§ § §
§ § § § § § § §
§ § §
Omslag foto: tracé Buitenring Parkstad Limburg Bron: internet
Copyright Ó 2010 Leemans Speciaalwerken b.v. Vriezenveen.
De naam Leemans Speciaalwerken b.v. is voor alle publicaties van Leemans Speciaalwerken b.v. als merknaam beschermd.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand of openbaar gemaakt in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door druk, fotokopieën, microfilm, opnamen of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Leemans Speciaalwerken b.v.
Ondanks al de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg kan Leemans Speciaalwerken b.v. geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die uit deze publicatie zou kunnen voorkomen.
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced or transmitted in any form by any means, electronic or mechanical, including photocopy, recording or any information storage and retrieval system without prior to write permission by the author.
Niet in alle gevallen heeft Leemans Speciaalwerken b.v. kunnen nagaan of er op het gebruikte beeldmateriaal nog copyright rust of was Leemans Speciaalwerken b.v. niet in staat de eigenaar van dit copyright te achterhalen. In gevallen waarin Leemans Speciaalwerken b.v. daar nog verplichtingen heeft, is hij bereid deze alsnog na te komen.
Leemans Speciaalwerken b.v. streeft voortdurend naar innovatie. Leemans Speciaalwerken b.v. behoudt zich daarom het recht voor die producten of werkzaamheden die in deze probleeminventarisatie worden beschreven zonder voorafgaand bericht aan te passen of te verbeteren.
De interpretaties van risico’s rond niet-gesprongen explosieven uit de Tweede Wereldoorlog heeft Leemans Speciaalwerken b.v. gebaseerd op beschikbaar archiefmateriaal van derden. Op basis van deze informatie kan een eventuele aanwezigheid van explosieven in de ondergrond van de gemeenten die gezamenlijk Parkstad vormen, afwijkend van deze informatie echter niet worden uitgesloten. Leemans Speciaalwerken b.v. wijst daarom elke verantwoordelijkheid nadrukkelijk af ten aanzien van eventuele toekomstige vondsten van explosieven op het grondgebied van die gemeenten die gezamenlijk Parkstad vormen, die strijdig zijn met de in dit rapport voorgestelde interpretaties.
De probleeminventarisatie kan woorden bevatten die tevens gebruikt (kunnen) worden als handelsnaam of als merknaam. Uit de opname van dergelijke woorden in deze probleeminventarisatie kan volstrekt niet worden afgeleid dat afstand wordt gedaan van bepaalde (eigendoms-) rechten dan wel dat Leemans Speciaalwerken b.v. zulke rechten miskent.
Dit rapport is samengesteld in opdracht van ARCADIS Nederland BV en mag door ARCADIS Nederland BV worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document berusten bij Leemans Speciaalwerken b.v.
Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Leemans Speciaalwerken b.v. hoge prioriteit. Leemans Speciaalwerken b.v. hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd volgens BRL-OCE, ISO 9001 en VCA**
De naam Leemans Speciaalwerken b.v. is voor alle publicaties van Leemans Speciaalwerken b.v. als merknaam beschermd.
Op dit boekwerk is de auteurswet van toepassing.
1 DEFINITIEF
Inhoudsopgave
1 Algemeen 4 1.1 Aanleiding 4 1.2 Probleemsituatie 4 1.3 Doel algemeen 5 1.4 Doel probleeminventarisatie 5 1.5 Afbakening onderzoeksgebied 5 1.6 Werkwijze 5 1.7 Overzicht van de onderzoeksgebieden 6 1.8 Aanwijzingen 6 1.9 Tracé Buitenring Parkstad Limburg 6 1.10 Samenstelling 6
2 Geschiedenis 7 2.1 Algemeen 7
3 Literatuur 8
4 Geraadpleegde instanties 9
5 Chronologisch overzicht 11
6 Probleeminventarisatie 19 6.1 Algemeen 19 6.1.1 Bombardementsgegevens 19 6.1.2 Daily rapport 2nd Tactical Air Force 19 6.1.3 Gevecht-, geschut-, en mortiermunitie 20 6.1.4 Kaartmateriaal 20 6.1.5 Kraters, tankgrachten, schuttersputten of loopgraven 20 6.1.6 Luchtfoto’s 20 6.1.7 Vliegtuigcrashes 20 6.1.8 Vliegtuigbommen 20 6.1.9 Vliegtuigboordmunitie 21 6.1.10 V-wapens 21 6.1.11 Mijnen 21
2 DEFINITIEF
6.2 Rijksoverheid 21 6.2.1 Ministerie van Financiën 21 6.2.2 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 21 6.2.3 Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 22 6.2.4 Ministerie van Defensie 22 6.2.4.1 Defensie archieven 22 6.2.4.2 Melding Opdracht Ruimrapportage Afdoening, Werkopdrachten 22 6.2.5 Nederlands Instituut voor Militaire Historie 22 6.3 Lokaal 22 6.3.1 Gemeente archief Kerkrade 22
7 Bevindingen 23 7.1 Leemten in kennis 23 7.2 Conclusie 23 7.3 Aanbeveling 24
BIJLAGEN I Bedrijfsprofiel II Lijst met verklaringen / afkortingen III Overzicht verdachte / onverdachte gebieden IV Totaaloverzicht verdacht / niet verdacht gebied gehele tracé V Overzicht MORA’s op & nabij toekomstig tracé Buitenring Parkstad Limburg
3 DEFINITIEF
1 ALGEMEEN
1.1 Aanleiding ARCADIS Nederland b.v. (hierna: ARCADIS) is namens de Gedeputeerde Staten van de Provincie Limburg (hierna: GS Limburg) belast met het ontwerp en de inrichting van de Buitenring Parkstad Limburg. In het kort samengevat komt het er op neer dat: om de kernen van Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Nuth en Schinnen de Buitenring Parkstad Limburg (hierna: Buitenring) wordt aangelegd om het doorgaand verkeer rondom deze kernen te bevorderen.
De Buitenring Parkstad Limburg en B258 zorgen voor verbetering van de economische positie van Parkstad Limburg en Aken door de realisatie van een volledige ringweg rondom Parkstad Limburg in combinatie met een goede ontsluiting tussen Aken en Parkstad Limburg. De leefbaarheid in de kernen van Parkstad Limburg en de regio Aken moet op deze manier verbeterd worden en het verkeer zal ongehinderd en vlot zijn bestemming bereiken. Dat is de doelstelling van de partijen die gezamenlijk de schouders zetten onder het project Buitenring Parkstad Limburg.
1.2 Probleemsituatie In het kader van de toekomstige werkzaamheden zal een (breed) scala aan (bodem)activiteiten gaan plaatsvinden. Indien zich één of meerdere explosieven in de ondergrond bevinden, is dat in eerste instantie een risico met betrekking tot de Arboveiligheid van het personeel dat hier direct mee is gemoeid. Daarnaast kan er een risico ontstaan in het kader van de Openbare Orde en Veiligheid.
Eventuele stagnatie van de werkzaamheden door het aantreffen van explosieven in de uitvoeringsfase zal direct aanzienlijke kostenverhogingen tot gevolg hebben.
Het is daarom van belang om zo snel mogelijk duidelijkheid te verkrijgen over de aard en omvang van het eventuele explosievenprobleem. Een en ander om de veiligheid voor het personeel, derden en omgeving tijdens de realisatiefase te kunnen garanderen.
Daarnaast is het belangrijk, in het kader van de projectbegroting, de kosten van een eventueel noodzakelijk vervolgonderzoek vooraf in kaart te hebben gebracht.
