Aktualne Metody Farmakologicznego Leczenia Łagodnego Przerostu Prostaty U Psów
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Med. Weter. 2015, 71 (6), 335-340 335 Artykuł przeglądowy Review Aktualne metody farmakologicznego leczenia łagodnego przerostu prostaty u psów JOANNA PASIKOWSKA, WOJCIECH NIŻAŃSKI Katedra Rozrodu z Kliniką Zwierząt Gospodarskich, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, pl. Grunwaldzki 49, 50-366 Wrocław Otrzymano 07.07.2014 Zaakceptowano 21.07.2014 Pasikowska J., Niżański W. Methods of pharmacological treatment of benign prostatic hyperplasia in dogs: An update Summary Benign prostatic hyperplasia (BPH) is the most common disease of the prostate in dogs. It can be treated by surgical or pharmacological methods. Surgical methods are used in non-breeder males or males with pathological changes in the testis. Pharmacological treatment is an alternative for breeder males and old animals with associated diseases. Substances that can be used for medical treatment are GnRH analogues, GnRH antagonists, estrogens, progestogens, antiandrogens, inhibitors of 5α-reductase, antiestrogens, and VDR agonists. This paper presents short characteristics of pharmacological substances that we have used in BPH treatment. Keywords: benign prostatic hyperplasia, dogs, GnRH analogues, GnRH antagonists, antiandrogens Łagodny przerost prostaty (BPH – benign prostatic Najczęstsze objawy towarzyszące BPH to okre- hyperplasia) to najczęstsza choroba dotycząca gruczołu sowe wypływy z cewki moczowej, makroskopowe krokowego u psów. krwawienia podczas oddawania moczu oraz zmiany BPH stwierdza się u 16% psów powyżej drugiego w ejakulacie (krew w nasieniu i zwiększona ilość III roku życia, u 80% psów powyżej 5. roku życia i prak- frakcji nasienia) (20, 35). tycznie u 100% pacjentów powyżej 8. roku życia. Stosunkowo często BPH towarzyszą także problemy BPH diagnozowane jest u psów wszystkich ras oraz z oddawaniem kału – zaparcia, częste i bolesne parcia, mieszańców (14). oddawanie kału taśmowatego lub paradoksalnie bie- Łagodny przerost/rozrost prostaty polega zarówno gunka. Wszystkie te objawy mogą mieć różny stopień na hiperplazji, jak i hipertrofii komórek nabłonka części nasilenia (35). Problemy z oddawaniem kału powodują wydzielniczej gruczołu krokowego (22). Patogeneza wzmożoną pracę tłoczni brzucha i mogą doprowadzić tej choroby nie została do końca wyjaśniona. Kluczową do powstania przepukliny kroczowej. W związku rolę odgrywają tu hormony płciowe: dihydrotestoste- z odśrodkowym charakterem rozrostu u psów rzadko ron (DHT) – główny metabolit testosteronu powstający pojawiają się problemy z oddawaniem moczu. Mogą w tkankach docelowych pod wpływem enzymu 5alfa- mieć one różny stopień nasilenia: zwolniony przepływ -reduktazy oraz estrogeny (22). Prostata jest gruczołem moczu, oddawanie moczu przerywanym strumieniem, DHT-zależnym. DHT stymuluje zarówno wzrost tkanki kropelkowanie, całkowita retencja moczu lub paradok- gruczołowej, jak i zrębu prostaty (22). Wraz z wiekiem salne nietrzymanie moczu (35). zwiększa się stężenie DHT w gruczole krokowym – jest W skrajnych przypadkach BPH towarzyszyć mogą to z wiązane ze wzrostem aktywności 5alfa-reduktazy zaburzenia ruchowe: kulawizna, niedowłady oraz w komórkach gruczołu. obrzęki kończyn miednicznych (11, 14). U osobników starszych notuje się także wzrost stę- Opracowany został nawet punktowy system oceny żenia estrogenów na skutek zwiększonej aktywności zaawansowania BPH na podstawie objawów klinicz- aromatazy. W wyniku działania estrogenów zwiększa nych występujących u zwierzęcia, jest on odpowiedzią się ilość receptorów dla dihydrotestosteronu w tkan- na International Prostate Syndrom Score (IPSS) wyko- kach docelowych, co dodatkowo stymuluje hiperplazję rzystywany do oceny ciężkości objawów klinicznych i hipertrofię gruczołu (22). BPH u ludzi (35). Przy ocenie punktowej pod uwagę Najprawdopodobniej w procesie udział biorą także bierze się: wiek zwierzęcia, stopień nasilenia pro- hormony przysadki – prolaktyna i somatotropina (11). blemów z oddawaniem kału i moczu, ilość, częstość 336 Med. Weter. 