kwestie. o Presentatie: Linkje naar het geenstijl-artikel. Verder weer erg stellig en puntsgewijs genoteerd. Het gebruik van ‘kennelijk’ geeft de boodschap een extra lading. Mogelijke ontsporing: Hier wordt mogelijkerwijs een drogreden van de stroman begaan. Er wordt burgemeester Lenferink namelijk een fictief standpunt in de schoenen geschoven.

Tomas Kok: duolid en kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 2. 15-02-2014

54. Wat nobel, de burgemeester heeft "geworsteld" met het verzoek Benno L in Leiden te huisvesten en uitkering te geven http://www.omroepwest.nl/nieuws/15-02- 2014/leefbaar-leiden …

(1. De werkwijze van de burgemeester is niet goed) (1.1 Hij heeft Benno. L in Leiden gehuisvest) 1.1’ Als je Benno. L in Leiden huisvest, dan doe je het niet goed.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Achterban naar de mond praten. o Presentatie: Ironie, of beter gezegd: sarcasme (de lezer weet wel dat de schrijver niet bedoeld dat de burgemeester echt nobel is). Het feit dat ook ‘geworsteld’ tussen aanhalingstekens legt nog meer de nadruk op sarcasme. Linkje naar het artikel. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Tomas Kok: duolid en kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 2. 15-02-2014

55. Meerdere gemeentes waren zo verstandig om Benno L te weren, maar in Leiden hebben ze weer slappe knieën http://leefbaarleiden.nl/nieuws/10059/leefbaar-leiden-woest-om- komst …

1. In Leiden hebben ze slappe knieën.

79 1.1 Leiden heeft Benno L. niet geweerd, terwijl ze dat in andere gemeentes wel hebben gedaan. 1.1’ Als je Benno L niet weert uit je stad, dan heb je slappe knieën.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor Kentekenargumentatie. o Adaptatie: Deze tweet lijkt gericht tot de achterban. o Presentatie: Met ‘slappe knieën’ maakt Kok het beeldend. Het linkje naar het artikel maakt duidelijk dat Leefbaar woest is over de beslissing van Lenferink. - Mogelijke ontsporing: Nee

Peter Top. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 3. 21-02-2014

56. @Sleutelstad waarom makkelijk doen als het ook moeilijk kan. Er zijn duizenden betere plekken.

(1. Benno L. had nooit in Leiden mogen worden gehuisvest.) 1.1 Er zijn duizenden betere plekken. 1.1’ Als er duizenden betere plekken zijn, dan zou hij niet in Leiden moeten worden gehuisvest.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / huisvesting Benno L. - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: De tweet is gericht aan Twitteraccount Sleutelstad. Top lijkt daardoor de overige Twitteraars te vergeten. o Presentatie: Draait een bekende uitspraak om, wat voor een retorisch effect zorgt. ‘Duizenden betere plekken’ is erg overdreven. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Peter Top. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 3. 15-02-2014

57. @chrisdewaard ja natuurlijk. Dit soort dingen kan je alleen maar sneaky doen, je weet van tevoren al dat niemand het accepteert.

1. Dit soort dingen kan je alleen maar sneaky doen. 1.1 Niemand had zijn besluit geaccepteerd. 1.1’ Als je van te voren weet dat niemand je besluit accepteert, dan moet je het sneaky doen.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester. - Argumentatieschema: Causale argumentatie - Strategisch manoeuvreren:

80 o Topisch Potentieel: Keuze voor causale argumentatie. o Adaptatie: De tweet is gericht aan Chris de Waard. Lijkt daardoor de andere lezers te vergeten. o Presentatie: De keuze voor sneaky is opvallend. Dit komt niet vaak voor en zet de burgemeester in een kwaad daglicht. Geeft boodschap extra lading. - Mogelijke ontsporing: Hier lijkt een overhaaste generalisatie te worden gemaakt. Hij gaat er namelijk wel erg makkelijk vanuit dat ‘niemand’ het besluit van de burgemeester accepteert.