4 DEFINITIEF
1.3 Doel algemeen Als gevolg van oorlogshandelingen uit de Tweede Wereldoorlog bestaat op veel plaatsen in Nederland nog een risico ten aanzien van de mogelijkheid van conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog (hierna: explosieven).
Internationaal is vastgesteld dat 10 tot 15% van alle explosieven, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn afgeworpen, geworpen, verschoten of geplaatst, niet tot ontploffing is gekomen. Het aantreffen van explosieven resulteert onmiddellijk in meerkosten door stagnatie van de uitvoeringswerkzaamheden. Gelijktijdig ontstaat een verhoogd veiligheidsrisico doordat het explosief door beroering kan exploderen.
Het doel van dit onderzoek is het verwerven van historische informatie aan de hand van de bestaande bronnen over bekende of verwachte waarden, binnen het door of namens ARCADIS aangewezen gebied.
Het resultaat is een rapport met een gespecificeerde verwachting, op basis waarvan een beslissing genomen kan worden ten aan zien van een probleemanalyse.
1.4 Doel probleeminventarisatie Het doel van de probleeminventarisatie is het verzamelen en overzichtelijk ordenen van relevant feitenmateriaal naar de mogelijke aanwezigheid van oorlogshandelingen, waardoor -indien nodig- een analyse kan worden opgesteld naar de aanwezigheid van mogelijke explosieven uit de Tweede Wereldoorlog.
De benodigde informatie wordt onder meer verkregen door de nadere bestudering van allerhande beschikbare archieven, literatuur, (lucht)foto’s, beschietingen of vluchtgegevens in het geval van bombardementen of het neerkomen van vliegtuigen en mijnenleg-, of mijnenruimrapporten.
1.5 Afbakening onderzoeksgebied Door ARCADIS is, in opdracht van GS Limburg, aan Leemans Speciaalwerken b.v. (hierna: Leemans) verzocht een probleeminventarisatie samen te stellen voor de Buitenring Parkstad Limburg (hierna: Buitenring). Het aangewezen gebied is door ARCADIS op een tekening gemarkeerd.
1.6 Werkwijze Op basis van het litaratuuronderzoek (Hoofdstuk 3) is een verder uitdieping gedaan met betrekking tot de probleeminventarisatie. Diverse archieven en/of instanties (Hoofdstuk 4) zijn geraadpleegd.
5 DEFINITIEF
1.7 Overzicht van de onderzoeksgebieden
N
In rood (bij benadering) is het toekomstige tracé van de Buitenring Parkstad Limburg weergegeven. Bron: Google Earth
1.8 Aanwijzingen Ervaringen opgedaan bij eerdere vooronderzoeken leren dat er in het verleden soms materiaal -in de ruimste zin van het woord- waaronder explosieven en wapentuig, werden begraven of in loopgraven, schuttersputten, kraters, watergang(en) en/of waterpartij(en) werden gedumpt.
1.9 Tracé Buitenring Parkstad Limburg De toekomstige Buitenring is deels langs de rand van het stedelijk gebied geprojecteerd, door gebieden bedoeld voor agrarische activiteiten en industriele bebouwing.
1.10 Samenstelling Deze Probleeminventarisatie is uitgevoerd door de heer H. Spierings, Kapitein b.d. Koninklijke Luchtmacht en stond onder toezicht van de Sr. OCE- deskundige van Leemans Speciaalwerken b.v. (hierna: Leemans), de heer J. Schippers.
6 DEFINITIEF
2 GESCHIEDENIS
2.1 Algemeen Op 10 mei 1940 vallen Duitse troepen “de vesting Holland” binnen. Het inmiddels gemobiliseerde Nederlandse leger doet verwoede pogingen om de Duitse opmars naar het westen te stoppen. De strijd vindt zijn hoogtepunt in het midden van Nederland. Na de val van de “Grebbelinie” trekt de Duitse bezettingsmacht verder naar het westen.
Op 14 mei 1940 wordt Rotterdam door de Duitsers gebombardeerd waarna op 15 mei 1940 het Nederlandse leger, in opdracht van de Nederlandse regering, capituleert.
Gedurende de tweede helft van 1944 werd het zuiden van Nederland, het gebied gelegen beneden de grote rivieren, door de Geallieerde legers bevrijd. Het noordelijke gelegen deel was echter nog bezet gebied. Doordat de Geallieerden in staat waren om nu vanaf (bevrijd) Nederlands grondgebied verkenning- en aanvalsvluchten uit te voeren, werd het mogelijk om met gerichte luchtacties, de bestaande infrastructuur van het spoor- water- en wegennet in het nog bezette deel van Nederland, zoveel als mogelijk uit te schakelen. Door deze acties werd het geleidelijk aan onmogelijk voor de bezettingsmacht om de bevoorrading, die plaats vond vanuit het achterland (Duitsland), van de fronteenheden op peil te houden.
De inval van de Duitse troepen in mei 1940 ging in Limburg veelal gepaard met slechts geringe schade. Gemeentelijke eigendommen ondervonden geen schade van de oorlogshandelingen. Het normale leven hernam min of meer zijn loop na de bezetting. Geleidelijk aan kreeg de bevolking meer te maken met de maatregelen van de bezetter. Diverse malen werden de inwoners van de gemeenten die gezamenlijk Parkstad vormen, opgeschrikt door bominslagen en neerstortende vliegtuigen. Zuid Limburg werd bevrijd in september 1944. Door het vele militaire verkeer en oorlogshandelingen hadden de wegen zwaar te lijden. De gemeente konden na het vertrek van de Geallieerden vervolgens beginnen aan haar belangrijkste naoorlogse taken: het herstellen van de schade aan de wegen en het oplossen van het woningnoodprobleem.
7 DEFINITIEF
3 LITERATUUR
De literatuurstudie vormt een belangrijk onderdeel van de probleeminventarisatie. Op een relatief eenvoudige manier kan er een overzicht worden verkregen van het onderzoeksgebied en het projectwerkgebied zodat het zoeken in de diverse archieven vereenvoudigd wordt.
Uiteraard zijn de standaardwerken over de Tweede Wereldoorlog geraadpleegd, maar ook, indien beschikbaar, meer publicaties die specifiek over het onderzoeksgebied en de directe omgeving tijdens de Tweede Wereldoorlog gaan.
Auteur Titel P. Baghus Ontmoeting met de bevrijding. F. Bekman Kerkrade in bange dagen. E. Brongers Een dag oorlog in Zuid Limburg. De staatsmijnen tijdens de bezetting van mei 1940 tot F. van Buren september 1944. J. Hendriks e.a D-Day in Zuid Limburg, dagboek van de bevrijding. H. Hetzel Bevrijding oostelijke mijnstreek. J. Hoogeveen Heerlen in oorlogstijd 1940-1944. A. Kat Limburg in de oorlogsjaren. * Limburg in de wereldbrand. M. Kemp * Limburg 1940 – 1945. A. Korthals Altes Luchtgevaar. M. Middlebrook The Bomber Command war diaries. R. Pütz Duel in de wolken. P. Weelen Limburg bevrijd. R. van Zandvoort Kerkrade in de Tweede Wereldoorlog 1937-1947. G. Zwanenburg En nooit was het stil.
8 DEFINITIEF
4 GERAADPLEEGDE INSTANTIES
Om een duidelijk beeld te creëren van het onderzoeksgebied tijdens en na de Tweede Wereldoorlog is het noodzakelijk om relevante informatie uit de diverse archieven te verzamelen.
