Notes Du Mont Royal ←

Notes du mont Royal www.notesdumontroyal.com 쐰 Cette œuvre est hébergée sur « No tes du mont Royal » dans le cadre d’un exposé gratuit sur la littérature. SOURCE DES IMAGES Google Livres a on .n nun- ’a . ltll H E R o nui-I. a ou.u aon SIVE HISTORIARUM LIBRI 1X.

AD VETERUM CODICUM FIDEM DENUO RECENSUIT, CONTINUA INTERPRETA TIONE LATINA,

ADNOTATIONIBUS WESSELINGII ET VALCKENARII ALIORUMQUE ET SUIS . ILLUSTRAVIT J OHAN NES SCHWEIGHÆUSER, [H ACAD. ARGENT. ET SEM. PROT. LITEBAB. GREC. PROF. ACADEIIB REG. INSCRIPT. ET EUH. LITEm- ADECB. . à ACCEDUNT GÉOGRAPHIE ET URANOLOGIÆ HERODOTEÆ SPECIMXNA A G. G. BREDOW; -T. C. BIEIGEB COHMENTATIO DE DIFFICILIORIBUS QUIBUS- DAN ASIÆ HEBODOTEÆ ;-AS!Æ EERODO’IEÆ DIFFICILIOBAI, AUCTORE C. G. H. FRôMMICBEN ;--I. F. HENKICKE COM- MENTATIO DE GEOGIAPBIA AFRICÆ HEBODOTEA : ITEMQUE SUMMAEIA, BCHOLIA, VAEIÆQUE LECTIDNES E CODICE PALATINO ;-CAN0N CHRONOLOGICUB LARCHEBIANUS, AUCTUS ET EHENDATUS ;-C0LLATIO EDITIONUH SCHWEIGHÆUSERI, 3312!] ET SCHÆFEBI, Ac WESSELINGII:

NEC NON M. ÆMILII PORTI DICTIONARIUM IONICUM GÇÆCO-LATINUM,

TRACTATUS QUOSDAMCUM COMPLECTENTE APPENDICE DE DIALECTO IONICA, s NEMPB, MICHAELIS mmAIIl, amour man, GEAmTICl. BIDINBIS, GRAMHATICI KIIBHANNIANI, GIAMMATICI AUGUSTANI.

TOMUS QUINTUS.

LONDINI Excvm’r r. DAVISON; VENEUNT APUD RICARDUM PRIESTLEY.

1824.

nnnëàbææâæaa HISTORIARUM ’ ’ LIBER PRIMUS. CLIC.

Hanonorus Halicàmasseus, que quum eæteris de rebus, tum de (aussi: bellorum Græcos inter Barbarosque gestorum, perquirendo cognovit, en bis libris cousignata in publicum edit; ne, quæ ah hominibus gesta sunt, progressu temporis oblivione deleantur, neve præclara mirabiliaque facta, quæ vel a Græcis edita sunt vel a Bar- baris, sua lande fraudentur. l. Jam Persarum quidam literatos si andins, inimicitiarum primi auctores Phœnices fuere. H08 enim, niant, postquam a mari quod Rubrum vocatur ad hoc nostrum mare advenissent, haucque re- gimem’ quam etiam nunc incolunt, cœpissent habitue, continuo navigationibus longinquis dedisse operam, et transvehendis mercibus Ægyptiis Assyriisque quum alias Græciæ partes, tum veto et Argos adiisse. Argos enim illis temporibus inter alia ejus’ regionis oppida, quæ Græcia nunc nominatur, rebus omnibus eminebat. Ail Argos igitur hoc postquam adpulissent Phœnices, ibique merces suas venum exposuiSsent, quinto sut sexto ab adventu die, divan- ditis fera rebus omnibus, mulieres ad mare venisse, quum alias multas, tum vero et regis filiam ; quam quidem eodem nomine Persæ adpellant atque Græci, Io Inachi. Quæ dum ad puppim navis stantes mercarentur merces quæ illarum maxime animas advertissentj Phœnices interim mutuo sese cohortatos impetum in illas fecisse: et majorem quidam mulierum numerum profugisse, Io veto cum aliispfuisse raptam: quibus in navem inpositis, soluta navi Phœnices Ægyptum versus velu fecisse. 2. Hac quidam ratione in Ægyptum pervenisse Io aiunt Per- sæ, secus atque Græci, idque primum fuisse injuriarum initium. Deinde vero Græcos nonnullos, quorum nomina non possunt memorare, (fueriut hi autem Cretenses,) Tyrum Phœniciæ niant adpulisse, filiamque regis rapuisse Europam ; se sic quidem par pari fuisse ab his repensum. Post hæc autem Græcos secundæ injurie fuisse auctores: etenim longa navi Æam, Colchidis oppidum, ad Phasin profectos, perfectis cæteris rebus quarum causse advenir n ’I 625925

on a.a 2 . ..,Ï E15?! ônbi’r .Hjsron. I. sent, rdpbi’ss’e’iniïê îegi’sîfil’ ’ -’M’e°dêam; quumque ad pœnaa raptul hujus repetendas et ad reposcendam filiaux caduceatorem in Gree- ciam misisset Cblchus, respondisse Græcos, ,quemadmodum illi de rapin Argilvœ’ Ius sibi non. dedissent pintas, sic ne se guide»: illi: daturas.3. Tum deinde, proxima Î , Vætate, I Alexandrum j Priami filium, quum ista audivisset, cupidinem incessisse uxoris sibi e Græcia pet rapinam comparandæ; existimantemlutique se non daturum-pœnas, quoniam nec illi dédissent. Ita quum is rapuisset Helenam, visum esse Græ- cis primum misais nunciis Helenam repetere et pœnas de raptu po- scere z illos vero hiscè, postulats. sua exponentibus, raptum expro- brasse Medeæ, ut qui, quum ipsi nec pœnas dcdisscnt, nec illamrcpo- scentilms reddidissent, vellent ab aliis pumas sibi dari. 4. Hucusque igitur mutuis solum rapinis esse actum: ab .illo vero tempore Græcos’ utique graviorum injuriarum. exstitisse auctoresi bos enim prius’Asiæ cœpisse bellum inferre, quam Persaé intulissent Europæ. Et mulieres quidem rapere, videri sibi ajunt iniquorum esse thomînum; raptarum veto ultionem tanto studio persequi, amen: tium; contra, nullam raptarum curam habere, prudentium z. quippe manifestum esse, nisi- ipsæ voluissent, non ifuturum fuisse ut rape- rentur. Itaque se quidem, Asiam incolentes, aiunt Persœ, raptarum mulierum’nullam habuisse rationem; Græcos autem mulieris La; conicæ caussa ingenteni contraxisse classem, et mox in Asiam profectos Priami ’regnum encrtissei ab eo tempore se constanter Grœciæ populos sibi esse inimicos existimassei. Nain Asiam, et barbaras gentes eam incolentes, ad se pertinere autumant Persæ; Europam veto et Græcos nihil secum commune habere. I - 5. Hunc in modum Persæ quidem gestes res esse memorant, et ab Ilii excidio repetunt inimicitiarum suarum adyersus Græcos initium. De Io vero cum Persis non consentiunt Phœnices rem isto inodo esse gestam. Negant enim se raptu usos illam in ’Ægyptum abduxisse : sed Argis eam cum nauclero aiunt concubuisse, et quum se gravidam sensisset, veritam parentum iram, sic volentem ipsam cum Phœnicibus enavigasse, ne comperta foret. Hæc sunt igitur, que partim a’Persis, partiaire Phœnicibus memoranturÇ Ego veto, timing tali modo hœc geais sint, au alio, non adgredior disceptare: sed, quem ipse noyi primum. fuisse injuriarum Grœcis inlatarum ancro- Irem, hunc ubi indicavero, tune ad relique. exponenda’progrediar’, perinde et parvarum civitatum et magnarum res persecuturus. Ete- nim quæ olim fuerantimagnæ, earum plurimæ parvæ factæ sunt: et quœ nostra memoria magnæ fuere, eædem prius exiguæ fuerantÇ huque, bene gnarus humanam felicitatem nequaquam in eodem fa- .stigio manere, perinde utrarumque faciam mentionem. 6. Caœsus, genere Lydus, Alyattis filins; rex fait popùlorum in-

C1410. ’ ’ 3 ne Halyn fluvium incolentium ; quad flumen, a meridie Syros inter ettPaphlagonas interfluens, ad septentrionem in Euxinum qui vocatur Pontum se exonerat. l Hic ,Crœsus e barbaris, quos novimus, primas alias Græcorum imperio’suo subjecit et ad tributum pendendum adegit, alios sibi socius et arnicas adjunxit. Subegit louas et Æoles et Dorienses Asiam incolentes ; arnicas autem sibi concilia- .vit Lacedæmanîos. Ante Crœsi veto imperium Græci omnes liberi fuerunt: nam Cimmeriorum expeditia adversus Ioniam, ante Crœsi ætatem suscepta, non oppidorum fuerat redactio in potestatem, sed rapina ex incursione. - 7.’ Cæterum regnum illud, quum Heraclidarum antea fuisset, ad Crœsi gantas, qui Mermnadæ nominabantur, tali modo pervenerat. CANDAULES, quem Græci Myrsilum vacant, Sardium fuit rex, ab Aloæa ariundus, Herculis filia. Nam Agi-on, Nini filius, Beli nepos, Alcæi pranepos, primus ex Heraclidis rex fuerat Sardium; Cano daules vero, Myrsi filins, postremus. Qui vera ante Agronem eadem regioneregnnverant, a Lydo Atyis filiô erant oriundi, a quo. universus populus Lydorum nomen invenit, quum prius Mæones fuisSent nominati. Ab bis prisois regibus rcommissum sibi regnum ex oraculi edicto obtinuerunt Hernclidæ, lardani ancilla et Hercule prognati; rognantes, par duas et viginti virarum generationes, aunas quinque et quingentos, continua serie filins patri succedens asque ad Candaûlem Myrsi filium. I . f8. Hic igitur CANDAULES uxoris suas amore tenebatur, eamque deperiens arbitrabatur esse sibi uxorem mulierum omnium formosis- simam. Quod quum ei esset persuasum, apud Gygen Dascyli filium, unum e corporis custodibus,’ quem maxime acceptum habebat, ut de rebus etiam gravissimis cum eo communicaret,.formæ laudem uxoris supra modum extulit. Nec multo post (erat enim in fada ut infor- tunatus esset Candaules) his verbis Gygen est adlocutus: N Gyge, videristu mihi de forma uxoris meæ verba facienti fidem non adhibere; auribus enim minus fidere amant homines quam coulis: fac igitur ut nudam illam spectes.” At ilIe, vehementer exclamans, b Domine,” inquit, tt quemnam sermanem haudquaquam sanum pra- fers, jubens me beram meam nudam spectare! Mulier enim tunicam exuens, simul etiam verecundiam exuit. Jam olim vero ho- nestatis præcepta inventa sont ab hominibus, a quibus discere aportet: quorum unum est, Sua quemque debere inspicere. Ego vero persuasum habeo esse illam mulierum omnium pulcerrimam; teque ora, ne postules illicite.” . - 9. His usus verbis repugnavit Gyges, veritus ne quid sibi ex en tel mali accideret. Cui tex vicissim, é Confide,”inquit, "Gyge; neque ont me time. quasi te tentaturus utar hoc sermone, aut uxorem mearn, ne quid tibi ex illa detrimenti creetur.- Omnino enim cas

l- HERODOTI» HISTOR. I. intimes equîdem inibo, ut illa ne intellectura rît quidem, esse se a te conspectam. Te enim post apettam jeunet! cubiculi, in que en» bamus, collocabo. Postquam ego ero ingreslua, allait et uxar menin oubiculum : posita est autem prape iatroimm sella, in qua illa vestes suas, aliam postaliam eXuens, deponet: ibi tune licuerit tibi maltai ouin ont) eam spectare. Deinde, quum enlia in iectum transcenda et tu a tergo ejus eris, reliquum est ut tu cures ne illa te cantpic’iat foras exeuntem.” 10. ïgitur Gyges, quum figera non posset, paratus fait: quem Candaules, postquam cubandi tempus visum est adresse, in cubicuiun introduxit; pauloqne post uxor etiam adfuit. Ingressam et vestimenta pone’ntem Gyges quum spectasset, max ubi averse. illa in lectum se contulit, clam ipse foras se subdùxit: at egredieatem conspicata est mulier. i Quæ ut intellexit quid a marito actum essart, ueque exclamavit, pudore retente, et se animadvertisse dissimuiavit, in animobabens ultionem capere de Camisole. Apùd Lydas enim, se fere apud cætefos quaque barbares, etîam vira magnum in pro-a brum vertitur nudum conspici. a l l. Itaque tune quidem nihil aperiens, silentium tenait illa: sima! ac vero illuxit, præsto esse jasais famulis qubs maxime lidos sibi cogæ noverat, Gygen ad se vocavit. Et ille, nibil eau: nasse ratas cornu quæ geste essent, larcessitus venit; quîppe et antea solitus, quoties regina vocaret, eam convenire. Ut venit, bis verbis cum adlacuta est mulier: b Gyge, nunc dxuarum viarum tibi apertarum aptianem cancedo utram ingredi volucris: eut enim, interfecto Candaule, et me et magnum Lydorum habeto; aut te ipsum protinus sic mari apartet, ne ipostbac, Candauli in omnibus obsequens, spectes qua: te "spectare nefas est. Enimvero aut iilum, qui ista molitus est, in. terire opartet, but te, qui nudam me es conspicatus et illicita fecisti." Ad bæc verba Gyges primum stupere, :tum deinde obsecrare illam ne se necessitati illigaret dijudicandæ talis optionis. Nec vero ei persua. sit; sed vidit necessitatem utique sibi propasitam autperdendi berna: sut par alios pereundi. Elegit itaque ut ipse superesset: et illam percoutans, a Quandoquîdem invitum me,” inquit, tt adigis ad herum meutn occidendum, age audiam ecquo illum mada adgressuri simus?" Et illa exéipiëns, n Ex. eadem loco,” inquit, tt adoriendus erit, onde ille nudam me tibi astendit: in sopitum satana impetus fiat." 12. Ita quum de faciendis insidiis inter se constituissent, ingruente nocte Gyges (nec enim dimittebatur, ueque ullum ci efiigium est, sed aut ipsum interire oportebat aut Candaulem) secutus est mulierem in cubiculum; ubi cum illa, tradito pugione, post eamdem jap nuam occultavit. Deinde, quiescente Candaule, leniter accessit, illoque obtruhc’ato et uxorem et regnum abtinuît Gyges; oujus etiam Ar- èhilo’chUs Patins, qui eadem vixit ætate, in iambis tfimetris-meminit.

4.13. Obtinuit même regnum, in coque coafirmatus est, ex Delpbid tumuli ciste. Nam quum indigneCLIC. ferrent Lydi amura Candaulis, 5 essentqùein -armis,canvenit inter Gygæ factionem cet-reliques Lydos, ut, si remordis-adermine [mac esse ragera Lydonnn, ipse rognant ; sis minus, Heraclidis restituent raguant. Accepm igitur macula, Gchs in magnum obtinuih Verumtamen bacisimul edixerat Pytbia, umbo m ventant»: ces: Heraclidis in quintal»! empestais Gygis : quad quidem vaticinant; nec Lydi, nec eorum reges, allias momenti tecerunt, donec exitu comprobatum est. .14. Tali igitur modo ad Memnadas pervenit Lydie regnum, Hemelidis eœptum. Gyges autem, magnum adeptats, Delphes douai-i: misit mon pauca. Et argentes quidem ejus dooaria quem plurima Delpbis exstant: præter argentin veto, suri etiam immense!!! vin: dedicavit, quum aliarum rerum, tum veto (quad prescipue memoratu dignum) materas autel numero sex ab eadem dedicati exstant talentoram triginta panda, repositi in Corinthiorum thesauro; qui quidem thesaurus, 7ere ut dicam, non publions civitatis Corin- ùierum est, sed Cypseli, Eetionis filii. Est autem bic Gyges bar- , bai-orant, quos navimus, primus qui donaria Delphis dedicavit post Midam Gorgiæ filiaux, Fbrygiæ regain. Dedicaverat enim Midas etiam regiam sellam, in qua præsidens jus dicere consueverat, spectatu dignsm; positaqne est bæc sella ibidem ubi Gygæ cratenes. Aumm vero istud et argenture, quad a Gyge dedicatum est, Gygadas [id est, Gygæum] vocatnr a Delphensibus de illius nomine qui dedica- ’ vit. Et hic quidem, postquam rague est potitus, arma etiam intulit Mileto et Smy-rnæ, et Colophanem area excepta cepit; cæterum, quum per acta et triginta, quos regnavit, aunas nihil aliud memorabile ab eadem gestum sit, bisce commemoratis, missum hune fa-

15. .Ardy-is veto, Gygæ filii, qui post illum regnavit, mentionem injiciam. Hic Prienenses-expugnavit, et Miletum invasit: eademque regnumj-Sardiumciemus. obtinente, Cimmerii, suis sedibus, a Scythis nomadibus pulsi, in Asiam venerunt, Sardesque-præter arcem ceperunt. 16. Ardys postquam undequinquaginta armas rognasset, succes- sarem babuit filium Sadyatten, qui armas regnavit duodecim. Sa- dyattæ successit ALYAT’rss; qui cum Cyaxare, Deiocæ nepote, et cum Medis bellum gessit. Idem Cimmerios ex Asie ejecit; et Smyr- nam, Colopboniorum coloniam, cepit; et Clazomenas invasit: quo quidemab oppido non ita ut Voluerat discessit, sed cladem baud mediocrem passus. Ver-am et alias res, dum regnum tenuit, grisait, quarumrmemoratu dignissimœ hæ sunt. ’ l7. Bellum gessit cum Milesiis, a patre Itradltum. Oppugnabat autan, incursione facta, Miletum tali modo: quando terras fruges adulte orant, tune exercitum in,regionem immittebat, expeditionem

6 i HERODOTI HISTOR. 1. faciens ad cantum fistularum fidiumque, ne tibias tain muliebris quam virilis. Ubi vero in fines Milesiorum pervenerat, ædificia in agis nec dimebat nec incendedat, ueque fores abstrabebat, sed intacte. sta’re omnia sinebat; verum arboribus et terræ frugibus corruptis damum se recipiebat: quum enim mare obtinerent Milesii,,nil ad- tinebat circumsedere urbem cum exercitu. Ædificia autem non dl. ruebat Lydus hoc consilio, ut passent inde progressi Milesii terram serere .colereque, ipse veto, postquam illi terram coluissent, baberet

quad,18. Hoc incursione maxime modo per facta,undecim aunaspopularetur. bellum gerebatur; . ,in- , tra quos duo ingentia vulnera Milesii accepere,.unum prælio ad Li- meneum in ipsorum finibus commisso, alterum in Mœandri campa. Homm undecim annorum sex adbuc Sadyattes, Ardyis filius, apud Lydos regnaverat, qui per id tempus cum exercitu finesMilesiorum incursabat; Sadyattes enim bic conflaverat id bellum: quinqua vero insequentibus annis Alyattes, Sadyattis filius, bellum gerebat, qui illud, a patre (ut supra etiam memoravi) sibi traditum, intente persecutus est. Quo in hello nulli e Ionibus sublevarunt Milesios, præ- terquam Cbii soli; bi autem, apem illis ferentes, vicem rependernnt: nam et Milesii antes Chiis,.in hello cum Erythræis, sociam præsti-

19. Sed auna duadecimo, succensis ab exercitu segetibus, hoc rei accidit.terant Simulatque incensæoperam. segetes erant, valido coortoI Iventa, , Mi- , nervæ templum cognomine Assesiæ corripuit flamme, coque incena dia templum conflagravit. Quæ res principio nullius momenti est habita; deinde veto, postquam Sardes rediisset exercitus, in morbum Alyattes incidit. Diutumiornquum esset morbus, Delphos misit qui Deum de valitudine consulerent, sive aliena consilio ad mitten- ’dum inductus, sive sua. Hi quum Delphos venissent, negavjt Py- thia se responsum eis reddituram priusquam -Minervæ templum re- stituissent, quad Assesi in Milesiorum agro cremassent. à 20. Hæc ita acta esse equidemv exLDelphensibus audire memini : sed Milesii istis hoc adjiciunt, Periandrum Cypseli filium, quum audisset oraculum Alyattæ redditum, ca de re Thrasybulum, Milesio- mm tune temporis tyrannum, hospitio et amicitia sibi in primis con- junctum, misso nuncio fecisse certiarem ; quo ille, re ante cognita, consilium aliquod ad rem pertinens caperet. Ita quidem Milesii rem

2l . Alyattes vero, nunciato Pythiæ responsa, præconem protinus Miletumgestam misit, inducias narrant. cum Thrasybulo et Milesiis . . ad .tempus . v pa- cturus dum templum ædificaret., Miletum dum se confert legatus, Thrasybulus de tata re liquidoantea certior factus, nec ignarus quid moliretur Alyattes, hæc machinatur. Quidquid frumenti in orbe . erat, tam suuim, quem privatorum, id omne in forum compartari

jussît, prædixitque Milesiîs, ut, ubiCLIO. signum ipse dedisset, Il tune ïcomà 7 potationes comessationesque mutuas cuncti instituerent. * 22. Id fecit prædixitque Thrasybulus hoc consilio, ut Sardianus legatus, postquam ingentem frumenti acervum in faro profusum et hommes vidisset oblectatianibus vacantes, Alyattæ rem renunciaret. Quod et factum: nain postquam ista vidit caduceator, expositisque Tbrasybulo Lydi mandatis domum rediit, nullam aliam ab caussam (ut ego audio) pax composite est. Quum enim existimasset Alyattes vehementem ,frumenti penuriam Mileti esse, populumque ad extremum malorum esse redactum, audivit ex caduceatore domum re- deunte contraria eorum quæ erat opinatus. Indelpaullo post par: inter illos conciliata est bac lege, ut mutuo hospites essent sociique: et, pro uno Minervæ templo ad Assesum, duo ædificavit Alyattes, ipseque e morbo convaluit. Hæc igitur ratio exitusque belli fuit, quad Alyattes cum Milesiis et Thrasybulo gessit. l 23; Panrsnnan vera, Ciypseli filins, is qui Thrasybulum de edito macula certiarem fecit, Corinthi fuit tyrannus: oui maximum, quad umquam inter homines evenit, oblatum fuisse miraculum narrant Corinthii, bisque Lesbii adsentiuntur; scilicet’Arionern Metby- mnæum delphino insidentem ad Tænaron fuisse delatum. Citharœ- dus is erat, nulli suœ ætatis secundus; primusque hominum, quos novimus, dithyrambum et fecit et nominavit dacuitque Corintbi. 24-. Hunc Arionem aiunt, postquam plurimum temporis apud Pe- riahdrum esset versatus, in Italiam Siciliamque cupivisse navigare ; ingentique pecunia ibi comparata, voluisse Corinthum-reverti. Igi- .tur quum Tarento esset profecturus, nec ullis mugis quum Corin- tbiis fidem’haberet, navigium canduxisse hominum Corintbiorumaat bos, ubi altum tenuere, consilium agitasse de illa in mare proicjiendo, quo pecunia potirentur. Tarn illum, quid ageretur intelligentem, ad preces canfugisse; et, pecunia omni nantis oblata, vitam esse deprecatum: nautas vera, precibus viri nil commotas, jussisse ut aut sibi maous inferret, quo’ in terra sepulturam nancisceretur, aut ut illico in mare se projiceret. Has in augustins et consilii inopiam redactum Arionem crasse, ut,Ïquandoquidem ita eis placitum esset, sinerent se omni ornatu suo indutum, in summo puppis fora . stantem, canticum canere ; quo facto pallieebatur sibi se manus inlaturum. Tune nautas, cupidine captas audiendi præstantissimi omnium cantoris, e puppi mediam in navem con- cessisse; et illum, omni ornatu indutum, capta cithare, in summo havis faro stantem, carmen quad orthion vocatur peregisse; peracto- que cantu, ita ut erat, cum omni amatu in mare se conjecisse. Tarn illos, continuato cursu, Corinthum navigasse : hune vera, aiunt, a A delphina exceptum darse, Tænaron fuisse delatum; ubi quum in terram esset. egressus, Corinthum inde eadem habita perrexisse,

8 HERODOTÎ ’HÏSTOR. I.- ibique quid accidisaee canal-tassa ’Periandrum veto, quum flamme haberet, munisse Arionem in custodia, ne quo prodiret, cætera!!! curium intendiasa’ in mutas. Nautæ ut Corinthum advenerunt, ac- cîtos ad se percontatum esse Periandrum, ecquid de Ariane menas tarent: quibus dimmibus salvum illum in Italia esse, et fortunatnm I Tarenti a se telictum, adparuisse Arionem eadem calta, quo membre prosiluerat; et illoa, peutenitos convictosque, non patuisse nauplius ire infinies. Hæc quidem et Corinthii narrant et Lesbii; et exscat Tænari donarium Adonis æneum, non magnum illud quidem, homo I insidens delphino. 25. Alyattes Lydus, confectn cum Milesiis hello, deinde, quum septem et quinquaginta aunas regnnsset, vite excessît. Dedioavit autem hic, secundus ex hac familia, postquam e morbo convaluerat, Delphis craterem argenteum ingentem, et basin crateris ferream fer- ruminatam, spectatu dignam inter omnia quæ sunt Delphis danaria; Glauci Chii ’opm, qui primas ferruminationem ferri invenit. 26. Mprtuo Alyattæ successît in regnum quasus, Alyattæ filins, armas natus quinque et triginta’: qui Græcorum primas Ephesios munis invmît. Ibi tunc Ephesii, quum ab eo obsiderentur, urbem , 8118m Diana: dedicarunt, fane ex illius templo ad murum adligalo: est autemînter veterem urbem, quæ tunc obsîdebatur, et Dianæ’ templum, septem stadiorum intervallum. Hos igitur primos adgresr I sus est Crœsus; deinde vero, per vices, singulos quosque Ioniæ et Ætoliæ populos, aliis alias càussas inferens, graviora caussatus adç versus bos in quibus gravîmes reperire mussas patent, nonnullis

etiam27. Deinde, levia postquam admodum Asiam incolentes exprobrans. Græci ad pendendum . tri» v l butum erant subacti, constituit ædificatîs navibus insulanos adgredi. Ad quas compingendas quum omnia ei essent patata, aiunt alii Bianv tem Prienensem, quum Sardes venisset, alii Pittacum Mîtylenæum, interrôgatum a Crœso ecquid maxime moi gercrctur apud Græcoc; es respondisse quæ Blum ne classem conficeret inhibuerunt. Dixisse n enim: le lnsulanî, o tex, decem millia equîtum conducunt, expedi- fionem adversus Sardes atque te molientes.” Crœsum autem, ratum vera eum dicere, respondisse: e Utinam dii banc mentem dent in- :ulanis, in: Lydorum filios cum equitatu invadere velint !" Tnm illum excipientem dixisse: n Videris mihi, tex, cupide vota fanera ut insulanos equis veclm deprehendas in continente, baud absürdn spe; - insulanos veto quid puma, ex quo primum ædificare te contra se classem audiverunt, exoptare aliud, nisi ut, postquam velu dederint ventis, in mari deprehendant Lydos, taque pro Grœcis contînentem incolentibus, quos tu in servitute confines, ulciscantur ?” Cujus conclusione orationis admodum delectatum Crœsum,paruisae illi, ut qui perapœ ad rem locubus videntur, et a fabricanda cluse destir n

tisse. Amine in cum IonibusCLIC." insultas incolentibus- ’ I 9 hespitium

contrefit.. 28. Insequente tempore, 1* subactis - . fera omnibus populi: intra Helyn fluvium incolentibus: (nain, exceptis Cilicibus ac Lydie. eæteros-ohnes sues potesteti subjectos Crœsus tenebat; sunt autel!) populi hi, Lydi, Phryges, Mysi, Muiandyni, Chalybes, Paphle- soues, IThreces quum Thym, tain Bithyni, Cures, loues, Dorienses, Æolemes, Pamphyli z) ; 99.: bos igitur postquam tub potestntem suam Crœsus redegiss set, «que accessione regnum Lydornm auxisset, adveniebant Sar- des, urbem divitiis florentem, quumialii omnes e Grande. viriles- pientiæ leude clen’, ut cuique commodum ,erat eo proficisci, tain vero etiem SoLon, Atheniensis: qui postquam Atheniensibus jussu ipsorum scripsisset leges, navi profectus, caussam interserens velle se alias spectare reginnes, decem annos peregrinatus est; ne selli- cet quampiem ex legibus, quas tulerat, mutare cogeretur. Nain ipsis Atheniensibus perse id. facere nefas ont, quippe qui gravissime jurejurando sese obstrinxerant, pet decem annos eis legibus, quas- cumque ipsis Selon tulisset, esse usures. i . 30. Hunc ipsam igitur ob caussam, tum veto etiam spectandi gratin, peregre profeetus Solen, in Ægyptumse contulit ad Amasin, ntque etÎam;Sardes ad Crœsum. Quo ut advenit, in regin hospitio acceptus est a Crœso. Tum tertio aut quarto post die, jussu Crœsi, ministri regis circumduxerunt Solonem, thesauros omnes et quidquid inibi magni- et opulenti inerat, ostentantes. Quæ quum ille spectasset, et genets, .ul. ei eommodum- fuerat, esset contempletus, tali mode cum percunctatus est Crœsus: tt Hospes Atheniensis," inquit, " multe ad nos de te fuma manavit, quum sapientiæ tuœ mussa, tum peregrinetionis, ut» qui sapientiæ studio incumbens multas terres spectandi causse chierie. Nunc igitur incessit me cupide ex te sciscitandi, ecquem tu adhuc videris omnium hominum bestia- çimum." Nempe, quod se ipsum hominum beatissimuni esse puta- .ret, idcirco banc illi quæstionem.proposuit. At Salon, nulle. usus adsentatione, sed ut res erat respondens, " Ego vero," inquit, tt be- ntissimum vidi Tellum Atheniensem." Quod dictum miratus Cros- pas, concitate quætit: tt Que tandem rotione «Tellum. beatissimum .judicns i" Qui ille : tt Tellus,” inquit, Jflflorente civitate, filios he- ;buerat boucs viros’honestosque, et illis cunctis prognath vider-et .liberos,-eosque omnes superstites: idemque, quum re familiari satis .lnuta,,ut apnd nos, usus esset, vitæ finem habuit splendidissimum ; nain in prælio, quad Athenienses cum finitimis ad Eleusinem com- ,misenmt,,-postquam fortiter pugnavit, hostemque in fuguai vertit, .houestissima morte defunctus est; et eodem loco, quo cecidit, .gublice ab. Atheniensibus sepultus est et magnifice. honorutus,”

. c 10 Henonoumsron. I. f 31. .Hisce quum Scion, que de Tello ejusque felicitate copine exposuit,.admonuisset Crœsum, interrogare bic institit, quantum scanda»: ab illa tidicset beatissimum? existimans utique secundas cette partes sese laturum. At ille, tt Cleobin," inquit, " et Bite- nem. His enim, genere Argivis, et victus suppetebat probabilis; et robur corporisent tale, ut et uterque pariter certaminum prenois abstulerit, et de eisdem bœçietiam narretur. historia. Quum festins dies ageretur J unonis, oporteretque omnino matrem borum bigis in templum vebi, nec vero in tempore ex agro adessent baves; tune juvenes, urgente bora, jugum ipsi subeuntes, plnustrumtrexerunt quo mater vehebatur, coque pei- quadraginta quinque stadia tracta ail templum pervenèrunt. Quo facto quum oculos universi c’œtus in - se convertissent, optimus eisdem obtigit vitæ exitus ;» ostenditque in bis Deus, melius esse bominibus mori,’quam vivere. Nam quum ’circumstantes Argivi’laudarent juvenum robur, mulieres vero feli- ’cem prædicarent matrem quod tales baberet filiossmater, et fado vebementer gavisa etiomine, siens ante isimulacrum precala est deam, ut Cleobi et Bitoni filiis suis, qui ipsam magnifice honoràsà sent, id duret quad optimum esset contingere bomini. Pest banc precationem, peracto sacrificio, laute epulati juvenes, quum in ipso templo somno se dedissent, non amplius resurrexerunt, sed hoc vitæ exitu sunt perfuncti; iEorumdem dein imagines, ut qui ho; mines fuissent prœstantissimi, fieri curarunt Argivi, Delpbisque de-

dicarunt.”32. Istis ig-itur secundum a vfelicitatis s I locum i I Solenk’ tribuebat. Tum verosubiratus Crœsus : it Hospes Atheniensis," ait; u nostra"vero felicitas adeo abs te ininihilum projicitur, ut ne privatis quidem bol minibus æquiparandos nos existimes ?” Cui ille: " Me, o Cramer in’quit, iignarum invidam omnino et turbulentam Fortunam esse, interroges de rebus.humanis?’ln’diuturno tempore multa viderè est ’quæ quis nolit, Iatque etiam tolerare multa. Propono enim boinirîi iterminum vitæ ad septuaginta aunes. Hi septuaginta anni constant :ex viginti quinqua millibus ac ducentis diebus, mense intercalari non iposi-toi Sin velis alternes ex, illis minis interjecto mense fieri lori- ’giores, quo tempestatum’vicissitudines justo tempore redeant, menses intercalares pet aunes septuaginta confioientur triginta quinqua, dies autem ex bis mensibds mille et quinquaginta.- I Horum amena dierum omnium, qui in septuaginta Iannis sunt-nume’ro ducenti et ’quinquaginta supra viginti sex millia, inullus est qui rem promus si- AnfiIem, qualis ab alio adducta est, adducat. - Itaque, Çrœsie,.boino. ’qmmtus est, fortunæ casibus est obnoxius. Jam te quidem ego et opulentuni video, et multonim bominum regem; istud vero, quad ex me quæris, de té-vnondum prèdicabo priusqiiamlte vita bene de- funétum audiero. i Neque enim beatior est magnis opibus prædituli

quem is cui in diem victus suppetit,CLIC. nisi eidem ’omnibus i Il bonis prie; dito fortune concassent vite bene defungi. Etenim multi bamines perqusm opulenti, nanidcirco beeti surit: multi vero, quibus me- diocris res familiaris est, feb’cesn Jam qui admodum dives est, nec lumen bentus, is duabus tantuin rebus antecellit felicem ;-hic vero divitem, mulüs robas. Ille ad explendas cupiditates, et est tole- randum magnum aliquod incidens damnum,vvalidior.est. Hic ’vero illum superat. bisce rebus ;.damnum quidem et cupiditatem non similiter, atque ille, potest ferre, sed hæc incommode ab illa abigit felicitas; est vero membris integris, prospera fruens valitudine,.ma- 10mm exsors, lætus liberis, formosus. Quad si præterea diem quoque extremum feliciter obierit, bic ille est quem tu .quæris, ,dignus qui beatus prædicetur. Priusquam vero diem obierit, diiferendum est; nec dum .b e a t us bic nominandus, sed fe l i x. Jam ista simul cuncta ut comequatur homo, id quidem fieri non potest; quemadmodum nulle est terra que cuncts sibi suppeditet,. sed aliud habet, alio indiget; quæ vero plurima babet, ea optima est. Nempe eodem modo etiam bominum nemo est omnium, cui uni omnia cumu- late adsint, sed ulia babet, aliorum vero indiget: qui veroIeorum plurima ad vitæ usque exitum babuit, ac deinde placide finiit vitam, bic, o rex, me judice, nomine isto prædicari dignus est. Denique in omni re respiciendus finis est, in quem sit res exitura: maltas enim dans, postquam felicitntem illis ostendit, funditus dein evertitfi’ 33. Hæc dicentem Crœsus nec munere ullo donavit, et nullam ejus rationem habens a se dimisit; inscitum admodum esse hominem ratus, qui præsentia bons omittens, finem cujusque rei juberet respicere. 34-. Post Solonis discessum, gravis divinitus vindicte Crœsuui excepit; bac causse. (ut conjicere licet) quad se ipsumvhominum beatissimum judicaret. Aeïstatim quidem par quietem oblatum e’i somnium. est, veritatem indicans malorum quæ filio ejus casent eventura. Erant enim Crœso filii.duo; alter corporis viticiabora- bat, chat enim malus; alter inter æquales rebus omnibus primus, cui nomen erat Atys. Hunc Atyn, Crœso significat somnium, fors ut amittat ferres cuspide ictum. .Expergefactus ille, re secum ver- sata, pertimescens somnium,tcapit filio uxorem; eumque, quum sa; litus esset exercitum ducere Lydorum, nusquam porro ad tale munus enflait; jacula vero et bastas, et cujusque generis tela,.quibus ad . bellum utuntur homines, e virorum babitatione in interiora conclavià .congeri jubet, ne quid suspensum in filium suum incidat. 35. Interim, dam nuptias filii parut Crœsus, advenit Sardesvir calamitate obstrictus, cui menus nonerant puræ, nations .Phryx, regio de genere. Qui quumad ædes .Cirœsivenisset, orassetque ut ritu patrie expiari sibi contingeret, expiavit cum Gressins; est autan modus expiandi apud Lydas similis ci, qua Græci utuntur. Persetis

12 HERODOTI HISTOR. I. legitimis, percontatur Crœsus hominem, unde veniret,vqi1isve esset, bis usas verbis: ti Quis tu es, homo, et quanam e Phrygiæ loco veniens, ad mecs lares supplex te recepisti? et quem virum,.qusmve fœminam occidisti?” Cui ille respondit: O tex, .Gardiæ nom filins, Midas nepos ;i est autem nomen mihi Adresto. Fratrem meum accidi invitus; ,unde ejectus a’patre adsum, et rebusÏonmîbns destitu- tus.” Tum Crœsus: .fl Ex viris amicis,” inquit,4" oriundlll est et ad micas venisti, ubi nullius rei indigebis quoad apud nos meunerie. 1mm autem calamitatem quem poterie levissime ferendo, .plurinium lucri feceris.” ’ Ita ille in Crœsi ædibus vitam agebat. l s 86. Péridem tempus in Olympo Mysio aper exstitit mira magnitudine, qui ex illa monte inuens Mysorum arva vastabat; contra quem quum sæpe egressi essent Mysi, nihil ei mali inflixerant, sed male ab villa fuerant accepti. Ad extremum venere. ad.»Crœsum Mysorum legati, hæc dicentes: tt Adparuit, .o rex, in regione nostra immani magnitudine aper, qui agrestia corrumpit apem; cujusut potiamur studiosi operam dantes, nihil-proficimus. Itaque te nunc oramus, filium tuum et selectos juvenescanesque nobiscum ensimas, quo belluam’e terra nostra tollamus." Hæc illis precantibus Cm.- sus, recordmans eorum quæ par somnum ipsi prœdicta orant, itn respondit: tïFilii quidem mei nolite amplius facere mentionem: nec illum émîtœre vobiscum possum, est enim novus nuptus, et baie res si nunc curæ est. Lydarum autem selectam manum et renaticu’m omne ministerium une mittam; bortahorque exeuntes, ut quem promtissime vobiscum .belluarn e terra submoveant.” , v 87. Hæc Crœsus.respondit; quibus quum contenti essent Mysi, intervenit filins, ,auditis quæ Mysi precarentur. Parnegante vero Crœso, se tilium cum illis missurum, bæc inquit adeum adolescens-: " At antehac, o pater, bac mibi banestissimum et nobilissimum fait, in belle et in venationes exeundo gloriam parare: nunc. vero utroque horum exclusum me tenes, nulle in me cognita ignavia eut animi dejectione. Nunc ergo quibus oculis me conspicioportet euntem in forum, eut ex fora redeuntem? guis tandem esse videbor civibus? qualis videbor novæ nuptæ? cui illa vira pntabit se connubio esse junctam? Proinde me tu aut sinas venatum exire, ont ratione mihi persuadess,.melius mihi hoc esse quad tu ita facis.” 38. Gui respondens Crœsus, " Non quad ignaviam," inquit, " a fili, eut aliud quidquam parum mibi .gratum in te cognoverim, hoc facio; sed quad inibi somnii species par quietem oblata dixit.brevis ævi te futurum, quippe ferrea periturum cuspide. Cujus visi caussa et bas tuas nuptias matumvi, nec ad ea quænuncfisuscipiuntur te emitto; et custodio te, si quo pacto, dum vivo, rpeüculo te quem subducere. 4E: enim unicus. mihi filins; nain alterum [attribua ce: ptumlpra nullo existimo.”. . . , . t - .

. 89. Ilii runes adolescens :..CLIO. if Ignosco quidem tibi,”inquit, .4 . " pater,13 quad, quum tale tibi oblatum ait visum, custodiam mei agas: sed, quod tu-pnrum animadvertis, quodve oblitus es in hocinsomnio, id I me te monere fus est. Snmnium ais tibi dixisse, ferrea’enspide me periturum : et apro quænam sont menus, quæve ferres. cuspis, quem I tu timons? Quod sisenim a dents me periturum dixisset, eut ab alia l re simili, tum hoc,- quad agis, agere te oporteret ; nunc veto a cu- L spide dixit. Quare, quum non sit nabis cum viris proposits pognai: I’ abireme40. Tum Crœsns: tt Fili,”patere.” ait, flaliquatenus me- vinois,v i sentenf; tiam insomnîi declerans. . Iteque, tamquam a te victus, sententiam muta, et veniam tibi do venatum exeundi.” I v 41. Quibus dictis, Adrestum- Phrygem jubet vocari ; eumque, ubi. adfuit, sic est ndlocutus: t’ Adraste, ego te funeste calamitete ob-. strietum, quem tibi non exprobro, expiavi, et domum meam recepi, in que etiam nunc omnium rerum sumtum tibi suppedito. Nunc ergo (debes enim de me, prius de te bene merito, in vicem bene mereri) rage te ut custos sis filii mei venatum exeuntis, ne qui in itinere cooriantur malefici grassatores qui illum interimant. Ad hæc, tua etiam ipsius interest ut ces, ubi splendorem ex rebus gestis posais palme; nain et patrium bac est ubi, et. præterea robur i men." . . 42..Cui Adrastus: ’t Alioquin," inquit, " rex, in istud certamen non crampmditurus; ueque enim talivadfectum calamitate t’as est æquslibus se immiscera fonunatis, ueque id ego copia; atque etiam alias sæpe me continui. Nunc sera, quoniam tibi hoc cordi est, cui gmtumfacere debeo, patates mm exsequi mandatum: tuque filium tanin, quem custodire me jubes, rediturum esse incolumem, quad quidem panescustodem fuerit, aspecta." p 48. Hæc postquam Crœsoilie respondisset, proficiscuntux deinde selectis juvenibus stipati canibusque. Ubi ad Olympum pervenc- runt, indagent belluam, et inventam circumfusi jaculis incessant. lbi tum-bospes, idem ille qui a eædefuerat purgatus, cui Adresto nomen, vibrato in aprum jaculo, ab illa aberrans, erasi filium feriit: atque itaille, cuspide ictus, somnii eifetum explevit. Quodifactum nunciaturus aliquis Crosse cucurrit, veniensque Sardes, et pugnam ei.44. Crœsns,et fatum morte filii constennatus, filii tante indicsvit. gravies cum tulit, quad . is cum occidisset quem ipse expiaverat a cæde. Et calamitatem eam gravissime lementans, Jovem Expiatorem invocavit, testificans que ab .bospite esset passas; et Larem quoque et Sodalitium invocavit, eumdem deum adpellans. Nempe .Larem (sive Foeorum præsîdem) vocavit, quad, quem bospitem domi suæ receperat, eum- dom imprudens interfectorem .filii sui aluisset: Sodalitium veto,

r 14: i HERODOTI HISTOR. l. quad, quem custodem adjunxissetsfilio sue, eumdem inimicissimum

deprchendisset;41’: l’est bæc Lydi venerunt cadaver ferontes, . .quos A pane I ueque- ’ batur inteffectorr Et bic quidem, ubi adfuit, stem ante cadaver tradidit sese Crœso, menus protendens, oramque ut se super cade-p vere mactaret; son en: sibi vivendum, dicens, qui, post saquerions: mlamitntem, capsulerai: etiam suum perdidisset. Quibus auditis Crœm l sus, tante licet domestico in luctu, commiscratus tamenlAdrastum, dixit illi: tt Habeo abs te, hospes, omnem vindictam, quoniam te ipse morte condemnas; nec tu mibi bujus mali auctor es, nisi quatenus invitas illud fecisti, sed deorum nescio quis; qui mibi jampri- dem hac futurum ante significavit.” Crœsus igitur filium, prout justum erat, sepeliendum curavit. Admstus’ vero, Gordiæ filins, Midæ nepos, bic idemqei et fratris sui fuerat interfector, et sui ex-. piatoris, ubi silentium fait bominum circa sepulcrum, agnoscensi se esse bominum quos ipse navîsset calamitosissimum, super buste se ipse jugulavit. Crœsus veto, filio Iorbatus, duos aunas ingenti in

46. Sed ppsihac imperium Astyagis, Cyaxarœ filii, a Cyro Cam- bysisluctu filio eversum, resquevdesedit. Persarum descentes, luctui Crœsi. q finem, . facerunt, curamque injecerunt et cogitationem, si que ratione posset crescentem Persarum potentiam, priusquam nimium invalesceret; coercere. -Ab.bac igitur cogitatione statim tentare macula cœpit, tum quæ apud Grœcos tarant, tum idquod in Libye: aliasque allo dimisit, quorum alii Delphos irent, alii Abas, Phocensium oppidum, alii Dodonam. Alii item ad Amphiaraum mittebantur, et ad Tro-, phonium; alii ad Branchidas ditionis Milesiæ. Hæc Græca SUD; oracula, ad quæ Crœsus misit consulenda: in Libyam veto ad Ham- monem alios misit, qui ab illa responsa petercnt. Misit autem teuf. taturus oraculaiquid saperent; ut, illa reperisset verum nosse,’tum itemm mitteret qui ex illis quærerent, un erpcditionem alternas Per-

sas4-7. Addebout tentanda igitur suscipere.oracula bisce’cum mandatis . . Lydosv . emisit,. . . . ut ab eo die, que Sardibus essent profecti, centum consequentes. numerarcnt dies, et centesima die oracula adirent, ex eisque quee-. revent, quid esset quad illa die agent rez Lydoruni Crœsus, Alyattœ filins; et quidquid a quoqucporaculo responsum fuisset. id scriptes mandatent, ad seque deferrent. Jam, quid fuerit quad cætera responderint oracula, a nemine memoria; proditum est: Delphis’ autem, simul atque Lydi, Deum consulturi, peuetrale templî in- trassent, et quad ipsis mandatum erat interrogassent, Pytliia hem xametro tenore bæcprespondit. :î

, quuorîshest spalium et numerus mihi nains tireur, Mutumlpercipio, isatis uibil audio vaccin.

vos: ad bos sans!". nidor CLIC. testudinis dom, V l5 Qui sima! spline eoqnitnr cum cerne lebete, Ære infra mata, et slrntum cui deslper tes est. 48. Hoc Pytliiæ responsum quum scripta mandassent Lydi, Sardes sunt reversi; Postquam vero cæteri quoque, quos circum miser-ut Crœsus, rediere vaticinia ferentes, singula scripta evolvens Crœsus inspexit. Ac barum quidem nullum advertebat ejus animum, præter id quad Delpbis erat adlatum: quad simul atque cognovit, adoravit probavitque, unum existimans esse oraculum illud Delpbicum, quippe cui compertum fuisset, quid ipse fecisset. Post- quam enim emisisset bomines qui oracuia consulerent, statutum p diem observans, tale quidpiam machinatus erat, en commentus quos nemo cognoscere eut bariolari posset; testudinem et agnum in fruste concidit, et une coxit ipse æneo in lebete, æneo imposito operculo. a 4-9. Hoc igitur Delpbis responsum accepit Crœsus: quid sit veto, quad ab Amphiarai oraculo Lydia fuerit, responsum, postquam in V illius temploplegitimis cærimoniis essent perfuncti, non habeo die icere: nec enim de bac aliud quidquam memoratur, nisi quad bac etiam oraculum Crœsus verax se esse nactum existimaverit. 50. Post bæc autem .ingentibus secrificiis Delphicum deum pro- pitium sibi reddere instituit. Lectas enim victimes ter millenas de quoque generis immolavit; prœterea lectulos aura argentove abdu- -ctos, et phiales aureas, et ipurpureas vestes tunicasque, ingenti pyra exstructn, concremavit, bisce sperans Deum mugis sibi se concilia- turum; Lydisque cunctis edixit, ut de suc, quidquid quisque haberet, eidem deo sacrificaret. Tom peractis sacrifiaiis, conflata immense vi auri, dimidiatos latercs ex en procudi jussit, palmarum se: in longitudinem, triumpalmarum in latitudinem, crassitie palmari, numero centum et septemdecim. Horum quatuor ex purissimo euro erant, singuli ponde duorum talentorum cum dimidia; reliqui semi- -lateres ex albido euro, ponde binorum talentarum. Fecit etiam. leonis efligiem ex euro purissimo, cujus pondus decem talenta colligebat. Hic leo, que tempore deflagravit Delpbîcum templum, de semilateribus decidit, (super illis. enim erat cpllocatus) et nunc in Corintbiorum tbesauro est repositus, pondusqueejus sex talentorum est cum dimidio ; periere enim liquefacta talenta tria cum dimidio. 51. Hæc Crœsus postquamvconfecta babuit, Delphos misit,.cum l eisque Simul bæcce: cratères duos ingenti magnitudine, .alterum aureum, argenteum alterum; quorum aureus’ ad dextram positus au intrantibus templum, argenteus ad sinistram. Sed et bi, quo tempera conflagravit templum, loco mati sunt: et aureus quidem, cujus pondus acta talents cum dimidio colligit duodecimque insuper libres, in Clazomeniorum thesauro positus est; argentans veto in Iatrii angulo, capiens amphores sexcentas; miscetur enim in eo vi- s

16 HERODOTI HISTOR. I. num a Delphensibus festo Theophanîorum die. Aiunt autem Dali plienses, esse ofius Theodorî Sainii ; quod etiam ego existimo, esse enim fabricam baud sulgarem adparet. V Præterea quatuor dolia misit’argen’tea; quæ in’Corinthiorum thesauro reposita sunt. Dune item urnes lustrales dedicavit, auream alteram, alteram argenteam: quai-nm illa, quæ ex euro est, titulum præfert LACEDÆMONI-onuu, dicuntque» Lacedœmonii suum esse donarium, falso; nam et hoc Crœsi est, titulum autem inscrîpsit Delphensium non nemo, Lace- dæmoniis gratificaturus; cujus nomen, bene mihi cognitum, edere nolo. Sed puer quidem, cujus per manum efliuit aqua, Lacedæmo» niorum douarium est, et uruarum neutra. Afin denique malta doç ’ narîa nullo titulo signata simul cum istis misit Crœsus : in hie guttos argenteos orbiculata forma; et præsertim mulieris simulacrum sur reum tricubitale, quum Delphenses aiunt effigiern esse pistricis Crœsi. Ad hæc uxoris etiam suæ collare dedicavit, ejusdemque cingula: 52. Ista igitur dona Delphos Crœsus misit. Amphiarao veto, ou. jus et virtutem et calamitatem fandanudierat, clypeum dedicnvit totum ex auto; item hastam ex solido auto totem, ’hastile pariter aureum atque spiculum : quæ dbnaria ad meam usque œtatem Thebis reposita sunt, nempe Thebanorum in templo Ismenii Apol-

’53.,Hæc dona ad dem-nm temple delnturîs Lydis injunxit-Crœsus, ut interrogatent oracula, u An advenus Perses expeditionem susciperet Crœsus, et an copiarum auxiliarium manum sibi adjungeret?” Qui ut eo quo missi erant-pervenere, dedicatîs donariîs, macula consulueruntlinis. his verbis : «Crœsus, Lydorum tex- aliorumque v populorum, existimansvhæc sala vera esse macula hominibus, dopa vobîs misit dignnivestris inventis, et nunc e vobis quærit, au advenus Per- ses suscîpere expeditionem, tum ecquem exercitum socium armorum debeat sibi adjungere P" Quæ quum illi interrogassent, utriusque oraguli responsa ad eamdem sentencieux collinearunt; nempevprædl- cebanr. Crœso, si bellum ùy’èrret Panic, icuersurum cum au magnum imperium ; simulque eî consulebant, utGræcorum exquireret patentât- simos, casque sibi socio: atfiungeret. 54. En omnia postquam ad:se relata Crœsus cognovit, responsis istis vehementer est gavisus : .prors’usque existimans se Cyri reguum esse aven-suum, misais rursus, Delphos legatisyDelphensium singulos, numerum illotum-percontatus, virîtim duobus stateribus suri donavît. Vicis’simque Delpheuses Crœso Lydisque in omue futurum tempus primas detulerunt in consulendo oraculo partes, immunita- temqne, et primum in cousessibns locum, denique jus civitatis cuique qui numero Delphensium volùisset adscribî. 55. Cœterum donis istis Delphenses prosecutus Crœsus, tertio oraculum consuluit; quippe veracitatem ejus expertus,’largiter sibi

in. ce commdo indulgebat. tinterrogavitQUO. autem oraculum, . 17 au diu- fm oibifuturum un! imperium? Cui Pythia hæc respondit:

Reg-il npud Modus mulo jam sede poüto, Lyde,fugam mollis serapeum eorripo ad Renan, Nove nous; ignsvns patito sis, Lyde, putiers! 56. Qm’bus verbis ad Crœsum perlatis, longe omnium maxime gavials est, mais nunquam apud Medos mulum pro viro esse re- gnmrum, Mecque me ipsum, nec sucs posteras, umquam privatum iri imperio. Deinde curam suum eo convertit, ut inquireret * casent Græcorum potentissimi, quos socios sibi adjungeret. Sci- scitatusigitur reperit, Lacedæmonios et Athenienses præter cæteros enflure, illos quidem Dorico in genere, bos vero in Ionico. Hi enim duo populi antiquitus præcipui habebantur; alter, Pelasgicus populus ; alter Hellenicus: et alter quidem nuinquam solo suo ex- cesserat, alter veto valde multumque erat vagatus; nam sub Deu- calione rage Phthiotin terrain babitaverat; euh Dom veto, Helleuis flic, reginnein Ossœ et Olympo subjectam occupavit, quæ Histiœoc vouant; tum ex Histiæotide ejectus a Cadmeis, Pindum inco- luit, (et Macednus populus est nominatus; inde rursus in Dryopidem transiit; et ex Dryopide denique in .Peloponnesum venit, et Doricus. est qdpefiatus. 57. Jam Pelasgi quanam lingun usi .sint, pro certo adfirmare non possum. Sed si fus est conjecturam capere ex bis qui etiam nunc supersunt Pelasgi, qui supra Tyrrhenos Crestonem oppidum incolunt, qui Venin terram olim, quæ nunc Thessalie vocatur, babitave- tant, finitimique per id tempus fuerant eorum qui Dorienses hodie nominantur; item ex illis Pelasgis qui Placiam et Scylacen in Hel- lesponto condideruut, qui cum Atheniensibus une babitaverant; sive quæ sunt alia. Pelugica oppida, quæ nomen mutarunt: ex bis si conjecturam capere fas est, barbare lingua usi sunt Pelasgi. Quod si igitur eadem ratio fuit universi Pelasgici generis, statuendum fuerit Atticuin populum, cum sit Pelasgici generis, ex quo in Hellenum nomen transiit, simul linguam suam dedidicisse et cum Hellenum lins son permutasse. Etenim neque Crestoniatarum lingue cum ullis eorum, qui nunc circum habitant, consentit, neque Placianorum; inter ipsos Vautem convenît: et satis adparet, servasse utrosque cam- dem sermonis formam, quum secum adtulerant quum in bas, que: nunc incolunt, regiones immigrarunt. 68. Hellenicumvvero genus, ex quo ortum cepit, lingue. quidem semperutitur eadem, ut mihi quidem prorsus videtur: sed discretum a Pelasgico genere, quum esset infirmum et ab exiguis profectum initiis, in banc tamen populorum multitudinem adcrevit; compluribus maximepopulis, atque etiam barbaris baud paucis, sese illi ad- D , 18 ’ HERODOTÏ HIS-TOR. I. jung’entibus. Quo nimirum, ut mihi etiam videtur, factum est,ut. Pelasgicum genus, barbarum quum esset, numquam magnos fecerit profectus.59. Horurn igitur populorum * Atticum I .quidem . A rescivit Crœsus occupatum distractumque teneri a PISISTRATO, Hippocratis filio, qui-en tempestate tyrannus erat Atbeniensium. Hippocrati enim, quum esset privatus spectaretqueIOlympia, ingens .bblatum prodigium fuerat. Sacra quum fecisset, in propinquo stantesklebetes, carnibus et aqua repleti, absque igue fervere pomperait et exundare’. Itaque Chilon Lacedæmonius, qui forte ade-rat prodigiumque erat conspicatus, suasit Hippocrati, primum quidem, ne domum duceret azurent et qua liberos procrearet: sin jam haberet, secundo loco, ut repudiaret uæorem; filiumque, si forte si jam matu: esset, abdicaret. Cujus consilio parère nolenti Hippocrati natus postbac est hic Pisi- stratus; qui in seditione litoralium Atheniensium, quibus, præerat’ Megacles, Alcmæonis filins, et campestrium, quibus Lycurgus præ- erat Aristolaidæ filius, tertiam concitavit factionem, tyrannidem ad- fectans. Contractis enim seditiosis qui secum facerent, per caussam tutandi montanos, hujuscemodi rem machinatus est. Se ipsum ac mules quum vulnerasset, agitavit jumenta in forum, quasi elapsus esset ex inimicorum manibus, qui ipsum rus proficiscentem interiÂ mere nimirum voluissent; precatusque est populum, ut aliquid eus stodiæ ab illo obtineret: jam enim prius in existimatione apud populum fuerat, quod in bello adversus Megarenses, ipsius ductu gesto,’ cepiSset Nisæam, et alia præclare facta edidisset. Sic deceptus populus Atheniensium adjunxit si delectos virus, qui, ut satellites, non quidem hastis eum stipabant, sed clavis: ligneas enim clavas gestantes, a tergo cum sequebantur. Iidem verolsimul cum Pisi- strato insurgentes, arcem occuparunt. Inde igitur imperio Atbenien- sium potitus Pisistratus, nullis qui tune erant magistratibus perturà batis, net1ue legibus mutatis, sed priore statu integro, administravit civitatem, ac beneirecteque ordinavit. t I 60. Sed baud multoipost Megaclis factio, et factio Lycurgî, facta consensione, cum ejecerunt. Ita Pisistratus, postquam primum Atbenastob’tinuerat, mox tyrannidem nondum satis firmatam rursus. amisit. Sed, qui eum ejecerant, Inox denuo inter se dissidium fecerunt. Fatigatus autem seditione Megacles, misso ad Pisistratum caduceatore, sciscitatus est, relletne filiam suum ducere uxorem, ty- rannidis prœmio. Quem sermonem ubi admisit Pisistratus, eaque’ Conditione pactionem cum Megacle inîit, machinantur hi ad illum reducendum rem, ut mihi quidem plane videtur, longe stultissimam. Quandoquidem enim jam a prisois inde temporibusa barbarico genere distinctum Græcum fait, utpote dexterius et a stolida fatuitate magis ebborrens, stultum utique debet videri, uses illos-esse tali inventa

apud Atbenienses,Î qui .inter CLIC. GræcOs ferontur sapientia 19 principes. Erin in pogo Pæaniensi mulier, nomine Phya, quatuor cubitorum stators minus tribus digitis, et alioqui formosa. Hanc mulierem quum universa instruxissent armatura, in currumque sustulissent edoctaln prius eum adsomere vultus corporisque habitum quo maxime decora esset adparitura, in urbem agunt, præmîssis qui præcur- rerent præconibus, qui ubi in urbem venissent busc mandata edicerent: tt Athenienses, bono animo excipite Pisistratum, quem Mi- nerva ipsa præcipuo inter bomines honore prosecuta, in suum redu; cit arcem !" Hi igitur passim circumeuntes hæc prædicaverunt: statimque rumor per pagos manavit, Pisistratum a Minerva reduci; r et qui in orbe erant, persuasi banc mulierem esseipsam Minervam, adorai-ont eam, Pisistratumqoe receperunt. 61. Hunc igitur in modum, quem diximus, recuperata tyrannide, Pisistratus ex pacto cum Megacle inito filiam Megaclis duxit uxof rem. Verum quum et filii essent ei adolescentes, et Alcmæonidæ dicerentur obnoxii esse piaculo, nolens ex novo conjugio liberos suscipere, non uti fas est coibat cum uxore. Atque id quidem primom celavit roulier: deinde vero, sive interrogata a matre, sive minus, matri suæ adperuit, atque illa cum marito rem communicavit. Megacles vero inique .ferens se a Pisistrato ludibrio haberi, per iram e vestigio cum adversæ factionis hominibus, positis inimicitiis,I in gratiam rediit. Tom Pisistratus, ubi quid contra se ageratur rescivit, prorsus e terra Attica discessit: et Eretriam profectus, ibi com filiis de rebus suis deliberavit. Ubi vincente Hippies sententia, tyrannidem postliminio occupandam censentis, munera colligebant ex eis civitatibus, quæ illos superiori tempore observantia quadam erant prosecuti. Quarum quum multæ magnas conferrent pecunias, Tbebani præ cæteris liberalitate eminuere. Posthæc, ut brevi sermone absolvam, interjecto tempore, omnia ad reditum eis patata fuere: nam et Argivîmercenarii advenerant ex Peloponneso, et Naxius vir, cui Lygdamis nomen, ultro eos convenerat, et quum pecuniis collatis, tum adductis militibus, propensam inprimis animi voluntatem probaverat. 62. Itaque Eretria profecti, undecimo anno in patriam radieront, et primom in Attica terra Marathonem occuperont. Quo loco quum castra posuissent, mox partim ex orbe qui com illis sentiebant ad ces conveniebant, partim e pagis alii confloebant; quibus regnum libertate erat optabilius. Atque ita hi quidem congregabantur. Athenienses vero in orbe, quam diu Pisistratus pecuniam cogebat, ac deinde rursus ,quum Marnthonem teneret, nullam ejus rationem habuerant : sed ubi resciverunt, Marathone euro orbem versus movere, tum veto ei occurrendum statueront. Hi igitur cum omnibus copiis advenus redeuntes egressi sont: simulque Pisistratus et qui

20 HERODOTI HISTOR. I. cum eo’ orant, ut Marathons profecti Contra urbem ivere, illis occurè rentes ad templum pervenerunt Palleiiidos Minervæ, ibique castra ex adverse Werunt. Ibi tous divinitus niissus adstitit Pisistrato Ampbilytus Acarnan, [site potins Acharnensis,] vir vaticinia artère doctus; qui illurn adiens, bexametro tenure vaticinium edidit bis

lichai est ’verrîeulom aune, est fini me "pensum: verbis:Neufs adorant tbjnnl alu-o lsub ridera laure. a 68. Sic ille divine suum Concitatus cecinit: Pisistratus vero, percepto macula, acciperè s’e amen dicens, exercitum in hastes duxit. Atheniehsèes autem urbani pcr id tempus ad prandium se converteà tant, et a prandio alil ad tesseràrom ludum, alii ad somnum. Hos’ igitur Pisistratus cum suis, facto irripetu, in fugam vèrtit. Qui duifi profugîunt, ibi tum p’mdentissimo consilio usas est Pisistratus, quo minus ordines redintegrarent Atbenienses, sed dispersi menèrent. Filiôs suas equis impositos præmi’sità qui censecuti fugientes, Pisi- lstrati verbis boni) aninio esse juberent, et ad sua quemque abire. 64’. Ita, dicte parentîbu’s Atbeniensibus, Pisistratus tertio potitus Atbenis, tyrannidem firmavit quum auxiliaribus moitis, mm pecuë iiiaruin reditibu’s, quæipartim ex ipsa regione, partim a Strymone fluvio eogebantur. Filios quoque eorum Atheniensium, qui restite- faut, nec e vestigio fugam capessiverant, obsidum loco captes Na; xum transtulit: nam etiam banc Pisistratos bello subegerat, et Ly- I g’damidi tradiderat administrandam. Ad bæc Delùm insulam ex brocoli responso expiavit. ExPiavit autem hoc mode: quousque prospectus templi pertinet, ex tota en regione eiïodienda cadavera euravit, et in alium insulæ locum transferenda. Ita Pisistratus Athenis regnabat: ,Atbeiniensium autem alii in prælio cecideraot, alii com Al’cmæonida e patrie terra profugerunt. 65. Talem igitur rerum statum per id tempus apud Athenienses obtinere audiverat Cnœsus. Lacedæmonios vero rescivit, magnis malis defunctos, hello jam superiores esse Tegeatis. Quippe, regnantibus Sparte: Leone et. Hegesicle, quum cæteris in bellis feliciter rem gessissent Lacedæmonii,a Tegeatis salis cladem acceperant. Ac superioribus quidem temporibus et inter se invlcem legibus usi erant pessimis fere omnium Gnæcorum, et cum aIiis populis nullum habue-l rant commercium. Sed leges eorum in melius motatæ sont boc modo. Lycurgo, viro inter Spartanos probato, Delphos ad oraculum profecto, simulatque penetrale ingreSsus est, protinus Pythia. bæcce p’rofatur:

Àd me. venisli præpinguia temple, Lycurgo, Craie Jovi et conclis qui mon tuentur Olympi. Ambigo, te-ne (lehm jam nunc,bomînemvo, salaient : Sed inuite mugis esse deum te credo, Lycurge.

Nonnulli prester base alunit PytbiamCLIO. eidem loges - 21’etiam et instituts en tradidisse, quæ nunc apud Spartanos obtinent. At Lacedæmonil ÎPSÎ narrant, Lycurgum, quum foisset tutor filiifratris sui Leobotæ, Spartanorum regis, e Creta hæc adtulisse. Simulatque enim tatar factusrest, omnia jura immotavit, operamque dedit ne quis en que! ab ipso constituta essent transgrederetur. Deinde quæ ad bellum pertinent ordinavit, enomotias, triacadas et syssitiai adlbæc epboros

et66. senatores Ita igitur legibus institutisqueinstituit in malins Lycurgus. mutatis usi sont iLa- i cedæmonii: vita autem foncto Lycurgo templum statuerunt, et mæ’ gnopere eumdem colunt. Tom vero bonitate soli et cultorum fre- quentia factum est, ut brevi incrementum caperent, opibusque augerentur. Jamque quietem agere non contenti, quum Arcadibus prœstantiores esse arbitrarentur, de universa Arcadum regione oral- Culum Delpbis consumeront. Quibus Pythia hæcCe respondit: Me potin Aresdiam? Magnum petis: baud (ibi "adam. - mon upud Arcadiam vescentas’gluade viri sont, Qui le rejieiool. Non vero invidero prunus: salutation Tegeum plants plsudeute daturas, thue queux eampum metiri fune fonceur. , Quod responsum ubi accepere Lacedæmonii, a cæteris quidem abso tinuerunt Arcadibus, Tegeatis vero bellum intulerunt, compedes secum ferentes; videlicet captioso oraculo freti, tamquam redacturi Tegeatas in servitutem. Verum prælio victi, quicumque eorum vivi sont capti, bi eisdem compedibus vincti, quos ipsi secum adtuleraot, campumque Tegeatarum fone metientes, opus facere sont coacti. Compedes autem illæ, quibus bi vincti erant, admeam’ osque tatas tem Tegeæ servatæ sont, circa Minervæ Aleæ templum suspenses» 67. Ita quidem priore hello infeliciter scraper pugnaverant cum Tegeatis : sed Crœsi astate, regnum Lacedæmone tenentibus Anan- xandrida et Aristone, superiores jam hello fuerant Spartani, idque tali ratione erant consecuti. Quum in hello numquam non, supera- rentur a Tegeatis, misais Delphos consulteribus sciscitati sont ora. colum, gamma»: deorum placarent, ut belle saperions Tegeatis aussi! futuri. His Pythia respondit, tum futures, quum assa 0restis, fiIii Agamemnonir, Spartam adtulissait. At loculum 0restis postquam reperire nulle pacto potuerunt, rursus ad Deum mittunt sciscitaturoo, guenon: loco situ: Droites esset? Id interrogantibus ,bæc respondit

. PytbiaEst quædun: . Arcadie Tegeu in nagions pulenli: Hic duo liant verni, vi pervebemente citati ; Forum hoslis forme, et nous superinditu non. Hic Agamemnonides terra omnipotente tenetur; i Quo tu sublalo, Tegeæ sperubere victor. Ubi bæc quoque audierunt Lacedæmonii, nihilo magis reperire po-

22 HERODOTI HISTOR. l. tueront, omnia licet disquirentes: donec tandemiLicbas, un!!! ex iis Spartaois qui bènemeriti (Agathoergi Græce) vocautur, invenit. Sont autem Benemeriti, cives e militia eqoestri egressi, ætate semper maximi, quinque quotannis : qui eo anno, quo ex equitibos exeunt, non debent otium agere, sed rei publicæ caussa Spartanorum alios alio dimittuntur. 68. Ex horum igitur bominum numero Lichas id quod. quærebaf tur invenit Tegeæ, quum fortuna usos, tom solertia. Nam quum en tempore jus commercii esset Lacedæmoniis cum Tegeatis, intrans ille Tegeæ in ferrariam officinam, spectabat ibi procudendi ferri rationem, mirabatorque id quod fieri videbat. Cojus admirationem animadvertens faber, cessans ab opere ait: tt Profecto mugis quodammodo, bospes Lacon, miratus fuisses, si id, quod ego vidi, tu vidisses, qui nunc fabricationem ferri ita admiraris. Hoc ipsa enim in aula puteum quum facere voluissem, fadiendo incidi in loculum septem cubitorum. Ego veto, quum persuadera omnino mihi non’ potoissem, fuisse umquam majores quam nunc sont homiues, aperui loculum, et vidi cadaver eadem cum loculo longitudine: cujus postquam mensuram cepi, rursus terra loculum obrui." Hæc illo quæ viderat referente, Licbas narrata anime volvens, conjectabat esse hune 0restem, quem oracolum dixisset. Conjectabat autem bac ratione. Duos videns fabri ferrarîi folles, bos esse ventes illos re- periebat: incudem vero et malleum, formam (site ictum) et formæ (site ictus) repercussionem: procusum vero fenom, noxam superinà ditam noxæ; quod quidem ex ea conjectabat ratione, quad in noxam hominis inventum esset ferrum. Qoæ quum ita ille conjectasset, Spartam abiit, totamque rem Lacedæmoniis exposoit. Tum illi ex composito fictum crimen bomini inferentes, exilio eumdem moletant. Qui Tegeam profetctus, calamitatem suamlretulit fabro, cum coque egit ut aulam sibi elocaret : cui diu quidem reluctanti quum ad ex; tremum persuasisset, inibi babitavit; moxque efl’osso sepulcro assa collegit, Spartamqoe remigrans transportavit. Quo ex tempore, quoties vires suas invicem tenteront, semper superiores hello excessere Lacedæmonii: eisdemque jam major etiam pars Peloponnesi

69. Hæc igitur cuncta quum Crœsus comperisset, legatos Spar- erattam misit dona subjecta. ferentes, societatemque petentes, « I quibus - Vquæ dice. rent mandavit. Qui ubi advenere, bis usi sont verbis: tt Misit nos Crœsus, Lydorum rex aliorumque populorum, hæc dicens z 0 La. cedæmonii, quoniam deus me per oraculum monuit, ut Græcom ad- sciscerem socium, vosque audio principatum tenere Græciæ, vos idcirco ex oraculi mandato invite, amicus esse copiens et socius absque dolo et fraude." Hæc Crœsus par legatos nunciavit. Quorum qadventu gavisi Lacedæmonii, qui et ipsi oraculum Crœso editom

cognoverant, bosPitium et societatem pacte fœdere cum eo contraxerunt; nam et antea jam beneficiaCLIO. nonnulla Crœsi in illos 23 exstite- tant. Sardes enim quum misissent Lacedæmonii ad emendom au- rom, quo usuri erant in statuam, banc quæ Apollini posita none est in Thomace Laconiæ, Crœsus illud emturis dono dederat. 70. Qoum banc igitur ob caussam, tum quod ipsos reliquis omnibus. præfereus Græcis selegisset amicos, societatem admiserunt Lacedæ- monii. Ac non modo parati erant denuncianti mittere auxilia, verum etiam craterem æneum fabricandum curarunt, moitis imagon- colis circa exterius labium omatom, en magnitudine ut trecentas caperet amphoras, quem ad Crœsum miseront, donc hoc illum remu- neraturi. Hic vero crater Sardes non pervenit, cujus rei caussa dupliciter narratur. Lacedæmonii quidem aiunt, quum Sardes ve- beretur crater et prope Samum esset, Samios, re cognita, navibos longis advectos, cum intercepisse. Ipsi vero Samii aiunt, Lacedæ- monios craterem advebentes, quum sero venissent, et Sardes expu- guatas regemque captum esse comperissent, craterem in Samo insola vendidisse, privatosque homines suo une emtom in J unonis templo consecrasse: fortasse autem bos, qui eum vendiderant, Spartam reversos, dixisse fuisse illum a Samiis vi oblatum. Ac de cratere quidem7l. Cnœsos vero, quumita ab resoracoli sententiase babet. aberrasset, Cappa- A dociam hello invasit, Cyrum et Persarom potentiam eversurum sa sperans. Dom veto bellum adversus Perses Crœsus parabat, Ly- dorum aliquis, qui et jam ante habitus erat sapiens, et ab bac, quam tune dixit, sententia vel maxime etiam nomen est adeptus, (Sanda- nis homini nomen erat) bis verbis Crœsum admonuit: tt O rex,” inquit, b tales adversus bomines tu bellum paras, qui coriacea subli- gacula et ex corio reliquam vestem gestant: qui comedunt non, quantum volunt, sed quantum babent, aspero solo utentes: adhæc non vine utuntur, sed aqoam bibunt : non ficos babent quas come- dant, nec aliud bonum ullum. Hos igitur sive viceris, quid eis au. feras, nihil habentibos P sin victus fueris, vide quot quantaqoe buna sis amissurus. Nostra enim bons postquam degustaverint, noient en e manibos dimittere, neque se abigi patientur. quidem nunc diis habeo gratias, qood Persis non in animum indocunt bello invadere Lydos.” Hæc ille dicens, Crœso non persuasit: [quamvis vere dicta :] etenim Persis, priusquam Lydos subegissent, nihil delicati,

72. Cappadoces illi a Græcis Syrii nominantur. Fuerant autem i nihilbi Syrii, priusquam boni Persæ obtinuissent fuerat. imperium, Medorum po-. testati subjecti: tune veto Cyro parebant. Limes enim Medici imperii et Lydici fluvius Halys erat; qui ex Amenio monte ortus per Ciliciam fioit, deinde a dextra Matienos babet, a sinistra Phrygas ;

24- HERODOTI HISTOR. I. quos vastes-lapsus versus boream sursum fluons, ab abers parte Syrios Cappadaeas, a læva vero Papblagonas disjungit. Ita Halys flovius, omnemfere inferiarem disterminat Asiam, a mari quad Cy- i pro opposition est ad Pontum uSqoe Enxinum ; estque bæc carvi; ratios bujos reginais: langituslilœm quad adtinet itineris, expedita- vira quinqua dies insumuntur. ’ - 73. Bellum autem Crœsus Cappadoeiæ intulit bis de causais: partim quidem potiundœ regionis illius desiderio, quam suæ adjicere dîtîoni cupiebat; maxime vera, quad oraculo coalisas ultionem ica- pere de Cyro vellet Astyagis caussa. Astyagem enim, Cy.axaris filium. Crœsi adfinem, Mediœ ragera, Cyrus Cambysisvfilius balla victum captusuque tombai. Adfinis autem Grossi factos erat Asty- ages. bac ratione. Scytharum nomadum toma per seditianem in terrain Medicam accesserat,.quo .tempore Medis imperabat Cyan- ra, Phraortæ filins, Deioais nepas, qui Scyt-bas istos, ut supplices advenientes, beuigne .exceperat. Idem, ’quum eas magni faceret, pueraseisdemitradidit, qui et lingoam eorum et sagittandi artem addiscerent. Interjecto tempore, quum venatum semper exirent Scythæ, et nomqnam non aliquid adferrent, aeciditaliquando ut ni- kil coparent : quos .vacuis mambos reversas Cyaxates, vir (ut tout» ostendit) ad iram præceps, aspere admadum et contumelioseaccepit. Tom illi, indigne secum actom rager-rime ferentea, consilio habita decrevemnt unnm ex eis .pueris, qui in ipsorum disciplinam (loti casent, in frusta cancidere, et eadem mado paratonn- qua farinant parare consuevissent, Cyaxari .tamquam feram a se captam adferre, pratinusque inde ad Aiyatten, Sadyattis filium,iSardes sese recipere. Atque ita etiam, ut illi decreverant; facta res est. Nam et Cyaxa- . res, et qui cum eo.erant convivœ, carnes istas gustaront; et Scythes, perpetrato facinore, ad Alyatten supplices veneront. 74. Post hæc, quum Alyattes repetenti .Cyaxari Scythas tradere nollet, bellum Lydos inter et Medos gestum est par quinqua continuas armas : quo’in balla .Medi .sæpe de Lydia, sæpe vero etiam de Medis Lydi victoriam retolerunt; sema! etiam noctumo quodam prælio dimicaront. Scilicet pari utrimque fartona bellum continu- antibus aceidit sexta auna, ut, postquam signa contulissent, jamque ferveret pogna, subito dies in nactem converteretur: quam dieimuh tationem ThalesMilesius Ionibus prædixerat, hunc ipsum annurn præfiniens, qua facta est illa immutatio. Lydi vero et Medi, quum loco diei subito noctem ingruere viderent, pugnandi finom fecerunt, et aliquanto etiam magis utrique componendæ paci cœperunt sto- deue. Auctores vero conventionis bi erant, Syennesis Cilix, et Labynetus Babylanius; quibus rem urgentibus factum est, ut et fœdus inter partes pangeretur, et mutuum jungeretor matrimonium: decreverunt quippe, ut Alyattes filiam suam Aryenin Astyagi, Cya-

la!!! filin, duret uxorem. Nain abaque firme necessitudinîs vinculb non soientV conventions CLIC. firmæ manere. Fœdus autem A sanciunt hiI populi eodem ritu. aulne Græci, nisi quad præterea brachia incidunt mutina in ente, et. sanguiuem mutuo lingam. ’ . 75. Hunc igitur Astyagen, avant suum matai-nuas, Cyrus regno décennal in sua poursuite tenebat, eam 0b caussam quam in sequen- films exponam. Quo nomine Crœsus ei infensus, ad oracula miserai: qui cqnsulerent au bellum Persis inferret; et ambiguum responsuin Mus, raqua sibi favere responsum, expeditionem in Persarutn dic tionem suscepit. Ubi vero ad Halyn fluviurn parvenu Crœsus, deinde, ut ego quidem aio, pontibus eis, qui ibi etant, copias tu; duxit; ut veto vulgo Græci narrant, Thales cas Crœso traduit Milasius. Dubitante enim rege quo pacte flumen transmitterent copia (necdnm enim se tempera pontes bos exstitisae) Thaletem aiunt, cum in casais adesset. effecisse ut flumeu, quod a læva exercitus fluabat, a dama etiam ancrer. Efl’ecisse autem niant hune ’ in modula: exorcum ab en fluvii parte, quæ supra castra etat, allant efodisse fossam, et lunata specie in: duxisse, ut, postquam castra ad fluvium locata circuisset a tergo, finmen illac ex pristino alveo per fasaam aven-suai, et castra rursus præterlapsum, in pristinum alveum influerai. Ira, simulatque divisum faisant 11men, ab’utraque parte permabile factum esse zennnnulli veto etiam aiImt, pristinum alveum promis examine. A: mihi quidem hoc non persuadent; que enim nodo, quum reversi mut, flumen transierunt? - 76. Crœsus igitut, superato cum copiis fluvio, in eau: Cappadociœ parœm parvenu, que Pteria nominatur, «(que totius hujus’regionis para vaHdissima, ex adverse fere Sinopes ad Pontum Euxinum sita. Ibi cauris positis, prædia devastavit Syriorum, et oppidum Pterio- rum cepit;, in servitutemque redegit : cunctaque etiam finitima cea pic oppida, Syriosque nihil commeritos funditus avertit. Tum Çy. ma, coacto exercitu, adsumtis’que omnibus qui in media incolebant; obviam Crœsosivit. Priusquam autem ediloere institueret copias; caduceatores ad longea misit solicitandos ut a. Crœso deficerent. Et loues quidem mm pamerunt : Gyms veto ut adyenit, castra Crœso opposuit; et ibidemin terra Pteria valida impetu vires’invicem sen; amant. Acri prælio commisse, multis’ utrimque occisis, ad exuemum, cum ne: hgruenet, neutram in partem inclinante victoria discesse. nant. Et hune quidem in modum uterque exercîtus pugnaverat. -. 77. Crœsus veto, copiarum suarum accusant paucitatem: nam mifimm ejus, qui confinerait, malta minot, quam Cyri, numerus fuerat: hac ratione inductus, quum postridie ejus diei Cyrus adgredi illum non conaretur, Sardes reversas est, habens in anima et En. pion avocate ex fœdere; quorum cum rage Amasî, prius quam cum Lacedæmoniis, fçdus inierat: et Bahylonios arcessere; (mm et cum a

58 HERODOTIÎ HISTOR. I. bis socîetatem armorum pepigerat ; tex autem pet id terbpus Baby loniorum Labynetus crut :) et Lacedæmoniis denunciare, ut defi-ï nitum tempus adsint: denique bisce cOnjunctis, suisque ipsius (topai, contractis, constituerat,*simulatque præteriisset hyems, primo vere» expeditionem in Persas suscipere. Hæc ille anima agèns, utSardes venit, nuncios misit ad socius, qui illis edicerent, utÇad quintum men.- tcm Sardes convertirent. Præsentem veto exercitum, qui cum Persisl pugnaverat, qui ibi adorai: mercede. conductus, omnem’dimisit dis spersitque; neqnaquam’ratus fore, ut Cyrus, qui ita æquo Marte. pognass’et, adversus Sardes copias suas duceret. - ï 78. Hæc dom secum reputat Crœsus, suburbana omnia sepenti- bus impleta surit: quos equi, ut adparuerunt, omisso consueto pabulo, frequentes deglutiebant. Id Crœso ’cementi visum est; ut erat, esse portentum: itaque e vestigio misit qui haruspices consulerent Telmessenses. Sed consultoribus Telmessum profectis, ibiqne quid. significaret prodigium edoctis, non contigit, ’ut Crœso renonciare responsum passent; nam priuSquam Sardes renavigasSent, captusï Crœsus erat. Atqui Telimessenses’ ita censuerant, exercitum pare-v grimait ingressurum esse terram Crœsi, et incolas oppressumm : serpentes enim, nichant, esse terræfilios; equos autem, hastes et adonnas. Et hase quidem reSponderunt Telmessenses Crœso jam capto, sed ne; scii adhuc ipsi quid Sardibus agereturaut quid Crœso accîdisset. ; 79. At Cyrus certior factum; Crcesum,’ quum continuo post pu-p gnan) in Pteria pugnatam copias suas damna: reduceret, decrevisse post reditum dimittere cepias, consilio inito intellexit e re sua esse, quam celeriime posset adversus Sardes ducere, priusquam Lydorum; copias rursus collectas essent. Atque, ut ei visum erat; ita protinns fecit. Nam exercitum in Lydiam ducens, ipse nuncius Crœso advenit. Ibi tum CrœstIs in magnum consilii inopiam adductus, quum longe secus atqüe exspectaverat res cecidîsset, tamen Lydos in prosd lium eduxit. Erat autem ca ætate nullus Asiæ populus fortior, nec mugis strenuus, quam Lydius. Pugnandi genus ’erat ex equis: hastæque gestabant prælongas, et equitandi inprimis etant periti. I ; 80. Campus, in quo concursum est,’ante urbem Sardianam jacot, magnas et nudus: quemvperfluentes cum alii amnes, tum Hyllus; perrumpunt omhes in cum qui ’maximus est, cui nomen Hermus; qui, e monte Matri Dindymenœ sacre ortus; in mare se exonerat juxta Phocœam urbem. quc ubi Lydos ad pugnandum instructos vidit Cyrushreformidans equitatum, monitu Harpagi Medi, tale iniit consilium. Coactis omnibus. quæ exercitum ipsius sequebantur camelis, vel frumentum vel vasa portantibus, sarcinas detraxit, et vires imposuit equestrilhcuitn ornatos: quibus ita instructis præcepit; ut ouateras copias prèirent advenus Crœsi equitatum; peditatum vert) jussit camelorum aciem subsequi; denique post pedestrem aciem

aquitains alunera locavit. HisCLIC. omnibus ita ordinatis, ’ 27 edixit ne cui parcerent Lydorum cæterorum, sed occiderent cunctos qui resisten tant, Crœsum vero ipsum non occiderent, ne si captas quidem reg pugnaret. Hoc imperium dedit. Camelos autem advenus aquita- tum instruisit hac de caussa: camelum equus reformidat, adeo qui» dem ut nec speciem ejua intueri, nec odorem percipere sustineat: ab id ipsumigitur rationem istam inierat, ut Crœsa inutiles casent equestres copiæ, quibusvel maxime se prævaliturum Lydus cogita- .verat. ’ Atque etiam. postquam ad pugnam concursum est, ibi turn equi, simulatque alfecerunt camelos canepexeruutque, protinus te.- tro se averterunt, et elusa Crœso spas erat. Nec veto idcirco Lydi continuo abjecere animas; sed, te cognita, ab equis desilientes, pedibus conflixereacum Persis. Postrema vero, multi: utrimque cæsis, in fugam versi sont Lydi: itaque intra murumcompulsi, obsideban.

81. Dum vero obsidionaux! parant Persæ, Crœsus in langius pro- cessuramtut absidionema Persis. rams, alias ex arce nuncias 1 mittit ad socius. Nam qui prius dimissi erant, hi ad coeundum Sardes quintum men, sein edixeraut: nunc hos dimisit oratum, ut quam celerrime auxilia sibi mitterentur, quippe ab hostibus obsesso. ; 82. I gitur cum ad alios sacias misit, tum ad Lacedæmonios. -Per idem vero tempus ipsis etiam Spartanis accident, ut contentianem haberent cum Argivis, de loco cui nomen Thyrea. Hasce quippe Thyreas, quum casent Argolicæ ditionis, Lacedæmouii Argivis ad- emtas tenebant. Etenim Argivarum etiam erat ad Maleas usque reg gia ad ioccasum situ, cum in continente, tum insula Cytheria, relig quæque inule. Igitur quum ad apem fereudam .ademto sua terri- torio adcurrissent Argivi, in colloquium ibi convenerunt cum Lace- dæmouiis, pectique sunt, ut trecasti utrimque pugnarent, et, utri supe- riorcs encaissent, eorum regio foret ; reliquats autem excrétas «trot-am. que domum discederet, neque præsto esset dam illi figurent ; en scilig cet coassa, ne, si adessent, parti succumbenti auxilium sui ferrent. His conventis digressi surit; selecti veto ex utrisque relicti, certay’ men inierunt: qui quum æquo marte pugnassent, ex sexcentis tres omnino reliqui fuere; ex Argivis Alcenor et Chromius, ex Lace- dæmoniis Othryades. Hi quum intervenieute nocte superesseut, duo Argivi’. ut qui vicissent, cursu Argos repetierunt; Lacedæmonius sera Othryades, spoliatis Argivarum cadaveribus, armisquein ipsius castra deintis, in statiane mansit. Postridieiutrique, re audits, ad- veuere: ac statim quidem utrique, vicisse se, contendebant; Argivi, dieeutes sacrum plans superfuissc ,- Lacedæmonii veto, illos profus. gifle demanstrantes, suum ocra perstitisse, et cadastra spoliasse Aral, 170mm. Ad extremum, ex .contentiane ad arma concurrentes, pu- gnan: capessunt; et, multis utrimque cæsis, Lacedæmonii victores

98 HERODOTI ’HISTOR. I. discedunti Quo ex tempera. Argivi, touais ’capitihus, quant site: neceasario comati casent, legem eoudiderunt, sese devaventes, ne prias une": akrst quem": Argioorum’, mais maliens tu")! godai-ait, que»: Thymus "copinent. I E contraria Lacedœinonii, quum ante bac non comarentur, logea; tulerunt, ut sa hoc tahpore alerent camus; Unum autem illum ex mentis superstitem,"0drryadem, sium: pudore reten’tum ne occisis commilitonibus Spartam redit-et, iliic «pas Thymus martela sibi aonscivisse. 1 I 88. Hæc dam apnd Spartanos’aguntur, adveuit Sardianus legatus, mans ut obtenu Cræso rappetiasfcrrent. Et illi .nihiio minus, andine legato, ad succurrendum se accinxerunt. sed quum jam parmi es:- s’ent, et in promtu sinuent naves, alias adfertur mucine, arcem L3;L dora»: expugaatam me, Crœsümque une?» de bombas captant. site. quidem Lacedæmonii, casum regis vehemetster dolentes, audiomèt- tere84-. Expugnatœ supersederunt. autem sont Sardes hoc marine moda.4 IQuarto- p decimo quam obsideri cœptæ avant die, Cyrus, dimissis perm equitibus, edixerat copiis suis, doua se daterais si natrum me comeendiuct. Mox periculo a mitifibus facto, postquam comtui non respondit successus, ibi tutu, qtfiescentibu’s cœteris, vit Mai-dus nere, cui nomen Hyrœ’ades, adscendere canotas est en parte amis, qua nulli lacati custodes étant; quia non" varendum visum crut, ne ab illa parte umquam au caperetur. Est enimlibi abrupts am, et * inexpugnabilis: qua nua etiam parte olim Meles, vox Sur-dînai, non circumtulerat leanem,qt1em ipsi pellex pepererat; quum respousun edidissent Telmessenses, si leu circa murant tiretasfmietur, incapa- gnabilesfarc Sardes. iMeles igitur circa reliquumi marnai circumte- rens, qua expugnabile ’munimentum orois crat, banc portera spreve; rat, ut inexpugn’ab’ilem et abruptam: est autem sa, quæ Tmola op- pîdo opposite est. Hyrœades igitur hic Mardus,iquum pridie vidisset Lydorum aliquem ab illa parte arcis descendentem, recepturum galeam quæ superne Idevoluta crut, eumdemque repartantem; ad- vertens animum, deliberaverat secum. Tune igitur et ipse adscendit, et éjus vestigia legentes pintes adstendebant. Qoum igiturfrequenti numero Perses adscendissent, ita Sardes capta sont, atque urbs om-

85. Adipsum autem Crœsum quad spectat, geste saut hæcce. aisErat ei filins, direpta. etiam supra mentionem feci,* cætera. i quidem I inon ineptus, sed mutas. Superiore igitur felici rerum-statu omnia pro ivîribus fecerat Crœsus hujus puerieaussa, cumialiis initia rationibus, tum Delphas’missis Iegatis qui super ca oraculum consulerent.- Ré. sponderat autem ci Pythia hæci I A v Lyde genus, tex multarum, velds: inscie Crœse, Ne cura pali exoptainm andine laquentis

lutta Ides vaccin; sineCLIC. qua malins libi lange- ’ z r29 Ille die quoniam primum infelice laquetur. Nunc capta arec quum Persarum aliquis, cui igname Crœsus ont, illum peteret occisurus; Crœsus quidem, invadentem se conspiciens. ab præsentem casum insuper habuit, quum nihil ipsius interesset percussum oppetere martem: at puer hic motus, ubi Persam vidit inuentem, præ metu daloreque rupit vocem, dixitqpe: ti Homo, ne occide Crœsum l” Sic igitùr hic tous primum vaccin edidit: et post hase jam par amne vitæ tempus. laquelaimus est, 86. Persæ vero et Sardibus potiti orant, et Crœsum vivum cepe- ’ faut, postquam regnasset quatuurdecim aunas, totidemque dies fuisset obsessus; qui adeo ex oraculi œspnnso finem imposait magna sua imperia. Captum sera Persæ ad Cyrum duxerunt: qui in’g’enti saga, ad id ipsum exstructa, compedibus vineuun Crœsum jasait im- puni, etcirca cum bis septexn Lydorum filios; sive primitias lias deo alicui offerte habens in anima, sive votum aliquod penchera; me cupidus sciendi, quum religiosum esse Crœsum camperisset, au deus aliquis cum esset liberaturus, ne vivus combureretur. Hoc quidem fecisse Cyrnm niant; Crœso vera super pyram stand in mente!!! venisse, cum tante. quippe calamitate colluctanti, illud salaria, quad sibi diviuo nutu fuisaet dictum, Neminem niveatem esse beatwu. Hoc ergo sibi propanens, post langum silentium fer-tut en imo penture vocem edidisse, et ingemiscens ter nominasse Salonem. Tum Cy- rum, aiunt, haciaudita, jussisse interprètes ex eo quærere, qui; ille esset quem inaccord ! masque accedentes quæsivisse, sed Crœsum initia nihil respondisse; adiextremum veto, quum urgeretur,’dixisse: " la est, qui ut-omnibus regibus incolloquium weuiret, ego ingenti pecuniarum capiœ prætulissem.” Cujus responsi vim quum parum ilE intelligerent, denuo quærebant quid esset quad .diceret. Instantibus et operose urgentibus dixit domum quad res ont, que pacto offris ’ Salon ad se .venisset Aibenieasis, qui postquam mm suas opes esset con- templons, pro nihilo sa: Muet, tafia sailicet loquutus, ut sibi omnia wmerint prout ille dissent; ace ocra sa illum in se mugis dixisse, quam in universumgemls bominum, et in ces maxime qui sibi ipsis niderentur me beati. Hæc dura Crœsus referebat, jam incenso rogo arsisse aiunt extrema circamcirca: Cyrum veto, ubi ex interpretibus cognavît quæ Crœsus dixisset, pœniteutia ductum, cogitantemque quid esset quad, quum ipse habla.esset, alium hominem, qui sese non inferior fuisset erIicitate, .vivam igni traderet, adhæc veritum deorum vindin dam, :reputantemque quam nihil esset in rebus humanis stabile, acyus restingui jussisse accensum ignem, Crœsumque etqui cum ca eiant deduci; verumeos, quibus id mandatum est, vim flammœ non amplius patoisas: saperas. ’ I . 87.1bitumCrœsum, niant Lydi, cognita-Cyri mutatione senteutiæ,

HERODOTI HISTOR. I. quum cerneret omnes homines restinguendo igni (laie operam, nec coercere illum passe, exclamantem invocasse Apollinem, si quad a se domnn si grata»: fumet oblatum, nunc sibi adesset, et a præscnfi male ce liberarct. Ita inter lacrymas deum invocante Crœso, repente aubes, quum serenum et tranquillum adhuc fuisset cœlum, esse con- tractas ; cdortaque tempestate, et vehementissîmo efihso imbre, ignem esse exstinctum. Tum Cyrum, qui ita intellexisset et deo acceptum et bonum virum esse Crœsum, a rogo ad se jussisse cum deduci, atque in hune modum interrogasse. " Quis tibi bominum, Crœse, persuasit, ut irruptione meam in diüonem facta hostis mihi quam amicus esse malueris ï” Cui ille respondit: uHamac, ego, o Rex, feci tuo prospero, Imeo infausto fato. Carissa autem incepti fuit Græcorum deus, qui me ad bellum impulit suscipiendum. Nemo enim ita amans est, ut bellum præferat paci, quum in hac filii sepea liant patres, in i110 autem a patribus filii sepeliantur. Sed, hæc ut îta fierent, diis puto placuerat.” , , . 88. Hæc postquam. Crœsus locutus est, Cyrus vincuiis solutum prope se jussit adsidere, et plurima eum observantia prosecutus est, intuepsque mirabatur eum, cum ipse, tum omnes qui cum eo erant. At ille, cogitabundus, silentium tenuit. Deinde veto conversus ubi Perses vidit Lydorum urbem vastantes, ti Utrum eloqui tibi,” inquit, " o Rex, quod sentie, en tacere hoc in tempore debeo P" Quem ubi Cyrus fidentet quæ venet dicere jussit, interrogans ille eum, ait: " Ingens hæc bominum turba quid tandem tanto studio, facere properat P" Tum rex, u Urbem,” inquit, " tuam diripit,.et opes tuas dissipat.” At Crœsus respondit: u Neque meam urbem, nec mess opes diripit; nihil enim horum amplius ad me pertinet: sed tua œunt89. Advertit feruntque.’f hoc dictum animum Cyli: icaque . -temotis arbitris interrogavit Crœsum, quid esset, quad sibi faciendum in Iris, quæ fie. rem, cernent .7 Tum ille z fl Quoniam dii,” inquit, tt me tibi servum’ tradiderunt, æquum censeo, ut, si quid commodum video, id tibi in. dicem. Persæ natura protervi sunt, iidemque inopes. Quod si igitut bos passus fueris raptam ingentem pecuniæ vim sibi retinere, hoc tibi ab his credibile est eventurum z ut quisque istorum plurimis opibus fuerit potitus, ita maxime exspectare debebis hunc advenus te insurrecturum. Nunc igitur ita fac, si tibi placuerit quad ego dico. Adpone ad omnes portas custodes ex satellitibus, qui expor- tantibus res auferant, dicentes, necesse esse ut earum decîmæ Jovi oferantur. Sic nec tu in odium illorum incurres, per vim eis res au, ferendo; et illi, justa te facere intelligentes, facient non inviti." 4 90. Hæc audiens Cyrus supra modum gavisus est, ita illi bene monita videbantur. Igitur valde laudato Crœso, jussisque satellitibul exsequi quæ ille monuerat, bis verbis cum est adlocutus: t Crœse,

quoniam hoc’ tibi institutum est,CLIC. ut viri regîs bene facta dictaquei 31 exsequaris, pete quidquid muneris a me volueris in præsentia tibi dan." Et ille: it Domine,” inquit, " maxime gratum mihi feceris, si siveris me deum Græcorum, quem maxime omnium veneratus cram, missis bisce compedibus interrogare, Numquid illi fus sit, bene de ipso meritos decipere?” Quærenti dein Cyro, quid rei esset, de qua illum accusans banc a se gratiam peteret; altius repetens Crœc. sus, consilia son omnia exposuit, et oraculorum responsa, maximeque donaria deo a se dicata, et quo pacto concitatus oraculi responson bellum adversus Persas suscepisset. Quibus commemoratis, rursus ad preces se convertit, rognas ut sibi liceret ista exprobrare deo. Cui adridens Cyrus, tt Et hoc,” inquit, tt a me impetrabis, et quid. quid aliud idemtidem a me rogaveris." His anditis Crœsus Lydorum nonuullos Delphos misit, jussos positis ad templi liman compedibus miseitari, Annan puderet deum, quad araculi responsis excitant Crœ- sum ad bellum Paris infirendum, iiy’ecta sp6 escrsurum cum esse Cyri potentiam, unde tales ipsi primitiæ avertissent? nempe compedes ei ostenderent. Hoc igitur sciscitari jasai sunt, et, numfas si! dûs Grecs eorum,. .91. Lydis illucesse profectis, ingratis. ac mandata . exsecutis,v Pythia fertur in respondisse: ttSortem fato destinatam eil’ugere etiam Deus non potest. Crœsus autem quinti genitoris peccatum luit; qui quum satelles fuisset Heraclidarum, mulieris dola obsecutus, interemit do-g minum, illiusque dignitate potitus est, nihil ad ipsum pertinente. Quamvis autem studuerit Apollo, ut isto. Sardium calamites incideret filiorum Crœsî ætate, non vivente ipso Crœse, mutare tamen fat: non potuit: sed, quantum illa permiserunt, tantum efl’ecit, eiq gratificatus est. Nam tribus annis distulit Sardium expugnatione et hoc sciat Crœsus, tribus post annis, quam fats destinarant, captum se esse. Secundo loco quum in en esset ut igue cremaretur, apem ei tulit. Jam quad ad oraculum spectat, immerito Crœsus deum accusat. Prædixerat enim ei Apollo, si bellum Persis infère ret, fore ut ingens everteret imperium. Crœsus autem ad hæc, si recte sibi consulere voluisset, debuerat denuo mittere sciscitatum, suumne, au Cyri imperium dixerit deus? Igitur quum non intelle- xerit responsum, nec denuo quæsierit, sibi ipsi tribuat culpam. Eio dem vero etiam tertium consulenti respondit Apollo ca quæ de mulo respondit: a1: ille ne hoc quidem intellexit. ’Nam mulus hic, Cy- rus erat :5 quippe ex duabus diversis gentibus ortus, matre melioris conditionis, patte veto inferioris. Illa enim Meda erat, et quidem Astyagis filia,Iregis Medorum z hic vero Persa fuit, illoruml subjectus imperio; et, cum inferior esset, rebus omnibus, dominam suam in matrimonium duxit.” Hæc Lydis Pythia respondit; quæ illi Sardes retulerunt, Crœsoque nunciarunt. Quibus auditis,ille suera

32 HERODOTI HISTOR. I. ipsius agiotât esse Culpam, non dei. Quod igitu’r- ad Cràsi imperium spectat, et ad primam Ioniœ sub alienum imperium. redactiod ’ nem; eo modo quo exposuimus res gestæ sunt. " 92. Donaria autem Crœsi non en solum, quæ commemoravimus, sed et alia multa exstant in Græcia. Etenim Thebis Bœotiis tripus est aureus, quem Apollini dicavit Ismenio : Ephesi vero, boiesiaud sese, et columnarum pleræque: tum in Pronæa æde Delphis, cly: peus aureus ingens. Et hæc quidem ad meam usque ætatem superfuerunt; alia vero interciderunt donaria: in his ca, quæ apud’ Branchidas M ilesiorum consecraverat, æqualia pondere, ut audio, et similis. eis quæ sunt Delphis.» Et quæ quidem Delphis et Ampbiarai U orac’ulo donavît, proprio. ipsius fuerafit, et paternarum opum primi- . tuas: reliqua vcro e facultatibus viri fuemnt inimici, qui Crœse, priusquam regnaret, fuerat in republica adversarius, Pantaleonti conciliera studens Lydbrum magnum. Erat autem Pantaleon Aly- attis quidem filins, Crœsi frater, at non ex eadem matte: imam Crœ- sus ex Calice uxore natus erat Alyatti, Pantaleon veto ex IOnica. Postquam autem tradito a patte imperio potitus erat Crœsus, hominem illum, qui sibi erat adversatus, tribulis cruciatum necavit; etl houa ejus, jam ante a se diis diem, tune ce quo diximus modo locis àtis consecravit. Et hæc quidem de donariis bactenus dicta sunto. 93. Res admirandas, quæ scripto consignentur, terra Lydia nulles admodum habet, prout alise regimes; prester auri rameuta, quæ e delo deferuntur. Unum vero opus bominum exhibet multo maximum, post Ægyptiorum utique et Babyloniorum opera. Est ibi leattis sepuicrum, patris Crœsi ; cujus basis ex grandibus lapidibus nfecta, reliquum monumentum tente tumulus est, manibus honni. in: aggestus.. Confecerunt illud homines foreuses, opifices, et pueLlæ corpore-quæstum facientes. Fuerunt autem ad meam usque ætàtem in summo tumulo quinque termini, in quibus incisa scriptura indicabat quid a singulis confectum fuisset: adparebatque ex mensura, puellarum pattern operis fuisse maximum. Nam filiæ plebis Lydorum meretrîcantur omnes, dotem sibi colligentes hoc quæstu, quem faciunt donec nupturæ sont: se autem ipsæ in matrimonium clamant. Circuitus monumenti sex stadiorum est et duorum plethro. ’rum: latitude, plethrorum tredecim. Monumento contiguus est lacus ingens, quem Lydi referunt esse perennem; vocatur autem Gygæus. Atque hæc quidem ita se habvent. » 94. Legibus autem utuntur Lydi simili’ous atque Grseci, prester- quam quad filins suas vitæ trudant meretriciæ. Primi veto hominem, quos novimus, aureos et argenteos procuderunt mimas eisque usi sunt: primique etiam fuerunt mercium institores. Narrant porro ipsi Lydi, 1:4qu etiam hos,-qui nunc et apud ipsos et apud Græcos in us’u suut,’ ipsorum fuisse inventum : per idem autem tempus, quo

M ’CLIoz’ a sa usus isti apud se sint’ inventi, Tyrrbeniun colonisa Lydis esse fro- quentatam. l Eus res hunc in modum accidisse referont. "Re- gnome Atye, Munis filio, gravem’annonæ caritatem .per totam fuisse Lydinm : et Lydos quidem aliquamdiu patienter tolera’sse malum; ’ deinde vero, quum non cesseret, quæsiss’e remedium, et alium aliud excogitasse. Eoigitur tempore inventosesse et’tessararum et talo- rur’nlludum, et pila: cæterorumque lusuum omnium generis, exceptis calculis: horum enim inventionem-sibi non vindicant Lydi. Inven- tis’ autem istis advenus famem hune in modum usos se esse narrant. x Duorum quorumque dierum alternai ludendo traduxisse totum,"ne’ scilicet cibum réquirerentfaltero rem, inter-missis .lusibus, cibum cepisse. Hoc modo per duodeviginti me: traduxisse vitaux. Quum veronon remitteret malum, sed mugis atque magis ingravesceret ;. tum quidem regem Lydos, bifai-iam divisas, in sortem misisse; quo-- rom alteraopars mener-et, altera e patrie terra exiret: et se ipsum quidem ci parti adtribuisse ragera, cui sors aventura esset inanendi, filiuml autemsuum, cui nomen Tyrrheno, ei parti quæ-domoesset agressant, .Sortitione facto, bos quibus sors obvenerat-patfio-solo excedendi, Smyrnam descendisse, et constructis navibus, inipositis- que supellectilibus quæcumque ad usum commode. habuissent, profectos esse, victum et novas sedes quærentes; donec multos prester- vecti populos, in Umbriam pervenissent: ibi oppida condidisse, at- k que ad hune usque diemvhnbitare. Mutato veto Lydorum nomine, adscita denununatione a regis filîo,- qui coloniam deduxemt, Tyr- rhenos se ipsos vocasse.”--Lydi igitur ita, ut diximus, a Persisin

ærfituœm95. HINC jam’anquiritnarratio’nostra, sunt redacti. Cimes ille quisnam l. fuerit. 4 .- qui Crœsieveftit’ imperium; et Plus)! qua ratione imperio Asiè ’ sint potiti. Igitur, quemaqudum quidam memorant Persarum,qui- non extollere res Cyri, sed prout illæ se habent referrè strident, ita j scriban]; quum. passim triplices etiam alias, de Cyro narrandi vins indican. Postquâm Assyrii pet annos quingentos et viginti h superioris Asiæ tennissent imperium, primi déficere ab illis Medi icœpqerunt 3 qui pro libertate pugnantes cum Assyriis,lstrenvue se geai seront, excussoque servitutisjugo libertaœm’obtinuerunt. Post quos. l et reliquæ gentes idem fecererquod .MediQ - e h r 4 I I ’ I 96.. cæternm quum. jam omnes pet: continentem populipropriis viverent legibus, tali lmodo rursus tyrannidi subjecti sunt. Fuit inter ’ Medbs sapiens,.cui" nomen crut Deioces-,.filius Phraortæ; qui quum ad tyraInnidem adspiraret, ita se ’gessit. Quum per vicoshabis i tarent Medi, Deiocesrjam. ante apud sucs probatus, tum mugis etiaml studiosiusque’æquitatem data opera exercebat; idque, quum malta. iniquitasÎper uniVersam Mediam obtineret, tamen faciebat, quamvis- Isci’ret’injustitiam esse justîtiæ. Cujus mores ubi perspe- r

84v HERODOTI HISTOR. I. V xerunt cires eumdem vicum’ incoientes, judicem illum sibi condime- runt. Et ille, et qui principatum subites, rectum se æquumque pne- bult; eaque-relaudem me populares obtinuit baud exigions; in quidem ut reliquonnn ricomm incolæ, intelligentes Ddocem ullum esse virum qui ex æquo jus discret, quum;anten iniquin nnœntiis sœpe succubuissent, tune, postquam hoc» cognoverunt, li’bcnteret ’ ipsi Deiocem adirent (un lites suas diriment, et postromanutlialii caussarur’n 8mm judicium permitterent. . . . u 97. Cresœnte avaro in dies numero adenrrentiunr, ntpote lm telligerent lites ex veto terminai-i, animadvertens Dcioces omnia in se esse situ, jam non amplius pro tribunali -sedere,ubi majus disert consueverat, reluit, negavitque se porro lites judicaturnm g nec enim C. ra un me, negkctia cuis "tu: fatum diem niions»: 11’661: Inde quum’npinæ iniquiwesqnc’ pas viocs soulte etiam quam ante, grusarentnr; concilio tournette Medi’cdloqui inter se de præsente rentra statu deliberar’eque, Iinstituenont. Us autem. ego existimo, amici maxime Deiocis verba fecerunt: hoirs: modi; it Profectos hoc mon inventes, non Musiampliushana terrant meuler-e. Agite igitur, regern nabis constituants :” sictena matrabonis legibus administmbitur, etnos ad open Meredibin mus, nec 0b bominum iniquitatem .solnrn 1m cognant." Talus fese persuaserunt Medis, usa ses: galberont-inuline; 98. Tutu bandana in deliheratioum adducitur, quem sibi m gent, cæsium: et fretpsentor si): unsqnoque pouponitur laudanum ’ que. Deioces, ad. enfiemumïconnnuni consumons: mentor; Tutu ille jussit cos ædes sibi- ædificare dignes-regno,zct satellitibul ipsun moisira : quad: etfecsruns Medi, ædesqueci-ædifieamnt sur. ples ,munitasque in en regionis parte quemque prædixerat, et sans!» lites ex arriverais Medis sibi eiigere-permiserunt. 111e un; pas!» quam obtinuit. imperium, soegitïMedosunam nrbem comme; que banc mentes, reliqua appas-sinus ment. Dbsequentibns-etiam lise in, re Medis, areau: «firmament "Banque. banc quæ nunc voulait. in ut alios mœnium orbis alio esset circumdatqss et sic instituts eut, bec aux, ut alias mœnimnorbis aliquonnisi pro-r esset, excelsios. Quad-ut âcreté... adjuvabnt partira qui-v. dem ipsius loci commoditas, quum essetzecollis: sed magisetiam data open infinitum cm opus, quam orbes unisersi un: septem, quorum in postremo regia’est-et thest Qui auteman maxi-r confioit orbem, is Mfmrambitum squat. Juin primi arbis pommela-albe suas; secundi terni on bis] purpuras 3A quarti scaroles; ,quinti modernisa: ita cunctomm abîma propugnncula mentis suetobdncta: domum patte». morum orbuun alter argentan propugnacula lichez, alter intimait; 99. Hæc igitus aliments Deioceuibi entamât et. circa cades ’

sono : tamtamV mignonf CLIC. minium jumit oiœumciredueem .. v L habitue.35 Constantin atomisât omnibus.;ordinom primus Deioces instituit hune, un mini dingo-x licoretdngrodi; ou! par internuncios ondin transigereutur,’ nec conspicereuuux alqnoquun z adhæc, ut ridera sut eorum illa, ,utique omnibus factui turpe baberetur. MW autan gnvituœm istun hoc consilio, ne corne-meneur: coquilles. au: un en educati, domoque orti nonviliori, nec vil-tube initiâmes, Magnifique Mdiuentu; and a: diverses: nomme homo illisvideretur, ipsumnon intuentibus. ’ l 10.0. I His itaordinatia, quum (imanat sibi imperium. in anaconda justifia vaide commune præbuit. Litigantes causas suas scripte consignant: ad cum pet incriminiez intro nimbant; qua: illejudi. cotas l’ultimatum : Hunc nomen in judioandis causais sequobatur: etmeliquæ alimentais recto ab eo «dinguerait. Si quem intub- Iexinsel: Mains ageratum hune ad se ueessitum influes pro delicfi mode pœuæmultubat: caque canna implantons aucütamresqœ par universaux, cui infusion, regionem habebat. 101. Deioceu igitur solam Malien national: in unau: «nitrait, eïque imperuvit. Cujus notionis tot numero gentes sont: Buste, Paremeni, Struchates, Arizonti, Budii, Heu sunt totIMe.