Peter Top. Kandidaat-raadslid Leefbaar Leiden plaats 3. 15-02-2014

58. "@Leefbaar_Leiden: Leefbaar Leiden woest om komst Benno L. http://leefbaarleiden.nl/nieuws/10059/leefbaar-leiden-woest-om …" Whats next, Volkert van der Graaf? Wat een waanzin!

1. Het is waanzin dat Benno L. in Leiden woont. 1.1 Dan is Volkert van der Graaf de volgende. 1.1’ En dat is onwenselijk

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / huisvesting Benno L. in Leiden - Argumentatieschema: Pragmatische argumentatie. Subtype van causale argumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor de causale argumentatie en de keuze voor Volkert van der Graaf. o Adaptatie: Deze tweet is duidelijk bestemd voor de achterban van Leefbaar. Pim Fortuyn is oprichter van Leefbaar en de achterban van Leefbaar zal niet vergeten zijn wie Volkert is en wat hij heeft gedaan. o Presentatie: Retorische vraag. ‘Woest’ en ‘waanzin’ versterken de boodschap. - Mogelijke ontsporing: Er is hier sprake van een Hellend Vlak. Het gaat namelijk van kwaad tot erger en dat hoeft natuurlijk helemaal niet het geval te zijn.

Partijpagina Leefbaar Leiden. 15-02-2014

59. Veiligheid voorop: Veroordeelde pedofielen zijn niet welkom in Leiden http://leefbaarleiden.nl/programma

1. Veroordeelde pedofielen zijn niet welkom in Leiden. 1.1 Want de veiligheid staat voorop in Leiden. 1.1’ En met de komst van veroordeelde pedofielen komt de veiligheid in het geding.

- Subonderwerp: Huisvesting Benno L. in Leiden - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Het weren van pedofielen is een kenmerk van een veilige stad. - Strategisch manoeuvreren:

81 o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie o Adaptatie: De tweet is gericht aan de achterban van Leefbaar Leiden. Zij vindt veiligheid een groot goed en daar speelt deze kandidaat van Leefbaar Leiden goed op in. o Presentatie: Stellig geformuleerd. Verder geen bijzondere presentationele keuzes. Mogelijke ontsporing: Nee

Dick de Vos: fractievoorzitter PVDD. Herkiesbaar lijsttrekker. 21-02-2014

60. Demonstranten spreken dus niet voor de buurt. RT @loukrademaker: 84% van buurtbewoners van #BennoL. akkoord met zijn huisvesting!...

1. Demonstranten spreken niet voor de buurt. 1.1 Volgens een buurtonderzoek is 84% van de buurtbewoners akkoord met de huisvesting van Benno L. 1.1’ En als 84% van de buurtbewoners akkoord is, dan spreken de demonstranten dus niet voor de buurt.

- Subonderwerp: Buurtonderzoek SP / Demonstraties - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. Autoriteitsargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. Autoriteitsargumentatie, want De Vos maakt gebruik van de mogelijkheid tot retweeten. De argumentatie is gekopieerd van het account van Louk Rademaker, raadslid van de SP. o Adaptatie: De Vos richt zich officieel tot Louk Rademaker, echter hij houdt meer bezig met het volk. Dit doet hij door #BennoL. te gebruiken. Tevens reageert De Vos hier op tweets van leden van Leefbaar Leiden over de demonstraties. o Presentatie: RT staat voor ReTweet. Deze kandidaat retweet dus een andere tweet en voegt er zelf nog iets aan toe. Mogelijke ontsporing: Nee

Dick de Vos: fractievoorzitter PVDD. Herkiesbaar lijsttrekker. 16-02-2014

61. Terwijl in Leiden, stad van tolerantie, een onverdraagzame demo plaatsvindt, blijven Leidse politici twitteren over ditjes & datjes. #Benno

1. Leidse politici moeten zich laten gelden in de zaak Benno L. en niet over ditjes en datjes twitteren. 1.1 Er vind namelijk een onverdraagzame demo plaats in de stad van de tolerantie. 1.1’ En dat is onwenselijk.