Instantie Aangetroffen stukken Het archief van de gemeente Kerkrade is geraadpleegd. De daar aanwezige stukken zijn onderzocht op aanwijzingen van Gemeentearchief Kerkrade explosieven in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Het archief van de gemeente Landgraaf is geraadpleegd. De daar aanwezige stukken zijn onderzocht op aanwijzingen Gemeentearchief Landgraaf van explosieven in het in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. 9US Army/1US Army ‘US Army in Zuid-Limburg september 1944 – maart 1945’. Gemeentearchief Sittard Dit document is onderzocht op aanwijzingen van explosieven in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. In het historisch archief Reickheyt te Heerlen zijn onder andere de stukken van de gemeenten Brunssum, Heerlen en Nuth opgenomen. Historisch archief Reickheyt De daar aanwezige stukken (Heerlen: 2468 t/m 2487 en 339Z t/m 343Z, Brunssum: 3804, Nuth: 620Z, 1507 en 1508) zijn onderzocht op aanwijzingen van explosieven in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. De Heemkundekring Schinnen is geraadpleegd met betrekking Heemkundekring Schinnen tot aanwijzingen van explosieven in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. De heemkundekring Kerkrade is geraadpleegd ‘Gisteren en vandaag’, met betrekking tot aanwijzingen van Heemkundekring Kerkrade explosieven in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Internet Google, Google Earth, WatWasWaar. Het Kadaster te Zwolle is geraadpleegd met betrekking tot de Kadaster Zwolle aanwezigheid van WO-II luchtfoto’s van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. De Landbouwuniversiteit Wageningen is geraadpleegd met Landbouwuniversiteit Wageningen betrekking tot de aanwezigheid van WO-II luchtfoto’s van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Amateur Historicus Lasoe is geraadpleegd met betrekking tot De heer Arno Lasoe aanwijzingen van explosieven in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg.
9 DEFINITIEF
Bombardementen en militaire vliegtuigverliezen in de periode Leemans Speciaalwerken b.v. 10 mei 1940 – 5 mei 1945 (privé archief, niet openbaar). De Luftbilddatenbank Duitsland is geraadpleegd m.b.t. de aanwezigheid van WOII luchtfoto’s van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Bij deze instantie zijn de volgende foto’s opgevraagd, verkregen en Luftbilddatenbank Duitsland geïnterpreteerd: US 7 GR/3810 de nummers: 3112, 3113, 3114, en 3115. Allen van 14 januari 1945. US 7 GR/3981 de nummers: 7065, 7066 en 7067. Allen begin 1945. Het archief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Ministerie van Binnenlandse Zaken Koninkrijksrelaties is geraadpleegd of er in het verleden en Koninkrijksrelaties opsporingsacties zijn geweest in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Het archief van het ministerie van Financiën is geraadpleegd, of er in het verleden opsporingsacties zijn geweest in het geweest Ministerie van Financiën in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Het archief van het Explosieven Opruimings Commando Koninklijke Landmacht is geraadpleegd met betrekking tot Ministerie van Defensie opsporingsacties uitgevoerd in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Dit instituut is geraadpleegd met betrekking tot Nederlands Instituut voor oorlogshandelingen in het tracé van de nieuw aan te leggen Militaire Historie Buitenring Parkstad Limburg. The Aerial Reconnaissance Archives is geraadpleegd met The Aerial Reconnaissance betrekking tot het gebied dat is gelegen in het tracé van de Archives te Edinburgh nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg. Verliesregistratie 1939-1945 Air War Bulletin is geraadpleegd met betrekking tot Studiegroep Luchtoorlog neergekomen vliegtuigen in het tracé van de nieuw aan te 1939 - 1945 leggen Buitenring Parkstad Limburg.
In de volgende paragraaf worden de gebeurtenissen, gerelateerd aan de (lucht-) gevechtsacties gedurende de Tweede Wereldoorlog, per tijdvak beschreven en in een tabel weergegeven.
10 DEFINITIEF
5 CHRONOLOGISCH OVERZICHT
Datum Gebeurtenis 1940 10 mei Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd de Grensstraat. Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd de Drievogelstraat bij de 13 mei spoorwegovergang. Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd de Grensstraat.
22 mei Bombardement om 00.50 uur op Heerlen. Getroffen werden de Sittardweg en het spoorwegemplacement. Bombardement gemeente Kerkrade, met 6 bommen. Getroffen werd het gebied in 17 juni noordelijke richting van de huidige Springbron naar de Lodewijkstraat. 24 juni Bombardement op Heerlen. Getroffen werd Heerlerheide. Bombardement op Heerlen. Getroffen werden de omgeving van de Keekstraat en 25 juni Huisbergerstraat. Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werden te Bleijerheide de omgeving 29 juni van de Barbarastraat en Lodewijkstraat. Bombardement om 01.28 uur op Heerlen. Getroffen werden het emplacement van 25 juli de Oranje Nassau-kolenmijn 1 en de Keekstraat. Bombardement gemeente Kerkrade om 01.50 uur. Getroffen werden de 29 juli Lodwijkstraat en de Barbarastraat. 5 oktober Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Benzenraderweg. Bombardement om 20.20 uur op Kerkrade. Getroffen werd het bejaardentehuis 28 november Mariaoord. 15 december Bombardement gemeente Kerkrade, met 3 bommen. Getroffen werd Bleijerheide. Bombardement gemeente Kerkrade, om 07.35 uur met 4 bommen. Getroffen werden 20 december de Kokelestraat 103 en 105 en de Franciscanerstraat 89. 1941 Bombardement tussen 02.20 uur en 03.15 uur op Kerkrade. Getroffen werden de Kipstraat, Einderstraat, St. Pieterstraat, Julianastraat, Chèvremontstraat, Ehren- 31 januari steinerstraat, Chèvremontervoetpad, Beukenbosweg, Kaffebergseweg, Toupsberg- straat, No II straat, Abtenlaan, Lambertistraat, Kloosterveldstraat, Holzstraat, Chaineurstraat, Hoofdstraat, Mr. Absilstraat, Smedenstraat en Boekstraat. 15 februari Bombardement op Schaesberg. Getroffen werd het centrum. 8 maart Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Beitel. 10 maart Bombardement om 10.43 uur op Kerkrade. Getroffen werd te Holz de Abtenlaan. 11 maart Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd de kerk te Holz. Bombardement op Heerlen. Getroffen werd een terrein op de Oranje Nassau 21 april kolenmijn III. 23 april Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Ganzenweide.
11 DEFINITIEF
Vervolg 1941 10 juni Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Ahornstraat. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden te Chèvremont de St. Pieterstraat, 9 juli Ahornstraat en Lindelaan. Bombardement om 02.05 uur met 4 brisant- en 10 brandbommen op Kerkrade. 10 juli Getroffen werden de Ahornstraat, Lindelaan en de St. Pieterstraat. Bombardement op Heerlen.
Bombardement tussen 02.20 en 03.15 uur met 37 brisant- en 340 brandbommen op Kerkrade. Getroffen werd Onze Lieve Vrouwenstraat op het kruispunt met de Prinses Julianastraat, Koestraat, Nassaustraat, het Kloëster te Chèvremont, hoek de Holzstraat, 31 juli Kloosterveldstraat (Erpostraat), panden van aannemingsbedrijf Ruiters, Einderstraat, Mr. Absilstraat, Smedenstraat, Chaineuxstraat, Nummer II straat, Emmastraat, Ehrensteinstraat, Beukenbosweg, Chèvremontstraat, het Molenveld, de Johannes de Doperkerk aan de Kerkberg, spoorlijn Schaesberg – Simpelveld v.v. en de brug bij Toupsbergenstraat. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden het Dentgenbacherveld en het 8 augustus Strijdhagerveld. Messerschmitt Bf 109 E G9+?? van het 12./NJG 1 om 11.49 uur neergekomen te 9 augustus Heerlen, Passart. Messerschmitt Bf 110 E-2 met Werkenummer 4391 van het Erg. St./KG 20 24 oktober neergekomen bij Heerlen. Bombardement om 20.40 uur op Heerlen. Getroffen werden de kolenmijn Oranje 27 november Nassau III te Heerlerheide, Dr. Schaepmanstraat, Kaldebornweg, Renmenig en de woninggroep Husken. Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Beersdalweg.