- 102. Fait autem Deiocis filins PanAonrzs, qui, mutuo Deiooe postquamdonna vos et münquaginta, gentes. nono: reguuset, suscepit ’ imperium. Hic non calmions imperare Medis, expeditionem in Penh muselât, houque primo: aigrelet! est,’primosque imporio Medorum subjeeit. Dénde une, (plumant hot-nm domum popuiorum c103 miam, vulidi utrimque, Adam lubegit, ab plia populo ad chum trum- iem. Boutonne advenu: Assyrien sans couvertenn, nempe Amyà doum illos quiNinum touchant, quique,’quum antes Omnibus ima panent, tune «disrqlippe qui ab illis usineront; orin: nu’dati; catogan: Nid-remua suum statu nanan; adveréua hou polt- quam. "annonçait Phroorteq, parfit et ipse, secundo et vimimo m0 quam ragua wurpotitus, et plan-hm purs ipsiun. 103.. mon...» thrüœucceukucrAxAnnæthortis filins, Deid 095(an labdiohæ multo mojoribussuis fumier faine: et pri. mon hutin «mariait militerez par cohortes distribuit, pfimusquo ordinuvit m :ueorsim’dn scie «ont un’umquodque militant goum; humai, MM,» ;4 quum prius omni: promiscue petite: fui84 gent conflua. Idem hic est qui cum Lydîslbellum gessithuo tout. [none in ipsa pagus in necton! est couvez-sut: guigne totum ou. pm’anlynfluvimn Asiamflai niobium-tenait. Tumtundiqué con; nantir, copiât, tquuscumque sub potentats Ïsua hubebat, indversus’ Ninon. mon! convertit, pattern Imams, et urbèmhuuc’exScinderè çupiçnç’. un, papotait pnelio AssyriispdumnNîxmm circumsedît,

se t HERODOTL HISTOR. I. ingruit advenus enim ingénu Sc’ythai-um exercitus, duce rege Scye thai’um ’Madye, Protothyæ filio: qui in Asiam imperium, quum Cimmerios ex Europa ejecissent ; quos dom fugientes penequeban- tut; ita in- Médicam terrain pervenerunt. ’ u .’ n . . 4 104g. i Est autem a Mæotide palude ad Phasin’ flumen atquei Coi- chos expedito viatori iter triginta dierum: e Colchis veto non ita longé itinefe perveniri potest in Mediam,-sed unus duntaxatiinter- jectu’s est populus, Saspires; quos ubi transieris, continuo Modia occurrit. I Scythæ tamen hac non irruperunt, sed alia via superiore et multo longions", Caucase monte ad dextram relicto. Ibi tum Medi cum .Sèythis congressi, prælioque superati, iAsiæ imperium sinise: mut; Scythes vero unîversa Asie simtpotiti. i . I . i I v 105. Inde Ægyptuïn .versus’jntendebant viam : sed Syriam’ Palæ- stina’m ingres’sis occurrent: .Ægypti’rex Psar’nmitichus; muneribus précibusqne eifecit, ut ulterius non pr’ogrederenturÇ Ubigregredi- entes Ascalo’nem venerunt, Syriæ oppidum; maiima’ Scythdrum parte sine maleficio pfætergressa, pauci ex’ illis, pane seqiientes, Veneiis Cœiestis templum despoliarùnt. Est autem illud, quantum sciscitans intelligo, ex omnibus hujus deæ templis"vetustissimum. Nain quad in Cypito est templum; bine prodiit; quad ipsi etiam Cyprii confirmant: et, quad Cytheris est, id Phœnices Candidemnt, ex: hac Syria oriundi. His autem Scythis, qui templum Ascalonis ex- spoliarunt, eorumque semper posteris, inflixit dea muliebrem morflait»: ; ita quidem ut etiam kScythæ ’dicant, 0b hanc caussam mol-ho hoc. laborare illos, et apud se ab adeuntibus SCythicam terrain ’cbnspici quo vpactO» adfecti sint,-quos Enareas Scythœ adpellant. i ’ 106. Igiturfocto et viginti’nnnos Asiæ imperium obtinuerunt Scythæ; peu eorumque’proterviam et contemtum omnia susque (leque versa sunt. I Nain, præterquam quod tributum exigèbant a singulis quad; siugulis iInposuei-ant. insinuer. etiam obequitantes ra- piebant quod quiquç haberent. Sed 110mm quidem majorem nume-- rum Cysxares’ et Medi,h0spitio exceptes et mero inebriatos, obtrung carunt z atque ita regnnm recepernnt Medi, et remm, quorum antes domini fueizant, denim sunt potitig Tum-v’ero etINinum’cepe’rnnt, (quam quo pactoiceperint, inaliis Historiarum libri’s exponain,) et Assyrios, excepta Babylonica ditione, sali potestatem suum adage- runt. Post hæc Cyaxai-es, postquam quadraginta mon (simili mimerais bis, quibus perles Scythasfueratçimpegium) regnasset, fate.

fanatisent;h 107; Cynxari in regnum v successitifilius - A ’ 7ASTYAGns. . m tnous nota crut filin; cui Mandanæ imposuerat numen’: quæ ei pet somnnm visa esttantum urinas fundere, ut et urbs ejus impler’eturset tota inundaretur Asie. Quod summum-quum expusuisset illis ex Mago-i rum numer’o, qui somniorum interpretationi dabant operam, nomen

p 7 n ’CLIO. À’ " 37’ Titus est, singulaquieque au illis edoctus. Tom deinde Mandanen, vira jam maturam, Medarum nulli, qui ipsius familia clignas fuisset, in matrimoaiurn dedit, visuin istud reformidans; verum Perses cui.- sdsml jouait, 4cui’nomen Cambyses, quem’ repererat quidem houa familial main,’et tranquillo hominem ingenio, maternai quem inferioris esse’eonditionis, quam mediocrem Medum, judicaverat... 108. :Postqnàm domnmiduxitsCamby’ses Mandanen, prima auna i alind vidit visum Astyages. [Videbatut ei ex naturalibus hujus filiœ enasci vitis, caque vitis universam obtinere Asiam. .Quo de visa sibi oblata quum rotulisset ad somniarum interpretes, arcessivit ex ’Peisis filiam partui vicinam; canaque, postquam advenit, in custodia habuit, interimere cogiteras prolem ex ea naseituram : nam e’x visa illa significaverant ei mugi somniorum interpretes, prolan filiæ hujus, loco ipsins, r’egna. esse potiturum. AHœc igitur cavens Astyages, simul atque natus erat Cyrus, vocaturn ad se Harpagum, virum sibi familiarem, et iMedornmvfidissimum, cui. res suas crederet amnes, bis compellavit verbis: it Harpage, quad tibi committo negatium, id cave ne allo pacto neglectim tractes, neve me decipias, aliisque hominibus studens; tais ipse artibus dehinclcapiaris. Cape quem Mnndana peperit puerum; et domum tuam deportatum occide; dein, quoquo modo volueris sepelitol’ Respondit ille :. tt Nec alias, o Rex, vidisti in hoc homine aliquid, quad ingratum tihi fuisset; cavebimus vero etiam, ne in’pOsterum quidquam in tu delinquumus. Quare si tibi gratum est, hoc-ita fieri ; soportet nempe,.quod in me

est,109. idoneam Hoc data responso operam Harpagus, prisme." quum ei traditus » aesset v pue-, rulus omatus ut mortui salent; abiit flens domum suum: quo ubi ’ venit, sermonem amnem, quem secum Astyages habuerat,’uxori suæ retulit. Cui illa, w Nunc ergo," inquit, u quidnam facere cogitas r: Et ille; " Non quemadmodum mandavit Astyages; nec, si vel pe- jus,,quam nunc, insanierit furiosusque fuerit, voluntati ejus obsèquar, nec hujus cædis minister ero. Multis autem de causais hunes non p occidam ;, quoniam et mihi cognatus est puer,et astate provectus est Astyages, praleque caret masculin Quodv si igitur’post illius obitum in banc filiam regnum transiturum estl cujus nunc puerum pet me volt occiderè, quid aliud mihi supercritnîsi ut hoc facto in summum discrimen adducar? Verumtamen meæipsius salmis causas necesse est ut moriatur hic puer : apartet autem ut interfector ejus sit non aliquis mearum, sed’ex ipsins Astyagis ministris.” * . v 110. His dictis, protinus nuncinmïmisit ad .unum ex Astyagis pastoribus, quem noverat pascna habere maxime idonea, et montes feria frequentissimos. Nomen haie erst Mitràdates, uxorem autem; . .n habebat conservam, cui nomen, .Græcaï lingua, Cyno ; Medorum. verotidiomate, Spaco : çancm enim spam dicunt Medi. Saltus autem,

"88 HERODOTI *HISTOR. I. mondain, ubibanm patoua’habebat hic bubuieus. Id septentriones erant Ecbatanorum, Pontum Euxînum venus. Hoc anim’ilrtractn, quem Saspires incoluntà montosa admodum est Medic- tena, et alta, silvisque opaca, reliqua veto Media plana est omnia. Vacants igitur bubulcus postquam nulla interpositn mon ndvenit, hæc ei dixit Harpagus: u Jubet te Astyages hune puerulum sumere, et loco maxime doserto montium deponere, et quam dtiuime pereat. Et [hoc pràeærea me jussittibi prædicere, nisi illum oocideris, sed quocumque moda. superstitem esse caraveris, peuimo exitio te parita- rum. "Mini autem :injunctum est, ut expositun inspiciam.” 111. His auditis bubulous, accepta puera, rediit eademvia, et ad etabnla pervenit. Forte. autem fortune accidit, ut pastoris etiam hujus’ axer, cujus pattus in dies singulos enpectabatur, tunc pape- rerit," quum pastor in urbem esset pmfectus. . Brant- autem anxii uterque alterius causas, ille timons portai uxorie; axer autem, quad alioquin non soiitus esset Harpagus ad se vocare ipüus marital!» Ut veto ex itinereredux adstitit poster, flanquant ex imperato eum conspiciens mulier, prier ex illa quæsivit. quid esset quad tain pro- pers eum ad se ’vacasset Harpagus. i Tain ille, tt O roulier,” inquit, u urbain ingressns vidi audivique quæ numquam videre me fus crut, nec unquamrcadere edebebsnt nostrus in dominos. Tata Harpagi domusiflètu erat applets ; et ego consternatus ivi.intro. Ut primum intravi, vidi puerulum in media positum, palpitante!!! clamitantem» que, aura et variegata veste ornstnm. Harpagus ut me conspexit, jussit acceptum ocyus puerum aspartare, in locoque. feria maxime obnoxio montiûm deponere; Astyagem esse dicens, hoc mihi injungeret, maltas adjiciens mina ni mandata exsequerer. Et ego sumens puerum lasportavi, ratas esse alicujus e domesticis: numquam enim exputare potoissem unde esset. Stupebarn autem videur auto pretiosaquevesteornatum puerum, ad hæc veto planctum manifestum in Harpagi ædibus. Sed protinus in itineretotam rem cognovi ex famulo, qui me aube egredientem comitatns est, infantemque. mihi tradidit; esse scilicet pustulum Mandma natum, Astyagis filin, et Cambyse, Cyri filin ; Astyagemque Voccidi cum jubçre. .Et ecce hic

l 12. Hæc dicens bubaleus, pnerum detectum ostendit. -.Et illa; utille vidit puerum; est magnum l”et formasum, - lacrymans4 genuaque complectens mariti, oravitut neutiquam illum exporterai. At ille negavit «aliter facere passe; admturos.enim ab Hæpago- speculatores, un inspectai-os ,- «que misera podium, imperatafecisset. . Mulier, ut vira non persuasit, iterum hæcei verbe fe’cit : ff Quanism ergo persuadera tibi, ne expanas puerum, non passum ; at tu, si utique noceuse est ut canspiciatur expositus, in fac. Nempe et ego peperi. etquidem martuum enixa sum. Hunc tu asparta. et tarpons; pues

mm un filin Magie thune .ut anobis progenltum’: in nec tu convinceris deliquisse advenusCLIC: boras nostros, nec nabis male39 fuerit consultum. Defunctus enim regiam consequetur sepulturam; et, qui superstar est, vim non amittet.” r ’ ’ 113. Optirnoad rem præsentem dicere roulier visa est postai-i, et statua rem est exsecutusa Qoum puerum moiti traditurus adtuleq rat, cum trudidit nxori: suum veto, qui mortuus emt, inivas illud; in quo ahanai adulent, imposait: et omni cultu ulterius puer? amatum, in descrtissimam regionem m’ontium deportstum’ exposait. Postquam in tertium diem expositns infus fait, in nrbem proficisciq tut pastor, subhubulcorum aliquo custode illius relicto; et ad Hsrpæ gain ingressus, pontant se esse, ait, cadaver pusndi attendue. Hur- pngus, missis satellitum suai-nm fidissimis, pet ’hos inspexit, sepeli-. vitque pastoris puerons. . Quo sepulto, illum qui postmodum Cyrus adpellatus est, emmi: enutrivitque pastoris axer; sliud si nomen non114. Is quumCyri, decem annorum imponens. esset puer, res quædam ’ accidit hnjusmodi, quæ cum cognitum Tecit. Ludebst in eo vico, in quot orant boum greges quos diximus, ludebat autem in via publics: et pilori-cum en colludentes regem suum elegerant hune quem pasta- rùfium vulgo nominalisant, Ille igitur harum aliis partes distribues bat ædificandi damas, aliis ut essent satellites, uni etiam eorum ut esset Regis oculus, alii manu dedit-intro ferendi nuncios ;’atque itsisinguiis proprissndsignaverat partes... Qoum autem anus baron puera-nm, colludens cu reliquis, qui ont Artembarei filins, nobiiis inter Modus viri, mandatis Cyri non paruisset; jussit Cyrus alios pueras medium illum comprehendere. Qui quum si morem gessissent, sapera admodum Cyrus tractavit puer-nm. Ille vero, simnl atque dimissus est, «Remus, ut qui indigna sese palans esset, in urbem abiit; et apud pattern de bis, quæ ei a Cyro acci- disent, acriter est souquant: ç non a Cyro dicens, (nec enim jam tous ont ci hac nomen») sed affin Maki Astyagis. Et Artembares ira «comme regem e vestigio ndiit, filiam secum ducens, et indigna se passum esse (debat, dicens : " 0 rez, a tua nerva, bubulci filin, in hune modum" (hic humeras filii ostendebat) " coutumelia sunnas

l 15. Hæc audion: conspiciensque Astyages, quum vellet honoris Artemharisadfecti.” ,gratia’nlcisci filium,7 messiriti bubulculn et pueruiu. Qui ubi amenant umbo, Cyrum intuitus Astyages ait: " Tu vero, quum sis najas talis hominis gnatus.. sans en filium hujus viri, qui apad me principe loua est, ita coutumeliose tractive!" Cui Cyrus respondit: uAt equidem, o domine, cum ou sic egi non injuria. . Nem-cnlludontesex vico nostro pueri, quorum in mimera hic fait, regela me constituant : visas enim illis arum adboc maxime ld0s

n I

40 HERODOTI HISTOR. I. iléus. Îgîtur feliquî puerî imperata’faciebant : et Bic’dîctdnon crut uudîens, et mandata nihilifaciebat; quare ad (intentai: pansé inflictt est. Quod si ergo hujus kei causse mailum’aliquodecom’me- ruî, en tibi præsto sum l" ’ . : . .4 l a I. 116; Hæc durit puer locutus est,’subiitAstyagem nt.illum agno- 1sceret; quum et .faciei species convenire cum sus videretur; et. tee mm esse liberalîus, et tempus expositionis cum ætaæpœri videretur. ’congÏruere. eQuibus rebus perculsus, aliquantum temporis confinait vocem.- Ægïe’tandem se recîpiens,1vholensq’ue Artemba- remiimitltere, que pastorem sblum secum relictum panet .percun- ctari :- 11 Artembares,” inquit, " hæc equidem it’a Confecturus sum, ut nec tu nec filikus tuas babeatîs defquo conqueramini." Dimisso Artembare, CytumIin interiora ædium introducunt famuli jussu À- styagis. Jamque solum relictutn .pastorem .interrogavit As1yage8, puerum hune. made acceperit, et quisesset qui .eum illi tradidisset : et ille et se progenitum, ait, matremque pueri adlmc domi âme usina-ea Astyages vèro, non bene illum sibi cumulera, inquit, qui relit tormentis cd .coçfitendum adigi : dumque hæe loquitur, signum dat .SatelIüib’us 4 ut corrîpiant hominem. à Tum ille, tormentis expromüs, in: demum rem, ut erat, deda’ravit: nempe a principio orsus; omnia perâecu1 tus est, nihil a veritate deflect’e-ns; denîque ad preces descendit, et, tu; veniam sibi tex duret, oravît. . ’ y , v ’ . 117; Astyages; postquàmlverum pesto; esset cOnfessüs, jam mi- I norem rationem culpœ ejus habuit; sed Harpago vehementer in- 4 dignatus, juasit satellites eumÏvomre. ’ Qui ubi adfuit, quæsivil. ex " eo Astyages: 11 Harpagé,quonam genere mortis interfecisti puerum, quem tibi tradidî ex filin, mea .natum." Harpagus, quum pastèrem 1 videret intus esse, non ad mendacia se pouvertit,’ ne veritate convi- 1 sans caperemr; sedïn hune modum locutus est. e O tex, postquam puerum accepi, deliberàvi mecum, anquirens que pactd .et. tibi ex voluntate tua facerem, et, dum apud te culpa vacaremgnec filiæ tuæ, " nec- ipsi tibî, esseminea’ manu’1carnifex. Igit’ur ita stàtuî agen- dam. Pastorî huic, ad me vbéatd, tradidi puerum, dicenste esse. qui illüm1occidi juberesy" atque hoc dicens, non sum’ menütus; v tuenim ita jusseras. Tràdidi autem ei hoc quo, ut mantisse- rim, exponeret illum in deserto monte, et maneret obsewaretqùe * dunec vitam finiisset; multa’huic comminatus, nisi hæc efi’ecta dedisset. Postquam hie imperata fecit, bbiinque puer, mm euhuch’o- xum fidelissimos misî, per- ebsque’ inspexi’mortuum, etisepelivi. - Tali modo, rex, zesta hæc res," talique fate functus est puer.” 118. Sic îgîtur Harpagus et :vero rem exposait. ’ Astyages au-. tem, tegens iram" quam advenus cum 0b id façtum animd’conçe-. ptam habebat, prîmum ei rursus nurravit rem proutirex bubulco ipse. audivem 3: tutu, postquam ei- hoc rapetissa, ad extremum dixit,

(imputasse pueront, et, quæ fucus. oint, bene tuberez Et quim” (sic. perrexit dicere) 1* admissumCLIO; in hune puerum facinus et gravies:si i[389.(lolebmn, et, quod in filins meæ ofiensionem incurrissem, baud leyiter ferebani. Nunc ergs feliçiter conversa fortuna, tu hmm filium mine ad hune puerum recelas advenam; et ipse mihi ad cœ- nom adesto, nain pro sen-veto pacte-sacra diis, ad quos hic boucs

Minet,. 119. His auditis sum Han-pagus factums.” adoravit tegem, - et A admodum - gratu- latus’ sibi, quad et. delictu’m commode ipsi cessisSct, et quod félici- bus auspiciis ad costuma esset vœatus, donium rediit. Quant ubi ingressus est, protinus filium, .quem hsbuit unicum, ’ tredecim fare mnosnatum, emittit, adire jubens Astyagis ædes, et facere quid- quidiille jussisset. Ipse vert): supra modum gavisus, narravit nxori quæ evenissent. At Astyages; .ut ad eum nuit Harpegi filin, jus gulavit .eum,.et membratim concidens corpus, partial assavit cames, partial elixavit; casque postquam recte paratœ fuerunt, in pr’omtu habuit. Tum, ubi cœnæ adfuit hum, quum convenissent et reliqoi œnviyæ etHarpsgus, aliis .convivis et ipsi .Astyagi adponebantur mensæ carnibus agninis referme; Harpago veto partes omnes coi-- potin filii ipsius’, excepta capite et extremis manihus pedibusquc : luce enim BeŒBim in cenistro reposita erant contenta. Postquam satis pentus i116 .cibo sibi vins crut Harpagus, quæsivit ex eo A- anges, mquid delectatus esset epulo: qui ubi respondît, valdc qui.- dan se en en: dekctatum, adulerunt, quibus id mndatum crut, ca.- put puerî obtectmn, et maous pedesque ; et adstantes jusserunt Herv- ’ plgmn detegere, sumereque ex eis quidquid libuisset. Harpagus obtempernns, ubi detexit, conspicit filii sui reliquias: quo quidem spectacqu non consternais est, sed sui compoe Wh QuæSiVit autem ex a) Astyages, cognascerctne czyusferæ. carnes comedissctf Cui me, et nomen: se, respondit; et placer: deberc quidquid rexfc- 65net. . Hoc dsto responso, sumtisisecum reliquis omnibus, domum abiit; inde collectas, puto, reliquias caucus humaturusu i 1 120. Hue initions de Harpego capta, de Cyro deliberans Astyg ages, eadem vomvit mages, qui ei insomnium inistam partem in- fleqretati arum. Qui ubi oonvenernnt, quæsivit ex iis, quam in partant intemetati tuent insomnium 2 Ilii vero eodem modo responderunt; dicenœs, in fatisfuisse ut regnaret puer, si in vital maltais- zèt, nec ante tempus deceuisset. » Excepit» Astyages-: 11 Atqni vivit puer, et superest: et rure agentem puerî ejusdem pagi regem ele- gecunth’àtqne ille, quæcumque faciunt vere nominati reges, cu- mulant fecit;insmetsatellites, etjanitores, et internuncios, et qui. reliquipæessent mimeribus, habuit constitutes. Et nunc, quon- Ium vobishæcvalere videntur ’2’? Responderunt mugi: niSi su:- perest puer, .etregnavit non præmeditsto, confide hautains; et bo- ’

a , ’42 HERODOTI HISTOR. 1. no esto anima; non enim itemm regnabît. Nain in exignum quiddam etiam oraculorum nonnullavnobis exîerunt ; et quai de genere sunt insomniorum, en quidem in admodum exile quidpiam subinde desinunt.” Ad hæc Astyages, e Et ipse ego.” inquit, fio magi, in hac maxime sum sententia,’ quad rex nominatus fuit puer, in eo exitum habere insomnium, nec eum porro esse mihi ullo modo tin mendum. Verum terrien, probe omnia circumspicientes, consume mihi, quid futurum sit tutissimum et domui mesa et vobis." Tump mugi: " Nostra etiam,” inquiunt, tt plurimi interest, ut firmum stet tuum regnum. Nam isto modo alienatur illud, si in hune puerum transit, qui est Persa: et nos, Medi quum simus, servituri sumus, et nulle in existimatione erimus spud Perses, utpote extranei. Ex quo tu vero auspicatus es regnum, qui popularis es noster, et re- gnamus ex nostra parte, et magnos a te honores obtinemus. la; igitur omnino et tibi et regno tuo debemus prospicere. Et nunc, si quid quod timendum esset cemeremus, cuncta tibi prædièturi eramus: at, quum in rem exilem exierit insomnium, et nos confiai- mus, et te ut idem facies hortamur. Hunc vero puerum e conspectu’

dimitte121. His auditisin Perses gauisus Astyages, et ad sucsCyrum parentes.”ad se vocatum’ bis g verbis compellat: tt O puer, ego propter vsnuminsomnii visum ins juria te adfeci; tu vero tuo fate superes. Nunc igitur, quad, felix tibi atque faustum sit, abî in Perses; quo qui te comitentur, tecutn mittam. E0 quum veneris, patrem ibi et matrem invenies, non ejus sortis cujus sunt Mitradates bubulcus illiusque uxor.” 4 , g 122. Hæc quum dixisset Astyages, dimisit Cyrum. Quem, ad Cambysis ædes delatum, recepere parentes; receptumque, ubi quis esset cognovere, vehementi cum gaudio sont amplexsti, ut quem protinus a partu vitam finiisse arbitrarentur: percunctstique sunt, quonam pacte superfuerit. Et ille rem exposuît; dicens, se ipsum antea nescivisse, sed plurimum a veto aberrasse ; in Mure autem muid, quæ sibi acciderint, rescivisse. Future enim essefilium bubulci maya, . gis ; sed et Media [me iter fomentent totam rem ex comitibus suis cog. moine. Commemorabat autem educatum se fuisse a bubulci uxore. Et banc laudabati commenter, erstque ei sermonum omnium argu- ’mentum Cyno. s Quod nomen adripientes parentes ejus, quo mugis divinitus superesse Persis.videretur. puer, sparsenunt famam, fuisse Cyrum, quum. expositus esset, a cane mutritum. Inde hæc fuma in vulgus123. J am virilem manavit.ætatem ingressum Cyrum, i quum .. etr fortiæimus . V esset suorum æqualîum et .omnibus carissimus, solicitavit Harpsgus donis missis, de. Astyage cupiens capere ultionem. Nain s se, privato homine, intelligebat vvindictam adVersus Astyag’em non posse existere: sed Cyrum videns subcrescentem, hune sibi concilier;

sedum studuit, quæ Cyrus passusCLIO. erat cum sua conferens 43calamitste. l Sed jam antes hoc ab illa præparatum erat: quum acerbus in Medos esset Astyages, Harpagus cum nuoquoque principum Medorum colloquis miscens, persuaserat illis, accuse esse Cyrum rebats prçfiCere, etfinemfacere regno Astyagis. His ita præparatis, sic demum Cyro in Persis versanti aperire consilium suum cupiens Harpagus, quum aliter id efficere, custoditis itineribus, non posset, tali usus (est com- menta. Leporem callide instruit; cujus veutri, ita rescisso ut nihil pilorum avelleret, prout erat, indidit libellum, in quo quæ voluerat- scripta erant: tum, consuto rursus ventre, leporem atque refis, velutivenatori, tradidit servomm fidissimo, eumque in Per- sas misit, 0re tenus hoc adjiciens mandatum, ut Cyro leporem a tradens simul diceret, necesse esse ut ille’ma manu cum exaltent, neque quùquam kocfacienti adsit. - - - 124. His rebus ita perfectis, Cyrus acceptum leporem ,aperit, et libellum in eo repertum perlegit, in quo ersnt perscripta hæc : fi O fili Cambysis ! te dii respiciunt; hoc enim absque esset, nunquam tara mira usas esses fortuna. Tu nunc-de Astyage, tuo-in- terfectore, pape pœnas. Etenim ex hujus consilio tu perieras; deorum autem beneficio et mec superes. Quæ te omnia pridem puto cognovisse, quum quæ tecum acta sunt, tum quæ ego ab A- styage passus sum eo, quad te non occidi, sed pastori tradidi. Tu nunc, si mes volueris consilia sequi, quibus terris imperat Astyages, eorum omnium rex cris. .Persuade Persis ut ab, illo desciscant, exercitumque duc in Mediam: et, sive ego ab Astyage dux adversus te fixera nominatus, sive alius quisquam nobilium Medorum, habebis quæ voles] Nam primi hi ipsi ab illa deficient, et tecum facientes, tallera Astyagem studebunt. Quare persuasus patata tibi hic quidem esse omnia, fac quæ dixi, et fac celeriter l" i ’ 125. His intellectis Cyrus secum deliberavit- quo callidissimo modo Perses ad defectionem permoveret. Re deliberata, comme. dissimum hoc ei visum est consilium,- quo nimirum etiam usus» est. Conscriptis in libella quæ voluit, concionem convocavit Persarum: tum-aperiens libellum legensque, ait, " Astyagem sese ducem constituera Persarum. Nunc igitur,” perrexit dicere, fledico vobis, t! Perses, v præsto sitis singuli cum falcibus.” H æc Cyrus pro con- cime dixit; Sunt autem Persarum pinta garera ;. quorum nonnulla in concionem vocavit Cyrus, et ad deficiendum a Medis solicitavit. Sunt autem en hæc, e quibus alii omnes Persæ pendent: Passa-ga- dæ, aMaraphii, Maspii. Ex his nobilissimi sunt Pasargadæ, in V quibus est Achsemenidsrum familia, ex qua reges Persidœ sunt prognati. Alii’ vero Persæ hi sont : Panthialæi, Derusiæi, Ger- manii, qui omnes agrorum culturam exercent ; - reliqui nomades, Dsi, Mardi, Dropici, . ’

a HERODOTI HISTOR. I. 126. Ut tcanvenerunt omnes cum pri’sdicta instrumenta, ibi une Cyrus, quum esset traetus Persicae regionis spi’nis obsitus, paterne quaquaversum octod’e’cim sut viginti stadia, hune tractum jussit illos eadem die emncare. Propasito. labore postquam perfuncti surit Persæ, iterum eisdem prædixit, lutin posterum diemiadessent loti... Interiui vero Cyrus ’caprarum’oviumquei et boum greges patrie sui omnes in unum congregatbs mactavit paravitque, quippe PerSarurn eXerciturn bisce exceptons, et vina, farinaceisque cibis commodi- simis: utque postridie convenerunt Perses, recumbere in pintajus- sos lento excepit ep’ulo.- Dein, postquam» a casas surrexerunt; quæsivit ex! hit Cyrus, 118m optabih’ora ipsis siderentur.’ quæ pridie baàuenint; un præseætia.’ Et illi, maltai; internes, dixerunt: pridie enim omnia-se mala illabuisae, prœsente rem die banc mimis, Id ver-- h hum adripiens- Cyrus, rem amnem, quam eis propositurus’erat; aperuit dicens. tt Viri Persæ! ita vobis se res habet. Quod si me sequi volueritis, erunt rubis hæc et infinita alla. bons, critisquè omnibus servilibus ilaboribus expertes: me vero sequi nolentibuà enim labores hestemis similes innumeri. Nunc ergo, mihi dicta au: dientes, ’estote liber?! Nam et ego divins sorte ad hoc natus mihi videur, ut hanchons in menus nostras cougeram; et vos judico viras esse Medis non inflations, quum aliis rebus, tum militari lande. Quœ quum ita-sint, desciscite quam primum ab Astyage!" 127. Igitur Perses, quum jam pridem ægre tulissent Medoruni i imperium, ducem nunc patronu’mque nanti, libenter in libertatem se vindieabant. Astyages veto, ut intellexit maliri hæccyrum, misso nuncio, eumad- se vocavit. Cui renonciare nuncium jasait Cyrus, priasse adventumnl, quam gratum futures): esseitiAatyagï; Quo audito -Astyagès Medos atmavit cunctos, ducemque eis, relut divinitus mente perculsus, præfecit Harpagum, oblitus quæ adver:A sus illum iprâtrsveret. Medi; in bellum profecti, ubi Persis ad manus venet-ont, pars eorum, quicumque eonsilii non ’erant parti: cipes; paginant inibant ;- alii Vera ad Persarum transierunt partes ; sed plerique-ultro cessantes spugna, fuguai espessebant. l 128. Ita’ tin-pita dissolnt’o’ Medorum ekerçitu, ut rem cagnait" Astyages, miüitans Cyra, ait z tt At ne sic-quidem gaudebit Cyrus.” His dietis, .primuim tangos somniarumtinterpretes, qui ei’utvarum dimitteret persuaserant, e palis suspendit: deinde Medos, qui in urbe relicti errant, armavit,-ju’veuesiiprovectioœsque ætate vinas; Quibus eductis, prælio cum Persis inito, victus est: et ipse Astya4 ges, amissis quos éduxerat Medis, vins in hastium venit potestatem. 129. Turs -captivoïAstyagi-ladstains Harpagus, lætitia ab illius assuma gestiens,.insultavit; et; quum alis in- cum acerbe dicterid conjeoizrtum, in .memoriam reVOcans: cænam eàm, que. Élii carnes comedeudas illi Astyages proposuerat, quæsiuit, fi ecquid placera;

i si servitus, qui madorex fuisset?"CLIC. Quem sdspiciens Astyages,I 45 vicissim intemgavit, un suum fusent. Cyri factum! Et Harpagus, suum mails ressers; ait, factum ; se.enim ipsum de eo suscipienda ad Cyrum scripsùce. Tarn Astyages, longiorem exorsus sermpnem, dealmvit, tt ineptissimnm illum esse bominum omnium, simulque iniquissimmn: ineptissimum quidem, qui, quum ipse potuisset rex evadere, si quidem hæ res par ipsum gestæ siut, ad alium detulerit imperium: iniquissimum vero, quad propter cœnam istam Medos in conjecisset. Quad si enim opus .fuisset in alium quempiaus transferts imperium, seseque destituere; æquius fuisse Medorum alicui tribuere hoc bonum,.quam cuipiam ex Persis. Nunc.vero Me- dos, culpa vacantes, servos factos esse pro dominis; Persss autem, quum Medorum vpridem fuissent servi, dominos eorum evasisss." 130. Igitur Astysges, postquam tres et triginta aunas regsasset, ita ragua mutas est: Medi veto, propter hujus acerbitatem, Persis succubuesunt; postquam imperium superioris trans Halyn fluvium Asiæ pes aunas trecentos et duodetriginta teuuerant, demtiseis un nis quibus pensa Scythas fuerat imperium. Postero quidem temg pore pœnituit. cos hujus facti, desciveruntque a Dario: sed post defactiouem denim subacti sont, plana superati. Tune vera Pan sa: cum Cyro, postquam regnante Astyage adversus Medos rebel- lassent, Assis régnant ab sa tempare obtinuere. Astyagem veto Cyrus, nullo alio malo adficiens, apud se tenuit donec vitam finivit. Hoc igitur modo et natus et educatus Cyrus regnum obtinuit, et pas: hæc Crœsum, qui ipsum adgredi cœperat, devicit, quemadmoduns a me supra expositum est: superato, universæ Asiæ imperavit. 131. Pausss vero hisce uti institutis compertum habeo. Simuq lacra et ’templa et altaria statuere nefas existimant; stultitiamque bis, qui hoc faciunt, imputant: scilicet, ut mihi videtur, quad non ex hominibus ortos sut naturam humanæ similern habere Deos are bitrantur, sicuti Græcir Illis igitur mas est, Jovi in summis man- tium jugis facere sacra, universum cœli orbem Javem mminantibus; v. Faciunt autem et Soli sacra, et Lunæ, et Terræ, et Aquæ, et Ventis. Et his quidem salis numinibus a priscis inde temporibuss sacra faciunt. Addidicerunt vero etiam Urauiæ sacrificare, ab Assyriis et Arabibus accepta ritu. Venerem autem Assyrii Mylittat nominant, Arabes vero Alitta; Persæ Mitran. -’ 132. .Sacrificiarum autem, quæ hisce dîis .peraguntur a Persis; relis est ratio. Nec altaria erigunt, nec ignem accenduntv sacra. facturi: libatione non utuntur, non tibia, non infulis, non mola.: Ut cuiqne deo sacra quispiam vult facere, in locum mundum addu- cit victimam, deumque invocat, tiaram myrto maxime cinctam ge-I stans. Non est autem licitum, ut sibi solfiions precetur sacrificans: a sed candis Persis atque regi ut bene sil, precatur; quippe in cum

16 HERODOTI HISTOR. I. ctorum Persarurn numero- et ipse continetur. iPosfguam in .frusta dissecuit victimam, camesque’elixavit, substernît herbas quam te- nerrimas, maxime trifolium, bisque carnes omnes imponit. Qui- bus ita dispositis, vir magus adstans accinit theogoniamlquampiallh, ’ nqnalem illi esse incantationem dicunt: nam absque tuage non fas est illis sacra facere. Interjecto brevittempore, qui sacra fedit, carnes aufert, eisque utitur prout ei ratio suadet. e ’ i 188. Dierum omnium eum maxime celebrare maris est Persis, quo quisque natus’ est. Eo die æquum. censent, ’ copiœius epulum quam alias adponere: et fortunatiores quidem eo die bovem, equum, camelum, aut asinum adponuntintegrum, in camino ossatum; pau- periores veto minores adponunt pecudes. Farinaceis cibariis paucis utuntur, obsoniis veto et secundis menais multis; eisque non simul, sed paulatim, inlatis. Quapropter Perses dicunt, ti Gtæcos, quum cibum capiunt, desinere esurire; quoniam post cœnam nihil . amplius, quod alicujus momenti sit, eis adponitur: si quid enim tporro adponeretur, a comedendo non esse cessaturos." Vina. largiter admodum indulgent: nec veio vomere illis licet, nec urinam mittere, alio pressente; asque hoc illi-ita-observant. Dum autem vino largius indulgent, interim de Tebn’s maxime seriis deliher’are consuerunt: quad veto deliberanlibus placuit, id ædium herus, apud quem habita est delibemtio, postridie ejus diei jejunis proponit. Quod si jejunis idem placet, hoc utuntur; sin minus, omittunt. Contra, quæ jejuni sobriique ante deliberaverunt, en vino

madidi. 194. Si qui in viarecognoscunt. sibi mutuo obviam veniunt, haci v re eognoscere- v aliquis potest utrum eadem conditione sint qui sibi occurrunt: nempe hi, salutationis 1060, ora in vicem osculantur. . Quod si .alteru-’ ter panic estinferioi’, osculantur genas; sin multoinferior, prostra- I tus adorat. alterum. vIn honore autem habent, post sese mutuo, illos qui a se proxime habitant; post bos, Aqui his ,finitimi; et sic deinde in honore habendo pro ratione progrediuntur: minimeque omnium in honore habeut bos, qui ab ipsis longissime remoti vivunt. Scilicet se ipsos, bominum omnium arbitrantur essellonge piæstantissimos; alios» veto pro prædicta ratione virtutem colere ; denique, qui ab ipsis longissime, habitent, esse ignavissimos. Quoad veto penes Medos fuerat imperium, etiam-populi alterlnlteri impe- rabant: cunctis quidem Medi, et præsertim.his quiproxime eis habitabant; hi veto, suis finitimis; et illi rursus bis qui eus proxime- attingebant. - Et pari quoque ratione Persæ in honore habentelios populos: lote enim progrediebaturlilla gens imperans et præfectu-

rasI 135. obtinens.Peregrina autem instituta ’ . " admittunt Persæ omnium hominum maxime. Etenim Medicam vestem, sua esse houestiorem ex-

istimantes, gestant; et ad bèllaC1110; Ægyptiacosaddptarunt 47’ thoraoese Atque etiam voluptatum varia genera, ex aliis cognita, sectantur; et quidem pueris etiam ad venerem utuntur, aGrœcis edocti. Du- , cant autem eorum quisque legitimas uxores maltas, multo vero etiam plates habent pellices. 136. -Strenuitas etiboni viri oflicium apud eos, post bellicam vir-, tutem, æstimatur, si quis multos progenuit filios: et, qui plurimos, edidit, haie quotannis dona mittuntur a rege. In multitudine enim. existimant robnr inesse. Puerorum institutio, a quinto anno inci-. piens usque in vicesimum, ad sola tria hæc retentir, equitare, arcu inti, etiverum loqui. Priusquam quinquennis est puer, non venit in patris conspectum, sed apud mulieres vitam agit: id en fiticauSsa, ne, si illa ætate obit, dolorem adferat patri. - 187. Laudo equidem istud institutum: sed et hoc lande, quad propter Imam simplicem culpam nec rex ipse quemquam morte plectit, nec reliquorum Persarum quisquam unius culpæ causes in aliquem suorum atrocius quiddam et irreparabile committit: sed, subductis rationibus, postquam plura et majora esse delicta reperit quam præstita ofiicia, sic domum iræ indulget. Ut autem patrem aliquis ont matrem occiderit, id vero nunquam aiunt accidisse. Sed quœcumque talia adhuc facto. sint, utique necesse esse aiunt, ut caussa curatius cognita reperiantur commisse ea esse aut a sape posititiis aut adulterino sanguine natis; nec enim veri simile esse, ut, qui vere pater fuerit, a proprio filio occidatur. t 138. Quæcumqne vero illis faoere non licet, en nec dieereiicitum est. Turpissimmn autem apud eos habetur, mendaeium-dicere; alterum post hoc, ses alienum habere; et hoc quidem quum aliis de causais, tum quod necesse esse aiunt, ut, qui ses alienum habet, etiam subinde mendacium dicat. Si quis e civibus lepra aut vitili- Igine est correptus, in urbem hic non intrat, nec cum aliis Persis consuetudinem habet. Dicunt autem, .eobuic id accidisse, quad in Solen quidpiam deliquerit. Peregrinum vero quemlibet, qui tali morbo laborat, terra ejiciunt: et nonnulli etiam columbas albas exturbant, eodem malo eas laborare existimantes. In fluvium neque immingunt, nequ’eexspuunt, nec manne in eoabluunt, nec alium hæc facere patiuntur: sed fluvios præcipue colunt. 139. Porro hoc aliud habent Persæ, quad ipsos quidem latet, et nos non præteriit. Scilicet nomina eorum, corporibns et majestate similis, [alii intelligunt, vel corporibus vel magnificentiæ ipsorum respondentis] desinunt omnia in eumdem literam, quam Dores San, :Græci Sigma vocant. In banc literam, si volueris inquirere, reperies desinere Persarum nomina, non unum et alterum, sed pari-

terCM0. omnia; Hæc habui, quæI de Persis citra dubitationem bene-gnons

48 HERODOTI HISTOR. I. dicerem. Istud vero ut occultum refertur, nec satis aperte, quod ad vitaifunctos spectat; soilicet, non prius sepeliri hominis Persœ cadaver, quam ab ave aut a cane sit discerptum; Et Magie quidem esse hoc institutum, certo scio: faciunt enim aperte. Cæterum cera oblitum cadaver terra coudant Perses. vero multum, quum ab aliis hominibus, dilferunt, tum a sacerdotibus Ægyptiov rum. Hi enim nefas’existimant,’ quidquam vivum necare, præter ce quæ diis immolant: Magi veto omnia manu sua occidunt, exq cepto cane atque immine; et in hoc studinm etiam magnum ponunt, necantes perinde et formicas et’angues, et alia reptilia atque volueris. Sed utcumque se habeat instituti istius genuina ratio, hæc hactenus : redeo. ad superiorem narrationem. V 14-1. Simul atque Lydi subacti a Persis fuere, Iones Æolesqne legatos Sardes miserunt ad Cyrum, volantes eisdem conditionibus imperio ejas esse subjecti, quibus Crœso paruerant. At ille, au. ditis eorum postulatis, fabulam eis narravit hujusmodi. i! Fuit olim tibicen,”-inquit, " qui, piscibas conspectis, in mari, tibia ce, cinit, ratus illos in terram esse egressuros. Is ubi spe frustratum se vidit, capit rete, et ingentem piscium numerum reti inclusum extraxit. Quos ubi vidit palpitantes, dixit eis: desinite nunc sal- tare, quum, me tibia çanente, egredi saltareque nolueritis." Hanc fabulavaonibus Æolibgsque hac causse. Cyrus proposait, quoniam ante id. tempus Iones, pet legatos invitati a Cyro ut a Crœso desci- scerent, non paruerant; et tunc demum, confectis rebus, ad parendum Cyro erant parati; Illeigitur, ira commotus, ista eis re- sponditLQuo responso ad Ionum civitates relate, maris singuli oppida sua cingebent, et ad Panieninm congregabantur reliqui omnes prester Milesios ; cum hie enim soli; Cyrus fœdus fecerat eisdem conditionibus, quibus olim Lydus. Reliquis vero Ionibus placuit, Communi consilio Spartamilegatos mittere, qui rogarent Spartanos lit142. Ionibus loues hi autem, auxilio quorumqest venirent. etiam Panienium e illud, præ omnibus quos novimus hominibus oppida condita tenebant in terræ battu temperie cœli aerisque longe præstantissimo. Etenim neque locorum superius ’sitorum eadem ratio est atque Ioniee, neque inferius sitorum; nec eorum quæ orientem spectant, nec quæ occidentem: quorum alia frigore ont humiditàte premuntur, alia æstu et siccitate. Lingua autem non utuntur eadem, sed quatuor modis defiexionum. Prima civitatum Miletus versus meridiem sitaiest; dein Myus et Priene: et hœ quidem in Carie. sitæ saut, et dialectn utuntur eadem Istæ vero in Lydia: Ephesus, Colophon, Lebe- dus, Teus, Claiomenœ, Phocæa. Atque hæ civitates, adse’rmo- nis characterem quod adtînet, cum illis, quas ante nominavi, commune habent, sed inter se couve niunt. .Su’pe’rsunt très Ionicaé

.eivitates, quatum duæ insulas insolant, Samum atque Cbium : tet- tÎa incontinente- CLIC. sita est, Erythræ. .Ex bis Cbii et Erythræii 49 eadem utuntur dialecto; Samii veto sua, ab ialiis diversa. Hi sunt qua-

tuor143. Horum sermonis igitur Ionum characteres.Milesii tuti a metu tarant, . utpote. « .fœr dus cum Cyro pacti. . Qui autem ex eisdem insulas incolobant, ne illi quidem quidquam metuebant: necdum enim en tempore Phœ- nices Persarum imperio erant subjecti, nec Persæ ipsi mare exercebant. Separaverant se autem hi Iones ab aliis Ionibus, [sociemb tangue inter se contrastrant] non aliam 0b caussam, nisi quod, quum .universa tune stirps Hellenica infirma esset, populorum omnium in- firmissimus et minimi momenti fuerit Ionicus: nam, præter Athé- -nas, nulle. alia erat eorum civitas notabilis. Quare et alii Iones et ipsi Atbenienses nomen etiam fugiebant, nec Iones volebant adpel- lari : immo etiam nunc pletosque eorum pudet hujus nominis. Sed duodecim illæ civitates gaudebant hoc nomine, et separatim ab aliis templum sibi statuerunt,,cui Pariionio imposuere nomen; decreve- runtque nulles I alios louas participes illius facere: nec verofietiam alii, ut in consortium reciperentur, petivere, præter Smyrnæos. - 144. Simili ratione Dorienses, Pentapolin quæ nunc vocatur incolentes, quæ olim eadem Hexapolis .nominata état, cavent ne alios allo-s exfinitimis Doriensibus in Triopici templi communionem re- cipiant; verum etiam suo de numero eos, qui advenus id templum scelus admiserant, communione excluserunt. Nain quum in ludis Triopii Apollinis ex prisco instituto aurei tripodes, donatentur vi- ctoribus; quos tripodas qui acceperant, his non licebat eos extra templum exportate, sed ibidem deo dedicare oportebat; .civis quidem Halicarnassensis, cui nomen erat Agasicles, .victoriam quum reportasset, spreta lege domum suam detulit tripodem et ex clava suspendit. Hanc. 0b culpam quinque civitates, Lindus, Ialyssus, Camirus, Ces, et Cnidus, sextam civitatem Halicarnassum communione excluserunt: talem illibis pœnam inflixerunt. . , . 14.55. Quod autem .dupdecirn civitates confecerunt Iones, nec plures voluerunt recipere, id sa caussa fecissa mihi videntur, quod etiam, quoqtempore.Peloponnesum habitaverant, totidem eorum fuerant regionessquemadmodurn Înunc Achæorum, qui louas expule- I runt, duodecim regiones sunt : prima Pellene, baud procul Sicyone ; dein Ægira, et Ægæ, in. qua est Cratbis amnis perennis, a quo et ille in Italia nomen accepit; tum Buts, et Helice,;in quam confugerant iones ab Achæis prælio superati; et Ægium, et Rypes, et Patrenses, , et Pharenses, et Olenus, in qua Pirus est mais ingens; et Dymæ et Tritæenses; qui soli ex istis omnibus mediterranea

14-6. Hæ saut nunc duodecim Acbæorum regiones, quæ olim ibi habitant. .H .

au i HERODOTI HISTOR.-I. Ionum fuerant: qua nimirum de caussa etiam in Asie duedécim :civitates confecerunt: Nam, esse bos magie louas quam reliquî Jones, aut nobiliori quadam stirpe oriundos, id vero dicere magna foret stultitia. Sunt enim horum quidem baud minima pars Albani- tes ex Eubœa, quibus nihil cum Ionia aut cum .nomine isto com- imune est: admixti porto eis Sunt Minyæ Orchomenii, et Cadmei, et Dryopes, et Phocenses, qui a popularibus suis se sejunxerunt, et Molossi, et Arcades Pelasgi, et Dorienses Epidaurii; denique . multæ aliæ gentes illis immixtæ sunt. Qui voro eorum ex Athena- lrum prytaneo sunt profecti, nobilissimique censentur esse Ionum, .hi veto uxores secum in coloniam .nongadduxerant, sed Caricas habebant ukores, quamm parentes occiderant. Quam 0b cædem mui- lieres hæ legem sibi, juramento firmamm, imposuerunt, filiabush ique suis tradiderunt, ne umquam cum maritis caperent cibum, nec maritum suum-tilla nomine compellareti; banc ob caussam, quod âpsarum parentes maritosque et liberos illi occidissent, et dein patrato hoc facinore ipsas duxissent uxores. Hæc Mileti facto. erant. 147. iReges autem sibi constituerant, alii Lycios, a Glauco Hip- polocbi filin oriundus; alii Cauconas Pylios, a Codro Melanthi filin: alii ex attaque genere. Enimvero nomen hi tuentur aliquante norias quam reliqui Iones. Sunt vero etiamipsi maxime genuini Iones s sunt tamen Iones omnes, quicumque ex Attica oriundi surit, et Apaturia celebrant: celebrant autem hoc festum omnes, exceptis presiis et Colopboniis; *hi enim soli ex Ionibus Apaturia non celebrant, idque 0b cædis alicujus culpam. I . 148. Est autem Panionium sacer locus Mycalæ, septentrionem spectans, communi Ionum consilio Neptuno Helîconio dedicatus. Mycale autem promontorium est continentîs, ab accidente Samum versus porrectum. Hue convenientes e civitatibus omnibus Iones festum celebrabant, quad Panicnia nominabant. Habent hoc autem non solum Ionum festa, sed etiam Græcorum omnium; ut eorum nomina in eumdem desinant Iiteram, quemadmodum etiam Persarum nomina. Hæ igitur, quas dixi, Ionum sunt civitates. a 1 149. Æolîdes vero civitates hæ saut: Cymæ, Phriconis cogno- minata, Larissse, ’Neoticbos, Temnus, Cilla, Notium, Ægiroessa; -Pitane, Ægææ, Myrina, Grynea’: ’hæ sunt undecim Æolensium nivitates antiquæ: ana enim eis ademta est ab Ionibus, Smyma; .Fuerant enim et hæ ciifitates duodecim, in continente omnes sitæ. Colebant autem .hi Æolehses regionem, cui solum præstantius quam Ionum; cæterum cœli. temPerie Ionum regioni erat inferior. 150. Smyrnam vero tali modo amiserant Æolenses. Cives Colo- phonies, qui in popularium seditione inferiores discesserant, pa- triaqne fuerant pulsi, intra urbem suam receperunt. Post. hæc iidem ennuies Colophonii, observato die quo, Smyrnenses Neptune

Î " CLIC. ’ « i 31,] extra muros sacra faciebant, occlusis portis urbem teintera. , Deiu succin-rentibus Æolensibas cunctis, fit pactum bac conditions, ut: Iones omnia, quæ moveri possent, Æolensibus redderent, Æoleuselr. Smyrnam relinqaerent. Quo facto, reliquæ undecim civitates Smyr- næos inter se dispertitæ, in civium numerum receperunt. . 151. Hæ saut îgitar Æolensiam civitates in continente sitæp preste; ces quælldam incolunt; hæ enim ab illis sejanctse sont. Quilvero insulas obtinent, eorum quinqua civitates Lesbum incoluntgï nam sextam, quam in Lesbo condiderant, Arisbam, Methymnæi in servituteln redegerunt, quum essent consanguinei. In Tenedo verni ana habitatur civitas; et in Centum-insalis quæ vocantur, itidem ana. Lesbii igitur et Tenedii, quemadmodum Iones insulas IBCO-a lentes, nihil metuebant: reliquis veto civitatibus commuai consilio placuit Iones sequi. quocumque hi ducerent. i -, . 152. Spartam ut venerunt Ionum Æolumqae legati, (celeriter enim bæc confieiebantur,) oratorem qui nomine omnium verba face. retedelegerunt civem Phocæensem, cui nomen erat Pythermus. Et ille purpareo amictus pallio, quo major Spartanorum numerus, adw’ venta eorum cognito, conveniret, in mediam progressas, malta fait verba, orans ut ipsis succarrerent. At Lacedæmonii neutiquam audiebant, nec placebat eis opem ferre Ionibus. ltaque illi disces« actant: Lacedæmonii veto, rejectis Ionum legatis, tamen quinqua!" ginta remorum navi .viros emiserunt, res Cyri Ioniæque (ut mihi vis e detar) exploraturos. Qui quam Phocæam adpulissent, Sardes mise. tant e sais virum probatissimum, Lacrinen nomine, qui Lacedæmo. nioram verbis ediceret Cyro, " ne ulli civitati terræ Græciæ damnera inferret; se. enim eam rem non neglecturos." t 153. Hæc quum dixisset legatus, fertur Cyrus ex præsentibus Græcis quæsisse, 6 quinam homines essent Lacedæmonii, quantaque illoram multitude, qui hæc ei edicerent.” Qaæ postquam ex. bis cognovit, legato Spartiatæ respondit: " Namquam timui tales viros, qui in media oppido locum habent designatum, in quo Congregati, interposito juramento, sese invicem decipiunt : quibus, si ego valebos accidet, ut non de his quæ Ionibus, sed quæ sibi impendent, sint confabulaturi." Hæc Cyrus in universos oonjecit Græcos, eo quod fora pablica habent, in quibus emtioni et venditioni dont operam à Persæautem forisnon utuntur, nec est omnino apad illos forum rerum venalium. Post bæc veto, Sardiam custodia Tabalo tradita, homini Persæ, et anti transferendi cura, quod Crœsi alioramque Lydorum fuerat, Pactyæ commisse, Lydo homini, ipse Agbatana proficiscitur, Crœsum secum ducens, nil adtinere in præsentia ratas ut continuo advenus Iones iret. Obstabat enim Babylon, et Ba. ctriana gens, et Sacæ atque Ægyptii, in quos ipse expeditionem cogiv Mm suscipere, advenus Ionas veto alium minore ducem.

52 HERODOTI HISTOR. I. .154. Ut veto Sardibus discesserat Cyrus, Lydos Pactyas ad deo sciscendum a Tabalo et Cyro permovit: et ad mare profectas, quum auram omne ex Sardibus in potestate baberet,lauxilia mercede’con- duxit, maritimisque hominibus ut secum militarent persuasit.’ Tarn exercitu adverses Sardes ducto, Tabalum oppagnavit, in arce’ .conclusam.v 155. En re in itinere Cognita, Cyrus i ibis V’verbis Crœsumcompel- i lavit. "Crœse, quis mihi erit harum rerum finis? Non desinenv I Lydi, uti videtur, et molestiam creare mihi, et ipsi sibi exhibere ?’ Sabit animum cogitatio, optimum fore, ut prorsus in servitutem ces. redigam. Similiter enim nunc mihi videor fecisse, atque si quis,’ quorum patrem cecidîsset, filiis pepercerit. Sic nempe et ego, quum te in potestate habens mecum ducam, qui amplius etiam aliqaid quam pater illis fuisti,ipsis Lydis urbem tradidi: acideinl mirer, a me eos descivisse!” Sic ille quæ sentiebat dixit. Cui Crœsus, veritus ne funditus everteret Sardes, his verbis respondit. 9 Æqua sunt,” inquit, tt Rex, quæ dixisti. At tu tamenne prorsus» indalgeas iræ, nec penitustevertas antiquam urbem, quæ et ante actorum insons est, et eorum quæ nunc aguntur. Nam, quæ ante’ acta Sunt, ca ego feci, et meo capite culpam luo. Quæ veto nunc" aguntar, eorum reus Pactyas est, cujus tu fidei Sardes commisisti ;: hic tibi det pœnas. Lydis vero dans veniam, bæc illis importe, ner posthac a te deficîant, aat allo mode metaendi sint. Missis nunciis " interdicito illis, ne arma possideant bellica; et tunicas jube eos sub: palliis gestare, cothurnosqae pro calceis induere: denique ’edic ut pueros sans instituant citharam pulsare’, et canere, et mercaturam exercerez et mox videbis eos,-o Rex, fœminas ex virisfaCtos, ut porro non sit quad verearis ne a te deficiant.” I t 156.-Hæc Cyro Crœsus suasit, optabiliora Lydis ratas, quam in servitutem redigi-et pro mancipiis vendi: palcre quippe intellige-’ bat, nisi probabilem adferretirationem non persuasuram se esse Cyro, ut. Mutaret consiliam; simul vero timebat, ne in posterumx aliquando Lydi, si præsens periculam - evasissent, desciscerenta Persis seseque perditam irent.’ Cyrus admonitiOne ’Crœs’i gavisus; se ei pariturum ait: et vocato ad se’Mazari, homini Medo, des man- &atum. ut, quæ ipsi Crœsus suaserat, illis imperaret ; cæterum alios omnes, qui cum Lydis contra Sardes militassent, sub basta vende- ret, ipsum autem Pactyam atique vivum ad se addaceret. d - 1’57. His ille mandatis ex itinere datis, Persarum in sedes properavit. a Pactyas autem, ubi rescivît in propinquo esse exercitum ad- versu’s se proficiscentem, timens sibi fugam capessivit,’ et Cymenv pervertit; Mazares, cum probabili parte copiarum Cyri Medos ad; versus Sardes iducens,ubi Pactyam non’ amplius Sardibus invenit, primum Lydos coegit Cyri mandata exscqui : cujus mandati couse:

quens crut, ut omnem vitæ rationem Lydi mutarent. Dein’nuncios Cymen misit Mazares, tradi PactyamCLIC. jubens. Cymæi veto 53 statue-v runt en de re ad Deum referre qui in Brancbidis oracula edit, eumque consulere.’ Erat enim ibi oraculum ab antiquis temporibus constitntum, quo et Iones omnes et Æoles uti consaeverant; Est autem locus ille in Milesicrum ditione, supra Panormum portum. ll58. Missis igitur ad Branchidas legatis Cymæi quæsiverant, 6 de Pactya quidnain fadentes gratum maxime diis essent facturi 2” Et interrogantibus respcndit oraculum, tt dederent Pactyam Persis." Qucd responsuml ubi ad se relatum audivere Cymæi, tradere illum pareront. a Quam in partem quum ferretar maltitado, Aristodicus Horaclidœ filins, probatus vir inter cives, inhibait eos ne id facerent, (idem non adhibens elfato oraculi, existimansque vers non retalisse Consultores. Denique alii denuo ’mittuntur legati, qui de Pactya iierum consultarent, quorum in numero .Aristodicas erat. v 159. Hi ubi ad Branchidas venerunt, anus ex omnibus Aristodi- cus- oraculam consulait interrogavitque his verbis: ii 0 rex, venit ad nos sapplex Pactyas Lydus, mortem eii’ugiens violentam, a Per- sis sibi imminentem. Huncilli repetunt, Cymœos illum sibi tradere jubentes. Nos veto, Persarum metuentes potentiam, tradere illum adhuc non sustinuimus, priusquam a te liquido nabis, utrum facere debeamus, declaretur." .Hic postquam ita interrogavit, rursus idem responsum deushdedit, tradere jabens Pactyam Persis. Tain Ari- stodicus hoc, a se præmeditatum, institait facere; circa templum circammeans, passeres distarbavit abaque avium genera, quæ in temple nidificaverant. ’ Dam ille hoc facit, aiunt ex adyto prodiisse vecem, ad Aristodicum directam, bæc dicentemi: uScelestissime mortalium, quid est quod hic facere audes ? Supplices mecs ex mec tèmplc evertis!’ Et Aristodicus, nil dubitans, respondisse ad hæc fertar: "O Rex, tu taos supplices ipse ita tueris: Cymæos vero jabes tradere supplicem !" Cui rursus deus regessit: tt Immc jubeo, quo vos impii ocyus pereatis; ne dehinc de prodendis supplicibus adeatis oraculum." 160. Hæc relata ubi audierunt Cymæi, quum nec prodendo hominem vellent ipsi perire, nec apud se sel-vanda cppugnari, Mytile; nen eum emiserunt. Mytilenæi vero, quum missis nunciis Mazares enta repetiisset, parati erant cum tradere, pacti mercedem nescic quam; nec enim hoc perspicue traditam est, nec res efl’ectam habuit: inam Cymœi, ut intellexerunt id agere Mytilenæos, navi Le- sbum misso, in Chium Pactyam transportarunt. Inde veto, ex Mi- nervæ teinplo arbis Præsidis extractus a Chiis, et Persis traditus est: tradiderunt cum autem Chii, mercedem pacti Atameum; est autem Atarnensis bic ager in Mysia, ex adverso Lesbi. Pactyam igitar sibi deditum Persæ in custcdia habuerunt, Cyri in conspe.

54s HERODOTI HISTOR. I. otum’vclente’s cum producere.’ Eainde vero multamxefliuxit temporis, quo nemo Chiorum mola ex bordeo Atamensis illius ain deoè rum ulli litavit, aut ex frumento illinc adlatc libam coxit; quidquid ille progenuit ager, id ab omnibus sacrificiis procul babitum est. . r 161. Pastquam Pactyam Cbii tradiderant, balla adgressus est Mazares eos qui cum illo Tabalum oppagnaverant. Et Prienensea quidem devictos sub cOrona vendidit; Mæandri verc campa!!! Unir versam incarsans, itemque Magnesiam, exercitum præda ditavita His autem rebus gestis, paulo post morbc vitam finiit. I 162. Mortuo Mazare, advenit imperii in inferiore Asia successor Harpagns, natione itidem Medus; is qui a rege Medorum Astyage nefario epalo erat exceptas, quique Cyrc in comparando regnO. sociam præstiterat cperam. Hic vir tune a Cyro dux copiarum nominatus, ut in Icniam pervenit, oppida aggeribus jactis capere ina- stituit: scilicet oppidanos intra muros statim compulit, deinde ad- gestis ad muros aggeribus oppngnavit. Et primum quidem Ioniæ oppidum, quod adgressus est, Phocæa fait... n - 163. Phocæenses hi longinquis navigationibus primi Grœcorum usi orant : et Adriaticum mare et Tyrrheniam et Iberiam et Tarv tessam Græcis ostenderant. Navigabant autem non rotundis navit bas, sed (longis) penteconteris. Ac Tartessum quidem postun veneruut, cari fuerunt regi Tartessiorum, cai’erat nomen Argantho- nias, qui octoginta annos Tartessiorum regn’o præfuit, vixit autem in universam annos centum et viginti. Huicviro ita cari faerunt Flic. cæenses, ut primum quidem cos bortaretar, Icniam relinquerent, et qua parte saæ ditionis vellent, habitatam concederent : dein, ut hoc eis non persaasit, ex eisdem vero cognovit de ingruente Medorum potentia, pecnniam illis dedit ex qua mnrnm urbi circamdarent ; et largiter quidem dedit: nain circuitus mari baud pauca sunt stadia, et tutus hic muras ex magnis lapidibus, eisque bene coaptatis, est

164. Tali igitur modo perfectus ernt Phocæensium muras. Haro pagus vero admoto exercitu urbem obsidens, conditionem propo-. suit,exstracms. 6 satis sibi fore,” dicens, C si unum modo propagnaculam mariI dejioere Phocæenses volaissent, et unam babitationem [regi] d’e- dicare.” Phocæenses vero, ægerrime ferentes servitutem, C Imam diem se deliberaturos" aiebaut, une deinde responsuros: interim vero dam deliberarent,” postnlabant ut ii exercitum a muro’abdav caret.” Quibus Harpagas, tiprobe quidem se nosse,” ait, fiquid essent factari; veramtamen tempus illis ad deliberandum conce- dere.” Igitur dam a marc exercitum abdacit Harpagus, Phocæen- ’ ses interim deduct’is actaariis qaas habebant navibas, liberos, et uxores, et quæ moveri poterant omnia, eis imponant; ad hæc imaginibus ex décrum templis, aliisque donariis, præterquam quicquid

k ces autilapiis. aut pictura esset,CLIC. reliquis omnibus in nave5.impositis, l 55 ipsi cas conscendunt, et Chium versus navigant. Phoeæam autem

hominibus165. Constituerant vacuam Phocæenses Persæ a Chiis dato tenuerunt. pretio Œnussas quæ4 . vacantur insulas emere. Sed quum vendere eas nollent Chii, metuentes ne emporium fierent hæ insulæ,ieaque te ipsorum insulæ mercatu excluderentur, super hæc in Corsicam [Cymum Grœci vocant] Phocéenses sunt profecti. In Corsica enim vicesimo ante anno, oraculi monitu, oppidum condiderant, cui nomen Alalia. At- ganthonius veto illa tempore e vita jam discesserat. In Coraicam wero profecturi, prius ad Phocœam adpulsis navibus, Persarum præ- sidium, cui ab Harpago custodîa urbis mandata erat, interficiunt; dein, hoc patrato, atroces diras imprecantur si quis ipsorum classem desereret. Ad hæc ingentem ferri massam mari demergunt; ju- i tantes il non prius Phocœam se redituros, quam massa illa e mari emersisset.” Sed dum in Comicam abire parant, ultra dimidium zcivium desiderium cepit et misericordia urbis et consuetarum in patrie. terra sedium. Igitur hi, violato juramento, retro navigant V Phocæam. Cæteri veto, jusjurandurn servantes, sublatis ancoris ex . Œnussis insulis sunt profectiu ’ 166. Hi postquam in Corsicam pervenere, quinqua aunes un: cum eis qui antea eo migraverant habitarunt, et templa ibi constituerunt. i Cæteruin quum vicinos omnes incursionibus prædationi- busque molestarent, bellum eis communi consilio intulerunt Tyr- rheni et Carthagînienses, unique navibus sexaginta. Quibus Plie. muses, impletis suis navigiis, quæ erant numero sexaginta, obviam ivere in Sardonium quad vocatur mare. Tum commisse prœlio navali, Cadmea quædam victoria obtigit Phocæensibus: nam quadraginta ex eorum navibus perlerunt; viginti autem reliquæ,detortis mais, inutiles sunt factæ. Inde Alaliam revectî, adsumtîs liberîs et uxoribus, et quidquid ex eorum facultatibus ferre naves passent, relicta Corsica, Rhegium navigarunt. ’ ’ , 167. Hominum vero, qui navibus depressis vecti erant, multo major-cm numerum Carthaginienses et Tyrrheni, quam ipsi, ceperant; quos illi inter-se partiti, in terram eductos, lapidîbus obruea tant. Quo facto. quidquid deinde prester cum locum, in quo lapi- dati Phocæenses jacebant, præteribat, (in Agyllæorum agro is locus erat) id omne dishortum, mutilum, aut membrîs eaptum reddebatur; perinde pecudes, juments, homines. Itaque Delphos Agyllæiv mil:- tebant quæsituros quo pacto delictum passent expiare. Quos’ Pythia id facere jussit, quod etiam nunc Agyllæifaciunt: nempe magnifice illis patentant, et in eorum honorem ludos agunt gymnicos et equgstres; lgitur hi quidem ex Phocæensium numero faro tali funeti sunt. Qui vero eorum Rhegium se receperunt, iî oppî;

56 HERODQTI HISTOR. I. dum in terra Œnotria condiderunt illud, quodnune Hyela [site Velia] nominatur. Condiderunt illud autem, ab homine Posido- niata edocti jussos se esse Pythiæ oraculo Cyrnum. Heroem coleta, non insulam. Et hæc quidem hactenus de rebus Phocæensium,

168. Similiter vero, atque hi, Teii etiam fecerunt. Nampost- quamIonicœ murum illorum, aggereciriitatis. jacto, cepit Harpagus, .cuncti . navibusa conscensis abierunt, in Thraciamque naviguant, et ibi Abderam condiderunt coloniam: quam quum ante cos Clazomenius Time- sius condidisset, operæ fructum non perceperat, sed a Thracibus erat ejectus; cui nunc honorem, ut heroi, habent Teii Abderam

169. Isti.igitur soli ex Ionibus fuere, qui servitutem non sustinentes,habitantes. patrias sedes reliquerunt. Cæteri Iones, exceptis. . Milesiis, * armis cum Harpago dimicarunt, quemadmodum hi qui terra excessere, fartesque viri fuerunt, quique pro sua patria pugnantes: sed. victi expugnatique, in sua quique pan-immanentes imperata feceg runt. Milesii veto, qui, ut prædictum est, cum ipso Cyro fœdus pepigerant, quietem habueflmt. Atque ita quidem Ionia iterum in servitutcm redacta est. Postquam ver-clonas continentem incolentes subegit Harpagus, insulani Iones, horum exemplo perterriti, ultro se170., CyroHis malis adflicti tradiderunt. Iones quum nihilo minus ad Panienium , . convenir-eut, Biantem civem Prienensem audio saluberrimam illis aperuisse sententiam; quam si essent secuti, potuerant Græcorum, omnium esse opulentissimi. Hortabatur.ille, ut nsociata classe A Iones vela darent ,ventis,.et in Sardiniam navigarent, ibique unam Ionum omnium conderent. civitatem: ita servitute liberatos,op,ur lentos fore, insulam omnium maximam obtinentes,aliisque impe- rantes : qui si in Ionia manerent, non videre se,’7 ait tt quo pacto libertatem umquam sint recuperaturi.” Hæc fuit Biantissententia, quum jam perditæ essent res Ionum. Sed etiam, priusquam pessum iret Ionia, salutaris fuerat Thaletis sententia, civis Milesii, qui generis origines: e Phœnicia repetebat. Is louas erat hortatus, ut unam communem curium habereizt, quæ esset Tei: Tcum enim mediliillium esse Ioniæ: reliquis, autem civitates, abIIovnibus habitatæ, nihilo minus. cuis aterentur institutis, pariade ac si singuli essent populi. Tales illis sententias duo hi viri in .medium proposuerunt. A L171. Ionia suhacta Harpagus bellum intulit Caribus, Cauniis, atque Lyciis, simul et Iones et Æolenses secum ducens. ÏCAans, quos dixi, ex insulis in continentem olim advenerant. ,Prius enim Minois imper-i0 subjecti, Lelegesque nominati, insultas incoluerant: et tributum quidem, quoad ego auditu, ultimaivtempora repetens, potui cognoscere, nullum pependerant; sed, quoties Minos eorum

open indigebat, naves ejus compleverant.CLIC. Quandoqaidem .57 5,31th maltas terræ tractus Minos sibi subjecit, et felicitate au; est in hello, Caries gensomnium gallium pet id tempus 101189. filent Quinine. Ac tria illis inventa debentur, quibus Græci USÎ il": nana et galeis cristas imponere priai Cures docuere, et signa clypeis insculper-e; denique, qui clypeis amas adjugeant, hi primî fileté: quum antes clypeos ahsque ansis gestassent quicumque dypeis consueverant uti, cotiserais loris illos regentes, quæ cervîcî et daller!) humero circumligata habebant. Deinde, malta tempera interjecto, ,Cares a Doriensibus et Ionibus ex insulis surit ejecti, atque in in continente!!! perveneruut. Hæc quidem de Caribus Cretenses memorant; at Car-es ipsi his non adæntiuntur; sed a prît!!! sentis origine continentem se iautumant incoluisse, eodemque nomme semper fuisse adpellatos, quo nunc utuntur. Ostenduntqlle in 09- pido, cui Mylasa nomen, priscum Jovis Car-ü templum, quad quidem cum Mysis atque Lydis comme habent, ut qui consanguinei sint Canna; Lydum enim et Mysum francs Caris aîunt fuisse. Cam bis igitur templum illud commune habent; sed quicumque et alia gente saut, quamvis eadem cum Caribus lingua tuantes, ad 3108 communie172. Cannii vero ex illaeadem, nihilquam insolant, pertinet. terra oriundi mihi- videntur, quamquam ipsi se Cretenses esse affirmant. Linguam ,vem sut ipsi ad Caricum populum adcornmodarunt, eut Car-es ad Cau- nium; nec enim hoc dijudioare liquida passum. Institutis autem utuntur longe et ab aliis populis et a Caribus disczepantibus; halle- tur enim apud illos houestissimum,.utsecundum ætatemet amicitiam -catervatim ad compotationes conyeniant virî, et mnlieres, et puerî. Iidem, quum prius temple constituai habuissent pereg-rinorum deorum, deinde mutata sententia, postquam eis placuit nonnisi patriis uti diis, arma capessiverunt cuncti, serres juvenesque, et hastis aerem ferientes usque ad Calyndicos montes progressi sunt,dicentes se peregrinos ejicere deos. Talibus institutis Cannii utuntur. 173. Lycii vero autiquitus ex Creta erant oriundi. Cretamlenim Iomnem olim barbari tenebant. Quum veto de regno in Creta dis- siderent Europæ filii, Sarpedon et Minos, super-ior ex comme discedens Minos, Sarpedonem ejusque asseclas ejecit. Tum bi, insula expulsi, in Asiam pervenerunt, in terram Milyadem : nam, quam regionem nunc Lycii inçolunt, hæc olim Milyas erat: Milyæ r vero Solymi olim nominabantur. Aliquantum igitur temporis res gnum in e05 obtinuit Sarpedon: ipsi veto nominabantur, quad et olim nomen obtinuerant, et que etiam nunc Lycîi a finitimis stipe!- .lantur, Termilæ. Ut veto Athenis Lycus, Pandionis filins, et ipse a fratre expulsus Ægeo, in Termilas ad Sarpedonem pervenit, inde demum, a Lyci nomine, successu temporis, Lyciimuntadpellati. 1

358 HERODOTI HISTOR. I. lInstitutis autem utuntur partira Creticis, partim Caricîs. I Unum autem hocco proprium babent, nec cum ullis aliis-hominibus commune: sese ipsi a matribus nominant, non apatribus. Si-qnis ex alitera, quis Bit, quœrit; respondebit illi hic, esse seehig’uslæïîliias matrisfiliuni, et matris suas matras a superioribus temporibus repetet. Porra,-si mulier, quæ eivis sit, servo nupserit, honesto loco ’"nati censentur liberi: sin vit civis, atque etiam princeps civium, -peregrinam eut uxorem aut pellicem habet, ignabiles eruntliberi. 174. Jam Cares quidem, nullo clam edito facinare, subjugati "suai: ab Harpaga: nec vel Gares ipsi memorabile quidquam tune ’gesserunt, nec quicumque natione Grœlci illam regionem incalunt. iIncolunt antem quum alii, tum Lacedæmaniorum caloni Cnidii, quorum ager mari est obversus, T riopiumque vocatur- Initium ’capit Cnidiarum ditio a Bybassia peninsula, et est tata, exiguo ex- :cepto-spatio, mari circumflua: nam quæ pars ejns ad septemtria- inem spectat, eam Ceramicus sinus includit; quæ vero ad meridiem, mare quad ad Symen et Rhodum est. Istud igitur exiguum spati- -Ïum, quad quinqua fare stadiorum est, perfodere instituerunt Cnidii ï-per id tempus quo Icniam Harpagus subegit, cupientes ex agro sua insulam facere. Erat autem universa eorum ditio intraisthmum; nam ubi illa versus continentem desinit, ibi is istlimus est, quem per- ’fodiebant. Multorum igitur bominum manibus in,opere occupatis, quum magie quam consentaneum erat vulnerarentur et alia corporis :membra et maxime oculi eorum. qui opus ,faciebant et petram per- -fringebant, ,ita ut adpareret nanisme deorum numine id fieri; mi- !serunt Delphos qui consulerent oraculum quidnam esset quad ipsis ad- Ü’versaretur. Quibus Pythia, ut ipsi fatentur Cnidii, trimetro tenore vhaécce respondit : ’ - . l Neo aggernle, nec val isihmum fodile ; Nm, si placuisset, insulam dederat Der". ’Quo accepta responso, Cnidii a fadiendo destitere; et Harpaga cum exercitu advenienti ultra sese, nullainita pugna, dediderunt. 175. Fuere autem Pedasenses, mediterranea super Halicamassum V habitantes z quibus quoties publice imminet aliquod incommodum, ’-sacerdos fœmina Minervæ ingentem emittit barbam; quæ res illis tribus separatis temporibus accidit. Hi soli ex omnibus Cariam habitantibus Harpago aliquamdiu restitere, et plurimam illi mole- ’stiam crearunt; quum montem, cui Lida nomen, mura muniissent. Sed et hi baud malta post sunt expugnati. » 176. Lycii vero, ut in Xanthium campum Harpagus promovit exercitum, eductis copiis pugnam iniemnt, panai adversus maltas, et egregia virtutis specimina edidere. - Sed- prælio superati, et in oppidumcompulsi, congregatis in arcem uxoribus liberisque et re- .bus pretiosis et servis, ignem subjecerunt arci, ut tata concrema-

retur." His factis, dixit juramentis invicem. adstricti, egrelsi sont, et fortiter pugnantes Xanthii omnesCLIC. chieront. Eorurn Lyciorum,59 qui nostra ætate Xanthios se esse prædicant, advenœ sunt-plerique, exceptis octoginta familiis; quæ familias tune temporis forte dama aberant, arque ita superfuerunt. Xantho-igitur tali modo ,potitus. Harpagus est. Simili vero ratione etiam Cauno est potitus ; nam et Caunii majori ex parte Lycios sunt imitati. 177. Inferiorem igitur Asîam subegit Harpagus, superiora autem Asiæ Cyrus ipse; singulas populos in potestatem suum ,redigcns, nullumque prœtermittens. Cujus res gestes plerasque quidem silentio nos præteribimus: quæ vero plurimo hum labore gessit, quæveipræ cæteris maxime sont memorabilia, eorum faciam mentionem. 178. Universo continente inferioris Asiæ potestati suæ subjecto, Assyrios Cursus adgressus est. Sunt autem Assyriæ quum aliæ urbes insignes multæ, tum clarissima omnium et munitissima,-quœ post Ninum eversamlregia sedes crut, Babylon; cujus hæc erat çan’ditia. Sita in ample. planitie, formam habet quadratam, cujus quodque latus centum et viginti stadia metitur: ita totius urbis circuitus canficitur quadringentorum octoginta stadiorum. ,Hæc amplitudo est urbis Babyloniœ. Exornata Vera instructaque erat ita, ut nulla alia cujus ad nos notifia pervenit. Statim fosse eam circmndat alta lataque, et aqua nunquam non replets: dein muras, cujus latituda quinquaginta cubitorum regiorum est, altitude ducentorum cubitorum, Est autem cubitus regina major vulgari tribus digitis. 179. Oportet me vero ad hase declarare, quem in usum insumta sit terra e fossa egesta, et muras ille quo pacto fuerit confectus. Ut fossam fadiebant, ita simul terrera e fasse egestam formabant in interes: utque laterum probabilem numerum duxerant, ita eos in fomacibus coquebant. Tom loco calcis asphalto’calida utentes, et tricesimo caïque laterum ordini arundinum alas interstipantes, primum labia construxerunt fossæ, deinde ipsum murum eadem modo. Super mura vero in utriusque lateris ora, contiguas ædificaruntldoq munculas, sibi invicem obversas; medium autem spatium tantum reliquerunt, ut circumagi quadrigæ passent. In mura circumcirca centum sunt portœ, æneæ omnes; et postes etiam, et superiora li- mina, itidem ex ære. Est autem aliud oppidum, acta dierum iti. nere distans a Babylone, cui nomen 1s. Ibi fluvius est, non me; gnus, cui et ipsi le nomen, qui in Euphratem nudam suam infundit, Hic igitur. Is fluvius simul cum unda sua complures edit grumoq asphalti: unde ad ædificandum murum Babylonis. asphaltas deys-r

çta180. est. Tali igiturA I mode miroita Babylon est. Sunt autem «a

60 HERODOTI HISTOR. I. rubis reg-ions: mediam enim perdait et in dues partes dividit flumen,icui nomen Euphrates. Is ex Amenia finit amplus et altos atque rapidos; exonerat se autem in Erythrænm mare. Munis igîtur utrimque brachia ad flumen usque ducta habet: inde indexa. procedit utrimque maceria ex coati-li latere, quæ utrique flaminis labio prætenditur. Urbs ipse domibus replets est trium sut qua:- tuor tabulatorum ; per eamque ductile sont viæ ad’lineam directæ, quum aliæ, tum ces quæ e transverso ad flumen pertinent. Ad quemque harum viarum apertæ sunt in maceria juxta flnmen de- c’urrente portæ minores, totidem numero quot viæ sunt: atque etiam hæ portæ ex ære Sunt, per quas ad ipsum flumen transitur. . 181. Murus quem dixi; robur prœcipuum munimenti est: cir- cumductns est autem interius alius muros, baud multo infirmions. altero, sed angustior. In media autem utriusqne regionis, in quas urbs dividitur, exstructa crut, in altera quidem regîa nuls, veston circuits validoque; in altera, Jovis Beli templum æneis partis instructum, quad nunc etiam superest, duo stadia quaquaversum metîens, forma quadrata. Hujus in templi media turris solida exstructa est, unum stadium tam in longitudinem quam in latitudinem patens :’ et super hac ton-i erecta test alia, iterumque super hac alia ad acta tunes numéro. Hua: tunes conscenduntur extrinsecus, via circum amnes sursum ducente: in media vero adscensu diversorium est, cet seilæ in quibus residentes requiescere possin’t qui adscendunt.’ Extremæ turri templum superstructum est amplum: quo in tain-I p10 stratus lectus magnus, juxtaque eum adposita mensa aurea. Imago autem aut statua nulla inest, neque pernactat ibi quisquam’ mortalium, præter nnam mulierem ex indigenis, quamcumque ex omnibus selegerit deus, ut Chaldæi aiunt, qui sunt hujus dei sacerdotes. 182. Narrant autem Iiidetn, quad mihi quidem non persuadent, ventitare hune deum in istud templum, et in lecto illoiquiescere, sicut Thebis Ægyptiis fit eadem modo, ut Ægyptii narrant, nam et ibi in Jovis Thebani temple decumbit mulier: utramque autem harum cum nulle vira aîunt habere consuetudinem. Simile insti. tutum ’Pataris in Lycie obtinet, quando ibi fatidica Dei sacerdos est; nec enim ’constanter ibi est oraculum: quad si est, tune quolibet nocte cum deo illa in templo includitur. ’ 188. .Est autem in Babylonicoitemplo alia etiam ædes inferne’: ubi magnum est simulacrum Jovis sedentis, cui mensa adposita sures, et scabellum et sella ex aura: omnia ut narraverunt Chal- dæi, ex octingentis auri talentis corifecta. Extra templum veto altare est aureum: estque præterea alia’ ara ingens, ubi justæ œtatis’ mactantur victimæ; nam ad auream illam arum non nisi lactentes mactare pecudes fus est. In majore ara vero adolent etiam singulis

nuois Chaldæi mille thuris talents, que unipare festos dies haie deo agunt. État autem illa adhucCLIO. ætate in eadem templo statua61 soiida ex aura, duodecim cubitorum: quam ego quidem non vidi, refera autem quæ a Chaldœis narrantur. Huic statuæ insidiatus Darius, Hystaspis filins, non tamen ausus est eam enferre z Xerxes vero abstslit, occisosacerdote, qui, ut statnum loco moveret, conatus era’t prohibere. Atque ita quidem exomatum illud templum crut: exstant Vera in eadem camphre etiam privata dansria. 184. Babylonis hujus quum multi alii fuerant Reges, qui et urbem: et temple exornarunt, quorum in Assyriamm rerum Historia-faciam mentionem: tum in his etiam dans mulieres. Harum illa, que: prior’ regnavit, posteriorem quinque generationibus antecessit, cui nomenl fait Semiramis; quæ aggeres per planifiem excitavit spectatu di- gnos, quum antes fluvius per universum campum salîtes esset resta- goure. 185. Altera, quæ post banc regnavit, nomine Nitocris, quæ . priori fait intelligentior, partim monuments reliquit, quæ comme- morabo; partim, quum Medorum imperium amplum videret, nec agent; quietem, quad et alia multa oppida ab illis capta essent, et in bis Ninus, præmunivit se advenus illos quam maxime potuit. Pri- mum quidem Euphratem fluvium, qui Babylonem perdait, quum’ antes recto cursu fluxisset, hune illa, fossis superne ductis, ita tor-. tuosum reddidit, ut ter in sua cursu ad quempiam Assyriœ vicum perveniat. Ardericca vici nomen est, ad quem ita Euphrates ac- cedit. Et nunc, qui ab hoc nostro mari Babylonem proficîscuntur, quum Euphrate fluvio versus illam descendant, ter ad eumdem vicum accedunt, et quidem tribus deinceps diebus. Hoc tale ab illa effectum est. Præterea aggerem ad utramque fluvii ripam adgessit miratu dignum, quum latitudinis caussa, tum altitudinis. Longe vero supra Babylonem alveum efl’odit recipiendo lacui, non- nibil deflectens a flumine; et in altitudinem quidem ubique fadit asque dum aqua scaturiret, in amplitudinem vero circuitum alvei fecit quadringentarum et viginti stadiorum: terrain autem ex Tous egestam insumsit in aggeres juxta ripsm fluvii jaciendos. Tum, absoluto eifodiendi labore, advectis iapidibus, tatum alveum cira cumcirca crepidine munivit. Duo autem ista opera fecit, flumen tortuosum, et ex eifosso slveo lacunam, hoc consilio, ut lentior flue. ret flumen, multis flexibus fracto illius impetu, utque flexuoss fieret navigatio, sut, si navibus vellent exscendere hastes, exciperet illos longus circa lacunam anfractus. Ah ea autem parte terræ Baby- laniæ fecit hæc Nitocris, qua crut ex Medis introitus et iter brevis- s’imum; ne Medi sese ingerentes, res ipsius specularentur. 186. Bas igitur munitiones illa ex profonde sibi circumdedit : quibus tale quoddam corollarium, slteri instituto veluti medium in-

6? HERODOTI HISTOR. I. terponens, adjecit. Quum in duas regiones divisa urbi esset, quæ mm medium fluvius obtînebat; superiorum regum ætate, quoties ex une regione in alteram vellet aliquis transite, navigio crut transeundum. Quod quum, ut equidem existimo, esset molestum, il]; haie rei providit. Ut enim alveum stagna recipiendo efl’odit, simul aliud hoc monumentum ejusdem operis reliquit. Lapides cæden- doseuravit permagnos: qui postquam fuere parati, efl’ossusque locus fuit quem dixi, in hune ipsum efl’ossum locum cursum omnem flaminis avertit; qui locus ut implebatur, ita vetus fluminis alveus Àexsic« n cabatur. Igitur pet id tempus partial fluvii labîa, quais per urbem decurrit, ac descensus qui ex minoribus portis ad.flumen ducunt, coctis lateribus eadem modo, quo munis structus erat, exœdificavit z partim, in media fere .mfbe, ex lapidibus, quos exscindi jusserat, pontem ædificavit, ferra et plumbo lapides vinciens. E0 super ponte interdiu quotidie tigna quadrata intendebantur, quibus transirent. Babylonîi; noctu veto tollebantur hæc tigna, ea causse, ne pet noctem ex altera minis regione in alteram trgnseuntes fui-ta exerce-a lient. Postquam fessa lacus fuerat factus aqua fluminis repletus. perfectusque pans fuerat; tum deinde Euphrates fluvius in pristinum aheum iterum est derivatus: atque ita, quum efi’ossus locus palusfieret, commode hoc recteque factum visum est, et- civibus pans erat exstructus. 187. Eudem regina dolumietiam quempiam machinata est hujusq modi. Super porta urbis celeberrima sepulcrum exstrui sibi- jussît. sublime, in summo ipsius. portæ.. Ei sepulcro-inscriptionem incidi curavitin banc sententiam: 81 ours EORUM, QUI POST me mans EBUNT BABxLoms, nomen INDIQUERIT, APERIAT 110c suum. ÇRUM, ET SUMAT QUANTUM vanneau excursus. A1, rus: ADMO- mm INDIGUERIT, unau: non APERIAT. NEC 1mm n) un PRO- rUEnrr. Hoc sepulcrum inçactum stetît, donec regnum ad Darium pervenit. Dario veto indigna res esse videbatur, hac porta non uti, et pecuniam, quæ ibi deposita esset, alque etiam ipsa invitai-et, non, . enferre. Porta hac autem non utebatur en, quod pet; illam trans- çunti cadaver capiti immineret. Igitur aperuit sepulcrum: at pecuniam quidem reperit nullam, sed cadaver, et aliam inscriptionemfi in banc senteutiam: N151 INSATIABILIS ESSES ET 11mn Lucno DIRIANS, DEFUNCTORUM LOCULOS NON APERUISSES. Hæc Sunt quæ de regione hac memorantur. 188. Ejusdcm hujus reginæ filium, Assyriæ regem, cui nomen cran Labyuetus, idem quad patri, hello peliit Cyrus. Proficiscitur- autem in bellum Rex magnus, bene instructus domo farinaceîs du bariîs et pecudibus: atque etiam aquam ex Choaspe fluvio secum vehit, qui Suisa præterfluit, ex quo solo tex bibit., Hoc ex Choaspe aquam decoctam vchcntçs in vasis argenteis quam plurimæ que:

drigæ mulîs junctæ constànter9 eum. sequunturCLIC. quocumque profi- 63 ciscitur.189. Cyrus igitur, adversus r - Babylonemi - ’ profectus,I - a ubi ad Gyn- ’dem amnem pervenit; qui fontes in Matianis habens, postquam par Dardanenses perfluit, in alium fluvium Tigrin sese exonerat, qui Opin oppidum præterfluens in Erythræum mare infunditur; hune Gyndem fluvîum, qui navibus erat trajiciendus, quum transire Cyrus conaretur; ibi tune unus e sacris equis candidis, ferox etspetulans ut crut, ingressus flumen, transite conabatur: at fluminis impetus, illum -contorquens, dernensum abripuit. Cui finvio vehementer ob banc contumeliam iratus Cyrus, minatus est, ita. tenuem illum se elfectn- rum, ut posthac mulieres etiam, ne genu quidem madefacientes, ’possint transite. Hæc-minatus, omissa ladversus Babylonem expeditione, exercitum bifariam divisit: eoque facto, intentis funibus designavit ab utraque fluminis ripa centum et octoginta fossas, quu- -quaversum dueendasi; distributumque exercitum has fosses fodere jussit. Igitur, magna bominum multitudine opus faciente, effectum v quidem est opus; verumtamen totem æstatem in eodem hoc loco

opus190. Postquam facientes Gyndæ fluvio consumsere. banc pœnam infiixit . Cyrus, ut in trecentos sexaginta canales esset diductus, altero demum adpetente vere adversus Babylonem exercitum duxit. Et Babylonii, copiis extra urbem eductis, eum exspectarunt. Ubi propius urbem accessit, prælio cum en conflixerunt Babylonii; quo piœlio superati, in urbem sunt compulsi. J am pridem vero, bene gnari non quieturum Cyrum, quum’vidissent cum cunctos pariter populos adgredi, per- imultorum annorum commeatum in urbem comportaverant. Quare hi quidem non admodum graviter ferebant obsidionem: at Cyrus ’diflicultatibus premebatur, quandoquidem multi) jam tempore circumacto nihil admodum promotæ res ejus erant. i 191. Igitur, sive quis alius ei dubitanti consilium subgessit, sive ipse quid faciendum esset intellexit, hoc facere instituit. Universo exercitu circa fiumen disposito, ab ea maxime parte qua urbem induit, partim vero etiam a tergo ubi ex urbe egreditur, prædixit mili- ’tibus, ut, quum viderint vado transiri flumen passe, tune en via urbem ingrediantur. Hoc data mandate, ipse cum inutili copiarum parte abiit, et ad lacunam contendit. Quo ut pervenit, quod Babylonio- rum regina. circa fiumen et circa paludem fecerat, idem nunc ipse Cyrus fecit. Fluvio per fossam in eum locum, qui nunc palus erat, derivato, pristinum alveum vade pervium reddidit, subsidente aqua. Quo facto Persæ, qui ad hoc ipsum ibi dispositi erant, per alveum oEuphratis fluvii, cujus aqua in tantum retrogressa erat, ut vix medium femur hominis adtingeret, per hune alveum Babylonem sunt ingressi. Quod si igitur aut ante cognovissent aut animadvertissent. Ba-

64 HERODOTI HISTOR. I. byloniiquæ Cyrus instituebat, une non passi essent Persas urbem ,intrare, neque ita misere periissent. Quippe si portulas omnes,,quæ ad fiumen pertinent, clausissent, ipsique macerias consœndissent secundum utramque fiuminis ripam ductas, veluti in nassa .captnyi illa fuerant. Nunc ex inopinato adstiterunt eis Persæ. Propter amplitudinem veto urbis, ut aiunt oppidani, postquam captas, jam erant extremæ urbis partes, qui mediam Babylonem incqlebant, non animadverterunt captas se esse; sed, quum festus farte tune ageretur dies, saltabant per id tempus et voluptatibus indulgebant, donec tandem verum resciverunt. Atque ita quidem tune primum capta est Babylon. 192. Opes autem quantæ sint Babylaniorum, quum aliis docu- 4mentîs declarabo, tum hoc. Magna Regi, præter tributs quæ ei pendu-mur, universa terra cui imperat, ad alendum ipsum et exercitum ejus, in certes partes est distributa. Jam quum in anno duodecim sint menses; pet quatuor menses alit eum Babylonica terra; .per acta reliques menses, tata reliqua Asia. Ita Assyriahæc terra itertiam pattern possidet opum totius Asiæ: et præfectura hujus re- gianis (Satrapias Persæ vacant) omnium præfecturarum longe est præstantissima; quandoquidem Tritantæchmæ, Artabazi filio, cui hic districtusa rege commissus erat, quotidie redibat artaba pecunia replets: est autem artaba mensura Persica, capiens medimnum At. ticum cum tribus chœnicibus Atticis. Equas autem ibidem tex suum in usum alebat, exceptis his qui ad belli usum erant destinati, -admissariosquidem octingentos, equas autem, quibus illi admitteban- .tur, decies sexies mille; nam siuguli mares vicenis fœminis admit- xtebantur. Canum autem Indicorum muta aiebatur multitudo, ut quatuor essent ampli vici in planitie siti, aliorum tributorum immunes,vquibus hoc injunctum erat, ut canes illos alerent. Has opes passidebat is, qui Babylani imperabat. 193. In agro Assyriaco pluit quidem aliquantulum, et hoc est ex quo radix frumenti primum capit nutrimentum: dein vero ex fluvio irrigata seges augetur, et maturescit triticum; non quad fluvius ipse, sicut in Ægypto, arva inundet, sed manibushominum et tol- rlenonibus hæc irrigantur. Est enim toto Babylonica terra fossis 4discissa: quarum fasmrum maxima, orienti hiberna obversa, navibus trajicitur; induit autem ex Euphrate in aliumfluvium Tigrin, Lad quem Ninus urbs ædificata erat. Est autem hæckregio omnium, ,quas quidem novimus. longe fertilissima ferendo cereali frumento. ,Nam alias fruges ex arboribus ne conatur quidem profane, nec ,ficum, nec vitem iprogig’nens, nec aleam. Sed cereali frumento iprogignendo’ita opportunum solum est, ut ducena plerumque red- .dat: quando vero plurimum, etiam tricena profert. Folia autem tritici atque hordei quatuor admodum digitorum latitudinem habent.

Eximilio et sentira quantæ magnitudinisCLIO. arbor. existat, i bene 65 equi- demcognitum habens, commemorare nolo; satis gnarus, eos qui Babylaniam terrain non adierunt, ne his quidem, quæ de aliis fus- menti generibus dicta sunt, fidem adhibituros. Oleo non utuntur, nisi quad e sesamo paratur. Palmas verni arbores habent, per totem planifiem plantutas: quarum plerœque frugiferæ sont, e quibus et cibum et vinum et me] parant. Has arbores colunt ficuum more, quum aliis rebus, .tum quad mascularum quas Græci vacant palmarum fructum glaudiferis palmis circumligant, quo glandem maturet Culex sese insinuans, nec decidat fluctua palmæ. Nam culices in i sua fructu generant masculæ palmas, similiter ut apud nos "caprifi-

eorumI 194:. Quodwero grossi. eorum quæ sont ’ in I illa . regione, : ’ post ipsam qui» dem urbem, maxime mihi mirabile visum est, exponere adgredior. Navigia, quibus utuntur qui secundo flamine Babylonem produit- scuntur, rotunda sunt, et ex caria confectacuncta. Scilicet in îArL meniis, qui supra Assyrios incalunt, ex sectis salicibus costasconfi; ciunt : his, fundi loco, pelles extrinsecus tectorias præteudunt, nec puppim distinguentes, nec proram in augustins centralismes, sed clypei instar rotunda fadentes snavigia. Tale navigium, mercibus impositis, totum stramine complent, et flamini permittunt defereni- dum: maxime veto dolia palmée vina onusta devehunt. Regitur autem navis duobus remis, a duobus viris, quorum alter introrsuB trahit remum, alter extrorsus pellit, uterque sans ’rectus. - ConfiÂ ciuntur autem hujusmodi navigia etiam admodum magna, iœmqua minora : et maxima quidem anus ferunt quinqua millium talentorum. In quoque navigio asinus inest vivus, in majoribus. plures. .Postquam igiturnavi Babylonem pervenerunt, mercesque distraxerunt, mm et castras navigii et stramentum venumdant; pellesvero asinis in» ponunt, basque retro agunt in Armeniam.; Nam adverso flamine navigari nullo pacto potest, propter fluminis impetum: quamfob œussam etiam non ex ligna, sed ex pellibus, canficiunt navigia. Postquam usinas agitando in Ameniam redierunt, alia navigia eodem made conficiunt. Talis igitur illis est navigiorum ratio. ’ 195. Vestimeuto autem utuntur hujusmodi: tunica ad perles .prœ misse. linea, cui aliam superinduunt tunicam laneam, tum candidam pænulam super-ne A circumjiciunt. Oalceamenta gestant sui maris, Bœuflis soucis fere similia. Camam alunt ;.mitris caput redîmiunt : toto corpare unguntur. Annulum signatorium unusquisque gestalt, et baculum arte factum: in quoque baculo superne val malumlest me factum, vel rosa, vel lilium, vel aquila, aut aliud quidpiam: nec enim illis mas est baculum absque insigni gestare. Talisigitur? illis196. Imtitutùest corporis vero utuntur cultus. hujusmodi. Ç Uno " quidem’ » hoc, ut? x

66 HERODOTI iHISTOR. I. "in feu sententia, piudentissinio; quo etiamVenetos uti, Illyfi-- hum populum, fando ’aceepi. In singulis vicis seule] quotannis, hæc fâciebant. Virgines, quotquot vira maturæ essent, congre- .gatas simul omnes,.in Imam locum deducebant: ibi eus viroruln eis-culus circumstabat. Tune præco singulas deinceps, quamque sigillatim, in media statuens venum exponebat; incipiens ab en quæ omnium pulcerrima esset: deinde, hac magna auri pretio.venum data, aliam proelamabat, quæ huic venustate formæ proxima. erat. Vendebantur autem hac conditions, ut matrimonia jungeren- tut. Igitur ex Babyloniis nuptiarum cupidis quicumque erant 10’qu .pletioces, hi licitando quisque alterum superantes emebant sibi for- mosissimas: qui vera de plebe erant, hi formæ speciem nihil cu- r’antes, pecuniam aecipiebant et virgines deformiores. Nam præco, postquam speciosissimarum virginum peregerat venditianem, mm veto deformissimam excitabat, au! si qua illamm. manca esset, et banc proclamabat quis vellet, accepta minimo auri pondere, in matrimonium ducere; et, qui minima se contentum fore declarasset, ei hæc tradebatur. Aurum autem conficiebatur a formosiaribus virginibus: atque ita formasiores elocabant deformes et mancas. Nemini autem licitum erat, filiam suum cui ipse vellet in matrimonium dure: neque absque fidejussore domum ducere virginem em- un: licebat; sed data præde spondere quisque tenebatur, in matri- moniaux se. cum atique .acceplurum, et sic domum abduèene secum liccbat: si sibi mutuo non convenissent, lege centum erat ut pecuniam acceptam sponsus repræsentaret. Licitum veto etiam erat homini, qui ex alia vina adfuisset, aliquem ex virginibus, si quam venet, sibi .emere. Hoc igitur pulcerrimum institutum apud eos olim valebat. At nunc quidem non amplius est in usu. Sed recens aliud quiddam invenerunt, ne injuria adficerentur filiæ aut in aliam civitatem abducerentur : ex qua capta urbe malis premi cheperunt, I resqne eorum perditæ sunt, quilibet homo de plebe, inopia victus labarum, filins suas ad quæstum corpore faciendum adigit. . i . .. 197.. Alio, post istud, prudenti instituto utuntur hocce. .Ægratos t in forum publicum exportant; medicis enim non utuntur: ibi accedunt ad ægrotum, eique de curanda marbo consulunt, si quis vel eadem morbc," quoille, olim laboravit, aut alium vidit laborantem. Adeuntes igitur consulunt huic en suadentque, quibustquisque re- , mediis adhibitis vel ipse morbum evaserat, vel alium vidit evasie. Silentio vero præterire ægratum nemini licet, quin cum interroga- verit quonam morbo laboret. V . 198. Mortuas ruelle condunt. Luctus funebres, Ægyptiis similes. Quoties .cum uxore concubuit vit-Babylonius, incenso thuri adsidet, et ex alia parte idem facit mulier: tum, ubi illucescit, lavantur ambo; nullum’enim vas tangunt priusquam se abluerint. Idem institutum Arabes sequuntur.

199. Est autem aliud institutum- turpùn’mum, quo Babylonii utile-4 tur, bujusmodi. Quamlibet indigenamCLlO. mulierem oportet, 67 in Ye-i neris templo sedentem, seine] in vite cum peregrinoxiro consuetup dinem habere. Multæ igitur, dedignantes aliis se immisceremnlis l eribus, quippe divitiis superbientes, plaustris vectæ in camaris stant ad templum, et’ingens illas famularum numerussequitur. Plerieque p autem hoc modo faciunt. In septo Veneri consecrato sedent corna ’funiculi modo torta caput redimitæ maliens numero multæ :4 aïe enim adveniunt, aliæ abeunt. . Sunt autem pet medias mulieres wtransitus viarum ad lineam qnaquaversumvdirccti, quibus, transam- -tes viri seligunt quas volant. Ibi postquam couedit mulîer, non .prius domum shit, quam peregrinorum quispiam, pecunia in sinuai conjecta, cum en extra faunin concubuit. Qui pecuniam ei projicit, ris compellare eam bis verbis debet : " Mylitta deum, ut tihi ailait, . -precor.” Mylitta autem Venerem vacant Assyrii. Pecunia ver. quantulacumque fuerit, nefns est mulieri eam rejicere; fit enim sacra ,pecunia. Seqnitur igitur cum qui primas pecuniam projetait, nec venim ullum repudiaL. Postquam vero cum illa rem habuit, dealn testata se religioni illius satisfecisse, domum shit: ab coque tempore, quantumcumque ait quad ei ofi’eras, frustra cris. Quæ igitur speciosa sont forma et statura, eœ cita redeunt: quæ vero deformes. multum manent temporis,priusquam legi passim satisfaeere ; marnent enim nonnullæ ad tres et quatuor aunas. Obtinet autem alicubi

etiam200. Sed in de institutisCypro Babyloniorum simile instituturn.hæc hactenus. Sunt nautem t inter illos .tres familias sive tribus, quæ nulla ra alia, nisi piscibua vescuntnr. Has illi postquam ceperunt, siceant ad solem, deinde tali morio parant. In martarium conjeetos, et pistillis contusos, per sindonem tamquam cribro incemunt. Tum, qui bis vesci cupit, val tamquam mazam subigit, val coquit veluti panera. 1 201. Jam Cyrum, hoc etiam subacto populo, incessit cupide - -Massagetas sub potestatem suam redigendi. Populus bic et magana ’dicitur esse et validus, habitus versus orientem trans Araxen flu- v’vium, ex adverso Issedonum. Aiuntque etiam nonnulli, esse Scy-

I thicum202. Amas autem hune ab aliis major,populum. ab aliis minor lesse v perhibetur Istro: esse autem in illa aiunt insolas frequentes, Lesbi fera ma- sgnitudine. In his habitasse homines, qui æstate radicibus voscantur cujusque generis, quas e terra efi’odiunt; fruges autem arborum, .quns matures reporiunt, in cibum seponunt, eisque vescantur per ibiemem. ’ Repertas autem ab his etiam esse alias arbores, hujus- ’modi tractus ferentes, quos catervatim congressi, accensoqnaigni circumsedentes, in ignem conjiciant, tutu lolîacientes "fructum in. igue ardentem, odore iuebrientur, pariade atque Grœci vina: majore .