- Subonderwerp: Demonstraties - Argumentatieschema: Pragmatische argumentatie. De demonstraties zijn onwenselijk. - Strategisch manoeuvreren:

82 o Topisch Potentieel: Keuze voor pragmatische argumentatie. o Adaptatie: Dit is een oproep aan politici om zich te laten gelden, maar het is ook zeker een bericht naar de burger. Dick de Vos geeft hier aan dat hij zich wel zorgen maakt over de demonstraties en dat andere politici dit niet doen. Door het gebruik van de hashtag kunnen nog veel meer mensen dit lezen. o Presentatie: Ditjes & datjes. Onverdraagzame demo en dat in de stad van tolerantie. De Vos maakt het zo erg groot. - Mogelijke ontsporing: Nee.

Dick de Vos: fractievoorzitter PVDD. Herkiesbaar lijsttrekker. 16-02-2014

62. Beschamende demonstratie tegen Benno L. Wie zijn straf heeft uitgezeten moet ergens wonen. Waar is het mededogen? http://ow.ly/tFYeO

1. De demonstratie tegen Benno L. is beschamend. 1.1a Want wie zijn straf heeft uitgezeten moet ergens wonen. 1.1’ Als hij zijn straf heeft uitgezeten, dan is de demonstratie beschamend.

- Subonderwerp: Demonstraties - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Hij richt zich tot het volk. Zowel het volk dat bij de demonstraties is, als degene die er niet aan hebben meegedaan. o Presentatie: Retorische vraag: waar is het mededogen. Het gebruik van beschamend maakt de boodschap krachtiger. - Mogelijke ontsporing: Nee

Eva Rood: kandidaat-raadslid VVD plaats 17. 19-02-2014

63. Er komt een samenscholingsverbod. Terecht. Tot nu toe heel goed optreden van #Lenferink, waarvoor hulde!

1. Het optreden van Lenferink is tot nu toe erg goed. 1.1 Want, hij heeft een terecht samenscholingsverbod ingesteld. 1.1’ Als je een terecht samenscholingsverbod instelt, dan ben je een goede burgemeester.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester / Demonstraties - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentie o Adaptatie: Kan zowel de politici als de burger hiermee aanspreken. Door het gebruik van # wordt een groter publiek aangesproken.

83 o Presentatie: Het gebruik van ‘hulde’ is opvallend. Dit woord wordt niet veel gebruikt. - Mogelijke ontsporing: Nee

Hans Feddema: kandidaat-raadslid GroenLinks plaats 25. 21-02-2014

64. Burgemeester Lenferink van m'n stad Leiden lijkt een evenwichtig beleid te voeren inzake Benno L..Beetje trots heet dat

1. Ik ben trots op burgemeester Lenferink. 1.1 Want hij lijkt een evenwichtig beleid te voeren inzake Benno L. 1.1’ Als hij een evenwichtig beleid voert, dan is dat iets om trots op te zijn.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Gericht aan het volk. Het gebruik van ‘m’n stad’ werkt denk ik wel bij de Leidenaren. o Presentatie: Het gebruik van m’n stad. - Mogelijke ontsporing: Nee

Hans Feddema: kandidaat-raadslid GroenLinks plaats 25. 21-02-2014

65. Dank je, ik ben beetje trots op hem“@JanSpijk: Respect voor burgermeester Lenferink van Leiden, niet buigen voor populistische angst

1. Ik ben trots en heb respect voor burgemeester Lenferink van Leiden. 1.1 Want hij buigt niet voor populistische angst. 1.1’ Niet buigen voor populistische angst, is iets om trots op te zijn.

- Subonderwerp: Werkwijze burgemeester - Argumentatieschema: Kentekenargumentatie - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor kentekenargumentatie. o Adaptatie: Gericht aan Jan Spijk, maar ook aan de andere potentiele kiezers. o Presentatie: Niets bijzonders. - Mogelijke ontsporing: Nee

Bart Borst: kandidaat-raadslid D66 plaats 23. 20-02-2014

66. Hoeveel extra toezicht en reclassering was eigenlijk mogelijk geweest voor het geld dat nu naar ME en politie moet? #dtv #BennoL

84

1. (Leefbaar Leiden moet stoppen met het ophitsen van de Leidse bevolking.) 1.1 Want zonder die protesten had het geld dat nu naar ME en politie moet naar extra toezicht en reclassering kunnen gaan. 1.1’ En, dat is wenselijk.