8 december Bombardement om 04.59 uur op Kerkrade. Getroffen werden het Strijthagerveld, Terwinselerweg en Wiebachweg in het Dentgenbacherveld. 11 december Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Kalderborgseweg. Bombardement om 20.40 uur op Heerlen. Getroffen werden de Benzenradenweg, 23 december Rijksweg Heerlerbaan tussen Huyten en Emonts, Heerlerbaan en weilanden langs de Vrusschemig. 1942 Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de omgeving van grens met Duitsland (bij 13 januari grenspaal P227). Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Kaalheidersteenweg van west naar 13 mei oost. Bombardement om 12.45 uur op Kerkrade. Getroffen werden het Dentgenbacherveld, weiland van Pluijmakers ten zuiden van de Kaalheidersteenweg, Kaalheidersteenweg, 31 mei het weiland van Starmans en het Strijthagerveld.
Bombardement. Getroffen werd de Kaalheidersteenweg. Bombardement om 01.27 uur op Heerlen. Getroffen werden te Treebeek het kerkhof, 17 juni Zonnestraat, kolenmijn Emma, Schrieversheide tussen Heerlen en Brunssum en de gemeentelijke vuilstortplaats tussen Versiliënbos en de Hesseberg.
12 DEFINITIEF
Vervolg 1942 Bombardement op Heerlen. Getroffen werd een heideterrein nabij de gemeentegrens 31 juli van Brunssum en Nieuwenhagen. Bombardement om 00.15 uur op Kerkrade. Getroffen werd de Kloosteranstelenweg, Strijthagerweg, Akerstraat, Kleingravenstraat, Heiveldstraat, Drievogelstraat, 6 augustus Schaesbergerstraat, Piusstraat, Industriestraat, Plein, Heerlernersteenweg, Kaalheider- steenweg, Hoofdstraat, Markt, Einderstraat, Poststraat en het Eijgelshovenervoetpad.
Bombardement op Heerlen. Getroffen werd Strijthagen. 9 augustus Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd Strijthagen.
Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd het Eijgelshovernervoetpad.
Bombardement om 20.30 uur met brisant- en fosforbommen op Heerlen. Getroffen werden de Ambachtschool, Heerberg, Benzenraderweg, Hamerstraat, Burg. de Hesselleplein, Heesbergstraat, de Hessellestraat, Valkenburgweg, Corriovallumstraat, Bekkerveld, Kaldenbornweg, Burg. Ch. de Hesseleplein, Welterlaan en de Geleenstraat.
Bombardement om 22.30 uur op Heerlen. Getroffen werden de Leonard Stassenstraat Burg. Lintjesstraat, RK Kweekschool, RK Bewaarschool, Verbindingsweg, Hesselestraat, Vlotstraat, Burg. Savelbergstraat, Rector Savelbergplein, Benzenraderweg, Hoeve de Aar, Aarweg, Pluijmakerstraat, Mr. Adriaan Sassenstraat, Heesbergstraat, Kruisstraat, HBS terrein, Caumermolenweg, Caumerbeeklaan, Caumerbeeksestraat, Molenberglaan, Geerstraat, Coriovallumstraat en de werkplaats van de Fa. Rijns, Kerkraderweg, Franciscusweg, Molenberglaan, Honigmanstraat, Smedestraat, Burg. Ch. de Hesseleplein, Schoolstraat, St. Joseph Ziekenhuis, Dautzenbergstraat, Gasthuisstraat, Plaarstraat, Raadhuisstraat, Tempsplein, Nobelstraat, 5 oktober Kerkplein, Wettertuinstraat, Pijnsweg, Uilestraat, Stationsstraat, Valkenburgerweg, Bergstraat, Saroleastraat, politiebureau in de Akerstraat, paviljoen Aambosch, Nutsschool, brandweerkazerne, Dr. Jaegerstraat, Ruijs de Beerenbroucklaan, Laan van Hövell tot Westerflier, Kortstraat, Eurenderweg, Tichelbeekstraat, Kleekampsweg, Benzenrade, Locht, Vrusschenigerweg, Meulemanstraat, Erkstraat, Kaldenborgweg, Ambachtstraat, Burg. Ch. de Hesseleplein, Oude Lindestraat, Hamerstraat, Smedenstraat, Nieuwe Lindestraat, Akerstraat, Dr. Schaepmanplein, Joost van de Vondelstraat, Molenberglaan, Kaldenbornweg, Keerweg, Heesbergstraat, Zandweg, Heesberg, Westerflier, Heerlerbaan, Nieuwhuisstraat, Vrusschemig, Hooge Doornweg, Weltertuijnstraat, De Doom, De Rousch, Pijnsweg, Welterkerkstraat, Welterlaan, Mergelsweg, Geleenstraat en Vroom en Dreesman, Sarolmastraat.
Bombardement op Nuth. Getroffen werden te Aalbeek de boerderij van Raeven- Starmans, Pöthuuske, Heerboerderij, woningen langs de Provinciale weg en de woning van de fam. Helwig aan de Puttersweg.
Lancaster Mk I R5701 OF-Y van het No. 97 Straits Settlements squadron om 22.45 uur neergekomen op de Vossenstraat en de Heijligerstraat te Brunssum.
Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden het Eygelshovenervoetpad en de 6 oktober Terwinselerhof. 12 oktober Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Strijthagerweg.
13 DEFINITIEF
1943 Bombardement om 19.36 uur op Heerlen. Getroffen werden de Welterstuin en 11 januari Imstenradenbosch. Bombardement met brandbommen op Heerlen. Getroffen werd de Voorsterstraat.
Bombardement om 06.00 uur op Kerkrade. Getroffen werden de Romeinerstraat, 13 januari Kleingravenstraat, Schifferheidestraat, Krichelberg, Franciscanerstraat, kerkhof Bleijerheide, Neijerheidesestraat, Bleijerheidsestraat, Dr. Ackensplein, Hoefstraat, Bergstraat, Voorterstraat, Theresiastraat, Heiluststraat, Kampstraat, kolenmijn Willem Sophia en nabij gelegen weilanden. 22 januari Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Schifferhoogstraat. Bombardement om 20.15 uur op Kerkrade. Getroffen werden de Einderstraat 69, 71, 27 januari 73, 75 en 77. Bombardement gemeente Kerkrade met 100 staafbrandbommen. Getroffen werden te Eijgelshoven het spoorwegemplacement op de kolenmijn Julia en Laura, Torenstraat en 14 februari de tuin van het Gezellenhuis.
Bombardement om 20.25 uur op Heerlen. Getroffen werden de Weltervijver, Hesselsestraat, mijnschool, Benzenraderweg, Valkenburgerweg en Welten. Bombardement om 21.21 uur op Heerlen. Getroffen werden Magazijn Publieke Werken in de Gringelstraat hoek Willemstraat, Willemstraat, Roebroekgats, 26 februari Saroleastraat, Eikenderweg, Stationsplein, Heerenweg, tuinen tussen de Willemstraat en het emplacement, Bloemenstraat, Oranjestraat, Laanderstraat, Geerstraat en de Stationsstraat. Stirling Mk I R9242 BU-O for Orange van het No. 214 Federated Malay States squadron om 02.18 uur ontploft boven Heerlen, Schelsberg. Een groot gedeelte van het 14 mei vliegtuig komt neer op/nabij de woning van de fam. Gilissen en het pompstation van de kolenmijn Oranje Nassau IV. Bombardement op Brunssum. Getroffen werd het Lindeplein in het centrum.