68 HERODOTI HISTOR. I. veto copia injecto fructu, magis inebriari; denique ad laitandum surgerè, et ad canendum progredi. Talem his esse vitæ rationem narrant. s Finit autem Araxes ex Matianis, indidem "atque Gyndes ille quem in trecentos sexaginta fosses Cyrus diduxit. Erumpit autem ex quadraginta- orificiis, quæ omnia, uno excepta, in paludes et lacunas’exeuntg, quibus in paludibus habitue. aiunt-homines, nudis piscibus vescentes, et pro vestimento pellibus uœntes phoen- œuin. Unus ille, quem dixi, alveorum Amis nullo aimante impedimento in Caspium mare influit. Exsistit autem Caspium marc seorsim par se, et cum relique mari non miscetur. Nain et totutn qudGrœci navigant mare, et quod est extra. columnes, quad A- A tianticuin vocatur, et Erythræum, hæc omnia unum sunt mare et

"203.. Caspium autem aliud est, ab i110 disjunctum; longitudinèm habens navigationis dierum quiudecim, navi remis agitata; latitu- . . dinem, ubi latissime patet, octo dierum. Et ei quidem parti hujus maris quæ ad Occidentem spectat, Caucasus mons prætenditur, moritium omnium et amplissimus et altissimus. Populos enim multos et multipliois generis in se comprehendit Caucasus; qui ut plurimum fructibus ’sylvestriinn arbOrum arbustorumque vitam sustentant. ’In his aiunt’esse arbores, folia hujusmodi ferentes, quibus contritis, admixta aqua, varias in vestimentis figuras pingant; eus,- que figuras non eluî, sed cum reliqua lama senescère, tales manentes, quales initie intextæ fuissent. Concubitùm autemhorum bominum inzpropntulo fieri aiunt; veluti pecùdum. * ’ 4 -204- Occidentalem igitur plagam hujus maris, quad Caspium vocatur, Caucasusnmons includit: versus aurora’m veto et orientem idem, excipit planifies, immenses amplitudinis prospectü : cujus impies pla’nitîei baud minimal!) .partem tenebant hi Massagetæ, quos Cyrus hello adgredi ingenti studio parabat.’ Fuerunt autem multæ res magnifique, quæ ad hoc bellum illum excitaverant atque stimu- laverant. Primum quidem, ipsius ortus, quo fiebat ut aliquid amplius quam hominem se esse exiszimaret : tum vero felicitas, qua in «bellis un! eut; nain, quocumque arma sua Cyrus direxisset,tnullo pacte fieri poteràt ut es gens vim illius eEugeret. 265.» Brutes tempestatevMassagetarum regnum penes fœminam, quam mortuus rez viduam reliqueràt: Tomyris regina! nomen fuit. -Hnnc,Cyrus, misait legatis, volait sibi (ut aiebat) despondere, cupiens in, matrimonio habere. At Tomyris intelligens, non se, sed regnuin nmbiri Massagetarum, aditu illi interdixit. Post hæc Cyrus, utudolo res. non sucoessit, exercitu ad Araxem ducto, aperto hello Massagetasndortœ est, fluvium pontibus jungens, quibus traduce- set ïcopias, et tunes in navigiis ædificans, quibus pars copiarum trapueherotur; -

206. Qui dmn his rebus occupatur,CLIO. mittit ad cum wTomyris 69 caduceatorem, qui reginæ verbis hæc Cyro diceret: tt O rex Medorum. desine urgere quæ tu urges: ’nec enim nosti an tuo commodo sit fiiturum ut hæc perficiantur. His veto omissis, regna in tais, et patere ut nos videas regnare apud bos quibus imperamus. Noles minem mais monitis uti; immo quidlibet potins, quam quietem agere, voles. ind si ergo vehementer cupis pugnæ discrimen cum-Mas- sagetis expetiri; age, omissolabore quem jungendo flumini impen- dis, ingredere nostmm terrain, nos intérim triumdierum itinere a flutio reoedemus. Sin maluerisnos in veau-am recipere, tu similiter fac." His auditis Cyrus, convocatis Persarum primatibus, rem in medimn proposait, una cum eis deiibernturus quidnam faceret. r Quorum murum sententiæ in hoc consentiebant, ut illum juberent Tomyrin ejusque exercitum in suam reginnem recipere. . 207. At consilio quum interesset Crœsus Lydus, banc ille sententiam improbans, contrariam proposuit,his usus verbis : C 0 Rex, jam alias tibi .professus sum, quoniam me Deus tibi in menus tradi’dit, si quem videra casum domui tuœ impendere, pro viribus me illum aversurumL Que mihi acciderant tristia; documenta mihi fuere. Quod si immortalis existimns esse, et exercitui imperare immortali, nil opus fuerit me meam tibi sententiam declarare. Sin et .te hominem esse intelligis, et hominibus imperare; illudprimurn cogita, orbem quemdam esse rerum humanarum, qui dam convertitur, non sinit eosdem semper esse felices. Juin igitur ego dere proposita’contra, quam hi, sentio. Si enim hostos voluerimusin nostrsm reciperefterram, hOc tibi in ca re periculum inest: si infe-. mordiscesseris, simul universum rognum perdes; manifestum est enim, victores Mmagetas non retro fugituros, sed in tua rogna ir- rupturos sinviceris, non tante. erit victoria, quanta si trajecto fini mine viceris Massagetas, et fugientes fueris insecutus; nam hoq idem priori oppono, victorem te continuo in medium illorum regnum ducturum exercitum. Sed, præter hæc quæ exposui, turpe est, nec ferendum, ut Gyms Cambysis filins, foeminæ cedens, pedem referat ex regione quam occupavit. Nunc ergo mihi videtur,, tra- jecbo fluvio progrediendum esse quantum illi recesserint, ac deinde operam dandam ut illos superes taii inita ratione. Sciiicet quum Massagetæ, ut equidem audio; bonarum Persicorum sint insueti, et magno’rmn vitæ commodorum expertes; hisce hominibus, cessai pal-stuque, magna pecuduin copia, ad hæc vini mericrateribus et omnis generis cibariis lai-gîter udpositis, epulum paranq dum est nostris in castris; ac deinde, relicta vilissima copiarum parte, cumreliquis versus fluvium retrogrediendum. Nisi enim ne fath sententia, illi conspecto bonarum rerum adparatu, in bas

,V 70 HERODOTI HISTOR. I. se confioient, et .nobis oblate erit magnorum ed’endorum facinorum

occasio."208. Hue quum inter se oppositæI V essent’ v sententiæ, Cyrusrepu- diata priore, Crœsi sententiam amplems est, et Tomyri prædixit, ut retro cederet ; se enim, trtyectofiumins, illiuoccursurum. Illa isi- tur retro cessit, quemadmodum prias pollicitu erat. Et Cyrus, postquam Crœsum in manus filii sui Cambysis, cui etiam regnurn reliquit, tradidisset, multisque verbis filio mandasset, ut illum in honore haberet, beneque’ei facoret, si transitas in Massagetas minus prospere cessisset; hisce datis mandatis, illos reluisit in Persiam, ipse vero cum exercitu flumen trajeoit. . . ’ , .. 209. Trujecto Araxe, prima nocteyin Massagetarum terra quie- scentî Cyro visum oblatum est tale. Visus sibi est perv somnum conspicere filiorum Hystaspis maximum natu, nias in humeris habentem, et harum altera Asiam obumbrantem, altera Europium. Erat autem Hystaspi, Arsamis filio, ex Achæmenidarum familia, filins natuI maximus Darius, juvenis tune temporis viginti maxime annorum: isque relictus erat in Perside, quippe militarem nondum habens ætatem. E somno experreetus Cyrus, de oblato visa secum cogitabat: quod quum illi magni videretur esse momenti, Hym- spen ad se vocat, remotisque arbitris ei dicit: ti Hystaspes! filins tuus deprehénsus est mihi et meo regno insidiari: id qua ratione cer- to cognoverim, tibi dicam. Mei curam gerunt dii, mihique. ante si- gnificant omnia quæ imminent. Nunc igitur proxima nocte peu: quietem vidi filiorum tuorum natu maximum alas inhumeris "habentem, earumque altéra Asiam obumbràntem, altera Europam. Quasi quum mihi oblatum sit visum, fieri prorsus nullo modo potest quin mihi illum insidiari intelligam. Quare tu ocyus retro proficiscere in Persidem, et fac, postquam rebus hie bene gestis illuo rediero, filium tuum mibisistas, ut ejus caussam cognoscam." s 210. Hæc Cyrus Dario, ratus illius filium sibi insidias struere, * dixit: et illi deus significaverat, ipsum eadem loco, ubi crut,» perin turum, regnumque ipsius.ad Darium transiturum. Hystaspes illi his verbis .respondit: " O Rex, ne ’sitis homo Persa, si quis tibi insidias est structurus! Sin’fuerit, pereat quam primum! Tibi-ne in-. sidiari, qui Persas ex servitute in libertatem vindicasti; et,.q.uum aliis fuissent subjecti, fecisti ut imperent omnibus! Quod sivero visum aliquod tibi signifient, filium meum res novas advenus te moliri, ego illum tibi tradam, ut de eo facias quodcumqne placue- . rît." Hæc postquam respondit Hystaspes, trajecto Anne in Perses profeetus est, Cyrofilium suum Darium custoditurus. , ...... 211. Cyrus ab-Araxe unius diei itinere progressus, fecitquod Crésus illum monuerat. Deinde postquam ipse, inutlli copiarum

parte in cauris rafiots, cum reliquoCLIC. exercitu, quotquot» 7l natione Persæ ermt, ad Araxem regressus est, adcurrit castra invadens Itertia pars exercitus Massagetarum. Hi ces, qui de Cyri exercitu relicti exant, repugnantes occidunt; tum, paratam conspicati epulum, superatis adversariis, ad epulandum discumbunt; denique cibo panique repleti, sopore opprimantur. Inter hæc supervenientes Persæ magnum eorum numerum interficiunt, multo veto plures vives capinnt, quum alios, tum reginæ Tomyrios filium, ducem Massagetarum, cui nomen erat Spargapises. à . - 4 ’i 212. Tum illa, cognitis quæ et exercitui et filio suo accideraut, misso ad Cyrum legato, hæc ei edixit: " Inexplebilis sanguine Cyre! ne atique efieraris ra geste, quod viteo fructu, quo repleti vos [tu insanitis, ut, postquam vinum in corpus descendit, scelestis vocibus exundetis, tali veneno deceptum filium meum superasti, non justo prælio et bellica virtute vicisti. Nunc ergo consilium, quad tibi bono anime profero, accipe. * Redde-mihi filium, et abi ex hac terra, impane ferens quod tertiam exercitus Massagetarum pattern hac contumelia adfecisti. Quod si hæc non feceris, Solem juro, dominum Massagetarum, cette me te, quamvis inexplebilem, san-

*guine 218. Horum satiaturam.” verborum ad se relatorum ’ . nullum- Cyrus habuit rationem. Reginœ-autem Tomyrios .filius Spargapises, pestquam remisse vi vini didicit quonam in malo esset, oravit Cyrum ut vinculis solveretur, idque ei tex indulsit. At simulatque solutus crut et manuum sueram potens, se ipse interemit: et hoc vitæ exitu ille

214. Sed Tomyris, ubi ei morem non gessit Cyrus, contractis usasomnibus copiis, prælioest. cum ille conflixit.i Hoc prælium, quotquot a barbarie hominibus prælia commissa sunt, equidem existimo omnium fuisse acerrimum;-rem enim tali modo gestam esse acçepi. Primum ex aliquo spatio distantes, teia invicem conjecisse; dein, absumtis telis, concurrisse, et hastis oonflixisse gladiisque; atque diutius ita consertis manibus pugnasse, neutris fugam capessere volentibus. Ad extremum verosuperiores Massagetæ discesserunt. Igitur maxima pars Persici exercitus eadem in loco est interemta, et ipse Cyrus obiit, postquam annos regnasset undetriginta. Tarn Tomyris, sacco sanguine repleto humano, Cyri cadaver inter cæso- rum Persarum stragem jussit perquiri: repertique caput in .sacco suspendit, Dior, in saccum demisit,] mortuo his verbis insultans: " Tu me vivum, tuique victricem, perdidisti, qui filium meum dole cepisti: te veto ego, sicuti minata sum, sanguine satiabo." Quod igitur ad vitæfinem Cyri spectat, malta quidem alia diversaquc narrantur, sed ista mihi maxime verisimiiis visa erat narratio. 215. Utuntur Massagetæ et vestimento et vitæ ratione simili

72 HERODOTI’HISTOR. I. Scytharum. * Ex equis pognant, et pedites: hem utroque- germe valent. Et area et hastis utuntur, bipennesqae gestare consuerunt. l Ali omnia auro utuntur eut ære. Ad bastas, ad sagittarum cuspi- des, ad bipennes non nisi œre utuntur; ad capitis ornatum, et ad cinguIa circum lumbos et circa axillas, euro. Similiter equis circa pectus æneos circumponunt thoraces: babenarum autem ornatum et frenos et phaleras ex euro habent. Argento veto et ferra nihil utuntur ; nec enim in eorum terra metalla hæc reperiuntnr, sed æris et auri immense copia. , .216; Institutis utuntur hisce. Uxorem quidem duxit anusquis- que; his autem in commune utuntur. Nam, quod Grœci aiunt a Scythis fieri, id non Scythæ faciant, sed Massagetæ z nempe cujuscumque mulieris cupido incessit Massagetam, cum sa, pharetra pro plaustro suspensa, impune concumbit. Terminum quidem ætatis nullum statutum habent: sed quando quis admodum ætate provectus est, convenientes propinqui. mactant eum, et alias simul cum eo peèudes, coctistpre camibus lente epulantur. Et hæc eis sors felicissima habetur. Qui vero morbo obiit, cum non comedunt, sed terra coudant; miserum reputantes quod eo non pervenit ut immolaretur. Sementem nullum faciunt,.sed pecoribns victitant, et piscibus, quos ingenti copia Araxes fluvius illis suppeditat: lacte pro potu utuntur. Deorum unum Solem colunt, cui equos immolant, Lex autem et ratio hujus sacrificii hæc est, deorum pernicissimo tribuunt pernicissirnum martalium.

FINIS LIBRI PRIMI.

H E R O D O T I IHISTOBÏARUM LIBER SËCUNDUS. EUTERPE.

l. Vin foncto Cyro, regnnm suscepit (huasses, Cyri filins et . Cassandànæ, Phamaspis filiæ; quæ quum antes fate esset-Rideau; ingenti luctn Cam Cyrus état prosequutus, et aliis omnibus, quibus imperaba’t, luctu sainW: prosequi præceperat. Hujus igitur mulieris et Cyri filins Cambyses, quum louas et Æolenses pro servis a patte acceptis haberet, advenus Ægyptam expeditionem suscepit, quum alios ad id bellum fiieiendum ducens, quibus imperabat, tum nimirum et Græcos qui ipsius’potèstati eraut subjecti. i 2. Æcïr’rrf, priusquat’n apud cos regnum obtinuisset Psammiti- chus, trafiqua-simas me omnium bominum esse exiàtimaverant. Post: quam vero Psammiticlius, regnum adeptus, volait coguoscere, qui: nain ifuerint primi et antiquissimi, ab ille tempore Phrygas sese ’ priores arbitrantnr, se autem reliquis omnibus. i Psammitichus auteur, quum Éperquisitibne institua nullum exituni hujus quæstionis, oflaefiiiessent priori bominum, pdtuisset reperire, tale quiddan’i est, machinatus. Duo pueras recens autos ex humilie sortis parentibus pastori, qui cos apud greges tali mode aleret; Præcepit ut’ nemô’coram illis vocem ullum ederet, sed jacerent in solitaria casa mais, et justis temporibus capta: ad eos adducerentur : ubi lacte expiai fluent, alia omnia pastor ageret; *Hæc fecit præcepitqué . Psammitichus, cupiens cognoscere, quamnam post obscuros infanl tout infinis primera voccm essentiedituri. Atque id etiam factum est. Nam postquam par duos continues aunas mandata eisec’ütud en! passer; apefiériti januam intrantique adlaiientes embu pueraiî bécu emmenant, manuêque porrigebant. Quod pastor primuml audiens, tachât : sed, quum crebrius adeunti puerosque curanti idem verbum repetèretur, ita demain significavit hem, ejusque’ jussu pueras in-conspeeturn ejusprodnxit. Quod ubi ipse etiam Psammitichüs cognovit, sciscitatus est, quinam bominumlhoc vocal matassent; sans eo indigitarent: et sciscitando comperit, apud Phrygas ëo’voésbulo paner» significari. ’Ita Ægyptii, ex se doctti argumento,Phry’gîbus- concesseœ, me iilm se untiquiorcs. Il

74 s HERODOT] HISTOR. n. 3. Ita quidem rem actam esse, ex Vulcani sacerdotibus Memphi L audivi. Græci vero et alia narrant vana malta, et in his, mulierum linguas exscidisse Psammitichum, bisque [dulieribus pueros illos tradidisse nutriendos. De puerorum igitur illorum nutritione mihi ista narrata sunt. Sed et alia [ad Ægyptiorum antiquitajmi pertinentia] ’ Memphi audiv’i, cum Vulcani sacerdotibus sermones miscens. Atque earumdem nempe rerum caussa Thebas etiam et Heliopolim me contuli, scire cupiens, an illorum narrationes conveniant cum his quæ Memphi narrantur. Heliopolitæ enim dicantur ex omnibus Ægyptiis peritissimi antiquitatis. Quæ igitur audivi ad res divinas spectantia, ea non est mihi animas in publicumredere, exceptis deorum nominibus, existimans omnes [in Ægypto] bomines idem de his nasse; quæcumque vero de illis rebus commemoravero, eorum nonnisi a narrationis ratione coactus faciam mentionem. Î 4. Quod ad res humanas spectat, hæc illi secum consentientes dixerunt. Primes bominum omnium Ægyptior armant invertisse, duodecim partes succedentium invicem temporum pet illum distri- buentes. Hæc autem illos ex astris iuvenisse aiebant. Agunt autem, annum Ægyptii tante prudentius, ut equidem arbitrer, quam Græci s,- quod Græci tertio quoque anno, vicissitudinis temporum causse, iptercalarem. mensem coguntur adjicere ; Ægyptii vero duodeçim menses tricenorum dierum agentes, singulis annis. quinque dies ex-, tra numerum adjiciunt,.atque ita illis circumactus vicissitudinum an- niversariarum circulas eadem semper tempore redit, Ad hæc duodecim deoruIn numine Ægyptios primes aiebant instituisse, et ab illis, Græcos accepisse : aras item et imagines et templa diis primes cos-Z dem tribuisse, et figuras lapidibus imcalpsisse. Et horum plu-raque re ipsa demonstrabant itase habere.’ Regmme autem in Ægyptio, ex bominum numero, primum dixereMehem. a. Hoc regnante totam Ægyptum, excepta Thebano districtu, paludem fuisse; ettunctemg poris nihil ex aqua eminuisse eorum, quæ nunc ,sunt infra Mœridem lacum, ad quem est ex mari navigatio adverso flamine septem,

,- 5. lit reste quidem hoc,»quod,ad terram spectat, dixisse mihi Nisi dierum.sont. Etenim cuilibet, qui, etiam. .si nonantei 4 audiverit, v 4tamen oculis suis hanç terrain adspexerit, si morio non promus-destituas fuerit intelligentia, manifestum est, Ægyptum banc, quam Grqci agai- lms adeunt, adquisilam Ægyptiis terrant essart dans»; aqua etiam eorum, quæ supra lamie lacum site saut ad triumdieruni navigatio- mm, eumdem esse rationna: quamquam de hoc tracta, nihilampliua

taleV Est illi enim narraverunt. nahua hujus regipnis, - v que - ,-Ægyptus ’ . , mater, Primum quidem, navi çam petens, .quando unius etiam. diei cursu adliac abliueris a terra, si bolidem dimiseris, liraum extrahes, et in.

undecim orgyis cris :lquodEUTERPE. quidem ostendit, in tamtam - progredi 75 telluris profusionem. Ü , - . : » - .- - . .. : 6. Ipsius autem Ægypü longitude secundum mare est sexaginta acharnerai», quatenus quidem nos Ægyptum definimus, ut arPiin- thinete sinu pertineat asque ad Serbonidem lacum, ad quem Casias mons porrigitur: ab hoc igitur lacu sunt sexaginta schqeni. ’ Nain qui haadmaltum terræ- pOSsident hommes, hi eam orgyisgrnetiun- tu" qui paqu plus, stadiis :- qui multum possident, parasangis; qui valde amplam ragionem, hi schœnis eam metiuntur. Valet autem Para-muge triginta stadia: schænua vero unusquisque (quæ Ægyptia est mensura) sexaginta stadia. Ita Ægypti longitudo ’secundum mare ter mille sexcentorum fuerit stadiorum. I ï e 7. Inde versus. interiora, ueque ’Heliopolin, in latitudinem patet Egyptus, tata plana est, equis irrigua, limosa. Est autem iter a mari Heliopolin adscendenti par fare longitudine viæ ei, quæ Atha- nis a duodecim deorum ara Pisam ducit ad Olympii Jovis templum. Exîguum quiddam interesse reperiet, si quis computav’erit, quin se: qualis sit longitudo atriusqueitineris ; baud amplius quam quindecim stadia: nam via Atllenis Pisam est mille quingentorum stadiorum, minus quindecim; a mari autem Heliopolim plenus hic numerus est. 8. Ab Heliopoli superiora petenti angusta Ægyptus est: nam ab altera parte mons Arabiæ prætenditur, a septemtrione versus meridiem et austrum excurrens, semper in altius tendens ad Erythræumï quad vocatur mare; quo in monte lapicidinæ surit, unde Memphin ductisuntllapides ad exstruendas pyramides. Hoc loco desinenst mons flectitursin. eam quam dixi partem. Que vero est maxima ejus longitudo, duorum mensium itineris esse accepi ab orienti ver-’ sus occidentem; et extrema quidem illius, orientem spectantia, thuris esse feracia. Hæc igitur hujus [gémis ratio est. Ab altera Ægypti parte, Libyam versus, alias mons prætenditur saxeus, in quo pyramides exstructæ saut, arena obvolutus, pari modo porrectus: atque ea pars Arabici montis quæ ad meridiem tendit. Ab Helio-: poli igitur non multum in latitudinem patet regio quæ Ægyptus esse oensetur, sed-ad quatuor dierum adverse flamine navigationem an-* guets Ægyptus est. Est autem regio, inter duos quos dixi monte» interjecta, campestris; cujus latitudo, ubi minima, ducentorum admodum stadiorum esse, baud amplius, mihi visa est, ab Arabica monte ad Libycum; exinde vero rursus fit latior Ægyptus. Hæc figiturest hujus regionis nature. ’ I I l » 9. Est vero Heliopoli Thebas naviganti iter novem dierum: stadia I sunt autemquater mille octingenta et sexaginta: schœni enim numerantur octoginta et unus.. Hæc stadia si inter se componentur, t quum latitudinem secundum mare porrectam jam supra dixerim esse trium milliumsexeentorum stadiorum, quænam sit longitude a mari t

76 HERODOTI HISTOR. Il. peut): (riesling-suez Thebas asque. nunc declarsbo: est nempe stadiorum sexies mille centum et viginti. Thebis autem usque Ele- phantinen sunt mille et octingenta stadia. i - « 10. Hujus igituif quam dixi regionis plurima pars, quemdmodum et nanarunt sacerdotes, et mihi ipsi visum crut, adquisîtn Ægyptiis terra est. Etepim, quodinter prædictos montes supra Memphin gîtas inteyjectum est, id mihi visum crat’olim sinus maris fuisse, quedmadmodum en quæ circa Ilium sunt et Teuthmniap, et quæ . çirca Ephesurn et Mieandri campum, si licet pana, conferre cum plaignis: nain neuter eorum fluviorum, quorum ex proluvie hæc loca çuata Sunt, ne cum uno quidem ex Nili ostiis, quæ numero quinque saut, magnitudinem si spèctes, meretur comparari. Sunt veto etiam qui fluvii, magnitudine cum Nilo neutiquam conferendi, qui tamen tes maximas efliciunt: quorum ego nomina edere possum, quum gliorum, tum maxime Acheloi; qui Acarnaniam perfluens, ibique in mare se exonerans, Echinadum jam dimidiamq pattern ex insulis fecit

11. Est autem in Arabia, baud procul ab Ægypto, maris sinus,- continentçm.ex Rubro quad vocatur mari in terrain pertinens, 4 ita longus et angustus, uti dicturus sum. Longitudo navigationis, si ab intima sinus gecessu proficisèaris navi remis agitata, donec in mare apertum parvenez-is, tante. est ut dies in en consumantur quadraginta: latitudo çutem, ubi Iatissimus sinus, dimidii uniusidiei navigatio. Obtinet autem in i110 quotidie fiuxus maris et refluxus. Alium igitur similem fare huic sinum olim Ægyptum fuisse existimo, e septentrionali mari varans Æthippijam, infiuentem, sicut Arabius [de quo me dicturum esse professjus sum,] ex australi mari Syriam versus tendît; umbo propemodulu sibi invicem recessus sucs perforantes, exiguo terne spatio interjecto. Quod si igitur Nilus in hunc Arabium sinum voluerit alveum suum avertere, quid impedit quo minus hic sinus intra. viginti annorum minis. ingesta lima compleamr? Ego quidem arbitror, etiam intis decem millia annorum posse compleri. Cut- îgitur intra temporis spatium, quad ante meum autem éflluxit, sinus multo etiam major quam hic non potuerit compleri a fluvio tain in-.

gente. . 12. Itaque tamque hæc, quæ de validaÆgypto retuli, P etù his qui en referunt cxedo, et ipse pet me ita se habere existimo; quum et prominere in mare videaxn Ægyptum ultra regionem utrimque adjacentem, et conchylia videam reperiri in montibus, et salauginem ubique eŒo-I rçscere, ita uttab en etiam ’pyrarnidps corrodantur, et cum solummodo montem, qui supra Memphin est, ariens: obtectum : adhæc nec finitimæ regioni Arabica similem Ægyptum videmus, nec Libycæ, nec vero etiam Syrincæ; (nam Arabiæ pattern secundum mare porrectam Syrii teneut;) sed nigram terrain aulne çpnfrsqtanuntpotQ.

hum et proluviem ex Æthiopiasunnas. a fluvio delatam : contra, 77 Libye solum videmus rubicundum et areuasiarem, Arabiæ veto et Syriæ mugis argiiiosum petrosumque. ’ * r 13. Magnum veto etiam mihi dacumentum hoc memnrarunt sa- ceniotes, ex quo de hujus terras natura possit judicsri z scilicet tee gratuite Mœri, quando fluvius ad acta saltem cubitos auctus erat, irrigabat Ægyptum quæ infra. Memphin est: a Mœridis autem obitu asque rad id tempus, quo ego hoc e sacerdotibus audivi, nandum diluèrent nuai nangenti. Nunc veto, nisi ad sedecim, aut ad quindecim minimum, cubitos augeatur, in terrain non exundat. Vi- denturque mihi ex Ægyptiis hi, qui infra Mœridem lacum quumialig 1008. tu!!! Delta quad vocatur, incolunt, si pro eadem partiaire peu- latimexaltabitur terra, et magisque augebitur; [sire parias, nisi simultfluvius pari ratione mugis magisque augebitur ;] videntur, inquam, mihi Ægyptii, quum terram eorum non amplius inundnre Nilus patuerit, tune pet omne reiiquum ævum idem passuri esse, quad ipsi aiebant Græcos aiiquauda passurosi Nam quum audissent, universaux Græcorum termm pluvian irrigari, non fluviis, quemadmoo dum Ægyptus; dixerunt, ti fore ut Græci aliquando, magna spe &ustrati, misere esuriant.” Quad verbum ea valebat, tt si quanda ipsis deus noluerit piuere, sed siccitatem immittere ; faine pressum iri Græcos; neeenim aliud illis esse refugiurn unde aquam petant, nisi a- MJ soloEt hoc quidem, Java.” ad Græcos spectans, v recte ’ dixere Ægyptii. Age vero, ipsorum etiam Ægyptiorum quænam canditio sit, dicam. Si acciderit, quad paula ante dixi, ut regio infra Memphin situ. (huai; est ,enim quæ’augetur) eadem ratione, que præterito tempore, in ahitudinem augeatur, quid aliud eveniet, nisi ut fume premantu: Ægyptii regionem illam incolentes P quandoquidem nec pluvia ir- rigabitur illorum terra, nec fluvius patent ana inuudare. Nain profecto nunc quidem hi, præ aliis haminibus cunctis, et præ reliquis Ægyptiis, minima labore fiuctum e terra percipiunt: qui neque entra sulcos findendo, nec terram fadiendo molestiam barbent, nec opus ullum faciunt eorum, quibus alii omnes hamines circa segetem multo cum labare occupantur : sed, postquam fluvius sponte accedens ana inundavit, et irrigata rursus reiiquit, semen quisque in muni suum spargit, tutu sues in illud immittit; deinde; cancuicato ssuibus-semine, mimis tempus exspectat : denique, postquam par sues [sive potins, par haves] frumentum protrivit, in: illud domum15,. Quad si igitur.comportst. Ionum de Ægypto . " sequi’ vellernus sententinm, qui Delta solum aiunt me Ægyptm, quam secundum mare a Persei quæ montas specula usque ad Pelusiaca Tarichea. porrigi dicunt! qua surit quadraginta sahœni ; a mari veto versus mediterranea pers

7.8 HÉRODDTI HISTOR. Il. tinere Ægyptum aiuntusque ad Cercasorum oppidum, ad quad sein; ditu; Nilus, partim Pelusium versus fluens, parfin! Canobum; reliquos autem omnes Ægypti tractus, alios Libyæ esse aiunt, allOS’ Arabiæ: hac, inquarn, ratione uterida demanstrare possemus, nul- i lam olim terram habuisse Ægyptios; quandoquidem Delta hoc, ut ipsi adfirmant Ægyptii, utque mihi videtur, adluta terra est, et a (verbo ut dicam) nuper enata. Quod si igitur nulla’ olim- fuit ÆQPtiorum terra, quas tandem nugas egerunt, primas se bominum fuisse existimantes? Nec veto oportebat eas experimentum facere in) puèrulis, quemnam sermonern primum essent emiuri. Ego veto existimo, Ægyptios non simul cum Delta, quad Iones vacant, ofiginem cepisse, quin potins semper exstitisse, ex quo bominum exstitlt genus; postquam veto proluvioneaueta fait eorum terra, multos quidem eorum in pristinis sedibus mansisse, alios veto paule- tim versusinferiora descendisse. Olim igitur Thebais, Ægyptus nomiâ nabatur; cujus est circuitus sexies mille centum et viginti stadiorum. 16. Quod si igitur nos recta de his statuimus, Iones non recte de Ægypto sentiunt. Sin vers est Ionum sententia, demanstrabo equidem, Græcos et ipsos Iones nescire computare numeros. Nain Quum tres esse dicant universæ terræ partes, Europarn, Asiam, et Libyam; oportebat sane his quartera adnumerare, Delta Ægyptia-’ cum ; si quidem (ut iidem hi aiunt) nec Asiæ illud est, nec- Libya: Nain, secundum banc utique rationem, non Nilus est qui Asiam a. Libya disterminat : sed, quum circa apicem hujus Delta-in dues partes frangatur Nilus, consequens est ut inter Asiam et Libyarn medium.

Delta17. Sed Ionum sitinterjectum. omittamus opinionem: nos veto de I his. . ita - sans t tuimus. Ægyptum- dicimus esse universam banc regionem ab. Égyptiis habitatam, quemadmodum Cilieiam quæ a Ciliclbus, et Assyriam quæiab Assyriis. Limitem vero qui Asiam a Libya dis- terminet, rectam si sequamur rationem, nullum alium novimns, nisi Ægyptiorum fines. Sin ea ratione utamur, quam Grœci sequuntur, statuemus Ægyptum universaux, initium sumentem a Catadupis et. Elephantine oppido, in dues seeari partes, et utrumque nomen par- ticipare: alteram enim ejus partem Africæ esse, alteram Asiæ. Ni- lus enim, postquam ad Catadupa "Ægyptum primum intravit, media!!!- illam dividens fiuit in mare. Usque ad Cercasorum igitur oppidum» non nisi uno alveo finit: ab hoc vera oppida tres in vies scinditur, quarum unaiorientern versus tendit, quad Pclzm’um ostium voçatur ; altera via occidentem versus tendens, Canobicum nominatur estime Quœ autem Nili via recta progreditur, hæc est : postquam e superi- are regibne delatus, ad apicem illius Delta pervenit, inde medium Delta scindens in mare undas suas exonerat,.nec minimum aquarum. portionem, nec minime notabilem, huic viæ tribuens : quæ Sebennyliî,

EUTERPE. i Ü 79 au»: ostiùm vocatur. Suntvero etiam duo alia astis a Sebennytico diremta, et perse in mare exeuntia, quorum alterum Sailicum, alterum nominatur. Mendesc’um.. Bolbitinum veto astium et Bucolicmn,. non native. sunt ostia, sed manu elfossa. . a 18. Confirmatur autem mes sententia, tamtam esse Ægyptum quantam ego ratione demonstravi, efl’ato etiam quad Ammonis oraculum edidit; quad efl’atum ego tum domum cognovi, postquam imam de Ægypto sententiam mecum jam constitutam babueram. Scilicet Mareæ .oppidi-et Apidis incalæ, quorum ager Libyæ est confinis, ipsi sese Libyes existimantes esse, non Ægyptios"; quum ægre ferrent cærimonias sacrorumtquæ in Ægypta observantur, cuperentque non prohiberi esu boum fœminarurn; ad Ammonem miserunt, dicentes, fit sibi nihil cum Ægyptiis esse commune; habitare enim extra Delta, nec sibi cum illis convenire, postulateque ut sibi liceat omni genere carnium vesci." Hoc veto eos deus vetuit facere, dicens, tt Ægyptum esse banc terram quam Nilus ira riget: et Ægyptias esse bas, qui infra Elepbantinen-habitantes, et hoc fluvio bibunt.” Hoc illis oraculum editum est. l ’ :19. Inundat autem Nilus, ubijustum augmentum cepit, non modo Delta, verum etiam eas regiones, quæ vel Libyæ dicantur esse, vel Arabiæ, et quidem alicubi ad bidui utrimque viam, alibi etiam mm

plius,De naturaautem alibi hgusfluaii minus. nec a isacerdotibus, V i "J necI v ab aliaA quos quam discere quidquam potui. (hipidus autem eram ex illis cogna: scere, sur Nilus descendat augmentant capim inde a solstitio miso ad centum dies, dein, empletoferc nommera dicrum, retro calait, diamanta paulatimaquœ copia .; ita ut constanter pet totem biemem brevis sit, donec redeat æstivum solstitium. De his igitur nihil quidquam potui camper-ire ab Ægyptiis, quum ex eis quasi-stem; quamnam vim habeat Nilus quad naturascontraria esset atque reliqui fluvîi. I Hæc igitur, quæ dixi, cognoscere cnpiens, sciscitatus sum, tum vero etiam, aux unus omnium fluviorum nullas elllantes auras prix,

’. 20. Græcorum veto nannulli, insignes esse cupie’ntes sapientiæ pimmine, beret. triplîces’vias expliçandæ . fluvii ’ hujus. natures» inierunt: que; rum viarum dans ne commernorare quidem operæ pretium duca, nisi quad nude signifiasse ces vola. Nempe earum altera-ait, venta: claies fiacre ut augeatur flumcn, prohibentes Nilum quo minus in mare influait. At sæpius accidisse novimus, ut noniflarent etesîæ, et idem tamen fecerit Nilus. Ad hæc, si etesiæ in causse essent. apor- teret ut. etiam fluviis, qui adversus etesias fluunt, idem quad Nilo accident; atque en etiam mugis, quo minores sunt illi, adeoque cursum baisent debiliorem. Sunt autem in Syrie multi fluvii, sans item in Libya, quibus nihil tale accidit quale Nilo. x

80 , HERODOTI [HISTOR. Il. 21. Alma via inscitior est quidem, quam. prædicta, sed (ilbât dicam) mirabilior sait enim, sa id facere Nilum, quad ab Oceana flua! ; Oceanum autem totem circumfluere terrain. I 22. sJam tertia illarum viarum, quum maxime specioaa 3503 MINE me omnium a vero aberrat. Nam et hæc nihil dicit, 41mm: sur. e quuçfacta nivefiucre Nilum : quem quidem novimus, priusquam ln Ægyptum intret, ex Libya per mediamI fluera Æthiopîam. am). igitur pacta e nive fluet, qui e calidissimis lacis finit in frigidiora 3 Ac saut sana permulta, ex quibus homo, qui quidem indican Ide talibusI-rebus valet, colligat, nullo modo probabile esse ut e ulve Nilus fluet. Primum quidem et maximum dacumentum exhibent venti, qui ex illis lacis calidi perflant. Deinde hoc, quad constante! illa regio absque imbribus et abaque glacie est: postquam autem prix desidit, omnino necesse est ut intra quinque dies pillait: quitte. si ningeret in illis regidnibus, plueret etiam. ’Tertium documenta!!! Sunt homme, ab œstu nigri : tum quad milviret hirundines non des sinunt istis perennes esse; grues vero, hiemem Scytbicæ tersæ fil! gientes, in hæc lace tamquam inhiberas Confugium. Quasi si ergo ningeret, vel quantulumcumque, in hac regiane par quam fiuit et ubi initium capit N ilus, nihil horum esset futurum; quemadmoduni ne;

23. Qui vera de Oceano dixit, is quum rem, de quawquæritu’r, in cessitasabscurum rejeeerit, refutari nonarguit. meretur. Ego enimfiwium 4. Occa- . mon nullum navi: Homerum ver-a, sut alium ex antiquiaribus poetis; puto’invenisse nomen, et in paesin introduxisse. v 2 24. J am quad si, imprabatis sententiis quæ ab aliis surit propasitæ; nunc meam de rebus tain occultis debeo declarare, dicam qua de gaussa fieri mihi videatur, ut æstate Nilus argentan Hiberno 18m5 pore sol, a priera cursu pet hiemes depulsus, pet superiora transit. Ita breviæimis verbis res tata declarata est: cui enim région! proximus est hic dans, et supra quam ille transit, eam consentaneum est maxime sitire et sqnœ inopiam parti, adeoque maxime essiecari fluviorum scaturigines quæ sunt in ea regione. r 25; Ut veto pluribus verbis rem dedai’em,*i1a se habet. Sol, par superiora Libyæ transisse, facit hocce’: quum in illis lacis commuter. serenus sit set, quumque calida sit ipse regio, nec venti frigidi; pas sa loua transiens sol facitidem, quad. aéstate moere consuevit, quanda per- medium eœlum transit. Sailicet attrshit ad se squaw, aima-t ctamque in superiora loca dispellit, quam suscipientes vend dissipant basque liquefaciunt; ex quo consequitur, ut verni, ex illa ragions (lames, notas et africus, omnium ventarum maxime sint pludii. Via detur autem mihi sol ne omnem quidem Nili quam, quam quatannis attrahit, scraper demlttere, sed partem etiam cireurs se ratinera. . Mitescente vero hieme, redit sol in medium. cœlum, et ab sa inde

tempare pariter ex omnibusEUTERPE. fluminibus aquam attralrit. i Ante 8! id tempus igitur, quum. multaide cœla aqua fluviis misceatur, quippe imbribus perfusa terra, torrentibusque excayata, grandes illi fluant-Q . æstste Vera, cessantibus imbribus, et sole aqnam fluviorurn attra- bente, fluant tenues. Quare consentaneum est, ut. Nilus, quum imbribus non augeatur, aqua vero ejus a sole attrshatur, per hiemem malta tenuiar fluat quam æstate: æstate enim pariter atque alias omnes aquæ attrahitur, hieme vero salas hoc patitur. Ita equidem mihi persuasi, solem esse hujus rei caussam. A ’ i 26. Est autem, fit mes fert opinio, idem sol etiam caussa, quæ ut aer ibi siccus sit giflait, omnia qua transitiexurens’ : unde fit, ut superiora Libyæ perpetuo æstu premantur. Quod si permutatetur statio plagarum cœli; si in en parte, qua nunc stat boreas et hiems, foret notus et meridies; contra, ubi nunc notus, ibi boreas stareti: hæc si ita haberent, sol ab hieme et bores. e media cœla depulsus, transitai-us esset superiora Europæ, quemadmodum nunc superiora Libyæ. Quod si ergo par Europam omnem transiret, existimo cum Istro flumini idem esse facturum quad nunc Nilo facit. ’ 27. De aura vera, quad ex Nilo non perflat, hæc est men senten- tis nulle modo esse consentaneum, ut e dalidis lacis aura perflet:

aura28. Sed anime sint hæc uti frigidasunt, utque a aliquaprincipio fuerunt. spirat. Fontes lvera v Nili nemo neque Ægyptiorum, nec Libyum, nec Grœcorum, qui- .buscum ego sermones miscui, se scire professus est, nisi in Ægy- pto, in Sai oppido, scribe rerum pretiasaruin quæ Minervæ conse- cratæ sunt. At isr ludere mihi visas est, dicens adcurate se nasse. Djxit autem bac mode: tt Esse duos montes, cacu’minibus in acutum desinentibus, inter Syenen T hebaidis oppidum et inter Elephantinen sitos; quorum alter Cropbi, alter Mophi nominetur. E media horum montium fluere Nili fontes, fundumnullum habentes ;, et dimidium quidem aquarum versus Ægyptum et septemtrionem fluere, alterum- dimidium versus Æthiopiam et ineridiein. Quad autem fundo caresnt hi fontes, id experirnento cognovisse,” aiebat, b Psammiticbum Ægypti regem ;i etenim f unem eo loci demisisse, malta millia argy- srum. continentem, neque ad fundum pervenissef Ita scribe ille, si mode vers sunt, quæ dixit, declaravit, (ut equidem intelligo pro- ’pter validas quasdam gui-gîtes et squarum repercussianem, quippe quæ mantibus illidantur, dessoudera in fundum non potuisse demis-i sain .. balidem. 29. Ex alia vero nemine quidquam aliud patui comperire. Sed alia, quæ ad "pensa". Ægyptum spectant, quoad longissime porrigitur, perquirenda cognavi; quum usque ad Elephantinen appidum ipse spectator accesserim, ulteriora rata auditu acceperim. Ah JElepbaMiflÇ appido superiora petonti acclivis locus est. E0 igitur a M ’

se HERÔDOTI. HISTOR. 11. loci navi utrimque, veluti bave, adligata oponet iter facere’: quod si rumpatur, fouis, retrogreditur navigium, vi finminis abreptum. Est autem ille locus, quatuor diemm navigatio; et tortuosus ibi Nilus est, quemadmodum Mæanderp: schœni autem sunt duodecim, pet quos isto modunavigate oportet. Inde in planum pervenis campum, in que insulam Nilus circumfluit, cui nomen est Ta- cùompso. Jan] regionem supra Elephantinen sitam, etiinsulæ, quam dixi, dimidiam putain, Æthiopes ineolunt; alteram insulæ partem Ægyptii. Insulœ contiguus est lacus ingens, circum quem nomades incolunt Æthiopes: hune lacum ubi pernavigaveris, rursus in alveum Nili’pervenies, qui in hune lacum perdait. Inde progredienà, secundum fiumen iter facies quadraginta dierum : eminent enim ex Nilo scopuli aeuti, frequentiaque saxa sunt, pet quæ navigue non licet. Hoc tracta intra quadraginta dies peragrato, rursus aliud navigium consœndes, et post dierum duodecim navigationem ad magnum pervenies oppidum, cui nomen Meme ; quad oppidum dicitur se metropolis reliquorum Æthiopum. In hoc ex diis omnibus - unum J ovem colunt et Bacchum : estque ibi J avis oraculum constîs tutum. Beilum hi Æthiopes faciunt, quando Deus illos pet oraculum jussit; et quo ille jubet, eo bellum inferunt. 30. Ah hoc oppido navi profeetus, eodem temporis spatio, que ex Elephantine ad men-opalin pervenisti Æthiopum, ad Animales [id est, Transfugas] pervenies. Automolis his nomen est Annuel; ,- quod vocabuldm nostro sermone signifient Regi a sinistra manu suintes. Erant autem hi Ægyptii, en: beilatomm ordine, numero ducentavquadraginta millia, qui ad Æthiopes defecerant hac de mussa. Regnante Psammitieho præsidia constituta erant Ægy- ptiorum, adversus iÆthiopns, in Elephantine oppido; adversus Ara- bes veto et Syros aliud præsidium Daphnis Peiusiacis; rursusque aliud Mareæ, adversus’Libyam. Et men etiam mate adhuc eadem mode se habent Persarum præsidia atquel olim sub Psammiticho eunt: nain et Elephantinæp in præsidio sunt Persæ, et Daphnis. Jam Ægyptiis, qui tune Elephantinen tribus confinais Iannis præ-. sidio tenuerant, nemo advenit qui eis in præsidium suceederet : itague hi, re deliberata, Communi consilio omnes a»Psammaticho descic mentes, ad Æthiopas transierunt. au re cognitaLPsammitichus illos persecutus est : adsecutusque multis verbis orayit obtestatusque’est, patrios ne deserezent deos, et libems, atque uxores. Cui unum ex- his, pudenda ostendentem, respondisse ferImt, ubi hæc essent, ibi- non dcfore ipsi; liberoa, nec «tous. Hi postquam in Æthiopiam pervenere, tradideruntse reg-i Æthiopiæ : qui illos ita remuneratus est.- Erat illi cum nonnuilis Æthiopum eontentio: jussit igitur, ut hou nedibus suis pellerent, et eorum terrain habituent. ha, Ægyptiis intra Æthiopum fines receptis, mitiores faetirsunt Æthiopes, mores vÆgyptiacos edocti. ’ -

Ad quatuor, igitur samare. mensium navigationem vi’amque a cdgriitusisa r est Nilus, ultra cum cursum quem per Ægyptum confioit. Etenim diemm summum colligendo, reperies, tot insumendos esse menses, Si quis ab Elephantine ad bos Automolos voluerit proficisci. Finit autem Nilus a vespera et salis oecasu. Quæ vero ultra sunt, nome novit: est enim deserta terra ob solis fervorem. 32. .Verumtamen hæcce audivi ex hominibus nonnullis Cyrenæis, qui se dicebant ad Ammonis venisso oraculum, ibique sermones mi- scuisse cum Etearcho, rege Ammoniorùm. Tum forte, ex’aliis sermod nibus ineidisse se, aiebant, in confabulationem de Nilo, cujus fontes neminî sint cogniti: et dixisse Etearchum, i9 venisse ad se olim homines Nasamonas :” (est autem hie ,Libycus p6pulus,- Syrtin in- coleus, et terras tractum a Syni orientem-versus baud -ita magnum.) " bos Nasamonas, ubi ex eis quœsisset au aliquid amplius haberent quæ de desertis dicerent Libyæfnarrasse, Puisse apud se dynes staruln quorumdam filios petulantes ;.qui, postquam virilem au tigissent ætatem, quum alia euriosius machinati sint, tum veto quinque e "sue numero sorte designaveriut, solltudines :Africæ lustraturos, operamque daturas, ut, aliquld amplius viderent quam hi qui eus quam longissime impuissant.” (Nom Libyæ’ totum tractum secundum mare boreale porrectum, ab Ægypto inde usque ad Soloentem promontorium, ubi desinit Africa, Libyes incolunt, et multi quidem Libycl populi, præter en partes que: Græci atque Phœnices obtineut. Quæ vero supra oram maritime!!! site sunt, et Supra eorum bominum ditionem quorum sedes ueque ad mare perl- titrent; superiora ista Libyæ a feris habitantur: supra veto. tractum feris refertum, areau est. arida promus et aqua eareus terra, denique omnino deserta.) t’ Juvenes igitur illos, ab æqualihus suis emissos, aqua et eibariis bene instruetos, primum tenamnperagrmerhabiw tam: eaque trajeeta,’pervenisse-in eamque feria referm; tum a: hoc transisse in desertam, iter occidentem versus fadentes. Pools quam multum terres areuosæ compluribus diebus permeassent, conspexisse tandem aliquando arbores, laccessisseqne et fructum arborum guettasse. Gustantibus vero supervenisse boulines pal-vos,mG notes modica stature, qui cos prehensos abduxissent: sermonna veto illorum n0n intellexisse Nasamonas, nec illos sermonem ipsorum. Ab bis ig-itur abductos esse par maximas paludes, casque prætergressos pervenisse in Oppidum, in qua sanctus fuisse his, qui illos abduxerant, sutura æquales, nigros autem colore. Ad oppidum illud fluere Rumen urgeas: fluere autem ab occidents versus orientaux, in coque reperiri crocodiles." i - . i n 33. Haetenus igitur-a me exposita" sit Ammonii Etearchiî narræ tio: hoc unùm adjiciam, dixisse eum, tt rediisse illos Nassmeuas, ut quidem narraverunt Cyrenæi; et boulines illos, ad quos pervers-

84 assoner! HISTOR. u. sent, præstigiatores esse omnes.” Jam verafluvium illum præter- fluentem et Etearchus conjectabat esse Nilum, arque etiam ratio îta suadet. Fluit enim ex Libya Nilus, mediam illam secum; et (ut ego conjicio, ex manifestis de his quæ minus cognita sunt conjecturam capiens) parallelum Istro cursum habet. Nam Ister fluvius, a Celtis et Pyrene oppido initium sumens, mediam periluit scindit- que Europam. Habitant autem Celtes extra Herculis columnas, finitimique sont Cynesiorum, qui sont extremus populus versus occidentem eorumrqui Europam inceluut. Desînit autem Ister, totem Europam emensus, in mare influens Ponti Euxini, ubi Istriam habi- tsut celoui Milesiorum. 34. Ister igitur, quum per habitatam fluat terrain, multis humilii- bus hotus est. Nili autem fontes docere nemo nos potest, quoniam non habitats desertaque est Libya, quam perflult. De ejus cursu vero, quoad longissime eum eognoscere percunctando p’otui, dietutn est. Exit autem Nilus in Ægyptum: sita est autem Ægyptus ex adverse maxime montante Cilieiæ, unde ad Sinepen oppidum ad Pontum Euxinum via recta est expedite hemini quinque dierum: Sinope autem est ex adverse Istri, quais in mare induit. [ta Nilum quidem, qui totam Libyamipercurrit, æqualem censeo Istro.’ Sed de Nilo hæc dicta suflieiant. 35. Progredior nunc, longiorem deÆeïr’ro narrationemt exor- diens, quoniam et plures res mirabiles habet, et apera exhibet me- merabiliora, quam alia quælibet regio: qua de causse copiosius de ce exponam. Ægyptii, quemadmadum apud ces cœlum diversum est, et fluvii nature longe diEert ab aliorum natura fluviarum, sic et ipsi plerisque omnibus in rebus mores sequuntur et instante aliis hominibus contrai-in Apufld ces mulieres forum frequentant et mer- èantur; viriautem, demi sedentes, telam texunt. Texunt autem alii homines, tramant superne adigentes, Ægyptii informe. Onera viri capîtibus ferunt; fœminœ sub humeris. Minguut fœminæ, re- ctæ stantes; inti, residentes. Alvum exenerant intra dames; cibum vero capiunt extra, in viis publiois: dicentes, que turpia quidem sint, sed necessaria, sa in occulte facienda ,- quæ sera non tamia, in aperto. il Fœmina nulle sacerdotio fungitur, nec dei ullius, nec deæ: viri sacerdotes surit tain dearum omnium, quam deorum. Nu- trire parentes non tenentur filii, nisi ultra id faciant: filiæ’vero, îetiam si nolint, legs tenentur. . 36. Deorum sacerdotes aliis in terris comam aiunt; in Ægypto tondentur. Apud alios hommes institutum est, ut in propinquorum I funeribus tondeant capot: Ægyptii, mortuo aliquo suorum, capil- 105 et barbam augeri sinunt, antes tonsi. Alii homines seorsim ab animalibus vitam egunt: Ægyptii une cum animalibus degunt. Alii tritice et bordeo vescuntur :i apud Ægyptios, qui hisce vitamsusten;

z I

EUTERPE. ’ 85 un, ei id’maxiino probro est; ex olyra vero panem et alia farinacea parant, quam nonnulli un»: ’vacant. Farinam Ægyptii pedibus subigunt, lutum veto manibus; manibus item stercus tellunt. Pu- denda alii homines sinunt Inti nature sunt, nisi qui ab his didicere; Ægyptii sa circumeidunt. Vestes vir quiiibet binas habet ; fœmina imam. Veiorum annules et fanes alii extrinseeus adligant, Ægyptii intrin’seem. Literarum elementa seribunt. et calculis computant, ’Græci a sinistra parte ad dextram promoventes manum: .Ægyptii . a dextre ad sinistram; atque id facientes, dextrorsum se scribere dictant, Græcos autem ad sinistram. Utuntur autem duplici genre scripturæ ; quorum alterum mm». vocatur, alterum populum. 37. Religion quum sint. supra modum, et mugis quam alii omnes hommes, ritîbus utuntur hujusmodi. Ex æneis bibunt peculis, caque quotidie aperose eluuut exterguntque; non bio, nec vero ille; sed ad unum omnes. Vestimenta gestant linos, semper recens iota; hac anime quam. maxime curant. Pudenda autem eircumcidunt munditiei causse; maluntque mundi esse, quam decori.- Saumon: tertio quoque die totum raduut corpus, ne aut pediculus aut aliud quid sordidum illis insit, dum diis oŒeia præstant. Vestem sacerdotes nonnisi lineam gestant, et calceamenta ex papyro; aliamve- stem, aut alia caleeamenta gestare, non est illis lieitum. Bis quotidie’làvantur frigida,’ et bis unaquaque noete. Denique alias observant cœrimenias, verbe ut dicam, infinitum .Fruuntur vero etiam cemmadis baud paucis. Nihil enim suarum rerum vel esu deteruut se! consumuut: sed adpanuntur illissquotidie sacri cibi coati, et mais bovinœ et anserinæ copia quædam baud exigus: etiamqno vinum viteum eisdem præbetur. Piscibus autem vesci nefas illis est. * Fabas nulles atique semnt Æ’gyptii, et, si quæ nascuntur, bas nec credos mauducant,’ nec cectis vescuntur: sacerdotes veto ne adspi- cere quidem sas I sustinent, immundum’eue legumen existimantes. Non est autem Ionique deo sacerdos unes; sed pintes, quorum nous ’ est princeps sacerdos: qui si moritur, ei suscedit filins. 38. Boves mares Epapho sacres esse æstimant; et-hac de causse. in hune modem ces explorant. Si vel unnm pilum nigrum in bave conspîcit is qui expient, hune non censet se mundum. Est autem sacerdas ad id constitutus, qui et recto stante bave, et resupinata, s etvlingua ejus exserta, inquirat en mundus ait respectu præscripta- rem signerum, quæ ego alibi’exponam. Inspicitque ille etiam caudæ piles, au habeat illos bos secundum naturam eonstitutos. Quod si his omnibus rebusimundus. bas est, tum ’netat illum sacerdos papyro cornibus eircumvoluto, deinde inlita terra signatoria annulum inpri- mit; atqueita bos abducitur :- non signatum autem immolanti, ca.- pitis pœna dicta est. Hic est ritus, que exploratur victima. ; «39. Sucnficium autem tali mode instituitur. Postquam justa nota signatus bos ad arum adductus est, ad quam persgitur sacrificium,

86 HERODOTI HISTOR. Il. pyram’aéceiidimt. Deinde super ara vinum adversus victimam libaht, invocatoque deo illam mactant, mactstæque capot abscindunt. Tutu corpus quidem pecudis excoriant; capiti veto illi multa mala impred centur, coque facto, qui forum venale habent, et quorum in appido Græei cum ipsis habitant, hi caput illud in forum ferimt vendant- que; quibus veto non adsunt Græci, hi illud in fluvium abjiciunta Imprecantur autem capitibus, hæc verba pronunciantes: ’t Si quid mali eut nabis sacrificantibus aut univers’æ imminet Ægypto, illud in hoc caput vertito !” Quod igitur ad capita mactatarum victimac’ rom adtinet, et ad vinum super eas eEusum, Ægyptiiiomnes, omnibus in sacrificiis, eisdem ritibus perinde utuntur: atque inde fit, ut pallias animantis capite quisquam Ægyptius vescatur. , 4’ I 40. Exenteratio autem victimæ et crematio, pro diversis sacris, diverse est. Quam igitur maximum deum censent esse. cui item maximum agnat festum, haie [que rite fiat exenteratio et matie] dicam.- Pastquam excoriarunt bovem, peractis preeibus, totam inferiorem alvum eximunt, viseera vero et adipem in corpore relins quant: pedes rare amputant, et extremam com, masque, et cenicem. His factis, reliquum havis corpusimplent partibus mana. dis, melle, uva passa, ficis, thure, myrrha, aliisque aromatibus. Tarn ita repletum ineendunt, oleum largiter infundentes. Prins- quam autem id sacrum faciant, jejunium agnat. Dam ardet victima, plangunt omnes: denique, phageudi fine facto, epulum adpe-u nant41. Mundes ex igitur victimarum baves mares et vitales reliquiis. immolant Ægyptîi a i omnes : fœminas vera immelare nefas est, sed sacras illæ sont Isidi. Est enim Isidis image muliebris, bubulis instructa omnibus; quemadmodum le pingitur a Græcis: et baves fœminas cuncti perinde celant Ægyptii pecudum omnium longe maxime. Quapropter nec rit Ægyptius, ueque mulier, Grœcum virum osculabitur, autcultro hominis Græci ont v’eru aut alia utetur; et ne mundi quidem havis. parnem, quæ Græcp cultra disseeta fixent, gambit. Mamies veto bores bec mode sepeliunt. Fœminas quidem in fluvium cenjiciuntr mares autem defediunt quique in suis suburbiis, ita ut alternai cornu pas etiam utrmiique emineat e terra signi causais, Putrefacte cadaq rare, quando statutum adest tempus, venit in unumquodque oppie dum navi: ex Prosepitide quæ vocatur insula, quæ in Delta est, novem schœnos in circuitu habens. In hac igitur Prosopitide insola quum alia insunt oppida malta, tum illud e que naves circummittun- tut boum assa ablaturæ, cui nomen Atarbechis; in qua est templum Veneri sacrum. Ex hoc igitur oppide multilhomines, alii in alia oppida, cireumrebuntur, qui ossu illa efi’odiunt, et abducta sepeiiunt unum in locum cuneta. Eodem veto mode, atque baves, sepeliunt- etiam alia pecera mortua: est enim etiam de his itailege centum g nain ne hæc quidem mutant. l

4-2.. Jan! quicumque templumEUTERPE. habent Jovi Thebauo sacrum, . si sut gui præfeçturam incolunt Thebanam, hi omnes oribuiahstinent, cas plus veto immolant. Nec enim omnes Ægyptii eosdem perinde deus calant, exceptis Iside et Osiride, quem esse Bacchum aiunt: bos enim ’pariter eolunt omnes. Qui vero templum habent Mendeti sacrum, aut qui ex Mendesia sont præfectura, hi capris abstinent, oves vers immolant. Thebani igitur, et quicumque alii, horum sacra sequentes, avibus abstinent, bac de causes legem illam sibi consti. tutam dicant. " Cupivisse Herculem utique eonspicere Jovem, hune autem ab illa eonspici noluisse. Ad extremum, quum assidue ragua ret Hercules, hac inventa usum esse Jovem: excoriasse arietem, tum abseissum arietis caput sibi prætendentem, et vellere ejus indutum, ita se ei ostendisse.” Inde Jovis imaginem faeiunt Ægyptîi arietina facie; et ab Ægyptiis hoc accepere Ammonii, qui saut Ægyptiorum Æthiopumque colonia, et sermaue utuntur ex utrisque mixte. Videturque mihi ipsum etiam nomen Ammoniorum indideus originem cepissé; nam Jovem Ægyptii Ammoun vacant. Thebani igitur arietes non mutant : sed sacras eus istam 0b caussam habent. Verumtamen une die quotannis, in Jovis faste, unum arietem cæ- dunt; cujus detraeto vellere, similiter induunt Jovis simulacrum, deinde aliud simulacrum Herculis ad illud adducunt: coque facto omnes, qui circa templum sunt, plangunt hircum, et deinde sacra in loculo cum sepeliunt. 43. Ad Herculem vero quad spectat, hune sermonem audivi, esse sans en duodecim deorum samare, De altero veto Hercule, quem Græci norunt, nusquam in Ægypto comperire quidquam potui. Ac sans, nomen Herculis non a Græcis accepisse Ægypties, sed Græq ces potins ab Ægyptiis, et Græcorum eus ipsos qui Amphitryonis filionomen Herculis imposuerunt; hoc, inquam, ita esse, quum alia inuits documenta habeo, tum vero et hoc, quad hujus Herculis pas rentes ambo, Amphitryo et Alcmena, origine Ægyptii fuere, et quad Ægyptii nec Neptuni nomen, nec Diescurorum, se nasse aiunt, neque hi dii ab illis in reliquorum deorum numerum sunt relati. At-. qui si a Græcis ullius dei nomen accepissent, harem baud minime, imam vel maxime, memoriam eraut» conservaturi; quandoquidem jam tunc navigationibus utebantur, arque etiam Græcorum nonnulli mare exercebant; quare existimo equidem, et non temere persuasum habeo, harem deorum domina magis etiam, quam Herculis, ad Ægyptiorum notitiam fuisse perventura. At est Ægyptiis antiquus aliquis dans Hercules: nam, ut ipsi dicunt, septemdecim millia annorum ueque ad Amasidis regnum efliuxerant, postquam ex mimis acte diis exstiterunt illi duodecim, quorum in numero Herculem peanut. si. Q-ua. de re cupiens certius aliquid, undecumque possem, cage

88 HERODOTI HISTOR. Il. noecere, Tyrum etiam navigavi in Phœnieiain, quum audiviésem esse ibi bHerculis templum præcipua religione cultum: conspexique id templum, quum aliis multis donariis largiter instructum, tum du), inibi vcolumuæ erant, altera purissimo ex auro,- altera ex smarang lapide, quæ noctu eximie splendebat. Sermones autem miscens cum illius dei sacerdotibus, quæsivi ex eis quantum temporis esset ex quo id templum esset statutum. Reperi autem, ne his quidem convenire cum Græcis: dixerunt enim, simul cum Tyro condita. templum etiam illud esse constitutum ; esse autem, .ez quo condita Tyran; cit, (1111108 bic nulle et incantas. Vidivero Tyri aliud etiam Hercu- lis templum,-cognomine Thasii. Adii autem etiam .Thasum, ibique templum reperi a Phœnicibus illis exstructum, qui, quum ad quæ: nudam Europam navibus essent profecti, Thuum condideruntj. quod quidem quinque bominum generationibus prius accidit, quam in Græcia natus est Hercules, vAmphitryonis filins. Ex bactenus igitur expositis date patet, antiquum deum Herculem esse. Quare rectissime mihi videntur illi ex Græcis facere, qui bina Herculis temple constituta :habent; et alteri Herculi ut immortali, cognomiue Olympio,.sacra faciunt; alterum heroicis honoribus prosequuntur. : 45. Narrant autem .Graéci quum alia multa inconsiderate, tum et hæc fatua eorum fabula est, quam de Hercule memorant; dicentes, 4 quum in Ægyptum venisset, coronatum ab Ægyptiis veluti victimam fuisse, et cum pompa eductum, ut Jovi immolaretur: illumque initioquidem quietem egisse, deinde vero quum ad altare auspice:- rentur sacrificium, exserto robore qunctos interfecisse.” . Mihi veto. hæc dicentes Græci prorsus ignari videnturesse naturæ Ægyptio- rum, institutorumque quibus illi .utuntur.. Quibus enim nefas.est; ’pecudes mactare, exceptis oribusçet bobus maribus vitulisque, .si mundi fueriut, et anseribus; hi que pacte hominem mactarent? Præ- terea, quum unus fuerit Hercules, atque etiam tum homo, utipsL aiunt; quo pacto fieri potuit, ut multas bominum myriades occideret? Sed hæc». me hactenus hisce de rebusr dicta Dii etkHeroesrquæso,

in. 46. bonam Capras autem partem et hircos hac accipiant! de catisse non mactant 4 . Aii ex Ægyptiis, quos supra dixi. Pan in octo deorum numero habetur -*apud Mendesios: quos octo deos priores aiunt fuisse duodecim and. Pingunt autem et exsculpunt pictoreset sculptures simulacrum Panis promus ut Græci, facie caprine, et pedibus hirci: non quad cum talera esse arbitrentur; sed similem illum aliis diis existimanç. Cur autem ita pingant, non in animo mihi est. exponere. . Religion autem, calant Mendesii caprarumvomne genus, sed mugis etiam mares quam fœminas; et bos majore in honore habeut. pastel-es. [sivu et horum pastoral; majore sunt in honore.] Ex his.autem, unusest maxime, qui quando moritur, universa Mendesia præfeetura

ingenti in luctu versatur. NominaturEUTERPE. veto et hircus et Pan 89 8er- mone Ægyptiorum Mondes. Accidit autem in hac præfectura men ætate hoc prodigium-z hircus cùni muliere coiit propulsai: maque ses ad omnium bominum notitiam pervertit. a I a 47. Sacs: veto sordidum animal esse censent Ægyptii ; itaquidem, ut, si quis inter transeundum vel solis vestimentis suem tetigerit, p ad flumen abeat, et immergeas sese abluat. huque etiam subulci, a quamvis. sint indigenæ Ægyptii, soli exomnibus Ægyptiis nullum templum ingrediuutur : neque quisquam illis filiam vult elocare, nec illorum filiam ducere uxorem: sed inter se subulci filins elocant, et matrimonia inennt. Aliis igitur diis sues. immolare nefas ducunt Ægyptii: Luna: vermet Baccho nolis, eadem tempore, codera ple- nilunio. sues immolant, et carne eorum Vescuntur. Cur autem aliis in festina suibus abhorreaut,vin hoc voraces immolent, cannant hujus rei adferunt Ægyptii; quam’licet noverim, non me decet re- Sacrificantur autem sues Lunæ in hune modum.- Qui sacrum farcit", ismactata sue extremrn ejuscaudam. splenem, et amen- tum, in unum componit, omnique adipe, qui in pecudis abdomine est, obtegit, tum accenao igue Mulet. Deinde relique carne ve- k scuntur codera plenilunii die, que sacra fecerunt: alia verodie nome amplius gustaverit. Pauperes veto, ob victus tenuitatem, farinacaal fingunt sues, estque coctas oferunt. . 48. Baccho ma,- vespua quæ festum anteeedit, unusquisque suem ante jauuam ædium suarum mactat; miam vero eidem bomini, qui illi eaux vendiderst, tradit-auferendam. Reliquum vero factum Baccbo, choros si excipias, eadem promus modo agnat atque Grœci. Loco phallorum autem alio inventa utuntur; imaginibus fare cubitalibus, nervo mobilibus, quas pet vices circumferuut mulieres, nutante votetro, baud multo’minori quam reliquis!!! totum corpus. Prœcedit tibia, sequunturque- mulieres, Baccho carmina mentes. Cur autem veretrum ait majus, et hoc unum in corpore moveatur, ejus rei sacra quœdam redditur ratio. . 4&9. Jam igitur hujus sacri videtur mihi Melampus, Amytheonis filins, nouifuisse igname; sed cognitum illud babuisse. Qui enim Græcos (et-nomen et sacra Bacchi et phalli pompeux docuit, is Me- ’ lampas est. ’ Sed non totem rem recte perceptam apemit: alii an- sérin post cum docti viri nauplius illam patefeeerunt. Phallum cette. qui in Bacchi pompa circuufertur, Melampus instituit; et ab ille edocti faciunt Græ’ci quæ fadant. Ego itaque adfirmo, Mehmpo- dem, quum esset vir doctrine et ingenio præstsns, et divinandi artem Bibicomparasse, et quum alia malta, que: ex Ægypto cognoverat, tutu en quæ’ad Bacchumspectant, Græcos docuisse, pauca immu- tantem. Nec enim dicam equidem, fortuite coincidisse [sien eadem tempera chum cepisse] es quæ-in Ægypto peragtmtur huic deo, et N

90 HERODOTI HISTOR. il. quæ apud Græcos : forent enim reliquis Græcorum moribus institutisque conformia, nec recens introducta: nec vero rursus dicem, a Græcis accepisse.Ægyptios sive hoc, sive aliud ullum institutum. Accepisse autem Melampus hæc, quæ ad Bacchi cultum spectant. maxime a’Ca’dmo Tyrio mihi videtur, et ab his qui cum eo ewahœ- nicia ia-hauc terrain, quæ nunc Bœotia vocatur, adveneraut. . 50. Errinwero omnia .propemodum deorum nominaez Ægypto. in Græciar’n pervenerunt. Nam, a barbaris advenisse, perquirendo compértum habeo: pute autem, ex Ægypto maxime fuisse adlnta. Etenim si Neptuuum et Dioscuros excipias, ut. jam ante dixi, tum Junonem, Vestam, -Themitem, Charitas etiNeraidas; reliquorum deorum omnium nomina ab omni retro tempore in ’Ægypto exstitere. Dico autem quæ dicunt ipsi Ægyptii. Quorum vero deorum ignorare se nomina aiunt, his mihi videntur Pelasgi nominazimposuisse, excepta Neptuno: hujus autem dei notifia ex Libya ad Græcos pervenit: nullus enim populos, præter Libyes, Neptuni olim nomen habuit Libyes vero deum hune perpetuo coluerunt. Porro nec Heroas ullo cultu prosequuntur Ægyptii. : 5l. Ista igitur, quæ dixi, et præterea alia, de quibus dicturus sum, ab Ægyptiis acceperunt Græci. Quod veto Mercurii imagines faoiunt. erecta pudenda habentes, id non .ab Ægyptiis didicerunt ;. sed a Pelasgis acceperunt primi Græcorum omnium Athenie enses, ac deinde ab his cæteri. Nain cum Atheniensibus, qui jam tutu Hellenibus accensebautur, simul in eadem regione habitabant Pelasgi; .unde etiam ipsi cœperunt in Hellenum numero .haberi. Quisquis mysteriis Cabirorum initiatus est, quæ Samothraces celebrant,’is novit quid ait quod dico. Snmothraciam enim prius incoluerant hi Pelasgi, quincum Atheniensibus habitaverunt: et ab his Samothraces mysteria acceperunt. Igitur Mercurii imagines pu.- dendist erectis .primi Grœcorum Athenienses fecerunt, a Pelasgis edocti. Pelasgi vero ejus rei sacrum quamdam rationemi adferebant, quæ in Samothracicis mysteriis explicatur. - . 52. Sacrificia autem omnia olim peragebant Pelasgi deus precantes, ut ego. Dodonæ mihi adfirmatum cognovi: sed cognomento aut Domine nullum eorum compellabant; nec dum enim audiverant. Soluml Becs adpellabant, (êeoùç a verbo Saint, panera) en quad omnes res ordine posuissent, ac dislribuinent. Deinde veto, multo inter.- jecto tempore, -didieerunt ex Ægypto adlata aliorum’deorum nomina; Bacchi veto nomen amulto post cognoverunt. Aliquanto;post, Dodouam miseront, horum nominum causas oracalum consulentes: est enim antiquissimum Græcis oraculum hoc constitutum, ettunc temporisa nullum aliud præter hoc erat. Consulentibus igitur Do,- donæ oraculum Pelagîs, Ian rumina susciperent deorum, a barbaris adlata? datum’ est. responsum, Utèrentsr illis. Ab hoc igitur temg

pore in-sacris faciendis usiEUTERPE. sont Pelasgi minibus deorum: I 91 a Pe- lasgis sera postmodum acceperunt ea’Hellenes: 53. Uude autem exstiterit unusquisque deorum, au veto scraper fuerint omnes, tum qua ’sint specie, ignorarunt Græci, asque ad nu- perrimum diem, ut werbo diem. Hesiodumi enim et Homerum quadringentis annistlne antiquiores esse existima, non amplius. Hi sont autem qui Drorum generatianem Græcis condiderunt, et cogno- mina ac nomina diis imposuerunt, et honores artesque distribuerunt, et eorum formas delinearunt. Qui vero dicuntur bis antiquiores fuisse poetæ, bi post illos, ut equidem puto, exstiterunt. Jam quæ prias dixi, en ex are Dodonidarum sacerdotum retuli; quæ vero deinde, ad Hesiodum et Homerum spectantia, en mais verbis dico. . 54.- De .Oraculis autem, quum de illa quad apud Græcos (Dodo- aæ) est, tutu eo quad in Libya, hancce historiam narrant Ægyptii. Dixerunt mihi Jovis Thebani sacerdotes, "dons mulieres, templi ministras, Thebis olim abductas fuisse a Phœnicibus; compertum- que esse, alteram earum vepditam fuisse in Libyam, alteram in Gree- ciam: basque esse mulieres, quæ oracula illa apud prædictas populos .primum instituiesent." Qoum veto ex illis quæsissem, unde hæc, quæ adfirmant, tain adcurate liassent, respanderunt ad hæc : fimagnam curam fuisse adhibitamv ad investigandas mulieres, sed reperiri cas non potaisse; deinde vèro campertum esse id quad

; 55. Ista igitur ex Thebanis audivi sacerdotibus; Dodanæorum sera.dixissent.” propbetissæ hæc narrant: "Duas. I nigras columbas Thebis Ægyptiis avolasse, earum alteram in Libyam, alœram ad se venisse. Et banc. quidem in fago residentem, humons lingua locutam dixisse, instituendum ibi esse Jovis oraealum. Dodonæas igitur existimasse, divinitus id sibi præcipi, et continuo mandata fecisse; Illam autem columbam quæ in Libyam abierat,” dicant, ujussisse Libyas, ut Ammonis instituerent oraculum." Est autem. et hoc, Jovis oraculum. Hæc mihi dixerunt mulieres quæ apud Dodonæos sacerdotio funguntur; quarum matu. maximas ’nomeu est Promeneæ; alteri, Ilmaretæ; natu minimæ, N-icandræ. Atque his consentiebant alü Dodonæi, qui circa id templum ministrant. . 56. Quibus de rebus hæc est mes seutentia. Quod si revers Phœnices sacras mulieres abduXerunt, eammque alteram in Libyam vendiderant, alternai in Græciam; videtur mihi hæc altera in hujus temæ, quæ nunc Græcia, olim veto Pelasgia vocabatur, cum regianem veudita fuisse, quam Thesprotii incolunt; deinde veto, quum ibi serviret, sub’fago’ arbore ædem Jovi statuisse: quemad- ’ modum consentaneum est, eam quæ Thebis in Jovis templo fumu- luta esset,-eo in loco, quo nunc delata esset, memoriam illius set. sasse. Deinde, postquam Græcum addidicit sermonem, oraculuin

92 HERODÔTI’ HISTOR. Il. ibidem instituit. Probabile est etiam, dixisse eam, sororem suum in Libyam esse venditam ab eisdem Phçenicibus, a quibus et ipsa van-w

57.’ Quod autem columba: nominatæ sint a Dodonæis istæ mulieres, iddita ea re factum mihi fuisset; videtur, quad barbares fuissent-z . eo enim, vina.. illis erant vocem edere similem avibus. Post aliquod tempus autem humana voce aiunt locutam esse columbam; scilicet postquam en sermone, quem ipsi intelligebant, loqui cœpit: quoad veto barbare loquebatur, avium more souuin edere-illis visa erat. Nam quo pacte columba humana lingue loqueratur? Quodivero nigram fuisse dia cunt columbam, signifient Ægyptiam fuisse mulierem; Est autem modus, quo oracula redduntur, similis Thebis Ægyptiacis atque Dodonæ. Est vero etiam diainatip ex victime ab Ægyptiis profecta. 58. Jam Panegyrec (id est, Sacres consentes) et Pompas et Sup- plicationes primi utique ’Ægyptii instituerunt; et ab his Græci ecce. perunt.’ Cujus rei documentutn mihi hoc est, quad apud illos ab longe inde tempore instituti sunt hi ritus; apud Græcos autem nu-

59. Celebrant autem panegyres Ægyptii non sema] quotannis petsed frequentiusl. introducti. Maxime quidem et præcipho cum - studio A pauegy- . riulagunt Bubaïstin oppidum, in Dianæ honorem. - Deinde Busirin; Isidi: est enim in hoc oppido maximum Isidis templum. . Situm est autem idpoppidum in media Delta Ægyptiaco. Isis Vera Græco sermone Demeter Carte) est.- Tes-tian: panegyrin- in Sain oppidum agunt Minervse: quartam,- Heliopolin, Sali: quintam, in oppidum cui .Buto nomen, Lama: sextam,’Papremin oppidumyMarti. 60. Quæ Bubastin agitur panegyrù, tali modo instituitur. Navi- gant una viri et mnlieres, et quidem magna uu-ommque multitude in quaque navi; Par totum navigatiouis cursurn, mulierum alias croo tala pulsant, viri vera tîbiis canent: reliques mulieres virique canant, et manibus plaudunt. Quoties inter navigandum prope aliud oppidum accedunt, navi ad terrain adpulsa, talia agunt: ex muliesibus aliæ pergunt ea facereiquæ dixi ;. aliœclamantes, dicteriis incessant oppidiillius mulieres; alise tripudiant; aliæ stantes attraata veste corpora nudam. Hæc ad quodlibet oppidum juxtafluvium situa faciunt. Ubi vera’Bubastin verseront, feston: celebrant, magna sa- crifiois ofierentes: et vini vitei in illa fiesta plus absumitur, quam te. liquo toto aune. Conveniunt autem, viri et mulieres, exceptis pastis paellisque, ad s’eptingenta utique taillis, ut aiunt:lndigenæ. Hæc igitur6l. In Busiride itaveto oppido peragunt. qua rationeIIsidi festum Aagent, -and» - pre dixi. Plaugunt ibi, post peractum sacrificium, viriamnes mué lieresque, multæ admodum myriades bominum: quis ait vero quem plangunt, noies mihi est declarare. Quivera Cures natione in Ægypto

.’1EUTERPE. . ’ , i i sa habitant, hitauto etiam amplius faciunt quam cæteri, ut liantes quoquencultxis concidant; et en re produnt se peregrinoslesse, non

62. Quum in Sain oppidum solennis saérificiibaussa conveuiunt, Ægyptios.certa quadaminoéte lucemas accoudant k omnes . subi diaî circum du; mas suas. Sunt autem hæ’lucemæ vascula sale replets: et aleo; superneest ellychnium, quad per totem noctem ardet; adpellantque festons illud, Accemionem lucernarum. .Alii autem Ægyptii, qui con. veutui non intersunt, observantes noctem sacrifieii, lucarnes et ipsi accendunt: ita fit, utinon solum’ini Sai appido,tsed par totem Ægyptum lucernæ ardeant. Que vero de causse nox hæc- lumlua ita honoretur, ea de te sacra quædam ratio adfertur.’ - 63. Heliopolin et in Buto oppidum quum conveniunt, nonnisi sacrifioia peragunt :’ Papremi vero et sacrificia et alios sacras ritus celebrant, sicut alibi. Ibi veto; quando sol occasui vicions est, pauci nonnulli ex sacerdotibus circa dei simulacrum occupantur; picrique vero eorum, ligneis devis instructi, stant- in templi inL traitu ; alii vero, susceptum votum exèequentes, ad’milleibomin’es’, ex adverso stant, fuste quisque instructus. Simulacruirn autem dei, quad in parva ædieula inest lignes deaurata, tpridie ejus diei in aliam sacram ædem’ est translata. Jarn pauci illi, qui apud simulacrum reliai sunt, trahunt plaustrum quatuor rotarum, cui imposita est œdiCula et quad ei’inest ’sim’ulaeiumr isti Vera, qui in propylæa stant, bos non sinunt intrare. ’ ltaque hl, qui vota»susceperunt,ïdeo apemferentes, pugnam ineunt, illasque fustibus cædünt; fitque ibi, acrerprælium, multisque contundunturi capita; nec pauci, ut equidem arbitrer, moriuntur etiam ex vulneiibus;’quamquam adfmnan’t i

Ægyptii64a Banc autem neminem panegyrin hac interire. causse institutam v a Vesse . aiunt ” in; dig’enæ: Habitasse in illa temploimatremïMartis: -Martem« auteur, alibi educatuin, postquam ad virilem pervenit ætatem,volui55e matri in colloqnium venire: ministros autem matris, ut qui illum numquarù ante vidissent, aonsivisse enrn aecedere, sed prohibuisse î. tum illum, adductis secum ex alia oppido hominibus, male maltasse ministros’, et ad :matrem intraivisse. ln ejus rei memoriam,’hancuverberatiov me in festœMarti sacra ase’aiunt esse institutam. r A ’ 9 . Etiam banc religionem primi coluerunt Ægyptii, et nefas datant ils-temple cuire cum mafieribus’, dut a concubin: intrare in temple illotum. Alii enim fere omnes homines, exceptis Ægyptiis et Græcis, coeuïit in lacis saèris; et ab’uxoribussurgentes, templum intrant ilâoti :’ existimantes nihil inter homines et alias pecudes diferre. VS. dere se enim alias pecudes et avium varia genera coite in ipsis deorum ædibus et in lacis deo alicui consecratis: id si ingratum esset deo, pecudes non esse facturas, Talia illi præ’texentes fadant

94 . HERODOTI HISTOR. 11. ista, mihi quidem minime probata. Sed Ægyptii, quum aliis in rebus, tum nimirum et hac in parte, curiase colunt templorum reli-

.* .65. Ægyptus, quamvis sit’ Libyæconfinis, non est tamen bastât freqaens. Quæ vero in ea reperiuntur, sacræ habentur omnes : et. illarumgionem. quidem aliæ com ipsis hominibus aluntur; 4 alise non item. Quod si vero declarare’vellem, cor-deorum alicui consacratæ sunt lise quæ sacræ habentur, descenderem ad sermonem faciendum de diviuis rebus, quas expouere equidem imprimis devito: quorum si quas ego in narratione mes tetigi, necessîtate adductus-de eis son: locutus. Obtinet autem, quad ad hasce bestias spectat, institotum i hujusmadi. Constituti sont, quibus eorum alendarom, et quidem cujusquergeneris sigillatim, cura commissa est, -viri Ægyptii mulieresque ; quo in manere patri filius succedit. Præterea singuli op. pidorum incalæ vota his exsolvunt, quæ’deo ci fecerunt cui saqrata - est bestia: scilicet liberorum suorum sive totum caput, sive dimidi- I um, sut tertiamnradunt partem; deinde capillos in trutina argentum contra pendant; et, quantum fuerit capillorum pondus, tantum au genti solvunt curatrici bestiarum: illaque, pro hoc, escam bestiis concises pisces præbet; hoc enim eis alimenti genus adsignatum est, Sirquis vero harom bestiarum quampiam, occiderit, si spante id fece-. .rit, capite delictum luit ; sin invitus, muletam pendit, quantum Vina, gaverint sacerdotes. Qui vero iùin aut accipitrcm necavit, sive V09 leus, sive invitus, eum mari necesse est. . 66. Quamvis autem multæ sint bestiæ, quæ cum hominibus alun. .tnr vitamque agunt; multo etiam plures forent, nisifelibus accideret hocce. Postquam peperunt fœminæ, mon amplius accedunt ad mares : et hi, coire cum illis concupiscentes, quum non passim, tali utuntur inventa. i ’Rapiunt illarum fœtus, raptosque interficiont; nec tamen comedunt occises. Tum illæ, fœtu privatæ, et alium. deside. rentes, sic demum iterum ad mares accedunt: est enim amans pralis bestia. Quod si vero incidit incendium, mira res accidit felibus. ,Nam Ægyptii quidem, par intervalle dispositi, custodiam felium .agunt, incendium interim nihil ententes; at feles, aut sese insinuan- tes per bominum intervalla, aut superne transsilientes, in ignen’ in. siliunt: quad ubi fit, ingens luctus capit Ægyptios. Quod si ultra in dama qoadam moritur felis, omnes ædium illarum incolæ super- .cilia sala radant; apud quos vero omis mortuus fuerit, hi totem ra. ,dunt corpus et capot. 67. Abducunturaotem martin felesin sacra sepulcra, quæ in Babasti sont oppido, ubi conditæ sepeliuntur. Canet- autem mor. tuas, in sua quisque oppido sauris in conditoriis sepeliunt: et niai. liter, atqoe canes, sepeliuntor ichneumons. Mures autem arquas et (ranatres in Buto oppidum deducont : ibes veto, Mercurio sacras,

Hermapolln. Unes autem, raresEUTERPE. illos quidem in Ægypto, Iet lupus,95 qui vulpibus baud, malta sont majores, ibi sepeliunt, ubi mortui v

68. Cracodilorsm autem hæc natura est. . Per quinque menses reperiuntur.maxime hibernas nullum cibum copiant. Quadrupes i est, terrain-. pariter et aquam habitans : aval enim parit excluditqoein terra, et majoremdiei partem in sicco versatur, noctu vero in «fluvia z est. enim aqua noctu mugis calida quam serenum cœlum et ros. Om- nium vero, quæ novimus, animalium hac ex minima fit maximum. Ova enim baud multo majora sont anserinis, et exclusus fœtus pro ovi portione ; at, ubi incrementum capit, pervenit ad septemdecim cubitorum longitudinem, et ultra. Habet autem oculos porci, dentes vera magnas et exsertos, pro ratione magnitudinis corporis; Linguam natura non habet, unum ex omnibus animanübus z neque inferiorem movet maxillam, sed ex omnibus item animantibus unum est quad soperiorem maxillam admoveat inferiari. Habet autem i ungoes robustes, et cotem squammatam, quæ in tergo perrumpi non potest. In aqua quidem cæcos est, in acre vero perspicacissimus. Quum igitur in aqua degat, os intos appletum habet hirudinibus. Jam alias quidem aves et bestiæ illum fugiont: com trochile autem pacem colit, quippe qui utilem ei operam præstat : narn postquam ex aqua in terram exiit crocodilus, ibique are hiante recubat; (quad facere ille plerumque contra zephyrum consuevit,) tum trochilus in os ejus sese insinuans, birodines devant; atque ille bac-apem sibi præstita gaudens, neutiqoam lædit trochilum. A 69. Sunt’autem cracodili aliis Ægyptiis mari ,- aliis non item, sed: hi illos ut hastes persequuntur. Qui circa Thebas et Mœridis la-’ cum habitant, hi vel maxime sacras illos ducont: et horum utriquei 4 Imam maxime crocodilum alunt, manu tractari edoctum: cujus auribus inaures ex fosis lapidibus et aure inserunt, et anteriores pedes aureis ornant armillis; dameusoque cibo, quum farinaceo, tum iex victimis, eumdem pascunt, curantes ut quam laotissime vivat; denique martuum condiunt, et sacre insepulcro sepeliunt. Qui veto V circa Elepbantinen habitant, hi non mode non sacres habent croco« dilos, sed et carne eorum vescontur. Vocautur autem ab Ægyptîis, non cracodili, sed champsæ. Crocodiles enim (id est, Iacertas) loues illos nominarunt, formam illorum conferentes cum lacertis, quæ apud illos70, V mafia in rrocadilorummaceriis moitis atqueversantur. variis marlis instituitur v . z. quorum ego illum, qui maxime mihi memoratu dignus videtur, exd panam. Suistergus, pro esca huma insertum, in medium flumen dernittit venator: ipse in ripa fluminis vivum habet parcellum, quem ferit. Crocodilus, audita voce, ad ejus sonum adcurrit; in tergus vero suisincidens, illud vdeglutit; moxque» in terrain malntur:

96 HERODOTI HISTOR. Il. Postquam in terram extractus est, primum omnium oculos ejus luta obiinit venator: eo facto, facile admodum relique, administrat; si

facere. ’11. Hippàpotamijin non potuit, Papremitegpræfectura diŒculter. sacri habentur . k ;:reli- . quis veto Ægyptiis non sunt sauri. Horum natura atque species talis, est. Quadrupes animal, bisulcum, ungulis bovinis, simo naso. i » juba. equina,.dentibus.prominentibus, cauda et voce equina; magnitudine .maximi tant-i ; caria ita crasso, ut ex. arefacto cenfieiantur

72. .Gignuntur in fluvio etiam lutrin, quas sacras ducunt Ægy- politanaculahptii. Ex piscium autem universo genere sacros reputant. "l esse cum qui tepidom vocatur, et . anguillamv: quos pisces Nilo sacras esse aiunt; itemque ex avium genere vulpmseres. V r 78. Est autem etiam alia avis sacra, cui. nomen pintait: quem ego quidem. .non vidi, nisi pictum ; perraro enim Ægyptum visitat, lnonnisi ex quingentorum, ut Heliopolitæ aiunt, annorum intervalle : ’- advenit autem.tunc,.quum pater ejus obiit. Est autem, si modo pi- ctai-a recta ejusformam refen, pantins atque talis : pennatum colon diarum animas, aliarum tuber; cæterum tata avis, habita et magnitudine,;aquilæ’maxime simillima. Phœnicem hune aiunt, mihi quidem. passum credihilia marrantes, hæcce machinari : .ex Arabie proficiscentem, in Solis templum portare patrem suum, myrrhe circum- - litum, et in templo Solis sepelire. . Portare autem cum hoc ,modo: s put-imam myrrham in ovi .formam fingere tanti ’ponderis, quantum ferre ipse possit ; deinferendo illud experiri ; .factoque experimen- to,- excaviare ovutn, et patrem intus ponere, et qua parte ovi exca- vati pattern inseruit,, eau] alia myrrha oblinere: ita pondus impositi paris idem esseatque fuerat .çvi pondus : hoc denique modo cir- I Cumlitum patrem gestue cum in Solis templum. Hæc facetta avens

. 74-. ’Sunt. autem, circa Thebas sari serpentes, nihil hominibus noxii.illam kantisme magni, narrant. duebus omnibus instruoü, . . e suum-o. s me matis. H08, postquam mortui surit, in Jovis temple sepeliunt z haie enim Deo sacras esse dicum. . . 75. Estveroiu Arabie locus, ex adverse oppiài Buto maxime litas; quem locum ipse adii, quum audissem quæ de serpentibw . eolucribuç, narrantur. ù E0 ut perveni, vidi assa et spinas’serpentum, - ineffabili multitudine: erant enim spinarum ,acervi, majores a1ii,’alii minores, .a’tqüe minores, ingenti numero. Est autem locus, ubi effusæ hæ spinæ jacent, hujusmodi: ex anigustis montîbus introitus et in magnant planifiera, agi-o Ægyptio contiguamÇ Narrant igitur, ineunte vere en Arabie Ægyptum versus animiste volucres serpentes; ibcs autem aves, omni-tentes illis in faucibus hujus regionis. aditu prohibera serpentes, iliosque necare. Et banc encaisse!!!

magne in honore ab ÆgyptiisEUTERPE. haberi ibin, aiunt Arabes; et promené . l si tur etiam Ægyptii, es causes se hasce aves in honore habere. 76. Species autemibidis tous est: colore admodum nigro avis est per totum corpus, pedibus gruis, rostre quam maxime adunco, magnitudine quanta ores. Nigrarum scilicet, quæ cum serpentibus pugnant, hæc species est: sed, que ante pedes bominum magil versantur, (duo enim sont ibium genera) hæ capite et cervice toto nudœ sunt; pennæ quidem corporis albæ, sed caput et cervix et ex- I tremse alæ extremsque couda, omnia hæc nigra admodum r crura et rostrum simile alteri generi. Porto serpentum farina, quos dixi, similis et hydrarum: ales autem habent non pennatu, sed vesper- tilionis alis admodum similes. Et hæc quidem hacienus de mais bestiis dicta sunto. 77. Ad ÆGYPTIOS ipsos quod adtinet, hi qui en Ægypti partem incolunt,rquæ seminari solet, omnium bominum maxime men moriœ rerum gestarum dent operam; snntque longe omnium, cum quibus aliquam notifiait: contraxerim, etuditissinsi. V in: autem ratione utuntur tali. Singulis mensibuc pet tres continues dies purgant corpus, vomitibns et clysteribus sanitatem sectantes, sati a cibis, quos sumunt homines, oriri morborum omne genus. Sunt enim cæteroquin Ægyptii, ’post Libya, præ cœteris omnibus po; palis iobustissima valetudine, 0b cœli puna temperieln, tempesta. temque . nullis mutationibus obnoxiam. Ex mutationibus enim, i quum aliarnm rerum, tum præsertim ex Itempestatis vicissitudini- i bus, maxime-in morbos incidunt honnisses. Vescuntur autem pa- nibus, ex un. coatis, quos cyllestes nominant. Vino vulgo utuntur ex bordeo confecto,quum vites maferat regio. Pisces alios come-J dunt crudos, in sole siccatos; alios sale conditos. Ex avibus coturnices et anates et minores aviculas crudas edunt, sale quidem ante conditasi; reliquo autem vei avions genera vel piscium, exceptis his quæ. sacra habentus, partita mata comedunt, partini

78. In convivial: opulentiorum, postquam cœnure desierunt, cir- cumfertclin. aliquisin loculo . mariai. hominis. simulons»: exligno factum; pictura et opere maxime ad naturam expressum, longitudine cubitali omnino,- aut duorum cubitorum. Hoc simulacrum ostendens ille unicuique, ait v: " In hune intuens bibe et delectare; pou mortem’ . enim talis-eris." Hoc in conviviis faciunt. , 79. Patriis insfitutis ita sont dediti, ut alienum nullum minci. sont. Habent autem quum alia instituts memorabilia, tous est apud illosin usujeancnena quædum, nm, qui et in Phœniciaet in Cypro cantatur et alibi; pto diversis autem Minis nomen habet diversum,- congruit veto asque adeo idem est quem Græcitcantant, Liron» no-e minantes. Quare, ut malta alia eorum quæ in Ægypto sunt, sic et o

93 HERODÔTI HISTORJI. hoc mirabor, Linuni i made acceperint : satis vero Compartum est. ab antiquissimis temporibus hune ab illis cani solitum. Nominatur Linus Ægyptiorum lingua Montres. Dicunt vero Ægyptii, fuisse illum primi regis, qui in Ægypto regnarit, filium unicum :hnnc, ante pubertatem mortuum, lamentis his prosequi Ægyptios: et esse banc apud se primamet unicam cantilenam. s ’ 80. Etiam hoc. commune habent Ægyptii cum Græcorum non nullis, cum salis quidem Lacedæmoniis : juniores apud illos ubi obviam Veniunt senioribus, cedunt his via, ac deflectunt ; et advenientî- bus, e sedilî murgunt. Hoc veto a Græcorum omnium moribus abhorrens habent: in via publics, loco salutationis, odorant alter ral- terum, manum osque ad genua demittens. . 8L Vestibus utuntur lineis, circa crura fimbriatis, quas calasifes vouant: super his nandida gestant amicula lanea superinjecta. Nec l vero temple ingredinntur cumjlaneis amicuIis, nec his.induti sepeliuntur: nefas est enim. Qui mes congruit cum Orphicis (quæ vocautur) et Bacchicis institutis, quæ sunt eadem Ægyptiaca et Pythagorica. Nain, qui hornm sacrorum est particeps, eum nefas est in laneis vestimentis sepeliri: cujus rei sacra quædam redditur

- 82, Sunt porto alia ab Ægyptiis inventa, hæcce: mensium et diçrmn nnusquisque"ratio. cuinam etx Diis .ait consacratus ; et, quo quisque die na- tusi est, quænam’ sint hujus hominis fate futurs, quo mortis genere periturus, quodnam ejus futurum sit ingenium et natura : quibus rebus etiam Græcorum nonnulli, qui poesin tractatunt, .nsi sont. -Pro- digia etiam plura ab his’înventa sunt, quam ab aliis omnibus hominibus. Incidente enim prodigio, observant scriptoque consignant sa quæ deinde eveniunt: et, si quando postes aliud simile hnic incidit, similis enistimant eventura. - - 83. Quod ad divinations": spectat, ejus apud illos hæc ratio est. Hominum nulli ars divinandi inesse putatur, sed deorum quibusdam. Nam et Herculis in Ægypto oraculum est, et Apollînis, et Minervæ, V etDianæ, et Martis, et Jovis; denique id, quad maxime omniumvin honore habent, Latonœ oracula": in Buto oppido. Modus veto quo oduntur oracula, non’idem illis ubique est, sed diversus. 84-. Arsvnndica apud cos in hune modum distributa est, ut singu- Iomm mulierum singnli sint medici, nec plura morborum gênera unus idemque caret. Suntque apud illos medicorum plena omnia: namialii’oculorum sunt medici, capitis alii, ahi dentium, alii nisi, alii occulterum mosborum. . ’ 85’. Lama: et «l’ultime-in hune modum instituantur. Quando ex dame quadam decessit homo, cujus aliqua ratio habetur, fœminæ ex en démo omnes loto oblinunt caput sut ipsum etiam faciem, ac dein, rehcto demi cadavere, ipso: pet urbem discurrentes plangunt,

succinctæ, mammasque exserentes,EUTERPE. et cum his propinquæ i omnes. 99 Aliaque ex parte viri plangunt, et ipsi succincti. Hæc postquam feeerunt, ita demum ad condiendum Àefiierunt. A 86. Sunt autem ad hoc ipsum certi homines, qui arien: banc condimdi mortuoa exercent. r Hi, ubi illis adlntum est cadaver, ostendunt his qui illud adferunt exemplaria lignes cadaverum, pictura verum imitantia. Et præstantissimam quidem condiendi rationaux dicunt ejus esse, cujus nomen in tali te etfari nefas duce; gMon- strant veto et exemplar alterius, quæ huic ,inferior. est et minus pre- ’ dosa; denique tertiam, vilissimam. . Quibus expositis, quærunt ex illis, quonam genere parari velint cadaver. Tom hi, postquamlde mercede convenit, abeunt: et illi, suis in ædibus manentes,si præ- stantissima ratione mdienduni cadoter fuerit, rem ita peragunt. Pri- mum, incurva ferra per nares- extrahunt cerebrum; et pattern quidem cerebri ita extrahunt, partim vero infusis medicamentis. Deinde acutov lapide æthiopico’ circa ilia incidunt cadaver, et totem alvum exenterant, et parng eluunt vina palmeo,iterumque tritis aromatibus extergunt: tum trita purissima myrrha et casia aliisque odari- bus, thure excepta, alvum complent, atque completam rursus con- suunt. His ita factis, nitra condiunt, conduntque cadaver par dies septuaginta; nec enim licet diutius. - Elapsis septuaginta diebus, lavant cadaver, et totum corpus sectis ex syndone byssina fasciis in- volvunt, gummi sublitis, quo pro glutine maxime utuntur Ægyptii. Inde ubi cadaver receperunt propinqui, capsun conficiendam curant hominis figura, cui includunt.cadaVer; atque inclusum reponunt in conditorio sepulcrali, rectum statuentes ad parietem. Hæc est ratio a adparandi eacadavera, quæ pretiosissime candita volant. ,- 87. Qui vero media»: ratione": -cupiunt, nimiumzsumtum fugientes, eorum cadavera ita înstruunt. i Clysteribus adhibitis, ’implent cadaveris ventrem oleo cedrino, non incidentes ventrem, nec alvum exentorantes, sed. par anum ingerentes : tum cohibeutes illud lava. crum ne eadem via retro exeat, nitra coudant Cadaver, pet statutum L diei-nm numerum. Horum diernm postremo cedriam, ,prius inge- stam, e ventre emittunt; cujus tenta vis est, ut secum etintestina et viscera-prorsus ,commacerata educat: carnes autem consumit nitrum; atque ita relinquitur cadaveris cutis .tantum et assa. His ita peractis,» reddunt cadaver propinquis, nihil amplius negatii sus,

88. Tertio condimdi ratio hæc est, qua adparantur eorum cada- cipientes.vera, quibus tennis admodum- res familiaris, . est.. Vulgariliquoreq , purgatOrio eluunt ventrem, tutu per .septuaginta dies nitra condiunt -cadaver, atque in dein propinquis reddunttauferendum. 489.-Uxores veto illustrium virorum, postquam decesserunt, non statim’ condiendas tradunt; nec si quæ formosæ admodum et in

100 HERODOTI HISTOR. Il. I æstimatiane fuerunt: sed post tres demain sut quatuor dies uncta- ribus hœ traduntur. Id faciunt ca caussa, ne cum his mulieribus coeant unctores. Deprehensum enim esse aiunt eorum aliquem, cum cadavere recens defunctœ mulieris coenntem, delatumque esse

90. Quod. si quis vero reperitur, sive Ægyptius, sive perinde perv- egrinusab homo,artificii qui a crocodilo raptus, socio. aut ’ab ipso-flumine i s haustus v q periit; apud quadcumque oppidum cadaver ejus in terram fuerit ejectum, ejus oppidi incolæ necessario teneutur condiendum illud curare, et quam maxima honore adfectum in sauris conditorils sepelire: neque alii-cuiquam, nec cognata, nec arnica, licitum est tans gereltale cadaver; sed soli sacerdotes Nili, tamquam aliquîd ami plius quam hominisi cadaver, tractant illud atque sepeliunt. 91. Græcornm institutis reausant titi, et, verbe ut dicam, aliorum etiam populornm qudrumcumque. Et hoc quidem reliqui Ægyptii ita observant. - Est autem Chemtnis, oppidum magnum Thebaidis præfecturæ, prope Neapolin; in quo templum inest Persei, Danaœ filii, quadratum, palmeto circumdatum: propylæa tempiilapidea, ingentia admodutn; super quibus dure collocatœ sunt statues lapi- deæ ingenti male. Intra hoc septum ædes est, in qua est Persei simulacrum: narrantque hi Chemrsitæ, sæpius-in en regiane adparere Perseum, frequenter-vero intra eadem, reperirique subinde sandalium quad ille gestaverit, magnitudine bicubitali; quad quos. ties adpareat, tune florenti rerum statu universam uti Ægyptum. Hoc ilii narrant: sacra autem faciunt Perseo, Græcanicis similia, hujusmodi: ludos gymnicos celebrant, omnia certaminum genera continentes; præmioque propanunt pecudes, et lænas, et pelles; Interroganti vero mihi, car ipsis salis adparere Persans éonsuesset, et cur singulare hoc præ aliis omnibus Ægyptiis ipsi haberent, ut gymnicas ludos ci instituant, dixerunt, nsua ex oppido oriundunt esse Perseum: Danaum enim et Lynceum, qui in Græciam naviè gassent, Chemmitas fuisse z” ethorum deinde genus recensentes, del- scender’unt asque ad Perseum. "Hunc autem," aiebant, "quum ab eam caussam (quam eamdem Grseci memorant) Ægyptum adiisset; ut Gorgonis capot ex Libya adferret, etiam ad se vernisse, et cognat- tos omnes agnovisse; adiisse autem Ægyptum cognito Chemmios numine, quad ei, mater indicasset. Haie igitur se ludos gymnicos celebrare,92. Istis quæ exposui institutis ipsius utuntur ii Ægyptii,jussu." qui supra pa-fi ludes habitant. Qui vero paludes implant, eisdem quidem utuntur quibus reliqui Ægyptii, quum aliis in rebus, tum quad nannisi unau fiisqiæ uxorem in matrimonio habet, quemadmodnm Græci. Cœ- terum ad victus facilitatem alia hæc ab iis inventa sunt. Postquam auetus est fluvius, camposque inundavit, nascuntur in aqua lilia mul-

EUTERPEJ’""r-’ 161- ta,quæ ab Ægyptiis lotus vocautur. Hæc ubi demessuerunt, ticcant ad soiem: deinde, quad in loto intus est, papaveri simile, id pinsunt, panesquevex eo coquunt. Est veto etiam radix hujus loti esculenta, dulcis admodum, rotunda, magnitudine mali. Sunt et alia lilia, roc» sis similis, quæ et ipsi: in flumine nascuntur: quorum fluctua in nlio calyce inest, ex radice adnato, specie favo vesparum simillima; in quo insunt (bues! sive granit) esculenta permulta, magnitudine nuclei olivæ, quæ vel tentera comeduntur, vel siecata. Porto By- blum, (id est, Papyrum,) quæ quotannis in paludibus naseitur, postquam extraXerunt, superiora abscindunt, in aliosque usus convert- tunt; quod veto inferius relinquitur ad cubiti longitudinem, id par"- tim manducant, partim vendant. Qui veto delicata admodum byblo ’ volant uti, hi en!!! in ardente fuma torrefactmn moud-cant. Non- nulli veto nonnisi MM vitam sustentant, quibus cspiendis dent operam: hi postquam captos exenterarunt, ad solen] eos siccant, et ita siccatos comedunt. 93. G1;egales pisces in fluminibus non fera gignuntur; sed, postquam in stagnis enutriti sunt, faciunt hæc qué dicam. Ubi incessit eos gignendi libido, gregatim enatsnt in mure. Gregem ducunt mares, genituram spargentes : Asequuntur fœminæ, quæ illam deglu- tiunt, ntque inde concipiunt. Postquam gravides factæIsunt in mari, retro natant in suas quodque garnis sedes. Tum veto non jam mares præeunt, sed fœminœ ducunt gregem: quæ dum præeunt, similiter faciunt atque antea mares feeerant; spargunt paulatim ovorum grima; sequunturque mares illa deglutientes. Sunt autem gruna ista, pisces : et ex reliquis granîs, quæ non sunt deglutita, existunt pisces qui deinde enutriuntur. Qui ex gregibus illis, quum in mare enatant, capiuntur pisces, horum capits a lævo latere-adtrita reperiuntur; qui in renatando capiuntur, dextrum ilatus adlritum habent. Accidit hoc autem illis hac de caussa. Quum in mare enatant, presse iegunt terram a parte sinistre: ubi retro listant, rursus ad eumdem sese ad- plicant, illamque adtingunt quam proxime pobsunt, ne a via aberrent proptet fluminis cursum. Quando veto sugeri incipit Nilus, mm cava terres loca et lacunœ fluvio vicinæ primum incipîunt repleti, peréolante aqua ex flumine : et prout illa loca implentur, continuo minutis pisciculis plena sunt omnia. Hi pisciculi si unde oriantur quæris, videor mihi equidem verisimillimam banc caussam intellexisse. Superiore anno, postquam deficere cœpit Nilus, pisces ova in iimum deposuerunt, et simul cum postrerna aqua abietunt: nunc, quaùdo tempore circumacto redit aqua, ex ovis istis protinus hi scicuIi ncuntur. Et circa pisces quidem ita se res habet. 94-. Oko utuntur hi ex Ægyptiis qui circa paludes habitâmfl fructu siliicypriorum, quad Kiki vocnnt Ægyptii, parantque in hunc’ modum. Ad fluminum et stagnorum ripas suum; hæc sillicypria,

Je: -’”î -”’ï 3’ wattmen HISTOR. Il.