2015, 71 (6), 335-340 i czas trwania wypływów z cewki moczowej oraz ilość, płciowych (9). Następnie dochodzi do desensytyzacji częstotliwość i czas trwania krwiomoczu (35). przysadki i spadku poziomu LH i FSH w krwiobiegu Łagodny przerost gruczołu krokowego może być (po około 4 dniach ciągłego stosowania analogów) – leczony za pomocą metody chirurgicznej lub metod tzw. downregulation effect (9, 13). Za desensytyzację farmakologicznych. receptorów najprawdopodobniej odpowiadają dwa W przypadku osobników nieprzeznaczonych do równoległe mechanizmy: internalizacja receptorów rozrodu oraz z równoczesnymi zmianami stwierdzo- GnRH (GnRH-R) oraz zahamowanie wydzielania nymi w jądrach leczeniem z wyboru jest kastracja jonów Ca2+ w komórce. Wyraźna staje się supresja chirurgiczna. Daje ona najlepsze i przede wszystkim funkcji rozrodczych (9). trwałe efekty. Już w pierwszym tygodniu po zabiegu W większości przypadków agoniści to związki odnotowujemy pomniejszenie prostaty w badaniu krótko działające, wymagające częstego podawania. palpacyjnym. Zmniejszenie wymiarów prostaty Wyjątkiem są preparaty w postaci implantów podskór- o 50% następuje w ciągu trzech tygodniu po zabiegu, nych, które regularnie uwalniają substancję czynną. zaś w 9. tygodniu po zabiegu prostata zmniejsza się Do tej pory udało się uzyskać implanty zawierające o 70-75% (15). Należy nadmienić, że kastracja jest nafarelinę oraz desloreinę. W leczenia BPH u psów skuteczna tylko w stosunku do BPH, natomiast nie zastosowanie znalazła desloreina (32). przyniesie oczekiwanego rezultatu w przypadku zmian Analogi GnRH o przedłużonym uwalnianiu zna- nowotworowych. O ile w przypadku mężczyzn nowo- lazły bardzo szerokie zastosowanie w medycynie twory stercza są hormonozależne, o tyle w przypadku weterynaryjnej, między innymi do hamowania funkcji zwierząt sytuacja nie jest do końca jasna. Istnieją nawet rozrodczych – chemiczna sterylizacja samców i samic, doniesienia, iż kastracja może sprzyjać rozwojowi opóźniania dojrzewania płciowego u samic i samców, nowotworów gruczołu krokowego (11, 16). W takich indukcji rui u suk (flare up effect), a także do leczenia przypadkach kastrację należy połączyć z chirurgicz- chorób pojawiających się po chirurgicznej sterylizacji, nym usunięciem zmiany nowotworowej: prostatekto- takich jak nietrzymanie moczu, leczenia zmian skór- mią radykalną, prostatektomią częściową z użyciem nych związanych z okresem dojrzewania (tzw. puppy lasera lub prostatektomią wewnątrztorebkową subto- coat syndrome). Stosowane są także do leczenia chorób talną z użyciem elektrokoagulacji (16). Dodatkowo związanych z oddziaływaniem hormonów płciowych: w takich przypadkach zaleca się zastosowanie terapii zaburzeń zachowania u samców (agresja, nadmierne fotodynamicznej (PDT) oraz dożywotnie podawanie wyrażenie odruchów płciowych), chorób prostaty, no- inhibitorów COX-2 (piroksykam, meloksykam) (16). wotworów gruczołu sutkowego, gruczolaków gruczo- Terapia farmakologiczna jest alternatywą dla psów łów przyodbytowych, wyłysienia hormonalnego itp. (9). reproduktorów lub osobników starszych z innymi cho- W przypadku chorób prostaty analogi GnRH znala- robami towarzyszącymi, u których zabieg chirurgiczny zły zastosowanie w leczeniu BPH. Powodują spadek wiąże się ze sporym ryzykiem. Związki farmakologicz- poziomu testosteronu w krwi i co za tym idzie – rów- ne, jakie stosowano przy leczeniu BPH, to: agoniści nież spadek poziomu DHT w gruczole krokowym, dla receptora GnRH, antagoniści dla receptora GnRH, powodując jego wyraźne pomniejszenie (27). estrogeny, syntetyczne progestageny, antyandrogeny, Poziom testosteronu w krwi spada poniżej 1 ng/ml inhibitory 5alfa-reduktazy, selektywne modulatory w ciągu 6-25 dni i utrzymuje się na tak niskim po- receptora estrogenowego oraz agoniści dla receptora ziomie przez okres od 3 miesięcy do 2,5 roku (32). witaminy D. Czas działania zależy głównie od dawki zastosowa- nego leku, ale występują także różnice osobnicze Agoniści receptorów dla GnRH (32). Implant zawierający deslorelinę (Suprelorin) GnRH jest dekapeptydem produkowanym przez zmniejsza rozmiary prostaty o 40-60% w stosunku neurony jądra przyśrodkowo-podstawowego pod- do rozmiarów wyjściowych w ciągu 4 do 6 tygodni. wzgórza. GnRH wydzielany jest pulsacyjnie co 30-120 W tym okresie dochodzi też do upośledzenia sperma- minut (8) i jako hormon peptydowy ma krótki okres togenezy, zmniejszenia popędu płciowego oraz spadku półtrwania. Stymuluje syntezę i uwalnianie hormonów poziomu testosteronu w osoczu (27). Prostata powraca przysadkowych: LH i FSH (3). Zsyntezowano bardzo do poprzednich rozmiarów po około 48 tygodniach od wiele (ponad 700) sztucznych substancji o budowie momentu implantacji (27). i funkcji zbliżonych do naturalnego hormonu – tzw. Najczęściej występującymi działaniami niepożąda- analogów GnRH: leuprolid, buserelinę, nafarelinę, nymi są przemijające obrzęki oraz łagodne odczyny goserelinę, histrelinę, desloreinę. w miejscu implantacji. Bezpośrednio po implantacji Podawane długotrwale dawki naturalnego GnRH można obserwować krótkotrwały wzrost popędu oraz agonistów początkowo powodują bardzo silny płciowego oraz zwiększenie rozmiarów jąder (flare up wzrost syntezy i uwalniania LH i FSH do krwiobiegu effect) (9), często wiąże się to z zaostrzeniem objawów (już w 20 minut po podaniu). Towarzyszy temu znaczny klinicznych BPH (13). W związku z powyższym nie- wzrost stężenia steroidowych hormonów płciowych – którzy autorzy (13, 26) sugerują, aby przez pierwsze tzw. flare up effect. Objawia się to zaostrzeniem funkcji 4-5 dni po implantacji