Bombardement met brandbommen op Heerlen. Getroffen werden het kasteel van Imstenrade, de Markt van Spekholzerheide, Anjelierstraat, Vrouwenvroedschool, Oranje Nassau kolenmijn I, Heerlenersteenweg en de Kookerstraat op de Heerlerbaan.
14 juli Bombardement op Heerlen. Getroffen werd te Heerlerheide de Anjelierstraat.
Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden Plein 20, Markt te Spekholzerheide, Heerlenersteenweg en Spekheide.
Halifax Mk IIb JB894 DY-X van het No. 102 Ceylon squadron om 02.04 uur neergekomen bij Brunssum, nabij de kolenmijn Hendrik. 10 augustus Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Martinusstraat. 6 oktober Bombardement op Heerlen.
14 DEFINITIEF
Vervolg 1943 B-17 neergekomen te Brunssum.
B-17 F-60-DL met nummer 42.3436 WF-R van het 364h Bomb Squadron van de 305th Bomb Group om 13.45 uur neergekomen in een weiland aan de Rimburgerweg bij 14 oktober Eijgelshoven tussen Kerkrade en Chèvremont.
Messerschmitt Bf 109 G-6 Weisse 12 met Werkenummer 15389 van het 7./JG 2 “Richthofen” om 13.40 uur neergekomen in een weiland aan de Eijgelshovenseweg op ca 500 meter van de St. Petruskerk te Kerkrade, Vink. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Strijdthagerweg op circa 500 meter 7 november vanaf de spoorwegovergang in zuidwestelijke richting, Nullanderstraat en Graaf Saffenbergweg. 1 december Bombardement op Heerlen. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Nullanderstraat, Hambosweg en de 24 december Graaf Saffenburgweg. Lancaster Mk JB607 AR-N “Leader” van het No. 460 RAAF squadron om 22.30 uur 29 december neergekomen in een boomgaard achter het Franciscanenklooster aan de Pannesheider- straat te Kerkrade. 1944 B-17G met nummer 42.38030 QJ- van het 337th Bomb Squadron van de 96th Bomb 4 februari Group om 12.45 uur neergekomen in de Baanstraat te Schaesberg. Focke Wulf Fw 190 met Werkenummer 430191 van het Erprobungskommando 25 om 11 februari 11.45 uur neergekomen op het postkantoor te Nieuwenhagen. Bombardement om 21.15 uur op Heerlen. Getroffen werden de Vroedvrouwenschool 14 maart en terreinen aan weerszijden van de Wieënweg. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Kloosteranstelenweg, Ehrenstein- 18 maart bosweg en Dentgenbach. 21 maart Bombardement op Ubach over Worms. Getroffen werd de Brunsummerweg. 27 april Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Nummer II straat en het Olmerplein. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Hammolenweg. 9 mei Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd Rolduc. 23 mei Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden enkele panden nabij Nieuw Ehrenstein. Bombardement om 03.00 uur op Kerkrade. Getroffen werd de stortplaats van Van Loo 28 mei tussen de Kruisstraat en de Oude Schachtstraat, de spoorlijn van de N.V. Dominiale kolenmijn, het terrein van A. Kicken Oude Schachtstraat 17 en de Reyserkuilenstraat. Bombardement op Brunssum. Getroffen werd een huishoudschool te Rumpen aan de 22 juli Prins Hendriklaan. Bombardement op Nuth. Getroffen werd op het spoorwegemplacement de sporen 1 tot 1 september en met 8. Bombardement om 01.06 uur op Heerlen. Getroffen werd het emplacement aan de 6 september Esschenderweg.
Bombardement om 01.13 uur op Heerlen. Getroffen werd het stationsemplacement.
15 DEFINITIEF
Vervolg 1944 Bombardement om 17:00 uur op Kerkrade. Getroffen werd de Hammolenweg en het St. Elisabeth-gesticht. 10 september V-1 om 17.05 uur neergekomen te Kerkrade. Getroffen werd het Hamdak nabij het St. Elisabeth-gesticht. 15 september Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Locht en de Drievogelstraat. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Heilighuisstraat en Kaalheide.
P-47D met nummer 42.26057 van de 56th Fighter Group van het 63rd Fighter 18 september Squadron neergekomen bij Kerkrade.
P-47 Thunderbolt D5- met nummer 44.19735 van het 386th Fighter Squadron van de 357th Fighter Group neergekomen te Nuth, Aalbeek. 19 september Focke Wulf Fw 190 A-8 neergekomen te Kaalheide, Kerkrade. 20 september Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd Holz. 21 september Bombardement op gemeente Kerkrade. 23 september Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd te Holz de Nummer II straat. Bombardement op Nuth. Getroffen werd de Protestanten kerk. 26 september Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werden de Hoofdstraat en Markt. 27 september Duits bombardement op Heerlen. Getroffen werd Treebeek. 2 oktober Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Oranje Nassau kolenmijn IV. 5 oktober Bombardement om 19.10 uur op Heerlen. Getroffen werd de Carboonstraat. Bombardement om 02.30 uur op Heerlen. Getroffen werd de woning van Dr. Van 6 oktober Berkel.
Bombardement om 21.00 uur op Heerlen. Getroffen werd de Carisborg. 10 oktober Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Kasperenstraat en het Kaalheiderplein. Bombardement door Mosquito’s Mk op Heerlen.
Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden het jongenspensionaat te Bleijerheide, Kasperenstraat-hoek Ons Limburgstraat, Spekholzerheide en een terrein op circa 100 12 oktober meter ten noorden van het Kaalheiderplein.
Duits bombardement door Focke Wulfs Fw 190 9K+?? van het III./KG 51 “Edelweiss” op Heerlen. Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Schaesbergerweg op Leemhof.
13 oktober Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd te Chèvremont de woning van Gillissen. 23 oktober Bombardement om 19.00 uur op Schaesberg. Getroffen werd de Baanstraat. 28 oktober Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Krichelbergsweg.
16 DEFINITIEF
Vervolg 1944 Bombardement om 03.05 uur op Heerlen. Getroffen werd de Hofdijkstraat.
30 oktober Bombardement om 03.30 uur op Heerlen. Getroffen werd de boerderij Wierts op de Beitel. Bombardement op Kerkrade. Getroffen werden de Dahliastraat, Tunnelweg en Schaersbergerstraat.
7 november P-47D-26-RA Thunderbolt Mk met nummer 42.28432 van het 53rd Fighter Squadron van de 36th Fighter Group om 14.00 uur neergekomen in de Bockstraat te Kerkrade, Holz. 17 november V-1 neergekomen te Heerlen. Getroffen werd het Vaalserkwartier. V-1 neergekomen te Heerlen. Getroffen werd het Vaalserkwartier. 18 november Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Voorterstraat. P-47D Thunderbolt van het 412th Fighter Squadron van de 373rd Fighter Group neergekomen te Heerlen. 19 november Typhoon Mk IB JR207 SF- van het No. 137 squadron om 15.40 uur neergekomen te Ubach over Worms. Bombardement om 20.30 uur op Kerkrade. Getroffen werden de Abtenlaan, de 25 november Richterstraat en de huishoudschool in de Haghenstraat. Duits bombardement om 23.55 uur op Heerlen. Getroffen werd Emmaplein, Volkshuis, 26 november het Joseph Savelsbergklooster en de Kneippinrichting.