Pquæ apud Græcos sponte nascuntur. Hæc in Ægypto sata; fructum ferunt magna copia, sed graveolentem. Hunc illi colligunt, et coq- tusum exprimant ; nonnulli etiam tostum excoquunt,.et quod defluit colligunt. Est autem pingue, et lucernæ non minus commodum fi quam olivarium oleum; sed gravein spargit odorem. 1 t I , . 95. Adversus calices, quorum magna vis. est, hoc utuntur invento. ’ Qui regiones paludibus superiores incolunt, hosjuvant turres, in quai! dormituri adscendunt; nam a ventis prohibentur culices . altius v9- lare. A Qui vero circa paludes habitant, hi turrium loço’hac ratione sese muniunt. Quilibet vir rate possidet, quo per diem pisces veng- tur, noctu autem eodem utitur in cubili ubi quiescit: lecto cirpum: ponit rete; deinde subrepens, sub i110 dormit. Culices enim,si.quis pallio aut sindoniinvolutus cubitum ivit, per hæc vestimenta cum - mordent; per rete veto neconantur quidem omnino. , il 96. Navet illorum onerariæ ex spina arbore confectæ sunt, cujus specîes simillima loto Cyrenaico, lacryma autem gummi-est, Ex hac igitur spina cædunt ligna fera bicubitalia,-quæ laterum in morem componunt, ex eisque naves fabricantur tali modo. Biçubitalia illa ligna circum frequentes prœlongosque clavas, ligneos circum- nectunt, illisque ita compactis ligna transversa supeme intendant.- .Costiavero non utuntur, commissuras autem intusbyblo obturant. Gubernaeulum unum faciunt, et hoc par carinam trajiciunt. Main utuntur ex spina-arbore, velis ex. papyro. ’ Hæc navigia adverse flamine, nisi secundus ventus, isque satis validus,obtineat, navigare non possunt, sed ex terra juxta ripam trahuntur. Secundo vero flumine deferuntur hoc modo. Tabula sive crates oblonga est januæ forma, ex myrica frutice [tamaricen Latine vocant] confecta, et yi- mine ex arundinibus consuta; tum lapis perforatus, duorum fere talentorum pondere. Januam illam, fane religatam, in fluvium demittit nauta, ut antanavem secundo flamine deferaturi; lapidem vero ex alio fane a postica parte demittit. Itaque janua, incidente aqua; impetu, celeriter progreditur, et trahit burin ; (hoc enim his navigiîs nomen est :) lapis vero, dum a tergo trahitur, et in fundo est, dirigit cursum. Habentl Ægyptii navigiorum bol-nm ingentem multitudinem, vehuntque illarum nonnulla malta millia talentorgmy l 97. Postquam vero terrain Nilus inundavit, scia oppida conspiq ciuntur ex aquis eminentia, insulis Ægei maris admodum- similia, .Reliqua enim omnis Ægyptiis tune pelagus est, solaque oppida eminent. Hoc ubi fit, non jam per fluvii alveos navigant, sed me- ,diosiper campos. Nam, qui Naucrati Memphin ’profiçisdcitur, is primer ipsos pyramides navigat; quum alioquin non hac ait iter, sed præter apicem roi: Delta et juxta Cercasorum oppidum ; et Gaucho e mati Naucratin tendens, par campos navigas, ,jaxtaque Anthyllam et Archandropolin præterveheris.

samare. "l’os 98. Anthylla, quam made nominavi, nobile oppidum, singulari- ter» adtributa semper est uxari regis qui in Ægypto regnat, ex- cujus ’reditibus illa sibi comparet calceamenta: idque ita obtinet, ex quo sub Persarum imperia Ægyptus est. Alterum, quad dixi, oppidum videtur ab Archandra Phthia nomen accepisse, Achæi filia, Danai ’igënero; quare etiam Archandri oppidum nominatur. Fuerit quidem fartasse etiam alias Archander: st Ægyptium certe nomen

99. Hacrssus en dixi, quæ partim ipse vidi, partîm quæ equi- nondem sentie, partira est; quæ sciscitanda * cognovi. ’ Accedo nunc ad ex- ponendas Ægyptiorum historias, neque gestas, quemadmadu’m narra- tas audivi; quibus tamen nonnulla etiam, quæ ipse meis oculîs vidi, k adjiciam. Maman illum, qui primas in Ægypta regnavit, [quum alia feeisse, aiebant sacerdotes, tum hoc primum, quad iMempliin jactis aggeribus aiNili inundatiane secluserit. Olim enim fluvium juxta ipsum montem arena obsitum a parte Libyæ fluxisse; Menen vera superne, centum fere stadia a Memphi, Nili brachium illud, quad meridiem versus tendebat, huma adgesta complesse; atque ita, eXsiccata prisco alveo, alium duxisse, qui inter mantes medius interflueret. Atque etiam nunc Persæ brachium illud, quad nunc finit abc altero seclusum, magna cura observant, et quotannis cum (eo’lo’ca, ubi a vetere alvea deflexit) adgesta huma maniant; quoniam, si ea loci perrumpens fluvius exundaret, timendum foret ne universa Memphis inundaretur. Deinde vera eumdem Menen,’ primum Ægypti regem, aiunt, postquam regianem circa Memphin ’ in sicco asuisset,-in eadem re iane urbem banc uæ nunc M his vocatur, Condidisse: (est enim Memphis etiam in angusta Ægypti parte :) extra illam vero circumfadisse81 î lacum 9m? ex fluvio versus septentrionem et versus accidentera, nam versus orientem ipse Nilus eam præstringit. Porro eumdem in ipsa urbe Vulcani templum, quad magnum ibi et memorabile est, statuisse. 100. Post hune ex libre recensuerunt mihi sacerdoces regain .trecentarum et triginta nomina. In tat generationibus bominum actodècim Ætbiopes erant, etuna mulier infligeas. iMulieri, quæ in Ægypto regnavit, idem nomen fait atque Babyloniæ,’ Nitbcris. Hanc memorant ultam esse fratrem, quem Ægyptii;qu’um apud eos raguasset, acciderant, post ejusque cædem regnum ipsi tradiderant z. hujus ulciscendi caussa multosiÆgyptias dola interfecisse. Fecisse scilicet conclaveeprœlongum subterraneum, navum quiddam se ma- liriïdicentem, anima autem aliud cogitantem. Tum Ægyptiorum magnum numerum, quos cædis maxime auctores fuisse noverat, ad counam ivocatos, epulo ibidem excepisse; inter cœnandum vero flu- viùm i’nvconclave immisisse per occultum ingentem canalern. Dé hac igitur hæc memorarunt, istud adjicientes, post id factum reginam se t

104 v HERODOTI HISTOR. H. ipsam in conclave eineribus repletum conjecisæ, quo vindictam efi’u-

101. Reliquorum regum nullum vel opus. memorabile reliquisse dixerunt, vel se ulla insignem fuisse, præter postremum eorum, Marin. Hunc memorabilia èdidisseropera, propylæa ad Vulcani . templum,goret. septentrionaux! spectantia; lacumque. eEadisse,. .cujus quan-. tus ait circuitus, deinde exponam; pyramidesque in ea exstruxisse, quai-nm de magnitudine simul cum ipso lacu faciam mentianem. Hunc igitur iota edidisse apem; reliquorum autem nullum quid-

102. Igitur hos omittens, alium memorabo, qui post illos regnas ivit, cui nomen Sesastria fuit. Hunc dixere sacerdotes primum navibus langis ex Arabica sinu profectum, adcolas Erythraai maris subegisse; danec, quum ulterius esset navigaturus, in mare perveq nisSetquam. quad prapter brevia non amplius patuerit ’navigari. , Inde in. Ægyptum reversus, ut narrant sacerdotes, ingentem contractuin exercitum per continentem duxit, omnesque quos adiit populos ar, mis sobegit. Quod si quos qEqndissetfortes populos, et libertatis vehementer studiosas, in horum terris columnas erigebat, quarum inscriptio declarabat quum regis nomen atque patriam, tum lias .vi. ab ipso esse subactos. , Quorum veto oppida citra pugnamv et facile cèpisset, in horum columnis eadem quidem, quæ in fartium. vitamim - calumnis, inscribebat; insuper veto pudenda insculpi jussit mulieq brin, molles eas esse ,atque ignavas signifions. 4 103. Hæc igitur-fasiens continentem obiit, ,danecex Asia in Eu.- ropam transgressus, Scythes subegit et Thraces. Hi, ut mihi videtur, extremi fuerunt, ad quos pervenerit Ægyptius; exercitus: nam. in horum terra conspiciuntur columnæ ab illa exectæ, non veraulterius. Inde conversa itinere domum repetiit: sed ubi ad Phasin fluviumv fait, baud satis certo adfirmare ’possum, ipsene rex Sesostris, desi- gnatam aliquam quantamcumque partem sui exercitus ibi reliquerit, an milites nonmtlli, itinerum encres partæsi, circa Phasin flutnen

remanserint.’104-. Colchi enim videntur . Ægyptii. . esse: idque dico,.ut-qui. prias hoc ipsum mecum cogitaverim, quam- ex aliis audivit Qoum. vera corse mihihæc res esset, quæsivi ex utrisque :- et magis Colohi; recordabantur Ægyptiorum, quam Ægyptii Colchorum : putare; autem se aiebant Ægyptii, esse Colchas de exercitu Sesostrise; egag veto conjectaveraln partim ex hoc, quad aigre colore et crispis ca» pillis sint Calcbi: quamquam hoc parum- valet, quum et aiii sint, populi tales: hoc igitur potius argumenta idicollegeram,-quad. soli. omnium bominum Colehi, præter Ægyptios et Æthiopes,,ab anti-. quissîmistemporibus cireumcidant pudenda. Nam Phœnioes, et. Syri Palæstinam insolentes, profitentur ipsi, ab, Ægyptiis se hoc

accepisse. Syrii vero, quiEUTERPE. circa Tirermodontem et Parthenium 105 fluviumhabitaat, et Macrones, harum finitimi, a Colchis nuper se accepisse fatentur. I Hienim 811M soli ex omnibus "hominibus cir- cumcisi; et hi manifeste Ægyptios in hac se imitantur.. .Ægyptii’ Vera utrnm ab Æthiopibus, an hi ab illis acceperint, adfirmare non passum; perantiquum enim ritum esse nadparet. Istas autemiex Ægyptior’um commercia bunc ritum adaptasse, magnum mihi etiam documentum videtur hoc esse: Phœniccs, qui inter Græcos vivunt, in hoc ritu ad pudenda pertinente non amplius imitantur Ægy-ptios’, et eorum, qui post nascuntur, non circumcidunt virilia. ’ 105." Age me, etiam aliud de Colchis commemarabo, in quo Ægyptiis similesïsunt: Linum soli hi et Ægyptii fabricantur eadem morio: atque etiam tatavitæ ratio et sermo utrorumque similis est. Linum quidem Colchicum a GræcisSardonium vocatur; illud ver quodiex Ægyptaadfertur, Ægyptium nominatur. * 106L Columnarum quas variis in regionibus posait Ægyptius rexl Sesostris, pleræqne non amplius supersunt z I in SyriaVero Palæstina’ ipse superantes vidi; in quibus erat prædicta inscriptia, et pudenda . muliebria. Sunt etiam in Ionia duæ imagines hujusiviri saxis in- sculptæ, airera in via qua Epheso Phocæam itur, altera qua Sardi- bus Smymam. Utrobique vir exsculptus est, magnitudine quatuor cubitorum cum una spithama, dextre manu, hastam tenens, sinistra sagittas; et reliquo cultu simili; habet enim partim -Ægyptiacum cultum, partim ÆthiOpicum: ab altero vero humera ad alterum par pectus pertinet insculpta inscriptio in banc sententiam: Ego banc regina): mais humeris mini- Quis veto, aut unde sit, ibi non d’eclarat I: alibi Vera declaravit. Itaque istas nannulli, qui viderunt, Memnonis canjiciunt imagines esse, longe a vero aberrantes. 107. Hunc Ægyptium Sesastrin, dîcebant sacerdotes, redeuntem, multasque homines ex gentibus subactis secum ducentem, eumdem, postquam in reditu ad Daphnin- Pelusiacam pervenisset, afratre, cujus fidei Ægyptum-commiserat, uns. cum. filiis hospitio esse exceptum: at illum circa damum, in qua irex’ erat, materiam congeri, congestamque jussisse incendi; Quatre animadversa, deliberasse regechum uxore, quippe illam comitem secum habuîsse. flanc - ei’suasisse, quum sex essent filii, duobus ex his super pyram exten- sis pontera sic in. ardente materia faceret, quem ipsi superantes efugerent. Id fecisse Sesostrin, et duos filios ita igne fuisse ab- sumtos, reliquos vero uns cum patte fuga servatos. i 108; Postquam in. Ægyptum advenir, pœnasque de fratre sumsit, tum vero multitudine bominum, quos e terris subactis adduxerat, in hune modum usus est. Lapides eos, qui hoc regnante ad Vul- cani templum congesti sunt, immani magnitudine, hi sont qui’traxe- mut: iidemque canales cunctos, qui nuncin Ægypto surit, coacti fo- r . 106 assoner: HISTOR. n. derunt; asque ita inviti quidem fecerunt, ut Ægyptus, quæ ante id tempus tata equis et plaustris opportuns fuerat, hoc commodo careret. Nam ab villa tempore Ægyptus, tata licet plana et campestris, equis et plaustris inhabilis fileta est: cujus rei caussa estimultitudo fossarum, variis modis omnes in partes ductarum. Regionem autem ita fossis discidit rex ille hac causas. Quicumque ex Ægyptiis appida habitabant quæ non sunt ad fluviaux site, sed in media regione ; hi, postquam recessit Nilus, aquæ inopia laborantes, salsiore potu usi erant, ex puteis hausto. Hujus rei causas discissa est-Ægyptus. i 109. Porro hune regem, aiebant, distfibuisse ragions": inter omnes Ægyptios, singulisque sortem æqualemi dedisse quadratam; et ab hac sarte reditus sibi .canstituisse, imperato tributo quatannis pendendo. Quad si de cujuspiam sorte fluvius aliquid abstraxisset, is regem adiens indicabat factum; et rex, missis qui rem præsentem inspicerent, dimetirenturque quanta minor factus fuerit ager, in. posterum tributi pattern pro portione remittebat. Videturque mihi ex bac negotia inventa esse gemtria apud Ægyptios, indeque ad Græcos transiisse. Nam polum quidem et gnamonem et duodecim diei partes a Babylaniis Græci acceperunt. a I 110. Idem rex Sesastris, unus ex Ægypti: regibus, Ætbiopite etiam regnum obtinuit. Monuments autem sui reliquit statuas la; pideas ante Vulcani templum positas : quarum duæ, triginta cubitarum quæque, ipsius et uxoris referebant imagines; tum quatuor, viginti cubitarum quæque, totidem numera filiorum. Ante bas sta-. tuas quum malta post tempore Darius Perse sibi vellet statuam ponere, vetuit Vulcani sacerdos,.dicens if non edita ab illa esse facta qualia a Sesostri Ægyptia: Sesastrin enim quum alias gentes nihilo vel pauciores ve] inferiores, quam ipse, tum vero et Scythas, aubes gisse, quos Darius subigere non potuisset. Quare non esse æquum, ut ante illius monumenta statuam ponat is qui illius facta non supera- rit." Aiuntque Darium sacerdoti hæc dicenti ignavisse. - 111. Sesostri vita funeto, aiebant, regnum suscepisse filium ejus Pheron : eumque nullum militare facinus præclarum edidisse ; ac-. cidisse quippe ei ut cæcus fieret, ethuidem ab factum hujusmodi. Quum flumen sa tempore copiosissimum descendisset ad octodecim- pedum altitudinem, camposque inundasset, ingruente venta ingentes fluctus ciere flumen cœpit. Ibi tuncfiregem hunc,:improba.-vesania correptum, sumsisse spiculum, et in medios fluminis gurgites conjecisse : dein protinus oculis cœpisse labarare, prarsusque usum ocu-, lorumamisisse. Postquam decem mais cæcus fuisset, advenisse ei, undecimo arma, ex Buto oppido oraculi responsum, t1 exactum esse mulctæ tempus; oculorum usum recepturum eum esse, si oculos elu- isset lotia mulieris, quæ non nisi cum sua marito coiisset, et cum nulle alia vira habuisset consuetudinem.” Illum igitur ante omnia ,uxoris

urinam esse experturn ; deindeEUTERPE. vero, quum visum non recepisset, i 107 lli» arum omnium atque aliarurn experimenturn fecisse. Ad extremum, postquam visum recepisset, mulieres cunctas, quorum .experimentutn fecerat, excepta une illa cujus urina lotus visum recepit, in unum oppidum congregasse, cui nomen nunc Erythrqbolusest, (qdasi Rubrum solum diacres) atque ita congregatas, subjeoto igne,*simul cum oppido concremasse: illam vero, cujus urina lotus visum race. peut, in matrimonium duxisse. Donaria autem, postquam oculorum calamitate est liberatus, quum alia in notabiliaribus quibusque templis consecravit, tum, quad maxime memorari præ cæteris meretur, in Salis temple opera posoit spectatu digne, duo saxeos chalon "trum’ que ex une saxo, longitudine utrumque centum cubitorurn, latitudine acta112. Haie cubitorum. in regnurn successisse aiebant L virum i Memphitena’ cum qui Græcorum sermone Proteus nominetur: cujus nunc delubrum est Memphi pulcrum admodum et eximie instructum, a Vülcani temple austrum versus situm. Circa delubrum illud Phœnices Tyrii habitant ; vacaturque totos ille lacus, Tyriorum castra. Intra Protei delubrum œdes est, quæ vocatur Veneria Hospitæ: quam 38° "lem Helenæ Tyndari filiæ sacratam fuisse conjicio, tum quad memoratum audivi vixisse Helenam apud Proteum, turn nempe ab hoc ipsum cognemen Hospitæ Veneris .7 quotquat enim alia surit Veneris templa, eorum nullum est quad tale cognamen habeat. l 1 13. Dixerunt autem mihi sacerdotes, sciscitanti quæ ad Helenam spectant, gestarn rem esse hune in modum. AlexandrumyPŒt- quam Helenam ex Sparta tapoisset, domum navigasse. Sed ubi in Ægæum pervenit, vialenti ex adverse venti in Ægyptium mare eum compulerunt : inde, quum non remitteret vis ventorum, Ægy- ptum tenuit; et in illud quidem Nili ostium, quad Ganobicum nunc vocatur, ad Taricheas pervenit. Erat autem in-litore Herculis templum, quad etiam nunc est: in quad si quis cujuscumque hominis nervas profugerit, et deo se tradens; sacras sibi imponi notas cursive- rit, hune nemini fas est-tangere. Lex ista eadem, quæ olim fait, ad meam risque œtatem manet. Ah Alexandra igitur famuli’nonnulli, cognita legs quæ in hoc temple obtinet, desciscnnt: sedentesque deo supplices, nocituri Alexandra, accusarunt cum ; omnemque iniquitatem," qua adversus Helenam et Menelaum ususille erat, aperuerunt: renunciarunt hæc autem quum saoerdotibus templi, tutu præ- fecto hujus ostii, oui Thanis nomen erat. . I i 114. Quibus cognitis Thanis celeriter Memphin ad Proteum aunaies misit, qui hæc ei dicerent: " Advenit hue peregrinus home, natione Trojanus, qui in Græcia improbum facinus commisit: quippe hospitis sui uxorem decepit, eamque et magnam simul rerum pretiosarum copiam secum vehens hue adpulit, ventorum vi tuarn in,

QOÇ HERQDOTI HISTOR. Il. murum :mpulsus. ».Hunocine.ergo.sioemusî11æsum sbire; au. quæ secum advexit, ei eripiemus P’Î Ad hæc Proteus remittit mundum, qui diceret: " Hunc hominem, quisquis ait, qui hospitem tain ne- farin injuria adfecit, prehendite, et ad me adduoite, ut miam quid

115. His -auditis Thonis prehendit Alexandrum, navesque. ejus tandemratinez: dein et ipsum et Helenamiet dicat." res;pnetiosas Memphin duxit.a l atque etiam fugitives supplices. Qui ubi advenenmt, quæsiyitÏex Alexandro Proteus, quis esset, et unde cum navibus suis advenisset. Et ille suum genus commemoravit, et patries dixit nomen; atque næ- vigationîs cursum, et unde advenerit, exposuit. Deinde veto inters: rogante Proteo, Helenam unde accepisset, titubantem in .oratione, nec veto. loquentem, coarguebant fugitivi supplices, et fatum sceleris rationemregi aperuerunt. Ad extremum Proteus banc sententiam, pronunciavit: fl Nisi ego,” inquit, " maximî ducerem, nullum homi- nemiperegrînum occidere, qui ventorum vi compulsas menin berna: accæsisset, a te pro Græco i110 .pœnasisumturus ennui, qui, o hominum scelestissime, hospitio benigne exceptas, facinusjmprobissimum admisisti. Ad tui hospitis uxorem inti-asti; et hoc flagitio mon con- tentas, tuis fraudibus excitatam raptamque abduxisti. Nec hoc tibi satis fait, sed etiam domum tui hospitis exspoliasti,.hisque cum spo- huc venisti. Nunc, quoniam sempesmihi curas fuit hospitem nullum occidere, mulierem quidem banc atque opes non te sinam hino abducere, sed hæc ego Græco illi servabo, donec ipse v,eniens recipere voluerit: tibi vero et navigationis sociis edico, ut inti-a triduum men e terrain alîam navigetis : sin minus, pro hostibus vos habebo.” 116, Hunc fuisse Helenq: apud Proteum advenlum dixere sacerdœ ta. ’Videtur autem mihi Homerus eumdem audiyisse narrationem; sed, quoniam non similiter, atque altera narrapio, adepmmodata esset epico carmini, idcirco eam deseruisse, in nainen ut significauetznotam eibîeeam fuisse. Adparethoc enimex itinerum ratione Alexandri, quam in Iliade proposait, (nec veto usquain alibi retractavit).ubiait, , quum par alia loca eum errasse, Helenam secum ducentem,’.tum Sidonem °m Phœnicia adpulisse. Meminit autem hujus rei in Dio- inedisjbrtibus factis, ubi hos posuit versus: Piclurlh hennit ibi punis. [peplu,] flots pueIIîs Sidouiis, que. ipse Paris formolas a!) urber Sidonis duxit, sulcans frets luts cariais, Qoum retuIit unguis Helenam nauflibul arum. . Meminit quoque in Odyssea, hissversibua : Hæc blbuit Jovè nalu parapha purotin veneno, Quæ 1’01’de sibi Thanis donnent uxor Ægyptia, ubi terra feux fer! plurimn mixtion Multn quidem probe, nuits etinm damnons veneno. -

Tutu etiam hæc, eadem spectsntîa,EUTERPE. Telemacbo dicit Meneîaus: .109

Hue etiam Ægypto dii moitenuere reverli Couunlein, quibus baud tulersm solenniu "on. Qlîbus versibus declarat .poeta, cognitum sibi fuisse Alexandri, par maria errantis, adventum in Ægyptum: confiais enim est Syria Ægypto: Phœnices autem, quorum est Sidon, in Syria habitant. 117. Ex hisce autem veruibus, et ex isto maxime loco, [quem ex Iliade odposui,] clarum est, non esse Homerum Cypriorum carmins» ouctœem, sed alium quempiam. Nain in Cypriis memoratur, tertio die Sparte, Iliurn cum Helena pervenisse Alexandruni, secundo vento usum, et mari maquilla: in Iliade veto ait poeta, errasse illum quum Helemm domum duceret.- Sed valent Homerus, valenntque’

118. Interroganti ver-o mihi, utrum vannât fictumque sit, necl ne,Cypria .quodGuwi de belle carmina. ad Ilium geste narrant, responderunt . mihi hæcce, quæ ex ipsius Menelai narration sibi cognita esse adfirma- mat. , Snilicet, venisse post Helenæ raptum exercitum ingentem Græcomm in terrarn Trojanam, Meneluo opemilaturum. Ah exercitu isto, exeeensione l’acte, positisque cauris, missos, esse Ilium legatos, et inhis ipsum Menelaum: qui postquam muros ingressi, repe- tiissent Helenam, et opes ab Alexandra subreptas, et satisfactionem injuriarum postulassent; respondisse tune Teucros id quod et deinde constante: adfinnuverint jurati et non jurati, nonhabere se Hele- nam, nec opes quæ repeterentur, sed esse istu omnia in Ægypto; neque æquurn esse, se enrum rerum causas satisfactionem dure, quæ essent in Protei manibus, regis Ægyptii. At Græci, ab his se ride’ri existimantes, en caussà obsedisse urbain, donec cepfis- sent. Capta urbe, quum nusquam Helena reperiretur, et constab- ter eumdem sermonem, quem antes, audirenl: Græci; sic deinde fidem priori sermoni adhibentes, Menelaum ipsum ad Proteumhmia

119. Menehus ubi in Ægyptum pervenit, adverse fluvi’o Mem- phin navigavit, ibique exposita rei veritate, insignibus donis hospi- talibus exceptus est, et Helenam illæsam recepit, insuperque opes serunt.suas omnes, Verumtamen Menelaus, quumquam - hæc omnia con- seartus, inique cum Ægyptiis egît. Nain quum profieisci vellet, nec per ventos posset, longiore interposita more, ad extremum rem adgressus est impiam et nefsriam: duos puerulos sumit bominum indigensrum, sosque placendis ventis immolavit. Deinde postquam oudptum est facinus, invisus Ægyptiis, et ab eis exagit’atus, profugit cum suis manibus, Libyam,versus iter intendens. Inde vero quonam pervenerit, non amplius dicere potuerunt Ægyptii: ista vero,

l ’ 110 HERODOTI HISTOR. Il. quæ dixi, pertim sciscitando se cognovisse aiebant, paitimiapud se ,

geste120. Hæc adcuratemihi Ægyptiorum dixeruntcognita sacerdotes babere. z narrationî au- i tem, quam de Helena fecerunt, ego etiam ipse adsentior, hæcce me- cmni reputans: si in Ilio fuisset Helena, reddituros eam Græcis fuisse Trojanos, sive volente Alexandro, sive nolente. Nam profecto non ita mente daptus crut Priamus, neque cæteri illius propinqui, ut suis ipsorum capitibus et libcris et universa urbe voluissent periclitari, quo Alexander Helenam haberet uxorem. Quod si etiam initia ita secum statuissent, tamenvdeinde, postquam et aliorum Trojanôrum complures, quoties cum Græcis congressi, sunt, parie- runt, et ex ipsius Priami filiis quolibet in prælio (si quidem epico- ruin poetarum narràfioni fides habenda)’duo sut tres sut etiam plures occubuerunt; his ita comparatis, puto equidem, si vel ipse Priamus Helenam duxisset uxorem, redditurum eam fuisse Græcis hac conditione, ut præsentibus malis libèraretur. Porto ne regnum quidem ad Alexandrum erat redituru’m, ut, quum senex esset Pria- mus, rerum suinmn penes illum fuerit: sed Hector, et ætate major et longe illo vir fortior, in reg-num mortuo Prismo erat successurus; quem non est consentaneum indulgere voluisse frutti injuste agenti, quum præsertim illius causse. gravissime mais et privatim ipsum, et publice Trojsnos omnes premerent. Sed enim non potuerant illi Helenam reddere, et vers dicentibus fidem non adhibuerunt Græci z idque (ut dicam quad sentio) factum est divino numine ita moderante, ut illi, internecione pereuntes, testatum facerent hominibus, graves injurias gravibus etiam pœnis vindicati a diis. Sed hæcquidem pro me». dixi opinions. a 121. Proteo in regno successisse memorarunt Rampsinitum : qui monumenta sui reliquit propylæa templi Vulcani, occidentem spectantia. Ex adverso veto propylæorum duas posuit statuas, viginti quinque cubitorum magnittidine: quarum illam, quæ statu septentrione, Æstatem adpellant’Ægyptii; alteram, quæ a meridie, Hien’æm :’ et’illam quidem, quam Æstatcm vouant, adorant et do. nis placent; adversus illam, quæ Hicms nominatur, contrarium

121, * l. Hunc regem, dixerunt, tentas opes possedisse, tantamque vimfaciunt. argenti, ut postefiorum regum A nullus, noni dicoh superare cum opibus potuerit, sed ne prope quidem aècedère. Igitur in tutu re- ponere suas pecunias cupientem, conclave ædificandum curasse lapideum. Cujusiædificii quum unus paries extrorsum spectaret, eum cui mandatum opus ont, pecuniæ insidiantein, hoccs esse machina-I mm: ex lapidibus unum ita parasse, ut e mura facile eximi posset a duobus autsetiam ab uno homine. Absoluto ædificio, regem in

lion diviüas suas deposuîsse.EUTEBPE. , Interjecto autemïtempore, quum is,Il l qui conclave illud ædificaverat, prope vitæ finera esset, hune advocatis ad se duobus, qui ei eraat, filiis exposaisse, in ædificando regis thesauro usum se esse artificio, quo prospexisset ut opulentam haberent rem familiarem. Perspicue igitur illos docuisse que pacto eximi lapis posset, et mensuras illis tradidisse, quas si observassent, futuros eos aiebat esse regiarum opum dispensatores. Hoc igitur vita functo, filios baud multo post operi admovisse manas: noctu ad regiam accedentes, lapidera in ædificio a se inventam facili opera nacrasse, multu’mque pecuniæ extulisse. 121, 2. Quum forte dein conclave rex aperuisset, videretque di- minutas in vasis pecunias, miratum esse ;. nec vero quem culparet ha- buissè, quum sigilla januæ salva fuissent, et œdificium clausum. Ubi autem iterum et tertio aperiens, constanter minai vidit pecunias, (nec enim spoliare desiisse fures) hocce eum fecisse : laqueos confici jasa -- sisse, eosque circa vasa, in quibus inerant pecuniæ, collocari. Ven- titasse dein, ut antes, fures: quorum quum irrepsisset alter, et ad vas accessisset, continuo hunctlaqueo esse captum. Eumdem vero, videntem quo in malo esset, protinus vocato fratri significasse quid accidisset, jussisseque cum ut continuo ipse irreperet, sibiqne caput abscinderet; ne, sese conspecto, agnitoque quis esset,’ille simul male esset periturus. Et illum, probato hujus consilio, fecisse ut usserat frater, adaptatoqueiterum lapide domum abiisse, caput fra- tris121, 3. asportsntem. Ut illuxit, ingressum regela in ’conclave - - obstupuisse, conspecto corpore furis laqueo constricti, quum præsertim illœsum ædificium, nullumque vel introitum vel exitum, videret. Itaque hærentem anime, hocce fecisse : cadaver furia ex mura suspendisse, adpositisque custodibus imperasse, ut, si quem vidissent deploran- tem sut lamentantem, hune prehensum ad se adducerent. Interim suspenso furia cadavere vehementer dolentem matrem, collatis cum superstite filio sermonibus imperasse huic, ut, quoque mode qui- busve artibus posset, solvere cadaver fratris et sibi adferre conste- tur ; adjecisseque minas, eam rem si ille neglexisset, regem se adi- turam, ipsumque, ut qui illius pecunias habeat, delaturam. A A 121, 4-. Ita aspere a matre acceptum filium superstitem, postquam nulle pacto illam potuisset commovere, dolum excogitasse hujusmodi. Instructis asinis utres impos’uisse vine plenos, eosque par viam publicam agitasse: quumque prope locum fuisset ubi erant cadaveris suspensi custodes, attractos duorum sut trium utrium pen- dulos petiolos solvisse; tutu, effluente vina, caput ibi pulsassein- genti edito clamere, quasi incertum, ad quemnam ex asinis primum se converteret. Custodes, multum fluere vini videntes, in viam con-p currisse, vasa tenentes, efiluensque vinum, ut suum in lucrum cedens .

112 HERODOTI HISTOR. Il. colligentes; illum autem, vehémenter se iratum simulautem, maledi’etis cos lacerasse. .Custodibus vero cum consolantibus, panlatim mitigari simulantem, ab ira reluisisse; denique a media via exegisse asinos, eosque rursus instruxisse.’ Ibi multis incidentibus sermonibus, quum-unus ex custodibus facete cavillans. etiam risum ei elicu- isset, donc, eum illis dedisse unum ex utribus: etiillos e vestigio dis-n cumbentes compotationi animum adplicuisse, ipsumque manu prehensum 1101181598 esse, ut secum maneret computaœtque: et illum, ut erat oonsentaneum, morem gessisse, apudque illos mansisse. Qui quum inter potandum comiter salutarent hominem, hune. etiam alia ex utribus illos douasse: et copioso potu utentes custodes, ita fuisse imbriatos, ut somno oppressi, eodem loco ubi potaverant, obdqrmiè- rint. rTum vero, nocte jam multum progressa, banc fratris corpus: solvisse, et custodum dextras genas contumeliæ caussa rasisse; denique cadavere asinis imposito, mandata matris exsecutum, domum cum asinis rediisse. ’ i A 121, 5. Regem, postquam ei rennnciatum esset farte ablatnas esse cadaver, œgerrime tulisse; cupientemque quoquomodo reperire quis esset qui ista fuisset machinatus, hocce fouisse aiunt, mihi non credibile. Filiam suam jussisse in lupanari sedere, eumtosqua homines pariter admittere, sed, priusquam coirent, cogere ut dicat quisque quid sit quod et callidissimum, et quad improbissimum, in vim patraverit: quod si quis narrasset ea quæ circa fureta accidissent, hunc prehenderet,’neque egredi pateretur. Jussis quum morem gercret paella, furem hune, postquam’cognosset cujus rei mussa hæc fierent, cuperetque regem superare versutia, hæcce fecisse. Recens mottai homiais amputasse in humera manum, caque sub pallio abscondita ad regis filiam intruse; tum ab en interroga- tuin sicuti alii, respondisse, improbissimum se facim pub-asse, quum mpsnsumfratris caput abscidisset, laquco capti in regs]: thesauro ;- caI- [Minimum nero, quad inabriatis custodibus cadaver frottis solfiant. Tum illam, bis auditis, prehendisse honiinem: at fureta in tenebris- manias mottai porrexisse; quam dum illa preheaderet, manam illius ipsias se tenere existimans, furem missam illi eam fecisse, et

perjanuam121, 6. Postquam egressumigitur et hæc regi essentprofugisse. renunciata, attouitum, I a fuisse illum et versutia et audacia nominis. Ad extremum, circummissis par oppida præconibus, edixisse et impunitatem se-concessu- 1 ruai, et magna etiam dona adjecturum homini, si in compectum "suum y venisset. . Et edicto fidem adhihentem fureur, ad regela accessisse: Rampsiriüumque, magnahominis admiratione ’ductum, filiaux si banc . in matrimoniurn dedisse, ut bominum omnium scientissimo: Ægy- ptios enim omnibus aliis antecellere, ipsum vero Ægyptiis. i . 122. Post hæc, eumdem regem. dixerunt vivum sub terrain, quo

loco Græci inferos patent esse,EUTEBPE. descendisse, ibique cum ICerere 118 ales losisse,et partim Victor-am, partira etiam. ab illa victum fuisse; denique rursus inde ’reversum, manas ab eadem retulisse mantile aureum. Ab hoc Rampsim’ti deum ad infères, postquam reversas esset, festum aiebant agi ab Æg’yptiis: quod festin ego quidem navi mon etiam nunc ætate ab illis agi; utrum veto hac de causse celebrealr, au alia, adfirmare non possum. Unus e sacerdotibus pallium induit, eadem die ab illis contextum: haie reliqui mita . obligant oculos, eamque in viandeducunt qua ad Cereris templum itur, tutu ipsi retro discedunt. Hunc sacerdotem, cui obstricti «un saut, aiunt, a daubas lapis ad templum Ceraris duci, quad abest ab urbe viginti stadia; masque modem lupus cum in eumdem’locum

123. Juin utatur his,.quæ Ægyptii narrant, si cuiiprobabilia fue- rintreducere. visa: mihi per totam banc Historiam. propositurn - est, ut ea scri. ban quæ de quoque re memorata audivi. Memorant autem Ægypu’î, principatum apud inferos tenore Cererem et Bacchumi. Primi etiam fuerunt Ægyptîi, qui hoc præceptam traderent, me animant bondais Mortelle»: ; intereunte vero corpore in aliud animal, quod eo ipso tempore naseatur, intrare: quando vero circuitmn absolvisset per omniaterrestria animalia et marina et volucsia, tum rursus in hominis corpus, quod tunc’nascatur, intrare: circuitum autem illum ab: solvi tribus annorum millibus. Hoc placito usi sont deinde nonnulli e Græeorum philosophis, alii prias, alii posterius, tamquam suum esset inventum : quorum ego nominn, mihi-quidem cognita, edere nolo. 124. Usque ad Rampsinitum igitar valuisse, dixerunt, in Ægypto leges, et rebus omnibus egregie floraisse Ægyptum. Post hune veto, regnum’ apud ces tenentem Chrqrem omni nequitia esse gras. satana. Clansis enim templis omnibus,,primnm sacrificiis prohiba- me Ægyptios; tuai cunctosjussisso sibi opus focere: aliis adsigna. tian fuisse, ut ex lapicidinis in Arabio monte lapides (rabotent asque. ad Nilum: aliis imperatum, ut navigiis eis daman transvectos la- , pides exciperont, et ad Libycum quem vouant traherent monteur; Opus autem faciebant per vices, quolibet trimestri, centena bominum millia. Tempus autem, quo ita vexatas .fuerit populus, primum decem fuisse annos, intra quos munierint viam qua traxerunt lapides; opus, utmihi videtur, baud malte inferius ipsa pyramide: (est enim longitudo viæ quinque stadiorum; latitude cubitorum quadraginta; altitude, qua est maxima, duorum et triginta cubitorum: estque ex politis lapidibus confecln, et insculptis ornata figuris z) huic igitur muniendæ viæ insumtos decem annos fuisse, simulque confioi- eadis .in eo colle, in quo stout pyramides, mais subterrsaeis, quos ille sibi pro.sepulcro destinavit in insola, fessa ex Nilo intro acta. la ipsius autem pyramida constructionem viginti aunes esse a , 114 HERODOTI V HISTOR. Il. insumtos. Quadrata illius "formaiest; latus quodqiiei actingentos metitur pedes: altitudo ejusdem est mensuras: lapis politus et quam adcuratissime coagmentatus; nullus ex lapidibus minot tri-

gintav 125. Est pedibus; autem sic constructaihæc I i - ’ pyramis: ’ i a statim in’modum giaduum quibus scalæ adscenduntur. quos gradus alii pinnes, alii arulas vocant. TaJem. postquam primum eam fecerunt, in altùm tollebant reliquos lapides machinis ex brevibus lignis confesse; ab l homo statim in primum graduuin ordinem ces tollentes: quo ubi A . pervenit lapis, alii machinæ imponebatur, quai in primo graduum ordine stabat, et ab hoc ordine in secundum attrahebatur ordinem 4 [rursusque ab hoc in tertium] super alia machina; nain quot erant graduum ordines, tot quoque machinas erant: sive etiam ana. ea- q demque machinaefuit portatu facilis, quam ex Iuno ordine in alterum I. promovebant,:qu,oties lapidem in ialtum tollere vellent: mm in utramque partem, quemadmodum factum traditur, dictum ainobis’ i esto. Perfici autem cœptum est opus a suinmo; dein inferiàra paulatim absolverunt; et ad extremum imam pansu: et terræ pro- ximam perfecerunt. iScrîpto autem in pyramide consignatum est literis Ægyptiis, quantum in raphanos, in copiis et in allia fuerit impensum, quibus usi isunt hi qui Opus fecerunt: et recte memini quæ mihi dixit interpres, quum scriptum legeret, summum fuisse mille et sexceatorum talentorum. Quod’isi ita est, quantum pinta: bimus impensum fuisse in ferrum, quo usi siht ad opus faciendum, tum in cibaria,’ et in vestimenta opèrariorum? quandoquidem tantum temporis, quantum dixi, faciendo operi insumserunt, nec minus multum temporis cædendislapidibus, eisdemque promovendis, et

fossæ126. E0 autemsubterraneæ flagitii processisse conficiendæ. Cbeopem dixerunt, ut, quum" pecuniis- indigeret,-filiam etiam suum in lupanari jusserit considere,’ ’ et pecuniæ summam quantum posset maximamiconficere. Quantum Bit, quad illa hoc mode collegerit, non memoraturi sed hoc memorant, coliegisse illam non modo pecuniam a patre imperatarn; ne... L rum etiam, quum suc numine privatim cuperet monumentum relinquere, ab unoquoque qui ad. eam’intrasset postulasse, ut unum lapin dem, ad opus faciendum idoneum, sibi conferret: ex illisque lapidibus, dixerunt, exstructam esse pyramidon: quæ in media stat trium, ante magnam pyramidem; cujus quodque lotus est longitudine pè- 1 dum centum et quinquaginta. I ’ 4 » 127. Çlreopem hune dixere Ægyptii regnasse aunes quinquaginta; eique défincto successisse in regnum fratrem ejus Cheplirenem- l Hunc quum in aliis rebuseodem instituto usum esse atque fratrem, tian etiam pyramidemeexs’tm’xilsse. Et hæc’quidem pyrami’simen- suram prioris illus non exœquat ; (nain mensuras etiam nos exegic

mus z) nec cameras habet Iübhèrraneas,EUTERPE. nec fosse. ex Nilq derivata115 in banc inferne influit, sicut in illam, in qua Nilus par canule!!! ’murario opere cousu-actam, insulam. circumluit, in qua sepultum Cheopem aiunt. Exstruxit autem banc, magma pyramidi proxi- imam, quadraginta pedibus illa minorem z primus lapidum ordo Emi- opico lapide variegato substructus. Ambæ super eodem nant clivo, centum fere pedes in altitudinem eminente. Regnasse autem Che- "phi’enem aiunt aunas sex et quinquaginta. Il 128. Hos centum et sex annal numerum: Ægyptii, quibus per Æg-yptum. omne genus malorum invaluerit, clausaque templa pet tantum temporis spatium non fueriut apefla. Intorumque ,regum pdio ne nomen quidem memorare volunt; sed pyramide: etiam illa: vpcant pastoris Philitionis, qui per id tempus in illis lacis pecora sua

129. Post hune regnaspe in Ægypto dicebant Mycerinum, Chec- pis filium. Huic patrie displicuisse fileta: .itaque et templa eu!!! aperuisse, et populo, extremis malis venta, induisisse, ut suis quis- quepavit. negotiis et sacris operam dureti jusquep etiam illis. æquisaime regain omnium dixisse. Hac quidem ex parte summis eum landi- bus supra omnes, quotquat Ægypti reges umquam fuere, extollunt: nam et alioquin ex æquo judicasse causses, et, si quis de senœnfia ab i110 luta esset conquestus, ei de suo doum-e solitum, quo in!!! illius mitigaret. Ita quum mitis adversus cives esset Mycerinus, talibusque uteretur institutis; primam ei calamitatem accidisse mortem filiæ, quam unicam domi sobolem habebat. ’Qua calamng te vehementer ailfiictum, quum vellet excellentiori quadam ratione sepelire filiam. couficiendam curasse bovem ligneam, intus cuvam. extrinsecus inauratam, in eaque defunctam banc filiam sepelivisse. 130. Bas isba non sub terra est recondita, sed mes adhuc ætate. in propatulo erat, in Sai oppido in regia posita, eleganti in conclavi: et quotidie apud illam sufiimenta cujusque generis adolentur, et singulis noctibus pernox urdet lucema. Prope illam [1- autem bovem,] in alio conclavi, [1- imagines concubinarum Mycerinîstant, ut in Sai oppido dixere sacerdotes :] stant cette ibi ligneæ statuæ (calance- Herodotus dîcit) forma muliebri, numero fere viginti, nudisicor- poribus. Quænam autem illæ sint, Idicere non passum, niai quæ narrantuf. l 131. Sunt autem qui de bove illa et de statuis istis hæc narrant r Mjcerinum amore filiœ suœ captum, vim ei intulisse; eoque facto puellam præ dolore vitam finiisse suspendio, pattern vero in illa bave eam sepelisàe; Inattem autem famulîs, quæ, puerî filiam prodidissene, manas præcidisae, et nunc imaginibus illatum idem accidisse quod ipsæ viv’æ pasçæ essent. Hæc veto, ut mihi videtur, dicunt nu- gantes, quum catleya, tum 1190 de manibus statuarum: hoc enim une

116 HERODOTI HISTOR. Il. etiam, vidimus, vetustate temporis decidisse illis menus, quæ etiam . nunc ad pedes iniaginum jacentes conspiciuntur. 132. Bas autem corpus tectum habet purpureo pallia, sed collurn et caput denso admodum aura inauratum: inter cornua eminet cir- culi salis aux-en imago. Non stat recta bos, sed genubns incarn- bens: magnituda quanta magane havis vîvæ. Quotannis semel extra conclave effet-ton Quanda phngunt Ægyptii deum illum, cujus nomen in tali re edere mihi nefas est, tum bavem banc inllucem pra- ferunt : dicunt enim, marientem filiam crasse patrern Mycerinum, ut semel in anno solem adspicers sibi liceat. 183. Post filiæ mortem accidisse, narrarunt, eidem regi alteram calamitatem banc: oraculi efl’atum ex oppido Buta ei esse adlatum, finonnisi sex adhac aunas victurum illum, septimo vitam finiturum.” Tum illum, ægerrime hoc ferentem, misisse ad oraculum qui contu- meliasis verbis deo exprobrarent, quad «pater ipsîus et patrons, qui templa clausissent, deosque non curassent, atque etiam bomines pet-’- didissent, tamen seras in aunas pradnxissent vitam ;ipse autem, qui dans calat, tam cita vitam esset finiturus.” Super hæc alterum ei responsum ab oracula esse editurn: si hac ipse causse propere finiturum vitam, quad es, quæ in fatis fuissent, non fecisset. Debuisse enim Ægyptuxn malis vexai-i par. armas centum et quinquaginta: et duo rages, qui ipsum antecesserînt, hoc intellexisse, ipsum vero non intellexisse." His .aùditis Mycerinum, quum sententiam contra se jam pronunciatam cognovisset, moites parmi jussisse lucernas, eisque quotidie ingruente nocte acCensis potasse, voluptatibusque, nec die nec nocte ulla intermissa, induisisse, per amœnainferioris Ægy« pti laca atque nemora vagantem, ubicumque cognasse: voluptaria esse diverticula aptissiina. Id ca consilio esse molitum, qua men- dacii arguent oraCuJum, quum, loco sex annarum, duodecim sibi reliqui essent, noctibus in dies couverais. i - 134.. Idem Mycerinus pyraniidem etiam reliquit, malta quidem minorera ea quam pater- exstruxsrat, nmquoque quatuor laterum ducentos octoginta pedes metiente : osque ad diinidiam altitudinem ’Æthiopicus lapis est. Hanc pyramidem Græcorum nonnulli putant esse Rhodopidis meretricis; multum falsi sententiæ. Satis enim adparet, ne novisse quidem bos quænam roulier fuerît Rhodopis: alioqui ad illam non retulissent constructionem pyramidis, quæ innume- ris (ut verbe dicam) talentorum millibus constiterat: ignorareque eosdem sdparet, regnante Amasi floruisse Rhodopin, non hujus regis sente. Permultis enim suois post rages bos, qui istas pyramides monumenta sui reliquerunt, vixit Rhodopîs; genere Thressa, ancilla Iadmonis Samii, Hephæstopolios’filii, conserva Æsopî, fabularum soriptaris. .Nam et Æsopnm Iadmoni serviisse, quum alîunde constat, mon hoc maxime, quad, postquam Delphenses ex oraculi

eEato sæpius proclamassent,EUTERPE. " si quis vellet pœnsm repetere , 117candis Æsopi,” nemo alios, qui illam repeteret, inventus sit, nisi Iadmonis ex filin nepos, cui et ipsi Iadmon nomen erat. Itaque Iadmanis servus Æsopus fuerat. 185. Rhadapis veto in Ægyptum venit, adducta aXautbo Samio: adducta vero ut quæstum corpore faceret, magna pretio redemta est a cive Mitylenæo Chamo, Scamandronymi filio, fratre Sappbus poetriæ. un igitur servitute liberata Rhadopis, mansit in Ægypto: quumque venusta sdmadum esset, magnas comparavit sibi opes; ut quidem Rhodopis, nec vero ut quæ talem exstruere pyramidem posset. Nain, cujus opum decimam partem ad buna usque diem can- spicere licet cuicumque volenti, ei non adeo ingentes opes aportet tribuere. Cupiens enim Rhadopis monumeutum sui in Græcia re- iinquere, tale opus faciendum curavit, qusle a nemine alia vel excogitatum vel in temple cliqua esset dedicatum, illudque Delpbis in ’ sui memoriam dedicavit. Ex decima opum sacrum parte confi- cienda curavit complura, quot per decimam lieder-ut, ferres versa . Amand! bobos idonea, [sive, ferreos abeliscos,] esque Delphos misit : que? etiam nunc in unum fascicnium collecta conspiciuntur post mm quam Cbii dedicamnt, ex adversa ipsius ædis sacrœ. Solent autem Naucrati versari venustœ meretrices: nam et hæc, de qua bic sermo babetur, ita celebrata est, ut Græcis omnibus innatuerit Rhadopidis nomen: et post banc alia, cui nomen Archidica, pei- Græçiam est nobilitata; minus tamen, quam isto, sermonibus bominum celebrata. Cbaraxum autem illum, qui Rhadapin servitute liberavit, Mitylenen reversum, moitis conviciis Sappba in carminibus suis insectata est. Sed hæc de Rhodopide bactenus. 136. Post Mycerinuru, dixerunt sacerdotes, Ægypti regem fuisse Asychin, a quo constructa ad Vulcani templum propylæa, arientem salem spectantia; longe en pulcherrima et lange maxima. Habeut enim omnia quidem propylæa et figuras insculptas, et infinitnm œdi- i ficiarum varietatem; hæc autem, omnium maxime. Hoc, aiebant, regnante, quum magna in commerciis esset inopia pecuniæ, legem latam esse Ægyptiis, uti, qui patris cadaver pignari daret, ei æs alienum crederetur: adjectamque ei legem esse banc, ut, qui dedisset ses alienum, is totius etiam canditorii sepulcralis daminus esset illius qui accepisset: si quis vero, qui illud pignus dedisset, debitum solvere nollet, cum nec ipsum, quum vita functus esset, in paterno sepulcro aut in alia ullo sepeliri, nec ei licere quemquam suorum, qui defunctus esset, sepelire. Supeme autem cupientem buna regem eos qui ante ipsum in Ægypto regnassent, manumentum sui reliquisse pyramidem e lateribus confectam, in qua est inscriptio lapidi inscquta, in banc sententiam: Ne me conforma mon lapideis pyramidibua cantonnas: tailla enim illa: antccello, quanta reliques deo:

118 a HERODOTI HISTOR. Il. Jupiter. Nom conta in paludis fundum animato, quidquid Inti conta ad- hæsit colligentes, inde Iateresfinæerunt : algue [me mode mepufeccrrmt.

Hæc137. Post bunaab vero illa regnasse gesta. virum cæcum tex IAuysi ’ oppido, cui nemen Anysis. ’VHoc regnante, ingenti bominum manu Ægyptum invasisse Ætbiopes et Sabacon, regem Ætbiopum. I Cæcum igitur bouc fuga se in paludes recepisse, Ætbiopemque in Ægypto regnasse aunas quinquaginta ; intra quos aunas gesta ab ce esse hæcce. Quoties aliquis Ægyptiorum quidpiam deliquisset, nullum eorum vo- iluisse capite plectere; sed pro ratione delicti sententiam pronun- ciasse, imperantem’ut quisque deliuquentium aggerem adgereretad oppidum unde esset. Atque ita oppida facta sunt sublimiora: etcnim prima adgesta fuerat terra ab his, qui reguante Sesostri fessas eflbderant; dein iterum sub Ætbiope admodum sunt exaltata. Præ cæteris autem oppidis, quorum omnium exaltatum est solum, maxime adgesta terra est ad Bubastin urbem; in qua est etiam templum Bu- bastidis, memoratu dignissimum. Sunt enim et alia quidem temple ampliora et sumtuasiora ; sed adspectu nullum bac jucundius. Est "autem Bulmstis, Græcarum sermone, Diana. - 138. Cujus templum ita cemparatum est. Præter introitum, reli- quunitatum insola est: fossæ enim ex Nilo circum ductæ non miscentur altera alteri, sed utraque usque ad introitum pertinet templi ; i altera ab une latere, altera ab altero circumfluens: utraque centum pedes patens in latitudinem, arboribus inumbrata. Propylæa ad quadraginta cubitorum altitudinem surgunt, figuris sexcubitalibus memoratu dignis ornata. Quum sit templum in media urbe, undique conspicitur ex toto circuitu z nam quum oppidi solum aggere adgesto sit exaltatum, templum autem, ex que primum exstructum, non mutatum fuerit, undique canspectui patet. Circu’mductus est temple muros, figuris insculptis : est autem intus altissimarum arborum lu- eus, circa ædem magnam plantatus, in qua inest deæ simulacrum. Latitude et longitudo templi omni ex parte stadium metitur. In in- traitu strate lapide via est trium fere stadiorum longitudine, par fatum ferensvorientem versus: quadringentospedes patens in latitu- diuem, utrimque arboribus consita ad cœlum parrectis ; fert autem ad Mercurii templum. Hæc est templi hujus ratio.» 189. IAd extremum veto Ægypto excessisse aiebant Ætbiopem hac accasioue. Visa noctumo territum, fuga se recepisse: visus i quippe sibi erat adstantem videre hominem, qui ei suaderet, ut sacer. dotes omnes, qui in Ægypto essent, congregaret, et medios discin- deret. -Hac compacta visione dixisse eum, videri sibi Deos banc ostendere voluisseioccasionem, qua, piaculo in sacra admissa,-aut a diis ipsis aut ab hominibus magna male muletaretur; se vero bec fa! cinusnen admissurum: sed exiisse tempus, que exacte, postquam

EUTERPÈ. I I 119 interiin in Ægypto reguasset, discedendum sibi esset. Etenim, quum in Æthiopia etiam tum fuisset, oracula, quibus utuntur Æthi- opes, edixerant, ’regnare eum in Ægypta debere quinquaginta amine. Itaque finito hoc tempore, territus etiam noctumo vise, spante ex

Ægypto140. Post cujus discessumdiscessit regnasse iterum Sabacos. dixerunt cæcum il-’- a lum, redeuntem e paludibus, ubi quinquaginta aunes insulam habita- verat, quam aggere ex cinere et terra adgesto circumdederat. Quo-- tics, enim advenissent Ægyptii, prout quibusque imperatum fuisset, inscia Æthiope frumentum ei adferentes, jussisse eum bas ut cum reliquo dona etiam cinerem sibi adferrent. Hanc insulam nemo ante Amyrtæum potuit invenire: sed per septingeutos armas et. amplius anquisiverant eam superiores Amyrtæo toges, nec reperire patuerant. Est autem nome-n insulæ Elbe: magnitude ,decem star- diorum141. Post istum reguasse quaquaversum. sacerdotem Volcani, cui nomen 361M)!" V Hunc neglexisse, nec ullo loco babuisse bellatarum ordinem, quasi nihil bis indigeret: et quum aliis rebus ignominiose cos: tractasse,- turn ademisse eis jugera, quæ sub prioribus regibus eximiagcuique duodecim fuerant adtributa. Deinde viera,quum adversus Ægyptum. ingentem exercitum duceret Sanaclmribus, Arabum et Assyriorum: reix, noluisse pugnatum exire bellatores Ægyptiorum. Etsaceræ dotem, ad consilii inopiam redactum, eadem dei ingressum, apud simulacrum esse lamentatum, quantæ calamitatis periculum adiret. "Lamentanti obrepsisse somnum, et per quietem visum ei esse, adstantem deum jussisse cum confidere, quippe nihil incommodi passu1 rom, si Arabica exercitui obviam isset: ipsum enim deum auxiliares , ei copias missurum. Hoc insomnio’fretum, adsumtis quicumque ex Ægyptiis sequi cum valuissent, castra Pelusii posuisse, ubi est in. Ægyptum iintroituhs z. ex bellatorum vero ordine neminem signa . ejus esse secutumhz nonnisi institores et operarios et ex faro homines secum babuisse. En postquam venissent, noctu sala liostium ca-» î stra invasisse efibsam murium agrestium multitudinem, qui illorum pharetras et arcus et scutorum ansas corrosissent; unde factum, ut postridie, quumlarmis nudati profugerent bastes, magna eorum multitude concideretur. Atque etiam nunc Vulcani in templo stat. regis hujus statua lapidea, murem manu teneutis, cum inscriptione invbanc sententiam: Me intuens, deos colere dises! s . q 14-2. ADHUC ea exposui, quæ ab Æg-yptiis et præsertim a sacerdotibus eorum narrantur ; qui a primo rege osque ad hune postremo. regnantem Vulcani sacerdotem adfirmant generationes bominum fuisse trecentas quadragiuta et imam, intraque eas totidem sacerdotes totidemque reges fuisse. Atqui trecentæ bominum generatioues efliciunt decem annorum millia, quandaquidem tres bominum ætates centum aunas conficiunt. Una autem et quadra-ginta reliquæ astates,

120 - HERODOTI HISTOR. Il. quæ supra trecentas erant, colligunt aunes mille trecentos et quadraginta. Itaque intra undecies mille trecentos et quadraginta annosldixerunt deum nullum sub bominis forma exstitisse: atque etiam nec antes, nec postes, in reliquis Ægypti regibus, tale quid,- quam fuisse. Intra vero illud temporis spatium, dixerunt, solen; quater extra suam sedem ortum esse ; et, ubi nunc accidit, inde bis esse ortum; onde nunc oritur, ibi bis occidisse: et inter hæc tamen nihil eorum, quæ in Ægypto esse consuerunt, fuisse mutatum; neque quadad terræ proventus adtinet, nec quad ad es quæ fluvius ipsis U ’ largitur, nec quad ad morbos, nec, quad ad mortalitatem. . 14:8. Atque ante me Hecatæo, historiarum scriptori, Thebis ori-. ginem generis sui recensenti, illamque ad deum tamquam decimuln sextum progenitorem referenti, idem fecerunt sacerdotes J avis. quad mihi, genus meum non recensenti. In sedem amplam me ino troducentes, monstrabant numerabantque statuas ligneas tot quot v dixerant. Ibi namque quisque summus sacerdos, dum vivit,.imaginem suam panit. Numerantes igitur monstrantesque mihi basce imagines, incipienda ab ce qui proxime mortuus erat, confirmarunt, mihi, unumquemque esse filium alterius, patrique successisse; atique ita omnes recensuerunt imagines, donec mihi cunctas demonstrasa sent. Hecatæo vere geuus suum recensenti, eriginemque suam a sexta decimo deo pragenitore repetenti, horum genealogiam, post» quam omnes enumeraverant, opposuerunt; non admittentes quad ille adfirmabat, ex deo generari hominem: appasuerunt autemita, ut a dicerent, unumquemque colossorum esse piromin sa: piromi natura; [-1- donec trecentos quadraginta quinque colosses demonstrassent, piromin et piratai, natura] neque a deo atique, sut a semideo, genus illorum repetentes. Piromis autem Græco sermons significat virum probant144.-. Igitur lianestumquc. bos, quorum illæ sunt imagines, . . . fuisse tales adsevee tarant, multumque a diis diverses. Ante homines autem istos, dixerunt, deos fuisse qui in Ægypto regnsssent, simulque cum haminibus illam habitassent; et ex his semper unum fuisse, qui sumq mum imperium teneret.. Postremum horum in Ægypta regnasse 0mm, Osiridis filium, quem Apollinem Græci. nominant: hune finem fecisse Typhonis potentiæ, postremumque ex deorum numera regem fuisse Ægypti. i Osiris autem, Græcorum sermone Dionysos

(sive145. Jam Bacchus) apud Græcos quidemest. .4novissimi . deorum censentur esse Hercules et Bacchus et Pan. Apud Ægyptios vero Pan antiquisv siums: est enim .ex acta primorum, qui dicuntur, deorum numera; Hercules vero ex numero duodecim illorum, qui secundi nominau-. tut. ’ Bacchus vero ex tertiorum numero, qui a duodecim diis gens-v rad sunt. Quoi: aunes efiuxisse dicant Ægyptii ab Hercule usque ad humain regem, supra memoravi: a Pane*veread Amanin plures

VEUTERPE. , .121 etiam numerantur anni ;i a Baccho vero minimus annorum numerus"; etqui ab hoc, ueque ad .Amasin regem, numerantur quindecim annorum millia. Et hæc se adcurate nosse contendunt Ægyptii,- quippe constantermumerum iniiss’e, et scripta consignasse aunas. Atqui a Baccho, qui Semele natus perhibetur, Cadmi filia, ad meum œtatem, circiter mille et sexcenti admodum annî surit; ab Hercule vero, Alcmenæ filio, nongenü plus minus; a Pane vpro, Penelopæ 550, (ex hac enim et Mercurio prognetus Pan perhibetur a Græcisz) minor etiam annorum numerus quam a hello Trojano, anni circiter, mngenti admodum, au meam usquev ætatem. a x 146. Ex duabus igitur, Iquas dixi, rationibus utatur quisque ea, -quæ.probabilior quam aimera ipsi visa fuerit: equidem, quæ mes. de * his sententia sit, declarevi. Quad si enim et olim in Græcia conspicuî fuissent, ibique .consenuissent, quemadmodum Hercules Amphitryon genitus, et Bacchus Semeles filins, et Pan ex Pene« lope natus; dicere quispiam etiam posset, hosce alios, [hosce pas steriores, illorum cognomines,] quum homines fuissent, nomina gessisse priscorum istorum deorum. . Nunc vero, quod ad Bacchum adünet, dicunt Græci, simulstque natus fuisset, ab Jove insutum esse femori, et Nysam deportstum, quæ supra Ægyptum est in Æthiopia; de Pane veto, kquonam (lehms sit a perm, ne habent quidem quad dicant. Ex quo mihi manifestum factum est, Græ- cos deorum horum nomina posterius, quum reliquorum deorum, eognovisse; ah i110 auteur tempera, que ces primum cognoverunt, genus eorum et nativitatem repetiise. Atque ista quidem fileurs:

147. Nunc vero,.quæ et alii boulines, et Ægyptii ipsi, illis consens solizieutes, memorsnt Ægyptii. geste in Æmtoesse, en’ exponere l adgredior: inerant autem his normal]: quæ ego ipse Post sacerdotis Vulcani regnum libemœm adepti Ægyptii, quum nulle teinpore sine regibus vivere possent, duodecim liages constituerunt, universe Ægy- pto in duodecim partes distributs. Hi, contredis inter se adfinita: tibus, bisque constitutis legibus regnsbunt, ut nulIus alterum oppri- meret, nec plus site! altero cuperet habere,. essentque artissima amicitia inter se juncti. Leges autem istss et initia constituera; et magne studio aiebant!" hac causse, quod in ipso statim initia, quum regns adgredereneurœdiireret illis omnium: u qui ex illorum numero ænea phialavlibaverit in Vulceni templo, cum totius Æg’yptî regno pofiturum." Numque in omnibus templis conveniebant. I 148. Monumentum etiam commune relinquere decreverunt; ex coranique decreto ædificatus est Labyrimkua, paqu supra Mœridis hem, ex adverse oppidi quad a Crocodilis nomen habet: quem ego vidi (aux: etiam majorem. ,Si quis enim sèdificia omnia atque open a Græcis perfecta-animo comprehenderit, reperientur illa et labore

, n 122 HERODOTI HISTOR. Il. et sumtu inferiom labyrinthe; quamvis memoralrilis utique dit Ephesi templum, itemque illud quod Sami est. Et crant quidem, etiam pyramides opera famam superantia, et earum quælibet multis, cloque magnis Græcorum operibus simul sumtis æquiparauda: sed labyrinthus nimirum pyramides etiam superat. Habet enim duo-, decim aulns ædificîis cinctas, partis sibi mutuo obversis, sex ad septentrionem, sex ad maridiem spectantes, omnes inter se contiguas : anus autem murusicunctas extrinsecus includit. Conclavia Sunt du- plic’ia,’aiia subterranea, alia; super his in sublimi, numero ter mille ;. cujusque generis mille et quingenta. Quæ shprn terrant sunt con-. clavia, ipsi vidimus et tran’siimus, et oculati testes de his ioquimur. Quæ vero sub terra sunt, nuditu cognovimus: nam Ægyptii, his prœpositi, nullo pacte monstrare ea nabis voluerunt, dicentes esse. ibi sepulcra regum, qui labyrinthum ædificurunt, et sacrorum croco- dilor’um. Igitur de his subterraneis non nisi audita referirnus 1 superiora vero ipsi vidimus, humanis operibus majora. Nam transitus. per conclavia, et anfractus pet aulas,’incredibili varietate infinitum nobis admirationeln exprimebant, ex une aula in conclavia trans- euntibus, et ex [Conclavihus in stria, rursusque in alia ædificia’exv atriis, et in alias aulas e Conclavibus. Lacunar conclavium omnium, lapideum, perinde ac parietesi parietes vert) insculptis fig-mis pleni, Aula quœlibet peristylio circumdata, lapide albo artissime juncto. Proxime angulum, in quo Idesinit labyrinthus, stet pyramis (Pneu- t0"!!! quadraginta pedum, cui grandes insculptæ figures: introitus inillam149. Talis quumsub sir terra labyrinthus, constructus. majore etiam in admiratioue. . . . V esse .1 debet Méridis (deus, juxta’ quem constructus est labyrinthus., Cir- cuitus. hujus lacus ter mille sexcenta stadia metitur; sunt enim sexe. gintà schœni :’ mensura æqualis ei quam colligitunivetsa. Ægypti ora secundum mare porrecta. Lacus a parte boreali’et australi oblon- gue est: altitude, ubi maxima, quinquagints ulnarum, quos orgyias Græci’vocant. Esse autem manu factum efi’ossumque, ipSe ostendit. Stout enim in medio fere lacu duæ pyramides, quinquaginta ’orgyias utraque eminens ex aqua, et tantumdem sub aqua constructum est; super’utraque collocatus est colossus lapideus, in sella.residens. lm sunt pyramides bas orgyiarum centum :’centum autem orgyiæ adourate aficiunt stadium, sex piethris (sivejugeris) constats; quum or... gyie m’etietur sex pedes, sive quatuor Cubitos ; pas autem quatuor. constet palmis, cubitus sex Aqua autem hujus lacus native non est: est enim promus aride illa regio: sed e Nilo per equidem derivata est aqua; et pet sex quidem menses influit in lactate, mm sex mensibus rursus eflluitiin Nilum. Quo tempore effluit, per illos; sex menses qubtidie talentum argenti ex piscibus redit in vagis seras rium’ ;’quum’vero influit aqua in lacum, viginti mines;

” .150. Dicunt horuni locorumsaumure. incolæ, exîtum sub terra in Syrtin,des quæ in Libya est, habere hunc locum, que parte versus occidentem in medîterranea Libye: spectat juxta montem qui supra Memphin est. Quum vero terram ex ample; hac fessa egestam, curiose quidem circumspicîens, nusquam viderim; quæsivi ex his qui proxime ’lacum adcolunt, ubi esset humus efibssa. Et illi mihi dixerunt quo L delata fuerit, facileque persuaserunt; quum auditu cognitum habe- -:-em simile quiddam Nino, Assyriæ urbe, factum. Nam Shrdanapalli, .Assyriœ regis, opes ingentes, thesauris subterreneis candîtes, quum sfurto enferre constituissent nonnulli; ex suis ædibus fadiendi initio facto, sub terra progressi sunt, fossam versus regiam dirigentes: humum vcro elfossam quotidie sub noctem. in Tigrin lamnem, qui Ni- num præterfluit, egesserunt, donec perfecissent quod instituersnt. Idem promus in fodienda hac in Ægypto fosse factum esse audivi; nisi quad non noctu, sed interdiu ait factum: terram enim efosssm s in Nilum egessisse Ægyptios; quam fluvius, exceptam, dilfusurus emt. Hue igitur ratione efossum hune lacum narrant. 151. Duodecim quos dixi Reges dum regnant justitiam colentes, accidit interjecto tempore, ut, quum sacrificium solenne in Vulcani templo peragerent, festorum dierum postremo libaturis phiales aureas exhibens summus sacerdos, e quibus libsrent, uberrans numero, undecim exhiberet phiales, quum essent ipsi duodecim. Ibi tum Psammitichus, sans postremus omnium, quum phialsm nonihaberet, guleam de capite detrnctum porrexit, ex caque libavit. Galeas au. temIetiam reliqui reges omnes, quum alioqui, tum eo ipso tempore, gestabant. Psammitichus igitur nullo quidem dolo malo usus, gaz. leam porrexerat. Sed reliqui undecim minium ad hoc Pssmrnitichi factum adveneutes, cogitantesque oraculum, quod ipsis editum fuisset, qui a m4 pliiala Musset, cum solum regemfuturum tatin: Ægy- pti ; hujus oraculi memores, quum instituts perquisitions reperissent non deliberato id a Psammiticho esse factum, æquum quidem non censebant ut morte plecteretur; sed placuit cum in paludeslrele. garî, majori potestatis parte exutum, neque ci licere paludibus excedere et reliquis Ægypti rebus sese immiscera. I I . i 152. Idem Psammitichus ante id tempus, Sabaconem .Æthiopem metuens, qui patremiipsius NeCon occident, in Syriam profugerat : sed, postquam Æthiops noctumo vise territus Ægypto excessisset, ab Ægyptiis Saiten præfecturam incolentibua in patriam crut redu- ctus. N une igitur iterum, postquam regnavit, ab undecim régibus in exsilium minus-est in paludes propter galœm. Rems autem in. juste secum esse suum, vindicîam eupere de persecutoribus cogi. tavit: quumque en causse in Buto oppidum adV-Latonœ oraculum misisset, quad veracissimum Ægyptii habent, adlatum est ei respon. sum, centum"; rindictam a muri, quando nanti viri sin! adparituri. Cui

134 HERODOTI HISTOR. il. responso quum ille fidem vix ullum adhiberet, venturas æneos mon apem sibi latinos; accidit baud malta interjecto tempore, ut Iones Caresque hommes, prœdatum navibus profecti, ad Ægyptum defer- rentur, tempestatibus compulsi: qui quum ære in terreraien- scendissent, Ægyptiorum aliquis, ut qui numquam antes viras ære annates vidisset, nunciatum ivit Psammitîcha, «encas riras adamites a mm; quiprædam a: terra agnent. Tum ille, impietum esse intelligens oraculum, benigne Iones Caresque excepit,magnisque promissis persuadera illis, ut secum manerent, conatus est. Quibus ut id persuasit, simul cum Ægyptiis, qui cum ipso sentiebant, et cum hisauxili- aribus,.158. Ita tafias reliques Ægypti regno reges potitus Psammitichus,oppressit: c’enstruxit , Memphi propyiæa Vulcani ad meridiem spectantia :i et aulam ædifi- cavit Apidi, in que aleretur apis sicubi adparuisset. Ea quia ex adversa propylæorum est, tata peristylia circumdata, et figuris omni ex parte ex’amata: pro calumnis suppositi sunt coiossi duodenum cubitorum. Apis autem, Græcorum sermone Epaphus est. 154. Ianibus vero et Caribus, quorum apem usus erat, agras ha- bitandos Psammitichus concessit, sibi mutuo obversos, interfluenœ Nilo: qui Cmtrà Ionum Cammquc nominabantur. Postquam bas sedes eis concessit, reliquaque promissa exsolvit; pueraseisdem Ægyptios tradidit, qui ab illis Græcum ediscerent sermonem : et ex his pueris, sermonem edoctis, nati sunt qui nunc Interpretes sunt in Ægypto. Agras istos longo tempore Iones Caresque habitarunt, sites versus mare paulo infra Bubastin oppidum, ad Pelusium quad vacatur Nili astium. Sed insequente tempore Amasis tex, sedibus illis excitas, Memphin babitatum concédere jussit, ut essent sibi custodes emporia adversus Ægyptios. J am ex quo hi Ægyptum habitare cœperunt, nos Græci, cum his commercia habentels, res in Ægypto gestes, inde a Psammiticha rage, et quæ deinde gestæ sunt, adOurate cunctas novimus. i Hi enim primi, alia iingua loquentes, Ægyptum incaluerunt. In eis autem lacis, e quibus ab Amasi ex. citi saut, vestigia navalium, quibus usi crant, et ædificiarum rudera ad meam adhuc ætatem superfuerunt. Ista igitur modo Psammiti.

chus155. Oraculi, Ægypto quad in Ægypto potitus est, jam sæpius feciest. mentionem; - - et de eadem, quippe memoratu cligna, copiosius etiam exponam. Est autem hoc crawlant, Latonœ templum,’in magna oppido situm, ad sebenniticu’m quod vocatur Nili astium, adversa-flamine ex mari q navigautibus. Nomen oppidi Buta est, ut jam ante demanstravi. Est autem in eadem urbe etiam Apollinis templum, et templum, Diane. Latanæ vero templum, in qua est moulura, quum ipsum magnum’est, tum propylæa habet quadraginta cubitarum aititudine. Quad veto ex his, quæ ibi conspiciuntur, maxima me admiratiane

adfacit, hac dîcam. Est in eademEUTER loco sacra mies PE.Latanæ ex125 une lapideicoqfecta, quum in altitudinem, tum in langitudinem: quilihet paries æquuii est langitudine et altitudine, et quidem quadragenarum cubitorum: pro tecto alias impositus est lapis, qui ad quatuor cubitos præter reliquam ædem prominet.. 1156. Eorum igitur qui circa hoc templum conspiciuntur, maximæ mihi admirationi fait ædes illa: secundo autem loco, insula quæ Chemmis nominatur. Sita hæc est in lacu alto amploque juxta templum quad in Buto est: diauntque Ægyptii, esse eam natantem. Et ego quidem eau) nec nantem vidi, nec motam: sed istud audion: abstupui, insulam ullam vers esse nantem. fla hac veto insula est Apollinis templum amplnm, in quo tres aræ erectæ. Nascuntur in ,eadem palmes magna mimera, aliæque arbores multæ, tem frugi- feræ, quam steriles. Ægyptii autem, nantem esse banc insulam dicentes, narrationam banc adjiciunt : Latanam, uuam ex acta diis qui ante reliquos-exstitissent, quum urbem Buto babitaret, in qua nunc araculum illud est, Apollinem, abiside sibi creditum, in hac insola, quæ olim non fuisset natans, abscondisse et saivum conservasse, quum omnia perquirens Milan venisset, invenire cupiens Osiridis filium. (Apollinem enim et Diauam dicunt Dionyso et laide natas: Latonam vero fuisse nutriaem harum et servatricem. Ægyptiaca autem sermone Apollo, Orne vocatur; Cases, Isis ,- Diana, Bubastis. Et ex hac Ægyptiorum traditione, nec aliunde, unus ex omnibus su- periaribus poetis Æscbylus, Euphorionis filins, subripuit id quad ego dicam; hampe quad.Dianam dixerit Cererisfilism.) Es. igitur causse insulamsiliam, aiunt, nantem factum esse. 157. Pmmnitichus in Ægypta reg-nuit aunas quatuor et quinqua- giat-a: quorum par undetriginta Azotum circumsidens oppugnavit, magnum Syriæ appidum,»donec tandem vi capit. Atque hæc Azo- tus omnium, quæ novimus, appidorum langissime restitit obsidentibus hostibns. 158. Psammiticha vero in Ægypti regnum successit filins Necas. Hic primusfouam adgressus est ducere in Erytliræum mare ferentem, quam deinde Darius Persa iterum efiodit: cujus longitudo est quatuor dierum navigatio : latitudo autem tenta, ut dure naves remis agitatæ simul navigue passint. Aqua ex Nilo derivata : derivata autem paullo supra Bubastin urbem, juxta Patumon oppidum Arabica: influît autem in Erythræun mue. Fadiendi initium factum est ab en parte planifiai Ægyptiacæ quæ ad Arabiem pertinet, ubi piani- tiei superne contigus est mans qui ex. adversa Memphidis protem ditur, in que lapicidinæ insunt. Ad pedem igitur hujus mentis acta est fosse in langeai ab accidente versus orientem ; deinde par fauces nantis progreditur, pergitque a mante versus meridiem et austrum in sinum Arabicum. Qua est autem brevissimus et compendiarius

126 v HERODOTl HISTOR. Il. maxime a boraaii mari in australe et. hoc Rubrum, quad vocatur, transitus, a Casio monte, qui Ægyptum a Syrie disterminat, ad Ara- - bicum sinum, sunt exacte mille stadia. Hæc est brevissimaivia: sed fessa multo est iangior, quanta majores habet anfractus : in que sub Neco fadienda perierunt Ægyptiorum centum et viginta miliia. In medio vero labore substitit Necon, pergere Iprohibitus oraculi efita, illud opus cum pro barbarofacere. Vacant autem Ægyptii barbotas, omnes qui non ipsorum lingue utuntur. . 159. A fodlenda fosse postquam destitit Necos, ad militeras expeditiones suscipiendas se convertit: triramesque ædificari Ijussit, alias in boreaii mari, alias in Arabica sinu ad Rubrum mare; ubi vestigia adhuc navaiium conspiciuntur. Ac his quidem navibus usus est ubi opus erat: Syros veto pedestri exercitu adgressus, colleta acie vicit ad Magdolum ; post illamque pugnam Cadytin capit, magnum Syriæ urbem. Que veste indutus has res gessit, eam deinde .Apoliini dedicavit, missam ad Branchidas Milesiorum’. His robas gestisNecas, postquam sedecim omnino annas regnavit, vite fondus est, et filin Psammi regn’um reliquit. A. 160. Hoc regmmte Psammi, venemntin Ægy-ptum legati Eleorum, jactantes æquissime et præclarissime omnium bominum a se Olym- pien pubiica certamina adluinistrari; existimantesque ne Ægyptios quidem, bominum sapientissimos, aliquid quad supra esset, passa reperire. ’ Postquam igitur significarunt Elei, quo consilio in Ægy- w- . ptum venissent; convacavit tex hic eos ex Ægyptiis, qui dicebantur esse sapientissimi. Qui ubi convenere, audivere Eleos omnia ex- ponentes quæ ipsorum ofiicii essent in administrando certamine; quibus expositis, dicebant ti se venisse sciscitaturos, en Ægyptiialin quid, quad his sequins esset, passent reperire P” Tum illi, collato inter se consilio, quiæsiverunt ex Eleis, on cires ipsorwn ad entamai admit- tantur? Et Elei, tam morion, aiebant, quam aliorum Græcorum quicumque follet, ci Iicitum essè in certamen prodire. Respanderunt Ægy. ptii, fl si ita rem administrarent, multum eos ab æquitate aberrera : fieri enim nulle modo passe, quin certanti civi faveant, injuriamque faciant peregrina. Quad si ergo cum æquitate vellent certamina administrate, et hujus rei causse. in Ægyptum unissent; perçgrinis tantum certatoribns panerentcartamen, Elearum autem neniinem admitterent." Hæc Ægyptii Eleos monuerunt. . 161. Psammis postquam sex tantum aunas rognasset, expeditiœ nemque suscepisset in Æthiopiam, continua deinde vitam finivit; cui infiregnum filius successit Apries. Hic post Psammitichum, proavüm suum, FeliciSsimus superiorum onmium raguai fait par quinque et viginti quos regnavit aunas; quibus et. adversus Sidonem duxit exercitum, et navali pogna cum Tyri rage canflixit. Ubi vars adfuit tempus, qua in eus crut ut mali: premeretur, accidit calamites

’ EUTER 913. 127 ex pussione quam ego quidem fusîus in Libycarum rerum historia exponam, panois in præsenticontentus. Scilicet,cxercitu adversus Cy- xenaicam misso, ingentem cladem Apries acceperat. Quam calamitatem ipsi regiimputantes Ægyptii, ab en defecerunt; quum existimarent, deliberato consilio Apriemhos in manifestum misisse ex: itium, ut, postquam illi pet-fissent, ipse reliquis Ægyptiis tutius imperaret. En vehementer indignati, mm hi qui e clade redierunt, tutu eorum qui perierant amici, pnlam desciverunt. I 162. QUI re cognita, Apries ad cos verbis coercendos Amasin luisit. Et hic, ubi ad Ægyptios pervenit, inhibere illos conatus est; homique ut .cœpto desisterent: sed, dum loquitur, Ægyptiaruln’ aliquis, pane sans, galeam capiti ejus imponit, simul dicens, regni: cama se ci illam imponerq. Nec veto id illi invito admodum accidit, ut quidem mox ostendit. Nam postquam [conimuni consensu] Ægy- ptiihi, qui defecerant, regem illum nominal-nm, ducete eos adversus Aprien paravit. Quo cognîto Apries, spectatum inter Æg’yptios qui circa ipsum crant virum, cui nomen Patarbemié. ad Amasin luisit- ’cum mundum, utüivum illum ad se adduceret. Patarbemis ut advenit, Amasinque vocavit ; equo tune forte insidens Amasis, sublu- to crure, flaeum ventris emisit, atque hoc eum jussitv Apriæ repor- tafe. .Nihilo minus ab eo postulasse, aiunt. Patarbemin, ut ad regem. qui eum arcesseret, abiret. Cui respondisee Amasin, ii jam pridem hoc ipsum se pal-are, nec de se en causse conquesturum esse Aprien : adfuturum enim et ipsum, et alios secum-ducturum.” Quo-I xum verboium sententiam non ignorantem Patarbemin, quum parn- tum illum videret, minutasse reditum, ut quam primum negi, quid ageretur, renunciaret. Aprien vero, quum ille rediens Amasin non sdduxisset, in accensum, nulla secum ratione inita, sures nerèsque præcidi ei jussisse. Quodi ubi viderunt reliqui Ægyptii, qui adhuc cum rege fecerant. virum e suis spectatisaimum in contumelîose mua tilari, nullamimoramifacientes, desciverunt et ipsi ad reliquos, et AmasiI .163. Quo cognito se Apries, tradiderunt. armavit anilines, et adversus Ægy-s- . ptiosduxit: habuit autem secum Carum et Ionum auxiliarium triginta millia: regîa autem et sedes erst in lurbe Sai, amplum et spectatu dignu’m ædificium. Apries igitur cum suis profectus est adversus Ægyptios; et Amasis cum Ægyptiis adversus regis auxilia.’ res :,qu’umque ambo circa Momemphin oppidumessent, in eo erant ut pugnæ discrimen experîrentur. i 164-. Sunt in 1:pr septal! laminant gmra. Horum alii sacerdotes, alii bellntores nominautur, aliibubulci, alii subulci, insütores ahi, aliiiihterpretes, alii navium gubemawres.- Tot sunt Ægyptio- rum generu, sive classes :. quibus nomina imposita suut ab artibus qua: exercent. Bellatorum rursus alii Calasiries nominantur, ulii

128 n ’ HERODOTIHISTORJI. Hermotybies: qui ex hisce sunt præfecturis. (Nam in præfecturas [noms Græci vocant] tota distributa Ægyptus est.) 165. Hermotybium nomi surit: ’ Busiritcs, Saites, Chemmites, Papremites, insula cui nomen ProsoPitis, Natho ex dimidiaparte. Hisce ex præfécturis-sunt Hermotybies; numero (quando maxi. mus eorum numerus) centum et sexsginta millia. Et boum nullus artem ullum sellulariam sut opificium didicit: rei militari unice vacant. 166. Calasirium nomi hi: Thebanus, Bubastites, Aphthites, Tanites, Mendesius, Sebennytes, Athribites, Pharbæthites, Thmui- tes, Onuphites, Anysius, Myecphorites, qui nomus in insula est, ex adversa Bubastis oppidi. Hi sunt nomi Calasirium; quorum numerus, quando maximas, ducentorum quinquaginter millium virorum est. Neque hisce licet opificium ullum artemve exercere, solum rem militarem exercent, puer a patte institutus. 167. An igitur etiam hoc ab Ægyptiis Græci acceperint, non passum liquidojudîcare ; quum et Thracas et Scythes et Perses et Lydos et omnes fers bai-haros populos videam minore in honore; quam alios cives, habere hos qui arias et opificia discunt, horumque posteras; eos veto, qui opificium nullum exercent, generosos et nobiles existimare, ac præsertim bos qui rei militari unice vacant. Re- ceptum quidem hoc est apud Græcos-etiam omnes, sed maxime apud Lacedæmonios. Minime REG» Corinthii cos contemnunt qui manibus artes exercent. 168; Prœmium autem bellatoribus hoc eximium tribuitur, juxtq cum sacerdotibus, præ ceteris omnibus Ægyptiis: duodecim caiquo un pmcipua, vectigalis immunia. . Habet autem amwncentum cubitos Ægyptios quoquaversum: estque Ægyptius cubitus Samio æqualis. Ista igitur omnes atque singuli præcipua habebant: præ- terea vero per vices, neque .utique cuncti simul, hisce fruebantur commodis. Milleni Calasiries, totidemque Hermotybics, quotannis corporis custodes erant regis. His igitur, præterarva illa, in singulos dies hæcce tribuebantur: cocti cibl farinacei definitum pondus, quinque libres cuique; curois bubulæ libræ duæ, vini cyathi quatuor. Hæc tribuebantur corporis custodibus. ’ 169. Postquam igitur obviam sibi mutuo profecti, Apries auxio liures copias ducem, Aussi: vero Ægyptios omnes, ad Momemphin oppidum pervenere, armis congressi sunt. Et fortiter quidem pu. gnabant peregrini; sed, quum numero longe essent inferiores, eo victî profligatique surit, Dicunt autem, Apriæ banc stetissesen- tenuem, ne Deum quidem ullum regno exuere se posse ; in firmi- . ter illud sibi stabilitum putabut. At tune, quod dixi, collata soie devictus est: et, quum vivus in hostium pervenilset potestatem, Sain abductus est in pristinam suam-domum, quæ nunc Amasidis

EUTERPE. ’ "t i" .129 regia’ erat. Ibi aliqualndiu in regia nutritus est, et bene. cum habuit Amasis: ad extremum veto, quum exprobrarent Ægyptii non recte eum .facere quod alat virum et ipsis et sibi inimicissimum, tradidit Aprien Ægyptiis ; qui cum. strangularunt, ac deindejn patrie sepulcro sepelive’r’unt. Sepulcrum illud in Mnervætemplofist, proxime sedem sacram, intrantibus a læva manu. Suite: enim cunctos ex hoc nomo oriundos reges intra templum hoc sepeliunt. , Nain l Amasidis’ etiam monumentum aliquanto quidem longius ab stade sa- i cra abest quam Apriæ et ejus progenitorum;. et est tamen etiam . hoc in aula templi, thalamus lapideus ingens, columnis ornatus palmas arbores imitantibus alioque sumtu. Intrathalamum, reposito- rium est biais foribus’clausum, atqui inibi est regis sepulcrump 170. Et vero etiam sepulcrum ejus, cujus nomen tali occasione edere mihi nefas, in eadem Minervæ. templo Saitano, post sedem sacram, toti pos’tico parieti ædis Minervæ contiguum. Et in area templi stant obelisci ingentes lapidai : juxtaque ces locus est, lspîv dea crepidine ornatus et circumcirca pulcre elaboratus, eadem (ut mihi videtur) magnitudine qua est lacus Deli, qui orbicuiatus nov

171. In hoc lacu exhibent noctu speciernimaginemque casuum, quiminatur. illi [deo] acciderunt, quæ. myateria’ A vocant l Ægyptii: . de quibus equidem, quamquam satis singula quo pacte. se babeant -norim,.sis lentîum agente debeo.- Etiarnque de Cerm’s scorie, quæ Thesmo- phoria Græci vocant, silentium mihi agendum; nisi quatenus.ds his verba facere fas est. Danai filiæ sacra hæc ex Ægypto ,adtulee rant, et Pelasgicas mulieres ea docuerant. Deinde, postquam tota Peloponnesüs a, Doribus eversa est et sedibus suis excita, perierunt hæc sacra ; solique Arcades, qui in Peloponneso manserunt, neque inde migrare coacti’sunt, illa conservarunt. I .. 172; Aprie ita sublaio, Amasis in Ægypto regnavit, ex, Saitanai præfectura oriuudus, et quidem ex oppidoicui nomen Siuph, q Et primo quidem apreVerunt Ægyptii Amasin, nec ullo magnopere loco habuere, ut qui de plebe olim fuisset, et ex domo minime. il: lustri. Deinde vero callido ,quodaxn invento, non aspéritate, ad ofliciurn eos redegit. Erant eiquum alise res pretiosæ permultæ, .tum pelluvium aureum, in quo et Amasis ipse et convive-zonures , lavare pedes consueverant: hoc pelluvium confringi, ex coque con, fici dei simulacrum jussit, .quod, in loco urbis opportunissimo erexit. Et Ægyptii frequeates ad simulacrum conveniebant, illudque magna religiOne eolebant. Id ubi a civibus fieri intellexit. Amasis,,convOe V catis Ægyptiis, quad res er’at, declaravit; dicens, thactum esse I. ’simulacrum illud ex pelluvio, in quod paullo ante et evomuissent Ægyptii et iMliissent, et pedes in eo abluissent, qui nunc illud magna religione calant. Jam igitur (sic loqui pergebat) miam sor- s

"130 HERODOTI HISTOR. Il. stem simillimam huic pelluvio esse : etsitenim prias fuisset plebeias, est in præsentia esse illorumiregem, itaque illorum esse oflicium, sese .honorare suique respectum habere." Tali modo Ægyptios coad- «duxit, i ut illi serviri æquum censerent. * 173. Idem in rebus agendis hoc usus est instituto: primo inane, flaque ad id tempus quo celebrari forum hominibus solet, studiose peragebat negotia quæcumque obferebantur: ab illo vero tempore ’ad potandum et ad cavillandum cum compotoribus se dabat, jocis- que et rebus ludicris indulgebat. Quibus rebus offensi amici, ad- monuerunt cum, dicentes: u Non e dignitate tua, Rex, te ipse mo- fleras; et nimis te humiliteri demittis. Debebas tu, venerando in throno venerabilis sedens, par totum diem administrationi rerum vacare. Ita scituri crant Ægyptii, a magna viro se regi, tuque melius audires. Nunc quæ tu agis, minime decent regem." Qui- bus ille his verbis respondit: tt Qui arcu utuntur, hi eum, quando fert usus, tendunt: postquam usi sunt, remittunt. Si enim perpetuo intentas esset, rumperetur; ut i110, ubi opus foret, non amplius passent uti. Eadem nempe est hominis conditio. Quad si quis semper vellet seriis rebus esse intentus, nec vicissim ad jocam se remittere; imprudenti huic accideret, ut vel furiosus fieret vel stupidus. Hoc ego intelligens, utrique rei suam partem tribuo.” Hoc ille amieis responsum (ledit. -I 174» Aiunt autem eumdem Amasin, quum privatus fuisset, etiam tune compotationes cavillatiOnesque amasse, nec allo modo seriis rebus fuisse intenturn; et, quando potantem voluptatibusque in- dulgentem defecissent necessaria, circumivisse et furto abstulisse aliena. Jam qui adfirmabant habere cum suam pecuniam, hi cum, quum negaret, ad oraculum ducebant quo quique utebantur: eta multis passim oraculis furti convincebatur, ab aliis absolvebatur. Postquam autem regno potitus est, hoc :fecit: quicumque dii eum furti crimine absolverant, bonum templa negligebat, neque ad illa reficienda quidquamn dabat, neque sacra illis diis faciebat, ut qui nuliius essent momenti, nec veracia baberent oracula. Qui vero furti cum arguerant, horum præcipuam curam agebat, ut qui vere dii essent, et oracula non mendacia exhiberentr v 175. Et primo quidemin Sai urbe ad Minervæ templum propy- læa exstruxit mirabilis, superiora omnes, [qui talia exstruxerant,] alfitudine superans, et amplitudinc, et ipsorum lapidum tum magnitudine tum qualitate. Statuas item magnas et ingenti mole-an- dr0sphinges dedicavit, lapidesque alios immanis magnitudinis ad reficienda ædificia adgerendos curavit. Horum alii ex lapicidina, quæ adversus Memphin est, adgerebantur: ii vero quiimmani cran: magnitudine, ex Elephantine urbe, quæ dierum non minus viginti navigatioue abest a Saï. Quod vero ex his nonminime mixer,

EUTEBPE. A 181 sed maxime omnium, gades est a: ana lapide, quam ex Elephantine urbe transportandam curavit: qua in transportanda pet tres aunas occupati erant duo millia bominum, cui ca cura commissa crut, bique omnes crant navium gubernatores. Hujus ædis longitudo extrinsecus est unius et viginti cubitorum ; latitude vero, quatuordecim; altitudo, octo cubitorum: hœ sunt mensuræ ædis hujus monolithæ extrinsecus. lutrinsecus longitudo est octodecim cubitorum et viginti digitornm;. latitudo, duodecim cubitorum; altitudo, quinque. cubitorum. Posita hæc est ad introitum templi: nain intra tem-- plura aiunt bac causas non fuisse pertractam: architectum, quum ægre promoveretur ædes, multumquetemporis esset insumtum, vehementer dolentem operis molestiam, ingemuisseïidque animad- vertentem Amasin non permisisse ut ulterius promoveretur ædes. Alii veto aiunt, quemdam ex his qui vectibus promovere ædem oo- nabantur, fuisse ab illa oppressum, et en caussa non iotas fuisse

176. Sed et in aliis omnibus nobilioribus templis dedicavit Ama- promotam.sis opera ab magnitudinem spectatu digna : in his. Memphi» (:0le illum resupinum ante Vulcani templum, cujus longitudo septuaginta quinque pedum est: et super eadem basi duæ stant statuæ, utraque vicenum pedum magnitudine, altera ab una ædis sacræ parte, altera ab altera: pive, quamm altera bine, altera illinc adstat mojori:] omnia hæc ex Æthiopico lapide perfecta. Est autem etiam in Sai urbe similis colosses lapideus, eodem habitu positus quo ille Memphi, Etiam Isidi templum illud, quad Memphi est,.Amasis exstruxit, lus-s

goum177. Regnante et spectatuAmasi dicunt Ægyptum dignissimum. prosperitate maxime . flamine, tum quod ad commodo spectat quæ fluvius regioni largie tut, tum ad es quæ e terra hommes percipiuut: et oppido. habitata in sa tune fuisse vicies mille. Amasis etiam est, qui legem illam Ægyptiis constituit, ut Ægyptioram quisque quotamù apud nomi sui prdectum profiteroit", vade vilain sustente! : qui hoc mfaceret, au legitimam viciant son declararet, ù morte pkcteretur. Quam legem 4 laudabilem Salon, ab Ægyptiis acceptera, Atheniensibus tulit, qui perpetuo ea utuntur. 17,8. Græcorum anima quum esset Amasis, et alia in Græcorum manullos beneficia contulit, et eis, qui in Ægyptum venirent, Nau- cratin urbem habitandam concessit: qui vero sedes in Ægypto fi- gere nollent, tantum mercandi causse in eam naviguent, his areas adsignavit ubi aras et templa diis erigerent. Maximum igitur illorum templum et celeberrimum, maximeque frequentatum, quad Hellenum nominatur, communi consilio sumtuque statuerunt hæ civitates : ex Ionibus, China, Teos, Phocæa, et Clazomenæeex Doribus, Rhodus, Cnidus, Halicarnassus, et Phaselis; ex Æolibus,

132 HERODOTI HISTOR. Il. sols Mitylenæerum civitas. Horutnest hoc templum, basque civi. tates oonstituuntlplræsides emporiî. Quad si quæ alise pattern illius sibi vindicant, rem sibi vindicant nihil ad se pertinentem. Præter istud vero templum, seorsim Æginetæ statueront Jovis fanuml; et Samii’aliud Junonis; ltum Milesii, Apollinis. l ’179. iFuîtque, olim solum in Ægypto emporium Naucratis, nec aliud ullum. Quod si quis in aliorum Nili ostiorum «aliquod intrasset, junte eum apartebat, invitant ce semas: : tum, hoc præstito jure jurande, cum navi sua in Canobicum’ostium tenebatur navigare, sut, si per contraries ventos hoc ’èi non -licuisset, oportebat merces navigiis Ægyptiis circum Delta circumvehere, donec Naucratin per- Venisset. Ita Naucratis in honore me 180.12le Amphictyones, pestquam superius templum Delphi- cum’ fortuite casu canfiagraverat, illud .quod nunc est trecentis talentis elocassent ædificandum, cujus summæ quartam pattern Del- phenses pro sua portiOne tenebantur conferre; circumeuntes hi par chinâtes, atique dona con-agames, baud, patum ex Ægypto retulerunt. Amasîs enim mille eis dedit talents ’aluminis ; Græci veto, in Ægypto habitantes, ’viginti libras. h H ’ls81.tIdem Amasis cum Cyrenæis mutante amicitiami societatemque contraxit. "Constituitqœ’etiam uxoremex eorum regione du- me; sive quad ’Græçam habere uxorëm desideraret, sive omnino amicitiæs causse, quam eumiCyrenæis coiebat; Duxit igiturispectatî inter populares suas viri (quem Battant! alii,’alii Arcesilam, rursusque alii Critobulum dicunt) filiam, Domine Ladicen. 4 Cam qua quoties concumberet Amasis, coite non poterat, quum tamen aliis mulieribusiutèretur. Id ubi sæpius si accidit, dixit ad hanc’Ladi- est) Amasis: u Veneficiis, o mulier, adversus me usa es: quai-s’ef- fugere nulle pacte potes, quo minus pessime pereas, mulierum pes- simai” Tom Ladiee, postquam negando nihilo placatiorem reddere illum potuit, intra animum suum Veneti votum fait, si sa nocte cois-, set-cum ipsa Amasîs, (id enim usum esse calamîtatis efugium) sta-. main se ei Cyrenen missuram. Et post hoc conceptum votant Con- tinuo cum sa coiit Amasis; et, quoties fleurde’cupido eum incessit, coibat ; vehernenterque eam ab illa tempore diligebat. Et maïa: ciendam curavit’im’aginem, Cyrenenque misit; quæ adhuc mes se; tate superfuit, extra Cyrenædrum urbem Spectans; ’Eamdem Ladi: cent Cambyses, Ægypto potitus,ïpostquam ex es, quænam’ esset, cagnesset, illæsam’ Cyrenen remisit. » 182. Dedicavit Amasis dona etiam in Grœciam: et primum qui- detn’Cyrenenv’Minervæ’statuam misit inauratam, et sui imaginera pictura adsimulatam: tum Minervæ quæ Lindi colitur, .duas statuas lapideas, et ithoracem lineam spectatu dignum; denique Junoni ,Samiæ binas sui imagines ex ligne s’enlptas, quæ in ’magno templa

ad meam ueque ætatem VsteteruntEUTERPE. post fores. Et Samum 133 quidem dans hæc misent hospitii causas, quad ei cum Polycrate Æacis filin intercesserat: Lindum vero, nullius quidem hospitii causas, sed quoniam Minervæ templum Lindi exstructum esse perhibetur a Danai filiabus, quæ ad illam oram adpulissent, quum f u garent Ægypti filles. Hæc sunt donaria, quæ Amasis dedicavit. Idem veto etiam Cyprum, anemine ante illum subactam, capit, cibutariamque sibi fecit.

mais un: SICURDI.

ÀHERODOTI ’HISTORVIARUM- LIBER TERTIUS. THALIA.

l. Anvzasus hunc igitur Amasin Cambyses, Cyri filins, quum alios quibus imperavit, tum e Græcis louas et Æolenses ducens, bellum movit bac de caussa. Misso in Ægyptum legato Cambyses filiam r Amasidis petierat uxorem: pètierat autem ex Ægyptii cujusdam consilio, qui id ei snaserat infensus Amasidi, quod se ex cnnctis, qui in Ægypto erant, medicis selegisset quem ab uxore et liberis abstractum amandaretin Perses, quum Cyrus ab Amasi oculorum medicum pe. tiisset qui esset in Ægypto optimus. E0 infensus Amasidi, insti- i gaverat Cambysen ut filiam illius petsret; quo ille sut mœrere ad- ficeretur data filia, aut non data odium incurreret Cambysis. Ama- sis, Persarnm potentiam graviter ferens timensque, et date illam et negare perinde dubitaverat; quippe bene gnarus, non legitimæ uxoris,sed pellicis loco, habiturum eam Cambysen. Hæc secum reputans, hancce inierat rationem. Erat Apriæ filia, superioris regis, admodum et grandis et formosa, sols ex regia dama super- stes; cui erat nomen Nitetis. Hanc igitur puellam Amasis, veste et aure exornatam, in Persas miserat tamquain suum filiam. Interjecto tempera quum eam complectens Cambysesjiliam Amasi- dis salutasset, dixerat si puella: tt N escis, Rex, deceptum te esse ab Amasi, qui me hoc cultu amatam ad te misit, tibiqueltamquam filiam dedit suam; quum revers sim Apriæ gnata, quem ille, demi. num suum, concitata Ægyptiorum seditione, interfecit." Hoc verbum et hæc incideus caussa Cambysen, Cyri filium, impulit ut ve- bementi ira incensus adversus Ægyptum duceret. Ita quidem Per-

2. Ægyptii veto sibi vindicant Cambysen, dicentes esse eum ex hacsærem Apriæ filîa natum : Cyrum narrant. enim fuisse, non Cambysen, squi ad Amasin misisset, ejnsque filiam petiisset. At hoc quidem nome): rei veritate dicunt. Immo vero ne ipsos quidem latet, (nam Persa- rum instituta, si qui alii, bene norunt Ægjptii) primum, ex illorum legibus filium ex pellice natum non succedere in regnum, si adfuerit legitimus ; deinde, ex Cassandana, Pharnaspis filia, de Achæ-

THALIA. 135 . menidum stirpe,. natum esse Cambysen, non ex illa Ægyptia: sed invertuntibistoriam, intercedere sibi adfectantes cum Cyri familia r cognationem. Et hæc quidem ita se habent. v 3. Narratur etiam alia fabula, mihi non icredibilis, hujusmodi. Persicarum mulierum quampiam, ad Cyri mulieres ingressam, quum Cassandanæ adstantes vidisset liberos forma et statura præstantes, admiratam illos multis laudibus extulisse. Tum ei Cassandanamx Cyri uxorem, dixisse :. t1 Atqui me, quum talium. mater sim puero- . rum, Gyms tamen aspernatur ; illam vero ex Ægypto adventitiam in honore habet.” Hæc postquam ingemiscens ab Nitetin esset locuta, filiorum natu maximum Cambysen dixisse, tt Itaque, mater, quum ego vir evasero, Ægypti somma ima ponam, et îma summa." ’Hoc Cambysen dîxisse decem circiter annos natum, mulieresque admiratione fuisse perculsas: et illum, postquam ad virilem pervenisset ætatem, regnumque esset adeptus, dicti memorem, suscepisse in Ægyptum expeditionem. A 4. Acciderat vero etiam aliud quidpiam buqumodi, quad ad ex- . peditionem illam momentum contulit. Erat in numero auxiliarium Amasidisivir genere Halicarnassensis, cui Phanes nomen, homo et consilio præstans, et bellica virtute. Phanes bic, nescio qua re in- fensns Amasidi, navi ex Ægypto profugit, cupiens inicolloquinm venire Cambysis. At illum, ut qui inter auxiliares baud exiguo loco fuisset, et quæ ad Ægyptum spectabant adcuratissime cognita habuisset, persecutus est Amasis, studiose dans-operam, ut cum exciperet. Persecutus est autem misso, qua iter ille direxerat, eunu- charum fidelissimo ouin triremi. Et capit quidem hominem eunuchus in Lycie, sed captum non reduxit in Ægyptum : nam astutia cum Phanes circumvenit, et inebriatis custodibus ad Persas evasit. Ibi tunc Cambysen adiit, exercitum adversus Ægyptum ducere pa- rantem, sed de itinere dubitantem quo pacte regionem aqua caren- temitransmitteret; eiqne quum alia ad res Amasidis spectantia, tum itineris faciendi rationem exposuit, monens, missi; ’Iegatis regard Arabum regem, ut tutum ille transitum sibi præstaret. . 5. .Patet autem hac une via ingressus in Ægyptum. Nam a Pbœ- nicia usque ad fines Cadytis urbis, Syrorum terra est, qui Palæstini vacantur: a Cadyti (quæ est urbs baud multo miner, ut mibiivide- tut, (Sardibus) emporia ad mare sita, asque ad Ienysum oppidum, sunt ditionis Arabici regis: ab Ienyso rursus Syrornm ditio pertinet ad Serbonidem asque lacum, juxta quem Casius mons ad mare porrigitur: a Serbonide lacu, in que occultatum Typhonem aiunt, ab illa jam Ægyptus est. Jam, qui inter Ienysum oppidum et Ca- sium montem Serbonidemqne lacum interjeetus traétus est, baud k ille exiguus, sed tridui fere itinere in longitudinem patens, is morses aquarnm est inops.

né » HERODOTI HISTOR. m. 6. Quad Vera a paucimeorum, qui in Ægyptum navigue, connueo mut..animadveranm. est, id.ego. cum expociturus. In Ægyptum-ex universa Græcia, et præterea ex Phœnicia, bisquotannia invehnntur figlina, dolia vino.-repleta: verumtamen ne unum quidem,- ut (sic diem),A vinarium dolium videra est ibi repœitum. Ubinaln ergo. quant quîapiam. hæc conaumuntur? Hoc quoque equidem diem). Quilibet præfectus populi tenetur sua ex urbe dolia omnia colligera, Memphinque mittere: en deinde Memphi. aqua repleut, in aridum illum Syriæ tractum deportnntur. Ra dolia idemtidem demain Ægyptum invecta, ibique venum exposita, deinde ad pri- .

ora7. [ta in scilicet Syriam Persæ, simulatque transportantur. Ægypto pofiti cum, - - introïturn. . -’ illum in banc regionem adpararunt, et. caqua dixi ratione aquis’ instruxerunt. At tune temporis, quum nondum patata esset aqua,- l Cambyses ab Halicarnassep honpite edoctus, missis, ad Arabem nunciis, tutum transitum ab i110 postulavit, et obtinuit fide data et,

ab8. Colunti110 autem accepta; fidem Arabes, a atqui, bominum maxime : demque , cum et .accipiunt. tali modo. Si qui volunt inter ne fœdnapactumve inire, vit alias, in medio sans paciscentium, acuto lapide interiorem. manumutriusque illorum prope pollicemincidit: tunc sunna ex " utrimque veste flocon, inungit sanguine septem lapides in media positœ ;, clanique id facit. Bacchum invocat et Uraniam. Hoc facto; i3 qui fœdus pepigit, commendat suis amicis hospitem illum, sive civem, si cum cive pepigit: et.amici etiamipsi æquumvcensent cor 1ere fidem. Bacchum autem solum, et Uraniam, deus habent ; aiuntque, se crines eodemmodo tondere, quo Bacchus ipse fuerit tomas: tondenturautem in orbem, circum tempora capiilosuradenq tes, Bacchum vert), 0mm! ruminant; Uraniam Alilat. 9. Pœbquam igitur nunciis, qui a Cambysen venerant, fidem de- dent Arabe, hæc est machinatus. Unes ex Camelorum pellibus,’ aqua repletos, vivîs omnibus camelis imposuit; eisque in tractumaqud mente". actis, exspectavit ibi Cambysen. Hæc quidemmaxime probabilîs fama est: oportet vero etiam minus credihilem, quia et ipsa fertur, memqrare. Flavia: est in Arabiamagnus, cui Coqs nomen; in Rubrum quod vocatur mare se exonerans. .Ab hoc igitur fluvio Arahum regem, consutis bubulis aliisque coriis, canalem duxisae aiunt en. longitudine, utv ad aridum illum tractum pertinent, et pet! hune canaiem derivasseaquam; in eadem autem illa .tractu in. gente: fodisselcisternas, quæ reciperent aquam servarentque. Est r autem via ah i110 fluvio in hune aridum.tractum duodecim diemm : derivasseque illum, aiunt, aquam per tres canules tria diversa in Inca. 10. Sed ad Pelusium quod viocatur ostium Nili castra habebgt.

fgmmenitu, [sive is PcamminituJJTHALIA. Amasidis filins, Cambysen . Je; ex- apectans. Nec enim in vivis amplius fait Amasis quo tempore Ægj- ptum cum exercitu Cambyses invasit: sed vita functus erat, postquam quatuor et quadraginta aunas regnasset, intra quos nullum ei magnum incommodum accident. Mortuus conditusque, sepultus erat in sepulcris quæ in templa ipse construenda cumerat. Re- ante vero in Ægypto Psammenita, maximum prodigium accidit Ægyptiis : pluerut Thebis Ægyptiis, quad numquam nec ante, nec post id tempus ad meam asque ætatem accidit, ut ipsi dicunt The- qbani. Nam in superioribus Ægypti omnino non cadit pluvia: al: tune ipsis Thebis pluit stillatim. . l Il. Persæ, transmissa regione aquis carente, quum castra’ castris Ægyptiorum opposaissent, ad congrediendum parati ; ibi tunc auxi- vliares rages Æg-ypti, Græci homines et Cures, indignati quad Phanes externum exercitum in Ægyptum duxîsset, tale adversus eum faci- I nus machin’anmr. Filios habebat Phanes, in Ægypto relictas : his ’ [in castra eh conspecturn patrie perductis, craterem in media po- suere utrommque castrorum, et productos singulas deinceps pueras super cratere mactarunt : tune, jugulatis cunctis, vinum et aquam in craterem ingessere, sanguinemque illorum potarunt auxiliarii omnes, atque ita ad pugnandum’progressi sunt. Acri commisso prælio, .postquam utrorumque magna cecidîsset multitudo, ad extremum in ,fugam vertuntur Ægyptii. l2. Miram veto admodum rem equidem hic vidi, monitus ab indigenis.’ Quum assa utrarumque, qui in eo prælio ceciderunt, separatim congesta sint, (seorsim enim jacebant Persarum assa, sicuti initia distincta erant; et alibi, assa Ægyptiorum z) Persarumicrania ita sunt debilia, ut, si unum minutum calculum in ea volueris conjicere, perfores; Æyptiarum vero ita sunt valida, ut lapide percutiens ægre diifringas. Cujus rei cuussam dixerunt esse, mîhique facile persuaserunt, quad Ægyptii apueris statim capita radant, unde assa in sole fiunt compacta: quaide eadem caussa fit etiam, ut non cal- Vvescant; nullus enim est populus, apud quem taxa rata caput videas calvum, quam apud Ægyptias. His igîtur hæc caussa est, cur valida ajut eorum crania. Persis autem cur sint debilia,vcaussa hæc est, quad a pueris in ambra versantur, pileas gestantes, quos tians vacant. Hæc îgitur talia, qualia dixi, equidem vidi: vidi vero etiam his similia Papremi, in illis qui cum Achæmene, Darii filio, ab Inaro

Afro13. Ægyptii occisi ex prælio, utsunt. terga vertere - coacti’ ’ sunt, eifusa fuga se profipuere. Qui quum Memphin essent compulsî, ibique conclusi, misit ad eos per flumen Cambyses navem Mitylenæam, in qua erat caduceator genere Persa, qui ad deditionem faciendum barta- retur Ægyptios. At illi, ubi navem vident Memphin intrantem, de

. . r . , ’ m , ’ HERODOTI HISTOR. III. castelli mura universi efi’usi decurrunt, navem perdunt, haminesque in frustasdiscerptos in murum deportant. Et Ægyptii quidem, posthac’obsessi oppugnatique, ad extremum in deditionern venerunt. Finitimi autem Libyes, Ægypti sortem veriti, non tentato ’armorum periculo sese tradiderunt, tributum solvere spondentes, "et dona. mittentes. Similiter etiam,Cyrenæi et Barcæi feeerunt eadem timentes atque Libyes. Sed Cambyses Libyuni quidem dona benigne accepit: at quæ a Cyrenæis erant missa aspematus, .puto, quad exigua essent, nam quingentas argenti libras mîserant ’Cyrenæi; has igitur, sua manu prehensas, militibus distribuendas

i .14. Decimo die, ex qua in deditionem venerat castellum quod dMemphii.projeqît. est, regem Ægyptiorqm Psammenitum,’ qui sex menses I regnaverat, Cambyses contumeliæ caussa cum aliis Ægyptiis residere jussit in suburbio; et animum illius tentaturus, hocce facere in. stituit. Filiam illius, servili vestitu indutam, hydriamque gestantem, aquatum emisit, simulque cum sa alias virgines, ex pïincipum viro- qrum filiabus delectas, eadem cultu vestitas quo regîs filia. Quæ ubi ingenti cum clamore et ejulatu in patrum conspectum venerunt, tre- liqui patres, couspectîs filiabus ita misere adfectîs, invicem clamorem ejulatumque sustulerunt; Psammenitus ver0, ubivrespiciens cogna- ’vit, in terram defixit oculos. Postquam præteriissent puellæ aquatum missæ, secundo loco filium regis, cum aliis bis-mille ejusdem .ætatis Ægyptiis præter regis oculus duci jussit,fune circum cervicem vinctos, et ora frenis coercitos. Ducebantur autem hi ita, pœnab luituri Mitylenæis illis, qui Memphi cum navi perierant: banc enim .sententiam pronunciaverant regii judices, ut pro unaquoque vira decem Ægyptiî ex principum numero invicem perirent. Et ille, etiam hos prætereuntes videus, quum ad mortem duci filium suum iintelligcret, reliquis Ægyptiis, qui circum illum sedebant, fientibus et lamentantibus, idem fecit quad in filia fecerat. ’Denique quum :et hi præteriissent, accidit ut homo natu grandior, qui compator regis olim fuerat, nunc vero bonis omnibus exciderat, nec aliud quidquam, nisi quantum mendicus, habebat, atque adea stipem a militibus rogabat, præterîret præter Psammenitum, .Amasidis’ filium’, iÆgyptiasque qui in suburbio sedebant. Hunc ubi Psammenitus conspexit, ingentem in fietum erupit, et nomine compellans sodalem, Icaput sibi planxît. Erant autem illi custodes adpasiti,vqui, quidquid quaquc prætereunte pompa faceret, observarent, et renunciarent Cambysi. Miratus igitur Cambyses quæ ille fecerat, misso nuncio interrogavit cum his verbis: tt Dominus Cambyses ex te quærit, Psammenite, quid sitquod conspecta filia tua male adfecta, itemque Ico’nspecto filio ad supplicium pradeunte, nec clamorem nec fletum edidisti; mendicum veto illum, nihil ad te pertinentem’, uttquidem ex

THALIA. I- n w .1189 aliis cognovit, honore’hac-es prosecutus ?"i Cui itainterraganti,.hæc ille respondit: t* O fili Cyri, domestica malaimajora erant quam quæ fletum exprimerent. Et sodalis hujus calamitas lacrymas niere- tm’» qui ingentibus opibus excidît, et in. senectutis limine ad mendie citatem est redactusl’ Hæc quum ab eadem nuncio ad Cambysen essent relata, commode dicta ei. visa esse aiunt Ægyptii-; atquet etiam Crœsum (quem secum in Ægyptum Cambyses adduxerat) et Persas, qui :aderant, lacrymasse ; ipsumque Cambysen misericordia quadam fuisse tactum, protinusque jussisse, ut filins ejus ex horum a numero qui perire deberent eximeretur, et ipse e suburbion excitus

15. Jamlfilium quidem, qui ad cum servandurn missi surit. non ampliusad superstitemse duceretur. invenerunt, ut qui prima loco fuerat ’ cæsusi’. sed Psammenitum ipsum, e suburbia excitum, ad. Cambysen duxe- runtv; apud quem ille deinde vitam egit, nullam vim passus. QUi nisi compertus fuisset. res novas moliri, recepturus erat Ægyptum’ ita ut tamquam præfectus eam esset administraturus. Nam honorare consueverunt Perses regum filios; quibus, licet patres ab illis defe- cerint, reddunt regnum. Id enim ita institutum-eos habere, quum ex aliis multis colligi potest. tum hoc, quad Thannyræ, Inari Afri filin, regnum restitutum est, pariterque Pausiridi, Amyrtæi filio, qui et ipse paternum recepit imperium ; quamvis nema- plus. mali Persis fecerit, quam Inarus etsAmyrtæus. Nunc Psammenitus, prava mo- llitus, mercedem accepit: nam ad defectionem solicitasse Ægyptios deprchensus est; quad quumsesset compertum, taurisanguinem-bibere coactus a Cambyse, e vestigio mortuus est. Talem igitur ille vitæ exitum habuit. I i ’ ’ ’ 16. Cambyses vero Memphi Sain urbem profectus est, ea factu- rusquæ etiam peregit. Nam Amasidis ædes ingressus,’ pralinas e sepulcro proferri cadaver Amasidis jussit: eoque facto, flagellis illud. cædi jussit, et capillos evelli, et stimulis pungi, et aliis modis ei in- sultari. Quœ quum malta cum labore feeissent ministri, (nam res sistebat cadaver, quippeiconditum; ac nullo modo diffluebat) com. buri illud Cambyses jussit, nefarium jubens facinus. Etenim Persæ deum habent ignemi: itaque igue comburere mot-tuas, utrisque nefas est. Persis quidem, eam,ipsam’ ab caussam quam memoravi: dia l cunt enim nçfizs esse, cadoter hominis (ferre deo. Ægyptii veracen- sent; virum bellum: esse ignem’, quæ dorure! quidq’uid tracta esset; tu!» pabulo satiata simul cum sa quad derorarit mariatur. Atqui nefas illis est, bestiis tradere cadaver; ab eamque causam illud condiunt, ne in terra jacens consumatur a vermibus. Itaque, quad utrisque nefas erat; idfaciendum præcepit Cambyses. Quamquam, ut quidem Ægyptii aiunt,.non,Amasis fait cui’hoc accidit; sedalius Ægyptius, ejusdem cum Amasi statures, quem ca cqntumelia adficientes Perse;

m HERODOTI, HISTOR. m. .Amasidi insultare putarunt. Amasin enim aiunt, quum ex araculô cognasset quid sibi post mortem esset patiendum, quo evaderet illi minentem sortem, hominem hune, qui’nnnc flagellis cæsus est, tune temporis mortuum, sua in sepulcro prope januam sepeiiise; man: ’ dasse autem filio, ut ipsum in imo sepulcri recessu depoueret. At inibi quidem videtur; mandattnn tale, ad suum sepulturam et ad ho"- minem istum pertinens,nullum omnino dedisse Amasin, sed falso hæc jactari ab Ægyptiis. 17. Post hæc Cambyses triplicem meditatus est expeditionem: nuam adversus Carthaginienses, alteram adversus Ammonias, tertiam adversus Macrabias (id est, Longævas) Æthiapes, ad australe Libyœ mare habitantes. Instituta deliberatione placuit ei, adversus Car- thaginienses navalem exercitum mittere; adversus Ammonias terrai atrium copiarum pattern; ad Æthiopes veto primum speculatores, qui et Salis mensem, quæ in honnir Æthiopum terra esse dicebatur, viderent au revera esset, et reliqua explararent; in speciem autem dona fanent regi eorum. ’ 18. Illa Salis mensa fertur esse hujusmodi. Pratum est in aube urbia, cactis’carnibus quadrupedum omnis generis repletum: eus cames, aiunt, nactu ex instituto ibi àpani ab omnibus qui in dignitate essent civibns, interdin autem accedere quemque qui venet, eisque vesci; dicere autem indigenas, ipsum terram illas quaquè nacte pragignere. Talis igitur esse fertur illa Salis (quæ vacatur)

19. Ut vero speculatores mittere Cambyses constituit, statim en Elephantine urbe homines arcessivit de Ichthyaphagorum genere; mensa.qui Æthiopiam linguam callerent. Interim vero,i dum hi advenit- rem, naValein exercitum adverSus Carthaginem jussit navigue. At Phœnices, id se facturas, negarunt: magnis quippe jurementis sese teneri, et nefa’s esse facturas, si contra suam sobolem militarenb Nolentibus autem Phœni’cibus, reliqui pares non erant viribus: atque ita Carthaginienses servitutem, quæ illis a Persis imminebat, eifugerunt. Ete’nim vim adferre Phœnicibus æquum non censuit Cambyses, ut qui se ultra Persis tradidissent, ete quibus penderent universæ ipsius copiæ navales. Præter Phœnices, Cyprii quoque Persis sese tradiderant, et expeditiOnis in Ægyptum susceptœ erant socn. V 20. Pastquam ad Cambysen ex Elephantine advenerunt Ichthyo- phagi, misit eos ad-Æthiapes, edoctos quid dicerent, et dona ferez)- tes, purpureum amiculum, et aureum toi-quem armillasque, et and guenti alabastrum, et palmei vini cadu’m. Dicuntur autem Æthioo pes hi, ad quos misit Cambyses, et stature maximi et pulcerrimi esse bominum omnium; et quum aliis institutis uti diversis ab aliorum bominum institutis; tutu hac ad agitât dignitatem spectante:

quemcumque civium stature maximumTHALIÂ. judicant et corparïs auviribus pro ratione præstautem, hune régem esse æquum censent. ’ 2l.’Ad bos igitur bomines ubi advenerunt Ichthyophagi, hæc Verba fecerunt: " Rex Persarum Cambyses, cupiens amicitiam tecum hospitiumque jungere, misit nos, jubens ut in colloquium tuant veniremus; et dona tibi dut hæc, quorum usa et ipse maxime dele- ctatur.” Quibus Æthiops, intelligens venîre eos ut speculatares, in hune modum respondit: " Neque Persarum rex ea vos misit dona ferentes, quad multum ei intersit ut mecum amicitiam jungat; nec Vos vera dicitis, venistis enim ut regni mei speculatores. Nec ille vit justus est: nain si justus esset, non concupivisset aliam terrant præter suam, nec in servitutem redegisset homines, qui nulia illum injuria adfecerant. Nunc illi arcum hune tradite, hæc verba dicens tes : Rex Æthiopum suadet regi Persarum, ut quando ita facile ar- eus tendere hujus molis Persæ patuerint, tune adversus Macrobios Ethiopes copiis multitudine nos superantibus maveat bellum: asque eo autem diis babeat gratiam, quad Æthiopum filiis non induxen’nt in animum, ut præter suam terram adquirere cupiant aliam.” 22. His dictis laxavit arcum, et his qui venerunt tradidit. Tune sumto purpurea amiculo qqæsivit, quid esset, et quonam made factum. Cui quum Ichthyop’hugi vers dixissent, de purpura, et de illius tinctura, doleras esse lias [lamines inquit, et dolosa illorum (miaula: Deinde de torque collari et de armillis quæsivit. Quumque de hoc amatir exposaissent Ichthyophagi, ridens rex, quum compedes esse putasset, ait, apud ipsos validions hisce compotier esse. Tertio, de unguento interrogavit; et, quum illi de confectione unguenti ac de ungendi ratione disseruissent, idem illis, quad de amiculo, respondit. Ubi ad vinum venit, et de hujus confectiane ex illis quæ- sivit, valde delectatus pour, deinde interrogavit, quartant cibo utamr res, eth’uadnam sit homini Persœ langissimum vitæ spatium.’ Et illi pane pesai aiebant, naturamque tritici exponebant: octoginta une amas, terminum dicebant esse longissimum, situe homim’s propositmn. Tum Æthiaps,’nilproinde mirant esse, ait, quum sierras comedunt, tant (signant ces vinera annorum numerum ; qui ne tat quidem (1111108 visera postent, nisi hocce potu sese recrearent: nempe vinum dicens: hoc enim23. Vicissîm imo interrogantibus a Persis regem se chthyophagis superarî. de vitæ I spatia et de alimentarum genere; ad centum et uiginti armas, ait, perrenire ipsorum plerosquc, mmmdlos ocra etiam hum: terminant transcendera cibum ocra esse carnes cactus ,- potum, lac. Quumque mirarentur specuiatores quad de annarum numer’o dixisset, ad fontem ab illa ductos se esse referebant, e quo loti nitidiores facti fuissent, quasi eleifons esset; odorem autem tamquam vialarum spirare illum fontem. -Italevem autem,vdicebant speculatores, esse fontis hujus

14-2 HERODOTI HISTOR. lII. aquam, ut nihil supernatare possit, neque lignum,-neque quæcumr que ligna sunt leviora; sed in fundum sbire omnia. Cujus aquæ si revera ea natura est, quæ perhibetur, fuerint illi banc ob caussam langerai, quad plurimum hac aqua utuntur. A fonte discedeutes, ductos se fuisse narrabant in locum quo vincti homines custodieban- , lut, ibique cunctos aureis vinctos compedibus .vidisse. Est enim apud bos Æthiopes æs metallorum rarissimum et pretiosissimum. Inspecto carcere, etiam Salis mensam, quæ vocatur, spectaverunt. ’ I 24. Post hanc, ad extremum spectarunt sepulcra eorum, quæ ç vitro perhibentur esse parata, hoc modo. Postquam arefecerunt cadaver, sive eadem ratione atque Ægyptii, sive quo alia modo, tatum gypso ablinunt, et pictura ita exornant, ut speciem quam maxime similem vivo referat; deinde cavam columnam ei circum- dant ex vitro confectam, .quad apud illos magna copia et manu tractabile eifaditur. Ita in media columna stans cadaver, par columnam conspicitur, nec odorem ullum spirans injucundum, nec aliud quidquam incommodi præbens: estque columna circumcirca conspicua, atque adeo ipsum etiam cadaver omni ex parte conspi- cuum est. Hanc columnam per anni spatium suis in ædibus servant qui cognatione proximi sunt, rerum omnium primitias illis aiferentes, aliaque sacra facientes z deinde ædibus elatas columnaa circa urbem collocant. 25. Speculatores, postquam ista omnia spectassent, reversi sont. Qui ubi hæc renunciarunt, pratinus Cambyses, ira incensus, bellum inferre Æthiopihus instituit, nullo de procuranda re frumentaria mandata data, nec secum cogitans in ultima terrarqm suscipi banc expeditionem. Sed, ut furiosus, nec mentis campos, simulatque Ichthyophagos audierat, ad bellum faciendum profectus est; Gras: cos, qui cum eo erant, in Ægypto manere jubens, peditatum verq universum secum ducens. Postquamitinere Thebas pervenit, ablegavit de exercitu circa quinquaginta bominum millia, quos jussit in servitutem redigere Ammonios, et oraculum Jovis incendere : ipse, reliquum ducens exercitum, adversus Æthiopes perrexit. Sed, prius quam quintam confecisset itineris partem, primum, quidquid cibariorum de frumenti genere habuerant, eos defecerat; deinde, post frumentum, etiam jumenta quæ comedi passent defecere. Quæ si Cambyses intelligens mutasset sententiam, exercitumque redu- xisset; erat, post prias admissum peccatum, vit prudens futurus: nunc, nihil secum reputans, ulterius semper progressus est. At milites quamdiu e terræ solo nancisci’aliquid poterant, herbas radi- cesque comedentes vitam sustentarunt: ubi veto in arenosa pence nere, dirum facinus nonnulli eorum instituerunt; sortiti ex se ipsis, decimum quemque comederunt. Qua re cognita Cambyses, veri. ’ tus. mutuam militum comesturam,lomissa adversus Æthiopcs expia-r.