- Subonderwerp: Demonstraties - Argumentatieschema: Pragmatische argumentatie. Subtype van causale argumentatie. - Strategisch manoeuvreren: o Topisch Potentieel: Keuze voor pragmatische argumentatie o Adaptatie: Gericht aan Leefbaar Leiden en aan het volk. Door het gebruik van twee hashtags is de kans dat het door veel mensen wordt gelezen groter. o Presentatie: Retorische vraag - Mogelijke ontsporing: Nee

85 Bijlage 5: Ondersteuning figuur 8 tot en met 11

In deze bijlage worden figuur 8 tot en met 11 ondersteund. In deze figuren werden het aantal tweets genoemd waarin bijvoorbeeld een drogreden voorkomt. In deze bijlage worden de figuren herhaald, alleen nu worden ook de specifieke nummers van de tweets genoemd. Dit zijn de nummers die de tweets in bijlage 3 en 4 hebben gekregen. Kortom, het is een samenvatting van bijlage 4 en een hulpmiddel om de juiste tweets terug te vinden.

Figuur (8): Alle subonderwerpen op een rijtje.

Subonderwerp Aantal tweets Specifieke nummers Werkwijze burgemeester + Huisvesting Benno 28 4, 10, 12, 15, 16, 17, 18, 20, 25, 26, L. in Leiden 34, 35, 36, 37, 42, 48, 49, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 63, 64, 65 Media (o.a. uitzending P&W en artikel NRC) 7 19, 24, 27, 31, 32, 33, 44 Buurtonderzoek SP 6 11, 21, 40, 41, 43, 60 Aanvallen op raadsleden of partijen 5 3, 14, 22, 50, 51 Demonstraties 5 28, 46, 61, 62, 66 Extra raadsvergadering 4 13, 29, 30, 38 Overig (Stem op Leefbaar, kerken helpen 4 23, 39, 45, 47 Benno L., schooldebat en kosten huisvesting) Totaal 59

Figuur (9): Argumentatieschema’s van de politieke tweets.

Argumentatieschema’s Aantal tweets Specifieke nummers Kentekenargumentatie 49 4, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 40, 41, 43, 44, 45, 46, 47, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 59, 60, 62, 63, 64, 65 Causale argumentatie 4 17, 19, 39, 57 Pragmatische argumentatie (subcategorie 5 42, 48, 58, 61, 66 causaal) Vergelijkingsargumentatie 1 3 Totaal 59

Figuur (10): Stijlfiguren in de politieke tweets.

Stijlfiguur Aantal Specifieke nummers Krachttermen / woordkeuzes die boodschap 26 11, 12, 14, 17, 22, 24, 27, 32, 33, extra kracht bijzetten 37, 38, 39, 43, 44, 45, 46, 48, 49, 50, 53, 56, 57, 58, 61, 62, 63 Wij-gevoel / een met de burger 5 13, 17, 31, 38, 64 Retorische vraag 4 19, 58, 62, 66 Directe aanspreking 2 18, 35

86 Beeldspraak 2 3, 55 Sarcasme 1 54 Citaat 1 42 Totaal 41

Figuur (11): Drogredenen in de politieke tweets.

Drogreden Aantal Specifieke nummers Overhaaste generalisatie 6 18, 21, 34, 35, 47, 57 Directe persoonlijke aanval 5 3, 14, 22, 39, 51 Drogreden van de stroman 5 10, 22, 23, 51, 53 Argumentum ad populum 3 35, 46, 49 Onduidelijkheidsdrogreden 3 4, 37, 40 Pathetische drogreden 3 18, 33, 46 Tu quoque 2 3, 50 Verkeerd gebruik autoriteit 1 36 Hellend vlak 1 58 Totaal 29

87