Duits bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Kloosterraderstraat 58. Bombardement gemeente Kerkrade. Getroffen werd te Eijgelshoven de oostkant van de 27 november kolenmijn Julia. Bombardement om 12.20 uur op Heerlen. Getroffen werd het mijnemplacement. 1 december Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd het terrein van de kolenmijn Julia. Duits bombardement op Kerkrade. Getroffen werd het hoofdgebouw van de kolenmijn 5 december Julia. Bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Emmastraat en Keekstraat. 18 december Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd Kaalheide. Bombardement om 13.17 uur op Heerlen. Getroffen werd de Geleenhof op de Valkenburgerweg. 25 december Bombardement om 14.25 uur op Heerlen. Getroffen werd de Kampstraat te Heerlerheide.
17 DEFINITIEF
1945 Duits bombardement om 00.02 uur op Heerlen. Getroffen werden onder andere de Pancratiuskerk en het Glaspaleis aan het Kerkplein.
1 januari Focke Wulf Fw 190 A-8 met Werkenummer 739250 van het Stab III./JG 11 neergekomen in de Heihof te Heerlen.
Junker Ju 88 G-1 van het 5./NJG 101 neergekomen bij Heerlen. V-1 om 17.00 uur neergekomen te Kerkrade. Getroffen werd te Spekholzerheide, Drievogelstraat.
V-2 om 17.45 uur neergekomen. Getroffen werden de Locht 71, 73, 77, 83, 93, 95, 99, 14 januari 101, 103, 107, 109, 111, 113, 115, 121, 123, 125, 127, 129, 131, 133, 135, 135a, 137, 139, 141, 143, 163 en 173 en Drievogelstraat 108, 110, 111, 113, 115, 117, 121a, 121b, 123, 125, 125a, 127, 129, 131, 133, 135, 137, 138, 139, 140 en 141.
V-2 om 18.00 uur neergekomen te Kerkrade. Getroffen werd De Locht. 17 januari V-2 neergekomen te Heerlen. Getroffen werd een kerk. 5 februari Duits bombardement op Heerlen. Getroffen werd de Beitel bij de Locht. 2 maart Bombardement op Kerkrade. Getroffen werd de Ehrensteinerweg.
18 DEFINITIEF
6 PROBLEEMINVENTARISATIE
6.1 Algemeen In de Probleeminventarisatie worden de bezochte / onderzochte instanties of archiefgegevens beschreven.
6.1.1 Bombardementsgegevens Gedurende de Tweede Wereldoorlog hebben bombardementen plaatsgevonden op de gemeenten die gezamenlijk Parkstad vormen. Veelal werden het centrum, kolenmijnen, spoorwegemplacementen en spoorwegen getroffen.
Bombardementsgegevens zijn uit verschillende bronnen ingewonnen. De Royal Air Force heeft in principe alle vlucht- en bombardementsgegevens opgetekend in het zogenoemde Operational Record Book (hierna: ORB). In de tweede helft van 1944 zijn daar bij gekomen de dagboeken van 2nd Tactical Air Force. In deze dagboeken van de diverse luchtmissies zijn ook de gegevens van enkele Amerikaanse luchtlegers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Engeland gestationeerd waren, opgenomen. De ORB gegevens worden bewaard in het Public Record Office, National Archives UK in Londen. De specifieke Amerikaanse gegevens liggen in The National Archives in Washington DC.
De bombardementen zijn te verdelen in:
Strategische bombardementen welke door grotere aantallen bommenwerpers gelijktijdig en vanaf grotere hoogte zijn uitgevoerd op duidelijk te herkennen doelen zoals spoorwegemplacementen, spoorwegen bruggen en overige infrastructuur.
Tactische bombardementen en beschietingen waarbij door een kleine groep of een enkel vliegtuig, veelal een jachtbommenwerper, vanaf lagere hoogte een tactisch of beweegbaar doel, zoals een colonne of trein, werd aangevallen.
Niet alle detailinformatie van de individuele piloten is opgetekend; aanvallen op gelegenheidsdoelen werden veelal alleen toegeschreven naar een gebied of tracé. Informatie over Amerikaanse en/of Duitse bombardementen en/of beschietingen is (vooralsnog) niet (direct) beschikbaar.
6.1.2 Daily rapport 2nd Tactical Air Force De Daily rapporten van de 2nd Tactical Air Force (hierna: 2nd TAF) zijn opgevraagd, geïnterpreteerd en geanalyseerd met betrekking tot informatie van de vliegbewegingen boven Limburg en vooral de gemeenten welke gelegen zijn in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg.
19 DEFINITIEF
6.1.3 Gevecht -, geschut- en mortiermunitie Onderzocht is of er in de meidagen van 1940 in Zuid Limburg grondgevechten hebben plaatsgevonden tussen de Duitse en Nederlandse legers in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg (hierna: Buitenring). Ook is gekeken of er grondgevechten hebben plaatsgevonden tijdens de bevrijding van Zuid Limburg tussen Duitse en Geallieerde legers in de gemeenten welke gelegen zijn in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
In 1944 is, bij de bevrijding van Zuid Limburg door zowel de zijde van de Geallieerden als van de Duitse legers, gebruik gemaakt van geschut- en mortiermunitie.
6.1.4 Kaartmateriaal Kaarten maken evenals luchtfoto’s een belangrijk deel uit van de Probleeminventarisatie. Voor het project is van diverse soorten kaartmateriaal gebruik gemaakt. Naast oude plattegronden en (staf)kaarten is tevens gebruik gemaakt van digitale kaarten van de huidige situatie. Deze laatste categorie kaarten wordt voornamelijk in combinatie met luchtfoto’s gebruikt. Door de kaart van de huidige situatie te projecteren op de historische luchtfoto’s is het mogelijk om eventuele verwoestingen binnen de onderzoeksgebieden aan te geven en te vertalen naar een Rijksdriehoek (RD)- coördinaat.
6.1.5 Kraters, tankgrachten, schuttersputten of loopgraven Na het beëindigen van de Tweede Wereldoorlog, of eerder als daartoe aanleiding voor was, werden de ontstane kraters, tankgrachten, schuttersputten of loopgraven gevuld met alles wat voorhanden was. Dit kan variëren van puin tot aan achtergelaten of niet gedetoneerde explosieven, beschadigde militaire uitrustingsstukken, handwapens of huisraad.
6.1.6 Luchtfoto’s Met het gebruik van luchtfoto’s van de gemeenten die gelegen zijn binnen het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad, uit de periode 1940-1945, kan informatie worden verschaft over eventuele oorlogshandelingen en -activiteiten in (en/of op) de bodem binnen het onderzoeksgebied gedurende de Tweede Wereldoorlog. De collecties van de Landbouwuniversiteit Wageningen, het Kadaster Zwolle (voorheen: Topografische Dienst Nederland, Emmen), The Aerial Reconnaissance Archives te Edinburgh (hierna: TARA) en de Luftbilderbank Duitsland zijn deels geraadpleegd en -voor zover aanwezig- zijn de luchtfoto’s opgevraagd, verkregen, geïnterpreteerd en verwerkt.
6.1.7 Vliegtuigcrashes Air War bulletin is geraadpleegd met betrekking tot neergekomen militaire vliegtuigen binnen de gemeenten die gelegen zijn in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
6.1.8 Vliegtuigbommen Archief- en literatuuronderzoek heeft plaatsgevonden met betrekking tot bombardementen op de gemeenten welke gelegen zijn in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
20 DEFINITIEF
6.1.9 Vliegtuigboordmunitie De literatuur en de daarvoor in aanmerking komende archieven zijn geraadpleegd op beschietingen door Geallieerde jachtvliegtuigen welke tijdens de Tweede Wereldoorlog plaats hebben gevonden boven de gemeenten, welke zijn gelegen in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
6.1.10 V-Wapens Eind 1944 werden door de Duitsers de Vergeltungswaffe-1 en Vergeltungswaffe-2 (hierna: V-wapens) gelanceerd. De V-wapens waren vliegende bommen die vanuit Nederland onder andere op Luik werden ingezet. Het is bekend dat dergelijke wapens niet altijd even stabiel waren tijdens de vlucht. In de archieven is onderzocht of dergelijke wapens ook in de gemeenten, welke zijn gelegen in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring, zijn neergekomen.