ë L’TH-ALIA. 1 au Îîfione, retrogressus. est; multisque de exercitu .amîssis, Thebas :iterum pervenit. Quumque Thebis Memphin descendisset, Græ- cos cum navibus domum dimisit. Talis igitur exîtus fait expediüo- his adversus Æthîopes susceptæ. 26. Qui veto ad bellum Ammoniis inferendum erant missi, bos compertum est, ducibus itineris comitatos, Oasin oppidum pervenisse, quod Samii incolunt, qui de Æschrionia tribu esse dicuntur, absuntque a Thebis septem dierum itinere per arenosa faciendo: nominatur autem ille locus Græco sermone Beatorum insula. Hunc igîtur in locum pervenisse dicitur ille exercitus: inde vero quid his acciderît, nisi quad Ammonîi narrant et qui ex his audiverunt, nemo "alias quîdquàm quod dicat habet; neque enim ad Ammonîos par; venerunt, neque domum reversi sunt. Narrant autem soli Ammœ nii, quum alia, tutu hoc: ab hac Oasi per areuosa adversus ipsos -iter facientibus, quum jam fare in media inter ipsos et Oasin essent, incidisse illis, dum prandium capiebant, vehementem et immanent ventum Notum, sabuli acervos secum abripientem; quibus illi obruti, talî mode intemecione periissent. Ammonii quidem hoc nar-

rant27. Quo exercitui tempo’re veto Memphin illi accidisse. Cambyses pervenit, I adparuerat » Ægyptiis Apis, quem Epaphum Græèi vacant. Qui ubi repertus est, continuo Ægyptiî, vestimentis induti pulcherrimis; in lautitüs erant. Quos hæc agentes conspicatus Cambyses, prorsus existimans, quod ipse male rem gessisset, eo lætos illos festa hæc celebrare, præfectos ad se, vocal: urbis; ex eisque, ubi in conspectum ipsiua venere, quærit, t* cur, se prius Memphi versante, nihil tale fecissent Ægyptii; at nunc, quum adisset magna exercitus parte amissa?" Cui illi respondent, tt deum sibi adparuisse, qui ex multo temporis intervallo adparere idemtidem consuesset; et, quando adpareat, tum universos Ægyptîos lesta festa celebrare.” Hæc audiens Cambyses, mentiri ces, ait; atque, ut mendaces, ultimo supplicia

28. His occîsîs, dein sacerdôtes in conspectum vocavit. Qui adfecît.quum eadem dikissent; intellecturum -sese, ait,- un deus. aliquis manu duci adsuetus advenerit Ægyptiis. Quæ ubi dixit, adducere ad se Apin jussit sacerdotes: et illi abierunt adducturi. Est vero Apis hic, sive Epaphus,juvencus, ex vacca natus quæ nullum alium dehinc -concipere pal-tutu potest’: dicuntque Ægyptii, fulgorem de cœÏo in vaccam istam incumbere, ex quo illa Apin conceptum parîat. Ha- ïet autem hic juvencus,l quem Apin vacant, notas hujusmodi: nî- ger color est; sed in fronte, quadratum album; in tergo, figura aquilæ; in cauda, pili duplices; in lingua, scarabæus. I 29. Apin ubi adduxérunt sacerdotes, Cambyses, baud satis mentis campos homo; stricto gladio, quum .ventrem Apidis vellet.ferire,

au HERODOTI [HISTOR. HI; r femurfefiit; ridensque sacerdotes adloquens, "O provo capitsg,” inquit. " Tales ergo sunt dii, sanguine carneque instructi, et fend ictum sentientes P Dignus profecto Ægyptiis hicce deus! Carats,- rum vos non juvabit, ludibrio me babuisse." His dictis, jasait hqs quibus id negotii mandatum est, flagellis cædere sucer-dotes ;’ zeli- quorum veto Æg’yptiorum quemcumque nacti fuissent festum. ce- lehrantem, occidere. Ita festî dies finem habuere apud Æg’yptios, ehsacerdotes multati sunt. Apis veto. percussus femur, contabuit in temple jacens : quem, mortuum ex vulnere, sacerdotes clam regs sepeliverunt . 30. Cambyses veto, ut aiunt Ægyptii, e vestigio propter iniquum l illud facinus furore fuit correptus, quum ne ante id tempus quidem satis compas fuisset mentis. Et primum quidem, post illud, flagi- .tium in fratrem commisit Smerdin, qui eodem patre eademque matre erat natus. Hunc ex Ægypto in Persas dimisit pet invidiam, quad .arcum, quem ab Æthiope datum Ichthyophagi adtulerant, ille unus ex Persis ad duos saltem fere digitos adtraxisset, quum reliqporum Persarum nullus id præstare ,potuisset. Dein, quum in Persas reversus Smerdis esset, visum Cambyses per somnum vidit hujusmodi." Visus illi est nuncius ex Perside veniens nunciare, :Smerdin in sella regia sedentem, capite cœlum tetigisse. Quam oh æaussam sibi timens, ne se occiso reg-num occupet frater, Prexaspen in .Persas mittit, cui Persarummaximam fidem habebat, data. mandato ut illum occidat. Et Prexaspes Susa profectus accidit Smer. .din, sive venatum eductum, ut alii aiunt; sive, ut alii, ad Rubrum

:deductum81. Primo hoc facinore mare, in fratrem et in admissoralterumvin eo demersum. sororem l patravit, quæ illum in Ægyptuxn erat secuta,.quamque babuit uxorem,squum tam a patre, quam a matre, soi-or ejus esset. In matrimonium autem eam tali modo duxerat, quum antes. neutiquam mo- sis fuisset apud Persas, sorores in matrimonium ducere. Unius ex soroxibus suis captus erat amore : quam quum cuperet matrimonio sibi juugere,,-nossetque contra morem fore Persarum si id ’faceret, -vocatos ad se regios judices interrogavit, ait-ne les aligna, jubens et; qui vellet, in matrimonium ducens; suam sororem .’ Sunt autem regii Indices probati inter Perses viri; qui eo munere. funguntur quoad .vivunt, aut usque dum injusti quidpiam in illis reperiatur. Hi Peti- sis jus.dicunt,. et interpretes sunt patriarum legum, et ad eos omnià. referuntur. Ad quæstionem igitur a Cambyse propositam responderunt hi ea quæ et vers et tutaessent; dicentes, nullum se legag: repaire, quæ jubeat ut frater in matrimonium ducat sororm4;,aliam sera "par; legem, quæ statuat, lioitumeusregifacere quidquid usât. Itaque neque legem, metu Cambysis, abrogarunt ;.et, ne ipsi, tueu- tes legem, panent, aliam legem invenerunt, quæ illi, sororeni in

THALIA. ’ 14-5 Moment ducats cupiantiglpotroehiabsmr. ligner tune Carb- byses, quam amahst, duxit inox-an: nec vero inultopost, aliam etiam sororem sibi matrimonio junxit. Et hune natuminorem, quæ cum in Ægyptum secum ont, interfecit. ’ 32. De cujus nous duplex, perinde atque de 18merdi, faros fer- tu’r; Græci-quippe*namnt,’commisisss Cambysen, spectàute’uxore, catulum leonis cum canin tentulo; qui quum a leonis carole vincti,- retur, alium catulum csninum, qui fuisset hujus frater, rapts cato- us, iili apem tulisse; atqui ita’ canes, quum duo essent, leonem superasse. Hæc spectnnmn’ Cambysen, delectntum esse; illam vs- to,’ adsidentem,ifudisse lacrymnz Id ammodvertentem Cambysen quiesin ex se, car-fier? et illam respondisse,fierc se, quad cata- 1m 010015an fiatri, massue: Smcrdis, cogitaudqurm- mm me Will; au: opens (sans. Hoc igitur ab dicton inten- fectam illam a Cambyse esse aiunt Græci. Ægyptii vero narrant, quum mensæ umbo adsiderent, mulierem sunna lactuca folie circumcirca decerpsisse, tum ex mariso quæsisse,’citonc integ’ra lactase, au cui decapta tint, palmier? Quumqœ is, iutcgram, dîxiuèb; reposuisse illam, "Atqui tu banc imitatus es lactucam, Cyrlzdoî- nium ciicumeidens.” Et illum, ira incensum, calcepedis ei, præ- gnans iqumnlesset, insultasse; et illam abattu facto mortuam esse. 33. [tu in suas sæviit Cambyses, in furorem actas sivepropter Apin nimirum, sive alia casa, quales multæ calamitates accidsre hominibus salent: namvetiam a punis gravi morbo dieitur Cam- byses adfectus fuisse, quem sacrum morlmm nonnulli vacant; Itaque nouent dissentanenm, ut, corpus quum gravimorbo laboraret, ne

meus34. In reliquas quidem- veto Persas hæc sansalia furaris esset. ediditexempla. I Pr:-i mpsn, quem maximal in honorehabebat, qui nuncioruin ad regem perferendorum munere fuugebatur, cujus etiam filiusipincerna regii; erat, quiet ipse-haud-exiguus houer «est; illum-igitur sic adlocut’us. fartas: itDic mihi, Praxaspes; quidem me virum esse existimant Perses? et quos de me baisent sermones P" Tum illum’responl- disse z it Domine, cætera omnia magnifice Iaudaris’: sed vino aiunt te’uimium indulgere." Que quum ille de Persis dixisset, ira incensum regem hæc reposuisse: it Ergo nunc metPersæ dicunt vina de: ditumndesipere, nec mentis esse compotern ? Igitnr priores illorum semonce mendaces fuerunt." Superiore. quippe tempore, quum adsiderent ei Persæ atque etiam Crœsus, quæsiem ex his Cambyê les, gaulis air ipse aideretur esse, cum pain Cyro collants .9 i Et illi responderant, en: patrc cupcn’orem: quippe non modolpostùlere guéait- que Cyrus obtïnuùset, sed et harper Ægyptum et mare teneur. Hæc Persæ dixemnt; Crœsus vero quum ndesset, nec si placent isto comparatia, phis verbileambysen sont adiocutus z" « quidem,o U ,

- 146 i HERODOTI HISTOR. III. Cyro ante, non videris similis esse patri, quum filium nandum habeas qualem te ille reliquit.” r Quibus auditisdelectatus Cambyses crut, a .Crœsique35. Horum igitur tunelaudaveratjudicium. recardatum illum, iratum dixisse xPra- xaspi: tt Tu nunc cognasce ipse, velum-ne dicant Persæ, au istud «.dicentes desipiant ipsi: quad si enim filii tui in atrio stands, conjecta’ssgitta, medium feriero cor, constabit nages dicere Perses; sin aber-revenu die vers loqui Perses, meque baud sans esse men.- te." His dictis, tetendisse arcum; sagittaque feriisse puerum: qui ut eecidit, secari corpus jussit, inspicique minus : et quum in catin: tresse sagittam esset repertum, ridens et supra modum guises, " Manifestum cognovisti,” inquit, fiPraxuspes, non me bannira. sed desipere Perses. Nunc vero die mihi, quemnaln tu nostî houillum omnium, qui ita ad destinatumadigat sagittam." Praxaspefi, fureta hominem videns, sibique timens ipsi, respandit: uDamirie, equidem ne deum quidem ipsum ita dextre ferire existimo.” Tune isi- .tur hoc fecit Cambyses: alibi vero deinde, non dissimili ratione, duodecim Perses, nulle idonea causse damnatos, vivas inversa capite

serra86. Quæ quum jussit ille patraret, defodi. æquum censuit Crœsus , . Lydos- l hisce - . illum verbis monere: u0 tex, ne omnia œtati iræque indulgeas! sed cantine atque cohibe te ipse: Bons. res est providentiaz. et «sapientis est, rectum consilium in tempore capere. At tu viras .occidis, cives tuas, nulle idonea causse damnatos; idemque pueras occidis. Quad si plura talia admiseris, vide ne.a te Perses de- iiciant. Mihi veto pater tuus injunxit, sæpe multumque hartatus, ut te monerem, tibique consilium darem, si quid, quad e tua com- morio esset, reperissem.” Hoc ille, benevolentiam significans, cousilium Cambysi .dedit; cui his verbis tex respondit: " Tu etiam .mihi consilia dure amies! qui tem præclare tuam administrasti prao .triam, præclareque patri meo consuluisti, suadensilli, ut trajecto ,Araxe adversus .Massagetas duceret, quum. illi in nostram terrain vellent; trajicere. Igitur et te . ipsum perdidisti, patriæ rebus male administratis; et Cyrum perdidisti, qui tuum seeutus est consilium: Sed maleitibi hoc Cesserit, jam pridem enim occasionem aliquem adversus te nancisci cupiebam.” His dictis, arcutn prehendit, sagittam in illum emissurus. At Crœsus conversas foras se proripuit: et Cambyses, quum faire illum non potuisset, .famulis imperavitut .prehensum occiderentn At famuli, qui ingenium illius nossent, occultant Crœsum, hæc secum reputantes, si dati mandati pœnîteret Cambysen, et desiderium Crœsi eum caperet; se producto illa præ- mia servati illius accepturos ; sin in sententia l’ex persisteret, neque illum desideraret, tune illum esse inœrfecturos; Neque malta post sicut illi fers existimaverantydesideravit Cambyses Crœsum equo

cognito famuli, "superesseTHALIA. illum," nunciarunt. Tum vero,147 "gau- date se quidem," ait Cambyses, "quad Crœsus supersit ; et illos, qui eum semassent, non impune laturas, sed capite luituras.” «Quad et faciendum mandavit. ï ’ - t 87. Talia igitur Cambyses malta, dum Memphi morabatur, et adversus Persas et adversus socios furiosa patravit: præterea vetusta i sepulcro. aperuit, et cadavera inspexit; atque etiam templum Vulcani ingressus, simulacrum dei multis modis ludibrio hahuit. Vulcani illud simulacrum simillimum est Phœniciis Patacis, quos Phœnices in prorÎs triremium circumferunt. Quos qui non- vidit, ei ego signi- ficabo: est imitatio viri pygmæi. Ingressus vero etiam est Cabin- rum templum, quad neminem fus est ingredi, nisi sacerdotem:- atque hornm simulacre igue etiam cremavit, multis modis ludificatus. Sunt autem hæc similis. Vulcani, cujus filins aiunt esse Cabiros. 38. Quibus ex omnibus fit mihi manifestum, furore magnopere actum fuisse Cambysen : alioqui (emplis sacrisque populi ritibus non erat illusurus. Quad si quis enim hominibus omnibus optionem propaneret eligendî ex omnibus .institutis en quæ optima viderentur; quilibet eorum, re deliberata, damestica esset prælaturus : adea quisque populus suas leges lange esse aptimas judicat. Itaque seti- simile non est, alium hominem, n’ai furiosum, talia ludibrio halicte. Statuere autem ita de suis legibus et institutis homines omnes, quum aliis multisintelligi documentis potest,tum hocce. Darius, postquam imperio est potitus, convocatos Græcos, qui ei adermt, interrogavit, " quanam pecuniæ proposita summa vellent martuos parentes comedere ?’* Et illi, " nulla conditione se id facturas," responderuut. Idem deinde ex Indis bos qui Callatiæ nominaatur, qui parentes comedunt,adse vocatos,prœsentibus Græcis, et pet interpretes quid agere- turintelligentibus, interrogavit, " qua mercede in se reciperent,igae èremare mortuos parentes P" Et illi, site voce exclamantes, mec liora eum aminali jusserunt»; , Ita igitur hæc constituta sunt: recte- qu emihi Pindarus videtur cecinisse, Legem dicens, ragent «se omnium. ’ "39. Quo tempare Cambyses Ægyptum hello adgressus est, par idem tempus Lacedæmonii adversus Samum, et Polyamine, Æacis fllium, expeditiouem susceperunt. Is-quum insurrections faste Sa- mum occupasset, primum triforium distributeur civitatem simul cum fratribus, Pantsgnoto et Sylosonte sdministraverat: dein, altera oc’ciso, et natu minore Sylosonte insula ejecto, universels: Sunna; imperio tenebat. Quo in imperia cum Amasi, Ægypti rege,«hospitium contraxit, dans ei mittens, et vicissim ab illa aceipiens. Brevi- que tempore ita auctæ ses erant Polycratis, ut per universam Icniam reliquamque Græciam celebrarentur. Etenim quocumque cum exercitu proficisceretur, omnia si feliciter cedebaut. Habebat autem centum actuarias nases quinquagintaremorum, et mille sagittarios ;

XÇB HERODOTI HISTOR. III. minutum circumcirca, nulle discrimine facto, invadeus, agebat fe- sebatque. omnia.- Nain amico, nichet, mugis se gratificatusum, si sa, quæ etippisset, eidem restituai-et. quam. si initia nihil eripuisset. Multas igitur insulas ceperat, multa item continentis oppida ; in his Leçhias,.quum omnibus viribus Milesiis auxilia essent profecti, na- ’ sali pugna superatas. cepit; qui. deinde universam Hassan], multum Sami ,ambientem, vincti ,foderunt. . 40. Amasin non latebat, ingenti feliaitate uti Polycratem; sed en ses illi curæ crut. Qoum veto etiam malta magis augecetur prospera illius fortune, misso libella hæc ad cum perscripsit : " Amasis Polycrati hæc dicit. ,Jucundum atique est intelligere, virum, ami- çum et hospitem. bene agere- At mihi non placent. tues res mium secundæLutqui uorim, invidumesse numen: ac fere cupio, ut et ego et hi quilmihi ourse saut, partim quidem. prospero utuntur rerum. successu, pantin; veto etiam nonnihil, odeudamus; atque ita potius vitam transigamus, variantefortuna, quam usquequaque simas felices. Neminem. enim navi, aut fende audivi, quin, postquam asquequaque. prospera usus est fortune, postrema pessimum funditus fluera habuerit. I Tu ergo, meum seçutus consilium, adversus illam tuam ,nimiam .felicitatem, fac hocce: cogita quid sit quad habeas quodlmaximi tibi sit pretii, et quq, amisso summa animi segn’tudine adfectum. te iri existimes ; atque ita illud abjiçe, ut intenhomines non amplius compareat. Quodsi posthae tibi res secundæ jam non par vices cum ipsis infortuniis eventuræ saut, fac ut [abus (niaisai: ratione, quam tibipropanp, medearis." , . , il. His perlectis Polycrates,.intelligens bene se monere Amasin, quæsivit quidnam esset ex suis cimeliis, cujus jactura maximamani- me sua, œgritudinem esset adlatura: et,rerum suarum inita ratione, hoc reperit. Ernteiaunulus signatœiusyquem,gestabat,.auro vinctus, ex smaragdo lapide, ,Theodori opus,Samii,Telec1is filii. Hunc annulum abjicere. secum. constituons, femthmcce. ,Actuariam na. ses: quinqusginta remorumhaminibus I complevit; quam postquam et ipse conscendit, jasait illos in situai suavigare: quumque procul ab insulaabessent, (Inti-actam. de mandarinulum, conspicientibus canoës; qui in navi «ont. .in mareprojeçit. Hoc.fhcta,.retro.navi- gavît î..fii’« postquam donnimrediit. in mœrere. yen-satins est. I . ,42. At quinto autsext’o. exindesdie res ei accidit hujusmodi. Ha- mopiscatoriam exercem,.quumingentem pulcrumqueçepisset piscem, Palycrati eum volait dona date : itague ad fores regii: illum fe-g sans, ait selle se. Polycrati inconspectum venise, Quad uhiilli con. tigit, odeseuseipissem dixit: u Huncpiscemn Rex, pasth ego cepi, nQn;judicavi.in forum rerumvenalium esse ferendum, ,quamyig sim.homo..manu mes victum quærens ; sed visus est mihi te magne imperio dignes : tibitigiturillum.’sdfero.donoque.’î His m1118 de;

19cm: Polycmtes, in huneTHALIA. modum homini- respondit: " ii Rectene utique feeisti, ac duplicem tibi habeo gratiam, et; orationis tuæ, et doni causse: taque ad cœnam vocamus.” Piscntor, magni hæc fa. qiens, domum. abiit z. famnli vero, dum piscem dissecant, reperiunt in ejus ventre mundum Polycmtis. Quem ut viderunt, protinus correptum, gaudie perfusi, ad Polycratem deferunt, nunciantque que pacte repertussit annulus. Tutu. Polycrates; quum subiret mentem ejus cogitatie rem esse divinam, conscripsit in libelle omnia, quæ et ipse, fecisset, et- quæ sibi inde accidissent: libellumque illum in Ægyptum dedit perferendum. ’ i .- 43.: Amis, lecto libelle quem ad illum Polycratesmiserat, intellexit, fieri non pesse ut homo hominem e casa future eripîat, et male vjtsm finiturum-esse Polycratem, cuifeliciter omnia cedant, quique etiam, quæ abjecit, rursus inveniat. Itaque misso Samum-præcone diuolvere se dixit hospitiuma Id antemea caussa facit, ne, si ingesta et gravis calamitas Polyeratî accidisset,. ipse mœrere adficeretnr hospitis caussa. . 44:. Adversusv hune igitur Polycratem, d’abus, omnibus .fël’fcem, bellum moveruntiLacedæmonii, anxilio vocatia’Samiis illis, qui! deinde Cydoniam in Creta insula coloniam condidernnt. Scilicet, que tempore Cambyses, Cyri filins, copias adversus Ægyptumeom- paravât, miserat Polycrates ad Cambysen, regms ut etiam adse Sa- mnm mitteret, a seque.copias peteret. Quo audita, Iibenter Cam- byses Samummiserat, petens ut navales copias secum mitteret ad- versusÆgyptum. Et ille e civibus selectos hos, quos novnndarum demi rerum maximesuspectos habeat, miserat cum quadraginta tri- nemibusswmandans Cambysi, ne hos remitteret. x -. 4-5. J am. dicunt alii, Samios’hos a’Polycrate misses, in Ægyptum non pervenisso; sed quum ad Carpathum navibus venîssent, raide- liberata statuisse non ulterius navigare: alii- aiunt, venisse ces in Ægyptum, ibiqueufuisse observatos, sed fuga inde evasissel Qui ubi Summum tenevigarunt, Polycrates cum navibus obviam profectus prælium cum eis commisit: qua-ex pagus quum superiores disces- fissent hi reduoes, in insulam exscenderunt; et tune, pedestn’ commisse prælio, victiv fugatique sont, atque ita Lacedæmonem navigu- mnt, Ac sua]: quidem qui dînant, hos ex Ægypto-redeuntesdevi- cisse Pelycratem: quod, mes quidem sententia, falsum est. Nil enim opus fuisset Lacedæmonios auxilio vocare, si: satis virium ipsi botanisant, quibus Polycratem i ad dedilsionem compellerent. pAd hæc m’aime est. credibile, cui et auxiliarium’mercenariorum et pro- priorum magna multitude prœsto erat, hune a redeuntibus Samiis, parsis, mimera, fuisse devictum. Præterea civium sibi subjectorum nous et -liberos, navalibus incluses, in promtu habuerat Polymtes; quem-si. illi cum. redeuntibus de proditione egissent simul cum na valibus igue erat çrematurus, . . V I

150 HERODOTI HISTOR. lll. i 46. Samii, a Polycrate ejecti, ut Spartam venerunt, introductiad magistratus, multa fecerunt verba, solicite admodum orantes. At illi, primo hoc eis date concilie, respenderunt: quæ prima diriment, ce se esse tablâtes: quæ deinde, ca mm intelligere; Post hæc, iterum admissi, saccum ferentes nihil aliud dixerunt, nisi hæc verbe, Sac- cm farina indiget. Quibus Spartani respenderunt, vocabulo S a en" supersedcre ces punisse: apem veto ferre decreverunt. 47. Deinde Lacedæmonii, rebus omnibus paratis, exercitum Sa- mum mîserunt: idque,*ut quidem Samii dicunt, cherunt remune- raturi beneficium, quandoquidem ipsis superiore tempore Samii navibiustepem tulisænt adversus. Messenios: ut vero Lacedæmonii aiunt, non tam Samiîs precantîbus opem laturi expeditionem banc susceperunt, quam punire illos cupientes, quod craterem repaissent, ad Crœsum a se missum, itemque thoracem, quem Lacedæmeniis donc misent Amasis, tex Ægypti. Nam et thoracem illum, superiora anno quam craterem, Samii repuerant. Lineus is thora: erat, , multis intexu’s figuris ornatus ex aure et lana xylina: quod veto miratu dignum est, filum thoracis quedlibet, quum tenue ipsum sit, in se cantine: fila trecento et sexaginta, conspicua cuncta. Alias huic simillimus est, quem Lindi idem Amasis Minervœ dedicavit. 48. Operam autem suam ad banc contra Samum expeditionem, ut susciperetur, studiose etiam contulerunt Corinthii. Etenim adversus hOs quoque contumeliam admiserant Samii, proxima ante banc expeditionem ætate, pet idem tempus que crater raptus est. Periander, Cypseli filins, trecentos pueros principumi’e Corcyræis vireront Sardes ad Alyatten miserat castrandos. Quos pueros qui ducebant Corinthii quum ad Samum adpulissent, cognita causse. Samiî cur Sardes illi ducerentur, primum monuerunt pueras, ut templum tangerent Dianæ : deinde, quum a temple abstrahi supplices hos non paterentur, Corinthii autem eisdem alimenta negarent, fe- ne): dies instituerunt Samii, quos etiam nunc eodem mode celebrant: ingruenœ necte, quamdiu aderant supplices puerî, choses agebant virginum juvenumque, constituta lege, ut, qui chero interessent, bel. laria secum ferrent ex sesamo et malle confecta, quæ a pueris Cor- cyræis rapts comederemur. quue tamdiu ita fecerunt, donec custodes puerorum Corinthii, illis relictis, abierunt : tune vero pueras

Cercymm’ 49. J am, si mortuo PeriandroSamii amicitiam reduxerunt. Corinthii cum Coreyræîs - v coluissent, non illi banc 0b caussamisocii erant futuri expeditionis contra Samum susceptœ. Nunc, ex que coloniam in insulam illam deduxerant, perpetuo mutuæ inter utrosque durant dissensiones. Ita- que illam ob caussam Samiis Corinthii succensebant. Miserat autem Sardes Periander castrandos pueras ex principum Corcyræorum familiis lectos, pœnam ab illis sumturus : nam priores Corcyrœisneq farium facinus in ipsum admiserant. ’ ’ A

THALIA. . ,. 151 50. lScilicet pestqusm uxorem suam Melissam Perîander occidit, ad priorem banc calamitatem alia eî supervenit hujusmodi. Erant ci ex Melissa duo filii, alter septemdecim aunes natus, alter ectode- cim’. Has avus maternas Precles, Epidauri tyrannus, ad se vocatos, benigne (titi par crut) excepit, quippe ex ipsius filin natos. Quos ubi A a se dimisit; dum. illos deducit, ait: " Nostis-ne, filii, quis matrem vestram occiderit ’43” Hujus verbi frater natu major nullam babuit rationem: miner vero, cui nomen erat Lycophron, hoc audita, tante est mœrere adfectus, ut, quum Corinthum rediisset, pattern, ut qui matrem suam occidisset, nec salutaret, nec compensa- tem vicissim adloqueretur, nec interroganti respenderet quidquam. Ad extremum, iram non tenens Periander, domo eum ejecit. 5). Hoc ejecto, quæsivit exz majore natu, quid cum ipsis avus i dissemisset.- Et ille exposuit,- quam benigne ipsos excepisset; verbi autem illius, qued Precles eis, quum dimitteret, dixerat, nullam fecit ïmentienem, ut qui illud in animum non admodum admisisset. At pater, fieri promu son pesse, ait, quin aliquid ipsis nous suggesserit; et percontari institit. Tom recordatus juvenis, id quoque dixit. Quod quum advertisset Periandri animum, nulle porto indulgentia uti decrevit; ad eosque, apud quos vitam agebat puer a se ejectns, misit nuncium, qui ipsîus verbis illis diceret, ne ædibus puerum reciperent. Itaque inde ejectus, quoties in aliam se domum recepisset, ex hac pariter expulsus est, quum recipientibus minaretur pater, imperaretque ut domo illum probiberent. Pulsus igitur ex alia, ad aliam sodalium domum confugiebat: bique eum, ut qui Periandri filins esset, quamvis timentes, tamen receperunt. . 52. Ad extremum publico præconio Periander edixit, quiqui: ou»: dame recepisset, ont sermone; cum ce miscuissct, cum sacrum muletam (quam eodem edicto definiebat) Apollini debiturum. Ex hoc igitur edicto nemo ainplius vel colloqui cum eo vel in domum recipere voluit: atque etiam ipse ne tentare quidem dignatus est rem vetitam: sed manens in proposito, volutabatur in porticibus. Quarto dein die conspicatus illum Periauder illuvie et inedia male adt’ectum, miseratus est puerum, et propius accedens, posita ira, his verbis est adlocutus : " Utrum, e fili, optabilius est tibi, hic status que nunc es, au ut regnum et relique bona, quibus ego fruer, accipias, en conditione ut te patris anime adcommodes? Cum sis filins mqus et opulentes Corinthi tex, vitam elegisti errabundi mendici, obsistens et irascensei cui minime fus est.- . Quad si in dame nostraaccidit ca-. - lamitas, ex qua suspicionem adversus me concepisti; mihi illa acciq dit, et in me cadit maxima ejus pars, quum a me hæc facta sint. Tu vero, cogitans quanto præstet inv-idiam movere quam misericoro diam, simulque quale it succensere parentibus et superioribus, do-. humain.” .His verbis cum inhibere conanti patrinibil aliud puer.

152 HERODOTI HISTOR. HI. respendit, nisi debere illum sacrum muletas: deo, et qui ipsum si! albat- tus. Tum intelligens Periauder, insanabile et invictum esse puerî malum, instructa navi e censpectu sue illum Corcyram misit, quæ et ipsa imperio ejus erat subjecta. Dimisse vero puera, Proclem sacerum belle petiit, ut qui præcipuus præsentium rerum aucun fuisset: cepitque- Epidaurum, et ipsum Proclem, eumque vivum in cnstodia tenait. « . 53. Procedente tempore, postquam consenuit Periander, animad- vertitque non pesse se amplius res suas inspicere et adrninistrate, Coreyrammisit, et Lycophrenem ad suscipiendum regnum vocavit; ,nam majorem natu videbat non esse idoneum, quippe quina- nifeste hebetiore .essetingenio. At Lyœphron hominem, qui En hune nuncium adfenebat, . nulla ne interrogations quidem dignatus est.. Tarn Periander, cui curæ erat adolescens, iterum ad eum misit sororem, filiam suam, ratus huic illum maxime obsecuturnm. Quæ quum advenisset, dixissetque: it Visene, fili, aliorum in manne venire regnum, et dissolvi domum patris tui potins, quam ut ipse . abeas, atque hæc teneas? Abi domum, et’desine te ipsum punira. Sinistre. res est obstinatio : ne malum male sanare coneris. Multi præponunt justioribus æquiora -lenioraque.: multi jam item, materna quærentes, patema perdiderunt. Lubrica res regnum est; maltes tamen habet amatores. Ille jam senex est, et vigoretn ætatis’prær tergressus: ne bona tua aliis tradas." Sic illa,»a patte edécta, his i ad persuadendum maxime idoneis fratrem est adlocuta. At- ille, ne; quaquam. ait, Corinthum se este venturum, quamdiu patrem aspermie cagnovisset. Quæ postquam illa renonciavit, tertiovPeriander præe conem emisit, qui diceret, ipsum in Corcyram, tenture)», illum autem Corinthum abire juberet ad regnum capesaendum. Quam in conditiv onem quum consensisset adolescens, Periander parabat Corcyram proficisci, et filius Corinthum. At-Corcyræi, hi’s- nebuseomuibus 0081 nitis, ne in terrain ipsorum Periander verriret, interfeeerunt juvenem. Hanc igitur 0b caussam de Corcyræis ultionem Perian’der ceperat. v 54. Jam Lacedæmonii, magna cum classe Samum profecti, urbem oppugnarunt. Et murum adgressi, turrim in suburbie mari imminentem jam transcender-am, quum, succurrente ipso, Polycrate magna cum manu, repulsi sont. Simul veto a superiora turri,-;quæ in dorso mentis erat, egressi- sunt auxiliares, etiipsorum Samiorum ingens numerus; qui postquam per exiguum tempus sustinuissent Lacedæmonios, fuga se recipiunt; et illi insecuti, magnam-cædem

55. Quad si, qui tune adfuerunt Lacedæmonii, cuncti similes en die fuissent Archiæ et Lycepæ, capta fuisset Samus. Archiasenim et Lycopas, quum soli cum fugientibus Samiis in urbem irrupissent, interclusofecerunt. reditu, intra urbem a Samiis interfecti surit. Equidem.*

coin tertio ab hoc Arcbia,’coi etTHALIA. ipsi Andine nomen crut, Samii 153 filio, Arehiæ nepoti, congressus soin Pitanœ, que de populo erat: qui omnium hospituui maxime Saisies celoit, mihique dixitgpatri sua mon Soudé [me causa fuisse imperium, quad illius pater Archiaà Sami firfiuz’mepugn’om cacabaient : calen se autem’Samios; aiebat, quoniam «vos ipsi-us pilblice a Sdmiisfuisset sepultus. I 56. Sed Lacedæmonii, postquam par quadraginta dies oppo- gnassent Samum, neque quidquam profecissent, in Pèleponnesum sont reversi. Fert!" autem fuma, temere quidem sparsa, quæ ait, Polycratem magnum numerum patriæ monetæ ex plombe cosœ, sed deauratæ, illis dedissei que accepte ces discessiss’eL Hæc prima est expeditio, quam in Asiam LacedæmOnii, Doricæ stirpis populos; susceperunt. . ’ ’ 57. Hi autem ex Samiis’ qui Polycratem ’bello efant adgressi, quum in eo essent Lacedæmonii ut illos desererent, ipsi quoque abiernnt, et Siphnum navigarunt. Pecu’nia enim indigebant: et florentes pet id tempus erant res Siphniorum, ut qui præ cæte’ris insulanis divitiis maxime valebant; quippe in eorum insola metalla orant auri argentique, ita quidem ut ex decima pecuniæ illiUs, quæ ibi confioitur, thesaurus Delphis sit dedicatos, qui nil cedit*opulen- tisslmis: ipsi vero, quæ quotannis ’ex metallis redibant, ea inter se distribuebant. Iidem, que tempore thesaurum illum institueront, qoæsiverunt ex encule, au pressentie bond per longum tcmporis spatium ipsis sin! duratura.’ .Quibus Pythiaihæc respondit: ’

Qoum tous. in Siphon) fuefiut panais un, Cm fori facies ; tune vir tarer adsit eporîet, Qui Intel e ligue 13men, legatumque rubentem.

Erat autem tune [quum advenere Samii] et forum et prytanenm Siphniorom Furie lapide excultum. 4 i h 58’. Hoc oraculum Siphnii, nec tune statim quum datum est, que pertinent intellexerant, nec deinde, quum Samii adveneront. Nam simul atqoe ad Sipbnum Samii adpulerunt,’ navem onam in urbem com legatis miseront. Era’nt autem olim naves omnes minîo tinctœ: idque fait qued Siphniis Pythia edixerat, quum cavera illos jussisset Zig-naos insidias, et rubrum præconem. Advenientes igitor Samiorum legati postularunt a Siphniis, ut decem talents ipsis mutuo darent. Quod quum se factures Siphnii negassent, aigres eorum depopulati sont Samii. ’ Ea re cognita, protînus Siphnii egressi sont, rebosi suis open: latori: sed commisse prælio inferiores discesserunt, mol? tique eorum urbe a Samiis sont interclusi: que facto, centum talenta abi591 .Abillis Hermionensibus Samli veto, dataexegerurit. peCunia, Hydratant acceperont . v ’ insulam, Peloponneso obvenam, eamque Trœzeniis in depositums

. x 154 HERODOTI HISTOR. lII. dederont; ipsi veto Cydoniam in Creta condiderunt coloniam, quum non hoc consilio navigassent, sed Zacynthios insola ejecturi. Mansere autem ibi, et opibus floruere per quinquennium; ita quidem, ut, quæ nunc templa sont Cydoniæ, ab his ’exso’ucta sint, atqoe etiam Dictynes fanom. Sexto autem aune Æginetæ eosdem, Cretensibus joncti, prælio navali superatos, in servitotem redegerunt; resectas- que navium proras, quibus apri pro insignibus erant, Æginæ in Mi- nervœ temple dedicaront. Id feceront Æginetæ, infeusi Samiis: hi enim priores, regnante Sami Amphicrate, belle Æginæ illato multis malis Æginetas adfecerant, sed et ipsi multa erant passi. Hæc Yeteris causse. . 460. Longiorem de Samiis sermonem feei, quoniam ab his tria apem, præ reliquis omnibus Græcis, çfiècta sont. Primum, in montevad centum et quinquaginta orgyas edito, in hoc fessa ab imo monte incipiens, et per totum ita acta, ut in oppositum mentis latus patent alterum fossæ orificium. Longitude fosses septem stadiorum est: altitude ac latitude, octo pedum utraque. Par totam autem illius longitudinem excavata est alia fessa, triginta pedes alto, tres pedes luta, per quam aqua, ex ingenti fonte derivata, per tubes in urbem deducitur. Architectus hujus fossæ Eupalinus fait Me- suremis, Naustropbi filins. Hoc unum ex tribus. Alterna: est A opus, agger juxta mare ductus circa portum, in altitudinem viginti orgyarum; longitude autem aggeris, major duobus stadiis. Ter- tio, templum babent exstructom maximum omnium, quæ nos novie mus, templorum: cujus primus arèhitectos fuit Rhœcos, Philis [sive Philæ] filins, Samios. Horum causse sermonem de Samiis paille longiorem instituimus. 61. Jan adversus Cambysen, diotius in Ægypto morantem insa-, nientemque, insurrexerunt duofratrer Magi, quorum alter-nm Cam- byses procuratorem demus suœ reliquerat. Hic igituradversus illum insurrexit, quum intelligeret, occultari smerdis cædem, pau- cosqueesse Persarum ad quos notitia illius pervenisset, plerosque verevillum credere superesse : hæc ille reputans, regiam occuparei instituit. «Erat si frater, quem simul cum eo insurrexisse dîxi, cer- poris specie similis admodum Smerdi, Cyri filio, quem Cambyses; quum ipsius frater esset,- interfecerat. Erat igitur hic et facie Smerdi similis,-et ipsi quoque idem nomen Smerdis erat. Hunc hominem- Patizeitbes Magus,lpostquam ei persuaserat ut sibi omnia conficeret, regio in solin collocavit. Quo facto, præcones dimisit quum alias in partes,tom et in Ægyptum misit qui ediceret exercitoi, Smerdi dehinc me parendum, Cyrifilio, non Cambyri. . 62. Itaque et alii præcones hoc edixeront; et, qui in Ægyptum ’erat minus, quum Cambysen cum exercitu Agbatanis Syriœ invenisset, statu in .medio proclamavit en, quæ a Mage mandata barbe--

bat. Quæ ubi a præcone edictaTHALIA. Cambyses cognovit, quum lesprodi- tum se a PraXaspe existimaret, (banc enim, ad interficlendum Smer- din mîssum, non exsecutum esse mandatum) respiciens Praxaspen; ait. " Praxaspes, ita igitur mandatum exsecutus es qued tibi injonxe-l rom P" Tom ille: tt Non est hoc verum, domine, ut Smerdis frater tous adversus te insurrexerit, aot ut ulla tibi ab ille contentio, sive magna, sive pana, lexistere posait. Nom ego ipse, toum mandatum exsecutus, mea manu euro sepelivi. Itaque, si resurgunt mottai, exspecta ut etiam Astyages Medus adversus te sit insurrecturos : sin prit ut olim, nihil quidqoam novarum rerum ab ille tibi nascetor. Quare mihi videtur, inseqoi nos debere præconem, et ex ce peri quirere, a quonam missos edixerit, Smerdi regi esse parendom.’Î 68. Hæc a Praxaspe dicta quum placuissent Cambysi, protinus missi, sont qui præconem insequerentor reducerentque. Qui ut rediit, his verbis eom interregavit Praxaspes: uTu, homo, quum dicas a Smerde Cyri filio te nunciom venire, nunc, si mihi verom dixeris, salms abito. Ipsum-ne Smerdin eculis rois vidisti, qui tibi hoc mandatum dederit; on ab aliqoo ex ejus ministris illud accepia sti P” Tom ille, " Ego," inquit, fi Smerdin Cyri (ilion, ex que tex Cambyses cum exercitu in Ægyptum est profectus, nondum vidi: sed Mages, quem domus suæ precmtormCmbms constitoit,’ hic mihi mandata hæc dedit, dicens Smerdin esse, Cyri filiom, qui, ut en ad vos perferrem, imperasset.” Hæc illis homo iste dixit, a veritate nihil dissentientia. Tom Cambyses: "Tu quidem Pra- xaspes," ait, fiut vir bonus mandata men exsecutus, colpam efl’u- gisti : et quis tandem ille foerit Persarum,-qoi Smerdis nomen usuri plus, adversus me insorrexit?” Cui ille, u Equidem, Rex, mihi via dem," inquit, tt intelligere quid hoc rei sit. Magie sont qui tibi in; surrexerunt, tour is quem tu procuratorem domus tuas constituisti,- Patizeithes, tum hujus frater Smerdis." i ’ 64L Ibi tune, audito Smerdis numine, veritas quum dictorum tour insomnii animum percotit Cambysis, cui persomnum visum erat nunciare aliquemsibi, Smerdin, regio in salie sedentem, capite adam tati- giuel [taque intelligens, frustra parfisse fratrem, deploravit Smer-" die à et postquam universam suam calamitatem deplorosset lamend houque-esset, in equum insiliit; - in anime habens, quam celerrime penser, Susa adversus Magom ducere exercitum. At, dum in equum insilit, de vagins. gladii fongus [estrans vagiras claustrons sive cæcum vineulum,fungifigura] decidit; et uudatos gladiusvifemur fe-’ riit. volueratos igitur Cambyses eadem parte, que ipse antes. deum Ægyptiorum Apin percosserat, quum letale valons accepisse sibi! videretor, quæ-sivit quodnam nomen esset oppido! Et illi Agbatane’ dixeront. Erat ei autem superiori tempera oraculi responsurn ex- Buto orbe adlatom, ïAgbatanis illum moriturum .- onde sibi persuase-

156 HERODOTI HISTOR. III. ut, Agbatanis Mediæ, ubi ei rerum omnium summa erat,’senem sese vite functurum; et nimirum Agbatana Syriæ dixerat oraculum. Itaque, postquam tune percunctatus oppidi nomen cognovit, c011- sternatus calamitate quæ et ex Mago ei imminebat, et ex vulnere, resipuit; intelligensqne oraculi responsuin, ait: Hic loci fatqle est vitanifinire Cambysen, Cyrifilium: I 4 65. Neque tnnc plura; sed deinde, interjectis fare vigintî diebUS, convocatis àd se spectatissimis qni aderant Persàrum, hæc ad e05 verbel fecit: ù E0 redactus sum, o Persæ, ut rem vobis eam, quam omnium maxime occultavi, debeem. apatite. Qoum in Ægypto essem, vidi nocturnam visionem, quam utinam numqnarn vidissem! Vîsnmlerat mihi, venien’çem doum nuncinml rennnciare, Smeydin, regio in solin-sedentem,:çapite cœlum tetigisse. [taque verlan, ne , imperium mihi a fratre rapenetur, properantiora (eci quamprudenq- pinta; nec enim natum hominis datum est, netteté id qued sit avent prune ego vero fatuus Praxsspen Susarnitço, qui Smerdin interficiah Quo tanto admisse facinorez securus viLam egi, nulle pacto cogiçam fore, ut, occiso. Smerdi, .alius quisqnarn bominum mihi insurgat! Sed ab ejus quod futufugn eras notione promus aberras, præterqu eues fratrexn occîdi, et nihilo minus regpo snm pxjiatus. Smerdi; enim Magus fuit, quem Contra me insnrxecmrum esse deus mihi si? nificeverat, .Batgyatutn igitur a me facipns est; vasque sic existimate. non amplius in vivisleslse, sacral?!) z sed Magiyobis regina) occupàa 111m;J fis quem egovplchuratoretn domus.meæ,reüqui, et frater ejus Smerdis. Jan), quem maxime oportuerat vicemmeam, qui hæc in: digne 1a Magis petiot, ulcisci; is nefaçia cæde,v a, proximis panant. vitam finivita Qui quum agnplius non sit, secundo loco summa me negesaitasnrget; ut de cæteris vos, Perses, quæ nunc, quum filam- finie, mihi a vobîâfiepiyolo, moneam- -Itaque hoc nempe, deo: reg gios obtestatus, vobis injungo, a; in nival-5m ennuis, et. maxime qui ex Achæmenidum stirpe adesüs, ne principgtumgd Medos itenjrn redire patiamini; sed, sive illi dolo eum obtinuerunt, dole eis eripiatis; sin vi quadgm illum sibi permunt, yi et amis regain... refis. Atque, hoc quidem [si feceritis, et terra vobis frucmm fente; et axeras et suages "berem etiam. prolem, et libemæ in omne. fuma xum mussas fruâminî! si!) n°0 œcuperaveritis, nec conati fueritis recupegnnje, contraria 119mm vobis precor, et hoc amplius, ut Èersag mm unicuique finis vitæ, qualis mihi, evsniat." Simul hæc locutus Cambyses, misersam suam.somm.deploravit. . . A l 66., Tum Perses. page!!! :Yîdentes colère Aplomtum,..umversi quid: quidvvesüqmthabebant, discexpore imkgensugnque edere .ej’ulatum V eœpsmnt, 1 Es baud multo post.-.è,.a.rie comme me, et’in.-,putredia nem, abeunte -femore,.. e yins erepçus est Cambyses, Cyri filins, post» quam aunes semen. et. quinqçie... menses regnassèt, nec ah

lem prolem, nec maculant, necTHALIA. ,fœmineam, reliquîsset. At.157 qui udersnt Perses, persuadere sibi nullo pacto potuerunt; Mages rerum esse potitos ; sed Cambysen existimarunt calumniæ Causse hæc dixisse quæ de morte Smerdis dixerat, quo Persicum omne genus ad bellum adversus illum concitaretur. Hi îgitur existimabant, Smerdin Cyri filium insurrexisse regnumque occupasse :- nain præ- fiaete etiam negabat Praxuspes, a se intérfeetum esse,SInerdini; nec enim tutum si état, mortuo Cambyse fateri, Cyri filium ipsius manu

- 67. Magne igitur, Smerdi: nomen uSurpans, mortuo Cumbyse,,per septetnpemsse. menses, qui Cambysi ad complendum i - octavum annum dem.- erunt, secure iegnsvit: intrs qued-tempus çunctoe impeïie Persap rum subjectos ingentibus adfe’cit beneficiis, ita ut eumdem mortuum desidernrent omnes Anisa populi, ipsis Persis exceptisw Dimissîs enim pet omnes, quibus imperavit, populos præconibus, edixerst, par trienniilm immesfore 0mm, quum a militia, tans a tribun. Atque hoc edictum protinus promulgaverat, simulatque insurrectione faon iniit68. At octavoregnum. mense, quisnam i ’ esset, ’ t tali A mode compertum est. Fuit omnes, Pharnaspis filins, genere et opibus par ei qui primas esset inter Planes. Hic Otanes primus suspectum habuit Magum z non esse Smerdin Cyri filium, sed eum qui erst, inde conjiciens, quodinumquam ex arec egrederetur, nec ullum ex nobilibus Persis in conspectum suum vocaret. En suspicione fluctua, hocce instituit facere.’ ejus, cui Phædima nomen eut, in uxoribus habuerat Cambyses: esmdem’que perinde tune Magna habebat, cum caque ’ pariter arque cum aliis Çambysis uxoribus consuetudinem habebaL: Ad banc igitur filiam suam mîsît Otanes, quærens ex es, quintam lama esset cum quo concumberèt ? utrum Smerdi: Cyri filius, au clins Wam? Cui illa responsum reniait, rancira se ; nec enim Cyn’fiq liant Smerdi» umquam vidime, nec scire qui: si: cum que concumbat. Tutu. V iteruin ad eumdem mittens. Otanes, ait: tt Si Smerdin Cyri filins: non n°56, at tu ab Atossa percunctare, quonam cum vim et illa concumbat et, tu! Nam illa utique fratrem novit suum." Responditad hæc filin :." Neque Atome ego passum in colloquium venue, neque aiii uni mulieri ex his quænmecum hic .una habitant: nom simulatq que hic homo, quisquis est, oecupavitregnum, disseminavit nos; ahi aliam69. Hæc audienti sedem Otani magis sdsignans.” etiam manifesta-fada -res i est. laïque tertio ad illam nuncium mitât, his verbis: " Oportet te, filial quum bene nata si’s,’pericu1un’1 suscip’ere quod pater te adire, jubet. Quod si enim hic non est Cyri filins Smerdis, sed is quem. . ego esse existinio; non debet ille, qued tecum concutnbat, et Per-’ . sarum teneat imperium, impune ferre, sed maritaux lucre x

153 HERODOTI HISTOR. III. Nunc ligitur fac hocce ; quando tecuin cubuerit, tuque cum somno sopitum inteliexeris, palpa ejus aures. Quad si compertus fuerit sures habere, puta te cum Cyri Smerdi concumbere: sin sures cum i non habere deprehendes’, magus Smerdis est quicum’ concumbis." Ad hæc renunciari Phædima jubet, ti ingens se adire periculum, si id faciat. Si forte enim sures ille non habeat, ipse autem deprehenl datur palpons, satis se scire, fore ut ab. illo trucidetur: attameii imperata facturam.” Sic illa, hoc se efecturam, patri recepit, Mage nempe huic Smerdi Cyrus, Cambysîs filins, tum regnans, i vibrera quamdamI’Ob culpam præcidi hures jusseràtL Hæc igitur Phædima, Otanis filia, cuncta exsequens quæ patri receperat, quum ad illam redîisset ordo intrandi ad Magum,’ (pet vices enim apud Persas uxores admaritum intrant) cubiculum ingressa cum eo con; eubuit: et postquam gravi somno Magna sopitus erat; sures ejus palpavit. thue haud ægre, sed facile, cognovit auribus curète i hominem, simulatque dies adfuit, ad pattern misit, reluque ei signi-

fic’avit;70. Tum Otanes, adsumtoi I I Aspathine” ’ I eti Gobrya, primariisinter Perses viris, maximeque idoneîs quibu fidem haberet,’ totem rem his enarravit: atque hi etiam ipsi suspicati erant, its se rem habere; Quibus quum deinde Irationes suas exposuisset, adsentiti sunt ambo : constituerontque hi tres,iut ipsorum quisque unum virum Persan, cui maxime fidem haberet, sibi legeret socium. Proponit ’igitur v V Otanes pro sua parte Intapliernern; Gobryas, Megabyzum; Aspa- thines, Hydamen. Ita quum sex essent, .advenit Susa Darius, Hystarpis’filz’us, ex Perside Veniens, cui regioni pater ipsius erse I præfectus. Qui ’ubi advenit, placuit reliquis sex Persis, Dariurn, etiam socium sibi adsciscere. i ’ i ’ A 7l. Hi septem igitur congressî, fidem sibi dam. invicem, et ser-’ i moues conferunt. I Ubi ad Darium Venit ordo sententîèe dicend’æ; . ait ille: " Ego hoc solus cognitum habere putabam, regnare Ma- i guru, et site excessisse Smerdin, Cyri filium: atque ad hoc ipsum dedita opera hac me contuli, ut mortem Magopararem. Quando-’ quidem vero accidit, ut et vos rem compertam habeatis, non ego soins; videtur mihi res e vestigio persgenda, neque différentia : nec enim hoc melius fuerit." Ad hæc Otanes: tt 0 fili Hystaspis !” ait: t’ foui viro patre genitus es; et videris ostendere, nihil te patte esse inferiorem. Verumtamen banc rem noli ita præpropere et in-- consulto adgredi; sed consideratius illam capesse. I Plures simus oportet; et sic deinde remvadgrediamur l" Tarn Darius : t! Viri qui hic adestis,”’inquit: li si sa ratione utemini quæ ab Otarie est pro-i ’ posita, scitote pessime vos esse perituros. Dèferet enim aliquis rein’ lad Magurn, privatim sibi iucrum quærens." Debebatis quidemima- xime vos soli, cum nemine allo consilium cômmùnicantes, rein confis i

este: quoniam veto mecum THALIA..communicastis, sut hoc ipso 159 die rem exsequamur, sut scitote, si hune unum diem siveritis elabi, non alium accusatorem me præventurum esse, sed me ipsum nomina vestra ad

Magurn. 72. Ita ardeutem Dariumesse videns delaturum." Otanes: tt Quoniam igitur,” a. inquit, tt adeo propere tem nos exsequi cogis, nec difi’erre pateris; age die nabis ipse, quonam pacto intrabimus regiam, illosque adgtedien mut ? Custodias enim esse dispositas tu etiam ipse (puto), nosti, si non visu, auditu cette : quas quo pacto superabimus P” Cui Darius respondit: tt Malta sunt, Otanes, quæ verbis non facile est demanstrare; sed te ipsa atque opete: sunt rursus alia, verbis quidem ex. peditu façilia, sed unde factum nullum præclarum exsistit. .Nostis autem vos, pet dispositas illas custodias nulla difiicultate transire nos passe. Quum enim simas hac dignitate viri, nemo non transite nos patietur, partim reverentia ductus, partim tîmote. ,Præterea veto ego ipse prætextum maxime idoneum habeo, cur illos adeamus; di- censvex Perside me adesse, velleque quidpiam, quod a patte mihi mandatum ait, regi. significare. Etenim, si mendacium aliquod dicendum est, dicatur. I Bodem quidem tendimus, et .mendaces,.et veraces: hi falsum dicunt, si falsa persuadendo commodum aliquod sunt percepturi; illi vers loquuntur, ut pet vetitatem lucrum quad- dam faciant, utque majus aliquid illis dehinccommittatut. Ita, di- vetsas vies sequentibus, idem nabis finis propositus est. Si nihil commodi exspectaretur; alter (homo mandat) qui (lucri mussa) viarum loquitut,.mentireturl; alter, (homo ocras) qui (commodi mussa) mentitut, vetum dicturus erat. Quisquis ergo ex pottarum custo- dibuslultro nospadmiserit, is posthac ftuctum facti percipiet; qui- veto se nobis opposere conabitut, is eo ipso hostie declaratus este, nosque deinde vi penetrabimiis intus, et opusladgrediemut.” ; . 78. Post hæc Gobryas, tt Umquam-ne,f’ inquit, tt titi amici, hos. nestius possemus recupetare imperium, aut’, si rempare illud non 1L; cuerit nabis, honestius mori, quam nunc, ubi nobis, viris Persis, Me-, dus homo Magus imperat, isque mutilatus aufibus. Etiquicumquee vestrum ægrotanti adfuistis Cambysi, utique meministis, .puto, quæ. ille, quum finir-et vitam, injiinxit Persis, imprécatusque est non con-, nitentibus recuperare imperium : quæ nos tune quidem non admit-, tebamus, sed pet calumniam dici a Cambyse putabamus. Nunc igitu: censeo, Dario esse obtemperandum, neque ex hoc cœtu aliorsumi discedendum, nisi recta adversus Magumfi’ Hæc dicenti Gobryæ, . omnes sunt Iadsensi. - 74. Dam hi ita deliberant, pet idem tempus accidit forte hocce.. Placuerat deliberantibus Magie, amicum sibi conciliare Praxaspenh tum quoniam indigna ille erat passus a Çambyse, qui filium ejus» sagitta transfixum interfeoeratw; tuai quad anus idem mortem ne:

160 HERODOTI i HISTOR. III. verat Smerdis, Cyri filii, quippe qui sua manu eumoccidisset; præ- œrea quod summa auctoritate erat apud Perses. His igitut tutiori- bus inducti,-vocatum ad se Praxaspen, operam dederunt ut amicum sibi ’adjungerent, fide data et juramentis cum obstringentes, apud se habitant»; nec ulli hominiapçrturum malamfraudcm qua illi adversus Persas utuntur ,- pollicentes ei, infinitis modis oumulate se eutn re-t mneraturos. Id quum se factutum Praxnspes recepisset, sicat ei . persuadere oonati etant Magi, secundo loco aliud ei proposuerunt : moutures sa, aiebant, animismes Perses sub regiæ maris, illamque jusserunt conscensa tutti concionari, regi illos a Smerdi, Cyri filin, me abolie. Hoc ei mandabant, ut qui summa fide esset apud Per- ses, quique sæpe professas esset vinera Smerdin, Cyrifilium, cædem- qne illius pernegasset. q 75. Postquam et hoc se facturum Praxaspes dixit, Magi convo- oafis Persis, jusserunt cum conscendere turrim, et concionari. At ille-quidem, quæ ab his rogatus erat, eorum ultro oblitus, exotdio sum- to ab Achæmene, genus recensuit Cyri ; et postquam ad hune descendit oratio, adextremum ’beneficia omnia a Cyto in Perses colleta, mmemoravit. Quibus expositis, aperuit seritatcm, quam adhuc a- se acculturai» esse, ait, quum non tutu»: aibifuissct, id quad factum ait diacre; in pressentie autem uraninite se cogi, ut Will)! decâzret.î Dixit igitur, se ipsum, coactmn a Cambyse, Smerdin Cyrifih’um necesse, d Mages esse qui nunc raguant tentant. Denique multa imprecatua Persis, ni regnum recuperarent, pœnasque a Magis sumerent, de’ turri se præcipitem dejecit. Hunc finem Praxaspes tuboit, quum- pet totem vitaux spectata fidevir fuisset. 76 Septem quos dixi Persæ, postquam decreverunt protinus ad- gtedi Mages, neque tem diflërre, perrexerunt deos precati, protsus’v ignari eorum quæ circa Praxaspen acta erant. Sed dimidium viæ» progressi, rem comperiunt. Itaque de via declinantes, quid faciendum deliberant : et Otanes quidem, omnino diiferendum inceptum causait, neque in hac rerum perturbatione adgrediendum: Darius veto, protiuuseundum esse, et exsequendum decretum. Qui dum inter sealtercantur, adparent septem accipitrum paria, insectantium duo paria vulturum, vellicantiumque ea, et fodicantium. Quibus conspectis, septemvîri cuncti collaudant Darii sententiam et ad re-

giam77. Qui ubipergunt, ad portam venerunt, augurio accidit id freti. quod Darius - i pro . sen-- - te’ntia dixerat: eustodes revetiti primaties ex Persis viros, ac nihil; mali ab eis suspicati, transire eospassi sunt, veluti djvinitus missos; neque quisquam eos interrogavit. Postquam veto in aulam progressi sunt,vincidunt in eunuchos quorum munus est nuncios ad regela deæ ferre : bique ex eis, quid vefint, cujus rei caussa veniant, quærunt ;x simulque portæ custodibus, qued eos admîserint, minas intentant,

denique progredi volantes septemviresTHALIA. prohibent. Atr illi,, r16! sese invicem cobottati, strictis gladiis, hos qui illos prohibere conantur, e vestigio trucidant, et cursu in conclave contendant. A . , 78. Erant forte tune intus Magi umbo; et de his, quæ a. Ptaxa- spe acta erant, consultabant. Qui ubi eunuchos viderunt consterna- t,os clamautesque, viqissim et ipsi prosiluerunt ambo ; et, postquam QDgaoverunt quid rei esset, ad virtutem sunt conversi. Alter raptim arcum capit, hastamalter. prehendit: committiturque ibi pugna. Et is quidem, qui arcum sumserat, ceminus instantibus hostibus, nihil in eaipræsidii invenit : alter veto, basta se defendens, primum Aspathinem percussit in femur, tutu Intaphemem in ocuium; et oculum quidem ex vulnere sinisitjntaphernes, nec tamen mortuus est. Dam alœr ex Magis hos vulnerat, interim alter, quum ei arcus nihil prçdesset, esset autem cubiculum conclavi centiguum, in. hoc confugit, januam clausurus. Sed duo ex septemviris, Darius et Gobryas, simul irrumpunt, et Magum Gobryas mediurn cortipit : et colluctantibus adstans Darius, ferire cunctatur, quippe in tenebris metuens ne Gobryam feriat. Quem ille ita otiosum videns adstantem, tt Quidni manu,” inquit, 4 uteris P" cui Darius, it tibi timens," ait, W ne te feriam.". ’ Et Gobryas, tt Etiam pet ambo sdige,” inquit, tt fer-rein !" Cui parens Darius ferrum adegit, et forte fortuna Ma- gum79. InterfectisMagis, transfixit. abscissisque eorum . capitibus,lduo i i vulnerati ex septemviris ibi telinquuntur, quum infirmitatis caussa, tum arcis custodieudæ: reliqui quinque, capite Magorum gestantes, foras curmnt, ingentem clamorem strepitumque dentes: convocatisque. Persis, quid gestum sit, exponent, capitaque ostendunt; simul, quicumque eis obvius fit de Magorum- genere, hunc interficiunt. Tum Persœ, cognita Magorum fraude, et re a septemviris gesta, æquum et ipsi censuere paria facere; strictisque gladiis ubicumque Magma quemdam efenderent, hune .trucidarunt: ac, nisi supervenieus nox ces inhibuisset, nullum Magum reliquum erant factuti. Hunc diem publice celant Persæ maxime dierum omnium, coque die ingens celebrant festum, qued Magophonia a. Persis vocatur; que die nulli Mage licet in publicum prodite, sed intra domos cuncti se con- titrent. 80. Sedato tumultu, interjectis quinque diebus, hi qui Mages invaserant, de summa rerum delibetarunt: habitique sunt sermenes, incredibiles quidem Græcis nonnullis, habiti tamen atique. Et Otanes quidem, imperium summum Persis in media deponendum censens, hæc vetbafecit. u Mihi videtur,” inquit, it non amplius debere .unume nabis summa imperii potiri : nec enim jucundum’hoc fuetit, nec bonum. Videtis enim; Cambysis contumelia queusque progressa Bit, et Magi insolentiam estis experti. Et que pacte bene Y .

me HERODOTI HISTOR. Ill. composita res fuerit unius imperium? cui licet, nulIi rationi redden- dæ obnoxio, facere quidquid libuerit. Tale quidem imperium, si vira etiam omnium optimo committatur, extra consuetos mimi sensus fa? cile cum abripiet. Nom præsentes opes insolentiam ei ingenerant; iuvidia autem principio innata est homini. Et hæc duohabens, omnem habet pravitatem : alia enim scelesta mita, insolentia repletus, faciet; alia, invidia. Quamquam virum in regia dignitate constitutum oportebat utique invitiia vacare, quippe bonis rebus omnibus; abundantem. At contrarium hujus accidere adversus. cives solet: invidet’ enim optimis quibusque, qued supersint vivantque; et gau- det pessimis, hommque adversus illos calumnias facillime admittit. Quad veto maxime omnium incongruum est: si modice eum admiràJ ris, œgre fort quod non summopere colatur ; si quis cum summopere coiit, ofenditur, adulatorem esse existimans. Denique, ut dicam quæ sunt maxima: instituts mutat patria, vim adi’ert mulieribus, oc-’ cidit injudicatos; At populi imperium, primum, nomen habet omnium honestîssimum, juris æqualitatem; Deinde, eorum quæ patrat isqui unus impemt, mihi) fait. Sorte gerit imperia et magistratus; potestatem habet rationi reddenâæ obnoxiam; consilio omnia ad commune civium refert. Quare sic ego censeo, misso facto unius imperio, multitudiniz imperium potestatemque esse permittendam : nain inmultitudine insunt omnia.” Hunc Otanes sententiam dixit. 81. Tum Mégabyzus, censens paucorum imperio n: esse permitten- das, in huncimodum est locutus. tt Quæ Otanes de abolenda regia potestate dixit, eadem mihi quoque dicta sunto: quod vero ad mul. titudinem deferri jussit imperium, ab optima sententia aberravit. Nain inutili turba nihil est insipientius, nihilque insolentiusk Atqui hoc neutiquam ferendum, ut, qui regis contumeliam efl’ugere cupimus, iidem in plebis indomitæ incidamus contumeliam. Nain ille, si quid facit, intelligit tamen quid ait quad facit : at plebi ne hoc quidem inest, ut intelligst. Quo enim pacte intellîgat, quum nec di- dicerit nec noverit honestum sut conveniens quidquam, et deprope- ret negotia, cum impetu, sine mente irruens, torrenti flumîni similis ? Populari igitur statu hi utantur, qui Persis male cupiunt: nos vero optimorum virorum digamma societatem, cui imperium deferamus; quorum nempe in numero nos quoque erimus ipsi. Optimorum autem virorum consentuneum est optima etiam esse consilia.” Hæc est sententia a Megabyzo in medium proposita. ’ ’ 82.. Tertio loco Darius dixit sententiam, his usas verbis : " Mihi vero, quæ Megabyzus dixit ad multitudinem spectantia, ea’recte dixisse videtur; quæ veto ad oligarchiam spectant, non recte. Nain si trià proposita sint, et quodque eorum, quæ dico, in suo genere optimum, optimus status popularis, optima oligarchie, et monaicha optimus ; 110mm trium hoc posa-emmi! reliquis longe prœferendum

esse autumo. Etenim unius viriTHALIA. imperio, qui ait optimus, 163 nihil profecta malins queat reperiri: optima quippe consilio utens,inculpatuss administrabit res multitudinis, et en ratione consilia adversus male animistes capta, tacite maxime habebuntur. In oligarchia’ vero, quum plates sint virtutem in commune exercentes, validæ privatim inimi-. citiæ exsistere amant: etenim, dum quisque cupit esse princeps, vult’ que ut sua sententia vinent, in magnas incidunt inimicitias: tum ex inimicitiis existunt seditiones, ex seditionibus cædes, et ex cædibus ad unius imperium res redit: atque ita adparet, quanta sit hic status melior. Rursus, imperante plebe, fieri non potest quin pravitas se insinuet; pravitate vero in republica gliscente, inimicitiæ quidem inter pravos non existunt, sed validæ amicitiæ: nam, qui rei pu- blicœ male faciunt, conspirantes id agunt: atque hoc ita succedit, usque dum existat aliquis populi patronus, qui hisce finem inipanat. E0 fit igitur, ut hune talein miretur populus; et- mox eidem, quem populus miratur, summa imper-li defertur: atque ita rursus hic idem. ostendit, unius imperium esse optimum. Ut autem unovverbo omnia complectar, unde nabis libertas exstitit? quis nabis eam dedit? papulus-ne, an oligarchie, an unus imperans? Est igitur men hæc sententia, quum per unum virum in libertatem simus vindicati, ut banc imperii formam tueamur, ad hæc patria ne aboleamus instituts bene habentia; nec enim hoc utile nabis fuerit." 83. Tres igitur istœ sententiæ fueruut propositæ; et reliqui quatuor ex septemviris huic postremæ adhæserunt. Ut veto succuma bere suam sententiam vidit Otanes, qui juris æquitatem inter Per- sas studuerat stabilire, ita in collegarum media locutus est: tt Viri sacii, adparet igitur necesse esse, ut unus le nabis rex creetur, sive is. sorte lectus, sive Persis permittamus arbitrium eligendi quem illi voluerint, sive qua alia ratione. At equidem vobiscum in contentionem non descendam, nec enim imperare vola, nec parere imperio: flaque hac conditions ego vobis cedo imperio, ut nullius vestrum imperio sim subjectus, nec ego ipse, nec ex meis posteris quisquam.” Quæ quum ille dixisset, reliqui sex postulatis ejus sunt adsensi; et ille cum his in contentionem non descendit, sed ex eorum media dis» casait. Atque ad hune diem familia hæc, una ex cunctis Persis, sui juris esse perseverat, neque paret imperîo nisi quatenus vult ipsa, « cæterum loges non trausgrediens Persarum. r 84. Inde reliqui ex septemviris consultantes de toge æquissima canditiaue constituendo, decreverunt, ut Otanes, ejusque in omne futurum tempus posteri, si alii cuîpiam ex septem viris regia obtin- geret dignitas, eminenter præ cæteris Medica veste quotannis, omnibusque muneribus quæ apud Perses honorificentissima habentur, danaretur. Hæc Otaui extra ordinem conferenda decreverunt ca, quad is primus rem proposuerat, etad deliberandum illos convoca«

164 - HERODOTI HISTOR. III. verat. In commune vero hæc placuere : cuique ex septemviris, qui vellet, licitum fore intrare regiam sine internuncio, nisi forte cum- uxore rex cancumberet: præterea, non licere regi aliunde uxorem1 ducere nisi ex conjuratorum familia. De ratione vera constituendi: regis hoc decreverunt, ut, cujus equus oriente sale primus hinnitum’ edidisset in suburbio, ipsis insidentibus, in regnum obtineret. 85. Erat Dario equorum custos, callidus homo, cui nomen Œba-s res. Huic homini, postquam e concilia discesserunt, dixit Darius r t ti Œbares, quad ad regnum spectat, hoc facere decrevimus: cujus i equus inter solis orturn, nabis insideutibus, primus binnitum edidev rit, illum regem fore. Tu igitur si quad nanti artificium, fac ut n04 bis obtingat hæc dignitas, non alii cuipiam.” Cui Œbarel respondit: it Si in hoc situm est, bere, ut tu rex sis ont non sis, canfide hujus rei caoua, et bono anima esto: nec enim alius præ te rex erit; tafia habeo medicamenta.” Reponit Darius: u Quod si ergo tale quod- l dam habes commentum, adest tempus quo illud pares, nec dîneras ;* in crastinum enim certamen nabis est propositum." Quibus nuditisg hæc machinatur Œbares. Ut ingruit. nox, ex equabus unam, quam præ cæteris amabat Darii equus, in suburbium ductam adligat à. dein adductum Darii equum aliquamdiu circa illam circumducit; paulatim adpropinquans; ad extremum, ut illam inest, admittit. 86. Simul atque dies illuxit, aderant sex viri equis insidentes, sicut inter eos convenerat. Qui dum per suburbium vehuntur, ubi ad cum locum venerunt quo praxima nocte adligata fuèrat equo, ibi adcurrens Darii equus hinnitum edidit: et eadem temporis momento fulgur atque tonitru sereno de cœlo exstitit. Atque hæc, Dario. veluti ex composito quodam supervenientia, auppicium consummat runt: et reliqui quinque, ex. equis desilientes, ut regem Darium adod

87. De Œbare duplex apud Perses ferma fenur; aliis id cum; raverunt.quad dixi, fecisse narrantihus; aliis hocce: I genitalia . ,equus . sua ama- nu ouin attractasse, manumque in subligaculis occultasse ; dein, quum oriente sole in’eo essent equi ut procederent, exsertam manurn naribus equi Darii admovisse ; moxque hune, ad odoris sensum, in- fremuisse hinnitumque edidisse. . A .’ 88. DARIUS igitur, Hystaspiafilius, rcr renoncions est; omnes-4 que Asiœ populi, Arabibus exceptis, imperia ejus paruerunt, a Cyro primo subacti, ac dein rursus a Cambyse. Arabes vera numquam in l servitutem sont redacti, sed hospites axant etvamici, qui Cambysi tmnsitum in Ægyptum præstiterunt -, nam invitis Arabibus numquam in Ægyptum penetrare Perses potoissent. Matrimoniaque Darius iniit nobilissima inter Perses, cum . duobus Cyri filiabus, Atossa et Artystone ; quorum ilh quidem ante Cambysis uxar fuerat,ifatris sui; deinde rursus Magi ; Artystone vcro virgoeratz præterea Smerdis

THALIA. p 165 , filiaux, Cyri filii, uxorem duxit, cui. nomen erat Parmys : habnitque etiam Otauis fiiiam, quæ Magum prodiderat. Quumque jam omni h ex parte stabilita esset ejus potentia, primum monumentum statuit lapideum,cui figura insculpta erst, vir equo insidens, cum inscriptions . hujusmodi: DARIUS HYSTASPIS FILIUS EQUI murum: (nomen equi hic "erat adscriptum). ET Œasars reconnu CUSTODIS sa

GNUM’- 89. His dami peinais,Beaune): imperium causaux in præfectum distribuity y l viginti numero, quas rauqua: illi vacant. - Quibus constitutis præfecturis, nominatisque singularum præfectis, tribun ordinavit, quæ ai e singulis papulis redirt; ita quidem ut aliis populis finitimas populos adtribueret, et finitimos hos prætermittens [sa]. numine eorum injoi- ginti præfcclurarum numero prætermittcns] aliis rursus pppulis alias remotiores adtribueret. Præfeoturas autem et annua tributs houa mode constituit. Quibusimperatum est argentum udferre, his præ- dictum crut, fut Babylonico pandore talentum adferrent ; quibus aurum imperatum, hi Euboicum adferrent talentum : valet autem Bas bylonium talentum Euboicas llbras septulginta. Nain .Cyro imperante, atque etiam dein Cambyse, de tributo pendendo nihil erat constitutum, sed dona adferebant. Itaque’ propter banc tributorum impositionem, et alia huic similis, aiunt Persæ, institoremfuisac Da- rium ; Cambysen ver-o, dominant; Cyrum, patrem Darium enim, ut institorem administrasse regina]: ; Cambysen daman fuisse et sapera 1mm; Cyrum tem mitent, qui omne bonarum germa ipsi: parassct. 90. Ah Ionibus igitur, et Magnetibus Asiam incolontibus, et Æolensibus, et Caribus, et Lyciis, et Milyensibus, et Pamphylisg (quibus in commune uuurn erat tributum impositum) quadringenta redibant argenti talenta: hæc prima erat præfectura. A Mysis vero, et Lydis, et Lasoniis, et Cabaliis, et Hyàennensibus, quingeu-I ta talents; atterri hæc præfectura. Ah Hellespontiis, ad dextram intro naviganti, et Phrygibus, et Thracibus Asiam- incalentibus, et Paphlagonibus, et Mariandynis, et Syriis, trecenta sexaginta miam ta tributi nomine redibant: tertio lisse præfectuta. A Cilicibus ne. coati sexaginta equicandidi, nous indien), et quingenta argenti ta... lente; quorum talentorum centum et quadraginta in equitatum insu. mebantur, qui Ciliciam provinciam custadièbat, relique trecento et " sexaginta ad Darium mittebantur: quarta hæc præfectura. - i 91. APosideo urbe, quam Amphilochus condidit, Amphisrai filins, in Cilicum et Syrarum confinibus, abhac incipiendo ueque ad’Ægya ptum (excepta Ambum ditione, quæ tributi erat immunis) tributum impositum erat trecentorum quinquaginta talentorum. Est auteur in hac præfectura Phœnice omnis, et Palœstina quæ vocatur Syrie; et Cypru’s: quinta hæc præfectura. Ex Ægypto vero, et -Afris Ægypti finitimis, et ex Cyrene et Barce, (nain et hæ Ægyptiacæ.

166 HERODOTI HISTOR. III. præi’ecturæ «aux adtributæ) septingenta redîbant talents, præter pecuniam quad ex Mœridis lacu ex piscibus redibat : præter banc, inquam, pecuniam, ac præter demensum frumentum, septingenta redibant talents; nam insuper frumentum metiuntur duodecim myriadibus Persarum, qui in Alba arce Memphi habitant, barumque auxiliariis: cette hæc præfectura. Sattagydæ, Gandarii, Dadicæ et Aparytæ, in unam præfecturam, quæ acptima est, contributi, cen- ’ tum septuaginta conferebant talenta. Ex Susis et reliqua Cissiorum ragione, trecento talenta redibant : octavo hæc præfectura. 92. Ex Babylone reliquaque Assyrie. mille argenti talents redibant Dario, et castrati puerî quingenti : noua hæc præfectura. Ex Agbatanis et relique Medica provincia, et Paricaniis et Ortbocary- bantibus, quadringenta quinquaginta talenta : decima hæc prœfe- cttn’a; Caspii et Pausicæ, tum Pantimathi et Daritæ, une contributi, talenta conferebant ducenta; undecimo hæc præfectura. A Bactrianis ad Æglos osque tributum pendebatur trecentorumv et sexaginta talentorum: duodecima hæc præfectura. i 93. Ex Pactyica et ex Ameniist horumque finitimis usque lad Euxinum Pontum, quadringenta talenta: decima tertiaihæc prœfe- ctura. A Sagartiis,iet Sarangis, et Thamanæis, et Utiis, et Myeis, et ex Rubri maris insulis, quas his, qui relegati vacantur, babitandas rex adsignat, ex hissomnibus sexcenta talents. tributi nomine coge- bantur : dccima quarta hæc præi’ectura. Sacæ et Caspii ducenta quinquaginta contulerunt talenta: præfectura hæc decima quinta. Parthi vero et Chorasmii, et Sogdi et Arei, trecenta talents: decima

94. Paricanii et Ætbiopes Asiam incolentes, quadringenta cana sartaferebant talenta: præfecturapræfectura. hæc Jaime septima. Matienis, 1 Sa- spiribus et Alarodiis ducenta impasita talenta erant : præfectura hæc decima octavo. Moscbis et Tibarenis et Macronibus, et Mossy- t nœcis et Maribus trecentaimperata talenta: præfectura hæc decims noua. Indorum populus lange frequentissimus omnium quos novi-’ mus bominum est, et tributum hi pependerunt pro ratione aliorum omnium, trecenta et solaginta talentaramentorumrauri: vicem

l 95. Jam Babylonicum argentum si cum Euboîco’conferatur, fin - erinthæc talents novies præfectura. mille quingenta et quadraginta. Aurum , veto si tredecuplum æstimetur, reperitur ramentum illud valere talents quater mille sexcenta et actoginta. Quibus cunctis in unam summam collectis, tributi nomine colligebantur Dario quotannis Entrai- corum talentorum quatuordecim millia cum quingentis et sexaginta; ut minorem numerum mittam, qui banc summam excedit. 96. Hoc tributumDario ex Asie. redibat, et ex exigua Africæ parte. Sed procedente tempore etiam aliud ei tributum ex insulis

rediit,’ et ab his qui EuropamTHALIA. incolunt asque ad Thessaliam. i 167-Hoc tributum tali mado rex in thesauris recondit. Liquefactum metallum in dolia fictilia infundit, et repleto vase frangit testam. Dein, . quando pecunia indigeat, tantumdem cudendum carat, quantum .usus97. Hæ igitur postulat. sont præfecturæ, et taxationes t tributorum. Persi- dem vera regionem salem in tributariarum numero non nominavi; banc enim a tributîs immunem incolunt Perses. Porro impositum quidem tributum non pendebant, sed dona fartant hi. Æthiopes Ægypto contermini, quos Cambyses, quum adversus Macrobias Ethiopas arma ferret, subegit; qui circa sacram Nysam habitant, et Baccho die fastes celebrant. Hi Ætbiapes, et horum finitimi, semine utimtur eadem quo Galantiæ Indi, damas autem habent sub- terraneas. Hi simul ambo tertio quoque auna adferebant, adie- runtque etiam ad meam usque ætatem, duo chœnices auri ignem non experti, et ducentos truncos ebeni, et quinque pueras Æthiopes, et viginti magnas dentes elepbantorum. Colcbi veto pacti sont de dona ferendo, et borum finitimi usque ad .Caucasum montem: narn usque ad buna montem pertinet Persarum imperium; qui vero ad . septemtrionem sunt Caucasi, bi nil amplius curant Perses. Hi igitnr dona, de quibus pacti sont, ad meam usque memoriam quinto . quoque auna adferebant, centenos pueras, virginesque centenas. Arabes veto [Arabii dicantur Nostro] quotannis mille adferebant thuris talenta. Hæc igitur, præter tributum, dona hi regi ferebant. 98. Auri autem capiam illam, ex qua regi rameuta, quæ dixi, ’adferunt Indi, tali modo nanciscuntur. Quæ terra indeab Indiav versus orientem salem porrigitur, en prorsus sabulosa est. Nam eorum, quos nos uovimus, populorum, de quibus certi quidpiam tu». ditur, primi versus orientem salem Indi sont: post Indos enim orientem versus deserta terra est propter sabulum. Sunt autem plures Indorum populi, diversis linguis utentes. Et eorum alii nomades sont; alii non sunt.’ Sunt etiam qui in paludibus habitant fluminis, vescunturque crudis piscibus; quos capiunt, navigiis ex aruudine confectis insectantes : quodlibet navigium ex uno genu arundinis confectum. Hi Indi vestem gestant ex scirpe; quam, postquam scirpum , (phleum) e dumine demessuerunt tuderuntque, plectunt deinde in storeæ modum, et tam’quam thoracem induunt. A r 99. Alii ex Indis, his ab oriente habitantes, nomades sunt; cruda carne vescentes, qui Padœi vacantur. Institutis bi utuntur hujus- marli. Quando quis morbo laborat civium, sive mulier, sive vir, tune virum riri maxime familiares occidunt, dicentes, si morbo can- sumeretur, carnem ipsis corruptum iri. At ille negat se œgrotare ; bi veto, non adsentientes, interficiunt eum epulanturque. Quando roulier œgrotat, similiter mulieres maxime necessariæ idem faciunt

.168 A HERODOTI-HISTOR. III. quod viris viri. Nain et, qui ad senectutem pervenit, cum mactant, carneque ejus vescuntur: baud multi autem illorum eo perveniunt; nain antea quemcumque morbo quodatn correptum interficiunt. i 100. Aliorum Indorum alius mon est hujusmodi. Nec occidunt animatum quidquam, nec semente’m faciunt, nec damas soient possidere: herbis vescuntu’ri; estque eis semen quoddam, milii ferema- gnitudine, folliculo inclusum, sponte e terra macens, quod colligunt, et cum folliculo elixum comedunt. Si quis ex eis in morbum ineidit, obit in desertum, ibique jacet: neque quisquam sut mortuum carat,

101. Omnes hi, quos commemoravi, Indi fœminis mincentur pub. blice,mit veluti pecudes;ægrotnm. et colorem habent similem maxime, . Ætbiopi-, . bus. Somen autem ipsorum genitale non, quemadmodum aboraux bominum, album est, sed nigrutn. sicut corporîs color: tale veto etiam semen genitale Æthiopes edunt. ’ Hi Indi longius à Persis habitant, meridiem versus; neque umquam Darii paruerunt imperio. . - 102. Alii vero Indi Caspatyro urbi et Pactyicæ regioni Sunt fini, timi, a septemtrione reliquorum Indorum habitantes, qui vitæ ratione utuntur Bactrianis simili. Hi sunt Indorum bellicolissimi; iidemque qui ad conq’uirendum aurum proficiscuntur. Est enim ibi doserta regio propter. sabulum: et in hoc nimirum deqeno atque w bulo suntformicæ,’magnitudine non quidem tanta quanta canum, sed tamen maganas vulpibus: quarumnonnullæ aluntur apud regem Pers suum, in illa regione a venatoribus cnptæ. Hæ igitur .formicæ, sub: terra habitantes, egerunt sabulum eadem modèsicut in Græcia for-À miche; quibus etiam specie coi-potin simillimæ surit. Sabulum autem: qued ab illis egeritur. aunferum est. Ad hoc igitur colligendum profecturi Indi . jungunt. quisque tres camelos, funalem utrimque murem, qui a latere trahant; in medio fœminom, dans operam ut a. pullisquam recentissime matis abstractam jungat: banc ipseçon. maudit; Sunt enim camell equis velocitate non inferiores, insupen veto ad onem ferenda multo validiores. I 103. ’Jam, species equidem qualis sil: cameli, Græcis, sati; gnarist non descrlbam : quad veto de eo’ignoratur vulgo,4hoc.dicam. Ca-. A malus in posterioribus cruribus quatuor habet femoraet quatuor. genua; veretrum veto inter posteriora crura caudam versus spe- dans. 104. Hoc igltur modo, talique utentes vectura, ad colligendumfl aurum proficiscuntur Indi, temporis rationem ita iriequtea ut eu diei. bora, qua ferventissimi sunt æstus, illud rapiant: fervente enim testa sub terra conduntur formicæ. Ardentissimus autem hit honni: nibus sol est tempore matutino; non, ut aliis hominibus, media die; sed ab eo-tempore quo ad aliquam altitudinem in cœlo W31 ait, neque diun tempus est aIforo discedendi. Per id tempus multi)

magisibi amict sol, quam in GræcisTHALIA. medio ipso die ; ita ut 169dicantur illi tune aqua madere. Medio vero die similiter fare sol ardet alios hommes atque Indes. Postquam de medio cœlo declinavit sol, talem ibi vim habet, qualem alibi matutinus. Reliquum cœli spstjum v percurrens, mugis magisque friget; douce, ubi ad occasum pervenit,.o,dmodum etiam friget. - 105. Postquam ad locum Indi pervenerunt, culeos, quos secum Bdtulere, sabulovcomplent, et quam primum sese recipiunt. Freti- nus enim formicæ, odore (ut aiunt Persæ) illos sentientes, persequuntur; Nelocitate autem banc bestiam alias omnes ita aiunt superare, ut nisi, dum congregantur formicæ, viam interim Indi præ- ciperent, nullus eorum salvus esset evasurus. Jam maresquidem camelos, quum sint» ad cunendum fœminis inferiores, viribus aiunt deficere, et segnius quodarnmodo sequi utrumque; fœminas veto, recordantes pullorum-domi relictorum, nihil molliter de cursu remittere. Majorem igitur auri pattern bac ratione, ut quidem Persæ narrant, nanciscuntur Indi: aliud tarins est suum, quad ex metallis

, 106. Eztremœ terrant»: partes,nescio equo pacte, ra præstantissi- au;CEoditur. sunt mrtitœ, quemadmodum Græcis. cœli temperiem. - longe præ- stantissimam aortite est. Est enim ab una parte, orientem versus, extrema regionum babitatarum Indien, ut paqu ante dixi. In hac igitur, partim, animantes quadrupedes atque volucres insunt longe. quam in reliquis regionibus grandîmes, equis exceptis; nam magnitudine superantur Indorum equi a Medicis, qui Nisæi -vocantur. Partim veto, auri immense. ibi copia est ; aliud efi’ossum, aliud pet fiumina devectum, aliud ita ut memoravi subreptum. Ibidem porro arbores agrestes pro fructu Ianam edunt, pulcritudine et reliqua virtute ovinam lanam superantem : et vestimentis Indi ex his arboribus utuntur. , 107. Butsus, meridiem versus, extrema alia habitatarum ragionum Arabia est.. In hac veto una ragionum omnium thus nascitur, et myrrba, et casia, et cinnamomum, et ladanum. Hæc quidem omnia, myrrham si excipias, non sine labore nanciscuntur Arabes. Titus quidem colligunt, styracem adolentes, quæ in Grœciam a Pbœnicibus importatur. Styrace, inquam, incensa thus meiscun- tut: arbores enim thuriferas custodiunt alati serpentes, exiguo corpore, variegata specie, ingenti numero arborem quemque circumse- (lentes; iidem qui Ægyptum veluti hostile agmen invadunt. Nulla vero alia re, nisi styracis fume, hi ab arboribus illis abiguntur. - . 108. Aiunt vero etiam Arabes, universam tem-am bis serpentibus oppletum iri, nisi illis accident id quot! compertum habeo viperis accidere. Et recta puto dixerim, Dei pr0videutiam, ut est consentaneum,, vere me sapieutem. Nom, quæ et timidæ indolis sunt z

170 HERODOTI HISTOR. HI. animalia, et» quæ endenta, en ont; tisonnas admodum fecit, ne .adsiduo esu- genus eorum intereat g quæ ver-optatifs et malefica,zpa- min talmuds. Sic, ut hoc utar, lepua,-quem vénatur-fera omnis’et aviset homo, ita fœcundus est, ut leporis fœmina nm sil: ex omnibus abîman’tibus quæ superfœtet’,-et salium maman piHSIVestitum in utero gerat, alium nudum, alium tanturn qumrformsmm, alium nunc maxime concipiat. Et hæc quidem hujusnatula- est. vE contrario ieæna, quum Isit-animaliumv validissimum, idemque ferocissimum’, non nisi semel parit in vita: nain, dum partum edit,vsimul uterum ejicit. cujus rei hæc. caussa est: quando catulus in utero sese incipit movere, tum veto; quoniumsungues habet longe omnium acutissim’os, fodicat uterum, augescensque multo magis penetrat lacerando ;* ad extremum, quando partus instat, nlhil’amplius sani in utero superest. ’ l ’ i - . ’ 109; Similiter vero etiam viperœ et alati in Arabie serpentes, si tanta copia naséèréntur quanta pet suam naturam po’ssent,’non esset Niveudum hammams.- rNunIc, quando per paria. adenitum Iibîdine concitantur, dum in eo mas est ut genitale semen emittat, collum ejus prehenditfœmina, et innixn non prius dimittithuam perrosérit. Atque ita quidemmas moritur: -fœmina auteur talemmari dut pœ- nam. Pan-empattai ul’ciscentes, dum adhnojinlutero’sunt, matrià tem corrodunt, atque etiam ipsum ventrem eorroâèntes, ita in lucem prodeunt; - At cætefi serpentes, qui hominibus non sunt noxii, ova’ pariant, ïet’ magnum fœtuum copiant eXcludant. Jam vîperœ quid dem ubivïis terrai-nm reperiuntur-: alati [me serpentes universi in ’Afàbia snnÏ, nec usquam alibi; en ratione-.frequentes’esse iidèntur. * 110. Thus igitur, de quo’verba facere cœpei-am,»ista» ratiOne Ara- bes’nanciséuntur : v oasis": veto hoc modal r Toto-empare atque fa- sagous-bans exceptis, bubulis amendai. tecti; au colligendnmi casiam exeunt. Nascitur hæc autem in palude non admoduîn alta, circa quam et in aqua stabulantur bestiæ alatæ, vespertilionibus maxime similes, diro morio stridentes, et vîribus’prævalentes; I Has ab oculis-abigentes,5casiarnmetunt. i l -. 111. vannamomu’mfiero mirabiliori etian’rmodo éolligunt. Etenim, quo loco illud’nascàtur, quæve terra illud talais, ignorant; ’nisi" qued, probabilern saquentes ratibnem, in" eis regionibus ranci illud aiunt, in quibus Bacchus educàtus est Narrant autemflngentes aves adferre bosibaicillos, quos nos a PhœniCibus edocti emmenant: vocamus :l inferri eos’autem abiiilis avibus in nidos, e-luto ladstruètos and m’ontium præcipitia, ad quæ nullus bomini aéce’ssùs patèa’t: Ailier- sus hæc igitur’tali artificio uti Arabes :- boum et asinorir’rmaliorum- que jumentorum cadavera’, in trusta quaml’ihaximæ nous dissecta, cengerere eos’ in hæc loca;oeisque in ’v’ieinia nidorurn déposais, , proeul inde recedere : 1mn volumes descenden’t’e’s; juinentorum-illœ

À THALIA. 171 rum membra touera et in nidos comportare; bos. autem,.’quumsus- tinere onus non possint, rumpi et in terrain decidere: tune adcurç rentes hommes, cinnamomum colligere; quod, ab bis ita colleptum,

dein112. Lede in veroaliasregiones [trempe sic, Àfiôaflov, transporteur. vulgo Græci et ipse etiam I . , Herodotus vocat] lquoçlplagiassent Arabes nommant, quo adhuc miras biliore, quam cinnamomum,’ «comparatur... ,Reperitur in locateur, rime 01eme, ipsum suavissîme olens: in biscornu! enim barbis ne; peritur, veluti incunaadbssrens e frondibus. Estautem utile-ad multa kunguentorumz genets: et ad suflitum hoc maxime utuntur

113. Hæc quidem de aromatibus et maintenus bectenus’: spirat Arabes.autem terra Arabia suavissimum m, et divinum r-quemdam ,, odorem. , Duo sans ibidem opiumrgenera miratu digne, quanulla in alia te. gione reperiuntur. Alterumgenus cardas habet prœlongas, tribu non breviores oubitis: (plus si illæ;sinerenturpostse trahere, ulcen, habet-eut, candis. adret-tain adtritis. N une. pastorum quisque "tem fabrilemgin tentant calier, ut exiguum plaustrum fabricetur, quad caudæsubligatur : -cujusq.ue caudal: soumisuhligatur plauv stellum. Alterum Vgenus ovium caudangerit lutas; ueque ad cubifi

114; Ubi mei-idiome cœli plagia versus occidentem salem indium, latitudinal].ibi protenditur ÆtbiOpia. ab hac perte . .regio ,: extrema L tarama:v ; Hæc natum fert frequens, et vastes ,elephantos, vastarumque arboo xum agrestium omne genus, et ebenum, et boulines- stature. maxima; etpuleherrîmos et maxime longesvos. V n. . . 115, ,Hæ sunt iÎgitur- in--Asia et in Libya entrematetranm se? glanes. Jam de Europæ quidem versus occidentem patronnât, qued pro adcurate comperto .dicam, non habeo. Neque; enim adsentior, Eridanum aliquem fluvial!) nomineri a barbarie. qui in mare harem influat; a que adiras elççtrum veuire fuma est : neque insulæ mihi cognitæ. surit .Cassitçrjidesuunde, stannum adfertur. Partial enim ipsum. hoc nomen Eaâdanus seprodit Græcum esse, nautiquam bar,- baricum, nempe a poeta silique-fienta: partîm, quamyis studiose id agada), tamen a. nemine, qui, ipse suis oculis. vidisset. compatira potui, ultra Europam [septemtrionem versus] mare esse. A]: et, trema quidem certe Europa et stannum nabis venit et electrutn. 116, In septentrionalibus ,vero Europæ partibus maximamquam- dam «reperiti qui copina. sans comportant est; et. idem pacte adquiraturn. ne hoc quidemcerw diacre. valeo rima est. autem. SWPhibW illud .Sllbl’ipôœ Arîmaapoe: boulines maculas. r. At aubins , hoc. quidem persuadent, esse boulines natura tamoules, reliquats naturamvaliis hominibus ahanent habens». Sednqund initia. dixi, yidentur nuque-extremitstes terras, qui; reliquampmnem terramar-

172 HERODOTI HISTOR. III. cumdant, et intus intercludunt, eas res possidere, quæ et præstan- tissimæ esse vulgo putantur et rarissime. 5 117. Est in Asie campus, monte undique clausus; mentis autem quinque sunt divonia. Hic campusplim Chorasmiorum erat, estô que in confinibus ipsorum Chorasmiorum et Hyrcaniorum et Par- tborum et Sarangarum et Thamanæorum: ex quo vero Persæ obtinuere imperium, tex eum possidet. Ex monte computa claudente produit ingensfiuviua, cui nomen Aces. Is fluvius prius, in quinque alveos divisas, populorum quos dixi irrigabat agros, ad singulos populos per singulas mentis faucesderivatus: ex quo vero sub Perse est hæc regîo, calamites illis accidit hujusmodi. Montium faucss obstruxit tex, et ad singulas fauces-portam construxit. -Ita, exitu aquæ intercluso, ce campoïfactum. est pelagus, influente fluvio, et exitum nusquam habente. - Hiligitur populi, antea aquis illius fluvii soliti uti, nunc ubi non amplius illis uti possunt, ingenti premuntur incommodo. Nam hyeme-quidem pluit ibi, siout in aliis regionibus :’ et æstate, postquam panicum et- sesamum severunt, aqua illa indi-u q gebant. Igitur, quandoquidem eis nunc hæc intercluditur, veniunt ad Perses, viri et mulieres, stantesque ad regis portam, ingenti clamore ululant. Et rex eis, qui aqua maxime indigent, jubet aperiri portam ad hos ducentem : quorum postquam satis aquarum terra. bibit, claudi eam portam jubet, et aliam aperiri his qui e reliquorum numero maxime aqua indigent. Ut vero auditu equidem cognovi,. nonnisi ingenti pecunia præter tributum exacta aperiri jubet. Et

hæc118. Uni quidem e septem viris, itaqui adversus se habent. Magma conspiraverant, 4 a Intapbemi, accidit ut periret brevi post. oppresses Magos, tali pa-A trato facinore. Voluit hic regiam ingredi, cum rege collocuturus : quippe (ut dixi) ita convenerat inter conjuratos, ut ad regem ingredi eis liceret -absque.int’ernuncio, nisi forte cum uxore tex coneumbe’ ret. ’Itaque æquum cen’suérat Intapherries, ut abaque inter-nuncio,- intraret,-utpote- qui e septem virorum numero esset. a Sed janitor atque intemuncius prohîbuerurit; dicentes, cum uxore concumbere’ regem. Tutu ille, finlso id. ab’ bis’ diei tutus, hæcce patravit :. stricto acinaCe, aures utrique et tiares, præcidit, easque circa fre- num equi adnexas cervicibus eorum circumdedit, atque ita bomines- dimisitn119. Qui quum se regi ostendissent,I- ” - caussamque I’ - cure-hoc essent passifexposuissént; tum’Darius, veritus ne communi consilio sers viri booÎ fecissent, singulosad se vocavit, sententiamqüe eorum, probarent-ne-faotum, exploravit. Ubi cognovit, non communicato eum illis consilio rem factum esse, ipsumJIntaphemem ejusque filios . et familial-es omnes prehendit; non fere dubitan, illum cum suis propinquis rebellionem esse moliturum : prebensos in-vincula cou-1

THALIA. ’ 173 jecit, entremoque supplicie destinant. Tune azor Intaplicrnir," ad fores. regis idemtidem accedens, plqrabat lamentabaturque: idque continenter faciens, ad misericordiam commovit Darium; qui misso ad ealn nuncio hæc ei nunciari jussit: tt Mulier, rex Darius ununi ex vinctis propinquis tibi concedit eximendum, quem tu ex omnibus selegeris.” Et illa, re deliberata, respondit: tt Si mihi ergo tex unies vitam concedit, seligo ex omnibus meum fratrem." Quo ces» nito responso, miratus Darius, remisit ad eam qui diceret: 0 Mu- lîer, quærit ex te rex, quidnam tibi consilii sit, qued omisse marito filiisque’fratrem elegeris, cujus tibi vita denaretur; quum tibi ille ait minuspropinquus quam filii, et minus jucundus quam maritus." Re- sponditilla: t9 Rex, maritus mibialius esse poterit, si deus voluerit; filiique alii, quando hos amisero: At, quum pater meus materque nen’ i emplies. sint in vivis, frater mihi alius nulle pacte esse poterit.’ H80 usa sententia, istud dixi.” Quæ quumregi visa essent commode ab-illa dieta,4delectatus condonavit ei fratrem quem deprecata crac, i insuperque filierum natu maximum; reliques vero universos interi’es cit. Unusnigiture septemviris mexeo, que dixi, mode periit. 120. Quo tempere Cambyses morbo laboravit, eodem fore tem-i poreî accidit hocce. Croates Persa, Sàrdium presses constitutus a Cyro, facinus anime agitavit nefarium: etenim Polycratem Samium, a que nec facto une, nec dicte quepiam injuriose filent læsus, quemque nec viderat umquam antea, hune Icapiendi interficiendique cupido’eum incesserat :- idque, ut plerique tradunt, talem ob caussam. ’iAd regis portamquum sedisset hic Orœœs, et alius Persa, cui uMitrebates nomen, prames’præfecturæ cujus esprit Dascyleum oppidum est; hi umbo exfamilian’bus sermonibus in contentionem dicuntur incidisse. Et Mitrobaten quidem, quum de virtute-inter se disceptarent, Orœtæ cum exprobratione dixisse: " Tu vero in vie rerum numerohabeare, qui Samum insulam, tuæ præfecturæ proxi- mam, in Regis potestatem non redegistirquum sit subactu ita t’as icilis,ut«indigenarum aliquis, cum quindecim armatisinsurgens, en potitus sit, alique- etiam nunc in ea dominent!" Dimmt igitur, hune his auditis, ægre ferentem exprebrationem, cupivisse non’tam vin- diet’am Capere de ’e’o qui hæc illi dixisset, quam omnino Polycratems perdere, prept’er quem male »audisset.i I a 121; Sunt pauciores nonnulli qui tradant, misisse Orœten prao: concmSamum, nescic quid petiturum: (nec enim hoc meuneries pro- diturz) Polycratem autem tune in exhedra forte decubuisse, adfu- isseque ei Anacreontem Teium: atque-(sive consulte res Orœtæ aspernatus sit, sive case ita accident) quum aocedens Orœtæ præco verbaifecisset, Polyoratem versus murum tune forte conversum, mensem-versus illum paulisper convertisse, nec responsum homini dedisse. v , , . . . - A ’

17,4: l HERODOTI HISTOR. III. "122. Sicicaussa mais Polycratis duplicimodo traditurr licetqne cuilibet-eam, quam voluerit, probare; Orœtes igitur, Magnesiæ residens ad Mœandrum fluvium sitæ, Myrsum Gygœ filinm,.Lydum hominem, Samum luisit, nuneium-ferentem, quoanimum- Polymfis exploraret. Etenim Polycrates primes fait, quem uovimus, eerræ- cis,.qui maris ’obtinere imperium" molitus sil ; Minoem stemm-nm . et si quis alius ante hune mari dominatus est. Exslwminm quidem. quæ vocat’ur, ætatc primus Polycratesiest, qui magnant spam illæ buerit fore ut Ioniæ et insularum obtinrent-imperiums ,Hooeeum anime agimreintelligens Orœtes, misso nuncio,-hæc eindixit. fi. Ondes Polycrali hæc dit-il. Intellexi te magnas res moliri, nec miro pro-tir libus oonsiliis satis instructumesse pectmia. Nunc tu, si. hocce-feceris, et tuas res augebis, et me.quoque-servabis. Morten’imihigme- ditatui Cambyses, et hoc satispro cette mihi renunciaturkr Tu ergo et me ipsum fac ex bac terra edueas, et pecuniam mess exportasset harum quidem partons tu terre, partem me paters baberezbanm pecuniarmn ope universæ Græcis: obtinebis imperium; Quad sipo- cu’niaruni causa iidem mibinon habueris, mitte qui.tibirerit fidiæi, mus, cui ego monstrabo.” r «y « » * ’ 128. His auditis-gavisus Polycrates, accepi: conditionem: qui!!!» que pecuniarum admodum esset cupides, m’isit primum-spéculanlï causse. Mæandrium, Mœandrii filium, ex civiumrnumere, qui scribe ejus ont; eumdem qui baud multo post ornementa omnia :exbedræ V Polycratis, spectatu utique digne, in Junonis’ temple dedicaviit. Orœtes r postquam mignotât exspectari speeulatorem, ubac agit; Cistas octo lapidibus complevit, brevi spatioexcepto. circa-bras, super lapides veto aurum conjecit V:l tum obsignatus cistasinip’ara» to’babuit. Et Mæandrius ubi advenit, speetavique,v,renunciavit

ï 124. Tuer ille, quanturnvis.dehortantibus-vatibus.atque etiam amicis,Polycrati. ipse eo proficisci parasita - Adhæc ’ vfilin ejuss parr quietem tale viderat insomnium. Visus ci erat pater-in nere .sublimis esse, et lavari a Java, inungi veto a sole. Hoc quum si oblatumessetvi. sum, quevis mode contendebat, ne ad Orœtem-pater proficiseereç tur :atque etiam, dum ille actuariam neveu: conscendebat, ominosis illum verbis est prosecuta. Tumiille ei-minatus est, quando saleur rediirset, baie mitoyennes illam nirginemnarmtram; let illa prorata est, ut rata hæcfiant ,- malle se perdiu virgihitatem;eernate, pour; pâlreprinàri.125. Polycrates itaque,: spreto- 1’ quai- . consilio,a : . .ad-Orœtem . navigaè vit, quum alios multes confites-secum ducens, mm iniIfisDemoeeo, dem, .«Calliphontis filium, , Crotoniatam, ptofessiene medicum; qui artem banc dexterrime, præ cæteris par eaux ætatem exereebatç Postquam vero Magnesiam Polycrates pervenit, misere periit, supo,

et peinons ipsius indignb;THALIA. et ingenid : nain, exceptis I 175Syracu- sionnn- tyrannis, ne. unns quidem ex aliis Græci generis tyrannîs Wœnâa cum Polymte confetti meretur. Fœdo modo et nar- ratuindigno occisum, cruci Orœtes adfixit : quicumque veto, ex eomitibus’ illiusuSamiiennt, hos dimisit, gratina: sibi habere jubeiis, quad libertatem scrutent: quotquat veto peregrini-«aut servi in co- nium ejus filetant, hos vinotos mancipîorum loco habait, Sic Poücratio e: me meam: univemam filiæ visionem expiait, : lava- batur enim ab-Jove, quando pluebat; et inungebatur a sole, hu- moraux .ipsee corpore emittens; Igitur cumulatàe Polyei-atis felici- tatas hune habùere finem, quemadmodum ci Amasis Ægypti.rex aminatus- 196. Heùdwero limita post. crac. etiam Orœten dirœI VPolycratis g nitri- 4 ces suint-peuçm; Naxn mortuo Cambyse, regnantibus. Magis, Strdibus limans Ormes, nihil juverat rem Persarum, quum eis im- parians émets Medis ademtum: sed in illuvrerum .perturhatione Miuobalenv interfedl, .Dascylei prœfectum, qui ei istud de Polycrate exprobment: Mitrqbatæ item filiaux Cranaspen accidit, ambo specntoslinœr Perses virus; tutu et alia multa insolentius geçsitl et equilanten. nuncium; quum. paruin grata ipsi essent. quæ ille nunciaVerat,î iodeunteiù collocatis in via insidiatoribus accidit, et cadaverrrcum ipso equo ex bominum censpectu removit. , t 1’27. Darius Vera, postquam imperium obtinuit, pœnas cupiebat ab (Drame. sumere, qnuin reliquorum omnium flagitiorum causse, tum maxime Ipmpver Mitrobatæ ejusque filii cædem. Ex aperto . veto copias- eontn Leum mitera pauma consultum ei videbatur, quippe’rebue domi modum-patio tranquillis, et imperio recens inibo ; tumiqllod magnant illi esse potentiam cognoverat. ut cui mille essent Persici generisisaxellites, quique Phrygiam, Lydiam que Icniam proæiîncias obtineret. V Quæ. reputans Darius, hampe iniit rationem. Convocatîs Persarunî spectatissimis, his verbis eos mendioicutùs :v e (luis. mihi e vobis, Persèe, recipiet astu se hoc ef- filant-11m, n’en fi et armatorum manu? Nam ubi prudentia opus est, ibi vim adhibere nil àdtinet. Vestrumigimr quis mihi Orœten am; vivum nudam-il; eut inÏerPecefitP’qui de Persis, adhuc nihil bene mamie-sed magnisæos minis ædfecit: quiet duo e nobis, Mitroba- ten ejusque miam; tmcidavit, et nuncios a me ad illum evocandum misses interinit,:denique ins olehtiam nulle . modo ferendam ostentat. Girafefprîusquam majus aiiquod malum Persis infligat, morte nabis décupafidus est." Il A y - 128.4100 quum Dariusab iliis quæsisset, triginta viri se ofi’ere- uùusquisque r’ecipiebat, velle se solum rem efectam dans -- Quos’ me: se contendantes cohibuit Darius, sortiri jubens: quæ ubi illi fecere, son præ omnibus Bagœum Icontigit, Artontæ

176 a HERODOTI" HISTOR. m. filîum. Is igitur sorte ad rem smipiendam,dèsîguatus,’hanc inti-n onem iniit. Libellos plures conscripsit, variis de rebus agentes,- quibus sigillum imposoit Darii: dein cum his libellis Sardes pas ficiscitur. Quo postquam advenit, in couspeotum Orœtæ progres-: sus, singulos deinceps libellas, détracta sigillo, scribæ regio tradidit prælegendos : omnibus quippe provinciarum præfectis ’adsunt regii scribæ. Libellos istos Bagæus tradebat explorandæ sententias causa). satellitum, an ad deficiendum ab Orœta paradiessent .futuri. Quos i ubi vidit magna veneratione prosequî libellas, majorique etiam we- neratione prosequi ca quæ e libellis prœlegebantur, aliam tradidit. libellum, in quo hæc erant scripta: tt Persæ, tex Darius vobis edicitt ne amplîus apud Orœtem satellitum fungamini officia." Et illi, his auditîs, lanceas coraux eo deposuerunt. Tum vero Bagæus, videns illos in hac re obtemperantes libella. fidenter postremum liv- bellorum scribæ tradidit, in quo scriptum erat: tt Rex Dariul Pep, sas, qui Sardibus sunt, jubet occidere Orœtem.” Quo audito,.pro-v tinus satellites strinxerunt acinaces, illumque interfecerunt. Tali igitur modo Orœten persecutæ sunt Diræ Polycratis ultrices Samiid 129. Postquam Orœtæ res familiaris Susa esset transportata, ibi-v. que jam aderat; accidit baud multo post, ut Dario regi, inter venan- dum ex equo desilienti, pes distorqueretur. Et graviori quodammo-. do distortus est ; nom astragalus ex articulis exierat. Itaque, quum. etiam antes existimasset adesse sibi medicos Ægyptios, primarios in arte medicandi vires, hisce usus est. At illi torquentes pedem vim.-. que magnam adferentes. malum auxerunt. Postquam igitur totos: septem dies septemque noctes insomnes egisset; octavo die graviter admodum laboranti Dario nunciat quispiam, se olim Sardibus Cru-t tonîatæ Democedis artem forte audivisse laudari: rexque illum quam. primum ad se adducî jussit. Qui ut inter Orœtæ mancipia repertust est nescic ubi neglectus, producitur in medium, compedes trahens,

et130. laceras In media stantem pannes interrogat tex,indutus. an artem calleret: , ust illea negavit, veritus ne, si cognosceretur, nulla ipsi spes reliquo foret in Græciam umqusm redeundi. Darius veto satis intelligens dis- simulare hominem, et gnarum esse anis; flagella et stimulas jussit- in medium proferri. Tum ille professas ait, adcurate quidem se: artem non callere, sed aliquantulam ejus notifiant habere ex consue- tudine quam cum medico quodam babuisset. Deinde,,quum rexl. se illi- permisisset, Græcanicis adhibitis medicamentis, et lenibus, post vehementiora admotis, efecit ut et somnumcaperet rex, etbrevi, temporeo sanum inclumemque præstitit, quum numqualn ille rectum pedis usum se recepturum sperasset. Inde duobus paribus; auteu- rum compedum donatus a Dario Democedes, quærit ex rege,,an ou», tulle duplex-main": ipsi reddatrproptcrm, quad ranum illum mystifiante

Quo .verboi delectatus A THALIA.Darius, ad uxores suas eum ablegavit; 177 quibus eunuchi, eum producentes, dicebant, me liane qui vitam regi reddi- disset. Et earum unaquæque, phiala [aurum se cista] hauriens, tain largo auri munere simul cum theca [cum ipsa phiala] Democedeu i donavit, ut famulus, qui eum sequebatur, oui nomen erat Scitou, ex qsublectis stateribus qui de phialis in terram deciderant, ingentem auri vim sibi collegerit. 131. Democedes hic tali ratione, relicta Crotone, in Polycratis pervenerat familiaritatem. Crotone premebatur a patte dificili et iracundo: quem quum ferre non posset, relicto eo Æginam abiit.. Ibi quum sedem suam fixisset, primo anno primarios superavit medicos, imparatus licet, et instrumentis omnibus carens quibus ad eam artem exercendam vulgo utuntur. Itaque secundo auna Ægi- netœ publice eum talento conduxeruntrtertio anno Athenienses, centum minis ; quarto vero auna Polycrates duobus talentis. Hoc , modo Samum venerat. Et inde ab hoclviro maxime inclaruerunt Crotoniatæ medici. Fait enim tempus quum primarii in Græcis. medici dicerentur esse Crotonîatæ; tum secundi ordinis, Curenæi. I Per idem tempus Argivi primarii inter Græcos musici ferebantur. 182. Tune vero Democedes, postquam Darium persanavit, maxià main Susis domum habuit, et regîs fuit commensalis: denique, præ- terquam quad in Græciam redire non licuit, omnium rerum copia adfluebat. Idem Ægyptios medicos, qui regem prius curaverant, et nunc in en erant ut regis jussu palis transfigerentur, quoniam a Græco medico fuissent superati, hos a rege deprecatus conservavit: item Eleum vatem, qui, Polycratem secutus, nunc inter mancipia’ neglectusiatebat, servitute liberavit. Plurimum enim apud regein

Democedes138. Haud veto ita multo valebat. post, aliud quidpiam I f forte fartons accidit hujusmodi. Atossæ, Cyri filiæ, uxori Darii, ortus erat in mamma tumor; qui postquam erupit, latins serpebat. Quamdiu minor erat tumor, occultabat cum Atossa, præ pudore nemini indicans : ubi vero jam male erat adfebta, acc’ersito Democedi tumorem monstravit. Et ille, sanitati se eam restiturum professas, persuadet reginæ, ut interposito jurejurando ipsi promitteret, massifia ipsum illi in c0 quad amiante esset (nihil autem se petiturum adfirniat quod’de- decus adferre Possit) apem»: suam esse collaturuni. I 134-. Deinde, quum adhibitis remediis sauam Democedes præsti-a tisset, tum ab illa edocta Atossa his verbis Darium, dum cubitum eunt, adlocuta est: "Tamis, o Rex, quum sisiviribu’s instructus, otiosus sedes; nec populum ullum sut potentiam adquiris Persis. Æquum est tamen, ut vit et ætate florens, et magnai-nm opum dominus, aliquod factum a se gestum ostendas, quo Persæ etiam in- teiligant, a vira se regi. Duobus autem modis tibi hoc facere con: , 2 A

17s ’ HERODOTI HISTOR. III. ducat, ut et Parue sciant virum esse qui illis præsit, et ut ipsi bellis occupentur, ue,-(lum otium agnat, tibi insidientur. Nunc enim præ- clarnm aliquod edere facinus licet, dum viget ætas; nam augescente corpore angentur et animi vires; senescente autem corpore, etiam ingenium senescit, et ad res omnes hebetatur.” Quæ quam illa, ut erat edocta, dixisset, in hune modum Darius respondit : fl Quæ ego ipse facere destinaveram, en tu omnia, azor, dixisti. Constitu-l tain enim habeo, daubas continentibus ponte janotis, ex nostra coup tinente in alteram transgredi, et Scythis bellum inferrei: atque hæc brevi efi’ecta dabp.’Î Tarn Atossa, " Ecce nunc!” ait, it adversus Scythas primum proficisciomitte : hi enim, quandocnmque volueris, in tua erunt potestate: st tu mihi in Græciam suscîpe expeditianem: cupio enim, de quibus fando andivi, Lacænas et Argivas et Atticas atque ’Corinthias habere famulasfl Est autem tibi præsto vit omnium maxime idoneus, qui canota tibi in Græcis demonstret et viæ (lux ait; is qui, tanin pedem sanavit.”t ’Respondit Darius: ti Quoniam igitnr tibi placet, mulier, ut Græciam statua, experiamur, consultius mihi videtur exploratores primum, une cum hoc quem tu dicis; eo mittere; qui, postquam res Græcorum canotas cognoverint spectag verintqne, nabis sint rennnciaturi. -Ac deinde, rebns omnibus recta cognitis, arma contra illos coavertam.” 135. Hæc ille dixit; et dictum factum. Simul ac enim dies illnxit, quindecim probatos ex Persis vil-os vocat, eisque dal; mandatnm, ut Democeden constantes maritima Græcia lacu lustrent, nec un committant ut ab ipsis prqfugiat Dechederlsed omnino illumTeducant. Hæc postquam his mandatadedit, dein ipsum vocat Democeden, illamque crut, ut, postquam Munis dum in Græciam Persis illisfuiscet, totamquc eis demonsÏrasset, ad se revertatur; jubetque eum,’ut sua omnia quæ moveri’poçsent secum sumat, et dona adferat patrifratribusquc ; quorum locolse illi alia multis partibus copiosiora in vicem daturum confirmat; prætcrea lad transfercnda dona cadmium navem tenez. adlributurum, ait, omnigenis bonis hafnium,- quæ simul cum eo si! navigatura. Darius igitur, ut mihi videtur, nullo doloso consilio hæc ei est. pollicitus. Democedes veto, veritus. ne se rex tentaret, non cupide oblats am- nia arripuit: sed, ne suas, ait, Susis se relioturum, ut post reditum; aux haberet; mrariam autem nanan, quam ci promitteret Darius ad dona fratribus perfirjenda, acciperc se, ait. Hæc igitnr mandata posh quam et Persis et Demedi Darius dedit, ad mare eos dimisit, 136. Itaque hi quum in Phœnicen et, Phœnices urbem ,Sidonem- descendissent, protinus dans triremes instruxerunt, simnlqae cum his ingentem gaulum (onerariam navem) omni bonarum genere im- plevernnt ; Irebusque cunctis præparatis, in Græciam: naviguant. Quo ubi adpulerunt, aras omnes contemplati snnt desçripseruntqne: deinde, postquam pleraque et maxime notabilia spectarunt,- Taren-

tain in Italiam pervenerunt. THALIA.Ibi vero Democediindulgens . 179 Aristo- , philîdes, rex Tarentinorum, et gubemacula navium. Medicarum solvi A jasait, ethîpsos Persasdetinuit, tamquam speculatores: interimque, dum illis hoc accidit, Democedes Crotonem abiit. Qui postquam domum ad suas pervenit, Persas Aristophilides custodia emisit, et, quæ;de.navibus eorum demerat, illis restituit. . i - 137. Inde Persæ navibus profecti, .Democeden persequentes, Crotonem pervenerunt: ubi quum cumin faro qinvenissent versantem, manas ei injecerunt. ,Ibii tutu Grotoniatarum alii, Persarum opes veriti, tradere illum parati ersati: alii veto Persis vicissim mas nus injicientes, fustibus eus percutiebant. Qnibus illi hæc verba proferebant: ti Viri Crotoniatæ, videte quid faciatis! hominem, qui Regis servus fugitivus est, eripitis. Quomodo rex Darius patienter feret tali contumelia adfici P et quo paCto vobis impune abibit faci- I nus, si nabis illum eripueritis ? Cui prias, quamhuic civitati, bellum inferemus P quam priorem sub jugum mittere conabÎmur P” Hæc illi dicentes nonmoverunt Crotoniatas: sed, erepto sibi Democede, atique etiam gaula spoliati, quem adduxerant, in Asialn sont reversi; neque porro Græciam adirenliaàqne Græciæ partes cognascere ou- pivere, duce privati. Hoc tamen eis abenntibusmandatum Democe- des dedit, nunciarent Dario, Democedcnfiliam Milouinibi des ’ se uxorem. Erat enim apndvregem celebre Milonis nomen lactatoris: atque hac nimirum de causas videtur mihi Democedes, magna vi pecuaiœ erogata, properas’se hoc matrimonium, ut» adp’areret Dario, esse ipsum’etiam in parfin spectatum virum. I i v 188. Cromne profecti Perses, cumi navibus in Iapygiam [Apu- liam] ejecti sunt : ubi quum in servitutem essent redacti, Gillus eos liberavit, exsul Tarentinus, et ad regem Darium reduxit. a cPro quo beneficio quum ei, quidquid postulasset, date paratusrrex esset; Gillus, exposita sua calamitate, petiit ut in patriam Tarentum ex ex. silio rœfitueretnr. I Ne autem-Graèciam conturbaret, si propter ip. sum magna ciassis in’tIta-liam navigaret, Cnidiœ solos, ait, adse redu- coudant rufian ,- ratas, ab his maxime, quippe Tarentinormn amicis, reditnm sibi-procuratnm Id Darius.reœpit ei, et promisso stetit: misso enim ad Cnidios nuncio, imperavit his ut Tarentum reducerent Gillum. Sed Cnidii, Dario obsequentes, Tarentinis nteum réciperent non persuaserunt; ad vim vero adhibendarn parum- validi erant. Ita igitur ba; resigestæ snnt : bique primi fuere’Persse, qui ex Asia in Græciam venere, ettalem oh caussam speouIstum erant missi. 139, Post banc vSamum capit tex Darius z estque hæc prima ex h urbibus vel Græcorum vel barbarorum, quæ sub illius .imperio vi capta est. Capta est autemitali ex caussa. Quo tempore Cambyses expeditionem in Ægyptum suscepit, frequentes Græci in Ægyptum vouerant; alii (ut consentaneum est).negotiandi, causse, alii: mili.