6.1.11 Mijnen Ten behoeve van de verdediging van een bepaald gebied(en) werden mijnenvelden aangelegd om de potentiële vijand te doen stoppen in zijn opmars, dan wel te vertragen of van richting te doen veranderen. De bekende mijnenvelden zijn weergegeven op grote overzichtskaarten met, in voorkomend geval, onderliggende mijnenleg- en/of mijnenruim rapporten. Om na te gaan of er gedurende de bezettingsjaren mijnenvelden zijn gelegd en/of geruimd, zijn bij het EODD de mijnenveldkaarten van de omgeving van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring opgevraagd.
6.2 Rijksoverheid
6.2.1 Ministerie van Financiën Het archief van het ministerie van Financiën is geraadpleegd met betrekking tot eventueel gedeclareerde kosten over de periode 1940 tot 2000 door de gemeenten die gelegen zijn binnen het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring, voor zover deze betrekking hebben op het verwijderen van explosieven op of in de omgeving van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
6.2.2 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Het archief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is geraadpleegd met betrekking tot aanvragen, gedaan door de gemeenten welke gelegen zijn gelegen in het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad, voor hulpverlening door de Hulpverleningsdienst voor zover deze betrekking hebben op het verwijderen van explosieven op of in de omgeving van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
Vervolgens zijn de archieven over de periode 2000 tot 2006 geraadpleegd voor zover deze betrekking hebben op het verwijderen van explosieven op of in de omgeving van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
21 DEFINITIEF
6.2.3 Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Het archief van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is geraadpleegd met betrekking tot eventueel gedeclareerde kosten over de periode 2005 tot 2010 door de gemeenten die gelegen zijn binnen het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring voor zover deze betrekking hebben op het verwijderen van explosieven op of in de omgeving van het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
6.2.4 Ministerie van Defensie
6.2.4.1 Defensiearchieven In 1971 heeft het Explosieven Opruimings Commando Koninklijke Landmacht van het Ministerie van Defensie (hierna: EOCKL) de taak voor het ruimen van aangetroffen explosieven van de Hulpverleningsdienst van het Ministerie van Binnenlandse Zaken overgenomen.
6.2.4.2 Melding Opdracht Ruimrapportage Afdoening, Werkopdrachten Van alle meldingen binnen de gemeenten, gelegen binnen het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring Parkstad Limburg, die vanaf 1971 tot heden zijn uitgevoerd door het EOCKL zijn de overzichten van de uitvoeringsrapporten Melding Opdracht Ruimrapportage Afdoening (hierna: MORA’s) opgevraagd. Vanaf 1998 worden deze uitvoeringsopdrachten, Werkopdrachten (hierna: WO’s) genoemd.
6.2.5 Nederlands Instituut voor Militaire Historie Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie is geraadpleegd met betrekking tot oorlogshandelingen in de gemeenten die gelegen zijn binnen het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
6.3 Lokaal
6.3.1 Gemeentearchief Kerkrade Het gemeentearchief van de gemeente Kerkrade is geraadpleegd met betrekking tot oorlogshandelingen.
22 DEFINITIEF
7 BEVINDINGEN
7.1 Leemten in kennis Uit deze inventarisatie is gebleken dat er een aantal leemten in kennis zijn, namelijk;
§ Het is onbekend of in de periode 1940 – 1971 blindgangers van afwerpmunitie, geschut- en/of mortiermunitie, vliegtuigwrakdelen en restanten van V-wapens zijn aangetroffen dan wel verwijderd binnen het tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring.
§ De beschikbare WO-II luchtfoto’s t.a.v. het gehele tracé van de nieuw aan te leggen Buitenring waren van matige kwaliteit.
§ Het is niet bekend of er in het verleden veranderingen in maaiveldhoogten hebben plaatsgevonden in de gebieden waar het nieuwe tracé van de Buitenring is gepland.
§ Veel broninformatie en/of literatuurgegevens ten aanzien van oorlogshandelingen is niet terug te leiden naar een specifieke locatie.
§ Niet alle MORA’s/WO’s waren voorhanden bij het EOCKL, in verband met digitaliseringwerkzaamheden.
§ Er is geen inzicht met betrekking tot het aantreffen van (zware) explosieven door de Explosieven Opruimings Dienst(en) vanaf 1971, in de gemeenten die gezamenlijk Parkstad vormen.
7.2 Conclusie Uit tot nu toe beschikbare informatie is gebleken, dat de gemeenten Schinnen, Nuth, Brunssum, Landgraaf, Heerlen en Kerkrade, welke nu gezamenlijk de gemeente Parkstad vormen, tijdens de Tweede Wereldoorlog in meer- of mindere mate onderhevig zijn geweest aan (zware) oorlogshandelingen.
Door bestudering van de (beschikbare) informatie met betrekking tot de in dit vooronderzoek genoemde gemeenten was het mogelijk een beeld te vormen van de (zware) oorlogshandelingen naar tijd, plaats en gevolgen.
Door de verkregen informatie te combineren met het geplande tracé van de nieuwe Ring Parkstad Limburg is gebleken dat het (nieuw) aan te legen tracé van de Ring Parkstad Limburg, geen grondstukken doorkruist waar ten tijde van de Tweede Wereldoorlog (zware) oorlogshandelingen hebben plaats gevonden.
23 DEFINITIEF
Het door de opdrachtgever aangewezen onderzoeksgebied, het (nieuwe) tracé van de Buitenring Parkstad Limburg (bijlage 3), wordt binnen de aangegeven werkgrenzen van het aangewezen onderzoeksgebied als zijnde niet verdacht* beschouwd, op explosieven uit de Tweede Wereldoorlog.
Deze conclusie is gebaseerd op feitelijke informatie, verkregen uit relevant archief- en dito literatuuronderzoek, zoals vermeld in hoofdstuk 3 en 4 van dit historisch vooronderzoek.
* De kans op aantreffen van explosieven wordt niet groter geacht dan elders in Nederland.
7.3 Aanbeveling Indien tijdens reguliere werkzaamheden onverhoopt explosieven worden aangetroffen, kunnen deze via de Politie Regio Limburg Zuid worden gemeld aan het Explosieven Opruimings Commando te Culemborg.
24 DEFINITIEF
BIJLAGEN
25 DEFINITIEF
BIJLAGE I
Bedrijfsprofiel
Leemans Speciaalwerken b.v. is opgericht in 1928. Sinds 1978 houdt Leemans Speciaalwerken b.v. zich bezig met het opruimen van conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog.
Leemans Speciaalwerken b.v. heeft onder andere de volgende werkzaamheden als hoofdtaken.
Historische onderzoeken (probleeminventarisatie); - Interpreteren en analyseren van historische onderzoeken (probleemanalyse). - Detecteren van achtergebleven conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. - Benaderen en veiligstellen van achtergebleven conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. - Directievoering. - Cursussen, trainen en opleiden van personeel met betrekking tot conventionele explosieven. - Uitvoeren van preventieve zoekacties in verband met geïmproviseerde explosieven.
Door de Rijksoverheid werd in 1998 het opsporen en veiligstellen van conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog niet meer als een specifieke overheidstaak aangemerkt. Leemans Speciaalwerken b.v. werkt sinds 1998, volgens de vigerende voorschriften, met Explosieven Opruimers (hierna: Sr. OCE deskundigen).