180 . .HERODOTI HISTOR.!II. tandi, alii solummodo spectandæ gratis regionis. Horum in mimera . Syloson erat, Æacis filius, frater Polycratis, Samo exsulans. ’ Huis Sylosonti, talis quædam oblata fortuna est. Sumto rutile pallia, hoc circumdatus obambulabat Memphi. in fora : quem ubi conspexit Darius, qui satelles tunc erat Cambysis, nec ullo dum nomine cla- rus; cupidine pallii captus, adit Sylosontem, illud mercaturus. Sy- loson, vehementer cupidum amiculi videns Darium, divino quodam instinctu ait: tt Equidem hoc pallium nullo vendo pretio: do tibi veto gratis, si omnino ira -tuum illud fieri cupis." Quo laudato responso, accipit pallium Darius. 14:0. Jamque existimabat Syloson, se propter nimiam animi boni- tatem amiculum hoc perdidisse. Interjecto vero tempore, postquam mortuo Cambyse adversus Magma conjuraveraat septemviri, et ex septem virorum numero Darius regnnm obtinuerat; rescivit Syloson, in manus ejusdem viri transiisse reg-num, cui olim ipse in Ægypto amiculum, cujus ille fuisset cupidus, donc dedisset. [taque Susa adscendit, sedensque in vestibqu œdium regiarum, ait, se de Daria bene menine. Id ubi audivit portas custos, renunciavit regi; et ille miratu, ait meum ipse: ti Quis tandem Græcus est, qui bene de me memerit, cui ego gratiam debeam, qui nuper modo regnum ob- tinui? Vix anus eut nullus adhuc ex illa gente ad me adscendit: ’ neque quidquam dicere possum quad Græco cuiquam homini debeam. Verum tamen producite euro intro, ut sciam quid sibi velit homo, qued istud dicat.” Introducit janitor Sylosontem; stantem- que in media interrogant interpretes, quis ait: quam facto bene se de Reg: moniste dicat. Exponit igitur ille rem omnem ad amiculum Ispectantem; adfirmatque se illum esse qui ci illud dona dederit. Tum tex, tt O liberalîsaîme bominum,” ait, " tu ergo ille es, qui mihi nullam dum potestatem habenti donum dedisti? quad etsi exigu’um, tamen prorsus æquale est beneficium, ac si nunc magnum quidpiam . alicunde accipiam. Pro quo tibi ego ingens auri argentique pondus reddo, ne umquam te pœniteat, Dario Hystaspis filio beneficium contulisse.” Ad hæc Syloson: tt Nec aura me, Rex, nec argenta dona: sed patriam meam Samum serra, mihique redde: quam nunc, postquam frater meus Polycrates ab Orœte interfectus est, tenet semas noster. Hunc mihi da, a eædibus et servitute libe-

Ml. His .auditis, Darius exercitum misit ducemque Otanen, ullum e numero septem virorum, cui mandat ut omnia efi’ecta flet quæ Syloson petiisset. [taque ad mare descendit Otanes, trajicere- queratamJQ exercitum paravit. l ’ , ne. Sami tune imperium tenebat Mæandrius, Mæandrii filins, cui cura regni a Polycrate fuerat çommissa. Hic, quum voluisset vit esse omnium justissimus, perficere propositum non potuerat.

” THALIA.. " 131 Postquam enim nunciatus si interitus erat Polycratis, hæcce feeit. Primum, Jovis Liberaloris aram constituit, ,et templum circa illam ’designavit, hoc.ipsum quad etiam nunc est in suburbio. Dein, hoc perfecto, concione convocata civium omnium, hæc apud eos verba fecit. ’t Mihi, ut etiam nostis ipsi, sceptrum Polycratis atque po- -testatis omnis commissa est: nihilque nunc prohibet, quo minus regnum in vos capessam. At, quod in aliis ego reprehendo, id quoad in me est, non faciam ipse : nec enim mihi Polycrates placuit, viras sibi pares dominium exercens; nec alias quisquam, qui hoc facit. Polycrates igitur nunc fatum suum explevit: ego Ivero, regnum in media deponens, juris œquabilitatem vobis pronuncio. iÆquum tamen censeo, ut hæcce mihi præmia honoresque tribuantur: .ex pecuniis Polycratis prœcipua sex. talenta-z tutu sacerdotium mihi meisque in omne tempus posteris postule Jovis Liberatoris, cui et templum ego dedicavi, et [cujus nomine] libèrtatem vobis trado.” Hæc quum a Samiis Mæandrîus postulasset, surgens aliquis ait: " At non tu dignus es qui nabis imperes, pravus qui fuisti et pestifer homo; quin potins dignus es qui pecuniarum, quas administrasti, reddas rationem.” a o - ’ i 143. Hæc dixit homo spectatus inter cives, cui erat nomen Te- lesarchus. Tum veto Mæandrius, secum. reputans, si dominatum ipse deponeret, fore utlalius quispiam in ipsius locum tyrannus con- stituatur, ne quidem amplius deponerepotestatem decrevit. » Sed, postquam in arcem est reversas, .singulos deineeps ad se vocavit, quasi rationern redditurus administratæ pecuniæ; eosque compre- hensos, in vincula-conjecit. Qui dum- ita in custodia servantur, posthæc M æandrius in morbum incidit. Tunc frater ejus, cui nomen erat Lycaretus, moriturum illum ratus, quo facilius ipse rerum Sami potiretur, vinctos cunctos interfecit. Nec enim, ut videtur, voluerantpilli [en conditione quam eis Lycaretus pr0posuit] liberari. 144. Jam postquam Perses Samum yenerunt, Sylosontem in regnum restituturi, nemo menus contra eos sustulit: sed, qui Mæ- andrio favebant, atqueipse etiam Mæantlrius, professi sunt, paroles ’ ce me data fidc emdere inonda. Quam conditionem quum probasset Otanes, fidemque dedisset et accepisset; Persarum nobilissimi, positis sellis, ex adverse arcis residebant. - 14-5. Erat Mæandrio tyranno frater baud satis campos mentis, numine Charilaus; qui, quod nescic quid deliquerat, in subterraneo - cardera vinctus erat. Hic tune, postquam quæ gerehantur audivit, et pet carceris fenestram prospectahs Persas vidit tranquille sedentes, clamavit, dicens pelle se in colloquium venin Mœandrii. Quo audita, Mæandrlus vinculis cum solvi jussit, ad seque adduci. Et ille, simulatque adduetus est, increpans fratrem et ignavum adpellans, persuadera ei coaatus est, ut in Perses impetum faceret, his usas

189 HERODOTI HISTOR. HI. verbis. tt Me vero,” inquit, 1* o bominum pessime, tuum fratrem, qui nihil deliqui quad vinculis dignum esset, ad vincula et subterraneum carcerem condemnasti : Perses vero quum videns te ejicientes et in exsilium agentes, non audes pœnam ab illis repetere, licet ita facile opprimi possint. Quad si tu illos perhorrescis, at mihi da auxiliares, et ego ab illis ob terræ nostræ invasionem pumas sumam: .teque ipsum paratus sum ex insola dimittere.” - 146. Hæc a Charilao dicta probavit Mæandrius; ut mihiquidern p , videtur, non quod eo stultitiæ venisset, ut existimaret suas copias .Iuperiores futuras copiis regis ; sed potius invidens Sylosonti, si ci- ,vitatem salvam et integram nullo labore obtinuisset. Itaque, irritando .Persas, voluit res Samiorum quam maxime infirmas reddere’, atque ita urbem tradere : bene quippe gnarus, si-male acciperentur Persæ, .tanto mugis eos exasperatum iri-adversus Samios; et natum sibi exitum habens, pet quem tuto ex insulalevadere, simulatque voluisg- set. pesset : eiïodiendum enim sibi curaverat occultum cuniculum, ’ex ,arce ad mare ducentem. [pas igitur Mæandrius Samo navi egreditun Charilaus vero auxiliares cunctos. armis instructos, apertis partis, adversus Persas educit,’nihil tale exspectantes, omniaque convenisse existitnantes; Et auxiliaires, impetu facto,-nobiles Per- sas sellis insidentes interficiunt. Dum veto hi id faciunt,.suppetias interim adcurrunt reliquœ Persarum copias : a quibus repulsi auxi-

liares,* 147. Otanes in vero arcesuntdux, ingentem videns conclusi. calamitatem, quam - pesaii . errant Persæ, neque mandata ignorans, quæ illi Darius, quum eum Samum mitteret, dederat, ne Samiorum quemquam ne! occident val in serviraient redigeret, sed immunem malorum insulam tradcret Sylosonti; mandata lista lubens volens oblitus. est, edixitque exercitui, quemcumque nactj essent, sive virum, sive puerum, cum perinde interdî- çerent. l Ibi tum militumalii oppugnarunt arcem, alii vero obvium quemque interiecerunt, nulio discriminessive- sacro in loco, sive in148. profano. Mæandrius, Samo profugiens, p , . Lacedœmonem - U 4 navigavit.Ç I Quo postquam pervenit, resque, quas secum advexerat, in hospitium transferendas entrevit, hocce instituit facere. Pocula subinde exponebat aurea et argentan, eaque extergebant famuli: et ille per; idemternpus cum Cleomene, Anaxandridæ filio, rege Spartan’orum, sermones miscens, secum in hosPitium illum ducebat; ubi quum pocula videns Cleomenes admiratione stuperet,fiille eum jubebat ex a his secum enferre quæcumque voluisset. Id quum bis aut ter - Mæandrius dixisset, justissimus Vit fait Cleomenes; qui accipere ohlata ,dedignatus, quum animadverteret, si aliis eadem ofl’erret, auxilia eum inventurum, ,ephoros adiit, dixitque, et un; «me Spartœ, ut Sumius hospçs l’rlopalineso egrediatur ; atout-se ont aliam sa: 5111115..

tarais corrwnpat. Qua re audita,THALIA.. ephori pet præconem sbire* 188Mæan-

. 149. Perses vero Samum, veluti verriculo captam, hominibusque driurnnudatam, Sylosonti tradiderunt. jusserunt. Insequente vero tempore du:. Otanes eumdem incolis rursus frequentavit, viso noctumo monitus, et morbo laborans, quo pudenda ejus erant adfecta. 150. Postquam navalis exercitus Samuin erat profectus, Babylonii a Persis dçfecmnt, rebus ouatais bene admodum præparatis. Nam quo tempore Magusregnavit, et adversus eum septemviri insurrexe- mut, pet omne id tempus, par illamque rerum perturbationem, ad tolerandami obsidionem sese preparaverant. Et initio quidem occulte quodammodo id fautant. Ex quo autem de professo desci- vere, hæcce fecerunth Matribus exceptis, et une ex mulieribus quam quisque suale domo exemtam voluerat, reliquas omnes mulieres congregatas sufocarunt ; unam autem, quam dixi,eeximcbat quisque quæ panem conficeret. Suifocarunt autem filas, ne frumentum ipsorum consumerent. l» ’ . 151. V His rebus eognitis Darius, contractis universis suis copiis. adversus eos profectus est; admotoque exercitu, obsedit urbem. At obsidionem pro nihilo habebaut Babylonii; nam in propugnacula muri adscendentes tripudiabant, irridebantqueDarium et ejus exercitum; ’unusque eorum. hoc verbum emisit: " Quid hic sedetis, Persæ; quidni abitîs ? tune enim nos capietis, quando mulæ pepe- retint.” Hoc. dixit Persarum aliquis, existimans nIIInquam nudam

152. Integer annusjsm et septem menses crant elapsi, tædioque parituram.adfectus erat Darius ejusque exercitu, quod expugnare , t urbem . non. valerent; Nam omnibus licet artificiis omnibusque machinamenüs adversus ces adhibitis, nihil Darius profecerat. Tentaverat utem et alia artifiçiorum genera, et illud etiam quo Cyrus urbem ceperat: sed ita diligenter custodias agebant Babylonii, ut capî nullo pacto

153. Ibi tum, quum vicesimus ageretur menais, Zopyro Mega- potuerint.byzi filin hujus, qui e septemivirorum numero I fait- a quibus Magus interemtusr est, huic, inquam, Megabyzi filio Zopyro tale obtigit prodigium : una ex ipsius mulisi frumentum vehentibus peperit. Quad quum Zopyro esset renunciatum, et ille, ut qui fidem nuncio non adhiberet, pullum ipse spectasset, imperavit servis ut nemini edicerent factum, secumque deliberavit. Recordatus igitur Baby- lonii illius verbum, qui initio dixerat, tune Babylone": captura iri, quum mulæ pepcreriut, ex hujus verbo amen colligebat, capi nunc Babylo- nem p05se r neçienim illum sine? dei numine id dixisse, et sibi nunc mulam peperisse. 154. Quum igitur in fatis esse illi videretur, ut nunc Babylon

184. HERODOTI HISTOR. m. caperetur, Darium adiens quæsivit ex eo, an atique marimifaccrd capi Babylonem. Accepte responso, maximi id facere regem; ses cundo loco secum deliberavit, que pacte ipse esset qui illam caperet, ipsiusque hoc facinusiesset futurum : nam apud Persas prœcia pue res præclare gestæ maximis honoribus rependuntur. Nulle vere alia ratione fieri pesse, ut illam in potestatem redigeret, judicavit, nisi si se ipse mutilasset, atque ita ad illos transfugisset. Ibi tutu, parvi hoc pendens, insanahili mutilatione-se ipse adficit: quippe ab- . scissîs naribus auribusque, coma male tonsa, flagellis item laceratus, regem adit. l 155. Darius, ubi virum nobilissùnum ita vidit mutilatum, gravissime adfectus, e solio subsiliens exclamat, ex eoque quærit, quia cum ita mutilafvcrit, queue de causse .’ Cui Zopyrus respendit r" Non est is alias nisi tu, qui tantam habes petestatem, ut ego hoc mode sim adfectus. Nec vero alienus quispiam, o Rex, me ita adfecit, sed ego ipse, indignatus Assyriis Perses deridentibns.” Tarn Darius; " O miserrime hominum,” ait; " fœdissimo facto pulcherrimum nomen imposuisti, quum te profitearis propter hos, quos obsidemus, te ipsum tem insanabili mode adfecisse. Quo vero pacte, stulte, qued tu ita mutilatus sis, eo citius in potestatem redigentur hastes ? Anne mente es alienatus, qui te ita perdidisti?" Respondit- ille: " Atqui, si tecum communicassem quæ factums eram, tu me pro- hibaisses: nunc private id feci consilio. Jam ergo, nisi tu nabis defueris, capiemus Babylonem. Narn ego, ita ut sum adfectus, ad- murum pro transfuga me conferam, dicens a te me hæc esse pas-. sum: et pute, quum rem ita se habere illis persuasero, exercitum mihi commissum iri. Tu veto, a que die ego murum ero ingressus, decimo inde die de illa copiarum tuarum parte, cujus jacturam minime œgre laturus sis, mille hemines contra portam colloca quæ Semiramidis vocatur. Deinde rursus septime die ab ille deeimo, ’ alios bis mille centra Niniam, quæ vocatur,’eolloca portam. Ab hoc vero septime die intermitte dies viginti, deindeïquater mille contra Ï Chaldæam, quam vacant, duc partam, ibique locum capere jube. Nec vero priqres, neque hi, aliud que se tueantur llabeant præter gladios : hoc une telo amati sint. Post illum vero vicesimum diem continuo reliquum exercitum jube murum circumcirca adgredi: Persas autem mihi ad Balidam, quam vacant, et ad Cissiarn colloca portam. Nain; ut equidem pute, postquam prœclara edidero facta, et reliqua meæ fidei committent Babylonii, et portarum obices. Exinde meum erit et Persarum, curare ut, quæ ex usu sint, faciamus.” ’ 156. Hæc postquam mandavit, ad portam perrexit; subinde retro couversus, tamquam vere transfuga. Quem ubi .conspexerunt qui in tunibus speculandi causse stationem habebant, raptim descen-

THALIA., 1 A .185. dent, et paululum reclinata alteraportœ ale interrogant, quis situ qua-0e causse adveniat .7 Et ille, Zopyrum se. esse,-dixit-, et ut tmnsfu-I gam ad ces venin. .Que auditu, portœ custodes in.curiam,Babylo-. niorumeum duxerunt z .ubi coram senatu constitutus,,sortem,.snam deplorans, ait, a Dario se hæc.(quæ sibi ipse inflixerat) esse passum, ’ ce quad illi ramassa abducere exercitum, quandoquidem nulle ria .ca- piendœ arbis ostenderetur. fi Et nunc ego (sic dicereperrexit) ad V05,.Babylonü, venio,maximo vobis commodofuturus,.Dario autem ejusque exercitui et Persis maxima detrimento. Nec enim.nimirum impune ille feret, qui-hac me «mode mutilavit: exploratas autem habeo .omnes .consiliorum.ipsius.vias.” , -; ’ 157. .Quæ ubi ille locutus est, .videntes.Ba.bylonii virum inter Perses: nebilissimuni, naribus-auribusque ,mutilatum, et crame .ex flagellis. inquinatum, promus . existùnaverunt .vera .eum diacre" et. ut socium sibi advenire. 4 Itaque parativerant;ei indulgere quæuahipsis postulasset; .postulabat autemarmatprumflmanum. Tum veto ille, postquam-copias impetravit, ea facere instituit. de. quibus illi cum" Dario convenerat. Decimo die, .educto Babyloniorum exercitu, mille illos, quos primes cette loco locare mandaverat Dario, circum- datos interfecit. Jamque intelligentes Babylonii, factis eum verbe .æquare, in omnibus ei parera erant parati. Tum ille, interjecto. dierum numero de que convenerat, iterum selectos Babyloniorum eduxit, et bis mille illos, quos supra dixi, Darii milites interfecit. Igitur hoc etiam factum ubi viderunt Babylonii, omnium 0re Zo- pyrus celebrabatur. At ille rursus, intermisso definito dierum numero, in locum constitntum copias eduxit, et ciréumdatas quater treille interfecit. Qua denuo re gesta, jam omnia Zopyrus apud Babylonios erat, et imperii summa et muri custodia eidem per-

misse158. Deinde est. vero, , ut ex composite Darius murum circumcirca oppugnare est adgressus, ibi tum Zopyrus dolum universum nuda- vit. Nain, dum Babylonii conscenso mure repellere oppugnautem " Darii exercitum conantur, Zopyrus interiin. aperta Cissia et Belida porta Perses intra’murum recepît. Quad factum qui viderunt Ba- bylonii, hi in Jovis Beli templum confugerunt: qui veto non viderunt, in sue quisque manserunt ordine, donec et hi prodites se esse -

159. Igitur hoc mode capta iterum Babylon est. Darius vero, intellexerunt.urbe potitus, et murum ejus diruit, et portas omnes detraxit l ; iquo- rum nihil Cyrus fecerat, postquam primum Babylonem cepit. Ad- hæc ex primariis civibus ter mille admodum e palis suspendi Darius jussit; reliquis vero Babyloniis urbem rèddidit habitandam. Quo vero mulieres haberent Babylonii, et soboles eis subnasceretur, (quandoquidem, ut initie expositum est, suas sufi’ocaverant Baby-.

t 2 a 186 HERODOTI HISTOR. HI. lonii, rei frumentariæ consulentes) tali ratione inita Darius providit: circum habitantibus populis imperavit, ut mulieres Babylonem, certum quique populo numerum definiens, mitterent. Ita mulierum summa, quæ cenvenerunt, fuit millium quinquaginta; quibus e mn- lieribus prognati sunt qui nunc sunt Babylonii. 160..Dario vero judice, nemo Persarum, nec eorum qui ante, nec qui post fuerunt, melius de Persis meritus est quam Zopyrus, uno Cyro excepte; nam cum hoc se conferre nemo adhuc Persav rum ausus est. Fertur autem sæpius banc sententiam declarasse, Darius, malle ce, Zopyrum indigna illa mutilation non esse adfcctum, quam viginti Babylone sibi ad mm quæ nunc est accedere. Magnifice autem illum henaravit: nain et munera illi quotannis tn’buit en, quæ honorificentissima sunt apud Persas, et Babylonem eidem, queadvicturus esset, administrandam concessit, ita ut nullum tributum regi penderet; et alia multa insuper munera ei cantulit. Zo- pyri hujus filins fuit Megabyzus ille, qui in Ægypto dux exercitus fuit adversus Athenienses atque hujusque Megabyzi filins fuit Zopyrus is, qui ad Athenienses transfugit a Persis.

tu!!! LIBRI TERTH.

HERODOTI HISTORIARUM LIBER QUARTÙS. MELPO M E N E.

1. CAPTA Babylone, jam adversus Scythas expeditionem Darius .susœpit. quum enim viris fiorerçt Asie, et magnas redirent pecu- .niæ, cupide incessit Darium pumas sumendi ab Scythis, quad illi, ,incursione facta in Medicam terram, et prælio . victis adversariis, priores initium fecissent injuriarum. Etenim, ut supra docui, pet .duodetriginta annos Scythe:a: superioris Asiæ tenuerant imperium : quippe persequentes Cimmerios, irruptione in Asiam facta, Medos ,imperie exuerant, qui ante Scytharum adventum imperaverant Asiæ. .Scythas autem, postquam acta et viginti armas dama abfuerant, et tam longe interjecto tempore in patriam erant reversuri, excepit non miner, quam Medicus fuerat, labor :7 offenderunt enim’occurrentem psibi exercitum baud exiguum. Scilicet uxores Scytharum, dum ,per longum temporis spatium dame aberant viri, cum servis habuerunt consuetudinem. , , 2. Serrer autempcunctos excæcant Scythes, lactis caussa, cujus potu utuntur. Emulgent veto lac hoc mode z fistulas sumunt os .seas, tibiis simillimas; quibus in equarum genitalia insertis, sumunt are: et dum alter sufliat, alter mulget. .Id en causse se facere aiunt, qued venælequarum ita inflatæ repleantur, et deprimantur ubera. Postquam emulsere lac, in cava vasa lignea infundunt, illudque cæcorum opera, circum vasa collocatorum, agitant : tum, qued supernatat, id desuper exhauriunt, exquisitius æstimantes; quad sub- .sidit, minoris æstimantlaltero,s Hujus aperæ caussa, quemcumque belle capiunt Scythes, cum excæcant: nec enim aratores sunt, sed pastores.3. Ex his igitur servisv . et exScytharum uxoribus pragnata eut juventus 3 qui, cognita sua origine, illis ex Media redeuntibus sese opposuerunt. Ac primum quidem regianem interceperunt luta ducta fessa, quæ a Tauricis montibus ad Mæotin vastissimam paludem pertinebat. Deinde cqnantibus introire Scythis, oppositis ca- stsis, repugnarunt. Frequentibus commissis præliis, quum nihil Scythæ pugnando proficerent, unus ex eis hæc verba fecit: l" Quid-

æ 188 HERODOTI, HISTOR. 1v.. , nam rei facimus, Scythes? Cum servis nostris pugnantes inter- i ficimur ipsi minuimurque; et, illos si interficimus, paucioribus deinde ifnperabimus. Mihi videtur, ’omissis liastis et sagittis, unumquemque nostrum debere flagellum sumere equi sui, atque ita adversus istos pergere. Quamdiu nos viderunt armagestantes, similes esse nostrum et ex similibus se genitos putarunt: qui si nos viderint armorum loco fiagellis instruétos, intelligent serves se esse nostros ; et conditionis suæ conscii, nos non sustinebunt." 4. Hæc ubi Iaudiverunt Scythæ, eifecta dederunt: et illhperculsi facto, omissa pugna, fugam arripuere. Ita Scythæ, Asiœ imperio potiti, rursusque a Medisejecti, suam in-terram isto mode rediere : caque caussa pœnas ab illis sumere cupiens DariusL exercitum ad

verses5. SCYTHE, utees ipsi aiunt, centraxit. gens sunt nevissima omniumI ’ :. origi- nemque gentis banc fuisse narrant. Primum hominem in illa terra, quæ deserta tun’c fuisset, natum esse, cui nomen fuerit Targitaus. HujusTargitaipareutes fuisse aiunt, parumvmihi credibilia narrantes; aiunt rem atique, J ovem et B’orysthenis fluvii filiam. . Taliiigi- tutL genere’ortum esse Targitaumï huic autem filins. fuisse tres, Leipoxnin, et Arpoxain, minimumque natu Colaxain. Hisiregnan- abus, deicœlo-delapsa-aurea instrumenta, aratrumret jugum’et bi- pennem et phiaiam, d’eCidisse in Sçythiacam terrain; Et illorum acta-maximum, qui primusconspexisset, propius accedentem- ce- pere istr voluisse; sed, eo accedente, aurum arsisse. Quo digresse, accessisse alterum, et itidem arsissevaurumn » .Hosigitur ardens aurum repudiasse : accedente vero natu minium fuisse exst-inctum, humique illud domum suamvcontulisse: qua-te intellects, fratres I Majores ultra universum regnum minime natu tradidisse: * 6: Jamia Leiporaî’ progenitum esse aiunt illum Scythicura populum, qui Auchatæ vocautur : amodia vero fratrum hos, qui Ca- tiari, et Traspies: a natu- minima vero Reges, [sive ARegios] qui Par-ohm nominautur. r universis veto commune nomen esse Scolotos, de regis numine. Scythas veto Græci nominarunt. 7. Hac’igitur origine se (mes aiunt’Seythæ: aunes’autem, ex que ertum cepissent, a primo rege Targitae osque ad Darii in Scy- thiam transitunr, in universum elapsos aiunt mille admedum, non amplius, sed hunc ipsum annorum numerum. Sacrum autem illud aurumr custodiunt Reges summa cura; et quotannis-Ioonveniunt, majoribus sacrüiciis illud placantes. ’ DieuntqueJScyehœ, si quis festis illis diebus aurum hoc tenens abdomiverit sub dia, hune-non transigere illum annum ; ab eamque-caussam dona ei dari tentera, quantum ille une -dieiequo vectus circumire potuisset.» éliminait autem ampla terra, tria regna aiunt Colaxain filiis suis constituisse; ex eisque unum regnum fecîsse maximum, in quo auramillud ser-

ï MELPOMENE. a 139 vetur. Quæ leca versus septentrienemrsita surit supra ces qui superiores Scythiæ partes incolunt, en ulterius spectari eut peragrari non passe aiunt, propter diffusas plumas : plumis enim et terrambet aerem esse appletum, bisque intercludi prospectum. 8. Ista quidem Scythæ de se ipsis, et de regione quæ supralipso- rum ditione site est, narrant: Græci vere ultravPOntum habitantes hæcce. Herculem, aiunt, Geryonis baves agentem,in banc terram venisse, tune désertam, quam nunc Scythæ habitant; Geryonei’n autem extra Pontum habitasse insulam illam, quam Erytheam Græci vacant, prope Gades extra Herculis columnas in Oceauo. 0ceanum autem, ab ortu salis initium. cupientem, universam cir- eumfluere terrain, verbis quidem adfirmant, re autem ipse non de- monstrant. Inde igitur Herculem inream’regionem, quæ Scythia nunc voeatur, pervenisse. Nempe, ingruente tempestate geluque, quum adductatsuper se pelle leonina obdormivisset, equas.de cursu ipsius, interimpascentes, divins quadam sorte evanuisse. 9s Tumt Herculem, ubi’ expergefactus est, quæsissevequas; et, peragratat universa regione, postremo in Hylæam (Sylvosam) quæ vocatur terram pervenisse, ibique in antre semivirginem quemdam Echidnamx (viperam) invenisse mixtes. natures; superiora quippe, inde. anatibus, fœminæ fuisse, inferiora’vere. serpentis.. Hunc quum conspexisset miratusqueiesset, quæsisse -ab.ea,.an equus alicubi-eidiscct aberrantes? Cui illam, se ipsum au. habere, respondisse ;; nec euro illi reddituram, nisi secum concubuisset. Et Herculem hac mercedecum ilhrcoiisse : at illam-distulisse equarummedditionem, quumicuperet quamtdiutissime consuetudinem cum. Hercule habere. Adxextremum, quum hic cuperet receptis abire equis, redditis illis dixisse eam,: t1 Has equus, quumhuc venissent, tibi ego servavi: tuque servatarum solvisti- pretium. Concepi enim ex te tresfiiies: qui quandoadu- leverint, quid iis faciam, tu doce: hac-ne. in terra, cujus ego sala teneo imperium, sedes-illis tribuam; an ad te dimittam.” Gui hæc interrogaati, illum in hune modumaiunt respondisse-: tt Pastquam cos visilem viderais ætatem ingressos, recta feceris si hæcce instituais. Quem tu, illorum videris arcum hunephoc medetendentem, et hoc cingqu sese ita. cingentem, eihanc terrain tribue habitandam; qui veto hæc, quæ»dico, facerenen potuerit, eum ex hac terra emitte. Hoc ubi feeeris, et ipsa lætaberis, et mandata meaperegeris." . 10. Herculem igitur alterum ex areabns (duos enim .ad id. tem- pas gestasse) adduxisse, et aptandi cinguli rationem vprœmonst’rasse’: traditeque- dein et arcu et eingulo, quad in extremis. commissure. aureamîlhabuisset phialam, abiisse. Tutu illam, postquam filii ex en antiad- virilem pervenissent ætatem, nomina primumaeis imposaisser; uni, Agathyrso; alteri, Gelano; novissimo, Scythæ 2 deinde’dati mandati. memorem, exsecutum esse mandata. Et duos quidem. ex

190 HERODOTI HISTOR. 1V. filiis, Agathyrs’um et Gelenum, quum proposito certamini impures fuissent, terra excessisse, a matre expulsas. Natu veto minimum A eorum, Scytham, qui rem perfecisset,in terra illa mansisse: ab iliaque Scythe, Herculis filio, genus ducere quicumque dein reges fuerint ’- Scytharum; et ab illa phiale Scythes ad banc usque ætatern phiales gestare ex cingulo suspenses. Hoc igitur solummodo matrem huic Scythæ parasse. Et hæc quidem Grœci narrant Pontum adcolentes. ll. Est vero etiam alianarratio, ita habens ;cui potissimum equi- . dem adsentior. Scilicet, Scythes nomades (pastores) Asiam incolentes, belle pressas a Massagetis, trajecto Araxe fluvio, in terram abiisse Cimmeriorum: quam enim nunc terram Scythæ tenent, ca olim Cimmeriorum fuisse traditur. Cimmerios autem, invadentibus terrain ipsorum Scythis, quum deliberarent, utpote ingente irruente exercitu, diversas abiisse in. sententias : fortiter quidem propugna- tam utramque, fortiorem vero eam pro qua rages stabant. Populi enim fuisse sententiam, excedendumi terra, neque adversus plures adeundum periculum: regum vero, proterra utique dimicandum , cum invadentibus. Atqui .nec regibus papulum voluisse parere, nec reges pepulo.’ ltaque his fuisse constitutum, non tentata pugna abire, et invadentibus permittere terrain: regibus vero placuisse, sua potius in patria eccumbentes sepeliri, quam cum plebe aufugere: reputantes quantis bonis essent fruiti, et quantis malis se pressum iri consentaneum esset, si ex patrie profugissent. Talis quum fuisset ’utrorumque sententia, divisis vagminibus, numere utrimque paribus, inter se mutuoipugnam civisse; et hos quidem, qui a regum partibus stetissent, a popularibus suis interfectos esse canotes, sepultas- que aplebe Cimmeriorum ad Tyram fluvium, ubi ad hune diem conspicitur illorum sepulcrum; quibus sepultis, plebem terra exceso sisse; supervenientes vero Scythas desertam terrain occupasse. 12. Est autem ad hune diem in Scythica terra Cimmerium castel- ’lum; est et Cimmerium portorium; est item regio cui Cimmeria nomen; est Bosporus, Cimmerius cognominatus. Satis vero etiam constat, Cimmerioa, quum a Scythis expulsi in Asiam se reciperent, peninsulam illam colanis frequentasse, in qua nunc Sinope, Græca civitas, condita est: constatque etiam, Scythes, quum illos persequerentur, et Medicam terrain invaderent, a via aberrasse. Cim- merii enim fugientes, semper secundum mare progressi suntx Scy- thæ vero Caucase ad dextram relicto eos sunt persecuti, danec Mediam sunt ingressi itinere in mediterraneaiconverso. Hæc est altera narratia, in qua referenda Græcis convenit cum barbarie. 13. Sed Aristeas, Caustrobii filins, Preconnesius, in epica carmine ait, Phœbi instinctu se ad Issedonas pervenisse; super Isse- donibus vero habitare Arimaspos, homines unoculos; super his auri custodes Grypas; ulterius Hyperboreos, ad mare pertinentes. Has

MELPOMENE. 191 igltur cunctas, exceptis Hyperboreis, initia facto ab Arîmaspis, bellum constanter inferre finitimis: et ab Arimaspis quidem sedibus suis pelli Issedanas, ab Issedanibus veto Scythas; Cimmerios veto, ad australe mai-e habitantes, presses a Scythis, terram suam deseru-’ isse. Ita ne huic quidem de hac regione convenit cum Scythis. 14. Quæ patrie. fuerit hujus Aristeæ, qui ista versibus descripsit, dictum’ est : commeinaraba veto etiam id, quad de eadem in Pro-" conneso et Cyzico narratum audivi. -Aristeam, narrant, nulli civium nobilitate generis secundum, quum fullonis ingressus esset ollicinam, ibidem mortuum esse; et fullonem, occluse oflicina, ad propinquos mortui perrexisse, rem nunciaturum. Quumque jam rumor pervul- gatus esset per urbem, mortuum eue Aristeam ; controversiam his qui id dicebant movisse civem Cyzîcenum, ex Artaca oppido veni- entem,’ adfirmantemque obviam se illi canisse Cyzicuni versus eunti, cum coque sermone; miscuiue. Dum hic ita ’cum contentione disce. ptat, interim propinquos mortui ad fullonis adfuisse oflicinam, secum adferentes quæ usui essent ad tollendum mortuum: sed aperto conclavi, nec mortuum Aristeam, nec vivum, comparuisse. Septima vero post auna rursus Procannesum venisse, et carmen illud com- posuisse, quad a Græcis nunc Arîmaspea nominatur : post id tempus autem iterum e consPectu bominum evanuisse. Ista quidem narrant illæ civitates. h l5. Hoc vera scîo Metapontinis in Italie. accidisse, auna post-. quam iterum evanuerat Aristeas trecentesimo quadragesimo, quemadmodum conferendo quæ et Proconnesi et Metaponti narrantur reperi. Alunt Metapontini, Aristeam sibi sua in terra adparuisse, jussisseque ipsos aram statuera Apollini, et statuam juxta illam aram panere, quæ nominaretur Aristeæ Proconnesii. Dixisse enim, in solum ipsorum, et omnibus Italiotie, regionem vernisse Apollinem ; et se, qui nuncAristeas ait, illum esse comitatum; fuisse autem tune, quum illum sequeretur, corvum. His dictis, illum evanuisse. Aiunt. autem Metapontiui, se Delphos misisse qui consulerent oraculum, quodnam illud esset hominis spectrum? respondisseque Pythiam, parendum esse apectri mandatis ; id si fecissent, bette tria assurant. Se igitur, accepta hoc responso, exsecutos esse mandata. Atque nunc stat Metapontii in fora statua, quam Aristeæ statuam vacant, juxta ipsum Apollinis statuam collocata, et lauri arbores illam circumstant." Sed hæc de Aristea hactenus dicta sunto. i - 16. Ramona ca, de qua hunc sermonem facere institui, quid sit’ supeme ulterius,, nemo adcurateinovit. Neminem quippe, qui suis id oculîs conspexisse adfirmaret, potui reperire: etenim ne Aristeas quidem, cujus modo mentionem feci, ne hic quidem ultra Issedonas perveuit, ut in carmine sua ipse profitetur; sed,»quæ de eis narrat qui supra-hos habitant, en fando accepta nàrmvit, dicens Issedanas

192 . ’ HERODOTI HISTOR. IV. s esse qui id tradant. Sed nos quidem, quaad longissime auditu cognoscere adcurate potuimus, omnia referemus: i v I 17, A ’Borysthenitarum emporio, quad in media maxime uni- versæ aras maritimæ Scythiæ situm est; ab hoc, inquam,vprirni Callipidæ habitant, qui sunt Græci Scythæ: tum super his alius populus, qui vacantur Alazones. Hi atque Callipidæ in cæteris quidem Scytbarum instituta sequuntur, frumentum vera et seruut et comedunt, itemque cepas et allium et lentem et milium. Supra Alezanes Scythes habitant aratores ; qui frumentum serunt, non in cibi usum, sed vendendi causas. Super his Neuri habitant: a Neuris veto, septemtrionem versus, deserta terra est, quaad n°8110- vimus. Hi saut populi juxta Hypanin’fluvium, ab accidente Bao-

rysthenis.18. Trans Borysthenem,,prima ’ p * a mari «regio Hylæa est. Supra banc proximi habitant Scythes agricolæ, quos Græci Hypanin fluvium adcolentes Borysthenitas nominaut, ipsi autem se Olbiopolitas. Hi igitur Scythæ agricolæ ad orientem Borysthenis habitant ad«trium iter dierum, pertinentque usque ad fluvium cui nomen Panticapess; versus septemtrionem ver0,--undecim dierum iter adversa flumine navigantibus. - Jam supra hos longe lateqùe deserta regio est. Post desertumvero Androphagi habitant, proprius populus, neutiquam Scythicus. Supra hos veto jam verum desertum, nec ullus bominum populus,19. Ab oriente quaad veto agricolarum uovimus. istorum Soytharum, I I v- trans . . Pan- ticapen fluvium, Nomades Scythæ degunt, quineque serunt quidquam, nec arant: estque arboribus nuda universa hæc regio,.ex- capta Hylæa. Nomades autem hi, orientem versus, terrain tenant par quatuordecim dierum iter patentera ad Gerrhum asque fluvium. 20. Trans, Gerrhamv hæc est. quæ Regia terra vocatur, quam Scy- thæ nobilissimi tenent et numerosissimi, qui. reliquos Scythes servos suas esse reputant. Pertinentque hi, meridiem versus, ad Tauricam; nersus orientem veto, ad fossam illam quam cæconun filii duxerunt, et ad emporium Mæotidis paludis- quod Cremnî.vocatur; partim etiam ad Tanain flumen pertinent. Quæ supra regios Scytluzsad septemtrionem avergunt, en Melanchlæni tenant; diversæ stirpis populus, non Scythicus. Supra Melancblænos veto, paludes sunt, et terra hominibus vacua, quantum nos quidem novimus. 2l. Trams Tanain fiuvium non amplius Scythica terra,,sed prima [agio Sauramatarum est; qui ab intima MæotidislpaludisJecessu initium capientes, tenent, septemtrionem, verSus, terrain in quindecim dierum iter patentem, arboribus. omnibus, taux .cultis,. quam agrestibus, nudam. Tum supra hos habitant Budini,insequentem tenantes regionem, arborum omni genere frequentem. 22. Supra Budinos, versus septemtriouem, primo descrtum est,

MELPOMENE. . 193 per’quinquedierum iter. I Post desertum veto, magie orientera versus, Thyssagetæ habitant, numerosa gens et propria, venatiane vi- cfitaas. His contigu eadem in tractu habitant qui Iyrcæ vacantur, et ipsi vannions victime tali. modo. Arborem couscendit venator, ibique in insidiis latet: frequentes autem pei- totarn illam re- gioIem arbores sunt. Sus arbore præsto est equus, in venu-am mimera edoctus, quo quam minime e terra emineat, et juxta equum «un. Ubi ex- arbore feram homo conspexit, area fait, illam conscensa equo persequitur, et amis inhæret vesti- giis." Supra bos rursus, orienteur spectantes, habitant alii Scythes, qui ab regii; Scytha’e defeoerunt, et hæc’ in laca migrai-nm. 28. Adhorum igitur asque Scytharum ragionem, universa quam descripsimus terra plana est et humiliai ab inde veto petrosa et lapera. Peragrato autem hujus asperæ terræ longo tractu, radines altorum nominal habitant bomînes, qui inde a nativitate calai sunt omnes, mares parîter atque flamines, et sima nase maniaque oblongo. Peculiari lingue. utuntur, vestem autem gestant Scythicam : cæterum arborais; fructu- vitam sustentant. ’ Ponticum nomen arboris est, qua victitant, fiel admodum magnitudine: fructum fert autem fabæ sit- milem, nudam intus habentem. Hunc fructum, postquam matu- ruit,’ panais iexcolant; et, quad ab eo defluit crassum et nigrum, quad lady adpellant, id et lingam, et lacte mîxtum potant: ex fæ: , cum veto crassitudine massas oonficiunt, quibus vesounmr.’ Paco; . ruin enim non magna illis copia est, quippe pascua ibi parnmv surit eximia. Quilibet pater familias sub-arbore habitat; hiemeiquidem, arborera tegens tegmine ex lima cactili; æstate vera, absque te- ginine. His hominibus nemo mortalium injuriam infert; sacri enim babentur; nec arma une bellica babent.’ Iidem et finitimdrum di- rimunt controversias; et, siquis patrie profugiens ad hos confugit, aunemine lœditur. Nomen his est Argippæi. . 24. Jam ueque ad calot» hos satis cognitif hæc terra est; et, qui aute’ihushabitant populi, satis-n06. Nam et Scytharurn nonnulli ad illos commeant, e quibus baud ægre licet coguoscere, et Græcorum nonnulli ex ’Barysthenis empario, et ex aliis Ponticis emporiis. Scythœ veto, qui ad illos comment, pet septem interpretes septemque linguas negotia sua peragunt. 25. Ut ver-a ad bas ueque cagnita terra est, sic, qui ultra calvos illa: habitent, liquida adfirmare nemo potest: nain prenalti prærlls ptique montes, quos nemo transscendit, præcludunt iter. Narrant autem calvi, quod mihi quidem non persuadetur, habitori illos mon. tu ab hominibus capripedibus : tant ultra 1108 dague alios homines, qui per «21mm; Jar-mien! ; quad equidem nulle pacto admittoÇ Quæ calvis ab oriente situ regia, en quidem, ut ab lasedonibus habitua, satis cognita est: quæ vero supra banc ad septemtrionem ver-gît; 2 c

194 HERODOTI HISTOR. 1V. .cognita non est, nec calvis istis, nec Issedonibus, nisi quatenus bi ipsi26. Issedones. narrant. autem hujusmodi uti , institutis ’ i perhibentur.xQuan-i i do cuipiampater .mortuus est. propinqui cuncti adducéntes pecudes .ad enim conyeniunt: quibus mactatis et in frusta’cdncisis, mortuum etiam pattern hospiüa in fruste. concidunt, mixtisque cunctis carni- ,bus epulum exhibent. Caput veto depilatum expurgatumqhe inan- .rant, eoque pro sacre vase utuntur, quando anima magna sacrificia .peragunt. , Hoc apud illos .filius patii præstat; quemadmodum Grœci diem, que defunctus estipater, festum agunt. Cæterum hi quoque homines jusii esse dicuntur: mulieres autem apud cos æquam cumsviris potestatem habent. Igitur hiletiam noti sunt. 2,7. Quod veto ad ragionem spectat supra hos sitam, Issedonés ;sunt qui narrant, habitare ibi flamines quos dixi inoculas, et Grypac ,auri custodes : et fabulam ab Issedonibus traditam repetunt Scythæ, nosquenlii a Scythis accepimus, et nominamus scythico vocabulo Arimaspos ,- (trima enim.Scythœ unum nommant. qui autem oculum. 28. Universa autem hæc tenta, quam descripsimus’, adeo rigide: premiturlzycme, ut octo menses duret intplerabile-gelu; in quo si aquam in terram eHundas,.non facias lutum : sed; ignem si accen- deris, lutum facias. Atque etiam mare constringitur glacie et totos l Cimmeiius Bosporus: et super glacie militant Scythœ, et plaustris in ulteriora ad Sindos vehuntur. Ita solides ooto menses hyems durait; reliquosque quatuor; ibidem frigus obtinet. Est autem hujus hyemis indoles longe diversa ab eis quæ in cæteris regionibus omnibus obtinentr. nam pluendi tempera [ahi verne. tempore intelligunt] nihil ibi pluit quod ait ullius momenti, æstate autem pluere non desinit z et, quando alibi tonitrua incidunt, ibi nulla sunt ; sin hyeme cœlum tomait, pro miraculo- solet haberi. Item terræ motus si exsistit in Scythîca terra, sive æstaie, sive hyome, prodigii loéo est. Porto hyemem illam tolerant equi; asini vero et Inuli nautiquam taleront: alibi contra equi in gela stantes tabefiunt, mini verdet muli29. Videtur tolerant autem mihi eadem gelu. do caussa ibidem z I boum - , generi n mutile cornua non enasci: sententiœque meæ adstipulatur illud. Homerî verbum in Odyssea, ubi ait: * ’ ’ . , Et Libyen. ubi sont oornuti pralinas agui. ; Quad rente dictum ost, in lacis calidis cita enasci cornuà’: contra ubi valida ,thinent frigora, ibi autem prorsus non enascunturlpeco- ’ ribus comua; aut, si aucuntur, pusilla manent. Ibi ergo propter. frigora hoc ita sç habet. a . . . ’ I î 30. Atque hoc loco subit, mirai-i (nam digressiones ab initia ama- Yit mes narraçio) quid sit quod in universo Eleo agro ’non passim mali nagci; quum nec frigida ait regio; nec alia ulla’ adpareat-

i MELPOMENE. 195 Causses. Aiunt quidem Elei, ex imprecatione quadam non nascil apud se mulos: itaque, quum adest tempus quo gravides fiunt equus, ad finitimos eas agunt, et in alieno agi-o asinos ad en: admîttunt: deinde postquam conceperunt, retro agunt. « a ; . 3l. Quad veto ad plumas adtinet, quibus plenum esse aerem Scy- thæ dicunt, ab eamque mussant in ultqriora nec prospectu’m nec transitum paiera, de his ego ita sentie. ln lacis quæ sont supra. banc (quam cominemoravi) terrain constanter nix cadit ; minus quidem freqnens»æstate, ut consentaneum est, qüam hyeme.’ Jam; qui copiosam cadentem nivem cominus vidit, is quid dicam novit. Si- milis est enim nix plumis : et propterihanc hyemen, quum sit-talis ’ qualem dixi, habitari non possunt loca hujus continentis ad septemtrionem «pertinentia. .Itaque plumas (tous dicunt, propter similitudinem, nium diei a Scythis eorumque finitimis arbitror. Atque hæc quidem, quæ de remotissimis terris narrantur, hactenusa nobis com- memorata sont. a 82. De Hyperboreis vero hominibus nec Scythæ loquuntur, nec alii nlli, qui istas regiones incolunt, nisi forsan Issedones. At ne hi quidem, ,ut mihi videtur, de illis quidquam. memorant: alioqui enim Scythæ quoque de eisdem narrarent, quemadmodum de 1mo- çulis. Sed Hesiodus de Hyperboreis locutus est, atque etiam Ho- merus in Epigonis, si modo vere auctor: hujus carminis Homerus est. 38. Longe veto plurima de his Deliinarrant; dicentes, suam stramini triticeo illigata, e1- Hyperboreis delata,.venire ad Scythes; a Scythis veto accipere en p0pulum quemque deinceps habitantem versus accidentera, osque ad Adriaticum sinum : inde meridiem versus mitti, et primos ex Græcis Dodon’æos ea accipere; ab his descendere ad sinum Maliacum, et in Eubœam transire, ibique de civitate ad civitatem mitti asque Carystum ; inde denique, præter- missa Andro insula,’ab ipsis CaryStiis Delum. deferri. E0 modo, Delum pervenire sacra isto dicunt. Primo autem Hyperboreos aiunt duas misisse virgines sacra hæc ferentes, quarum nomen Delii aiunt fuisse Hyperochen et Laodicen ; simulque cum his tu- œlæl-caussa comites misisse quinque virosde suis, hos qui nunc Perpheneès voCantur: qui summos Deli honores obtinent. Quum veto hi ab illis missi non reverterentur ad sucs, graviter ferentes Hyperboreos, semper sibi accidere ut non reciperent quos misissent; ea causse sacra illa triticeo stramini illigata non nisi ad fines sucs pertulisse, finitimisque mandasse, ut sua e terra ad aliam popu- lnm ca deferrentz. atque ita hæc gradatim misso, aiunt, Delum pet. venîsse. Novi autem equidem simile quoddam hisce sacris sacrum peragi a Thracicis Pæonicisque mulieribus : hæ enim; quando .Dianœ Regina diem feston! celebrant. non sine triticeo stramine sacra fa. q aiunt. Hoc illarum navi equidem institutum.

Q 196 HERODOTI HISTOR. 1V. 84-. In honorera autem harum virginum Hyperborcarum, que Défi mortuæ dicantur, capot tondent et puellæ et puerî Deliorum; et illæ quidem ante nuptias præcisum cincinnum, et fuse circumn- lutum, in earum sepulcro deponunt: (est autem illud sepulerum in Diana: temple, intranti ad sinistram; in coque nets est cliva arbor :) pueri vero Deliorum herbis quibusdam capillos ritournel- vunt, et hos pariter super sepulcro depouunt. Hunc honorent illæ a Deli incolis consequuntur. 35. Narrant autem iidem, Argon quoque atquc Opln virgines, ex Hyperboreis itinere pet eosdem populos facto, Delum venisse prius etiam quam Hyperochen et Laodicen : et bas quidem venisse tributi ferendi causse, quod Lucinæ pro maturato pattu pactæ fuissent]; Argen vero et Opin simul cum Diis aiuutladvenisse, bisque alios honores a se esse tributos; his enim stipem corrogare mufle-- res, uomina earam invocantes in hymno eo, quem ipsis Olen, vir Lycius, composuit ; et a se edoctos Insulanos etiam et Iones Opîn et Argen carmine celebrare, nomen illorum invocantes, stipemque eisdem corrogantes : (idem vero Olen, eLycia Delum veniens, alia etiam prises. carmina confecit, quæ Dali canunturz) et cineres ex femoribus in ara crematis omnes sepulcro Opis et Arges injici. Est autem illarum sepulcrum post Dianæ templum, orientem-versns,

proxime36. Atque hæc cœnaculum quidem de Hyperboreis Ceorum. dicta sunto. n - .Nain » de Abaride fabulam, qui Hyperboreus fuisse perbibetur, tacet); nec memoro que pacto hune sagitta per universam terram circonflexe-s fit, nihil cibi capientem. Quod si vero sont Hyperborei quidam homines, fuerint etiam alii Hypemotil. Rideo autem quum maltes jam video describentes Terme circuitus, nec eorum ullum rectum me tionem habentem, quam ducem sequatur: qui Oceanum describunt, quasi terram undique circumfluat, quam rotuudmu fing’unt valut en tome; et Asiam œqualem faciunt Europœ. Nam equidem brevibns verbis et magnitudinem utriusque harem terrarum declarabo, et qualis fere sit utriusque figura. ’ 87. [ASIAM] Persæ incolunt, ad australe mare pertinentes..un Rubrum vocatur. Supra hos, septemtrionem versus, Medi habitant; supra Medos Saspires; supra Saspiribus Colchî, ad borsale me pertinentes, in qued Phasis fluvius induit. Hi quatuor populi ab a altero38.. Inde ex marieadem Asie, habitant versus occidentem, ad deæalterum. erse prurigin- . tur in mare, quos ego descriham. Altera ora, in borealiparte a . Phasî incipiens, in mare. excurrit secundum Pontum et Hellespou- tum, asque ad Troicum Sigeum: in parte meridionali, eadem ors, initium capit a Myrîandrico sinu, ad Phœnicen site, et in mm por-. rigitur osque ad Triopium promontori-um. Hunc ommztriginta

MELPOMENE. ’ 197 whist bominum populi: ethæc (nids-rites; (stemm quos dixi

99. Alter-a rare ora, a Fer-ile incipiens, in Rubnnn mare pari: gitur ;. estque Pension, sur: banc excipieus Assyrien, et post Auge lineam Arabica on. Desinit miteux hæc maton quidam. vers de» aînesse, sedsolummodmex esu loquendi) in sinu. Arabica. in quem Darius-fessu!0mm exNilo duxit. Jan a Perside . ueque ad. Phœnicen . luta casqua regio est : a Plastics veto hæc on par mare Nom (mediterraaeun) secundum Syrinx l’aluminium ad Ægyptnm par. signor, ubi dosiuit : busque arum-nonidi tres incoluut populi. Has sont Asiæ registres, Paris ahooeidsnte site. - - t » l 40. Quo veto ultra Perses et MedosSsspiresque et Geishas vera- sus orientem solum spermes, secundum es, ab-sltera ports, (a mei ridie) Rubans! inane porrigitar, a septentrions me Caspium me et Anus fluvius, qui contra salem orientera fluit.’ Non ultra la. diamvero habitua: Asie: que inde versus orienteurspeetant, deserta regio est; quæ qualissit, modieene potasL- Talisigitur se

41. Libya in slterseannn, quos dixi, omne": esterlins Li- byatenta Ægypto contigus. Asie Jan ad Ægyptnm son. quidemangulu - . rhæc . on est: nam ab hoc (citaiore)mari admets Rubans sont cantonnait- lia osgysrum, que mille admodum stadia confioient. . Inde ab his- vono. angusdis, spatiosa fit hæc ora, quæ Libya menton. 42; Miror autem hos, qui universum terrain irones Tartes dividunt asque distinguant, Libyam, Asiam, et Europan: necesim exigu: inter hases: diferentia. Nain longitudine quidem-ucundum utramqua (Asiam et Africam) Europe: qued veto ad mundi-cm ejus. adünet, ne licet "quidem cousinen- instituera. [me cornements fanera] Nain Africa quidem ipse se ficelant, me dum, ex que primas. quem manas, Neco vrex Ægyptio- - rem rem demeurant. Hic enim,.postquam.desiit foc-am ferlera, quæ ex Nilo in sium Ambiant dirigebatur, vises Phœnices navibus emisit, date mandate, ut per Herculem! calamar "navigateur in me qued Libye a septentrions. est, atque de in Museau-ester. Igitur Phœnlces, en Rubro mari profecti, pet australe mare novi- garunt: et, quando sdveniebat entamons, -adpulsîs ad terrain navibus, qaomeamque ad Libya regiouem tune pervenissent, in en w menteur faciebsnt, messamquo exspectabaut: deinde, messe froc * meute, amibes ulterius porgebaut. Ita, duobus elupsisanuis, tertio anno, itinere par Herculem columna flexo, ’ in Ægyptumipervene- * mut. Dixeruntque, qued mihi quidem mon persuadent, sed fi)!- tasse alii cliipiarn, quum mm circwnmigarm, Maine-n cohue dextre. Hoc modo primum cognlta est. « I - 4.3.. Post hos, Carthaginiensesidem sdfirmaat :[scilicegcmspsrts . sibi (au, circumsigari Libyens passa] Nom saupes quidem, The- ’

î98 HERODOTI HISTOR. 1V. neipîs’ filins, de Aèhœmenidum’stirpe, non diènmnnvigaivit Libya’m. quamquam 0b id ipsum emissus : sed, quum longitudine itineris, mm solitudine fermas, iètrogressu’s esu-neque laborem implevit a matte sibi injunctum.’ Isfiiiæ Zopyri virgini vim intulerat, nepti Mega: byzî: quam ob culpam quum in en esset ut a Xerxe e palaisuspen- fieretur, mater Satsspis,-soror Darii, deprecata est supplicium. dicens graviorm’z se pæmzin illi irficturam : imposituram quippe ci nenni. rater» circumnavigandi Libyen, danse en circumnavigata in Arabium sinunt pervertissent. Quam in conditionem postquam Xerxes con. sensu, SatastJes in Ægyptum pmfectus, accepta ab Ægyptiis navi nautisque, ad Herculeas navigavit columna: bisque tmnsmissis, cîrdu’mv’eetiis ’Africæ promontorium, cui Soloeis nomen est, meridiem versus navigavit: et permultum maris pluribus manibus. a èmensus; quum major semper itinerisi pars confieienda superco- set, retro navigavît, in Ægyptumque est reversas. Ex q’ua quum adiXerxem rege’m Irediisset, narravit, in remotùsimislocis præter, flamines se navigua: datura minutas, cette e palmœ-foliis attenta; qui, quando ipsi novem ad tcrram adpulissent, relietis oppidi; in monta firqfilgisserit: d’un) cum suis, oppido illorum ingrcuum, mafia ily’uaia incolis inlata,’ pecora solummodo eorum abegiuc. . Quod autem Libyen! nonpe’nitus circumnavigasset, caussam banc esse aiebat: nanan non faillisse ulterius’progredi; scdfuissc inhibitam. 4 Xerxes autem, intelligens vers cum non dicere, qued impositum laborem non eset exsecutus’, pristina puma adfectum e palo suspendit. Hujus Sataspis eunuchus, audita domini moue, propere Samum confugit, ingentes, secum ferens pécunias, quam intervertit civis quidam Samius; cujus nomen, cognitum mihi quidem; volens obliviscor. 4-4. Asie: vero .plurima pars [quæ ante incognita crut] a Dario pervestigata est; ’Is’quum eugnoscere voluisset, ubinam Indus fluvius, anus post Nilum’ fluviorum omnium qui crocodilos alat, in mare se evolvat; cum navibus et alios nuisit, quos v.erum relaturos judica- bst, tum Séylacem in primis,’civem Caryandensem. Hi igitur ex Cnspaiyi’o oppido et Pactyica reginne profecti, secundo fluvio orientem solen) versus in mare navigaruntz- mm par mare occidentem versus navigantes, trigesimo mense cum in locum pervenerunt, onde rei: Ægyptiorum Phœnices illos, de quibus supra dixi, emisit Li- ’ byam circu’mnavigaturos. Qua confecta navigatione Indos subegit Darius, et mari illo usas est. Atque ita -Asiæ, præter eam ,parteml quæIIndis ab Oriente est, reliqua .cognita saut; compatumquenest, Asiam similis exhibere atque Africain. - I . o 4-5. Europa autem a nemine plane icognita est ; neque compeer habemus un sut ab. oriente ont a septemtrione circumfluasitz, illud uovimus, secundum Libyam Asiamque esse illam porrectam.. Nec verb conjectura adsequi possum, ont, quum uns sit ferra, tribus illa neniiùibus distinguatuf. a mulierum nominibns desumlis, terininique

MELPoMEnE. , , ; 199 eidem ponantur, Nilus fluvius Ægyptius, et PhasisIColcbicus; pu? quo quidem alii.Tannim fluvium Mæoticum ponunt, et Cimmeria Porthmea: neque nomina potui comperire eorum qui banc distributionem instituerunt, nec cur ista nomma his regionibqus imposuerint. Nam Libyam quidem plerique Græci aiunt a Libya, malien indigena, ’ nomen invertisse; Asiam veto a cognomine uxoris Prometljiei. At nomen hoc sibi vindicant Lydi; pérbibentes, a Cotyis filio, Manis nepote, cui Asiasznomen fait, nominatam Asiam fuisse, non a Prome- thei uxore Asia: ab eodemque etiam Sardibustribum Asiadem ducere nomen. Sed Europa, quemadmodum, an circumflua ait, nulii bominum compertum est: sic nec, onde hoc nomen açceperit, sut quis ci illud imposuerit’, adparet: nisi dicamus, a Tyria Europe. nomen invenisse banc regionem, antea vero caruisse nomine, quem- admoduln duæ reliquæ. At hune quidem ex Asia fuisse constat, neque in banc. terrain, quam Europam Græci vacant pervenisse: nec enim ultra Cretam ex Phœnice pervenit, ex Creta veto in Ly- ciam. Atque hæc hactenus dicta sunto : cæterum nos eisdem nominibus utemur, quæ sunt usu recepta, p I A. , 46. Pointu; Enfinuahin quem. Darius expeditionem suscepit, pre regîonibus omnibus populos habet incultissimos, si Scythicam gentem excipias. Neque enim populum ullum ex. bis, qui citra Pontum habitant, possumus sapientiæ caussa meulerai-e, nec virum uovimus, qui etuditionis nomine claruerit, nisi Scytliicum populum, et in hoc Anacharsin. Scythica autem gens unum, quod maximum est in rebus humanis, præ cæteris omnibus, quos novimus, hominibus sapè- entissime invenit: cætera tamen ejusdem non lande. [Maximum illud, quad dico, ita ab bis inventum est, ut et nemo quiillos hello invaserit, eifugere. possit; et ut ipsi, si nolint reperiri, a nemine pose sim: deprehendi. Nam, qui nec oppida nec casteila exstructa habent, sed, domos suas secum ferentes, sagittarii equites sunt cuncti, non aratro victitantes, sed pecoribus, doums suas plaustris circum- vehentes; quo pacto hi non essent inuicti, atque etiam aditu per-

; 47. Est autem hoc ab illis inventum, quum opportunitatelterræ, quamtum fluviorum adjumento: ditiiciles? est enim terra hæc plana, k herbida, p et, irrigua; fluviique illam perfiuunt non multo paucioresvnuinero,.quam canales surit in Ægypto, Quorum fluviorum, qui et notabiliores sunt, et.a mari adnavigari passum, eos recensebo. Sunt autem Ister, quinque ostiis patens, dein Tyras, et Hypanis, et Borysthenes, et Panticapes, et Hypacyris, et Gyrrhus, etpTanaisL .Est. autem boulin cursus hujusmodi. . p . I si » I Istcr, fluvioiumlomnium, quos noümus, maximum-sampi: sibi ipse æqualis fluit etæstate et hyelne. Ab occasuqvenit, primum que est qui Scythicamfiadluit terrain 5 0b id omniummaximu-s, quoi]

200 HERODOTI HISTOR. 1V. aiii multi in cum influant. Qui illum urgent, hi surit: primum quinque, qui Scytbicam terrain perfluunt: in quem Scytbæ Forum, Græci veto Pyreton vacant ;- tum deinde Tiarmtus; porto Arams, et Naparis, et Ordessus. Quem primo loco nominavi,.is magnus est, et ad orientem fluens aquam suam cum Istro minets alter, Tiarantus, mugis ab occidenta,estquo minon Aruusysro et Na- paris et Ordessus, medium inter- hos cursum’ tenantes in Istrum in». fluunt. Hi sont fluviisinipsa Scythia oriundi, qui Isa-nm. augent. s49. Misœtautem suam aquamcumIstro-Maris etiam fluwius, ex Agathyrsis decarrens. Tom, en Hæmiimontis verticibus tres alii magni fluvii, septemtrionem versussdecurrentes, inIeumdemvinfluunt, Atlas, Auras, et Tibisis : per Thraciam vero et Crobyzos Thracss fluentes Athryset Noes’et Animes Istromiscenturspatiaux-PesoL nia etmonte RhodOpe decnrrens Seins fluvius, mediumque scindons Hæmum, in eumdem Istrum influit.. Tutu en Illyriis’versusseptem; I trionem fluens Angrus fluvius in campum labitur Triballicum, atque inde in Brongum flavium, BrOngusnvero in Istrum: ita umbos, jam satis magnas, excipit Ister.. Ex regione vero’super Umbiicis sin crions Carpis fluvius, et alius Alpis fluvius, versus septemtrionem fluentes, in eumdem ses exonerant. Universam enim Europam Ister perfluit, initiumlsumens esteltis, qui populorum omnium iEuropœ ennemi versus occidentem habitant post Cynetas: totamque Euro; pan) emensus, Scythiam suintera adluit. ’ i 50; His vigitur, quos recensai, fluviis, aliisque I præter-es multis, aquam suam’miscentibus, fluviomm maximus fit Ister. Nam si solins par se aquam cum Nili aqua conteras,- copiaillum superat Nilus: in hune enim nullus alios fluvius, immo ne fontis quidemrivulus influit,z qui enm-augent. Quod vero commuter sibi ipse’æq’ualis fluet Ister tain æstate quamhyeme, id tali quadam ex causse, utïmibi-videtur; eflicitur. Hyeme tantus est fere, quantus est sua natura, peule qui. dem major. Hyeme enim. pal-nm! admodum plait in ïhac reginnef ni: maxime omnia obtînetu Æstste’vvero, liquefacta ingens nivis copia, quæ per hyemem cecidit, undique in Istrum diiabitur: et hæc proinde nix, simulque frequentes vehementesque imbres, in illum continentes, nagent fluvium: nain æstate ibidem »pluit. Quanto majorem itaque aquæ copiam sa] æstate adtrahit, quam hyeme ;’ tante copiosiores per æstatem, quam per hyemem, sunt aquæ quæ cumulustro miscentur.- Quibus invicem oppositis, existât æquilibria nm; onde semper sibi par deprehenditur hic fluvius; . (il: Primus igitur Sc’ytharum fluvius Ister’f post hune veto Tyran ” est. Is a septemtrione progrediens, fluere incipit en magna lacu,- qnæ in confinîbns est Scythicæ et" Neuridislterræ. lAld ejus’tostium autem habitant Græci, qui Tyritœ vocantur. r ’ i î 52. Tertio: fluvius,’ Hypanis, in-ipsaScythia oritu’r; cliniques

lacu, circa que]! feri equiMELPOMENE. pueuntur sibi z, nomen lwui merito 201 inditum, Mater Hypaniœ. En hoc igitur ortnm cupiens Hypanis, par quinque dierum navigationem brevis finit, et dulois adhuc: inde VOI’O. ad quatuor dierum a mari navigationem, amuras- admodum z influit enim in cum tous amarils, ita quidem amarus, ut, quamquam exiguus, infioiat tamen sapote suo Hypanin, fluvium inter minores magnum. Est autem hic fous in confinibus terræ Seytharum agricolarum et Alazonum : nomen fonti, et ipsi loco onde finit, Scythiea lingue Eampæuc, Græcorum veto sermone Sacre viæ. In Mazonum regione medico a se invicem intervallo duunt Tyras et Hypanis; deinde vero cursum nterque inflectit, latins intervallum in medio relinquens. 53.. Quartus fluvial Mathias est, manitous horum post Istrum, idemqne uberrimns, ut mea fefl sententia, non modo Scythicorum flaminum, sed et aliorum omnium, Nilo Ægyptio excepto z cum hoc enim confetti nullus clins fluvius potest, reliquorum veto uberrimus Borysthenes est. Præbet enim pascua pecoribus pulchenima et optime cureta ; præbet pisces longe optimos et oopiosissimos ; estque potatu dulcissimus; finit limpidus in viciais turbidorum ; seges juxta cum fit optima; et, ubi non seritur terra, ibi herba naseitur altissima; ad ostiumejus sa] concrescit sponte; et cote ibi præbet fluvius ingentia, quos entamas vacant, qui sale eondiuntur; denique alia multa miratu cligna. Usque ad locum, cui Gerrhus nomen, ad quem navigatio est quadraginta dierum, compertum est a septem-. trions fluera hune amnem: ulterius vero par quos homines fluet, (licere nemo potest. Constat autem, per desertuln fluera in Scy- tharum agricolarum regionem’ : hi enim juxta illumad decem dierum navigationem habitant. Hujus unius fluvii atque Nili indices-e fontes non passum: puto autem, nec ullum posas Græcorum. Ubi haud procul amari fluit Borysthenes, ibi ci miscetur Hypanis, et in oura- dem laeum se exonerat. Quod ibi inter utrutaque fluvium inteljacet veluti rostrum ton-æ, Hippolai promontorium vocatur, in quo Dianæ templum exstructum : ultra id templum veto ad Hypanin Borysthe- nitœ habitant. Hæc sunt quæ de his fluviis memoranda babui. 54. Post hos ’quintus est fluvius, cui nomen Panticapes. Etiam hie a septemtrione finit, et ex lacu ortum capit; interjectamque inter hune et Borysthenem regionem incoiunt Scythæ Agricolæ: dein tune Hylæam permeat, qua transmissa Borystheni miseetur. 55. Sextus fiuvius, Hypacyria, postquam e lacu exiit, et par medios. Scythas Nomades fluait, ostium habet prope Carcinitin oppidum, a dextre relinquens Hylæam et Achilleum qui voeatur Dromon. 56. Septimus fluvius, Gerrlm. ex Borysthene exit circa illam regionis pattern, usque ad quam cognitus Borysthenes est ; inde a Borysthene distinctus, nomen habet idem qued loci nomen est, 2 D

202 , ’ HERODOTI HISTOR. 1v. qui locus ipse Gerrhus noininatnr. Versus mare fluons, disterminat’Nomadum reg-ionien": a Regiorum Scythamm terra: influit autem in Hypacyrin. 57. Octavus fluvius Tamis, in superioribus regionibus ex magno lacu ortus, influit in majorem lacum qui Mæotis vocatur, qui Re- gios Scythas a Sauromatis dividit. In hune Tanain vero ineidit alias fluvius, cui nomen est Hyrgis. 58. Itaigitur nobilissimis fluviislinstructi Scythæ sunt. Herbæ autem, quæ in Scythiea nascuntur terra, omnium quæ nobis inno- tuerunt maxime banc vim habent, ut bilem peeoribus nageant: qued ita esse, ex apertis pecoribus colligere licet. 59. Istis igitur maximis eommodis quum abundent Scythæ, cœ- terum institutis utuntur hujusmodi. Deos solos placant hosce :. Ve- stam quidem maxime: insuper vero Jovem et Terram, existimantes Terram Jovis esse uxorem: post hos ’vero, Apollinem, et cœlestem * Venerem, et Herculem, et Martem. Hos ligitur universi colunt Scythes: Regii veroiqui vocautur Seytbæ Neptune etiam sacra faciunt. ’ Nominatur autem Scythico sermone Vesta quidem Tahiti; Jupiter veto *rectissime,mea quidem sententia, Papæus vocatur; Terra vero, Apia; Apollo, Œtosyrus; cœlestis Venus, Artimpasa; Neptunus, Thamimasadas. Statues veto et aras et templa erigere non habent in usu, nisi Marti: huic uni erigunt. 60. Sacrorum faciendorum in omnibussacrificiis eadem est ratio, hujusmodi. Stat victime, anteriores pedes constrictos habens: tum . is qui sacra faeit, pane stans, adtrahit principium fouis, atque ita prosternit pecus. Idem,’dum cadit.victima, deum illum invocat cui sacra facit: tum laqueum cervici cireumjicit, et insertum la- queoifustem circumagens, strangulat victimam, non igue incenso, non auspieatus, nulla libaüone facta. Sed postquam strangulavit victimam, excoriavitque, ad coquendum se confert.’ 61. Quum autem lignoadmodum careat Scythiea terra, caquen- darum carnium- hujusmodi ratio ab illis inventa est. Postquam excoriarunt victimas, ossu camibus nudant: tum, si forte ad manus sunt lebetes, quales in illa terra eonficiuntur, Lesbiis crateribus fere similes, nisi quad multo majores; in hos injiciunt carnes, casque succensis infeme peeorum ossibus elixant: quod si non adest illis lebes, tum vero carnes omnes in alvum victimæ injieiunt, aquamque admiscent, atque ita assa infra succendunt. Optime autem ardent ossu; et alvus victimæ facile capit carnes ossibus nudatas. Atque ita bos, sut aliud quodlibet pecus, se ipsum elixat. Postquam elixæ sunt carnes, tune iquui sacrum facit, a osmium et viscerum prosectis auspicatur, ante se ea projiciens. Immolant autem et alia pecora, sed maxime equos. 62. Cæteris igitur diis Scythæ ita, ut dixi, sacrifieant, et hæc

VMELPOMENE. 203 pecora immolant. Marti veto sacra in hune modum instituant. In singulis præfecturis, que loco convenire soient magistratus, ibi Martis templum erectum est hujusmodi. Congerunturlsarmentorum fasces, ex quibus fit cumulus in longitudinem latitudinemque trium fere stadiorum ; altitudo quidem minot. Super .hoc .cumulo fit planifies quadrata, cujus tria latera abrupte sunt,.ab uno quarto latere palet adscensus. Quotannis centum et quinquaginta plaustra sarmentorum adcumulant: illa ,enim . par vim tempestatum subsidunt. Super quoque horurn tumulorum erigitur vetustusaci- naccsferreus, estque hocMartis simulamm ; eidemque aeinaei quotannis oflërunt victimas pecorum et equorum z. atque his ipsis-(aci- nacibus) plures victimes immolant, quam reliquis diis. Quosrca- ptivos faciunt ex hostibus, ex eorum numero centesimum quemque virum mactant ; non eodem mode quo pecora, sed "diverso. Post- quam vinumssuper capita hominum profuderunt, jugulant eos super vase : deinde sanguinem in sarmentorum tumulum portant, et super . acinace efl’undunt. Hoc superne peracto, infra juxta templum hæc faciunt. Jugulatorum bominum dextros lacertos omnes, cum manibus præcisos, in aerem projiciunt : et deinde, reliquis cæsis hostiis, . tabèunt. Quocnmque cecidit manne, ibi jacot; et seorsim cadaver. 68. Hæc est apud eos sacrificiorum ratio. Suibus autem nullo modo utuntur, omninoque eus alere sua in terra nolunt. 64-. Institutis ad bellum spectantibus utuntur hujusmodi. Quem primum ex thostibus lprostravit vir Scytha, ejus potat sanguinem. Quotquot in prælio interfecit, horum capita ad regem perfert : .adlato enim capite, fit prædæ particeps quam fecerunt; non adlato veto, partem nullam capit. Caput autem pelle nudat hoe.modo. In orbem circumcidit cutim circa aures; dein prehensam exCutit de capite: tum, postquam carnem costa bovilla detersit, subigit pellem manibus ; atque ita mollita utitur tamquam mantili, et. ex freno equi, quo vehitur, suspendit gloriaturque. Nam qui plurima mantilia ex hostium pellibus habet, is fortissimus censetur. Multi eorum etiam ex detractis hisce pellibus lænas, quas induant, eonficiunt, conser- cinantes illas in modum coriaceæ ventis pastoritiæ. Multi item dextras manas occisorum hostium cum ipsis unguibus excoriant, et ex hujusmodi pellibus opercula conficiunt pharetrarum. Est autem pellis humana et spissalet candida, ita quidem, ut, si modo de albo homme sit, candoris splendore alia omnia coria superet. Multi etiam I totos hommes excoriant, et super lignis extentos equis eircumvehunt. Hæcrita apud illos-usu recepta sunt. 65. lpsis autem capitibus, non utique omnium, sed inimicissimo- rum, hocce faciunt. Quod infra supercilia est, id totum serra ab, scindant; et expurgato cranio, si pauper homo est, nonnisi extrine secus coriurn superinducit bovinum, et sic utit’ur pro. poculo: sin.

204- HERODOTI HISTOR. IV. dives est, bovinum quidem pariter superinduclt corium, intus veto omnium deaunt, ntque in pro poculo utitur. Faciunt idem etiam âmiliarihus, quando inter ipsos 0m diecordia est, atque regis judicio alter alteri in potestatem est traditus. Quad si cui deinde advenit hospes, cujus rationem quampiam habet, huic ille hæc capite profert, monorime faine lm olim sibi advmarioa, deinde bellum sibi intuliue 5 se ocra si: décousisse marbra». Hæc tamquam fortin facta narrant. 66. Semel quotanm’s quisque præfectus in tu: præfectura vini craterem misœt, de quo bibunt Scythæ omnes quotquot nant qui hastes interfecerunt: qui nihil tale ediderunt, hi vinum hoc non gustant, sed Ieorsim sine honore sedem: idque apud illos maxima ignominia habetur. Qui vero magnum quemdam honn’nmn occiderunt numerum, hi juncta bina poculn habentes, ex nitoque bibunt. 67. Voir!» apud Scythas ingens numerus est; qui salignin vir- gis divinnnt hoc morio. Magna: secum ferunt baculorum fasces: hos binai positos dissolvant, et singulis baculis «pantin: positil sortes ednnt r dumque sortes ednnt, rursus convolvunt bacilles. iterumque singuloa componunt. Hæc divinandi ratio illis a majoribm audita est. Ennees veto, semiviri illi, Ventre»: sibi Jaime aiunt divinandi artem. Hi interiore filin: cortice vaticinantur. Tiliam tri- q fnrimn missam digitis suis implicnt votes, rursusque solvant vatici-

68. Quando morbo loberait rez Scytharum, vœu ad se enti- bua ires viros præ cæteris probatos, qui præ’dicto modo dirimant: natur.et dicunt hi plerumque, hm aut illum . dom, quem nominafim de- lignant, regios Lure: pejemsse. Morin est autem apud Scythes, quando maximum inter-panera jusjurandum volant, ut par regioe La"; jurent. Protinus igitur ille homo, quem hi peinasse dicunt. corripitur adduciturqne x et in medio stantem arguant vater, par divinations»: comparu": eue, peinasse illum regior Luna, caque cama cgrotare regem. Tu’m ille negat factum, contenditqiie se mur pyc- mon, et lamentatur. Quo inficiante, duplum numerum dierum mum tex incessit: qui si etipti, sortibua inspectis, eumdem arguunt, e ventigio primo vates caput hominis præcidunt, bouque ejus inter ne dividunt. Quad si hi, qui supervenerunt, illum ab. solvunt, ahi adsunt, iteruque alii: quorum si major numerus ab- ealvit hominem, tum debretum est, ut Fini ex vatibua ipsi morte piecnntur. 69. Suppiioium autem de illis sumunt hoc mode. Plaustrum re- plent sarmentis, bovesque jungunt; ’tum compedibus vincm vues. manibus in targua religatis, oreque obstructo, in media sarmentn in- fnlciunt; et igue samentis subjecto territmt agitantque baves. Et multi quidem baves simul cum vatibus igue ebsumiintur; multi vero unbusti, minem tentons, aufugiunt. Eod modo etiam alias oh

MELPOMENE. ’ 205 oulpas comburant votes, falun water adpellantes. Quos veto inter- ficit tex, eorum ne liberis quidem patcit, sed mares omnes accidit; solæ fœminæ illæsæ abeunt. l 70. Fouine quando feriunt Scythæ, hoc titu utuntur. Postquam grande in poculum fietile infuderunt yiuum, subula petcutiunt aut cultello incidunt corporis aliquam partem eorum qui fœdus faciunt, eorumque sanguinem cum vina missent: deinde in calicem infin- gunt acinocem, sagittas, sagariu, et jaculum. His peractis, malta adprecautur; se deinde calicem ebibunt ethi ipsi, qui fœdus faciunt, et ex eomitibus hi qui ptæ aliis dignitate emineut. . 7l. Sepulcra regumin Gerthis suut, eo loco quousque adversa Borysthene navigari potest. Ibi, quando ’tex Scythatum e vivis decessit, ingentem fossam fadiuut quedtatam. Quo petfecta, corpore incerato, alva primum incisa et expurgata, dein cypeto odo- tato minutim concise et suflimento et apii semine et anetho [rive anisa] replets, rursusque oonsuta, sumunt cadaver, et plaustro ad alium papulum devehunt. Tum hi, ad quos ita devectum pervenit cadaver, idem fadant quad regii Scythe: partent amis sibi amputant, capillas tondent, brachia circumeitca incidunt, ftontem na- sumque fadicant, et pet sinistram manum sagittas transfigunt. Tutu ex hac regione ad aliam populam, cui impermt, cadaver regis plaustro devehunt; et hi, ad quos illud primum pervenit, sequuntur. Postquam par omnes Scythiæ populos petvexetunt enclaver, jam in Gerthis saut, extremo eorum quibus impetant populorum, ubi est sepulturæ locus. Ibi tutu cadaver, taro impositum, in sepulcro depouunt; et hutin utrimque drus cadaver defixis, superne ligua in- tendunt, ac deinde cratibus -contegunt. In reliquo veto sepulcri spath unau ex pellicibns strangulatam sepeliunt, et pinceraam, et caquant. et equisouem, et ministrum, et intemuncium, et equos, et l aliorum omnium primitias, et phialas aureas z argenta enim et ære non utuntur. His rebus pernods, humum certatim adgetunt, ma- gnumque studium adhibent ut tumulum erigaut quam. maximum. 72. Circutnaoto auna, hocce agnat. Ex reliquis tegis famulis (sunt autem hi Scythæ indignas, nain famulantut tegi quoscumque ille jussit, nec habent sonos sese mutas ;) a: reliquis igitut famulis quinquaginta maxime idoneos, et totidem numere equos præstantis- simos, strangulant; quos,- exemtis intestinis, expurgataqua alvo, paleis implant: tum dimidiatum rom circulum super duobus lignis supiuum statuant, in alternai rotai dimidium super aliis duobus lignis; eo- domque mode malta dofiguutt Deinde equos. quorum par corpora secundum longitudinem spissa ligna injecta saut, super istis dimidi- stis citadin) eollocantita, un luterions semicirculi humeras equorum, passerions ventrem prope fanion sustineant, crurs veto utrimque me lurent. Denique ficus et haubanas equis iujiciunt, habe-

206 HERODOTI HISTOR. 1v. nasque autrorsum tensas pala adligant. Postremo quinquagînta strangulatorum juveuum quemque equo imponunt; idque faciunt ligua recto pet corpus secundum spinam dorsi usque ad cervicem transfixo, cujus ligni pars inferior emineus-inseritur foramini, quad est in altero ligna per equi corpus transjecto. Hujusmodi équites postquam circa monumentum in orbem constituerunt, discedunt. *- 73. Tali igitur ratione reges sepeliunt. Alias autem Scythas, quum decesserunt, circumvehunt cognatione proximi, plausttîs impositos, ad amicos. Et -horum quisque lauto epula excipit comi- tantes, mortuoque eadem adponit quæ cætetis. Pet quadraginta dies ita circumvehuntur privati, deinde sepeliuntur.- Postquam mortuum sepeliverunt Scythes, hoc modo lustrantur. Postquam caput smegmate terserunt, et gnaviter Iavarunt, corporî faciunt hocce: tria ligna statuant, versus se invicem inclinata ; circum hæc laneos pileos prætendunt; quos ubi quam artissime inter se junxerunt, in suppositum in media liguorum pileorumque alveolum lapides conji-

ciunt74. Nascitur igue autem candentes. in hac terra cannabis, - r lino - .simillima, - - ’ si cras- sitiem et magnitudinem excipias, quibus quippe cannabis longe’su- petat linum. Et sponté hæc naseitur, et sata z ex caque Thtaces v vestimenta etiam conficiuut, lineis simillima; quæ, nisi quis admodum site usu peritus, non dignoscat ex-lino-ne sint, au ex cannabi; qui veto cannabin numquam vidit, lineam esse vestimentum putabit. , 75. Hujus igitut cannabis semen sumunt Scythæ, et, postquam sub pileos subierunt, semen hoc lapidibus igue candentibus injiciunt: quad dum ita adoletur, vaporem difundit tamtam, ut Græcanica. nulla assa dcsudatio eum superet : et Scythes, delectatî hac desuda- tione, ululatum tollunt: estque hoc illis balnei loco, mimi aqua omnino non lavant corpus. Mulieres vero’ eorum in aspero. lapide, adfusa aqua, contemut ligni ïfrusta cypressi, cedri, et thuriferœ arboris: deinde isto dettito, quad crassum est, oblinunt totu’m corpus atque facîem. Id eis simul suavem couciliat odorem; si- nmulque, postquam postridie abstulerunt hac cataplasme, mundæ sont76. Peregrinorum et nitidæ. institutorum usum " etiam . I. hi vehementer 4 aver- santur, ne inter se ipsos quidem alter Scythicus populus ulterius sequi instituts sustinet, sed maxime a Grœcorum ritibus abhorrent; quad in Anacharside, et deinde iterum in Scyla, ostenderunt. Anachatsis enim, postquam multas spectaverat terras, et multaibisapientiœ ediderat specimina, Scytharum ad sedes reversutus, pet Hellespon- tutu navigans, ad.Cyzicum adpulit. Ibi quum Cyzicenas’olfendis: set Matri deorum festum celebrantes sane quam magnificum,vMatri votum feeit Anachatsis, si salvus cœliaque domwnsrediissct, se eadem modo, que a Cyzicenis fieri tudisset, sacra eifacturum,

MELPOMENE. v 207 instituturum. Tum postquam in Scytbicam tettam pervenit, in Hylæa se ,abdens, quæ est tegio prope Achillis- dromon, estque tata arboribus varii. generis referta; in hac se abdens Anacharsis, om- uem festi .cærimoniam deæ absolvit, tympano etiam uteus, et ima- ginesgestans ex pectore suspenses. Quæ agentem animadvertens quidam Scythe; tegi Saulio tem indicavit: et ille, adveniens ipse; Auachatsin hæc agentem videns, excusas sagitta interfecit. Et nunc, si quis quærit de Anacharside, aiunt Scythæ, se illum non nasse, propterea quad in Græciam peregrinatus, et peregrinis usus est institutis. Ut veto equidem ex Timna audivi, tatare [site præfecto] Ariapithis, fait Anachatsis patruus lIdanthyrsi, regis Scytharum, filius autem Gnuri, nepos .Lyci, pronepos Spargapithis. Qui si ex hac fait familia, sciat a fatre se esse interfectum. Indanthyrsus enim filins fuit Saulii, Saulius autem interfecit Anacharsin. a u r 77. Quamquam aliam etiam. sermonem audivi, quem Pelopou- nesii nattant, dicentes, a regs. Scytharum missum Anachatsin, Gras- ciæ discipulum fuisse: eumque, postquam domum esset reversus, dixisse ei qui. illum miserat, Græcos universos in omni gazer: scientia’è mm anti-unique occupari, lezccptis Lacçdæmoniis: lias ocra solos hoc la; bere, 12:14ch consilium et dure passe, et accipere. At hæc fabula temere ab ipsis Græcis pet ludum narratur. Hic igitut vit eo, quo ,dixi, mode periit: idque ei accidit prapter externes ritus et Græcanicas

78, Multis. autem admodum interjectis annis Scylas, Atiapithis filins,cousuetudiues. simili usas est futon Atiapithes, Scytharum tex quum aliasI habuerat filios, tumlecylam; natum ex muliere non indigena,ised Istriana, «quæ. cum ipsa Græco sermone Græcisque literie etudivit. Tempore interjecto, Ariapithes pet dolum occiditiir a Spargapithc, Agathyrsorum rege, et Scylasin regnum successit; et uxorein pa- I tris, cui Opœa nomen, matrimonio sibi junxit. .Fuit autem hæc Opœa civis Scythica, ex, eaque natus Ariapithi cratkfilius Oricus. Regnum igitur Scytharum radeptus Scylas, vitæ ratione Scythica neutiquamldelectabatur, sed ad. instituts. mugis inclinabat Græco- tum, propter disciplinam qua erat institutus. Itaque tali abus est ratione. . Quando Scytharum exercitum ad Borysthenitarurn urbem ducebat, (Borysthenitæ hi (autem sese dicebaut esse Milesios) ad hos igitur quoties veniebat Scylas, exercitu in subutbio relicta, ipse urbem ingressus, clausis partis, deposito Scythico cultu, Græcani- cum induebat vestimentum. Hoc indutus in faro versabatur, nullo satellite nulloque alia comitatu stipatus: partæ autem’interim ’cu- stodiebantut, ne quisUScytha cum conspiceret hoc cultu utentem : tutu veto et reliquum sequebatut vitæ rationem Græcanicam, et diis more Græcorum sacra faciebat. Sic ibi per mensem aut etiam mut plias matatus, Scythica iterum suinta veste discedebatæ Atque hoc

208 HERODOTI HISTOR. IV. sæpius faciebat, et ædes sibi etiam in Borysthenideiutbe camera autruendas, et uxorem indigeaam duxit, quæ ædes illos habitabat. 79. Quum autem esset in fatis ut male ei tes cederet, accidit hoc tali ex occasions. Dionysi Bacchii mais cupiverat initiari : quumque jam in eo esset ut initia ei traderentur, maximum incidit pra- digium. Erant ci in urbe Botysthenitatum magnificæ et vaste circuitu ædes, quatum etiam paulo ante feci mentionem 3 circa quas circumcitca sphinges et grypos stabant ex candide man-mate: in has ædes dans telum jaculatus est, et tatæ igue consamtæ saut: Scylas veto nihilo minus ptapterea initiationem absolvit. Ptobro autem Græcis vertunt Scythæ bacchandi titan); aiuntque, non un ratinai consentaneum, talera reperiri deum, [ionises infusai-en: agui. Absoluta initiatione, Barysthenitarum aliquis Scytbis rem eifutivit, dicens: " Vas nabis irridetis, Scythes, quad Baeobanalia agamus, quadque Deus nos corripiat : nunc hic Doua regem quoque corripuit vestrum; isque bacchatur, a Deo in fatarem actas. Quad si mihi fidem non habetis, sequimini; et ego vobis ostendam.” Secati saut Scytharuin proceres, quos Borysthenita clam in tartira deduxit, ibique residete jusslt. ’ Quumque præteriret rex cum bacchantium chosa, baccbabundum videntes Scythes, ingeutis calamitatis loco ha- baetunt ; egressique, univeno-exercitui, quæ’vldetant, indicarunt. 80. Deinde,.postquam ad lares suas Soylas reversas est, ducem sibi constitueutes Scythæ ftatrem ejus Octamasaden, Ter-ci filin natum, a Scyla defecetunt. Et ille, ubi, quid adversus se geretetur, et qua de causse, aognovit, in Thraoiam profugit. Quo cognito, Octamasades arma adversus Thtaciam movit; et quum ad Isttum pervenisset, obviam ei Thraces venerunt. Jamque in sa erant ut ad manas venirent, quum ad Octamasaden nuncium Sitaleas misit, qui si diceret: " Quid opus est, ut armorum fortunam invicem ex- perlamut? Tu meæ sororis es filins ; habes autem apud te meum flattera. Trade mihi hune, et ego tibi tuum fratrem Scylam tradam. Armatum veto discrimen nec tu adeas, nec ego.” Hæc pet caduceatotem ei dicenda curavit: ont enim apud Octamasadeu frater Sitalcæ profugus. Et Octamasades, probata hac conditione, Sitalcæ avunculum suum tradidit, et ab illa frettent suum Scylam i tecepit. Inde Sitalaas acceptum flattera secum abduxit: Scyhs veto Octamasades ibidem illico caput præcidit. Ita sua instituts tuentur Scythæ, et hune mercedem solvant his qui externat titan adsciscunt. - 1’ , 81. Multitudo quantaslt Scytharum, pro cette non potui com- perite; sed dissentientes de eorum numero audivi sermones: aliis numeresam admodum esse gentem dicentibus, aliis exiguam, si de vote nominatis Scythis quæras. Verumtamen hoc mihi oculis sub- jecemnt. Est inter Botysthenem fluvium et Hypanin locus, cui no-

men Exanpœus, cujus etiamMELPOMENE. paulo ante fcci mentîmes), quum 209dis cetem esse ibi arum aqure fontem, ex qua aqua in Hypanin influons impotabilera hume fluviaux nddat. Ibi loci positam est chemin, amplitudine sexcuplum ctateris illius, quem in ostio Ponti Pausa- nias, Cleoinbtoti filins, dedinavit. Qui hune non vidit, ci remlhoc umda declarabo: sustentas facile amphores capit illud in Scythe ahanant: mussitudo autem ejusdem sex est digitoram. Hoc igituir ahanant nattant indigente et segittaram acuminibas esse- confe- ctan. Regem quippe ipsorum, numine Ariaatan, quum vellet nué sacrum nasse Scytharum, universos Scythes jussisse quemque aliam teli, spiculum enferre: si quis non contulisset, si eamminatum esse modem. Compartata igitur ingente spiculorum copia, visum niasse ex his monumentum, quad relinqueret, curare confideaduru; huque ex illis spicudis abonnai hocconficiendum illum curasse, idque hibou Empæodedicasse. Hæc de Scytharum numere relata audivi: 82. Cætetum mirabilis! nulle habet hæc ragio, nisi quad Envies possidet longe maximas, et aimera plutimos. Unam tamen tem, præter Envies, et præter planitiei amplitudinem, miratu dignam cœnmemOtabo. Manstrmt Scythæ Herculis nestigium pettee ira-I pressum juxta Tyram fluviam, quad pedi quidem viti est simile, sed longitudiie bicubitali. Et haie quidem ita se habent: tedeo autem ad eau: narrationem, quam initia adgressus eram exponete. ’ 83.- Bellum quin Darius adversus Scythas pararet, nunciosque dimittetet, qui aliis compatsndsm pedesttem exercitum, aliis sap- paditaadas noves, aliis pante jaugendum Bosporum Thmcicum im- putent; Attabzmus interna, Hystaspis filius, frater Darii, omit cum. et expeditionem advenus Scythes nequaquam suscipetet; meam internerons inopiam Scytharum. Qui quidem, ubi nihil profecit utilia illi sandendo, ad extremum destitit: Darius veto,- postquam mais patata baisait, Susis exercitum eduxit. r 844. Ibi tune Persarum aliquis, Œobazus, quum treshaberet filins il bellum proficiscentes, petiit a sege, ut anus eorum apud se tea linquetatut. Cui ille, ut bomini amico, et medico petenti, respondit, ondes u si relâchant Quo responso vehementer gavions Œobazus, sparts: militiez missiouem habere filins: et tex imper» adstantibus, ut omnes inter-fioient Œobazi filias a atque ita illi interfecti, ibidem

A 85. Sain prisons Darius, postquam in Calcbedoniam ditionera adsalinqaebaatnt. Bosporum pervenit, ubi pans junctus ont, inde ’ canneuse navi ad Cyaneas quæ .vocantur inules navigant, quas olim errabundas fuisse Græci perhibent. Ibi ad templum residens spectavit Pan- tum, spectatu sane;dignum, et pelagorum omnium maxime mita- bile. Langituda ejus undecim millium et centum stadiotum est: latitude, ubi maxima, stadiorum .ter mille et trecentorum. Ostiam » 2 a

210 HERODOTI HISTOR. 1V. hujus pelagi quatuor stadia patet in latitudinem: longitude ostii, pollum, qued Bosperusvocatur, in que junctus-pons erat, centum. et viginti stadiomm est: pertinetque;BosporusiadsPropomidem.v Propontis vero, quindecim stadia patens in latitudinem, et mille quadringenta in longitudinem, in Hellespontum induit ; cujus latitude septem, stadianmetitur; longitude vero quadringenta stadia. Infini: r autem Hellespontus in mare apertius. hoc, qued Ægæumvocatur; . . 486. Dimensa autem ista Sunt hoc mode. Navis longiori die na- . yigans .conficit pierumque orgyas fert septuagies mille, noctu-vero sexages. Est autem a Penti orificio ueque ad Phasin (quæ maxima : longitudolhujus, maris) uovem dierum octeque necüum navigatio: s guide confluai: centum, et undecim myriades orgyarum: que ex numere orgyarum ,celliguntur stadiaundecies mille et centum 3 Ad » Themiscyram veto, quæ estadi Thermodontem fluvium, a Sindica regione (qua est maxima Ponti latitude) trium dierum et unius nectis - navigatio est: unde conficiuntur triginta tres myriades orgyarum, . stadia. vero ter mille et trecenta. q Pontus-igitur hic et Bosporus ita a me dimensi sunt; et ea, quam dixi, eorum ratio est. Offert veto . idem Pontus etiam lacumi qui in cum influit, baud multe-minor ipso. Mæetis palus vocatur is lacus, et flûter Pauli. i I ” a N87, Postquam Pontum contemplatus est Darius,,retro navigavit ad pontent ; cujus architectus fuit Mandrocles Samiusa Deinde-mest- quam Bosporum etiam spectavit, fluas. in ipsa oraejus columna: pe- sait candide ex lapide, quibus incisa erant, alteri Assyriis literie, alteri Græcis, populorum omnium nomina quos ducebat: ducebat autem emnes, qui imperio ipsius etant. subjecti. Numerus autem bominum, erat, exceptis classiariis,.septingenta milliauna cum equitibus suaves autem colleçtæ erant sementæ. .Columnasistas post idftempus Byzantii in urbem suamtransportarunt, eisque usi surit ad arum Dianæ Orthosiæ, ,uno lapide excepte, qui juxta Bacchi templum prope Byzantium relictus est, :Assyriis literis oppletus. . Lotus autem Bospori, quem pontejimxit Darius, ut mihi quidem conjectanti videtur, medius est inter Byzantium et templum qued ad,ostium; 88. Deinde gavisus ponte Darius, architectum illius Mandtoçiem Samium denavit denis rebus omnibus: quibus de muneribus Mans drecles, primitiai-um nomine, in Junonis templepicturam dedicavit, in qua tutus pans, et tex in solio præsidens, et’universusex- ercitus .pontem transiens, omnia hæc descripta etant, subjecta in- scifiptione hujusmodi: , . i .r , ’ i Pimosum Bonporum qui junxit Mandrocies l Junqni dedicavit pontis, monumentnm ; q Con-ennui sibi. Samiis gloriam comparus Open ex Regis mente perfecto. Hoc Ïuit monumentum hujus viri, qui pontem illumjunxerat.

. MELPOMENE. Î 211 89. .Donato Mandrocie,’Darius in Europam transiit, mandate date Ienibus ut in Pontum naviguent usque ad Istrum fluvium: vciassem enim ducebant Iones et Æoles et Hellespontii. Navalii igitur exercitus, Cyaneas insulas prætervectus, recta versus Istrum .navigavit: etadverso flamine bidui iter a mari eniensus, 1:01!qu fluvii, ubi in diverse. ostia scinditur Igter, ponte junxit. Darius Ivero, trajecto per pontem Bosporo, pet Thraciam iter fecit : quum- quead Teari fluvii fontespervenisset, triduo ibi stative habuit. i ’ 90; Team hicfiuvius ab adcoiis perhibetur fluviorum esse optià rmus, quum ad alios amandes morbos, tum ad scabiem curandam et bominum et equorum. Fontes ejus surit duodequadraëntà, ex eademrupe fluentes: quorum alii-frigidi sunt, alii calidi. Iter ad illos fontes æquale est ex Heræo oppido, quod ad Perinthum est, et ex Apellonia quæ est ad’Pontum Euxinum, utrimque bidui item Huit autem Tearus in Contadesdum fluvium; Contadesdus vero in Agrianen, Agrianes in Ebrum, Ebrus veto in mare se exonerat prope Ænum oppidum. I . I ’ ’ . 91. Ad hune igitur fluvium postquam pervenit Darius, delectatus -fluvio, cippum etiam ibi posuit, cum inscriptione in banc sententiam: Teurifluviifonles aquamfimdunt fluviorum omnium præsidium. tintant pulchcrrimam: et ad hosfontes venit, exercitum adversus Scy- thes ducem, m’r omnium bominum præstantiuimus et puklwrrimus, Da- rius Hyetaspùfilius, Persarum rez et universæ continentù. Hæc ibi

. 92. Inde profectua Darius, ad aiium fluvium pervenit, cui nomen , inscriptaArtisan, qui par Odrysas finit. erant. Ad hune fluvium i postquam v I pervenit, hocce instituit facere. Designans locum quemdam, jussit ut quilibet vir de exercitu, dum eum locum præteriret, .unum lapidem ibidem deponeret. Quod quum ab omnibus esset factum,-ingentibus lapidum tumulis-ibi relictis, exercitum ulterius promevit. - 93.. Priusquam veto ad Istrum pervenisset, primos Getas vi subegit, illos qui.se immortalea prædicant. Nam, qui Salmydefisuln incolunt Thraces, et qui super Apollonia et Mesei’nbria oppido sedes habent, qui Scyrmiadæ et Nipsæi neminantur, sine pugna se Darie tradiderant. Getæ vero, obstinate resistentes, mox in servitutem .sunt redacti, quum quidem essent Thracum et nebilissimi et ju.

z 94. Immortales autem hi sese prædicant hoc mode. Non mari stissimi.sese putant, sed hac a: vite dectdentes A ad Zalmoæin. i deum ire,- quem eumdem nonnulli Gebeleîzin invocant.’ Quintoa vero quoque aune immun: suonim numere, sontelectum, nuncium mittunt ad Zal- mexin, mandata ei dantes de his rebus quas tune maxime desidea gant. ,Mittunt autem hoc mode. ordine stant alii, tria jacula te- neutes: alii pedibus manibusque prehensum hune, qui ad Zalmoxin

2M HERODOTI HISTOR. 1V. amandatur; vibrantes sursum ’coajiciunt, ut in bastas incidat. Qui sirtransfixus moritur, tune illis propitius videtur esse Zahnoxis: sin non moritur, in culpa ponunt ipsum mmcium, dicentes pravum esse hominem; loco hujus vero quem caussantur, alium mittunt, cui etiam nunc vivo dam; mandata: Iidem Thrac, quum tous: fulguratque, sagittas sursum adversus oœlum contorquent, minitantes deo; nec enim alium deum consent nisi suum. 95. Ut veto a Græcis accepi ad Hellespontum et Pœtum habitantibus, homo fuit hic Zalmexîs, servitutem serviens Sami; «me autem fait Pythagoraé, Mnesarchi filii. Deinde vero manumissum, aiunt, magnas sibi comparasse pecuniam, bisque instructa), domum tediise. Quum vero et misere vivotent Thraees, et parumcultia essent ingeniis; Zalmexin hunc,rvitæ rationnai Icniam edechim, et moribus institutum cultioribus quam qui apud Thmcas obture rent, ut qui cum Græcis habuisset consuetudinem, 81701211 Pytha- gore, vire inter Græcos ingenii cultum eminente, outrecuidant sibi curasse exhedram, in qua primarios quosque pepniarium. excipera consuesset, et inter ’epuiandum illos ’docuisset, neque se, neque con- 73506881108, nec lorum posteras, moritures; sed mentiras 5731061"! «une pian, ubi papetuo vivantes omnibus bonis cintfruüuri. ln eadem veto exhedra, ubi hæc fiwiebat dicebatque, construendam sibi intezim parasse, aiunt, icameram - subterraue’am; quæ postquam perfecta èsset, evanuisse eum e Tilt-actam censpectu: scilicet in subtem- neam cameram descendisse, ibique per triennium esse maton; et Thràcas illum, utmortuum, desiderasse luctuque esse proscen- tos; quarto vero anno Thracibus cum rursus adpamisse: .atqae in persuasos bos fuisse,-vera esse quæ ille dixisset. a Hæc ab en fauta

. -esse 96. Ego vero,perhibent. qued de subterranea - icamera . . -aiunt, ’ naine negare velim, neque iidem adaiodum his adhibeo: pute veto. multis ante. Pythageram minis hune Zalmoxin vixisse. Sive autem homoquis- piam fuerit hic Zalmoxis, sive indigena Getarum deus, valeat ille. Getæ veto, qui ce que dixi instituto utuntur, postquam a Paris subaéti erant, reliquum exercitum sunt secuti. v 4 97. Ubi ad Istram Darius cum pedestvi exercitu panerait, ibi tune, postquam fluviaux omnes’ trajecissent, louas, rex splvere pontera jussit, seque et navales copias pedestri itinere sequi. Jamque in en Iones erant, ut exsequerentur mandatum, pontequ solveœnt; quum Coas,.Erxandri filins, dux Mitylenæorum, percunctatus prius a toge, au bcnigne accepturus’ esset consilium, si quis ei dure. venet, hæc ad cum verbe fecit. " In terrera, Rem, expeditionem mm, in Qua nec natum quidpiam, nec oppidum adparebit habituant. Tu igitur hmm pontem une loco stare, et custodes ejus relinque hos, qui eum junxerunt. Ita, sive nobis, Scythes mais, res ex soutenue

MELPOMENE. l 213 mais putains reditus erit a sive ,reperire ces non potuerimus, vel Bic tutus cette redites est. Nam illud quidem numquam veritus son), ne prælio a Scythis vincamur; sed hoc potins, ne oberrantes, nec usquam illos reperientes, incommodi quidpiam patiamnr. Ac fanasse dixerit aliquis, mei caussa me hæc dicere, quo hic.maneam. At equidemtibi, Beur, quæ optima mihi videtur sententia, eam in medium propane: cæterum. ipse te saquer, neque hic velim relinqui." Cujus viri consilio valde delectatus Darius, his verbis ai te. Upondit: t! Hospes Lesbie, postquam sel-vus domum meam en) te- Remus, fac omnium; mihi præste sis, ut te pro bono consilio bene mais

-. 98. His.dictis, maginta nodos in loro punit; coque facto, ad ,MWÏŒ."colloquium cenvecates Ionum tyrannos I in bancI modumi , est adieu;- tus : 9 Viri Iones, sententiam prias-dictam, qued ad pontem adtie net, missam facie. Ecce vobis hoc lorum ; que sumto, tacite quæ vobis edico. ,Ex-quo me vîderitis bine adversus Scythes pmfiectum, ab.ille. tempera incipientes, quotidie usum nodum hujus lori solvite. Sin intra hoc tempus non adfuero, sedelapsi orant toto dies que? sont nodi,vtnm quidem-vacuum in patriam navigate. Usque ad id tempus veto, quoniam in banc parœm mutavi sententiam, custodito pontem, omne studium in ille conservando custediendoque posen- tu. Hoc fadentes, gratissimum mihi feceritis." Hæc locutus Darius, mils interpesita mon. in ulteriora perrexit. 99. ANTE Scythicam terrain site Tlirucia est, ad mare pertinents, Inde, in sinum .ductaihac regione, incipit Scythis, per quam Ister in mare induit, orificio orientem versus tendente. Jam Scythiœ inde ah Istro eam partem, quæ secundum mare porrigitur, ad mensuram declarare adgredior. I’rotinas ab Istre hæc est Mus Scythia, . veneno meridiem site, ueque ad oppidum cui Carcinitis nomen. Tain contiguam hinc regionem, ad idem mare pertinentem, quæ montana est et in Pontum preminens, incolit Taurica gens, ad Chersonesnm asque Asperam quæ vocatur. Hæc vero ad illud mate pertinet qued est orientem versus. chythiæ enim fines duabus a. partibus ad mare pertinent, tain a meridie, quam ab oriente, quemadmodum Atticæ fines. Et similiter banc Scythiæ pute!!! Tauri incolunt, ac si Attîcœ angulum Suniacum, promontoriam illud magie in mare excurrens a Thorico ueque ad Anaphiystum pagum, alios incoleret populus, non Atheni’enses. Dico hoc, parva hæc cum conferens. Talis igitur Taurioa est. Quod si quis banc Atticæ partern non præter- navigavit,-huic ego alia ratione rem declarabo: perinde est ac si Iapygias promontorium non Apuli» babitarent, sed alios populus, a Brundusio porta incipiens, et usque ad Tarentum ab iHis præcisus. Aulne hæc due quum dico, malta alia similia dico, quibuscum con- x fesri Tension potest. .. i

I 2149 HERODOTI HISTOR. 1v. 100. Jamtinde a Taurica terra,- quæ saut supra Tauros, et que: ad mare qued ad o’rientem est pertinent,.ea rursus Scythes incolunt, quæ ab accidente Bospori Cimmerii et Paludis Mœotidis sunt usque adTanaim i fluvium, qui in intimum Mœotidis. hujus recessum se , exonerat. J am igitur inde ab Istro [usque ad Tanain] supeme mediterranea versus disterminatur Scythia primum abIAgathyrsis, deinde a Neuris, A post hos ab Androphagis, postreme a Melun- chlænis., 101. Scythiæ igitur, formam, .. .fore I quadratam « . i habentis, " . duæa saut partes ad mare pertinentes ; quarum utraque alteri quaquaversum .æqualis est,tum qua in mediterranea porrigitur, tum secundum mare. Etenim ab Istfo ad Borysthenem iter est decem dierum, rursusque a Borysthene ad Mæotin paludem decem dierum iter: a mari vero versus mediterranea ad Melanchlænos, qui supra Scythas incolunt, iter est viginti dierum, Iter, autem diumum mihi æquiparaturdu, cenis stadiis. Ita Scythica terra, in transvermm, patehit quater mille stadia; in iectnm veto, mediterranea versus, totidem stadia. iHæc igitur hujus terras amplitudo est. V . ’ . . . . 102. SCYTHE secum reputantes, solos se impares esse Darii copiis juste prælio repeilendis, nuncios miserunt ad finitimos: quorum rages etiam convenere deliberaturi, utpote ingenti invadente exercitu. Erant autem toges, qui convenere, Taurorum, et Agathyrso- rum, et Neurorum, et Andropbagorum, et Galonorum, et Badine- rum,103. Ex hiset Tauri Sauromatarum. institutis utuntur hujusmodi. . Naufrages, l . ; - et quoscumque ,ceperunt Græcos illuc delates, immolant Virgini hoc mode. Postquam sacra auspicati sunt, clava feriunt heminis caput: et corpus quidem, ut alii dicunt, de præcipitio dejiciunt, (in præ- rupta enim raps exstmctum templum est) caput,verov in cruce eri- l gant : , alii vero de capite quidem consentiunt, corpus autem non de ppræcipitio dejici aiunt, sed terracoudi. Deam autem, cui hasvicti- mas immolant, ipsi Tauri aiunt Iphigeniam esse, Agamemnonis filiam. Hostibus, quos belle ceperunt, hoc faciunt. Qui captivum fecit, is ei caput præcidit, domumque suam relatum, præalto in- fixumw pale, erîgit ita ut multo supra domum, certe supra fumarium, amineat; dicuntque, hos tamquam custodes ædium ita sublimg éminere. Vivant autem ex præda et belle. A ; . i 104. .Agaltlayrsi lautissimi homines sunt, maximamque partern .aurum gestaut. Cam mulieribus in commune consuetudinem bas bent, quosint inter se. fratries et .consanguinei, eeque nec invidiam nec inimicitias invicem exerceant. Quad ad alia adtinet instituta, ad105. NThraces suri Scythicis utuntur accedunt. institutis. Proxima ante Darii-. ex,. peditionem generatione accidit his, ut terrain suam desererent pro-v

MELPOMENE. 215 q pter serpentes. lugentem enim serpenturn .multitudinemzediderat hæc regio, quorum quidem major pars ex superioribus regionibusL quæ desertæ saut, invaserant. Ad extremum, malis pressi, relicta- sua terra, cum Budinis habitatnm concesserunt. Videntur autem - præstigiatores esse hi bemines’: narrant certe Scythæ et Græci Séy- A thiam incolentes, semel quotannis Neurorum quemque par aliquoti . dies in lupum mutari, deinde vero rursus formas suæ reddi. Mihi quidem hæc narrantes non persuadent; narrant veto nihilo minus, atque etiam interpesito jurejurando adfirmant. i - i - - :106. Andropkagi ferocissimos omnium bominum mares habent: neque jus calentes ullum, neque lege ulla mentes; Nomades sunt à l vestem gestant Scythicus similem; lingua veto utuntur propria. Sali autem ex illis pepulis humanaicarne vescuntur. ’ v 107. Mclancldæni vestimenta nigra gestant; a quibus etiam no-- men est eis impositum : institutis autem utuntur Scythicis. .108. Budini, magnus populus et-numerosus, glauci admodnm surit omnes, et rubicundiu Urbem hi insua ditiane conditarn habent ligneam: Gelanus oppido nomen est: cujus mari latuquuodque ’ triginta stadia in longitudinem palet; altus vero munis, totusquel ligneus: ædes item et templa lignes sunt. v Sunt enim ibi Græca- nicarum deorum templa, Græco moreïinstructa imaginibus et aria et delubris ligneis. Iidem Bacche triennalia festa agunt, et baccha- nalia-celebrant. Sunt enim Geloni origine Græci: qui ex empo-» riis pulsi, in Budiuasa habitatnm concesserunt: linguaque utuntur partim Scythica, partim vero-Græca. i 4 , 109. Budini vero non eadem lingua, atque Geloni, utuntur z nec eadem utrisque vitæ ratio est. Budini enim, indigena gens, ne"- mades (pastores) sunt; salique hi ex omnibus istarum regionnm in; colis pediculos - comedunt. Geloni veto terram calant, panam- comedunt, hottes habent ; nihil istis nec forma similes, nec’coloreu v Verumtamen a Græcis Budini etiam Geloni nominanturyparumr recta id quidem.: Est autem universa illorum terra sylvis frequensy omni genere arberum refertis. In densissima sylve lacus est ingens. et altus,.et circumcirca palus-arundine’frequens. In ce lacu-lutta: . sunt,.et casions, et aliæ quadrato fronte-feræ, quarum pelles penulis- prætexuntur, testiculi vero. ad utererum curationem sunt utiles. , 110. De Sauromatis hæc fama est. Pastquam Græci cum-Ama- zonibus pugnarunt, (Amazonas autem Scythes omnium nommant,» quad vocabulum Græco sermone oiricidassignificati: oior enim virum dicunt; pata .vero, ’occidere.) tune igitur Græcii perhibentur; victoria apud Thermodontem relata, tribus navibus domum repeti-; isse; tot. Amazonas, quot vivas Capere potueraut, secum vehentes.; At illas in media mari invasisse viras, cunctosque interfecisse. Easw A dem vero, quum navigandi essent imperitêæ, et nec gubernaculorum.- a

216 HERODOTI HISTUR. 1V. usum fiassent, nec solanum, nec remontra, oecisis’ viris, dem qua fluctue ventique pellerent, Cremnos ad Mæotidem .pnludemtperveü lisse : sunt autem Cremni locus, in liberorum Scytliamm regione. Ibi postquam e navibus exscendorunt Amazones, pedibus in habitats Inca profectœ. quod primum offenderunt equorum armentum, hoc direpto obequitantes, res Scytharum prædsbantur. 111. Scythes vero, quum nec linguam earum, nec vestimentnm, nec gentes: nouent, conjectare non potuerant quid hoc rei esset, demirabanturque unde adossent. Qoum vero viros esse ejusdem sutura: satatisque existimarent, prælium cum illis commiserunt: ex pogna autem potiti monuis, cognoverunt fœminas esse. Deliberan- tibus igitur visum est, neuüquam illas dehinc occidere, sed e suis qui maxime juvenes essent adversus eas mittere, numero (quantum conjicere palmant) pares iliarum numero. Has jusserunt in earumdem viciais habere castra, facereque eadem quæ illas videreat t’a-I dames: sin illæ ipsos persequerentur, non pugnam cum eis inire, 0811 ieserecipere; quando veto persequi desinerentillæ, tum rursus adpropinqnare eisdem, et castra profits ponere. Hoc consiliumï Scythæ ceperunt, cupientes ex. illis liberos sibi progigni. 112. Missi jnvenes mandata sunt exsecuti. Quos ubi .viderunt; Amazones non lœdendi consilio sdvenisse, valere sincbant: et quo-A tidie propius castra casais admoVébantur. Nihil autem aliud habeo- bant hi juvenes,quemadmodum etiam Amazones, nisi arma et equos: vitaux autem sustentabant perinde atque illæ, venando et pl’aedamw

113. Sub meridiem hoc sgere Amazones consueverant : sparsim singulæ au: binæ, sent-sim ab invicem, ievandi ventris omissa vaga- bantur.agenda. Qua ra animadversa, Scythæ perinde ’ feeerunt : et eorum nous ad cliquant ex illis, quæ longius a cæteris sols versabatur, pro- pins accessit : nec illa cum ropudisvit, sed sese frui passa est. Et colloquiquidem cum illa non panoit, nec enim sermonem suum invicem intelligebant: sed signe manu data invitnvit cum, ut posai.» die eumdem in locum adducw comite veniret; significans, dans adfuturss; se nempe adductaram aliam. Juvenis, ad suas revena- ses, sociis hæc nunciavit : et insequente die redût et ipse in constitutum locum, et 811mm secum adduxit; reperitque Amazonem, cum mais sese exspectantem. Id ubi compererunt reliqui juvenes, etiam ipsi reliquas Annuelles écureront. i 114. Posthæc jonctis castris uns habitatnm: et quisque cum ha- buît auroraux, cum qua primum consuetudinem hobuerat. Et lins» gnan: quidem malin-un addiscer-e viri non palmeront, sed vireront L sermonna didicerunt minores. Ubi se invicem intelligebant, Ami zonas his verbis compellarunt viri: 11 Sunt nabis parentes, sunti etiam possessions. Nunc igitur non amplius taieln vivamul’vitam;

MELPOMENE. 217 sed ad nostros redeamm, cum illisqne vitaux agamis. Etvos ha- bebimus uxores, nec allas alias." At illæ ad he’crespohdenmt: " Nos vero non poterimus cum vestris viverennulieribus: nec enim eadem nobis atque illis instituts sunt. Nos arcs utilnur, et et equis; maliebris vero non didicimus open. Vsstræ autem mm lieras nihil 110mm, quæ dixinws, agnat: open veto faciunt mufles bris. in plaisais Mantes, nec 16mm aleurites. aequo alia un quam. huque cum illis non [interimus cousue-cere. Sed si nos habere voltais aura, et videri vuitis æquissime agora; sbite si! pu- renœs vestes, et facultatum pattern ah eis sanci, ad nos redite 1 ne deinde seorsim ab illis habitatnm.” i 115. Paruenmt jaunes. et, qued illæ poulinerait; inerant. Postquam iero fœuhatu’ni talant partent acceparunt. et ad Ama- zone suint reversi, hæc eis dixere natures: tt Timbr nos Atque me. tus tout, quo pacto boe’ in loco habitats possimus; quin et pl- tribus vos privaverimus, et terrain vexnverimus venram. Sed, si eupitis porto nos habere flores, hccce facite nobiscum. Agite, hac et terra enflamma; et trajecto Tanai fluvio, ibi habitemus.” 116. In banc quoque conditionem consensere jaunes. Trajecto Tanai, tridni viam a Tanai versus orientern proposai simt, et tridi item viam’s Mæotide palude versus, staptemtrionem; et postquam in eum locum venerunt, ubi etiam nunc habitant, ibi sodas cèperunt. Atque ab i110 tempore vetustam vitæ rationemmillierès Summum- nm conservarunt’; simul cum multis "natum neumes, et inhuma proficiscentes, eamdemque cum viris vestem gestantes. "117. Sermons Sauromatæ utuntur Scythioo, solœce quidem illo intentes inde ab antiquis temporibns, quoniam eum non recto didi- cerant Amazones. Quoi ad nuptias spectat, hoc apud illos institu- tsmobtinet. Nana virgo vira nubit, quin prius ex instituas virum quempim’n occiderit: eamque apud eos quæ soues morinntur prias quamnupserint. quoniam satisfacere legi non panicum. 118. Ad horum igitur, quos commenterai, populomm congre- gatos regcs ubi venets Scytharum legàti, edocuerunt eos, Persarum regem, postquam in altora continente omnia armis suis subjecisset, ponte in colin Bospori posito in banc trajecissè continental: et, sub- a’ctis Thrscibus, Imam fluvium ponte jungere, hoc consilio ut et bien omnia suam sub potestste’m redigat. tt Vos igitur maqua» quam, res œstrus a makis rebus separantes, d’uperdi nos sinue ; sed communi consilio obviam calaos invadenü! Id nisi feoeritis; nos, ab illis pressi, un ragions excedemos’; sut, mucines, dedîtionem biens.- Quiet enim aliud facere possimus, si vos apem nabis flanc noiuesitis? Avt non idcirco malins vobiscum ayant: rouit enim Petsa non mugis contra nos, quam contra vos ; nec nobis subactis confentus, a vobis abstinebit. Magnum ’vero hujuskroi testi- 2 r

218 HERODOTI HISTOR. 1V. monium proferimus: nain, si adversus nos solos arma movisset Perse, ulciscendæ superioris servitutis causse, opartebat illum ita nostram invadere tan-am, ut ab aliis populis abstineret ; cunctisque declaraturus erat, adversus Scythes se ducere exercitum, non adversus alios. Nunc veto, ex quo in banc continentem trajecit, continuo, quoscumque obviam habet, perdornat omnes. Sane quidem et reliques suæ patestati subjecit Thracas, et nom-os finitimas Getas.” 119. Hæc quum Scythes expasnissent, deliberarunt rages qui ex prædictis papulis convenerant. Divine autem fuerunt eorum sen- tentiœ: nam Gelonus quidem, et Budinus, et Sauromata, idem sentientes, apem ferendam Scythis receperunt; Agathyrsus un, et Neurus, et Androphagus, et Melanchlænarum Taurorumque reges, hæcce Scythis responderunt. tt Nisi vos priores injuria adfé- cissetis Persas, bellique fecissetis initium, recta utique videremini precari quæ precamini, dicereque quæ dixistis; et nos precibus vestris morem gerentes, eadem (quæ hi vobis recipiunt) præstituri vobis eramus. Nunc vero vos, absque nabis, illorum terram invasistis, et imperium in Persas, quamdiu Deus vobis permisit, obtinuistis: et illisnunc, ab eadem Deo excitati, paria vobis reddunt. At nos neque tune injuria ulla adfecimus hos viras, neque nunc primes injuria illos lacessere conabimur. Quad si tamen nostram etiam terrain invadere hostis voluerit, et injuriarum feceritinitium, ne nos quidem otiosi sedebimus : donec autem hoc viderimus, dama mane- bimns: nec enim contra nos venisse Persas existimamus, sed contra eos qui injuriarum fuere anctares." I 120. Hæc ubi ad se relata Scythæ audiere, decreverunt justam quidem ex aperto pugnam nullam causerai-e, quoniam hi sibi armorum sacii non accederent ; sed, recedentes et ameuta retro agentes, puteos qua præterirent et fontes obstruere herbarnqne e terra natamiadterete, bifariam sese partientes. Et alteram quidem partem, quam duceret tex Scopasis, junctis Sauromatis, recta versus Tanain fluvium ad Mæotin paludem, si hue se converteret Persa, debere retragredi; et, quando retro duceret rex, illum persequi atque invadere. Hæc igitur une pars regni [id est, regiorum Scy- tharum] hac via, qua dixi, collocataerat. Dune autem reliquas Scyâ abat-nm regiormn partes, majorem, cui Idanthyrsus imperahat, terti- amqne cui præerat rez Tax’acîs, jnnctas inter se et cum Gelonisat- que Budinis, similiter, unius dieieitinere inter se et Persis interjecto, debere retrogredi, et en facere quæ decreta essent. Has igitur primum recta versus eorum ditionem recipere’sese debere, qui socié- taœm ipsis negassent, qua hos etiam hello implicarent ; (ut, qui noluissent sponte fortunam belli subite, inviti’bellare cogerentur à) deinde veto in suam ditionem sese convenere, et adgredi hastem, si deliberantibus ita videretur. i i

MELPOMENE. 219 121. His ita deliberatis, Scythæ exercitui Darii obviam sunt pra- gressi, præcursoribuspræmissis equitibus præstantissimis. Plaustra veto, in quibus vitaln agebant liberi eorum uxoresque, et pecora omnia, præterquam quot ad victum sufliciebaut, tot relictis, cætera simul cum plaustris dimiserunt, data mandata, ut versus septemtriœ nem continuo agerent. Hæc igitur ita in tuto collacabant. 122. Antecursares Scytharum postquam Persas repererunt tridui itinere ab Istro progressas. unius diei itinere ab illis distantes castra posuerunt; et, quidquid progignit terra, id omne comminuerunt. Persœ veto, ut Scytharum equitatum viderunt sibi comparentem, vestigia eorum legentes progressi sunt, quum quidem illi continua retro cederent. Erant autem hi, contra quos iter suum Persæ di- rigebant, una illa Scytharum pars, quam supra commemoravi; itaque eosdem deinde orientera versus, et versus Tanain, sunt persecuti. Et postquam Tanain fluvium hi trajecerunt, Persæ item traiecto fluvio cos sunt persecuti ; donec, peragrata Sauromatarum ditiane, in Budinorum regionem. pervenerunt. A 123. Quamdiu igitur par Scythicam et ’Sauromatidem terram iter Persæ faciebant; nihil quad vastare passent repererunt, quippe in arida et inculta terra. Postquam vera Budinorum ingressi surit regianem, ligneam ibi urbem alfendentes, a Budinis desertam, et omnibus rebus vacuam incenderunt. Dura vera hoc agebant, can- tinuo pet tritam viam ulterius progrediebantur, donec in terrain promus desertam pervenerunt. Situm est autem hoc desertum, a nullis promus hominibus habitatnm, supra Budinorum regionem patetque in septem dierum iter. Super eo deserto habitant Thyssa- getæ : quorum ex terra quatuorexeunt magna flumina, quæ pastquam per Mæotas fluxere, in Mæotin paludem, quæ vocatur, sese emmenant: nomina horum fluminum sunt Lycus, Oarus, Tennis, Syrgis, [ring Hyrgis.] l 124. Darius, postquam in desertum pervenit, omissa cursu, ad fluaien Oarum stativa habuit: ac per id tempus acta magna castella munivit, paribus intervallis a se invicem distantia, sexaginta circiter stadia: quorum men etiam nunc ætate superfuerunt ruinæ. Dam ille in his erat accupatus, interim Scythæ, quos erat persecw tus, circumitis lacis superioribus, in Scythiam sunt reversi. . Qui quum prarsus ex censpectu essent remoti, nec usquam amplius comparerait, ita Darius, castellis illis imperfectis relictis, retra- gressus est, itinere occidentem conversa. Putahat enim, hos esse universos Scythes, et occidentem versus profugere. 125. Magnis itineribus cum exercitu profectus Darius, ut in Scythicam terram pervenit, incidit in junctas dues alterna Scytha- rum partes: quas ibi nactus, persecutus est ita, ut illi, sese reci- pieutes, semper unius diei itinere ipsum aptecederent. Quumque

220 HERODOTI HISTOR. 1V. instaure eis Darius non intermitteret, Scythes, ut initia decreverant, in illorum regum ditionem se receperunt, qui armorum societatem illis negaverant; et primum quidem in Melanchlœnorum terrain. Quos quum tumultu replessent et Scythæ et Persæ, terrain illorum ingressi; max in Andropbsgarum regionem Scythes illis præive- runt: et harum quoque rabus perturbatls, in Neuridem terram se receperunt: denique, his canonnais, Agathyrsos Scythes subterfu- gientes petivere.’ Agathyrsl, finitimos fugere vidames et exagita- tas a Scythis, præcone misso, priusquam suam ditlonem Scythæ invaderent, edixerunt illis. intra fines suas ne pedeln panerent: prœdixeruntque, si invadere conarentur, secum prias fare armis de- certandum. His per præconem prædictis, ad fines sans ditlonis presto fuerunt, constitutum habentes prohibere invadentes. Me- lanehlæni vero et Andraphagi et Neuri, Persis simul cum Scythis irrumpentibus, ne fortune. quidem armorum tentata, obliti mina- rum, continuo ulterius in desertum territi turbatique profugerant. Scythes veto, ab Agathyrsis prohibiti, horum ditionem jam non sunt ingressi, sed ex Neuride terra in suam Persis prœiverunt. 126. Ita quum tempus extraheretnr, neque finis ullus adpareret, Darius, misso ad, Idanthyrsum Scytharum regem equite, hæc ei dixit: 2 Mule feriate homo, cur fugis scraper, cum tibi llceat duorum utrum libuerit fhcere P Quad si enim satis virium tibi videris habere ad resistendum mais rebus, siste gradum, et desinens vagari pugnam eommitte. Sin tibi conscins es esse inibrior, etiam sic vagari desine; et domino tua dona ferens terrain et aquam, in colloquium veni." 127. Ad hæc Scytharum-res Idanthyrsns hæc respandit: " Ita mihi res habet, Perse: equidem nullum umquam hominem metuens fugi, nec ante hoc tempus, nec nunc te fagio. Neque nunc novum quidpiam facio, sut aliud, quam quad in pace facere adsuevi. Quid sit vero quad non continuo pugnam tecum committam, id quoque. tibi declarabo. Neo oppida sunt nobis, nec culte ana, quibus metuentes ne capisntur sut vastentur, properèmus pugnam vobiscum conserere. Sin cnpis quamprimum eo venire; sunt nabis patria sepulcra: agite, hæc indagate, et repens disturbare tentate; tune cognascetis, utrum pro sepulcris pugnaturi simus vobiscum, au non pugnaturi. Prius vero, quam nabis ratio .suaserit, pugnam tecum non conseremus. Et hæc quidem de pagne dicta sunto. Dominos autem meos solos duce esse Jovem, meum pragenitorem, et Vestam, Scytharum reginam. Tibi autem, loco terræ et aquæ quæ tu dona postulas, en dona mittam quæ ad te mitti decet. Pro au vera, quad dominum te meum esse dixisti, in malam rem ta j ubeo abire." (Hoc est, quad vulgo dicunt, Scythiéumr dictant.) istud igitur responsum prusco ad Darinm retulit. A

MELPOMENE. 221 128. Reges vero Scytharum, audita servitutis nomine. iram non .tenuere. Igitur illud sacrum agmen, cui jnncti Sanromatœ erant, quad sub Scopasis crut imperio, ad Istrum mittunt, data mandata ut Ianibus in colloquium veniant his, qui pantem in Istro positum custodiebant. Eis vero qui relinquebantur placuit, non amplius cir- cumdncere Perses : sed quoties cibum caperent, de improvisa in eos impetum facere. Observantes igitur illos cibum capientes, quæ decreverant, exsequebantur. Et equitatum quidem constanter in fugam vertebat Scytharum equitatus : etPersarum equites fuga in pedites incidebant. Tum veto suppetlas veniebat peditatus: et Scythæ, past-’ quam equites hostium in pedites rejecerant, recedebant, peditatum metuentes. Similes veto impressianes noctu etiam Scythes faciebant. 129. Erat tune Persis utilis, Scythis veto inimica, Darii castra adgredientibus, res dicta mira admodum; nempe vos an’norum, et mularum species. Etenim nec asinum nec mulum fart Scythica terra, quemadmodum supra etiam demanstratum est: nec est omnino in universa Scythica regione sut asinus aut mulus, propter frigora. Igitur lascivientes asini territabant equitatum Scytharum : sæpeque, dum in Persas impetum faciebant Scythæ, equi audientes interim vocem asinorum, consternati avertebantur, et mirabundi etigebant aures, ut qui numquam antan vel vocem talera audivissent, vel speciem vidiment. Et hæc quidem res pauxillum quidpiam ad belli fortunam conferébat. 130. Scythæ quum subinde magnas motus fieri in castris Persa- rum [veluti reditum parantium] observarent; quo illi diutius in Scythis manerent, ibique manentes penurîa rerum omnium premerentur, hocce fecerunt. De pecaribus suis idemtidem nonnulla cum pastoribus relinquebant, et ipsi se retro in alium locum paulisper recipiebant. Tum Perses, impetu facto, capiebant pecora, et præda facto. exsultabant. 131. Id quum sæpius fieret, ad extremum Darius, quid consilii caperet, incertus hœrebat. Quad ubi animadvertemnt Scytharum reges, præconem ad cum miserunt dans ferentem, avem et morem i et tannin et quinque sagittas. Hæc adferentem dona interrogarunt Persas," quænam esset mens mittentium; et ille respondit, nihil aliud sibi mandatumfuiue, nisi ut his dahir quamprinmm abirct : ipsos autem Persas, si sapientcs essent, cognoscere jussit, quidnam ista dona sigmficarent. Quo audita responso, consultabant inter se Persœ. 182. Et Darii quidem sententia erat, Scythes sese et terram et aquam ipsi tradere: id. quad inde calligebat, quad mus in terra vivent, eadem fructu atque homo vescens, rana veto in aqua vive- ret, avis autem similis admodum esset equo; denique tela illos tradere, tamquam suam fortitudinem. Hunc Darius sententiam «fixent. Cui opposita erat Gobryæ sententia, unius e septem viris

222 . HERODOTI HISTOR. IV. qui Magos oppresserant. Is conjectabat, dona illa hæc significare: tt Nisi aves facti, o Persæ, in cœlum evolaveritis, aut in mures conversi subeatis tem-am, eut ut rame in paludes insilieritis, salvi hinc non revertemini, hisce sagittîs confixi." In hune igitur modum dona illa Persœ interpretabantur. 188. Interim una illa Scytharum pars, cui antes mandatum fuerat, ut ad Mæotidem paludem custodîam agerent, nunc veto, ut Ionibus ad Istrum in colloquium vernirent, ubi ad pontem pervenere, hæc ad eos verba fecerunt :i tt Viri Iones, venimus libertatem vobis adferentes, si quidem audire nos volueritis. Cognovimus enim, mandasse vobis Darium, nonnisi sexaginta dies custodire pontem, bisque elapsis, si intra id tempus ille non adfue’rit, in patriam vestram abire. Nunc igitur, si hoc qued vobis edicîmus feceritis, extra culpam et apud illum eritis, et apud nos : ad constitutum diem manete, coque elapso discedite." Hæc quum se factures Iones essent polliciti, ocyus illi retro se proripuerunt. l 134. Reliqui Scythæ, postquam dona, quæ diximus, ad Darium miserant, instructis peditibus equitibusque in aciemsunt progressi, tamquam prælium commissuri. Qujbus jam in acie stantibus, quum forte lepus in medium prosiluisset, ut quisque leporem conspexit, ita cum persequi cœpit; -Turbatis itaque illorum ordinibus, et orto clamore, caussam Darius quœsivit hujus tumultus, qui apud hostes ortus esset. Quos ubi comperit leporem persequi, dixit ad hos cum quibus et alias communicare sermones consueverat: tt Nimium nos hi viri contemnunt : ac mihi nunc plane videtur, de Scythicis (louis recte Gobryam judicasse. Quoniam igitur me quoque judice hæc îta se habent, bono consilio opus est, quo tutus nobis hinc sit rece- ptus.” Ad hæc Gobryas: tt Rex,” inquit, flmihi quidem satis etiam audita cognita erat horum bominum paupertas: nunc veto, postquam in eorum terrant adveni, magis etiam cognovi, vidensjquo pacto nos ludibrio habeant. - Itaque mihi sic faciendum videtur: quamprimum nox aderit, incensis ignibus sicut alias facere consuevimus, deceptis eis ex militibus qui ad toletandos labores nimis infirmi sunt, et adligatis asinis omnibus, hinc abeundum, prinsquam aut Scythæ ad Istrum pergant pontem rescissuri, aut Iones etiam consilium aliquod, qued nos perdat, capiant.” Hæc Gobryas suasit, 135.’ Deinde, ut nox adfuit, eodem consilio Darius usus est. Mor- bosos ex militibus, et equorum jacturam mînimi faciebat, asinos item omnes religatos, in castris quo loco etant reliquit. Reliquit autem et asinos et infirmos milites hac caussa, ut asini clamprem tollerent: homines autem, infirmitatis quidem caussa relinquebantur; sed species nempe prætendebatur, regem cum flore exercitus de improvisa adgœssurum esse eScythas, et hos-interim debere castra tueri. H06 postquam cos qui relinquebantur monuit Darius, incensil ignîbus,

quamprimum ad Istrum MELPOMENE.redire properavit. Tum veto asini, 223 procul a cœtu cui adsueverant relicti, multo tumultuosiorem mditum edebant; quo audito Scythes prorsus existimarunt, suo loco mansisse-

. 186. Orta luce, qui relicti eraht, proditos se esse intelligentes a IDario, Perses. menus ad Scythes tendebant, ea quæ. par» erat dicentes. . ,Qui- bus illi auditis, propere collectis copiis omnibus, et duo illa quæ diximus juncta Scytharum agmina, et unum tertium, et Sauromatæ et Budini et ’Geloni, simul omnes persecuti surit. Persas, recta versus Istrum directe itinere. At, quum’major pars Persici exercitus pedestris esset, nec itinerum esset peritus, utpote vils non nids, Scythicus autem exercitus esset equestris, et compendiorum itine- rîs gnarus; accidit, ut a se invicem aberrarent, et multo prius Scy- tbæ, quam Persæ, ad pontem pervenirent. Qui ubi cognoverunt, nondum advenisse Persas, Ionibus, qui in navibus erant, hæcce dixere : " Viri Iones, dierum numerus vobis præteriit : itague male facitîs, quod adhuc manetis. At, quoniam. huc usque metu mansistis, nunc quidem solvite pontem, et ocyus abite,recuperata libertate gaudentes, et diis atque Scythis habentes gratiam. Cum illo autem, qui adhuc vester fuit dominus, ita nos agemus, ut adversus nullum populum posthac arma sit moturus.” 137. Super his itaque- deliberarunt Iones. Et Miltiadis quidem Atheniensis, qui dux et tyrannus erat Chersonitaruxn ad Hellespon- tum, hæc erat sententia, parerent Scythis, et Icniam liberarent. Cui opposita erat Histieei sententia Milesii, dicentis, tt nunc quidem unumquemque ipsorum in sua civitate regnare; Darii veto eversa potentia, nec se Mileti, neque aliam ,quemquam ullius civitatis imperium porro pesse obtinere: fore enim ut quæque civitas popularî uti imperio malit,quam uni parere.” Hanc sententiam postquam: Histiæus dixit protinus omnes huic sunt adsensi,.quum prias Mihi:

adis. 188. Fuereprobassent autem hi, qui inconsilium. illa deliberatione -- suffragia » . a ferebant, - et gratia yalebant apud Regem : v Hellespontiorum quidem tyranni: Daphnis, Abydenus; Hippoclus, Lampsacenus; Herophantus, Pa- rienus ; Metrodorus, Proconnesius; Aristagoras, Cyzicenus; et Ariston, Byzantius: hi ex Hellesponto adfuere. Exlonia veroz, Strattis, Chius; Æaces, Samius; Laodamas, Phocæensis; etHi- stiæus, Milesius; cujus crut in medium pmposita sententia, Mil- tiadi contraria. Ex Æolensibus unus aderat vir, Afistagoras Cu-

139. Hi igitur postquam Histiœi probaverant sententiam, hæc præterea et facienda et .dicenda decreverunt: pontis quidem pattern solvendaln, quæ Scytharum ripam spectaret, solvendam autem ad. mæus.teli jactuln; quo et facere aliquis! viderentur, I nihil licet- facientes,-

224 HERODOTI HISTOR. N. et ne Scythæ œntarent vim adferre et Istrum ponte transire: dia cendumque, dum pontis partem ad’Scythas spectantem solverent, se omnia facturas quæ Scythis grata essent factura. Has conditiones Histiæi sententiæ adjecerunt. Deinde nomine omnium Histiœus ’ Scythis hæc respondit : if Viri Scythes, utilia et benigna sdtulistis, et opportune properastîs. Ut autem, quæ a vobis proficiscuntur, benigna saut ; sic et nos vobis studiose morem gerimus. Ut enim videtis, solvimus pantem ; et omne studium adhibebimus, quo libertatem recuperemus. Dom vero nos in hoc solvendo occupamur, interim commodats fuerit, ut vos isto: quæratis; et, postquam repe- reritis, eam ab illis, quam par est, pœnarn et vestro et nostro numine sumatis.” 140. Tum Scythse, iidem iterum adhibentes Ionibus, vers cos dicere persuasi, reversi sunt, Perses inquisituri ; sed iterum tata via, qua illi transiere, aberrarunt. Cujus erroris ipsi Scythæ causse fuere, ’eo quad pascna omnia in illa ragions compèrant, aquœque obstruxersnt. Id ouin ni facissent; facile, si vomissent, Persan inventuri crant: nunc per id ipsum consilium, quod optime’a se initum putabast, deœpti sunt. Scythss igitur per sa terræ suæ loca proficiscentes quærebant Persas, ubi et pabulum erat equis et aqua, rati per eadem loca Persas se recipere z at illi eamdem viam tenantes retrogressi surit, qua prias orant profecti ; atque ita œgre tandem. locum trajectus repuerunt. Quum veto noctu advenirént, so’lutum- que offenderent pantem; gravis cos metus incessit, ne Iones sese

14.1. Erat tune apud Darium vis Ægyptius, omnium bominum, vocalisümus.assurassent. Hunc Darius jussit, in ripa Istti stantem,- » moue Histiæum Milesium. Qnod ubi me fecit, exaudita prima compel- latine Histissls nases- omdes ad trajicîendum exercitum expedivit,

pontemquejunxis.142. Atque ita Persæ efi’ugerunt: Scythœ Vera, illos ’ inquirentes, iterum ab eis aberraruni. Et exinde Scythes Iones, quatenus liberi surit, mollissimos et faussatiœimos omnium bominum «se judicant; quatenus vero- de eisdem ut servis verba fadant, massifia aiunt esse damim’c W maxime dedüa et fideliuima. Hæc dictais in Ionas jactant.1448. Darius, per Scythæ. Thraciam profectus, Sestum. in Chersonese panerait : mais ipse quidem navibiu in Asiam trajecit, ducem vero exercitu: in Europa reliqiiit Megabazam, virum Persan: cui rei: olim singularem habuerat honorem, hoc in cum verbo coram Per- sis dicto. Mala Punioa comedere eupiverat Darius: qui postquam prima apex-nisi m, Quasivis ex sa frater Artsbsals, Mm and, cajun une». sibi m son saperas, Mm numerus gram. nm in Punks male? Cui Darius reipondit: Mlle se to! nm

MELPOMENE. 4 i 225 Msgabazos habere, quam Græciam sua: potestati suly’ectam. Hæc in Persis dicens,îjllum honoraverat: tunc vero eumdem imperatorem reliquit cum octo myriadibus de suo exercitu. ’ 144. Idem Megabazus, quum Byzantii agens audiret, Calchedo- nios septemdecim annis ante Byzantios urbem suam in sa regione, ubi sita est, condidisse, verbum dixit, quo dicta immortalem apud Hellespontios memoriam sui reliquit: istud enim de Calchedoniis ubi audivit, œcos’eo tempore fuisse, ait, Calchcdonios: denim, quum paleriorfuisset locus condendæ urbi, turpiorem non elegissent, ni cæci fuissent. Idem igitur Megabazus, imperator tune relictus in Hel-l lespolntiorumiregione, armis- subegit civitates, quæ cum Medîsinon.

145. Don hæc ille agebat, per idem tempus alia.ingens expeditio in"sentiebant. Libyam suscepta est; cujus caussam exponam, * postquam t i hæcce prias commemoravero. i Argonautarum nepotes, a Pelasgis - eis, qui Atheniensium mulieres Braurone rapuerant, Lemno ejecti, naviga- rant Lacedæmonem; et sedibus in Taygeto captis, ignem incen-i derant. Id conspicati Lacedæmonii, misso nuncio sciscitabantur, quinam essent, et made? Nuncio hi respondènt, WMinyas se iesse, heroum illorum filios, qui in Argo navi navigassent: ab illis, postquam Lemnum adpulissent, esse se Iprocreatos.” Lacedæmonii, accepte hoc nunciode genere Minyarum, iterum miserunt qui ex illis quærerent, quo consilio in ipsorum unissent terram,’et igue"; acctnderent? Dixerunt, a Pelasgis ejectos, ad parentes venin : equis- simum enim esse itafieri ; cupereque cum illis habitare, honorum participes, et terrœ portionem sortitos. Placuit tune Lacedæmoniis, Mi- nyas recipere eis conditionibus, quas ipsi proposuerant : maxime veto, ut hoc facerent, movit ces hoc, qued Tyndaridæ participes fuerarit expeditionis Argonautarum. Itaque’receptistMinyis et terme por- tionern adsignarunt, etlper tribus eosdem distribuerunt. Et illi statim matrimonia contraxerunt; uxoresque, quas Lemni duxerant,

aliis146. Haudelocarunt. multo vero interjecto , . ’ -tempore, n I insolescere Minyæ cœperunt, regni participes fieri postulantes, et alia. patrantes ne- au... Itaque interimere sosidecrevere Lacedæmonii; et prehensos in custodiam misere. Supplicio autem adficiunt Lacedæmonii. si quos morte plectunt, nocturne tempère, interdiu vero neminem. Qoum igituriin eo’ essent ut supplicia eos adficerènt, uxores Minya- ’ mm, quæ cives erant, et primariorum Spattanorum filiœ, pirecatæ sunt ut ipsis fiéeret in carcerem intrare, et cum suc. cujusque marito. colloqua Et hi illishanc veniam dederunt, nullum dolum suspicati. At illæ, carcerem ingressæ, hoc instituant facere à quidquid habebant vestium, id maritis dabant: ipsæ maritorum vestes h induebant. Ita Minyæ, muliebri vestitu induti, quasi mulieres, 2 a

226 HERODOTI HISTOR. 1V. egredlebaatur: coque modo postquam evasere, iterum in Taygeto

sedes147. Pet ceperunt.idem vero tempus . Theras, filins Autesiom’s, Tisameri, - Thersandri, Polynicis. colonos duxit Lacedæmone. Erat hic The- ras, gausse Cadmeus, avunculus filiorum Aristodemi, Eurysthenia et Proclis: qui quaad minores fuerant ætste, Theras illorum na- mine regratta Sparte administraverat. Postquam autem adoleve- tu: sororis tibi, regnumque capessiverunt, graviter ferens Theras du aliis regi, qui regnum ipse gustasset; negavit Lacedæmoue se mans-1m, sed and cogneurs suas ait navigaturum. Erant autem intitula, quæ [Thus nunc vocatur, cui olim Callisto nomen tuent, Membliari posteri, Pœcilis filii, natione Phœnicis. Cadrans enim, Agenorisflins", Enropam quœrens, ad Tberan quæ nunc vocatur adpnlerat; ibique, sive quad si placers! illa regio, sive alia quapiain causse pemtm, reliquit quum alios Phœnices, tum cognatam suum Memblisram: atqui hi Callistsm, quæ une vocabatur, habitabant par acta hominem gemmâmes. primum Thanis Lacedæmone en .adven’sset. 14-8. Ad Les igitur Theras cum multitudine quadam e Spartanc- -rlm tribubus profanais est, une cum illis habitueras, et neutiqnam inuit en: (peau-us, sed admodum sibi eorum animas concilians. Jam, quum Minyæ ,ex camera profugi in Taygeto maudissent, et de. eis interficiendis deliberarent Inondæmonii, dsprecatus est. The- rss neièret cædes. pollicitus se illos ex ipsorum finibus eductn- mm. Cuisententiæ quum omissent Lacedæmonii, tribus navihus remonun Tintin ad Membliari posteras navigant; non atique mes secum Minyu timens,.sed exiguum eorum numerum. Nain major pars in Paroreatarum et Caucanum fines se contant: hisqueterra me ejectis in sex partes sese partiti sont, et deinde in eadem regione sex hæc appâta condiderunt, chreum, Macisturn, Phrixas, Pyrgum, Epium, Nudilms quorum quidem planque- ab Eleis mes ætate averse surit. Insula autem, quam dixi, a conditoris moraine Thera est iadpellata. ’ 14:9. Filius Theræ enavigare cum patre noluerat: itague dixerat pater, ce un relinquere tamquam onem inter lapas : (5’61; êv Miroir.) a [que dicta nomen haie adolescenti Oiolycus (Ovilupiw),-inditum est, idque nomen dein invaluit. Hujus Oiolyci filins fuit Ægeus; a quo Ægidæ une: habent, magna tribus Spartæ. au et tribu viris quum in vite non manerent liberi, ex oracsli edieto statuerunt tem. plan Furiis r Laii et Œdipodis dedieatum: et ex sa tempore mansere illis. Idemque etiamin Thera: inule amuït eis qui ex his150. Hectaresviris Lacedæmoniorurn prageniti narratio mat. et Thermmosnsea- - . fit: quæ his subjugua, sa soli Theræi mainates: itaaocidiæe.

MELPOMENE. . 227 Grinus, Æsanii filins, unus ex panaris hujus Titans, quum tex. The- ræorum esset, Delphos venit, hecatomben olferens numine civitatis z. sequebanturque cum et alii ex civibus, atque etiam Battus, Poly- mnesti filins, de Euphemi genere, unius ex Minyis. Grino veto, rosi. TheræOrum, quum de aliis rebus consuleret oraculum, edistit Pythiq. tt civitatem debere cum in Libya condere." Tain ille reqondit : " At equidem, o Rex, astate jam sum provectior, et gravis ad mains. quidpiam maliendum. Quin tu aliquem ex juniotibus hisce .id facere jube.” lsta dicens, Battant digito monst’ravit. Et hæc quidem- tunc. Deinde veto, postquam abian neglexernnt oraculi efitum; quum nec Libya ubi esset nouent, nec cadotent coloniam mittere

151. Post hæc veto pet septem aunas non plait Theræ g arbores- queobscuram in insula omnes, nua excepta, exaruerant.in tem. Consulentibus .igitur . oraculum Thetæis, objecit Pythia coloniam in Libyam deducendam. laque, quum nullum aliud esset mali remedium, in Cretam nuncios: mittunt, qui quæterent, un (Intention: aliquis, ont in. Libyen: maqua» rencaissai. Nnncii pet Cretarn aberrantes, quum! in alia appida, tutu ltanum venerunt; ubi cum purpuraria quodlm, cui nomen crut Corobius, sermones miseent, qui eis ait, ventis se in Libyens fuisse deIatanv, et quidam in Plateam insulam Libye «dans; Hunc igitur hominem, proposita mercede, Thetam chuinta Et en Thora nittuntur primum exploratores, baud multi numere: quibus quum visu: in Plateau: banc insulam Carabins MM relin- qunnt ibi Combien: cum nescic quot mensium cibatiis, et ipsi ocyus. domum navigarunt, nuncium Theræis de illa insula relatari. 152. Quitus ultra constitutnm tempus redire diferentibns, Cato- bium omnia defecenmt. Deinde veto Semis devis, Ægyptnmpe- teins, cujus nauclerus Colæus crut, ad Plateani liane delata est: en Samii, pastquam a Gambie rem omnem cognoverunt, uniirs armi ci: burin ei reliquetunt, Tun bi, ex insola profecti, quum patentes navigarent, subsolano venta surit sbrepti, et, non intermit-n tente vi venti, par Herculis columnas transnati, Tartessnm perm. nm, divine quodsm numine ees deducente.’ Brut en tempebtateç incantant hoc emporium: itaque iidem indersdeuntes, Gmcatum omnium, quorum certior quædam ad nus. notifia pensa. ait, ex mercibus lucrunv facetunt; post Sostrstum’utine,-Laoda- nantis miam, Æginetam: cum hoc enim asine alias couturière potest. Samii veto decimam lucri pattern eximentes, sex talents, ahenum faciendum curarunt, ad ctateris Atgolici modum, circa. quod.sunt gtypum capita in quincuncem disposita: hoc ahenum in J unanis templo dedicarunt, impositum tribus æneis’colossis septeno- tu!!! cubitorum, qui genubus innituntur. Ait illa tempare primum ingens amicitis Cyrenseis Thsræisque cum Samiis contractant.

228 HERODOTI HISTOR. 1V. 158. Tberæi veto, postquam, relicto in insula Corobio, Thetam redierant, renunciatunt, esse a se insulam in Libyca ora Conditam. l Placuit igitur Thetæis, ut e singulis ditionis suas lacis, quæ numero septem etant, viri mittetentur, ita quidem ut frater cum fratre sotte contenderet uter in coloniam abiret; ducemque eorum atque regem Battum designatunt. Ita igitur dans noves quinqusginta remorum in Plateam miserunt. » 154c. Hæc Theræi memorant : in relique narratione Theræis cum Cyrenæis convenit. Nam, quad ad Battum spectat, nautiquam cum Tbetæis Cyrenæi consentiunt. .Rem enim hi ita narrant. - Est Crotte urbs Axes, cujus tex fuit Etearchus. Is quum filiam haberet matte orbem, nomine Phronimam, aliam duxit uxorem. Hæc post illiusmstrem domum ducta, volait etiam re ipse noverca esse Phroriimœ, multis eam malis adficiendo, et quidlibet adversus eam moliendo: ad extremum, impudicitiæ crimen ei inferens, persuasit marito rem ita esse. Et ille, persuasus ab uxore, nefarium in filiam facinus machinatur.’ Aderat tunc’Axi Themison, civis Theræus, mercaturam faciens. Hunc, hospilio exceptum, jurejurando adstrin- gît ad operam sibi in sa te, quam ab illa petiturus esset, navandam. Qui quum interposito jurarnento fidem suam dedisset, adductam ei tradidit filiam’ nain, jubens ut abducteur in alto mari demergeret. Themison, fraudem jurisjurandi indigne ferens, soluto hospitio, hæcce fecit. Accepte puella, navi profectus est: ubi veto in alto fait, quo se exsolvetet jurisjutandi religione ab Etearcho sibi oblata, funibus religatam puellam in mare demisit,Itursusque’extractam

secum155. Inde PhronirnamTheram domum duxit. suam sumsit I I Polymnestus, ’ * - spectatus vit apud Theræbs, eaque pro pelliceusus est. Circumacto tempore natus est buic ex illa filins, exili - [sive potins, hæsitante] voce et balbutiante; cui nomen impositum est Battus, ut quidem Theræi et Cyrenæi aiunt: ut veto mihividetur, aliud statim impositum si nomen etat; Battus veto deinde demain, postquam in Li- byam pervenit, nominatus est, nomine suinta aboraculo quod ei . Delphis editum crut, et a dignitate quam inter suas habuît : regem enim Libyes Battum vacant; eaque de caussa puto Pytliiam, oraculum edentem, Libyca illum lingue adpellasse, quum scitet regem cum fore in Libya. Nam postquam ille ad virilem pervenit ætatem, Delphos profectus est, de voce sua consulturus; consulenti autem hæc respondit Pythia: - l . * Butte, vosis causse venisti: et le tex Apollo In Libyen miltit oribus divitem, coloniæ conditotem. quasi Græco sermone dixisset, " Rex, vocis causse. venisti.” Tum veto ille respondit: fi O Rex, equidem veni, vocis meæ causse te

’ ;MELP0MENE. 229 I consultùrus; tu’ivero mihi alia’respondes impossibilis, jubens me ’ coloniamin Libya couderez quansm tandem vi? qua bominum manu ?”* Quæ ille dicens, non persuasit Pythiœ ut aliud sibi responsum daret. Quum igitur eadem, quæ antes, ei iresponderet: interim Battus, illa reiiçta, Theram rediit. I 1.56.. Post hæc et in hune ipsum et in reliquos Therseos ira dei denuo incubait; Et Theræi caussam ignofantes calamitatum, Del- phos miserunt qui de præsentibus maiis consuierent. Quibus Pythia respondit, u si cum Bàtto Cyrenen in Libya ’coloniarn Conderent, malins cum ipsis actumiiri.” Miserunt posthæc Theræi Battum cum duabus navibus quinquaginta-remofum: sed hi,’postquam in Libyam navigarunt, quoniam cæteroquîn quod agerent non habebant, Theram Sunt reversi. At redeuntes telis repulerunt Theræi, nec adpellere ad ternira passi sunt, sed retro navigare jusserunt. Ilii igitur, necessitate coacti, navibus retro abierunt: et insulam condiderunt ad oram Libyæ sitam, cui nomen (ut supra dierum) Plates. Dicitur autem hæc insula pari esse magnitudine, atque nunc est urbsiCyrenæorum. * 157. Hanc insulam postquam per’ biennium habitassent, quum nihil illis prospère cederet, uno viro ibi reiicto, reliqui omnes Delphos navigarunt: oraculumque adeuntes, responsum petiere, dicentes, Libyam’sc habitera, nec idcirco malins secum agi; Quibus hoc respon-

sumSi tu Libynm Pythia ovium nutricem malins dedit: nanti. I i Qui non adiislî, quam ego qui adii ; "Ide mirorlunm sapientism. Quæ Battus cum suis ubi audivit, retro navigavit: nec enim illos condendæ coloniæ’caussa, quasi mandata satisfecissent, prias absolvit deus, quam in ipsani Libyam pervenissent. Igitur postquam in insulam pervenerunt, recepto eo quem ibi reliquersnt, in ipsa Libya locum cum condiderunt cui nomen Aziris; quem amœnisîmicolies utrimque includunt, et ab altero latere amuïs præterfluit. ’ . 158. Huncvlocum’quum par sex anuos incoluissent, septimo anno, precantibus ’indigenis, et melioremvin locum sese illos’perducturos esse pollicentibus, persuasi saut hune relinquere. Dueruntque eos Libyen inde moventes occidentem versus :, pet pulcherrimam autem iregionem, ne eam transeuntes Græci viderent, noctu ses transdu- xerunt, diei horam ita commensi: nomen huic regioni Irasa est. Deinde eos ad fontem duxetunt, qui Apollini sucer perhibetur, dixeruntque: uViri Græci, hicivobis commodum est habitats: hic enim perforaturn est cœlum." - ; 159. Jam, queusque et Battus vixit, coioniæ conditor, qui annos regna’vit quadraginta,oet huius filins Arc’esiiaus, qui sedecim annos negnavit, habitatnm banc regionem Cyrenæi tôt numero, quot’initio in coloniam fuerant missi. Tertio veto regnnnte,»Batto cognomine

280 HERODOTI HISTOR. 1V. Feliee, Grœeos omnes Pythia ediœ oracula induit, ut in Afin-s naviguent, cum Cyrenæis eam frequentaturi: invitaverant enim illæ Cyrenæi, agrornm polliciti. Oracnlam PydIiæ taie en: : Serior in Libyen quisquis pervencrit almsm i Post discreuun spam, Il")! buna, sfirmo, pigebit. Poatquam igitur magna bominum multitudo Cyrenen confluait, fini- ümi Libyca, magna regionis parte spoliati, raque eorum, cui nomen crut Adicran, quippe agris exuti et contumeliose babiti a Cyrenæiss missis in Ægyptum legatis, Apriæ regi Ægyptî sese tradiderunt. Et ille ingentem Ægyptiornm contractum exercitum contra Cyrenen. misit. Cui Cyrenæi cum suis copiis in regimm cui basa nomen et ad fontem Thesten obviam progressi, prælio cum Ægyptiis commisso victoriam reportarunt. Ægyptii enim, Græcorum arma prius nom experti, illosque sapemati, in cæsi saut, ut eorum pauci in Ægyn ptum redierint. Cujus cladis culpam ipsi Apriæ tribuentes Ægyptii, protinus ab eo defecerunt. 160. Batti hujus filins fuit Arcesilaus ; qui postquam regnum sus- œpit, primum cum fratribus suis discordias exescuit; douce hi, illo: relicto, in aliam Libye locum concesserunt, inter seque inito consilio. urbem banc condiderunt, cui nomen inditum, quod etiam nunc obtinet, Barca; simulque Afris, ut a Cyrenæis deficerent, persuaserunt. Post hæc Arcesilaus adversus hos Afros, qui francs sucs receperant, et ab ipso defecerant, arma movit. Afri vero, illum metuentes, ad Libyes versus orientem incolentes confugerunt: et Arcesilaus, fugientes secutus, et Leuconem asque, Libye oppidum, persecutus, ibi adgredi Libyas statuit. Sed prælio commis» tamiasignem reportarunt Libyca, ut eo loci ex Cyrenæi septem minis armatorunv oeciderint. Post eam cladem mosan Araesilaus, quum medicu- mentum saurissez, a frette Imam-clic mangahtus’ est. Leu-chum vero uxor Arœsilai, cui nomes eut Eryxo, par dolum midis. 161. Arcesiiao in regnum mouds filins Battus, paie clandus. Cyrenæi veto, ob tristam rerum natum statuas, Delphos miseruut qui Deum consulerent, qua imita ration optima res suas administrarent. Quos Pythia jussit a Mantisse Arcadie: endentons: mm. Petierunt igitur Cysenœi aMantinensibus: bique illis dedans-t vil-ml inter cives probatissimum, cui nomen en: Deum. His: vit postquam Cyrenen pervenit, cognitis rebuts singulis, in tres tribus distribuitCyœnæos, partitioneinhunc minium instituas: Tha- morum, eorumque qui ex illorum vicinia mut oriundi, mmpartam constituic: alterna pantem Imèdæmonisrul et Cmensium s tartinai reliquorum insulaiiun : deinde, emptis. agris mais et merdait; quæ regi Batto triais, indiqua omnia, qu une raglan lues-sac; Impala in medinn proposait. ’

MELPOMENE. 7 231 162. Jam, repente quidem hoc Batto, iste rerum status duravit. Suis hujus autem filio Arcesilao maltas turbæ de honorihus surit ex- onæ. Amasilaus enim, Batti claudi filins et Pheretirnæ, negavit se toletsturum rerum statuts a Msntinensi Demonacte ordinstum, venin) honores et privilegia repetiit sacrum mqjorum. Inde excitata ,seditione victus, Samum profugit : mater veto Pheretims, et ipso. fu- Igiens, Salsminem Cypri se recepit. Sahurinem pet id tempus tenuit Euslthon, is qui thurihuium illud spectatu dignurn Delphis dedicavit, quad est in Corinthiorum thesauro depositum. Hunc adiens Phere- lima, exercitum ab eo petiit, qui se et filins: Cyrenen redueeret. Atei Euelthon quidlbet magis, quam exercitum, dedit. Et illa ac. cipiansdona, " bonum quidem," ait, tt et hoc esse; melius vero illud fore, si petenti sibi daret exercitum.” His verbis, quoties doums aliquod accepit, usa est. Postremo Euelthon dona ei misit fusum aureum et colum, cri 1ans etiam circumdsta. Quumque idem dictum Pheretima repeteret, respondit Euelthon, tt talia mariera dari muneribus, non exercitum." 163. Pet idem tempus Arcesiiaus. Sami mais. unumquernque enitabat spe dividendornm agrorum proposita. Quumquejsm magnum manum contraxisset, Delphos est profectus, de reditu consulturus maculant: cui Pythia hoc dedit responsnrn: tt Quatuor Battis et quatuor Arcesiiais, pet octo bominum generationes, du Loxias regarnir obtinere Cyrenæ: ulterius vero ut ne qconemini quidem bor- tatur. Tu tarsien, quum domum redieris, quietus esto: et quando fornacem repentis plenum ausphoris, ne excoque amphorss,*sed ad autan: illas emitte. .Sin excoxeris fornacem, ne in circumfluam in. tires: alioqui peribis tu et puleharrimus taurin." 164:. Hoc a Pythis accepte responso Arcesilaus, surntis secum Samiis, Cyrenen redût. Et ibi rerum potitus, immemor editi ora- cuii. punas repeiivit ab exsiiii sui auctoribus. Horum autem alii ragione prenne excesseruut: alias veto, in potestatem suam reda- clos, Cyprum luisit, ibi interficiendos. At hos quidem Cnidii, suam ad oram déistes, servant, et Thoram miserunt. Alias vero Cyreo meum nonnulios, qui in privatam Agloœhi magnum tuniru can- fugsraat, circumdsts mais Aroesilœus cremavit. Quo patrato tapinera, animadvertens banc esse orscnli sententiam, qued noluisset Pythia ut repertas in fomaae anphoras excoqueret, Cyrenæorum urbe ultro shstinuit, mottera timons oracula significatam, et circum- fiuam illam exhumais esse Cyrenen. Habuit user-sin, ôognstam sui, filiam regis Bueæorum, cui nomen erat Alazir: ad hune se recepit. At ibi conspicati cum .cives Barcæi et Cyrenæornm exsulum nonnulli in fora versantsm interfeeernnt, simulqua cum ille somnum Alezirem. Ita Areesilnus, oraculi rupines, sive volens sive præter suam voluntatem non obsecutus, fatum suum implevit. i 165. Dam Arcesilaus, mali sui sibi auctor, Barcæ versabatur, in-

232 HERÔDOTI HISTOR. 1v. terim mater ejus Pheretima b6noribus filii Cyrenæ fungebatur, quum alia administrans, tum in senau] adsidens.: postquam vero eum cognovit Barcæ periisse, relicta Cyreue in Ægyptum profugit.- Ein- stabant enim merita ab Arcesilao in Cambysen Cyri filium colleta: erat quippe hic Arcesilaus, qui Cyrenen Cambysi tradiderat, et tributum eî paetus erat pendendum. ’In Ægyptum ubi pervenit Pharetima, supplex adiit Aryanden, suppetias sibi ferre rogans; eaussam interserens, parfisse filins)! suum sa quad Medorum fusiner

166. Erat hic Aryandes præfectus Ægypti, a Cambyse constitu- partibus.tus à idem qui postea, quum se pareml ’ gereret - Dario,. linterfeetus est. Postquam enim cognovit viditque Darium cupere monumeutum re- linqueretsui, quale nemo ante illum tex reliquisset, æmulatus est eum ; douce tandem mercedem retulit. Etenim Darius auram ita excoquendum eureverat, ut, quoad maxime fieri posset, esset pur- U gatissimum; quo ex auro monetam proeudit. Aryandes vero, Ægypti præfectus, idem ipsum argento fecit: atque etiam nuncipur- gatissimum arge’ntam est Aryandicurn. Id ubi eum facere cognovit Darius, alia in cum culpa colleta, quasi adversus ipsum rebellasset", interfieiendum167. Tune vero Aryandes hic, miseratus euravit.Pberetimarn, pollieetur . A ei universum qui in Ægypto erat exercitum, pledestrem et classiaé tium; duce nominato pedestrium copiarum Amasi, de Maraphioruu’r genere; navalium vero Badra, de genere Pasargadarum. Prius- quam autem mitteret exercitum, præconem in urbem Baream misit, quæsiturum qui; esset qui Arcesilaum interjëcisset. Barcæi vero uniè versi in se culpam receperunt, malta ab illa main passas ce esse dicentes. I Que re cognita, tum demum exercitum cum Pheretima misit. Et hæc quidem causse verbo tenus prætendebatur: missus autem, ut mihi quidem videtur, est exercitus hoc consilio, ut Libyes sub Per- sarum redigerentur potestatem. Sunt enim Libyum (sine Afrorum) A multi atque varii populi : quorum pauei nonnulliregis imperio parebant. plerique autem nullam Darii habebant rationem. L 168. HABITANT enlaidisses hoc mode. Incipiendo ab Ægypto,’ primi Afrorum sedes habent Àdyrmachidæ: qui institutis quidem maximam partem utuntur Ægyptiis, vestem vero gestant, qualem et alii Libyes. Mulleres in utraque tibia armillam .gestnnt æneam :I eomam aiunt ; et pediculos, quos quæque capit, vicissirn mordet, atque h ita abjieit. Hi soli ex cunctis. Afris hoe’faeiunt: iidemque soli vir- . giries, quum in en surit u’t nubant, regi ostendunt ; quarum quæeum- que illi placet, eam tex devirginat. Pertinentlhi Adyrmaehidæ ab- Ægypto asque ad portum cui nomen est. Plyuus. - 4 i 169. His contigui sunt Giligammæ, terrarn incolentes occidentem versus, usque ad Aphrodisiadem insulam. ln hujus regionis medio ad oram site. "est Plates insula, in quam Cyrenæi durierant

MELPOMENE. 2355 coloniam z in continente vero est Mcnehius portas; et Azin’s oppidum, quad habitant Cyrenæi; unde incipit silplzium’, pertinet autem silphium a Plates insula usque ad ostium Syrtis. Institutis hi utuntur iisdem fere atque ii de quibus ante dictum. 170. Giiigammarum, occidentem lversus, finitimi sunt [Islryslm Hi supra Cyrenen habitant: nec ad mare pertinent; oram enim maritimam Cyrenæi incolunt. In regendis quadrigis non postremi sunt, sed vel maxime inter Afros omnes eminent. lnstituta autem pleraque æmulantur Cyrenœorum. 171. Asbystis ab accidente contemini sunt Ausclzg’sæ. Hi Super Barcam habitant, pertinentque ad mare circa Euesperides. In media Auschisarum ditione habitant Cabàles, exiguus populus, ad mare pertinentesipro e Taucheira, oppidum ditionis Barcœæ. Iis- dem institutis hi utuntur atque illi qui supra Cyrenen habitant. 172. Auschisarum horum, versus occidentem, finitimi sunt Nasa- marles, numerosus populus ; qui æstate, reliais ad mare pecoribus, ad locum cui Augila nomen adscendunt, palmulas collecturi : nascuntur enim ibi frequentes palmas arbores, insigni magnitudine, et frugiferæ omnes. Iidem locustas venantur, quas ad salem sic- 4catas mplunt, et deinde lacti inspersas une cum lacte bibunt. UXO- res quidem quisque complures solet habere, sed promiscue cum quibuslibet coeunt: simili mode, atque Massagetæ, scipione prias in p terrarn defixo coneumbunt. Quando primum uxorem ducit vir Nasamon, moris est ut prima nocte sponsa cum singulis deineeps eonvivis concumbat: et quilibet, postquam coiit, donum dat quod domo secum adtulit. J urisjurandi et divinationis apud eus hi ritus surit. .Jurant per viros qui inter ipsos justissimi et fortissimi dicuntur fuisse; per hos jurant, sepulcra eorum tangentes. Divinaturi, ad sepulcra ecce-durit majorum, et peractis precibus ibidem indorQ miunt: quodcumque deinlvisum quisque pet somnum vidit, ’eo utitur. Fidem sibi mutuo riant hoc modo: alter alteri ex sua manu præbet bibendum, vicissimque ex alterius bibit manu: qued si liquo- ris. nihil adest, pulverem humo sublatam lingunt. v .173. Nasamonibus contemini sunt Psylli. Hi tali mo’do interierunt. Notas ventus exsiccaverat receptacula, quæ habuerant, aquarum: est enim regio intra Syrtes omnis aquarum ino’ps. q Tum illi, re deliberata, communi consilio adversus notum expeditionem susceperunt: (refero autem hæc, quæLibyes narrantlz) et, postquam iniarenas perveneruut, coortusnotus eos obruit. Quibus ex- stinetis, regionem eorum Nasamones oeçuparunt. Ï I i 174. - Supra hos, meridiem versus, in regiqne feria frequente, habitant Garamanter ,3 qui quemcumque hominem fugiunt, et cujuseiumvi que commercium: nec arma ullaad belli usum hi habent, nec pugnare notant. i r l r * 2 I 284- HERODOTI HISTOR. 1V. 175. Hi igitur supra Nasamones habitant: juxta mare vero, et ab OCCIdeDte, finitimi eorumdem Marat sunt. Hi in media capillos crescere sinentes, bine vero atque illinc in ente tondentes, cristas gerunt. In bellum proficiscentes, struthionum pelles pro sentis gestant. Pet eorumdem ditionem Cinyps fluvius, ex colle profluens cui nomen Chariton, (id est, Gratiarum collât) in mare provolvitur. Hic eollis Chariton nemoribus frequens est, quum relique Libya, quam adhuc commemoravi, arboribus nuda sit. A mari ad illum stadia176. Macis his sunt proximi sunt ducenta. Gindanes : quorum mulieres . fascias ex pellibus ad pedum malleolos gestant unaquæque multas; idque hac de caussa fieri aiunt: ut cum quoque viro concubuit mulier, ita fasciam circumligat; et, quæ plurimas gestat, ea præstantissi- ma esse judicatur, quippe a plurimis viris amata. 177. 0mm [lorum Gindanum, quæ in mare prominet, Lotopliagi habitant: qui nullo alio cibo, nisi loti fructu, vitam sustentant. Est autem-Iotifructus magnitudine baccæ lentisci, dulcedine vero similis Afructui palmas arboris. Parent vero Lotophagi etiam vinum ex eadem178. Lotophagos, fructu. secundum mare, excipiunt’ Machlyer; qui et ipsi quidem loto utuntur, verumtamen minus quam prædicti. Per- tinent hi ad flumen magnum, cui nomen Triton: infunditurque is fluvius in magnum locum Tritonidem, in que est insula cui nomen Pille... Hunc insulam, aiunt, Lacedæmonios ex oraculi eii’ato colœ

nis179. Narraturdebuisse vero etiam hæc frequentare.historia. Iasonem, postquam sub I Pelio navem Argo construxisset, quum alia hecatombe, tune et tri- «pode æneo in. navem imposito, Peloponnesum esse eircumveetum, Delphos profecturum: sed quum circa Maleam navigaret, vente 1’ borea abreptum et ad Libyam fuisse adpulsum; priusquam autem terrain conspexisset, hæsisse in brevibus Tritonidislacus. Ibi tune inopi consilii, nescientique quo pacto educeret navem, adparuisse aiunt Tritonem, jussisseque Iasonem, ut sibi daret tripodem illum; dicentem, se illis monstraturum esitum, et incolumes emissurum. Cui postquam morem gessîsset Iason, tum Tritonem illisqtutum per brevia- exitum monstrasse, et tripodem in suo temple deposuisse; ex eodem veto tripode oracula edito rem omnem Iasoni ejusque sociis præ- dixisse ; .nempe, il si quis ex Argonautarum posteris tripodem illum abstulisset, tune inevitabili necessitate centum urbes Grœeas circa Tritonidem lacum esse eondendas.” Quæ ubi cognovissent Libyes banc regionemincoleutes, tripodem illos occultasse. I . « - 180. Machlyum horum finitimisuut damnas: ; qui pariter atque- illi Tritonidem lacum adeoiunt, sedinterfiuente Tritone ab illis dirimimtur. Et Maehlyes quidem in postica capitis parte eomam

MELPOMENE. 285. aiunt ; Ausenses vero in anteriore. Annuo Minerai: faste virgines horum duabus a partibus stantes pugnant invicem lapidibus atque fustibus, dicentes, indigente deæ (quam Minervam nos vocamus) se patrio ritu oficium præstare. Si quæ virgines ex vulneribns moriuntur, bas falso nominntas virgines dicunt. Priusquam vero illas ad pugnandum committant, hoc faciunt. Pulcherrimam virginum publice exornsnt gales Corinthia reliquaque armature Græcanica, et currui impositum circa lacum circumvehunt. Quonnm vero cultu virgines ornaverint priusquam Græci in eorum vicinis habitarunt, non habeo dicere: videntur mihi autem Ægyptiis mais eus instruxisse. Nam ab Ægypto et scutum et galeam autumo ad Græcos pervenisse. Minervam autem perhibent esse Neptuni filiam et Tritonidis paludis : idedisse autem se ipsam Jovi, quum nescio quid haberet qued de: patre conquereretur: Jovemque eam pro filin adoptasse. Hæc quidem ita narrant. Cæterum promiscue cum mulieribus pecudum- more coeunt, non uns habitantes. Tertio quoque mense convenions:- viri: quo in conventu, postquam adultus est puer quem mulier pe-r petit, cui viro similis reperitur puer, is ejus pater esse censetur. 181. Quos adhuc recensui, hi sunt Nomades Libyes, mare lad-I coleutes. Supra hos veto, mediterranea versus, fera (feris frequens)’ Libya est. Tum supra banc supercilium est arenosum, a Thebis Ægyptiis usque versus Herculeas pertinens columnss. In eo-su-i percîlio par decem fers dierum iter sont in collibusfrusta salis, ingentibus grumis ; et in cujuslibet collis vertice e medio sale exsilit aqua frigidapac dulcis: circaque illos squas habitent extremi homines versus desertam Libyam, ultra farinant. Et primi quidem, a Thebis decem dierum itinere distantes, habitant Ammonii, qui templum J ovis habent, a Thebano templo derivatum: nam etiam Thebis, ut ante ’ vdictum est, arietina facie est Jovis simulacrum. Est autem ibi alia etiam aqua fontana: quæ mane tepida est, versus meridiem autem frigidior, ipso vero medio die admodum fit frigide, quo tempore hortos illi irrigant: tum inclinante die minuitur paulatim frigus asque ad solem occidentem, ubi rursus tepida fit aqua: dein paulatim calescit, domec media nox adest; tune vero fervens exæstuat: post- mediam noctem rursus refrigescit usque ad auroram. Nomen fontis

182. Post Ammonios in eadem arenoso supercilio, post decem estiterum dierum Solisfans; îter, tumulus salis est, similis Ammonio, - item- aqua;I ibique rursus homines habitant: nomen loci Augila est. Hic est locus, quo proficisci consueverunt Nasamones, palmulas collecturi. 188. Ah Augilis, rursus post decem dierum iter, alius est salis tumulus, et aqua, et frequcntes palme arbores frugiferæ, quemadmodum: et in cæteris tumulis. Ibi habitant homines, quibus nomen Garamanles, magnus admodum populus: qui humum in salem in-

296 HERODOTI HISTOR. IV. gerunt, atque ita sementem faciunt. Brevissima ab his via ad Lev tophagos, iter est triginta dierum. In horum terra nascuntur etiam boues qui opisthonomi (retro passantes) vocantur. Sunt autem opisthonomi banc oh caussam, quod cornue. habent antrorsum curvata; que de causse retro gradientes pascuntur : mm antrorsum progre- dientes pasci non possunt, quoniam, priusquam progredi possint, cornus in terram impinguntur. Cæterum ab aliis bobus nil dili’erunt, nisi hoc ipso, et corii crassitie duritieque. Iidem Garamantes quadrigis venantur Troglodth Æthiopas. Sunt enim hi Troglo- dytæ Æthiopes pedibus pernicissimi omnium bominum, de quibus fando eudivimus. Vescuntur autem Troglodytes serpentibus atque lacertis, et id genus reptilibus : sermone vero utuntur nulli alii simili ; sed strident veluti noctuæ. . 184:. Post Garamantes, interjecto iterum dierum decem itinere, alius est salis tumulus, et aqua: quo loco homines habitant, qui Alarantes vocantur. Hi soli omnium, quos uovimus, innominati sunt: narn cuneti quidem in universum Atarantes nominantur, uni- caïqueautem pet se nullum nomen impositum est. Iidem Solem capitibus ipsorum imminentem exsecrantur, et fœdis quibusque conviciis incessant, eo quod et ipsos homiues et ipsorum terrain exutat atque perdat. Deinde, post aliorum decem dierum iter, est alias salis tumulus, et aqua, et circum habitantes homines: cui tumulo proximus est mons, cui nomen Atlas; angustus, et circum- circarotundus; idem ea esse altitudine perhibetur, ut vertices ejus conspici non possint; numquam enim nubibus vacare, nec æstate, ne; hyeme. Huncimontem cælifulcrum esse aiunt indigenæ. Ah hoc monte homines isti nomen invenere: Atlantes enim vocautur. Dicuntur autem hi nec auimatum quidquam comedere, nec insomnie videre; 185. Ad hune igitur usque Atlantem nomina edere possum populorum, supercilium illud habitantium : ulterius vero nonipossum. Porrigitur autem idem supercilium usque ad Herculeas columnas, atque etiam extra eas. Suntque in illo ex denorum dierum itineris intervallo salis fodinæ, et homines ibi habitantes, quorum omnium doums ex salis grumis saut exstructæ : nam iste jam Libyæ tractus pluvia caret; nec vero durare muri ædium passent, si plueret. E11 foditur autem ibi sal et albus colore, et purpureus.. Ultra istud vero supercilium, versus meridiem et mediterranea. Libyæ, deserta est terra, et equis, feris, pluvia, lignis vacua, omnique humore promus destituta.186. Itaque inde. ab Ægypto y usque’ ad Tritonidem quidem lacum sunt Nomades Libyes, carnium esu et lactis potu viventes. Vacca- rum vero camem hi non gustant, eumdem oh caussam lpropter quam nec Ægyptii: nec veto porcos alunt. Vaccarum carne vesci Cy- l

’ MELPOMENE. sa? renæarum etiam mulieres nefas ducunt propter Isin,-cl.lë, jus in honorem etiam jejunia agnat et festas. dies celebrant : Bar- cæorum vero mulieres non modo vsceas, sed me perces quidem gustant.187. Qui vera Et abhæc accidente quidem Tritanidis ita lacus se habitant habent. Libyes, . 4 hi nec eisdem utuntur institutis, nec pueris id. faciunt quad Nomades facere consuerunt. Nomades enim Libyes, baud satis, scia en un: nes, multi cette eorum hac faciunt: quando puerî eorum quartum annum compleverunt, tune illis venus in vertice eapitis lana.ovium succida arum, nonnulli etiam venus temparum; idque bac causse. faciunt, ne insequente tempore nmquam ex pituita laborent e capite defluente: et banc ab caussam aiunt optima se frui valetudine. Re vers enim Libyes præ omnibus hominibus, quos uovimus, firmis- sima utuntur valetudine; an hac ipsa de causas. equidemlprïo certa baud dixerim: sunt autem .ntique firmissimayaletudine. Quad si pueras, dum inuruntur, convulsio corripit, inventa est ab eis medi- cina : inspersa hirci urina eis medentur. Refero autem quæ ab ipsis Afris188. Sacnficiarum narrantur. ritns apud Nomades bisant. p .Abanre ’ pecudis i auspicantur, quam præcisam supra domum projicinnt:.hoc facto, cervicem victimæ retro venant. Non autem immolant nisi Sali et Lunes. His Libyes cuncti sacra faeinnt: sed, qui circa Tritonidem lacumlsedes habent, hi Minervæ maxime, et post banc Tritoni et

Neptune189. Vestem sacrifient.veto et ægidcs, quibus " instruuntur Minervæ iman. giries, a Libyssis adoptarunt Grœei: præterquam enim quad pel- licea est Libyssarum vestis, et quad fimbriæ, ex illamm ægidilnu (tharacibus caprinis) pendantes, non serpentes sunt, sed ex loris factæ, reliqua omnia eadem modo instructa sunt. Atque etiam namen declara’t, ex Libya venisse cultum quo instruuntur Palladia. Quippe Libyssæ mulieres vesti suee circumjiciunt nudas œgeas (thoraces ex pelle caprina) fimbriatas, rubis. tinctasi ex his veto aga": Græci ægidas denominarunt. Videturque mihi etiam ululaient in sacris hic primum exstitisse: utuntur hoc enim maxime mulieres Liby-. ces, et belle utuntur. Etiam quadrijugos equos jaugera ab Afris didicernnt Græci. 190. Mathias sepeliunt Nomades eadem modo atque Græci, exceptis NumOnibus. . Hi enim sedentcs sepelium: eoque curant, ut axer, quum in eo est ut anima!!! efiet, sedeat, nec supinus maria- ttu’. Doum illorum .ex asphadelarum caulibus compactæ runt, in- tertextisjuncis; suntque partatiles. Hæc istarum sunt instituta. 191, Ah occasu Tritanis fluvii Lumibus jam finitimi sunt agri. cale Libyen, et stabilibus domihns mentes; quorum nomen est Mmes. Hi in dean capitis parte mais] aiunt, sinistram ton»

288 HERODOTI HISTOR. 1v. dent; corpus vero minio tingunt: aiuntque se hi ex Trajanis viris esse oriundos. Regia hæc autem, et relique pars Libyes occidentem spectans, multo frequentior est fait sylvisque quam Nomadnm regio. Nain orientalis Libyæ tractus, quem Nomades incolunt, hu- milisvest et arenasus, ueque ad Tritonem fluvium: qui veto hinc ad occidentem vergit, qui agricolarum est, is montanus admodum, et nemorosus, et feris bestiis frequens. Sunt enim ibi immani magnitudine serpentes, sunt ibidem leanes, et elephanti, et nrsi, et aspides, et asini cornuti: sunt item cynacephali, et acephali aculos in pectore habentes, ut quidem Libyes perhibent, et feri viri, fœminæque feræ; denique magnus numerus aliarum bestiarum. quæ non snnt fabulasse. 192. In Namadum vero regiane nihil horum, sed alia bestiarum garera hæcce: pygargi, [de genere antiloparum.] dorcades, bubali, asini, non cornuti illi, sed alii impati, nempe qui non bibunt: tum oryes, quorum ex cornibus canficinntur Punicarum cithararum brachia; bovisfere magnitudine bestia; sunt item bassaria, [de vulpinm genere,] hyænæ, hystrices, feri arietes, dictyes, thoes, pantheres, baryes, crocodili terrestres tricubitales, lacet-fis simillimi, struthianes, serpentes pusilliisingulis cornibus instructi. Et hæ ibi béstiæ sunt, et aliæ quæ item alibi, cerva et apro exceptis: cervus enim et aper in Africa omnino nullus reperitur. Sunt autem ibidem murium tria geriera; unum earnm quæ bipcdcs vocantur: alise agarics, Libyca nomine quad Græca lingue colles significat: tertium germe, echi- nees. Sunt etiam mustelæ, quæ in silphio nascuntur, Tartessiis si- millimæ. 1 Tot bestiarum genera habet hæc Nomadnm Libycoruin regio, quaad nos longissime percnnctando comperire potuimus. 198. Maxyum Afrorum finitimi Zaueccs sunt: quibus mulieres plaustra antigantur,’ in bellum proficiscentibus. 194i. His contigui sunt Gyzantes: apud quos plurimum mellis parant apes: multa Vera major copia paratur bominum artificia. Hi omnes minia pinguntur; vescunturque simiis, quamm incredibilis copia in eorum montibus nascitur. 195. Prape horum regionem, aiunt Carthaginienses, insulam esse, cui nomen Cyraunis, ducentorum stadiorum langitudine, latitudine arctam, in quam transiri e continenti possit: esse autem eam aleis et vitibus refermm. Esse in eadem lacum, e quo virgines indige- Anse permis volucrium pice illitis rameuta auri ex lima referant. Hoc quidem au vere ita sit nescic: scribo autem quæ narrantur. Fuerit autem omnino verum; quandoquidem etiam Zacynthi e lacu et ex aqua colligi picem ipse vidi. Sunt ibi lacus quidem plures, quorum maximus est septuaginta pedum qnaquaversum, duodecim pedum altitudine: in hunc demittunt contum, cujus in extrema myrtus alligata est; hac myrte educunt picem, quæ odorem habet asphalti,

MELPOMENE. 239 cæterum Pieriæ præstat pici. Hanc infilndunt in scrobem prope lacum elfossam: et postquam probabilem picis» copiam collegerunt. ex fovea illam in amphoras infundunt. Quidquid in lacnm incidit, id terram subit, et in mari rursus comparet; abest autem mare a lacu quatuor stadia. Ita igitur etiam, quæ de insula illa narrautur ad Africain site, non dissimilia vera sunt. k 196. Narrant iidem Carthaginienses hæcce: esse locum Libya extra Herculeas columnas, bominesque ibi habitantes, quos quando ipsi mercandi caussa adeant, expasitas e navi merces in ipso maris litote a se ordine disponi: tune se, conscensis rursus navibus, excitare fumum. Indigenas, conspecto fuma, accedere ad mare, et deposito pro mercibus aura rursus procul a litore discedere. Tum Cartha- ginienses, navibus egressas,*rem inspicere: et, quad si æquivalen- tem mercibus auri capiam repererint, ablato aura abire; sin minus, redire itidem in naves, ibique residere. Tum denuo accedentes illos, aliud aurum ad prius adjicere, donec ipsis ut satis habeant per- suaserint. Nec vero alteros alteris facere injuriam: nain nec sese aurum tangere priusquam sibi pretium æquivalens mercibus fuerit visum; nec illos mercibus prias imponere menus quam ipsi accepisê sent aurum. 197. Hi surit Africæ populi, quos potui commemorare: et horum quidem plerique Medorum regem neque nunc curant,neqne tune ullam ejus habuerunt rationem. Hoc vero solum adhuc de hac terra dicendum habeo, quatuor notâmes illam incolere, nec plures, quaad nos novim’us: quarum duæ indigenæ sunt; due vero non sunt. Libyes et Æthiopes, indigenæ; illi ad septemtrionem,’ hi ad meridiem habitantes. Phœnices vero et Græci, advenæ sunt. 198. Videtur mihi autem bonitate soli neutiquam præstare Libya, ut cum Asie ant cum Europe posait conferri, excepta sala Cinype; nam idem regioni nomen est atque fluvio. Hæc vero regia fructuum cerealium proventu par est optimæ terrarum omnium; et reliques Libyæ promus dissimilis. Habet enim nigrum solum ; frequentibns rigatur fontibus: et nec sic’citatem Itimet, nec a nimiis imbribus inundata læditur; pluit enim in hac Libyæ parte. Pro- ventuum frumenti eadem ratio est, atque in Babylonica terra. Est vera etiam bons terra quam Euespéritœ calant; nam, quando uber- tate præstat m’essis, fert terra horum centuplum; sed Cinyps tre-

199. Cyrenaica regio, quæ altissima est hujus tractus Libyæ, quemcentuplum. Nomades tenent, tres in se tempestatés I V cantinet, I miratu di- gnasr Primum maritimus tractus fructibus turget, et ad. messem vindemiamquematurus est. His .collectîs fructibus, medius tractus. supra maritimum porrectus, quem colles vacant, maturescit. Deni- que compartatis ex hoc media tractu fructibus, turgescunt etiam et

ne HERODOTI HISTOR. 1V. ad maturitatem tpervenerunt illi, qui in altissimo terne tracte ne. scuntur; Ita quando epotus comestusque est primus fructus, tune opportune adest extremus’v: adeoque par acta menses collectio fructuum Cyrenæos occupat. Sed hæc quidem hactenus. 200. PERSÆ ab Aryande ex Ægypto auxilio missi Pheretimæ, postquam Barcam venere, obsidione cinxerùnt urbem, postulantes ut traderentur cædis Arcesilai auctores. Sed conditionem non accepere oppidani, quippe quorum universa multitude particeps erat culpæ. flaque oppugnarunt Barcam Perses novem continuas menses, et cunicules agentes quibus in urbem intrarent, et validas in murum impressiones facientes. Sed canicules indagavit reperitque faber ærarius æneo scuto. Re enim secum vperpensa, circumtulit scutum intra murum, et pavimenta urbis admovit. Jam alia lacu, l ubi illud admovebat, surda erant: que parte vero crant cuniculi, ibisonum edebat ses senti. Itaquesibidem ex adverse cuniculum agentes Barcæi interficiebant Perses terram fadientes. Ita indagati’ cuniculi sunt. Impressiones veto in murum factas’valide repellebant oppidani. 201. His rebus quum multum tereretur temporis, multique ex utrisque caderent, nec pauciares ex Persarum numere quam-ex op- pidanorum, dux pedestrium capiarum Amasis hoc consiliumA capit. ’ Intelligens vi-capi Barcæos non passe, dola vero passe, hæc facere instituit. Noctu latam fadit fossam, cui ligna parure valida instravit, superque ligna humum ingessit, ita ut superficies reliquæ terræ esset æqualis. Ut illuxit, Barcæos ad colloquium invitavit; cui lubentes illi morem gesserunt: et ad ’extremum placuit compositionem invicem inire.. Compositionemi autem feeerunt, super occulta fosse sacrifiCantes, in bas conditiones z tt quousque hæc terra ita maneret, firmum manere jusjurandum: et Barcœos promittere muletam’ se regi soluturos; Perses vera, nihil porro se contra Barcâeas novatn- ros." Peracta fœdere, Barcæihis fidem adhibentes,-et ipsi egredieë bantur urbe, et hostium quisquis vellet intra muros ingredi patiebanJ tur, omnibus apertis partis. A; Persas, disrupto occulta ponte,"in urbem irruebant. Pontem autem, quem ifecerant, hac caussa rupe- runt, ut starent juremento, que pacti erant cum Baraæis, itamdin ratumforefædus, quamdiu terra hæc in ce statu, que tune esset, «manant. Rupta autem ponte, non amplius .ratum manebat fœdus. . 202. Jam igitur Pheretima ces, qui cædis faciendæ maxime fue-i rant auctores, dedites sibi a Persis, circa murum crucibus suflixit, et uxarum eorumdem præsectas mammas paritercirca murum sus-v pendit. Reliques veto Barcæos Persis prædæ loco permisit, exce- .ptis Battiadis et eis qui cædis non fuissent participes: his veto urbem Pheretima tradidit. a 208. Reliques igitur Barcseos captivas abducentes Perses redie-

MELPOMEN E. 241 runt: qui quum ad Cyrenæorum urbem accesserunt, Cyrenæi, ora- culî cujusdam religione se soluturî, pet ipsam urbem illos passî sunt transite. Per quam dum transîvit exercitus, Bures, navalibus copîis præfectus, capî urbem jasait: at Amasis, pedestris dux exercîtus, ne id fieret prohibuit; "contra solam Bœcam,” dicens, d nec contra aliam Græcam urbem se esse missum.” . Deinde veto, postquam transîissent et in colle resedîssent J ovis Lycei, pœnituit eos Cyrenen non tenuîsse, itemmque ingredi urbem tentarunt; sed portas clau- sere Cyrenæî. Tum Persas, nemîne licet repug’nante, metus incessit z et cursu se inde ad sexaginta fere stadia receperunt, ibique resederunt. Ubi dum stative, habuit exercitus, advenit ab Aryande nuncius, qui illos revocaret. Et Perses, commeatum sibi præberî procati a Cyrenœis, accepto ab eisdem commçtu in Ægyptum abierunt. At inde excipientes illos Libyes, ut quisque tardabat mora- baturguç, ita eum interficîebant, quo vestitu ejus reliquoquel adparatu potirentur: donec reliqui in Ægyptum pervenerunt. , 204. Hic Persarum exercitus longissime in Africa osque ad Euesperidas pervenerat. Quos veto ex. Barcæis captivas abduxerant, bos ex Ægypto procul a patria amandatos ad regem miserunt : rexque Darius vicum illis Bactrianæ regionis habitandum concessit. Et illi vîco haie nomen imposuere- Barcam, quætBarca ad menu: nuque ætatem in Bactriana habitata etat. 205. Nec veto PheœMa bono vitæ fine usa est. Etenîm simul arque, capta de Barcæis ultione, ex Libya in Ægyptum redierat, misere obiit: vivens quippe vermibus sentait e ente coatis. Ita nappe hominibus, vindictes nimis atroces invidiosæ sunt apud deos. Talis igitur et muta vindicte: fait, quam de Barcæis cepit Pherer tima, Batti uxor.

un": un; QUARTI.

HÈRÔDOTÏ. HISTORIARUM v LlBER QUINTUS. TERPSÈCHORE. - ,

’l. P sans, quos in Europe. Darius reliquerat, quibus præerat Me- gabazus, primas ex HelleSpontiîs Perinthios, parere nolentes regis imperio, subegerunt. Iidem Perinthii superiori tempore a Pæonibus quoque male fuerant muletati. Pæones, Strymionem adcolentes, oraculi lresponso moniti erant ut arma adversus Perinthios move- Irent, et, si quidem Perinthii oppositis castris ipsosinvoca’ssent, lnominatîm compellantes, tum hos invaderent; sin non inclamassent, ’non invaderent. quue fecerunt Pæones. Quibus quuuipcastra Perinthii opposuîssent in suburbio, ex provocatione triplex institue- ibatur certamen singulare; etenim virum cum viro, et equum cum equo coinmittebant, et canem cum cane : et duobus certaminibus vicerunt Perinthii. Qui quum præ gaudie pæanem canèrent, turn iconjectantesiPæones hoc esse quad significasset oraçulum, rdîirerunt ’in’ter se: tt nunc impletum nobis oraculurn fuerit,’ nunc nostrujn opus est.” Et cantantes Perinthios adgresSi Pæones, ingentem reporta- . runt victoriam, paucosque ex illis reliquos’fecerunt. I il ’ I r 2. Hæc olim a Pæonibus in hune modum geste erant. At tune fortiter pro libertate pugnantes Perinthii, multitudine victi sunt a Persis et Megabazo. Subacta Perintho, per Thraciam exercitum circumducens Megabazus, cuncta oppida, cunctosque populos inibi habitantes, sub regis imperium redegit: hoc enim illi mandatum erat, aubigere Thraciama . v 3 , .4 3. THRACUM natio, post Indos utique, maxima est nationum omnium: qui si sub unius essent imperio, aut concordes inter se essent, invicti forent, et longe omnium, ut inibi quidem sidetur, potentissimi. At hoc ipsum difficile est illis, atque impossibile, ut fiat umquam: eau; 0b caussam infirmi sont. Habent autem, pro regionum diversitate, multa ac varia nomina: sed eisdem moribus institutisque utuntur omnes, exceptis Getis, et Trausis, et qui ultra

Crestonæos4. Et Getarum quidem instituta,habitant. qui immortales A se esse prædi- cant, supra exposui. Trausi veto, aliis quidem in rebus, reliquis

’TERPSICHORE. I 243 Thracibus nil . diiferunt ; sed recens natis ac denatis hoc faciunt. - Natum circumsident cognati, et miserantur, quoi quantaque mais oporteat cum, a. que notas ait, perpeti, omnia quæ homines marnent mais commemorantes. Denatum vero jocantes lætanteaque terra condunt, commemorantes quoi quantisqtæ mali: cit-libanais, quamquc

Â 5. Apud eos qui supra Crestonœoa habitant, hic mas obtinet. Uxoresomni quilibet .virparte .plures habet: jam,beatus. quando vir moritur, .magna fit inter uxores disceptatio et acris amicorum contentio super hac. quæstione, 41qu a. usoribur caiissima fuerit marito. Dein, ,quæ talis judicata est, et cui hic llanos habetur, illa, a viris atque mirli- eribus collaudata, jugulatur super tumulum ab his qui eamproxime. cognatione attingunt, et jugulata unacum marito sapelitur: reliques veto magma sibi calamitati id ducunt, namque maximum hoc eis

. 6.. Reliqui Thraceshisce utunturinrtitutis. Venduntliberos suos,. inprobrum alias. terras abducendos. censetur.Virgines non custodiunt, sed , congredi l * çurn quibusque voluerint viris patiuntur: uxores vero, severe cu-. stodiunt; emunt autemuxores aparentibus ingenti pretio.. Punctam notis habere cutem, nobile judicatur: impressa. non habere stigmate, ’ ignobile. Otiosum esse, honestissimum habetur: terram colore, quam maxime inhonestum. Ex hello et præda vivere,laudatissimum.

Hi7. Deossunt autem præcipui solos colunt illorum hosce: Martem, mores. et Bacchum, i . -et Dianam. Reges vero corurn, .præter privatos cives, Mercurium maxime colunt deorum, et par hune jurant; dicuntque a Mercurio se esse prognatos. - v ’8. Sepulturæ apud divites hœc ratio est. Per triduum exponunt mortuum, prias illum -deplorantes, sed Inox victimarum omne’genus. mactantes, lautaque celebrantes convivia. «Deinde sepeiiunt .com-. bustum, aut etiam non combustum terra coudant. Postquam tumu-. lu’m adgesserunt, certaminum varia .proponunt genera, in quibus maxima pretia proposita sont his qui singulari certamine vincunt. Hæcest sepulturæ apud Thracas ratio. ’ . 9. A septemtrione hujus’regionis quinarn habitent homines, pro certo diners nemo poœst. Illud quidem adparet, esse tram Imam desertam terrain et infinitam. Solos tantumresciscere potui’ trans Istrum habitante’s’homines, quibus nomen’perhibetur esse Sigynnæ, Medièa veste utentes: quorum equos aiunt esse toto corpore hir- sutes, pilis ad quinque digitos longis; ,exiguos illos, et-simos, et, parum validosad viras vehendos; plaustris autemkjunctos, esse velo-Ï cissimos; dam 0b caussam plaustris vehi indigenas. Pertinere autem horum fines fare asque ad Enetos, qui ad Adriam habitant. A Medis auteur sese ortos dicunt. Quonam vero pacto Medorum hi tuerint

264- HERODOTI HISTOR. V. coloni, exputare equidem non queo: sed longo temporis tractu fieri utîque malta possunt. Cæterum Sigynnæ apud Lignes super Massaliam habitantes, institorcs vocantur; apud Cyprios vero, haste. 10. Narrant quidem Thraces, opes compare terras trans Istrum, eaque causse non passe homines ulterius progredi. Quæ mihi parum probabiliter ab his dici videntur; quoniam constat frigoris in- patientes esse istas bestiolas: sed propter frigus inhabitatæ mihi videntur esse regiones sub septemtrionibus sites. Hæc sunt igitur que! de hac regione memorantur. Cæterum maritimum illius tractum, ut supra dixi, Megabazus sub Persarum redegit postestatern. Il. Damas simulatque trajecto Hellesponto Sardes pervenit, se» cordatus est beneficii ab Histiæo Milesio in se collati, et consilii a Mitylenæo Coe dati. Itaque bis Sardes arcessitis optionem (ledit. Et Histiæus quidem, utpote Mileti tyrannus, nullam sibi insuperp tyrannidem postulavit : petiit vero Myrcinum Edonideln, cupiens in sa urbem coudera. Hanc igitur hic optavit. Coes veto, ut qui non tyrannus, sed privatus esset, petiit Mitylenæ tyrannidem. Im- petrato marque quod optaverat, eo se contulit. l2. Posthæc oblata Dario est res quædam,.qua conspecta incessit eum cupido mandandi Megabazo, ut Pætmas subigeret, et a: Eurapa in me». abstractos minaret. Res sa hujusmodi fait. Erant Pigres et Mantyas, viri Pœones: qui, postquam Darius in Asiam trajecerat, cupientes ipsi tyrannidem occupare Pæoniæ, Sardes venere, se- curn ducentes sororem, magnans statura, et forma præstantem. Hi observato tempore quum Darius in Lydorum suburbio in publico sederet, hocce instituerunt. Sororem, quam poterant optime instru- ctam, aquandum miserunt, vas in capite gestantem, ex brachio post se ducentem equum, simulque linum nentem. Ut præteribat mulier, advenit regis animurn: etenim nec ex Persarum more.neç ex Lydo- rurn hoc erat, quad illa faciebat, nec allias Asiatici populi moribus conveniens. Igitur quum en res animum regis advertisset, misit satellitum nonnullos, jussos observare quid equo faceret hæc mulier. Itaque hi pone sequebantur: illa vero, ubi ad fluvium pervenit, aquavit equum, deinde vase aqua repleto eadem via præteriit, aquam super capite.ge- stans, equum ex brachio post se trahens, et manu fusum torquens. V 18. Miratus Darius quæ partira ex speculatoribus audivit, partira ipse vidit, jussit coram se adduci mulierem. Ea ut adducebatur, aderant simul fratres ejus, qui baud procul alicubi, quid ageretur, speculati erant. Interrogante Dario, najas illa «est, responderunt juvenes, " esse se Pœones, illamque suarn esse sororem.” Denuo interrogat rez: " quinam vero homines Pæones sint, et ahi terrarum habitent; denique quid illi sibi vellent quod Sardes venissent P” Responderunt illi; " veuille ut traderent se regi; esse autem Pæo- nism regionem ad Strymonem fluvium; Strymonem veto baud pro-

TERPSICHORE. 246 cul abesse ab Hellesponto; esse autem Pæoues Teucrorum ex Troja colonne.” Quæ quum illi singula ex rei veritate dixissent, rogavit tex, ’tan etiam omnes ibi mulieres ita essent laboriosæ P" Cui illi, ** rem ita habere,” promte responderunt : nam ea ipsa caussa hase ita instituerant. 14. Ibi tum ad Megabazum, quem in Thracia copiarom docem reliqoerat, literas scripsit Darius, jubens eum Pœonas e sedibus suis abstrairas, ad saque adducere, et ipsos et liberos connu et wons. Pro- tinusque eqoes,-nonciom delaturus, eucorrit ad Hellesponturn; eoque trajecto, literas Megabazo reddidit. Quibos illa perlectis, vire doci- bus ex Thracia sumtis, bellum intulit Pæonibusl 15. Qui obi resciverunt adversus se proficisci Persas, jonctis copiis obviam illis progressith versus mare, existimantes ab hac parte canaturos esse Persas terrarn soam invadere. Sic igitur exercitum Megabazi, adversus se proficiscentem, prohibere parati Pæones erant. At Perses, certiores facti coujunctiscopiis Pæones aditum l terræ sues a parte maris costodire, secoti viæ duces, per superiora loca iter fecerunt: itaqoe, insciis Pæonibus, oppida illorum inva- dout, viris vacua ; illaqoe facile, utpote defensoribos nodata, ceperunt. Deinde Pæones, postqoam resciverunt capta sua esse oppida, continuo dispersi, ad suos-qoiqoe lares sese coutulerunt, Persisque se dediderunt. Atque ita Pæonom hi qui Siropæones vocautur, et qui Pæoplæ, et qui osque ad Prssiadem lacum habitabant, e sedibus

sois16. Sed abstracti, qui circa Pangœum in Asiammontem habitant, sont et Doberes,abducti. et Agri- v . M88, et Odomaati, item qui ipsum lacum Prasiadcm incolout, hi nul- lateuus sobacti sont a Megabazo; quamqoam et hos, qui hune lacum incolunt, conatus erat sub potestateru- redigere Persarurn. Lacum autem hi incolunt tali modo. Stant in mediolacu tabolata, altis palis instrata,’qoæ angostum habeut ex continente aditum uno ponte. Palos, super quibus strata sont tabulata, olim cives universi publico nomine statueront. Deinde vero invaloit usus, ut iidem hoc modo statoantur : ut quisque uxorem ducit, quas quidem permultas unosqoisqoe a ducit, ita pro quaque uxore tres palos statuit, ex monte adductos, coi nomen Orbelos. Habitant hic autem tali mode. Unosquisqoe super tabulatis illis tuguriom habet, in quo vitaru agit, et januam plicatilem, quæ par tabulatum deorsum fert ad pas ludem. Parvolos autem pueras poellasque sparte ex pede adligant, metuentes ne imprudentes decidaut. Equis et jumentis pro pabulo ’ pisces præbeut. Est autem horum tenta copia, ut, quando qois plicatilem janoam reclinavit, et vacuam corbem ex fune in aquam demîsit, brevi interposita mors plenam piscibos extrahat. Sont autem piscium illorum duo garera, quos papraces et filaires adpellaut. Ex Pæonibus igiturii qui subacti eraut, in Asiam sont abdocti.