Leemans Speciaalwerken b.v. is het explosieven opsporingsbedrijf met gecertificeerde Sr. OCE deskundigen conform het gestelde in de Beoordelingsrichtlijn voor het procescertificaat Opsporen Conventionele Explosieven.
Leemans Speciaalwerken b.v. is gecertificeerd voor: - Deelgebied A (opsporing); - Deelgebied B (civieltechnisch opsporingsproces); - Leemans Speciaalwerken b.v. werkt volgens de Beoordelingsrichtlijn voor het procescertificaat Opsporen Conventionele Explosieven (hierna: BRL-OCE), - is bekend met o de circulaire Bergen van vliegtuigwrakken en vermiste bemanningsleden uit de Tweede Wereldoorlog; opsporen en ruimen van andere explosieven dan geïmproviseerde. o Regeling Vangnet (de vervanger van het Bijdragebesluit kosten ruiming explosieven uit de Tweede Wereldoorlog).
Leemans Speciaalwerken b.v. het gespecialiseerde BRL-OCE, ISO 9001 en VCA** gecertificeerde explosieven opsporingsbedrijf dat aan de hand van de door of namens ARCADIS Nederland BV verstrekte gegevens is belast met de probleeminventarisatie van conventionele explosieven uit de Tweede Wereldoorlog (hierna: explosieven) in de gemeenten Brunssum, Heerlen, Landgraaf, Kerkrade en Nuth (hierna: Parkstad) uit de Tweede Wereldoorlog.
26 DEFINITIEF
BIJLAGE II
Lijst met verklaringen/afkortingen
Explosief Conventioneel explosief / Conventionele explosieven EOCKL Explosieven Opruimingscommando Koninklijke Landmacht FLAK Flugzeug Luft Abwehr Kanonne (Luchtafweergeschut) Kkm Klein kaliber Munitie Lb(s) Geallieerde gewichteenheid. One pound(s) = 0,454 kg MORA/WO Melding Opdracht Ruimrapportage Afdoening/Werkopdracht Sr. OCE-deskundige Senior Opruimer Conventionele Explosieven-deskundige RCAF Royal Canadian Air Force RVEOD Rapport van Vooronderzoek Explosieven Opruimings Dienst TARA The Aerial Reconnaissance Archives (Edingburgh UK) WO II Tweede Wereldoorlog 2nd TAF S ec o n d Tactical Air Force
Onderzoeksgebied Het gebied waar de probleeminventarisatie zich op heeft gericht.
Openbare Orde en Veiligheid Op grond van de gemeentewet (art. 175 en 176) is de burgemeester van de betrokken gemeente verantwoordelijk voor de Openbare Orde en Veiligheid binnen een project. Dit wil zeggen dat de burgemeester eindverantwoordelijke is voor wat betreft alle activiteiten die bij de handhaving van de veiligheid worden toegepast, tenzij uitdrukkelijk anders bepaald in overige van toepassing zijnde wet- en regelgeving.
Positief advies Op basis van onderzoek bestaat het gerede vermoeden dat conventionele explosie(v)fen kunnen worden aangetroffen.
Verdacht gebied Het gebied waarvan de mogelijkheid tot het aantreffen van Conventionele Explosie(v)fen door middel van aantoonbare relevante informatie wordt onderbouwd.
Veiligheid en arbeidsomstandigheden Binnen de Arbo-wet wordt gesteld dat de betrokken gemeente als werk- en/of opdrachtgever verantwoordelijk is voor het waarborgen van de veiligheid van haar werknemers alsmede de door haar gecontracteerde derden.
27 DEFINITIEF
BIJLAGE III
Overzicht verdachte / onverdachte gebieden Toekomstig tracé Buitenring Parkstad Limburg
28 DEFINITIEF
29 DEFINITIEF
30 DEFINITIEF
31 DEFINITIEF
32 DEFINITIEF
33 DEFINITIEF
34 DEFINITIEF
35 DEFINITIEF
36 DEFINITIEF
37 DEFINITIEF
38 DEFINITIEF
BIJLAGE IV Totaaloverzicht verdacht / niet verdacht gebied gehele tracé
39 DEFINITIEF
BIJLAGE V
Overzicht MORA’s op & nabij toekomstig tracé Buitenring Parkstad Limburg
PLAATS / MORA / UO LOCATIE AANTAL / SOORT MUNITIE KERKRADE 19790607 Hamstraat 199 1 Handgranaat MK11. 19793407 Kaalheidersteenweg 35 3 steel handgranaten 13 stuks mijnontstekers 1 Seinpat 1,5 cm 1 Brisantgranaat 2cm 1 Handgranaat MK79 1 Granaat 27 mm(?) 1 Handgranaat Mill 36 1 Handgranaat( Hollands) 1 Handgranaat (Duits) 2 scherf Handgranaten 19851724 Kaalheidersteenweg Schroot 19902306 Hamstraat 70 1 Brisantgranaat (lichaam 15 cm Duits verschoten) 19920528 Vestastraat 1 Nevelgranaat 10,5 cm Duits. 19951663 Kaalheidersteenweg 1 Scherf Handgranaat en 110 stuks KKM div 19951847 Hamstraat 183 Schroot 19991183 Torenstraat 1 Scherf Handgranaat 20030884 Kaalheidersteenweg 103/105 1 Handgranaat mill 36
HEERLEN 20090182 Amsterradenweg 122 Niet bekend 19842988 Amsterradenweg Niet bekend
AMSTERADE 20070055 Hagendorenweg 1a 1 Oefenpatroon 40L70
BRUNSUM 19790619 Kennedylaan 69 1 Rookgranaat 2" Mortier 19870413 Henry Dunantstr 675 Geïmproviseerd 19961857 Schinveldstraat 19741293 Bosstraat 1 1 Granaat plus schokbuis 19751924 Schinvelderstraat 21 1 Scherf handgranaat 19961857 Schinveldstraat 19812889 Boschstraat 1 4 Rookgranaat 2" Mortier 20071582 Molenstraat 72 1 Handgranaat en 150 stuk KKM 19992352 Molenvaart 1 1 Granaat 10,5 cm 19992163 Boschstraat 25 1 Brisantgranaat 81 mm
40 DEFINITIEF
LANDGRAAF 19991777 Rimburgerweg 2 Granaten 8,8 cm 20080861 Rimburgerweg 277 in Landgraaf 19831455 Brunssumerweg, Overworms 1 Brisantgranaat 3,5" 19931994 Henry Dumantstraat Geïmproviseerd
NUTH 19772223 Steenfabriek Bekters-Coffen 1 Granaat 40 cm bij 10 cm rond 19772239 Steenfabriek 1 Granaat 4,5 19772312 Steenfabriek 1 Brisantgranaat 10,5 cm 19992072 Daalderweg 12 (Steenfabriek) 1 Brisante bom(?) 20001557 Daalderweg 12 1 Brisantgranaat 4,5 cm 19820301 Industrieterrein Nuth 218 kg diverse munitie 19720553 Steenfabriek 5 Granaten plus schokbuis 19751530 Steenfabriek a/d Industriestraat 2 Brisantgranaten 4,5" niet verschoten 19792040 Steenfabriek 1 Brisantgranaat 4,5"
SCHINNEN 19932417 Niet bekend 20001895 2 Brisantgranaten 8 en 5 cm
41 DEFINITIEF
42 DEFINITIEF
43 DEFINITIEF
44 DEFINITIEF
45 DEFINITIEF
46 DEFINITIEF
47 DEFINITIEF
48 DEFINITIEF