24-6 HERODOTI HISTOR. V. l7. Megabazus, subactis Pæonibus, legatos ruisit in" Macedoî- niam, septem viros Persas, qui post illom spectatissimi eraut in exercitu. Missi hi sont ad Amyntam, terram et aquarn ab illo postu- laturi nomine Darii regis. Est autem a Prasiade palude via brevis r admodum in Macedoniam. Primom enim, proxima ab hac palude i est metalli fodina, ex qua postero tempore talentom argenti quotidie rediit Alexandro: post hoc metallum si montem superaveris oui

Dysorus. 18. Persæ igitur nomen, hi legati, obi in ad AmyntamMacedonia pervenere, cris.petieruut . abreo regi Dario terram et aquam: et ille hæc dedit, et ad hospi-v tium illos vocavit, magnificeque instructa cœna peramice Perses ac-- cepît. Post Cœnam, inter potandum, hæc dixere Persæ: tt Hoseas Macauo, nobis Persis mos est, quando lautam celebramus cœnam, tunc etiam pellices et legitimas oxores adducere, et sedes illis inter nos tribuere. To igitur, quoniam benevole nos excepisti, et magni- ficam adposuisti cœuam, tradisque regi Dario terram et aquam, nostrum sequere morem.” Ad hæc Amyntas: ù-Persæ,” inquît, uno- bis quidem neotiqoam hic mos est, sed separantur viri a mulieribus. Sed quoniam vos, qui estis domini, hoc insuper postulatis, etiam hoc vobis aderit." His dictis, mulieres arcessivit Amyntas. Quæ-ubi adfuerunt, ordine consederont ex adverso Persarum. Tom vero Persæ, formosas conspicientes mulieres, Amyntæ dixere, "parum prudenter hoc esse factum: satins enim fuisse futurum, promus non advenire mulieres, quam, postquam veuissent, non adsidere, sed ex adverso’sedere, oculorum ipsis dolorem." Coactusiigitor Amyntas, adsidere eas jussit. Quod obi feceruut mulieres, protîuus mammas illarum coutrectare, quippe gnaviter adpoti, non nemo etiam osculari

19. Et Amyntas quidem hæc videns, quamvis iniquo ferens animo,conabatur. nihil movebat, supra modum metuens Persas. -At Alexander; Àmyutæ filius, præsens vidensque hæc, utpote juvenis et malorum. inexpertes, continere se nequaquam amplius potuit. Igitor indigne rem ferens, dixit ad patrem: tt Tu quidem, pater, concède ætati, ahi hinc, et da te quieti, nec ulterius adside computationi : ego veto hic manebo, omuiaque necessaria hospitibus præbebo." Ad hæc Amyntas, intelligeus novi quiddam moliri Alexa’ndrum : 9 Intelligo fers, fili,” inquit, flsermonem tuum hominis’esse excandescentis; et velle te, me dimisso, novoin quidpiam moliri. Atqui oro te, nihil novi adVersus hos vires inoliaris, ne nos disperdas: sed patere fieri, qoæ hic agi vides. Quod autem me, ut hinc abeam, moues, tibi

A 20. Postquam Amyntas, hæc precatus, abiit; tum Ï vero v Perses Alexanderobseqoar.” bis verbîs est adlocutos: " Harem mulierum, - hospites, facilis vobis usus patet ; rive Cum omnibus velitis coricumbere, sive

TERPSICHORE. 4 247 ’quihuscom ex illis volueritis: de hoc vos ipsi, quid vobis videator, Îsîguificate. Noue vero, quum fer-e" adpropinquet tempos cubitur’n candi, et pülcre vos videam adpotos, mulieres bas, si placet vobis, sinite lavari; et exspectate lotas .reditriras.” Hæc dicta quum col- Élaudassent Perses, ,mulieres abeuntes dimisit in gynæceum: ipse vero Alexander. virus lævi mente, tot numero quot eraut fœminæ’, l muliebri cultu omatos, pugionibusqoe instructos, introdgxit.’ iQuos .producens, sic Persas-adloquitur a a Vidernini, Persæ, convivio a nobis omni’munificentia instructo fuisse excepti: nain et qoecumqoe in prorata habuimus, et quas insuper vobis præbenda petuiums reperire, ea vobis omnia adposîta sont. Et nunc ecce hoc etiam’, quad omnium maximum est, rustres nostras-et sorbres, veluti posuemas lætitias vobis insuper offerimos; quo cognoscatis, nos omni bouquin genere, quibus digni estis,lvos esse prosequutos’; otque etiam Regi, qui vos misit, renoncietis, virom Græcum, Macedoniæ sub Regis auspîciis præfecturn, laute vos et mena, et lecto eXcepisse.” Hue locutus Alexander, juxta quemqoe Persam virom ’Macedoneaæ, quasi’molierem trempe, adsidere jussit: qui mox Perses, connectais

illos2l. Hoc conantes, igitur mode hi parieront, interfecerunt. et ipsi, et illorum famulitiumï ’ r v nain et plaustra,.et famoli, et malta adparatuum genera illos secuta erautyquæ Omnia simul cum ipsis evanuerunt. Haud multo post vero’ acris inquisitio horoinvirorumcaussa a Persis instituts est :’ sed ’iuquireutes Alexander inhiboit continuitque este, et multa pecuiria, et sorore sua, coi nomen erat Gygæa, in matrimonium data Bo- Vbaræ,"viro Penæ, duci eorom quibus inquisitio horom qui perierant mandata erat. Ita Persarum istorom cædes silentio compressa est. 22. Fuisse basa Perdicca oriundos (Amyntam et Alexandrurn) origine, ut ipsi aiunt, Græcos, et ego verom esse scio, et in ’seqoen- t q tibus historiis dembnstr’abo Græcos fuisse. Agnoveruut veto etiam «hi, qui Olympie! certamina’iGræcorurn administrant, ita serem, ba;- .bcre. Etenim quum Alexander solennibus ludis cuperet certare. I et ob’id ipsum Olympiarn esset profectos, Græci,’ quibosCum con- cursorus. serat, excludere euro voluerunt; dicentes, Barbarorum nua .2886 sommiers, sed Græcomm. At Alexander,’postquam se origine esse Argivmn demoustravit, Grs’scos esse judicatos est; et, quum studio esset œrmturos, sors ei cum primo eircidit. Et hæc quidem

ita28.. Mseanazus,gesta Pæonassont. ducens; i ’ ad - Hellespouto’mipervenerat; - ï .- r . indeqrie, en traficota, Sardes pervenit. Quomque per ’ id tempos hâlerons jam mur-o muniret lacum eum, quem douo si de- darat Darius, mercedern çustoditi pontis; qui locus adStrymonem fluvium est, et Myrciuos. vocatur ; Megabazus, cognito quod age; bat Histiæus, simulatqoe com Pæonibus, qoos regi adducebat, Sardes

248 " HERODOTI HISTOR. V. pervenit, hæc ad Darium verba fecit : u 0 tex, quamnamltu rem fecisti? Homini Grseco, acri et callido urbem possidendam dedisti in Thracia, obi copiosa ad constroendas noves est materia, et mulon] est ligni confioiendis remis idenei, et argeoti metalla; et freqoeutes circom habitant Græci, frequentesqoe barbari, qui houe ducem mati, facient qoidquid ille josserit sive dielsive nocte. Tu igitur hune virum-ista agentem inhibe; ne domestico prenions belle; leni vero mode inhrbe ad te arcessitom. Postquam autem in potestate com - habueris, dauda opera ne amplius ille ad Græcos perveniat." 24. Hæc locutus Megabazus facile Dario persuasit, intelligeuti recte illum futura prospicere. Deinde ad Histiæum Myrcini ver- - .santsrn nuncium luisit Darius, qui hæc ei discret: " Hisliæe, tex Darius hæc ait: Ego, stodiose quærens, usminem reperio, qui mihi masque rebras magis, quam tu, faveat: ,idque non verbis, sed factis, habeo comportant. Nunc igitur, quum magnas res gerendasauino volvam, fac omnino me convenias, ut eas tecum communieem." His verbis fidem habens Histiæus, magnique faciens regis esse consilia- rios, Sardes pervenit. Qui obi in regis venit conspectum, bis ser- bis cum rex est adlocotus: " Histiæe, ego te hac causse aces-irai. Simul atqoe e Scythia redii, tuque fuisti ex oculis, protinos nullius alios rei tautum me desiderium cepit, qoam toi videndi, et tecum semonce miscendi; quippe gouras, omnium bonorum pretiosissimum esse virom amicum, qui tain intelligens sit,. quem bene- volus: quæ duo ego in te advenus res mess cognovi,inessquevtihi possurn testan’. Quare bene feoisti quod ad me adveneris, tibique ego hæc propouo. Missam fac Miletom, et secoua conditam in Thracia urbem : me vero sequere Susa eontem, et habe quæ ego habeo, meusque este commensalis .et consiliarius.” 25. His dictis Darius, postquarn Artaphemem, fratrem surin eodern patte natom, præfectum nominavit Sardines, Susa est pro- foetus, Histiæom secum ducens. Copiis vero maritimes oræ præsi- dentibos ducem nominavit Otanern; cujus pattern Sisamnem, unom l ex judicibus regiis, Cambyses tex, quad accepta peuunia injustern prononciasset seutentiam, interfeoerat, interfectoqoe. taraudeus- xerat pellern, et scissis ex detracta pelle loris intenderat sellera, in qua ille sedens jus dixerat : quo facto rex filiom ejusdern Bistouris, quem interfeotum excoriaverat, in patris locum nominaverat judicem, monitum ut recordaretur quanam in sella jus dit-cm sederct. 26. Hic igitor Otanes, qui iodla sedene sella jossus ont, nunc successor imperii datas Megabazo, Byzantine cepit et Calchedonios : Antandmm item expugnavit in Troade terra, et Lamponiom: deinde, acceptiez Lesbiis navibos, Lemnom cepit et Imbrom, utramque per id tempos adhuc a Pelasgis hahitatam. 27. (Lemuii. igitur, fortiter quidem pugnantes romanesque, ad

TERPSICHOBE. . ’ 849 , «mutin male suer edfeotiz Qui ex hie reliqui fiacre, fis Lycaræ me, Mæmdrii frater, regü Sami, a Penh est pzafeewa. la Lyon- tetus, Lemno impartirai, nomma est.) Cames istoa [quas supra dixi] in servitutem redegit evertitque [Ohms], in alios culpam conforma quad damnons fuissent. Scythia: expeditionâs; in talion, quid exereitum vexassent Dan-ü e Scythia reyeüænœm. H» ille L tu gansât. dam hoc ducatn fluctua est. e 38. Brevis deinde triduum fait intermissio; sed «me: ex Naxo et. Mileso exorta remua male nant lombes. Nana par id tempus omnes insulas opulentia superabat. Ead’emque tempesmte Milan: et pet se ipsa magis, quem amusai. Serein», et universæ Ioniœ . princeps hehehatur. SuperiOribue veto temporibus eadem chima per dans hominum generationes seditionibue quem maxime filent me» donc res cajun compostant Pwü z hos enim ex .omnibus

6108055v ’29. Coneüianunt mailletons. eue autem Pexii hocmodo. daguant Pœequameivesex Milesii. . hie mbiliesimi Miletum. pervenemnt, quum pessime apud illos ad- minium viderait rem domeqtiçgw, dixerunt pemgrgve pe .velle illorum ragionem. Quod .ubi (equum; mantique emmenant Mi- lesionun 6560qu ; ubicumque in saperiore regione viderunt agrum beneenltum, nomenejus qui erat agri dominas sqripto . I Panama univalve; regina, in qua quidem taros hos inventait; si- muletque in urbem descendant, condpueeonvocatn, hac îliens minet qui civimem administrateur, quorum agiras bene caltas repercent; vidai enim, nichant, cosdcm rem etiam publicam «dm dtL .Iigcntia adminigtrataroc, qua privaient rem gnan: Wnidrassent. Re- liques un Milesios. qui prias diaeensionibus inter se conoertaverant, biwa panera humant. In banc modem Pæii res-compoauerunt Milesiarum. - 30. Tune une: hie, quas (liai, civitatibus mata emprunt lopiæ oriri hoc modo.. E Nm cives nonnulli opulenti in exsilium anti «un a populo) qui patrie pulsi Miletum venemnt. Administrebat tune Miletum Aristagoms M alpagues filins; genet et. censohtinus Histiæi, Lysaggræ filii, quem par id tempos Susis Darius detinebat. Fuit enim Histiæus Mileti-tyrannus, fuitque tune Smis quum Naxii advenerunt, qui pripe houâtes filetant Histiœi. Hi ubi Miletum venemnt, rogamnt Ariatagoram, ut militant: manum sibi prœberet, qua, adjuti in pan-jam redirent. Et ille, secum repu- taœ. si ipaiue open in l’atrium hi rediissent. dominum se fore Nui; pnæœndens Hîsfieei hammam, hie verbis mais agit: " Ego quidem,” inquit, me non tentant hominulnnmanum polliceri vobis pomma, que: suffiçiat ad vos, invitîsIhis qui Nuum nulic tenant, in patriam reduceudps: audio enim (me mima maman une Naxiis. et loue 80mm miam magnera Minium. 09cm: veto de)» omni adhi- 2 x . ’

. 950 HERODOTI HISTÔR. V. bitovstudio; in hune autem modum rem perfioere cogito. En mihi amicus Artaphernes, Hystaspis filins, Darii regis frater, qui universæ præest oræ Asiæ, et uumerosum habet exercitum, navesque maltas: hunc’virum puto, quod cupimus, esse elfecturulù." His auditis, Naxii mandatum dam Aristagoræ, ut quam posset optime banc rem perficiat, et dona fiollic’eatur Attapherni, et stipendium militibus ab ipsis pêrsolvendum: magnas quippe spes habebant, quando Nui adpatuissent, omnia factums Naxios quæ ipsi jussissent, pariterque insulanos omnes : nulla dum enim ex Cycladibus hie insulis pet id

tempus31. Aristagorss in ubi SardesDarii pervenit, erat cum Artspherne potestate. egît» me- i morans, esse Nus-min insulam, non ita quidem amplam, alioqui vero pal-I cran: bonamque; et lanice uicz’nam .- «maque in ca et opes magnas et maltai mancipia. " Tu igitur," inquit, flin banc mitte exercitum, qui exsu- les in eam reducat. [d si feceris, partim, magna: tibi a me; præsto surit pecuniæ, præter sumtus belli, quos æquum est ut nos, qui exer- -citum petimus, persolvamus: partim veto, inauias adquires Regi, et ipsam Naxum, et ex illa pendentes Parum et Andrum, aiiasque quæ Cyclades vocantur. Inde veto impetu facto facile adgredieris Eubœam, amplam et opulentam insulam, Cypro baud minorem,.et subactu admodum facilem. Centum naves sudicient ad bas omnes ’ - in Regis-redigehdas potestatem." Respondet ArtaphemeSIhis ver- * bis: " Tu veto, quæ ex utilitate sunt regiæ domus proponis, et recte hæc omnia moues, præterquam quod ad numerum spectnt navium. Nam loco centum navium, paratæ tibi erunt primo vere-ducentæ. 0portet vero hisce rebus auctoritatem quoque Regis accedere.” 32. His auditis, Aristagoras lætus Milgtum rediit. Artsphernes veto, misso Susa nuncio, postulatisque Aristagoræ cum’ rege com- municatis, postquam probavit rem Darius; ducentas instruit triremes, magnamque admodum multitudinem et Persarum et sociomm contraxit,-ducenique hornm constituit Megsbatem, virum Persam de genere Achœmenidarum, suum et. Dax-ü consobrinum; eumdem cujus filiam Pausanias Lacedæmonius Cleombroti filins, si vers fuma est, postera teinpore in matrimonium sibi desponsavit, cupiens tyran- . nus fier-i Grœciæ. Megabate duce constituto, exercitum istum ad

Aristagoram33. Megabates, adsumtis misit ex Mileto Artephernes. Aristagora, et Ionico ’ exercitu, et exsulibus Naxiis, navibus profectus est quasi in Hellespontum navigatur-us. Ubi vero prope Chium fuit, ad Caucase continuit naves, inde venta bores in Naxum trajecturus. Ibi, quum non esset in fatis ut hac classe Naxii pe’rderentur, res accidit hujusmodi. Dum custodias navium obit Megabates, forte in nave Myndianemo erat qui custodiam agent. Que Ire ille indignatns, jussit satellites quæ; rere hujus navis præfëctum, oui nomen erat SCylax, repertumque

o TBRPSICHORE. 25h in; vincire, ut per thalamiam (pet foramen par quod infini remi exstant) trajiceretur, cspite extrorsum eminentefcorpore versus interiora porrecto. In hune modum vincto Scylace, rennnciat aliquis Aristagoræ, hospitem Myndinm a Megabate in; vinctum coutume- lioseque habitum esse. Et obit ille ad Persan, veniam pro ille pre- cans : a q’no quum nihil impetrnsset, ipse Myndiam navem adit, illumque solvit. Quo cognito indignatus.Megabates, cum ilio expo- stulavit. Cui Aristagorss: " Ad te veto," inqpit, tt quid ha res pertinent? Nonne te Artsphernes misit qui mihi parons, navigesque quo ego jussero? Rebus dienis quid te immisces P” Hæc postquam dixit ,Aristagoras, iratus Megabates, ut nox addenit, navigio Naxum misit nonnullos, qui Naxiis omnia, quæ ipsis imminerent, signifi-

34. Neutiquam enim exspectaverant Nazii, advenus se illsm di- rigicatentî expeditionem. Postquam veto» intellexerunt, A continuo ad tolerandam obsidionem sese comparai-nm, rebus suis ex intramu- ros comportstis, urbeque et cibariis et potulentis instruete. iQui postquam ad sustinendum bellum eraut instructi, hostes, ex Chic Nuum trajicientes, bene munitos ,sunt adgressi, et pet quatuor menses obsederunt. Sed absumtis pectmiis omnibus quas secum Persæ adtulerant, muitisque etiaminsuper ab Aristagora insumtis. quum ad conünuandam obsidionem pluribus adhuc esset opus, euu-. lihus N nxiis castella exstruxerunt, et male adfecti in continentem-se

35. Jam veto Aristagoras, quum promisse impiere Anapherti nonreceperunt. posset, simulque premeretur stipendia persolvendo,v V quod w encra eitus tepetebat; timensque quod et exercitus male esset adfectus; et. ipse odium incurrisset Megabatis; denique existimans Mileti tyrannidem sibi iri ereptiim: hæc singula timens, defectionem cœ- pit meditari. Acciderat enim forte pet idem tempus, ut serons, oui caput punais erat notatum, Susis ab Histiæo adveniret, monens Ari- stagoram ut a Rege deficeret. Histiæus enim, quum monere Ari- stagoram vellet ut defectionem moliretur, nec vero aliam ullam, qua id ei significaret, huberet rationem, quum viæ omnes casent inter- ceptæ; servi caput, quem habuit fidelissimnm, totondit, punctisque notavit; deinde exspectavit donec succrevissent capilli. Hunc, si-’ muiatque capilli succreverant, Miletum luisit, nil aliud monitum, niai ut, quum primumv Miletum venisset, juberet Aristagoram capillos ipsius toudere, caputque inspicere. Significabant autem nov tee, quemsdmodum ante a me dictum est, defectimm esse molimdan. Id Histiæus fecit, ægerrime fez-eus Susis sese detineri: nam, defe- ctio si .exstitisset, magnumspem habebat, ad mare se demissum iri; nihilfuutem novi moliente Mileto, numquam sein illam rediturum existimaverat. r h A

’32 l HERODOTI HISTOR. V. 36. Hou .igiiiir machinais Hisriæus quum mon] illum misieset, eodem tempore hæc mais, eodem tendentia, Aristagoræ acciderunt. Déliberavit huque cum suarum partita hominibus, bisque et sententistn suam, et que: a ab Histiæo adveneraut, expasuit." Ac cœteri quidem omnes in eamdem iveie senteutiam, defectionemprm hantes. Hecstæus veto, Historien»: scriptor, statim quidem censuit, nautique"; belluncum rage Persan": esse meipiendmn ; populos omnes oamniemorans quibus imperaret Darius, potentianique régis. Deinde veto, ubi hoc eis non pemuasit, secundo loco hartatus illos est, u operam darent ut navibus matis toueront impaiam. ’ Quum sucent intellignt,’l (sic verbe facetta perrexit,) " quum sint tenues Milesiarum vires, nullam se aliam perspicere viam que eoposaint pervenire, nisi si pecuniæ auferantur e templo quad est in Bruno ehidis, quas Crœsus Lydus ibi deposuisset: id si finissent, magnum se spam babere, passe ipso: maris obtinere imperium; aulne ita et ipsos pecunîas habituons, quibus utantur, et hastes illas non direptue ras." .lngeutes autem illæ pecuniæ eraut, quemadmadum in primo hennin Historiatum libro demonstnvimu’s. At hæc quidem non vicit sententia, nihilo minus Vera placuit deficere: simubque decreverunt, unum e sacrum numero navi Myuntem minera sa exercitum, qui, en qua Naxum reliquorat, sa loci versabatur: ibi legatus ille apennin duret, ut duces eorom qui in navibus essent palissadent. 37. Missus est ad hoc ipsum peafieiendumlntmguras 2 isque dola comprehendit Oliatum Ibanolis filium, Mylassensem, et Histiæuln Tymhæ filium Ten’nere’nsum, et Caen Emaiinl, oui Darius Mity- lenen dans (ioderait, et Aristagoram Hersclidæ filium Cnmseum, multasqœ item alios. Atque in ex professo dcficit Arista’goras; quid- au: maliens adversus’ Darium. Ac statim quidem, verbe cette, abdicavit tymnuidem, et jans æqualitatem proposoit oivibus, quo s libentius cum ipso defiaerenti Deinde in rauqua Iania idem fecit, tyrannos civitatibus expBlle’ns-i qüos veto ex navibus proban- d’eùt quæ expeditionis soeiæ filetant in Naxum susheptæ, hos, gratum civitatibus, suæ cujusque dvitatis civibus tradidit. 88. Et Caen quidem Mitylenæi, simul atque illius compotes un: fiai, en urbe eductum lapidibus abruerunt. Cui’næi veto suum di- minuant încolumem’: pariterque alii efiamiplerique suas dimiserunt. Aulne in: tyrannis liberatæ sunt Ioniæ Quibus subsumais, Aristagons Milesius in antiquaque civitate jasait prætarem acons stitui; ipse me mon Lacedæmanem smœpitnlegatianem, trin-ami profectus: opus enim ei erat magnum aliquante comparera armai-uni

i 39. Siam-m par id tempus non amplius in rivés ont aux Anima dristsoèietstemx Leontis filins: sed, hoc amarina, Gisemeues,’Ansxaudfidæî . , . filins, regnum tenebat; non virtutis aliquo speeimine’, sed Mû:

. TERPBICHORE. 253 tatin sorte illud (innocentai. Habuerat Anaxandrides in matrimonio frottis sui filim que: cura si ont, sed liberas nulles peperernt. Quai quum in esset, epbori si ad se vocato dixere: u Quandoqui- detn tu tibi ipse non prospicis, nostri est oflieii, geints Enrysthenis non pati interine. Tu igiturbanc quem habes moreau quoniam tibi lihems son prit. dimitte, et duc aliam : id si feceris, Spartiatis gratum feeeris.” At ille respondens ait, tt neutrum se factura. x nec enim recta illos considère, sese battantes ut dimissa, quem habeat, uxore incarna, aliamducat; itaque se illis non pariturum.” .40. Ad hæc ephori et seniores, te deliberata, hæc Anaxnndiidæ proposuerunt. n Quaniam igitur," inquiunt, " videmus te amble uxoris tues captant. et tu hac fac, nec huic te oppone conditioni, ne r aliud quidpiam de te decernsnt Spartani. Non aniplius postulamus, ut usai-cm, quem babel, dimittasx præsta veto haie pana quæ ad»- huc ei pmsfitisli; sed aliam, prœter banc, domum duo azurera, quæ liberos parian” His fera ab illis dict’u adsensus est Anaxnndri- des; manquante post, aliainsuper ducta mon, dans habitavit domos,du]. Haud nequaquam multo inteijecto tampon, ex uxormore postnodum 5mm. docte ape- pet-it hune Cleomenem. At, dom ’hæo futunun rognai massores. W in luce!!! edit. fortune eontigit, ut prier mon que adhue steriiis fuel-et, gravide «sot. Haie, quum revers mon: esset, r0. milita. turbos cicbsnt cognati posterions mais, dicou- tesfmtra 6114m dorien; relique supporters sobalem. huque bis indigne rem ferontibue, instante pattus tampon, inuœduli ephori pan tientem muliemm circumsedentes observabaut. A: illa papa-il: Dorieum g manque item Leanidsm; maque rut-sus Chambra- tuln g . dicunt-etiam nonnulli, gamelles fuisse Cleombrotum et Leo- nidams, At patarins duata uxor,ma’ær Cleomeuis, quæ Prinetadss filin au, Damneui ineptie, post Cleomenem nulles alias Rhums

Aï. .Et.Cleonenss quidem, ut narrant, mentis baud satis ont ’compos,papotât. ne fore furios’us. Dorieus veto. inter. æquales p primasl ont;. sati-que spemrat, pro, sua vit-ente rognant se adepmrum. Ennc spam Liens, quum manne Anaxanùide Spartaui ex loge regela gominassent majorem nutu Cleamenam, indigne rem fanas Don- r-ieus, et sub Cleomenis vivote miens imperio, postulats a Spartanis multitudine quadam ex, pleine, colonats hos éditait, non amanite Delphis uracile qunmnam in tan-am iret conditurus culmina, aequo aliud quidquam ex denatis instituto me ameutas. Sed, iodla gantas ut au, ad Africain dirigit nous, dueibus usas dans nm- nullis Thers’sis. Ubi ad Cinypem parvenait, condidit lacum Libyss pulcherrimum juxta fiumen. Inde veto ejectus tertio nana a Mach et Libyhfl et WMbus, in Moussu-m redût.

254 - HERODOTI HISTOR. v. Ï 43. Ibi Antichares; civisEleonius, exLaii oraculis consilium-si: dedit, ut Heracleam in Sicilia conderet; dicens amènerai»: Enycis. ngianem Heraclidarum esse, quippe ab ipso Hercule adquisitam; Quo audito’, Delphos profectus Dofieus, quœrit ex oraculo, au potiturus ait terra quum adire cogitant-.7 et Pythia, potiturum ca, respondit. Sumta itaque classe et multitudine, quum eamdem in Africain du-

xerat,-Italiam4-4. Per. id tempus, ut memorantest prætervectus. Sybaritæl ipsî et tex .ipsornmi l î Telys in en erant ut advenusCrotonem arma moverent: et Crota- niatæ, matu perculsi, rognant Dorieum ut opem sibi ferret, idque ab ille impetrarunt, Nam cum illis adversus Sybarin est profectus, et unacum illis.Sybarin cepit. Hoc igitur a Dorieo, et his qui cumeo eraut, gestum esse aiunt Sybaritæ. Crotoniatæ-vero adfirÂ mant, neminem petegrinum belli confia Sybaritas suscepti socîum sibi fuisse, nisi unum Calliam, vatem Eleum, ex Iamidarum familia; eumque hac ratione, quad a T ely, Sybaritarum tyranno ad se pro- fugisset, quum sacrificanti advenus Crownem sacra parum prospera evenissent. Hoc quidem hi dicunt. . - 415v. Testimonial autem dictorum hæc adferunt utriq’ue. Sybaritæ quidem, partîm .testantur agruni sacrum atque. templurn prope sic- cum Crastin; quæ Minervæ, cognomineaCrastiæ, dedicata esse niant a Dorieo, postquam consociatis armis cum Crotoniatis Sybarin ce-- pisset; partim ipsius Doriei mortem ut-maximum adferunt argumentum, quippe quem periisse aiunt eo quad contra vaticinia fe; cisset: qui si nihil deliqùissetssed id fecisset ad quod missus crut, cepisset Erycinam terram, et captam obtinuisset, neque ipse. cum suo exercitu fuisset interemtus. Contra Crotaniatæ malta mon. strant in Crotoniensiagro eximie douata Calliæ Eleo, quæ ad. meam 118de ætatem posteri Calliæ possederunt: Dorieo veau. ejusqùe posœris nihil esse donatum; cui tamen, si socius fuisset Sybaritici belli, multo plura quam Calliæ fuissent donata. Hœc utrique pro- ,ferunt testimonia :l quorum utris accedere quisque maluerit, bis ac-

46. Navigatunt autem cum Dorieoi alii Spartani,.condendæ colo- nisecedat socii, Thessalus, et licet.Paræbates,»et Celeas, g et Euryleon. , . Qui . post- n quam cum universo adparatu-in, Siciliam pervenenmt, periere præ- lio superati. a Pœnis et Egestanis. Unus illorum huic cladi stipes- t stes fait Euryleon. v la, 00116068, copiarum reliquiis, Minoam tenuit,v Selinusiorum coloniam, et Selinusiîs operam suarn contulit, ut Pei- thagora monarcho liberarentur. Postes. veto, hoc sublato, tyrannidem Selinuntis ipse .invasit, canaque par brave tempus obtînuit : nam - insurrectione facto interfecernnt cum Selinusii, tametsi ad- Éleusis

Jovis47. Secutus aram,etiam, Dorieum profugerat; erat- et cum eq perm Philippus, - . Bu. -

. TERPSICHORE. t 253 tacidæ filius, civis Crotoniata. Is quum sibidespon’sasset Telyis filiam, Sybaritarum regis, Crotone profugerat: frustratus autem. nuptiis, relîcta Italia Cyrenen navigaverat. Inde profectus, sedums erat Dorieum propria triremi, suo sumtu militibus instructa :v vir qui in ,Olympicis certaminibus victoriam reportaverat, et fomcsissi- mussomnium suæ ætatis Græcorum. V Hic 0b formes præstnntiam ah Egestanis consecutus est, quad, nemo aliusI: hi enim super ejus sepulcro Heroum erexerunt, et sacrificiiseum placent. 48. H’unc finem habuit Dorieus: qui si sustinuisset sub Cleome- nie vivÎereimperio, et:Spartæ manere; ipse tex evasîsset Lacedæmo- nia. Neque enim diu admodnm regnavit Cleomenes, sed martinis est nulla proie relicta, nisi une, filin, cui nomen erat Gorgo. 4-9.. Hoc igitur regnante. Cleomene Spartam venit Aristagoras, .Mileti-tyrannus. Is regem conveniens, secum adferebat, ut narrant Lacedœmoniî, æneam fabulam, in qua tuties terras circuitus crut in- cisas, et mare universum, fluviique omnes. .Ubi in colloquium venit regis, hæcad cum verba fecit. " Cleomenes, ne meum studium te conveniendi mireris; tafia enim sunt tempora. l Servos esse Ionum filios, qui liberi esse debebant, probrum et dolormaxime quidem est nabis ipsîs, verum etiam, prester cæteros Græcos, tanto magis vobis, quoniam principes estis Græciæ. Nunc igitur, per Deos te oro Græciæ præsides, e- servitute vindicate louas, consanguineos ve-’ stros. .Facile autem est vobis hoc exsequi. -Nec enim fortes viri sunt Barbari; vos vero bellica virtute: prester omnes;populos emi; netis. Fugue gauss autem. illorum hoc est, arcus et breve spiculum. v Braccis induti [non sentis tecti] inprælium eunt; tiares.[pro galeis] in capite gestant: itu-superatu ’sunt faciles. Sunt auteur continentem illam habitantibus-bona, quanta non sunt aliis omnibus hominibns simul sumtis: aurum statim, tum argentum, et æs, et vestis pretiosa, et jumentayet mancipia: V quibus vos, si modo libuerit, potiemini. Habitant autem,- alias populus. alterum. sdtîngens sic; quemadmodum ego dicaln. Juxts louas ,hosce habitant hiLydi, terram tenentes bonam et argenta abundantem.” Hæc dicens, digito monstravit regionem in i110 terras circuitu,squem sari incisum- secum adtulerat.’f " Lydie vero” sic dicere pers-exit it contigui sunt versus orientem Phryges hi, et. amentis et terræ-frugibus opulentissimi omnium, quas equidem novi,- populorum. Phrygibusvproximi snnt Cappadoces, quas Syrios. nos vocamus: bisque finitimiCilices, ad mare hocce pertinentes, in quo. Cyprusu hæc insula est; qui quingenta talents. annuum tributum pendant regi; Ciliees adtingunt hi Armenii, et ipsi mentis opulenti. Armeniis’ finitimi.Mafieni hancce possident regionem. .Horum..regîonem adtingit Cissia hæc, in qua juxta fluvium buncceChoaspen sitajhic sunt Susa, ubi Rex magnus vitam agit; suntque pecuniarum illius thesaurî. - Hanc urbem quum-

956 HERODOTI 11181011. V. Wriüs, tu!!! fienter cum Java de divitiis cantandatis. At me de exigus: terre tracta, neque illa in homo, et de arctis finibus opus est vobis pugnare cum Maladie, qui vobis pares sunt armis, et cum Arcadibus et Argivis, qui nihil possident quad hit and ont an- gen’ti simule. cujus studio ad pugnandum cum vitæ pelicula commoveatur. fluate quum facile ait vobis univsnæ Asie potin imperio, abalone. quidpiam præoptabitis ’43" Hue Aristagoras dixit; cui Cleomenes: " Haspes Milesia,” ait, t’ in tertium dieu: difien tihi respoadene." 50. Tune quidam in tantum progrœsi saut z ubi veto alliait com urinasse responsioni dies, et ad hem ventum est de quo convenu» tant, ex Niagara Claomenes quæsivit, qui dème: iter «sa a mari baisa adiante asque ad regin- î Et Ariatagoras, alioqnin callidus hum. et puisse illum circumveniens, in hoc quidem effendi. Nain anidquodresutdieere debnisset, utquiSpartanos in Adam capelet encore, a: "dans mutin, dicens bien une.» i au menine. Tua: veto Cleomenes, prendrions reliquum serine» nain quem de itinere illa factum en! Aristagoru, ait: a Haspes Milasie, exeedeSparta ante salis occultai: menin sermonelu Escalada-i Sparttnis, qui eus cupis trillll mensâum siam ab- i dans" a mari.” His dictât, Chameau damna) ahiit. 51. Tua) une Mangues aumto alose rama daman adiit Ciao» mais, et intmgrassus supplex illum precatus est, et, dimissa filiola, sese carnet: adstabat enim fuste Clemneai filia,’cui nomen ont Gorge, uaiœülius proies, annorrum octo ont novent paella. huit Blum Chameau diacre quæ venet, nec cessare paella mon. Ibi Aristagoras a decmincepit alentis que illi pollicebatar, si ca, quæ podium; siesta sibi dedisset: ahanenteqne Chacune, progressas est. agenda adiante pennies maman; douce postulas, quum quinquagilh eî talent: reciperet, exclamât paella z " Pater, cor- rompue hic hospes, ni noyas hinc abscessa’is.” En klephtes Cleamenœ pneilæ mellite, ’- aliud conclave abüt, et Wagons Sparta ensima excusait, neque si liment de 360cm ad nagent pinta commune.52. Est autem iliius flânerie . ratio hujusmodi. Statianes (site miam) ubique sua: regina, et dimoria michet-rima: tetumque kat par ou!!! ne tutu imitaient loua. Per Lydiam et viginti sont mansions, parasangæ venu nonaginta quatuor cum .Pbrygiam Halys Bruine, ad quem est porta. par que. minima transite oyant psiusquam fluvium estque Mm magna Tnnsgresso in Cappadnciam, atque par nm perpn’ti taque ad Ciliciœ fines,’mals’ones and: vigiati acta, nuança sera continu caquetant: imbus. confilihls autem dans sunt porte train-cumin, et duæ oust-dise. fin, pasquin præ-

remmenons. A 257. terierîs, par Ciliciam iter facienti tres sont mansiones, parasanges vero quindecim cum dimidia. Terminus Ciliciæ et Ameniæ flumen est navibus transmittendum, cui nomen Euphrates. In Ar- menia vero mansiones surit diversoriorum quindecim, et parasanges quinquagiuta sex cum dimidia : estque in bis etiam custodiœ staüo. Perfluunt autem Ameniam quatudr fluvii, quas navibus necessario V oportet trajicere. Primus est Tigris: deinde secundus et tertio. idem nomen habent, quamvis non idem sit fluvius, nec eodem ex loco flueus ; pria: enim ex Armeniis finît, pesterior vero ex Matienis. I Quarto fluvio nomen est Gyndes, in quem Cyrus in trecentoset sexaginta alveos diduxit. Ex hac Amenia ubi in Matienen regiouem. transieris, stationes surit quatuor ’: tutu ex bac in Cissiam transgre- dienti, stationes undecim, parasanges vero quadraginta duæ cum dimidia, usque ad Cboaspen fluvium, navibus itidem trajieiendum; ad quem Susa urbs condita est. ’Harum omnium mansionum summa est centum et undecim: totque sont stations: atque diversoria Sardibus Susa iter facienti. ’ 58. Quodïsi vero recte parasangis diluensa est regia via, et pa- rasanga si valet stadia, (mi revers valet) erunt Sardibus usque ad regiam, quæ Memnonia vocatur, stadiomm tredecim millia et quingeuta, quum sint parasanges quadringentæ et quinquaginta. Jam singulis diebus ceritena et quinquagena stadia conficiendo, consumantur adcurate dies noaaginta. v tu A 54. Itaque Milesius Aristagoras, quando Cleameni Lacedæmoà i nia dixit, triant menais": iter esse quo ad Rage»: adacenditur, recte illi dixit. Si quia vero curatius etiam de hîs quærat, -ei ego bocietiam declarabo ; namque adjici debet iter Epheso Sardes faciendum. Dico igitur, a Græco mari usque Susa, nom hæc Memnonia 1:er voeatur, stadiorum omnium summam esse quatuordecim miliia et quadraginta. Nam ab Epheso ad Sardes sunt tadia quîngenta et ’ A quadraginta : itague tribus diebus longius fit trimestre iter. 55; Sparta pulsus Aristagqras, Atlmms inde se Contulit: quæ civitas [baud «multo ante] tyrannir liber-am erat, idque hoc mode. - Forum»: Hippardium, Pisistrati filium, Hippiæ tyranni fra:- treru, cui per somnum visum erat oblatum imminentem calamitatem perspicue significans, interfecerunt Aristogitou et Hamodius, generis origine Gephyræi; post hæc Atbeuæ par quatuor etiam nunc aunas nihilo minus, immo mugis etiam quem antes, tyrannide premebantur. 56. Insomnîum Hipparcbo oblatum hujusmodi ont. Nocte quæ præcedebat Panathenæorum solennia, visum erat Hipparcbo adstarc ipsi virum grandeur formosumquefænigmaticis bis verbis ipsum adloquentem : Intolsnnda, Isa, pelions, fortitolen anima! Net-o lumignon initiant. non suivit tempera plus. 2 L

258- HERODOTI HISTOR. V. Hanc visionem ille, simulatque illuxit, palam ad somniorum con-. jectores retulit : deinde veto, sacris averruncandi causse factis, pain pain illam duxit, in qua interfectus est. - i " J 57. Gepbyræi, quorum de genere eraut Hipparcbi percussares, principio, ut ipsi aiuut, ex’ Eretria fuerunt oriundi; ut vero.ego rem permutatus reperio, Phœnices fuerunt ex illorum numera Phœ- nicum, qui cum Cadmo in banc regionem, quæ nunc Bœotia vocatur,rvenerant; et Tanagricum ejusdem regionis tractum, sorte ac- I ceptum, babitaverunt. Inde postquam Cadmci prius ab Argivis fuissent pulsi, deinde Gephyræi bi a Bœatis ejecti, Athenas se com verterunt. Et illos receperunt Athenienses hac. conditione, ut cives casent Athenienses, et compluribus tameu uonnullis juribus, nec vera dignis quæ bic commemorentur, essent exclusi. . 58. Pbœnices autem bi, qui cum Cadmo advenerant, quorum de, mimera ,fuerunt Gepbyræi, quum. alias res multas ad dactrinam spe-. ctantes adtuleruut Hellenibus, tum- literas ; quarum usus nullus antan, ut mihi videtur, apud Hellenas fuerat. Ac primum quidem tales adtulerant, qualibus omnes utuntur Pbœnices : procedente vera tempore,.simul cum. sermone, literarum etiam ductus immu- tarunt. Pleraque per id tempos loca circum illos habitabaut Hel- lenes loues: qui literas edocti a Phœnicibus, usi suut eis, forma, paulqum mutata; a quorum usu mas invaluit, ut, quemadmodum, æquitas etiam postulabat, quoniam a Phœnicibus in Græciam in’-, troductæ saut, Phœniciœ literie. nominarentur. Atque byblos etinm (id est, libres papyraceos) antiquitus diphtheras (membranas) Ianes,vocant, quoniam in papyri inopia membranis (s. pellibus) caprinis et ovillis utebantur. Atque etiam nunc mea ætate multi barbarorum.

talibus59. Vidi veto in etiam pellibus ipse literas Cadmeasscribunt. in’templo . Apollinis- » Ismenii ThebisIBœotiæ, tripadibus nonnullis insculptas, maximami partem similes Ionicis litais. Unus ex illis tripodibus banc habet,

inscriptianem:k ’ Dedicavil me Amphitryon, 4 rediensI ’ . ex. ÎTelebois. - Hæc igitur scripta fuerint Laii astate, filii Labdaci, nepotis Poly- dori, filii Cadmi. 60. Alius tripus hexametra modulo hæc dicit: Sacrum! adsueto pugilum calamine victor, . Me tihi sacrait, speoiosum muons, Apailu. . Scæüs autem ille fuerit Hippocoontis filins: si mode hic fuit qui munus illud dedicavit, nec alius idem nomen gerens cum Hippoca- ontislfilio : vixit-hic autem Œdipi astate, Laii filii. . - z . 61 . Tertius tripus, hexametro pariter madulo,hæc inscripta habet: Laodlmas islam tripotions, sur in orbe monarcbus, .Hue insigne dans titi mague’diçsvit Apollo. ï

-v TERPSICHORE. i259 .Bic est ille Laodamas, Eteaclis filins, quo repente Cadmei, ab Argîvis sedibus suis ejecti, ad Encheleas se receperunt. Gepbyrœi .Yero, tune relicti, postea a Bœotis coacti sont Athenas coucedero. ,Et babeut hi templa Athenis exstructa, quæ ad reliquos Atbeuieuses , nil pertinent, quum alia, quibus nihil commune cum cæteris templis est, tutu Achaicæ Cereris templum et sacra. - 62. Quale fuerit visum Hipparcho oblatum, et unde oriund’ Gephyræi, quorum de genere fuere Hipparcbi percussores, est a me .expositum. Superest ut post. hæc redeam ad narrationem quem initia instituturus arum, dicamque qua rations tyrannis liberatæ sin; Athenæ. Quo tempera Hippias tymnnidem obtinuit, et Atbenienses ab Hipparcbi cædemlacerbius vexabat; pet id tempos Alcmæonidœ, genere Athenieuses. 0b Pisistratidas vero patrie. profugi, postquam cum aliis Atbeniensium exsulibus pet vim reditum sibi parare ca- nantes nihil profecisseut, sed ad Leipsydrion supra Pœoniam, quem lacum tentandi reditus causse, et liberandæ civitatis consilio muni; .verant, ingeutem accepisseut cladem; deinde, omnia advenus Pi- sistratidas molientes, ab Amphictyonibus templum Delphicum. bac, quod nunc est, et tune nondum erat, ædificandum ponduxerunt, Quumque divitiis abondaient, et inde a majoribus spectati essent yiri, exædificarunt templum quum alias pulcrius quam ferebat exemv .plar, tum frontem ejus ex Pario marmore efl’eçerunt, quamquam con,- ventum esset ut totum templum ex porino lapide construeretm’. . 63. Hi igitur Alcmœonidæ, ut Athenienses narrant, dum Delpbîs morabantur, pecunia persuaserunt Pytbiæ, ut, quoties Spartaui ci; vos Delphos venin-ont, sive privato uomine sive publico, oraculum consulturi, constanter illos moneret, ut liberarent Athenas. Proinde Lacedæmonii, quum idem ipsis semper efi’atum ederetur, mittunt Anchimolium, Asteris filium, cum exercitu, spectatum inter, cives virum, qui Pisistratidas Atheuis pelleret, quamquam hospitii jure cum ipsis in primis coqiuuctos: nain, quæ diis debentur, antiquiora fluxerunt quum quæ homiuibus. Huuc exercitum, mari navibus missum, Aucbimolius, portum tenens Phalerum, ibi in terra diapo-y suit. Qua re ante cognita, Pisistratidæ, quum esset eis fœdus cum ,Thessalis, auxilia e Thessalie. acciverant. Et precantibus Tint-seau, publico decreta, .mille equites miserant, et regain suum Gineam Coniæum. Quos auxiliares nacti Pisistratidæ, hocce institueront facere. Detonsa planitie Phalereorum, et loco bac equitibus babili reddito, equitatuin adversus hostium castra mittunt : qui in bos in. cidcns, quum alios maltas interfecit Lacedæmouiarum, tum et du, cem Aucbimolîum, reliquos vero in myes çampuleruut. Hic finis fait primæ expeditianis Lacedæmauiarum: estque sepulcrum. An- chimolii in Attico pogo, cui Alopecæ: nomen, prope Herculis tout» V plum quad in Cynosarge.

son HERODOTI HISTOR. V. Post hæc majores copias advenus Athanas miseront Lacedæ- monii, duce Cleomene rege, Anaxandridæ filio: bas vero non jam mari miseront, sed pet continentem. Cam bis, ut in Atticam inva- seruut, primum congressi Thessali equites, bravi tempore in fugam sont versi; ceciderontque’ ex eisdem amplius quadraginta, reliqui vero e vestigio recta versus Thessaliam abierunt. Cleomenes, ut ad urbem pervènit, nua cum bis ex Àtbeniensibus, qui liberi vivere copiebaut, tyrannos obsedit, mura Pelasgico inclusos. 65. Nequaquam veto expugnaturi Pisistratidas erautLacedæmo- nii: nec enim justam absidionem inStituere cogitaverant, et cibariis ac potulentis bene instructi Pisistratidæ eraut: post paucorumque dierum absidionem Spartami eraut illi abituri. None vera supervenit casas, istis infaustus, bis veto peroppoitunus: capti enim sont vPisistratidarum liberi, quum in eo essent, ut extra Atticam in toto Collocarentur. Quœ res pastquam accidit, turbatæ sont omnes eoromdem rationes. Itaque deditionem feceruut eis conditionibus, quæ Atheniensibus placuerunt, ut, receplis liberis suis, intra quinqua dies Attica encoderai. Atque ita relicta. Attica Pisistratidæ Sigeum sa Scamandrum migrarunt, postquam Athenis sex et triginta armas regnassent. Fueruntqautem hi origine Pylii et Neleidæ, eisdem majoribus prognati atque Codrus’ et Melantbus; qui et ipsiiolim, quum advenæ tassent, reges fuerunt Atbeniensium. Cujus in origî. nia memoriam Hippocrates filio sua nomen Pisistrati imposuerat, de Pisistrato -Nestoxis filio. Hoc modo tyrannis suis liberati sont Atbe- nieuses: quas veto res post receptam libertatem memoratu dignes vel gesserÎnt vol passi sint, priusquam Ionia a Dario defecit, et . Aristagoras Milesius Atbenas veuit opem illorum implorons, primum exponamÇ66. Atbenæ, quum ’jam ante magnæ fuissent, nunc, postquam tyrannie liberatæ eraut, majores-évaseront. Dominabantur autem in illis duo viri, Clisthenes, de familia Alcmæonidarum, is quem fuma fort Corropisse Pythiam, et Isagoras, Tisandri filins, spectatà quidem familia natùm; cæterum, quibus majoribus antiquitus fuerit armadas, diacre nequeo, nisi quad cognati ejus Jovi Cario sacra faciunt. Hi viri inter se de principatu contendebant. Superatus ab æmulo Clîstbenes, plebis favorem sibi conciliavit: et deinde, quum in quatuor tribus distributi fuissent Athenienses, decem tribus constituit; mutatisque nominibus, quæ ab Ianis filiis, Geleonte et Ægicore, et Argada et Hoplete, eraut desumta,.ab indigenis heroibus cas ’ denotninavit, une Ajace exeepto; quem, quamvis peregrinum, tao men ut vicinum et sociom; adjecit. a 67. Quo in re, ut mihi videtur, Clistbenes hic avum suum maternum imitatus est, Clistlzenem Sicyonis tyrannum. Ille enim, quum bellum gercret cum Argivis, primum Rhapsodos votoit Sicyane carminibus

TERPSICHORE. ’ 261 Homèricis decertare, quoniam in illis ubique fers honnisî Argîvî et Argos celebrantur: deinde, quum esse: in fora Sicyoniorum aèdes Adresto, Talai filio, tamquam Heroi, consecrata, hune Clisthenes, quippe’Argivum, sede sua ejectum cupîebat. huque Delphos profectus, oonsuluit oràculurn, un gîtera! Admtum. Cui Pythîa respondit, fl Adrestum regem esse Sicj’oniorum, ipsum vero lapidatorem." Postquam Deus ei banc potestatem non fecit, d’omum reversas ex- cogitavit rationem que Adrastus ipse demigraret. Quam rationern ubi reperisse sibi visus est, Thebas Bœotias misit, dicens peut se Mélanippuni, Astaci jiIiwn, deducere Sicybnem: et permisenlnt The- bani. Tum Clisthenes Melauippo Sicyonem deducto fulmina dedi- câvit in ipso prytanco, illudque ibi in loco munitissimo statuit. Me- lânippum autem arcessiverat Clisthenes, (nam et hoc me deelhrare oportet) ut qui inimicissimus fuisset Adrasto, quippe cujus fratrem interfecisset Mecistem, et Tydeum generum. Huic postquam templum dedicavit,sacrificia et solennia Adrasto uléma eidem Melnnîp- .po adtribuit. Consueverant autem Sicyonii magnifice admodum honorare Admtum. Fuerat enim hæc regio Polybi. Adrastus autem Polybi ex filia nepos fuit: qui quum sine liberîs decéderet, tradidit Adrasto regnnm. Adrastum autem quum sliîs honoribus cachant Sicyonii, tum calamitates ejus tragicis choris celebrabant : non Bac. chum, sed Adraswm coleutes. xClisthenes vero chorus Brioche trie buit, reliqnam vero solennitatem Melanippo. ïHoc mode cum Adm-

Ito68. Idem egit veto tribart»: Clisthenes. Doriensiurn mutina mutait, ’ ne scîlicet eædem Slcyoniis atque Argivis tribus essent. Atque id agami. maxime derisui habuit Sicyonios: quippe nova nominaa me et usina desurhens, terminationem solen: pristinarum tribuum adjecit; sua tribu excepta, cul de suo imperio nomen imposoit: hos enim Arche- laos nominavit; reliquorum autem alios Hyatas, alios 0mm, alios Choireatas. Quibus nominibus tribuurh usi sunt Sicydnii non saluas quoad regnavit Clisthenes, verum etinm post illius obitum sexaginta adhuc annîs: deinde terrien, re deliberata, mutatunt en, et alios Hyllœos, alios PamphyIOs, alios Dymanatas nominarnnt: quarta veto tribus nomen ab Ægialeo desumserunt, Adrnsti filin, tribulesque Æginleas adpellarunt. 69. Hæc Sicyonius Clistbenes fecerat. Atheniensis autem Clio sthenes, SicyOnîi ex filia nepos, qui nomen etiam ab illo erat motus, bic itidem per contemtum (ut mihi vidétur) loriuih, ne eadem Atha- niensibus atque Ionibus tribuum nomma essent, cognominem Cliç sthenem est imitatus. Postquam enim plebem omnem Athenien- sium, prîus a se alienatam, suas ad partes traduxisset, tribuuin tune mutsvît nomina, et numerum illarum munit: decem enim, quum quatuor fuissent, constituit phylarchas, et pet der-cm tribus distribuit ùad

262 HERODOTI HISTOR. V. A cette: (sive’curias) omnes Athenieusium. Eratque, plèbe suis pat- tibus adjecta, longe potentior quum adversarii. 70. Vicissim igitur ab illo superatus Isagoras, hæc contra molitur. -Cleomenem advocat Lacedæmonium, qui hospes ipsi factus erat inde ab obsidione Pisistratidarum: quem quidem fama ferebat consuetu- idinem tune habuisse cum uxore Isagoræ. Primum igitur Cleo- menes, præcone Athanas misso, Clisthenern urbe ejecit, multosque cum eo alios Athenienses, hos dicens qui mages: essent. (id est, pia- cqu contaminati.) Hæc autem per nuncium edixit, ab Isagora edoa ctus :1 habebant enim quidem Alcmæonidæ, et hi qui eorumdeml «eraut partium, culpam commissæ cædis ; at ipse Clisthenes ejusque amici- 71.- Enagees non autem fuerant dicti sunt cædisnonnulli ex participes. Atheniensibus bac v de causse. Fuit Cylon, civis Atheniensis, olympicorum certaminum victor. " Is cristas tollens, consilium inierat occupandæ tyranuidis. Comparatis sibi sociis ex æqualium numero, arcem occupare conatus est: quam quum obtinere non posset, supplex ad dcæ imaginem .consedit. Hos homines igitur surgere inde jusserunt prytanes Nau- crarorum, qui tune civitatem administrabant, fide data punitum ces iri citra mortem : attarnen occîsi hi sunt culpa Alcmæonidarurn. Sed hæc gesta sunt ante Pisistrati œtatem. - 72. Postquam Cleomenes,’ misso præcone,’ ejiciendos urbe CIL sthenem et piaculo contaminatos edixit, unus Clisthenes ultro excessit. Deinde vero nihilo minus Athanas vernit Cleomenes, non quidem cum magna manu: quo ubi pervenit, septingentas familias urbe ejecit, quas ei Isagoras indicnverat. Quo facto, deinde cenatum conatus est dissolvere,. et trecentis civibus de Isagoræ «factione tradidit magistratus. . Quum veto resisteret senatus, et imperio nollet parere. Cleomenes .et Isagoras cum suarum partium civibus arcem occupant. Et " cæteri Athenienses, cum senatu sen; fientes, per biduum illos obsederunt: tertio veto die, deditione facto, Attica excessere quotquot eorurn Lacedæmonii eraut. Atque ita implebatux Chomeni ominosum quad acceperat dietum: nam quum in arcem, occupaturus illam, adscendisset, ad penetrale accesserat, deum consulturus: at sacerdos de sella singeas, priusquam ille par januam intrasset, dixit : u Retrogredere, hospes Lace- dæmonie, nec in hoc. templum’pedem’ pane: nefns est enim Doq riensibus hue intrare.” Cui ille respondit: , ii At nous Doriensis sum. .o.mulier, sed Achæus.” ilgitur, quum spreto amine exsequi consilium esset adgressus, tune rursus excidit cum Lacedæmoniis. Reliques vero in vincula conjecerunt Athenienses, morti destinatOs: et in bis Timesithe’um Delphensern, cujus viri opem manuum fonisv que (mimi maxima passera çommemorare. Et hi quidem in vinculis mortui sunt.

TERPSICHORE. 963. 73. Post hæc Athenienses, revocato CliSthene et septingentis illis familiis, quæ a Cleomene patrie eraut puisæ, Sardes legatos mise- . mut, cupientescum Persis contrahere societatem: intellexerant enim, bellum sibi imminere. cum Lacedæmoniis et Cleomene. Postquam Sardes advenere legati, et mandata exposuere, quæsivit Artaphernes, Hystaspis filius, præfectus Sardium, quina»: [lamines essent, et ubi terrarum habitarent, qui Persan"); peterent mandatent î Quod ubi ex legatis cognovit, brevibus verbis eos expedivit. Si regi Dario Athenienser terram traderent et aquam, societatem illis pollicitus est: si non traderent, sbire illos jussit; Tum leguti, re privatim inter se deliberata, tradere se, diXerunt ; scilicet cupientes contrahi societatem. At bi, quum domum rediissent, gravem culpam susti-

. 74-. Cleomenes, quum seetiverbis et factis contumeliose ab Athe- niensibusnueront. acceptum existimaret, ex universas- v Peloponneso . A contraxit - exercitum, quo consilio contrahat non dicens; sed pœnas surnere de populo Athenieusium cupiens, et Isagorarn constituera tyrannum; hic enim cum illo ex arcs Athanarum erat egressus. Dum igitur ingenti cum exercitu Cleomenes Eleusinen invadit, per idem teins pus Bœoti ex composito capiunt Œnoen et Hysias, extremos Atticæ pagos; et Chalcidenses ab alia parte Atticam ingressi vastabant. Tutu Athenienses, quamquam ancipite pressi periculo, Bœotorum et Chalcidensium Iultione in aliud tempus dilata, Peloponnesiis, quippe qui jam Eleusineerant, arma opposuerunt. 75. Quum vero jam in eo essent utrimque exercitus ut ad menus venirent, ibi primum Corinthii, reputantes secum injuste se facere, retro conversi abscesserunti: deinde idem fecit Demamtus, Aristonis filins, qui et ipse rex erat Lacedæmoniorum, et una cum Cleomene exercitum eduxerat Lacedæmone, neque superiore tempore cum illo discordaverat. Ah hoc veto dissidio facta lex est Spartæ, ne ainbo rages, cæcums nervin, castra sequerentur : (adhuc enim umbo sequi corisueverant :) altrro autem vacante a militia, alterum etiam Tyndari- dam»: domi relinqui ; nam ante id tempus bi umbo tamquam auxiliares, secuti erant. Tune igitur reliqui socii, qui Eleusine erant,’ reges dissidere videntes, et Corinthios relinquere stationem, etiam ipsi converse agmine discessere; . i76. Quarts hæc eSt expeditio, quem in Anisa": suscepere Do- rienses: bis enim hostiliter eam sunt ingressi, bis vero commodi caussa populi Atheniensis.’ Primo quidem locoiilla expedîtio, qua Megara colonis frequentarunt Codro regnante Athenis, merito no- minabitur : iterum vero, atque tertio, quando ad ejiciendos Pisistra- tidas ex Sparta advenerunt: quarto tune, quum Peloponnesios ducens Cleomenes, Eleusinen invasit. Ita tuncquarta vice Dorienses Athenns invaserunt. l

264 ’ HERODOTI HISTOR. V. 77. Postquarn inglorium hune exitum habuit ista expeditio, tune Athenienses, pœnas de Chalcidensibus sumturi, primum adversus bar arma moverunt: Chaleidensibus vero Bœoti apem laturi ad Euripum properarunt. Quos ubi conspicati sunt Athenienses, Bœotos prius quam Chalcidenses adgredi placuit. Fugue. cum Bœotis commissa, insignem victoriam Athenienses reportarunt, plurimis eorum occisis, et septingentis captis. Deinde eodem die in Eubœam transgressi, cum Chalcidensibus etiarn pugnam committunt: quibus et ipsis prælio victis, quater mille colonos in hippobotarum prædiis re- linquunt: hippobata: autem (id est, qui equos aluni) vocantur apud’ Chalcidenses homines loeupletes. Quotquot ex Chaleidensibus vivos ceperant Athenienses, perinde atque Bœotos, in custôdia ha. buerunt, compedibus vinctos. A Interjecto vero tempore eosdem manumiserunt, binis minis æstimatos: eompedes autem, quibus isti vincti fuerant, suspenderunt in aer0poli ; quæ ad meam asque rata: tern ibi superfuerunt, e muro pendantes a Medis ambusto, qui est ex adverso ædis occidentem spectantis. Pretii autem redemtionis deJ cimam.conseerarunt, ex iliaque quadrigam confieiendam eurarunt æneam, quæ a sinistre, stat primum ingredienti in propylæa quæ saut in acropoli. Est autem in illa inscriptio hæc: . v Anion perdomitis sari sub Msrtsjuventus Bœotis populis Chalcidiesque manu, Damna rependernnt vinclis et careere cæco, Quorum lm de docima stout tibi, Palier, equæ. 78. Auctæ igiztur eraut Athenarum opes. Adparet autem, non hoc une exemplo, sed ubique, quum prœclara res sitljuris æqualitac. Nam et Athenienses, quamdiu sub tyrannis eraut, nulh’s ex finitimis populis hello fueruut superiores : tyrannis autem liberati, longe prisai evaserunt. Quæ res declarat, quoad tyrannide fuerunt pressi, ultra illos minus fortiter rem gessisse, quippe pro domino laborantes: posta. quum vero in libertatem surit restituti, unusquisque pro se ipse studiose dabat operam ut recte rem gereret. In. hoc igitur statu res Atheniensium79. Thebani vero, ultionem sumturi de erat. Atheniensibus,IDelphos . » iniserunt qui deum consulerent. y Quibus Pythia respondit, tt pet (se non pesse illos ultionem capere; sed rem ad clamosum (populum) referre jussit, et proximos rogare." Legati domum reversi, convocata populi coneione, renunciant oraculi responsum. Tum Thebani, ubi ex bis audiverunt proximos (lober; rogarz’, dixere: tt Nonne proximi a nobis habitant Tanagræi et Coronæi et Thespienses? Atqui hi constanter nobiscum gagnant, strenueque arma nobiscum so- ciant. Quid opus est hos rogare? Immo hæc non me: oraculi sententia.” . ’

TERPSIOHORE. 965 80. tu dam bi inter se disceptant, postrèino maudits, ait : it Ego mihi videur intelligere quid velit oraculum. Asopi di- Veuntur filiez fuisse Thebe et Æginaz- hæ quum sint’sereres, pute jubere nos Deum ab Æginetis auxilia patate." Et Thebsni’, quum lnulla ex sententiis, quæ dicebantur, hac potier esse videretur, pre- ’tinus ad Æginetas miserunt, ex oraculi mandate auxilia ab- un; petentes, ut qui sibi essent proximi. Petentibus Æginetæ tradentes Æacidarum imagines, responderunt, se eis Æacidas ans-filin mineras: 8l. Thebani veto, Æacidarum auxilio freti, quum belle laces- sissent Athenienses, aspero ab illis sunt accepta huque iterum ad Æginetas miserunt, Æacidas illis reddentes, et virorum patentes auxilia. Tum Æginetæ, epum magnitudine elati, et voteris memores inimicitiæ, quam cum Atheniensibus gessissent, preeibus Thebanorum adnuentes, bellum Atheniensibus non ante denuntio- tutu intulerunt. Nam dum hi Bœotis instabant, interim Æginetæ longis navibus in Atticarn profecti, Phalerum diripiebant,’multosque alios maritimes pages; et ingens Atheniensibus 82. V statuant, qued dixi, Æginetarum advenus Athmisacu adieu, ferebant.banc habuit originem. Epidàuriorum a V terra a fructum ’ nullum edidel- rat. Quam eb-calamitatem quum eraeulum consulerent Epidaurii, jussit eos Pythia» Damiæ et 4mm imagines statuera: id sifecüunl, radius cum illis actuel Scisoitsbantur igitur Epidaurii, «tian: mœficicndas curare»: statuas, au liguas 3. Responditque Pythia’, acumen lier-am ; sed a: satine oka ligna. Igitur Epidaurii abc Asile- niensibus venise) petunt oleam arborem esdendi, quod sanctissimss existimassent Atticas oleas: sunt etiam qui dicant, pet id tempes nullibi terrarum oleas cantine, nisi Athenis. Athenienses se illis potestatem facere dixerunt sa condition, ut illi- quotannis Minerve arbis præsidi et Erechtheo victimes adferrent. In banc conditionem consentientes Epidaurii, nacti sunt quad petierant, et statuas ex bis alois cenfectas posuerunt. Ac debinc’ illisterra fluctuai feœbat, et ipsi Atbenieusibus id, de que connurent, persolvebant. î i 83. Erant per-illud adbuc tempes - Ægînetæ Epidauriorurn im- polie Subjecti, quum-afin in robus,4tum lites-suas coram jadice di- sceptaturi Epidaurum-trajicere tenebantnr. Deinde veto, constru- etis navibus, virium fidueia ferocientes, ab Epidauriis defecerunt. Jamque ut hastes, et qui mari casent patentes, vannent illos: atque etiant-statuas hasee Damiæ et Auxesiœ illis subripuerunt, casque oblates in mediterraneo suæ insulœ loco collocarunt, cui Œa nemed, ’quinviginti fore ab urbertadiis abest. Hoc in locoesoctas sacrificiis et jecularibus mulierum choris placabant, constitutis utriqne deamm denis viris qui essent choragi. «Dicteriis autem eh’ori illiineminem ’ 2 M "v

sa; assonons. HISTOR. v. a ,virum lacesdebant, sed nudistes indigent».- Eædem enlumine and Epidaurios obtinuerant : qui arcanis etiam sacris utuntur. ; 84. Epidaurii, ex que eis subreptse bas statuæ sunt, jam Adie- niensib’us ea,.de quibus convenerant, non solvebant.. Qua de re pet legatos secum expestulautibus Atheniensibus demonstrarunt (Epidaurii, "allant se izjuriam facere : quoad enim in tua terra fiabilis- un: illa: statuas, quad pacti eraut «relaisse .- quibus sibi subreptisjam maquant en: ut perm solvant, sed ab Æginetis, qui illa: lutinant. un hoc en’gcndunp. Hoc accepte respense, Athenienses, Æginam misais legatis, statuas pub Æginetis repetiverunt; quibus illi respon; derunt; nihil sibi cum Atheniensibus esse negotii. . 85. Jam porre aiunt Athenienses, postquarn frustra repetitæ fuis: sent statuas, profectos esse Athenis unatriremi. cives illos, qui publico nemine missi, quum Æginam pervenissent, statuas bas, ut quæ ex ipsorum ligne fuissent cenfectæ, de basibus suis cenati sunt abs- itrahere, Athenas’transferendas. Hos vere, quum isto mode compotes illarum fieri non potuissent, circumjectisfunibus statuas tra- xisse. tSed dum trahebant, tonitru et cum tonitru exstitisse terne , motum: caque re terrîtes trahentes, mente fuisse alienatos ; in furo- remque actes, mutuo sese invicem, veluti bostes, interfecisse; donee .ex omnibus, qui triremi illa advenerant, unus superfuisset, solusque ,Phalerum86. Athenienses igitur, rem rediisset. ita gestam. esse,.aiunt. Æginetæi l I V,. ,vero contendunt, non une navi advenisse Athenienses: .unam enim î mvem, atque etiam peule plures uns, etiamsi sibinullæ naves fuis,- sent, facile a se sapelli potuisse: sed pluribus navibus terramsuain adgressos esse Athenienses; Æginetas vero bis ultra cessisse, nec . pugnæ navalis adiisse discrimen. illud vere liquide definire non I :pessunt, utrum en causse cesserint, quad se impures esse commit: ltende prælie intellexissent, au quod in anime habuissent facere id V ipsum quad fecerunt. Aiuntigitur, Athenienses, quum nome ad pugnam paratus se illis opponeret, e navibus exscendisse, atque iter versus statuas esse ingressos : quas ubi e basibus suis non potuissent q enferre, ita circumjectis funibus illas truisse, douce utraque statua, dum itatrabebatur, eamdem rem fecerit: rem narrantes mihi quidem non credibilem, sed fortasse alii cuipiam : dicunt enim, ingenua illas coram trahentibus .precubuisse, ,atque ex ille, terppore in "hoc statu mansisse. Hæc igitur ab Atheniensibus geste esse aient Æginetæ; se veto, pestquam de expeditione, quem Athenienses ad- p versus Æginam eraut suscepturi, eertieres fuissent facti, Argives ut sibi prœste essent rogasse: ,hosque, que tempera Athenienses in Æginam exscendissent, eodem tempore suppetias sibi ferentes ad- et.kquu,m. clam ex Epidauro. in insulam trajecissent, in in: a

TERPSICHOREÇ Ê 167 ne: Âtheni’enses, itinere a navibus intercluso, fecisse ’im’peeum: codemque simulitempore tonitru et terne motuln illis exstitisse. 87. Hæc Argivi stqùe Æginetæ mandatant. Cœtùum Athenîa cases etiain ’fetentur, unum solummodo e suis salvum Athemu red- îisse z sed Argivi sium, e clade, quem ipsi intulissent Attico eker- eitui, unuin illum superstitem fuisse; Athenienses veto sium; e clade * quum Deus ipsis immisisset. Verumtamen ne hune quidem, sium; calamitati supervixisse; sed periisse taJi’medo. Athenss ut redût, nunciavit calamintem; que divulgue nuncio, uxores virorum qui expedifionis in Æginam susceptæ fuerant socii, indigne ferentes. sélam hune ex omnibus salvum rediisse, circa hotninelnicircumfilsasy fibulis Vestîum suannn fodicasse hominem, qusèsiisseque ex eo imam- quamque, ubinam sans «se: marina ? atque in illum parfisse. Athenio- ensime autem" hoc muliei-uin factuniiipsa clide tÏ-istîus fuisse visum. In quas quum une ratione animadvertere non pussent, ve’stein illarulnï in lunicam muçarunt. Prîus enim Doricam vecteur gestaverant At-’ tîcæ’ inulieres, Corinthiaele vesti siInîllimam : banc igitur une: tunica pernimarunt. Est autem, verum si quærimus, non Ionicuin hoc val stimentum, sed Caricum: nam emnium mulierum Græearum venin-l nientuui olim idem fue’rat quad nunc Doricum numinamus. l - 88. Aiunt autem, apud Argivos et Æginetas ex occasione illius-’ facti invaluisse morem, qui etiam nunc apud utresque’obtinet, ut fibules fadant dimidio quum ad id tempus majeres, utque in temple harum dearum fibules maxime dedicent millier-es; min lege apudÂ filas eüutum fuisse, ut nec aliud quidquam. quod ex Anion profectum’ in, in templum infemtur, nec fictile Atücum, sed ex indigenis alluc- lis pesthac bibatur. Certe ’Argivorum et Æginetaruxn mulieres ab illo indeltempore ex contention cum AtheniensibusQad meam usquei satatem, majores quum antes fibulas gestabant. i V 89. iInimicîtiæ Athehîensium advenus Æginetas isto, quad exposui, pri’ncîpio 0mm ceperant. Nunc igitur Æginetæ a Thebenis auxilio vooati, memores rerum circa statuas gestarum, libenter up.) petias venere Thebanis; huque maritime Atticin en ab Ægïnetis diripiebntur. Atheniensibus veto, expeditionem in Æginam pmn; tibus, adiatum est Delphis oraculum, jubens, ut "trîginta snnos, cr quoinjuriæ initium fecissent Æg’inetæ, abstinrent belle; primo autem" et trigesimo anno belli. advenus Æginetas initium fument,- postqusm Æacoltemplum statuissent. Id si facissent; rem sise! voluntute censurant Siniprotinus susciperent bellum, multa medio’ tempore passures; multa vere etiam factures; verumtemen éd ex-i nemumisubucituros Æginam." Hæe renunciata ubi sudivere Athe- nienses, Esco templum dècreùerunt, quod étiam nunc in foi-o entru-Z ctum compicitur’: illud vero’audire’ non sustinuerunt, triginta aunes ’ hello sibi me abstin’endum, qui’tamindigna ab Ægineu’s tassent passi. J

ses 111211013011 HISTOR. v. v , 90. Sed dans ad luisionem copiendam sese comparant, ohjieitur illis impedimentum a Lacedæmonüs summum. Quum enim dolum conciliaient Incedæmonii. quem Alcmœonidtn cum Pythin adversus se et’adversus Pisistraüdu eraut machinai, duplici dolore ode facti suint; quod et vires, qui hospites ipsorum filetant, patrie pe- pulissent, et quod nullnm sibi 0b id fictum gratiarn ab Athalie!!- sibus haberi viderent. Frater hæc moverunt cos macula, quæ malta sibi indigna. ab .Atlzenimailma imine" prædicebant: quæ cm cuhyquum antes ignorassent, par id tempus illis innotuere, a Ciao? mm Spartam delats. .Nactus enim Cleomenos emt ex arce Adie- » garum omnia, quæ olim Pisistratidæ hsbuerant, saque, quum Athenis pellerentur, in templa reliquerant. Hœe ibi relicta Cleo- meures. 91. Tum igitur Lacedæmonii, acceptante. cognitis bis oraculis, * quum n Atha- 1 nienses viderent eugeri opibus, et neutiquam patates Lscedæmoniis plrere, reputarunt secum, populum Atheniensem, si libertateute- tenir, sibi viribus fore parera; sin tyrannide premeretur, intis-muni fore et ad parendum paratum.» --Hæc singuia perpendentss, Hip- pium Pisistrati filium a Sigeo ad Heilespontum, quo confugerant Pisistratidsa, arcessiverunt. Qui postquam vocatus advenit, convocatis etism uliomm sociorum legatis, hæc ad cos verba Sparuni fecerunt. 1* Viri socii, aguovimus fatemurque non recta nos fia caisse. Ementitis enim oraculis inducti, vires hospitii jure in primis nobiscum conjonctos,iquique Amenez; nobis obnoxias reddere rece- parant, patrie ejecimus. et post hoc peractum ingrato populo urbem et rempublicam restituimus: qui postqunm per nosiibernæusyires recepit, nos et regem nostrum contumeliose urbe ejecit, et majores quotidie sibi spiritus sumit: quod experti sunt maxime finitimi illorum Bœoti et Chalcidenses, bravi veto etiam alii experientur, qui tacts non inierint consilia. Quonîam igitur nos, ista façiendo, pec- cavimus, nunc operam dabimus, ut malo medentes vobiscum illos puniamus. Hum: enim ipsam ob caussam et Hippiam hune arcessi- vimus, et vos e civitotibus convocavimus, ut commuai consilio et consociatis lai-mis illum Athenas reducamus, eique quæ ademimus restituamus."92. Hæc Spamni.. aussi quum plerisque , ’ . sociorum displieuinent, ubi quidem silentium tenueretsed Corinthius Sosiclesin hune mon dunes: locutus. (92. 1.). 9 Profecto nimirum cœlum sub terrant subibit, et terra supra cœlum exil: sublimis, hominesquo .habitabunt in mari, et. pisces domicilium Occupabunt bominum, quando vos qui-- dom. Lacedæmonü, juris æquabilitate subista, tyrannides in civitstes . reduçereparstis: quo nihilestiinter homines iniquius, nihilæcele-t retins. Entenim, si vobis bonumehoc videtur, ut maroufla regain, cuites. ipsiprùnum apud un ipsos tyrannum commune et sic deinde.

TERPSICH’ORE. 869 qui lins constituer: tenuto! Nunc, qui-queues mm astis «parti, diligentissimeque cevetisnequis Spertse exorietur, indigne minoens Quodsi vos equum, quemdmodum nos; vacuum). -boe.rne,vquam’ nunc, judicare pondis. (92. 2.) Apud Co- stetus chiade hujusmodi fuit. En: oligsrchin: et bi. qui Bucchiodæ nominabantur, administrabsnt civitotem. Qui quum ben nisi inter se matrimnn’e inirent, fuit Amphioni, uni ex hac fa- rnilin. filin pede claude. cui nomen en: Labù: quamiquum m0 Beedfidm (houe venet umrem, vduxit’enm Action, [Eetionem marinier: Mate MJ Echecretis filins. homo ex pe- go Peau, cætemm generis origine Wh. et Guides. Cui quum nec ex hac, nec et dia uxore, liberi esent Inti: proficiscitur me Delphes, de sobolè MIMI. Et inrantem protinus Pythie bis ver-bis est enlacera :

Action, nenni le honorai, cum si: vslde bonnntus. Gnvidn est Lnbds, nxurnqne putiet, qnod imide! ln vins mambos, et cutigsbit omnium. Responsum hoc Aetioni datum renuntiatur forte Bacchiadis, quibus obscurum fuerat responsum aliud Corinthum spectans, quod prius editum erat eamdem sententiem cum hoc quod nunc Aetioni da.- tum est. Istud oraculumhujusmodi fuerat: Aqniln in patrie gravide est, perietqle leur": Vaudou, mineur. qui mnltorum nous solvet. Hoc bene nono in mimis "une, Corinthii, qui cires polenta Pirenen habitude, et supercinosun Coi-intimai. (92. 8.) Hoc igitur responsum, prias redditum, obscurum fuerat Bacchiadis: nunc vero. ubi cognoverunt istud quod Aetioni damna est, etism prius illud, qnod congruebst Aetionis responso, intellexe- mm. Hoc igitur quum intelligerent, presserunt silentio, prolemque Actioni nesciturem interficere decreverunt. Postquam peperitimu- lier, mittunt protinus decem de suis in psgum quem habitabat Aa- tian, qui interimerent puerum; Hi ubi Peu-am venerunt, aulamque Actionis, puerum postulant: et mater, ignare quo consilio advenissent, existimnnsque benevolentiæ causse in patrem cupere meninfsntem videre, adfert illum, et uni borum in menus tradit. h itinere autem hi inter se consb’tuernnt, ut, qui puerulum primus in menus aooep’uset, is eum humo edlideret. Jam vero divine qua- dsmefortunn occidit, ut infus, dum tradebnt cum mater, urideret cum cui trsdebetur: et hune. ubi id nuimsdvertit, misericordia retinuit ne occident. Miserotus igitur puerum tradit-alteri; et ille tradidit tertio t nuque in par cunctos decem tramât, ab sitero alteri andines; nemine interimere cum volante. Postquam igitur matri pusrumroddidsrant, et douro eraut egressi, stnntes pro foribus, con.-

270 HERODOTI iHISTÔR. v. -viciabantur alter alter-un. accusabantque,îet eum maxime qui primai acceperat infantem, quad non fecisset quemadmodum inter ipsos constitutum fuisset. Ad extremum, interjecto tempore, placuit-iteï- rum intruse, et cunctos participnre’ cædem. (92.14.) Sed voluere fats, ut ex Aeüonis proie malum existent Corintho. Labda, sans K ad ipsas fores, omnia ista exaudivemt. Itaque verita, ne mutato censilio puerum iterum acceptum interimerent, aspertatum-occultavit in loco, de quo minime cogitaturos illos existimavit,«in area: noverat enim, si reversi denuo requirerent puerum, omnia illos pervesti- gaturos : idque illi fecerunt. Sed postquam redeuntibus quærentir busque nusquam comparuit infans; placuit abire, renunciareque his qui ipsos miserant, omnia a se peracta esse quæ mandata fuissent. 111i igîtur abierunt, idque renunciarunt. (92. 5.") Posthæc cr’eviE Aetîonis fiiîus: et, quoniam periculum hoc efl’ugerat, ab arcs illa [arcam Gravé snipe’Mv dicurçt] impositum ei nomen estICypselus. Qui postquam virilem ætatem est ingressus, oraculumque Delphis consuluit, ambiguum accepitresponsum, quo fretus adgressus est te- nuitque Corinthum. Responsum hoc erat: l

l Felix vir "entras bic qui descendit ad ædes, n Cypselus Actides, clam rex ille Corinlhi, Ipse, et en nati, sed nulli deinde sapotes. I Hart accepta responso postquam tyrannîde potitus est Cypselus; vir f uit hujusmodi: multos Corinthiorum in exsilium ejecit; multis bons eripuit, sed longe plurimis vitam. (92; 6.) Huic, quum triginta re- gnusset annos, et prospera in fortuna vitam finisset, successor tyran- nidis fuît filins Periander. Et Periander quidem initie mitior erat quam Cypselus : sed, en quo pet nuncios commercium habuit cum Thrnsybulo, Milesiorum tyranno, multo etiam sanguinolentior evasit patre. Misso ad Thrasybulum præcone quæsivit eÏx illa, quo pacte; Tl’bllx omnilmsfirmissime constitutis, optimepræesset civilati 1’ T braya bulus, homine qui a Peniandro missus erat extra urbem educto, ixi- gressus est arvum quoddam satum, cum illoque per segetein ambuv irins, sciscitausquc ex eo etwrepetere jubens caussam cur sa 8e Coz rintho missus esset, detruncabat interim ut quamque’vidit spicam uper alias eminentem, præcisamque-abjiciebat, donéclpulcherrimam et pinguissimam segetis partem tali modo corrupità denique, post; quam ugrum ita pervagatus est, dimisit legatum, nullum’ verbum eil prœcipiens. Ubi Corinthum rediit legatus, cùpidus-erat Perianderi cognoscendi T-hrasybuii præcepta. . At. ille; nihil, ait, sibi m’an- classeî Thrusybulumrmirariuse vero quakm ad [laminent a Pèriandro’ misais esset, vesmmm quippe, et qui sua ipse destrueret. His» di-’ ctis renunciavit,- quid’agentem Thrasybulum vidisset; (92. 7.) TAt Perinndertinteliigens factum; reputansque moneri se a Thrasybulù ’utvemmcutioreequosquc cives interimeret, tu mlvcro omncm adveüuiï’

. 5 . .TERPSICHORE. i 271i civesfnequitiam cepit examen. Nam quidquîd Cypselus oèciden’do etin exsilium mittendo reliquerat, id Perianderconsummavit. Atque etiam une die universas malieres Corinthias vestibus exuit, uxoris me gratin Melissæ. Etenim quum in Thesprotiam ad Acherontem * fluvium legatos misisset, qui oraculum, quad ibi par mortuorum ovo-t cadenem responsa dut, consulerent de hospitis alicujus depositu. avocats M clissa respondit se nec significatumm, nec cdicturam quo lors (se! illud deporitum : algue enim se, et esse nudam ; nain quæ sepulla «unifièrent restimnta, nihil sibi prudent, quum nonfuerint combattit. Argumentum autem, quo cognascere Parions!" parsi! acre hæc a se dici; houasse, quot] ille in frigidum fumant panes fuguaient. Hæc postquam Periandro surit renunciuta, quum satis certum ipsi esset illud veriç totisargumentum, quippe qui cum mortua coiisset Melissa; staüm post acceptum nuncium præconio edixit, ut omnes Corinthiorum mulâtres-in Junonis templum commirent. Et illæ, tamquam ad sa: lennitatem, pulcherrimo ornatu instructœ convenerunt. 111e veto constitutis ad hoc satellitibus, vestimentis cunctas -exuit, liberas pariade mulieres, et illarum familles: collatasque in fossam vestes. invocatis Melissæ manibus, cremavit. Quo. facto, ubi iterum ad usé cromantium misit, demonstravit ei Melissæ idolum, quo in loco de? positum hospitis collocasset. . Hujusmodi vobis est tyrannis, o Lacea dœmonii, et talia sunt illius facta ! Nos vero tune statim mirabumur. quum avobis Hippiam arcessiricognovimns ; nunc vero etiam magie miramur hæc a vobis verba fieri; vasque obteStamur, Deos invoo contes Græciæ præsides, ne tyranuides in civitatibus constituatis, Itaque si ab incepto non abstinueritis, sed conaturi estis putter id quad justum est reducere Hippiam, scitote Corinthios quidem non probaturos98.. Hæc quum locutus esseesset Sosicles, factum." .Corinthiorum legatos;r " , respondit Hippias, eosdem quas ille Deos testes invocans. certc Co- rinthios maxime desideraturos Pùistratidaa, quando adfuerint illis sta- tnti dies, quibus illos venturi sintAtIzenicnsrs. Hæc illi Hippias respondit, ut qui omnium adcuratissime cognita haberet oraculorum afin. .Reliqui ex sociis silentium adhuc tenuerant: postquam V6130 Sosiclern audiverunt libere verba facientem. pro se quisque vocem rumpens, accedebant sententiæ Corinthii, obtestabanturque Lacedœo monios, ne quid advenus Græcam ,civitatem novi. molirentur. Atque in94. Hippiæhæc veto resLacedæmone finem rejecto .Amyntas habuit. Macedo Anthe- I munta oppidum obtulit, Thessali vero Iolcon. -. At ille, .neutrum accipiens, Sigeum rediit; quad oppidum armis Pisistratus Mityleo næis. eripuerat, et:tyrannum ibi:constituerat filium suum nothum Hegesistratum, ex. Argiva muliere natum. Nec vero citra belli discrimen tenuerat ille regionem a Plaistrato acceptam. Dia-enim

279 HERODOTI HISTOR. V. inter se Mitylenæi et Atheniensesarmis decertaversnt,illi et Anisa» le!) oppido empentes, hi e Sigeo; et illi quidem «au repetefla ditionem, Athenienses veto negantes mou-nm esse, et rationibus ara 8081m5, nihilomagis ad Æolenses pertinere Iliados difionem, que. adse et ad alios, qui cum Menelso ulti essent Helen: raptum. 95. Dam hi inter se bellum gerebant, quum slia malta atque varia in præliis geste ersat,.tum Alma: pacte, prælio facto, in quo victaes eraut Athenienses, fuga quidem ipse evaserat, sed armorum ipsius Athenienses eraut potiti, qui ea in Minervæ templa Sigei suspende» mut. Quam rem Alcæus, carmine descriptam, Mitylenen nunciavit, certiorem fadons de calamitate sua Melanippum, unum de suis amicis. Mitylenæos vero et Athenienses recouciliavit deinde, Pari- ander, Cypseli filins, quem 8mm contentionum srbitrum utriqne constituerant: conciliavit autem bac conditione, et utriqne eam te- nerent regionem, quam possiderent. lta Sigeum sub Atheniensium venerat potestatem. 96. Hippias vero, ut Lacedæmone in Asiam pervenit, omnia movebat, insimulando Athenienses apud Persas, omniaque moliev batur quibus alliceret, ut Athenæ in suam et Darii venirent potestae tem. Dum hæc Hippies agebat, re cognita, Athenienses Sardes miserunt legatos, qui Perses horterentur, ne morem gererent exsulibus Atheniensium. At eos Artaphernes, si saisi eue vellent, jussit Hippiam recipere. Quam conditionem ad se relatamquum neutio quam admitterent Atbenienses, decreverunt ex professo hastes au

97. Pan idem tempus, quo id decreverant Athenienses, et odiun incurrerantPersarum. Persarum, Milesius Aristagorns, a Cleomene. A Lucerne. mania Sparta pulsus, venit Athenas z hæc enim civitas inter cætera; potentia eminebat. In concionem igitur populi progressus Arista- goras, eadem quæ Spartæ verbe fecit, de Asie: bonis, et de belle en Persis, quamfacilcs lai usent saperont, qui nec soute nec basta ruerai. tur. Præter hæc commemorabat, Atkniam’usr colonat sur Mitaine, et œquum esse ut ab illis œmrmtur qui patentiez parurent. Denique nihil non pollicebatur, impense ragans: donec eis persuasit. .Video tur enim facilius esse decipere multitudinem, quem amura hominem z nain unum quidem Cleomenem Lacedæmonium non potuerat (lev cipere, sed trigintaAtheniensimn milliafacile potuit. . Athenienses îgitur oratione illius persuasi, decreverunt rigiati nanas aurifia mâture Ionibss, quorum ducem nominarunt Melanthium, civem quovis nomine probatum. v He naves et Græcis et Barbaris principinm fuels

98. Aristagoras ante illarum egressum domum revectus, post. quummalorum. Miletum pervenit, consilium cepit, ex 4quo nihil . quidem , titi,. - litatis rediturum ad Ionas crut; nec enim hac caussa id fecit, sed

TERPSICHORÈ. 273 quoregi Dario crearet molestiam : hominem misit in Phrygiam ad Pæonea illos, qui a Strymone fluvio captivi abducti a Megabazo, regionem vicumque Phrygie seorsim habitabant. Ad quas ubi pet. venit legatus, his verbis cum eis agit: " Pæones l” inquit, t* misit me Aristagoras Mileti tyrannus, ut salmis viam, si obtemperare volueritis, vobis ostendam. Etenim Ionia nunc universa descivit a rege, licetque vobis salvis in patriar’n redire vauam. Ad mare quidem ut perveniafis, vos ipsi curabitis: reliqua nobis curæ erunt.” His auditis, lætati admodum Pæones, cum liberis et uxoribus ad mare se fuga receperunt: nonnulli tamen ex eisdem, metu retenti, loco se non moverunt. Postquam ad mare pervenere Pæones, Chium inde trajeœre. Quumque jam in Chio casent, evestigio venit Persarum equitum magnamanus, illos prosequentium: qui ubi Pœones non surit consœuti, Chium miserunt, ab illisque ut redirent postularunt. Sed illi, propositam aspemati conditionem, a Chiis Lesbum sunt transducti. Lesbiique eos Doriscum trajecerunt: inde pedibus redeuntes, in Pæoniam pervenerunt. 99. Intexim Atheniensea cum viginti navibus Mileti)!!! advenerunt, quas sequebantur quinque triremes Eretriensium. Et Eretri- ensea quidem non Atheniensium gratia haie se adjunxerant expeditioni, sed ipsis Milesiis gratum factuii, beneficiumque ab illis acceptum rependentes. Namque Milesii prius sociam Eretriensibus operam in hello cum Chalcidensibus præstiterant, quo tempore Samii Chalcidensibus advenus Eretrienses et Milesios miserant auxilia. Athenienses igitur postquam advenere eum Eretriensibus, quum et reliqui adessent socii, expeditionem advenus Sardes suscepit Arista- goras: ita quidem ut in bellum ipse non proficisceretur, sed Mileti maneret, constitutis aliîs copiarum ducibus, fratre suo Charopino, et ex reliquorum numero civinm Hermophanto. 100. Hac classe quum Ephesum pervenissent Iones, relictis na. vibua Coressi in finibus Ephesio’rum; ipsi magna manu ascenderunt, viæ ducibus utentes Ephesiis. Secundum Caystrium flumen progressi, inde superato Tmolo Sardes pervenere ; et urbem capiunt, nemine contra prodeunte : nempe reliqua omnia occuparunt præter arcem; arcem veto ipse Artaphemes cum baud exigua vi militum tutabatur. k 101. Quo minus veto captam diripere pussent urbem, hæc res fuit impedimenta. Erant Sardibus pleræque domus ex- arundine constructæ ; quæcumque veto etiam ex lateribns, earum tecta amn- dinea eraut. Harum unam quum incendisset quidam ex militibns, continuo de domo in domum grassatus ignis, universam urbem de- pascebat. Ardente urbe, Lydi et quicumque Persæ in urbe eraut, undique interclusi, utpote extrema absumente incendio, in forum confluxemnt ad Pactolum fluvium: qui fluvius suri rameuta illis ex 2 N

274. . ’ HERODOTI HISTOR. V. Tmolo deferens, pet medium forum labitur, et deinde Hermo fluvio nmiscetur, qui in mare induit. Ad hune igitur Pactolum et in fumai wcongregati Lydi atque Persæv, defendere sese coacti sunt. At Iones, ubi viderunt alios ex hostibus fortiter pugnantes, alios vero magno Vnumero ingruentes, trepidi cedentes ad Tmolum, qui vocatur, mon- ..tem se receperuut : atque inde sub noctem versus naves suas y

s i 102. Ita incendia consuma: sunt Sardes, in eisque indigenæ deœ Cybeles templum: quem caussam postea prætexentes Persæ templa abierunt..vieissiru in Græcia cremarunt. Tune veto Persæ qui, intra, Halyn , fluvium sedes habebant, certiores facti quid ageratur, junctis viribus auxilio Lydis venerunt. Qui quum louas non amplius Sardibus essent nacti, e nestigio subsecuti, Ephesi illos deprehenderunt. alunes quidem in aciem adversus eos progressi sunt, sed præiio com- «misso ingenti clade sunt adfecti: magnumun eorum numerum Perm? Îhtel’fecerunt, quum alios. spectatos. vil-os, tum Eualcidem, Eretriensium ducem, virum qui in .ludorum solennibus coronas re- portaient, multumque a Simonide Ceo erat laudatus. Qui veto *ex pugna evaserunt,,per civitates sunt dissipati. g 108. Tali igitur mode tune puguatum est. Posthæc vero Athe nienses promusvdeserueruutlonas; et sæpe multumque ab Arista- ’gora per nuncios solicitati, .con’stanter negarunt se auxilio illis futuros. Sed Iones, Atheniensium auxine privati, nihilo minus ad ’bellum advenus Dariuni, quod post en quæ adversus illum patrave- -rant evitari non pusse intelligebant, sese comparabant. In Belles- *pontum navibus profecti, Byzantium et alias omnes eo loci civitates Îsuum sub. obsequium redegerunt.’ qDein extra Hellespontum tevecti, majorem Cariæ partem societati suæ adjecerunt: nain et Connus, quæ prius, quando Sardes ’cremarunt, societatem illorum recusaverat,

-nunc-104. .Cyprii eis vero accessit. universit Amathusiis I 4 exceptis,. I i ’ .ultro V se illis ad- junxerunt.-- Nain et hi a Medis desciverant tali occasione. Quasi- Jns erat, Gorgi -Salaminiorum regis fraternatuminor, Chersidis filins, Siromi nepos, pronepos. Euelthontis.. Hicivir, postquam -sæpius autea Gorgum, ut a rege deficeret, esset hortatus ; tune, ubi louas etiam cognovit descivisse, vehernentius illum instigare .conatus est. .Cui quum .morem non gereret Gorgus, tempus ob- . œrvanernesilus, quo extra-urbem Salamin ille ,erat egressusq, fratrem ejusque sectatores partis exclusit. .Itaque Gorgus, urbe apo- .liatus, ad Medos profugit : Onesilus veto Salaminis tenuit imperium; ’omuibusque Cypriis, ut secum descisçerent, persuasit.’ Cæteris quidem persuasit ,cunctis ;v Amatliusios veto, morem gerere. nolentes,

obsidioneicinxit.105. Dum Amathunta Onesilus obsidet, , . interim " .I Dario i A nunciatur, j

. TERPSICHORE. 275 Sardes captas esse incensasque ab Atheniensibus atque Ionibus, illiusque tumultus auctorem, cujus consilio hæc suscepta sint, Ari- stagoram esse Milesium. Quo accepto nùneiordicitur tex, nulla ratione habita lonum, quippe quas bene noverat non impune laturos quod defecissent, quæsisse quinam suent Athenienses? deinde, postquam audivit, poposcisse arcum, et sagittam arcui impositam enli- sisse’ in cœlum, utque illa in aerem finlavit, exclamasse, " Prob Jupiter, contingat mihi pochas sumere ab Atheniensibus!" bisque dictis, mandasse uni e ministris, ut, quoties cœna ipsi adponeretur, teripsi diceret, li Domine, memento Atheniènsiumi’" i 106. Hoc dato mandata, vocato in conspectum suum Histiæo- Milesio, quem jam multo abhinc tempore apud se Darius retinuerat: it Histiæe,” inquit, ii tuum proeuratorem, cujus fidei Miletum commisisti, audio res novas adversusme esse molitum. Homines enim ex altera continente adversus me duxît, et louas cum illis, factotum pœnas mihi daturas: bis persuasit ut illos sequerentur, et Sardes mihi .eripnit. ’Nunc igitur, quo pacto tibi hoc bene habere videtur? qu0ve pacte tale quidpiam absque tuo consilio factum est? Vide ne deinde tu ipse .hac culpa tenearis.” Ad hæc Histiæus’ respondit: t! Quale verbum, Rex, pronunciasti? Vme-ne agitare consilium, ex quo tibi ulla molestia, sive magna, sive exigus, existat? Quid quæ- rens equidem, tale quidpiam facerem? Cujus rei indigeo? cui en. dem, quæ tibi, præsto sunt; quicum tu omnia tua communicare eonsiiia dignnris. Immo, si quid tale, quale tu ais, meus agimt pro- curator, scito id cum suo feeisse arbitratu. At mihi statim ne pep suaderi quidem potest, Milesios et meum précuratorem novas res adversus te moliri. Siu utique tale quid agunt, tibique si vera relata sunt, vide, Rex, quid sit quod tu feceris, dum. me a marli abs- traxisti. Videntur enim Iones, ex quo ego ex illorum conspcctu remotus sum, agitare id,cujus olim desiderium babuerunt. Sin ego in lonia adessem, nulla civitas se vel pauxillum motura erat.-- Nunc igitur quum primum dimitte me, uttin Ioniam proficiscar, tibique omnia ibi in integrum restituam, et procuratorem hune Mileti, qui hæc machinatus est, vinctum tradam. Hæc quum ex animi tui sententia perfecero, deos juro regios, non prius tunicam exuturum qua indutus Ioniam intravero, quum tibi Sardinism, maximum insulam, tributariam reddidero." ’ , - 107. His Histiæiiverbis deceptus Darius morem ei gessit, dimi- sitqne cum adjecto mandato, ut, postquam quæ pollicitus esset ef- fecta dedisset, ad se Susa rediret. . .108. Per idem tempus, quoenuncius de incensis Sardibus ad Da- rium missus est, et Darius sagitta in cœlum emissa cum Histiæo sermonem contulit, Histiæusque a rege dimissus. ad mure est profectus; interim in Cypro hæc gesta sont. Ohesilo SalaminioAma-v

276 HERODOTI HISTOR. V. thusios obsidenti nunciatur, Artybium Persans cum classe et ingenti Persarum exercitu adfuturum esse in Cyprum. Quo cognito Ouesilus præeones ’dimisit per Ioniam, anxilio louas advocans: nec dia re delibernta, adfuerunt Iones cum magna classe. Eodem- que tempore quo Iones advenere, Persæ etiam, quum navibus e Cilicia trajecissent, pedestri itinere Salaminem contenderunt : navibus autem Phœnices cirelnnavigarunt promontorium, quæ Claves

Cypri109. Quæ voeantur. quum ita essent, Cyprii’ tyranni couvocatis Ionum ducibus dixere: tt Vobis, Iones, nos Cyprii damne optionem cum utris velitis confiigere; cum Persis, au cum Phœnicibus. Quod si pedestri pogna cum Persis vultis congredi, nulla interposita mora oportet vos, navibus egressos, pedestrem instruere aciem; nos veto, conscensis navibus vestris, Phœnicibus nos opponere. Sin cum Phœnîcibus tentai-e fortunam mavultis; utrumlibet horum elegeritis, operam dare necesse est, ut, quoad est situm in vobis, liberæ sint et Ionia et Cyprus." Ad hæc Iones responderunt. " Nos commune Ionum misit, ut mare custodiremus; non ut naves nostras tradentes Cypriis, ipsi cum Persis pedestri acie confiigamus. Nos igitur, qua parte locati sumus, in en ntilem præstare operam conabimur: vos autem, memores qualia Persis servientes passi ab illis sitis, fortes viros esse oportet.” Hoc illis responsum Iones dederunt. 110. Post hæc, quum Persæ in Salaminiorum advenissent campum, aciem instruxerunt regs: Cyprien»: ; ita quidem, ut cæteros Cyprios cæteris hostium militibus opponerent, Persis autem fortissimos e Salaminüs et Soliis selectos. Contra Artybium vero, ducem ’Persarum, volens lubens stetit Ouesilus. , 111. Vehebatur Artybius equo, qui ereetus stare advenus armatum militem erat edoetus. Qua re cognita Oncsilus, quum esset ei amiger genere Car, arts bellica clams, et animi planas, dixit buic: " Artybii equum audio ereetum stare, et pedibus atque ore pugnare contra adversarium. Tu igitur ocyus delibera tecum,mihique ode, utrum observare ferireque velis, equum, an ipsum Arty- binm î" Ad hæc famulus respondit: " Paratus equidem sum, Rex, et utrumque facere, et alterutrum, et omnino quidqnid tu jusseris : dicam tamen id quad tuis rebus eonducibilius mihi videtur. Regem- ducemque aio oportere cum rege duceque congredi: nam, sive tu. virum ducem interfeceris, magnum hoc tibi erit : sive, quod dii prohibeant, te ille: ab digne etiam occidi, dimidiata calamina est. Nos veto famulos aio oportere cum famulis congredi, et cum equo ;A cujus tu artes noli timere: ego enim tibi recipio, adversus nullum porto hominem illum se erecturum.” 112. Hœc postquam ille dixit, mox deinde commiua pagne est,- et terra, et mari. Et navibus quidem Iones, acriter illa die pu-

TERPSICHORE. I ’ 377 gnantes, superaverunt Phœnices: et inter louas Samiotum præ cœ- teris virtus eminuit. Pedesttes vero ubi congressæ sunt copias, magna impetu inviceln irruentes pugnatunt. Circa imperatores autem utrimque hæc gesta sunt. a Ubi Artybius, equo quem dixi veetus, advenus Onesilum impetum feeit, Onesilus, quemadmodum ei cum amigero convene’rat, ferit ipsum irruentem Artybium: quumque Cequus scuto Onesili pedes ùjiceret, Car falce feriens pedes præcidit equi. . Ita Attybius dux Penamm, ana cum equo, ibidem eecidît. 113.» Du-m veto eæteri etiam acie pugnant, descrit Cyprios Ste- i- senor,.Cutii tyrannus, cum non exigus. militum manu, quas secum babebat: dieuntut autem Curieuses hi Argivarum esse coloni. Post- quam Curienses deseruete socios, protinus Salaminiotum quoque currus bellici idem fecerunt. Quo facto, super-iotas Cypriis Pente fuerunt. Quorum exercitu in fugam verso, cecidetunt et alii multi, et Onesilus Chersidis filins, qui Cypriis auctor fuerat defectionis, etc Solensium tex Aristocyprus, Philacypri filins; Philocypri illius, quem Salon Atheniensis, postquam Cyprum venit, præ omnibus

tyrannie114:. Onesili caput carmine Amathusii, quas celebtavit. ille obsederat, abscissum- , . Amathunta deportarunt, et super oppidi portam suspenderunt. Post- quam eavum fuit caput ita suspensum, apium. examen in illud sese ’ insinuans, favis replevit. Quod quum tale accidisset, oraculum consulentibus Amathusiis, tt quid capite faeerent," datur responsum, tt auferrent caput humarentque ; Onesila veto, ut heroi, annua Sacra facerent. Id si fecissent,melius cum ipsis actum iri.” quue facerunt Amathusii, ad meam asque ætatem. ’ 115. Iones qui ad Cyprum ptœlium fecerant navale, ut intellexere perdîtes res esse Onesili, et Cypriotum oppida omnia obsideri, exceptaiSalamine, quum priori regi Gorgo teddiderant Salaminii; his tebus Iones cognitis, nulle interposita mata in Ioniam renavigaç tant. Prætet ouateras Cypri civîtates diutissime ohsidionem SUSfi-z nuera Sali; sed et banc, suifassoncircumcirca mura, quinto mense

Pense1 16. Ita igitur ceperunt. Cyprii, pastquam ’ unum , annum liberi fustant, des nua in servitutem sunt redacti. Interim Daurises, grener Darii, et. Hymeas et Otanes, aliique duces, qui et ipsi filias Datii in matrimœ nio habebant, postquam Iones, expeditionis advenus Sardes socios, eraut petsecuti, eosdemq’ue prælio victos in naves eompulerant, deinde divisis inter se vicibus eivitates diripiebant. 117. Et Daurises quidem, contra doitates ad Hellespontum convenus, Dardanum cepit, et Abydum, et Pereoten, et Lampsacum, et Pæsum: quarum singulas singulis cepit diebus. A Pæso veto advenusParium dueenti adfertur nuncius; Cates commmunicato cum

278.; HERODOTI HISTOR. V. p lonibus consilio defecisse a Persis: itaque ab Hellesponto reversas, advenus118. En res forte Cariam tenanciata Catibusduxit erat exercitum. priusquam Daurises . advenisset. Cujus cognito consilio, Cures ad Albas Columnas, quæ vocautur, amnemque Marsyam congtegabantur, qui ex Idriade regione fluons, Mæandro miscetur. E0 postquam convenete Cures, quum aliæ multœ dictas sufi sententiæ, tum illa, optima quæ mihi videtur, Pix.adari, Mausoli filii, eivitate Cindyensis, qui Syennesis filiam, Cilicum regis, in matrimonio habebat. Hujus viri sententia hæc erat, Mæandtum traitsulitttere debete Gares, atque ita prælium committere ut fluvium a tergo habetent; ne scilicet retro fugere passent, sed ibi manete eoaeti, fortiores sese quum pro sua natuta præstatent. At hæc non vicit sententia: sed Persis maiderunt a- tetgo esse Mœandtum, quum sibi ; scilicet, ut illi, si ptælio superati in fugam verterentur, teceptum non haberent, sed in fluvium in-

119. Deinde,.ubi adfuerunt Persæ, Mœandrumque trajecetunt, ibicidcrent. tune ad Matsyam fluvium b cum. ’ illis congressi saut Cures: et acri commisso prælio, postquam dia fortiter pugnanlut, ad extremum hostium multitudine saut superati. tPersatum ad bis mille acciderunt, Carum veto ad decies mille. Qui ex illorum numeto eladeui effulgetunt, hi ad Labtanda in amplum sanctumque platanetum Javi Stratio sacratum sunt compulsi. Sali autem, quand nos novimus, Cures sunt, qui Jovi Stratio [Militari Latine dieetes] sacra faciant. ibi conglobati, de salute delibetarunt, utrum Persis sese dedere, au Asiam pronus relinquere satins sibi esset. . i 120. Dom hæc deliberant, auxilio eis adveniunt Milesii eorom- que socii. Tum veto, missa priori deliberatione, ad redintegrandum bellum sese campai-arum. Invadeutibus Persis denuo in aciem occurrunt: sed, prælio commisso,imajorem etiam quum antes: cladem aeceperunt. Cecidere picrique omnes; sed Milesiorum præ ceteris maxima, 121. Postez: veto strages v,ulnus hoc factarepatarunt est.saharemntque . i n Gares. . Postquam enim cognovcrunt progredi Persas, oppida sua invasuros, in,via ad Pedasum collocatunt insidias; in quas noctu incidentes Perses, interfaçti sunt et ipsi et eorom duces, Dautises et Amorgesr et Sisimucas: cum illisqua petiit etiam Mytsüs, Gygîs filius. Insi- diarum illatum (lux faetat Hetaclides, Ibanolidis filins, Mylassensis. [ta igitut Persæ illi petierunt. 122. Hymeas veto, alter ex his qui Ionasreos persecutus est qui contra Sardes militavetant, ad Propontidem conversas, Ciao Mysiam cepit. Quo. expugnata, ubi eognavit Daluisen telicto Hellcsponto: versus Curiam arma promovere, ipse Propontide telicta in Helles- pontum duxit exercitum: et Æolenses subegit omnes, quotquot

TERPSICHORE. 279 Iliadem habitant terram, et Gergithas subegît, priscorum Teucto- rum reliquias. At ipse. Hymeas, dam hos populos subigit, in matho

moritur123. Et hic quidem in Troade. illi finis fait: Artapherni I i veto, Sardium præ- fecto, et Otani, tertio duci Petsatum,’mandatum erat bellum laniæ et finitimœ Æolidi a continente inferendum. Atque hi Clazomenas Ioniœ ceperunt, et Cymen Æolidis. ” 124-. Ita dam enpiuntur oppida, Atistagotas Milesius hæc videns, homo parum acri (ut adparet) ingenio, qui Ioniam concitaverat ma- gnasque miscuerat turbas, fugam agitabat, satis quippe intelligens superari Darium regem non passe. Hoc consilio, convocatis suarum I partiaux hominibus, deliberationem proposait, dieens, ncomquum ipsis fore, certum habete tefugium, si Mileto pellerentut: quærer’e se igitur ex eis, utrum hoc ex loco in Sardiniam a se in" coloniam vellent duci, au in Myrcinum Edonorum, - Histiæo a Dario dona datum, et in oppidum ibi ab Histiœovmunitum." ’ i ’ 125. Juin Hecatæus quidem, Hegesandri filins, Historiarum scriptot, in neutrum hotum locotum abeundum causait; sed in ’Lero insula debere eastellum munite Aristagoram, ibiqtie, si Mileto exci- detet, quietum se tenete, donec impetu inde facto Miletum repetete posset. Hoc Heeatæi fait consilium. a t 126. Ipse veto Aristagoras eo maxime inclinabat, ut Myrcinum abiret. Itaque Mileto Pythagorœ fidei commissa, probati inter cives viti, ipse, secum aumto quicumque voluisset, in Thraciam navigavit, regionemque quum petietat tenait. Inde veto progressas, interfe- otus est a Tbracibus et ipse, et exercitus ejus, quum oppidum aliquod obsideret rejectis V coiiditionibus, quibus Thtaces excedere oppido aoluerant. l - -

FINIS LIER! QUINTI.

HERODOTI HVISTORIARUM LIBER iSEXTUS. E R AT O.

l. Amsnoonss igitur, quo auctore Ionia defecerat, hoc modo vitaux finivit. Histieeus veto, Mileti tyrannus, a Dario dimissus, Sardes erat profectus: quo ubi Susis pervenit, interrogavit eum Anapbernes, Sardium præfectus, que ra indusies patard louas a reg: de caisse. Id quum ille se ignorare diceret, mirateturque factum, quasi nihil de rebus ptæsentibus compertum habetet, artificiis uten- rem videns Artsphernes ait: tt Ita tibi, Histiæe, hæc res habet: cal- eeum,hunc tu projecisti, et induit cum Aristagoras.” 2. Hoc quum Artsphemes, ad defectionem quad adtinet, dixisset; metuens cum Histiæus, utpote intelligentem quid rei esset, protinus prima nocte ad mare profugît: qui, quum Dario pollicitus esset Sardiniam maximam insulam imperio illius subjiciendam, de- cepto rege, clam auctor Ionibus foetat belli advenus illum suscipi- endi. Sed Chium transgressas, in vincula a Chiis conjectus est, suspectum eum habentibus quasi res novas advarsus ipsos regis nomine molientem. Max tamen, cognîta rei vetitate, hostem esse tegi, vinculis eum Chiî solvetunt. I 3. Ibi veto intertogatus Histiæus a Ionibus, sur ita studiose Ari- stagoræ, ut a regs dçficcret, mandassct, vetam illis caussam nequaquam expromsit; sed, ttregem Darium,” ait, 2 constituisse Phœnices sedibus suis excitas in Ioniam transferre, louas autem in Phœnicen: ea eaussa se istud mandasse." Ita louas terrait, quum nihil umquam tale tex anima agitasset. 4. Post hæc intetnuncio Hermippo usas Histiæus, homine Atat- inita, ad Persas nonnullos, qui Sàtdibus eraut, epistolas misit, ut qui secum antea de defectione sermones miscuissent. At Hermippus eis, ad quas missus erat, non reddidit epistolas, sed Anapherni tra- dîdit. Ille veto, te omni cognita, jasait Hermippum eis epistolas reddere ad quas dates eraut, sibi veto tradere illas, quas Persæ vicia- sim ad Histiæum petferendas ipsi dedissent. Quo facto postquam illi comperti fuerunt, de multis Persarum supplieium sumsit Atta- pbemes. Atque ita tumultus Sardibus exstitit.

13R ATO. ’ ’ 28.! i 5. Ea spa frustratum Histiæum Chii, togante ipso, Miletum de,- duxerc’. At Milesiis, lubenter Aristagora etiam liberatis, neutiquam valupe erat alium tyrannum terra sua recipete, quippe qui libertatem gustassent. Itaque, quum noctu pet vim intrate Miletum conatus esset, repulsus est, atque etiam ab aliquo ex Milesiis in femore vul- -neratus. Rejeotus a patrie China; rediit; inde veto, quum Chiis ut sibi Davos datent persuadera non potaisset, Mitylenen trajecit; et Lesbiis, ut antres sibi datent, persuasit. Hi igitut, instructis acta triremibus, cum Histiæo Byzantium navigatunt: ibique in insidiis dantesmeves ex. Ponta navigantes vi ceperunt, exceptis eorom navigiis qui se patates esse Histiæo patate profiterentur. 6. Dum hæc Hiatiæus et Mitylenæi agebaut, interna ad ipsum Miletum ingens et navalis et pedearis exspeqabatut exeteitua. Nain Barman duces, janotis vitibus et in mon; exereîtum collatis, advenus Miletum, insupet habitis iminoribus oppidis, proficisce- bannir: et navaliam copiarum proxintissimi eraut Phœniees: cum bis autem et Cyprii, nuper subacti, et Cilices, atqup 7. Quos ubi Iones intellexerunt advenus reliquamque IoniamvÆgyiptii. pmficisei, miserait]: de suis Panicniam, . , qui- de, rebus , ad .se .pertinsmt’bus deliheratent. Quibus prædicto loco eongregatis, habita consilio. placait,,ut pedesttis axeroitus, qui apponeretur l’anis, nullus cogeretnt, sed muras defenderent ipsi pet se Milesii,- elassia autem, nullaexcepta navi, robas omnibus instruetetut, atquç itainstruetaqaam primum-ad Laden occurrent, et pro Mileto pogna navali Est autem Lade parva insula, urbi Milesiornm

8. Post lape, ubi insinuais occitans adfuere Iones, cum eisque Æolensas Lesbum incolentes, aciem in banc modula ordinatunt. claveras.Cornu ad orientemspectaus ipsi tsnebant Milesii, r nave; -ptæhsntes . octoginta; his contigui eraut Ptienenses cum duodecim navibus, et -Myusii lnavibus tribus: prendrai stabant Teii, septemdceim navibus : Teiis ,ptoximilChii, navibus centrant: juste hos locati Erythtæi et Phocæenses, quorum illi octo coutuletant naves, hi veto n’es. Pbooæeusihus contigui eraut Lesbii,» navibus septuaginta. vPostremi locati Serai, cornu tenantes .occidenti obvenu», naYibus .sexaginta. Universus iMm.mm numerus fait. triremes tre- centæ quinquaginta :tces. Et iræ quidem Ionum eraut. t 9. .Navium veto numerus, quas bwbari habehant. etant sexceutln. .Quæ ubi et ipsæ ad Milesioram fines parvenue, simulque palestres activasses adorant copias, mm duces Panel-uni, eognita Ionisa- sum wiummultitudine, serinant ne superate lias non passent, adeoquovnec Miletum passent capote, mari non patentes, atqae la periculum incunerentpœuasdandi Dario. finassons: repntma 2 a

282 I HERODOTI HISTOR. VI. v ’convocarunt Ionum tyrannos, qui ab Aristagora Milesio imperiis ’dejeeti ad Medos profugetant, jamque cum illis advenus Miletum ’militabant. Ex hotum igitur numero convocatos, quotquot .præ- sentes eraut, in hune modum saut adloeuti: " Nunc, viri Iones, quisque vestram palam maint, de Regis dama se bene velle mereri; ’Unusquisque nempe vestram det operam, ut populates suas a reli- ’quorum abstrahat societate; Ptoponite igitur illis, nuaciateique, ’nihil- triste illis ab defectionem passures, nec ædes eorumvel sacras ivel privata’s iri ineensum, nec duriore conditione, quam ante, futures. Sin a sacietate non tecessetint, sed utique pugnæ peticulo rem com- miserint, hæc minitantes illis prædicite, quæ ipsis sint aventura: ’nos præiio victos in servitutem raptutos, pueras eorum castratnros, virgines Bactra abdueturos, et terrain aliis tradituros." 10. ’Quæ quum illi dixissent, lonum tyrauni uoctu ad populares suas unasquisque dimisit qui hæc eis tenuneiarent. At Iones, ad lquas hi nuncii pervenere, tenacitet in proposito sua; perstiterunt, nec admiserunt proditionem: et quique sibi salis hæc a Persis edici existimabant. Et hæc quidem protinus, ex quo ad Miletum Perses apet’venetant, peracta sunt. V ’ I v 11. Deinde veto, ubi in Lade insola Iones convenere, "conciones sont habitue ; et quum alii-apud cos ver-ba feeere, tum Pboeæensiam aux Dionysius sic est locutus: ti Nunc,,qunmin’navaeulæ aeie ïsint res nostræ, ut vel liberi simus, vel servi, et ii quidem valut fugi- ’tivi; siquidem volueritis, viti loues, labores suscipere, erit id qui- idem iniptæsentia vobis molestum, sed poteritis superatis hostibus esse liberi: sin disciplina militari insupet habita, mollitici vos dedi- . deritis ; nullam equidem spam habeo, pœnam defectionis regi dan- idam elfugete vos passe" Sed me audite, mihique vos permittite: et vobis ego, si modo dii taqua dederint,recipio, sut pagne aleam non isubituros esse bastes, aut, si nos adgressuri saut, magnum eisdem ïaccepturos.” ’ . I Ç . . , ; i l2. His auditis, Dionysio se permiserunt Iones. Tum ille quotidie, navibus lango ordine eduetis, postquam remiges inpdiaearren- :do singulis navibus par binas alias exetcuisset, et classiarios jussisset annates in ponte stare, reliquam diei partem in ancoris naves tenep ibat; atqae ita toto die labarem Ionibusexhibebat. Et illiquidem adiseptimum asque Idiem ci parebant, mandataqse eXsequebantur; insequente veto die, quum impatientes assaut talium labarum, mo- .lesïtiis et salis atdore vexati, hosce inter se sermones mimera: " Quo tandem numine lasso hos exhaurimaslabotes? qui desipientes,”et de statu mentis dejeeti, homini Phoeœensi, vano jactatori, .qui tres noves in commune. contulit, nos totos permisimus. . Et ille nos, sibi traditos, miaeriisintolerabilibusvexat; .ita ut natrum multi in mon- bos incidsrint, et multis item aliis eadem son imminere videsturl

Quanta nabis præstat, quidvisERATO. aliud, quam hæc mala, I pati,j 283 et fatal ram servitutem potins talerare, qualiscumque illa factit, quam banc præsentem, quæ constrieti sumus ! Agite, ne portos haie homini pa- reamus !” Hæc dixerant, et extemplo nemo amplius mandata facere volait : sed, tamquam pedestris exereitus, tentariis in insula fixis degebant in ambra, naves conscendere exercerique nolentes. . 13. Quæ ubi ab Ionibus fieri videront Samiorum duces ; tum veto, quossetmones jubentibus Persis ad geos defetendos prias cutavetat Æaces, Sylosontis filins, deserere eos jubens Ionum soeietatem, lias tune sermones animis admittebant Samii, spretam ab Ionibus’mili- tatem omnem videntes disciplinam, simulque intelligentes superatj non passe tegis potentiam; satis quippe gnari, etiamsi præsentes navales copias superarent Darii, alias quintupliees ,contra se adfu- taras. Adripientes igitut oecasionem, simulatque Ionas viderunt negantes in officia se futuros, lucro sibi duxerunt serrate tes sans et sacras et privatas. Etat autem Æaces ille, cui morem Samii gesserunt, filins Sylosontis, Æaeis nepos: qui, quum tyrannus fuis- - set Sami, ab Atistagora Milesio exutus fuerat imperio, quemadmo-

dam141. Tune reliqui igitut, ubi Pbœnices Ioniæ cum classetyranni. contra progressi - I sunt,-. Iones etiam: naves suas longo ordine eduxerunt. Ut veto prope invicem fuerunt, commisetantque ptælium, deinde quinam ex Ioni- bus aut ignavi in hac nanali pagne sut fortes viri fuerint, adcurate scribere non possum: nam alii alios in vicem culpant.’ Dicuutut autem tune Samii, ut canvenetat cum Æace, sublatis velis, deserta , mie. Samum navigasse, undecim navibus exceptis. Harum enim præfecti manserunt, pugnaveruntque spreto ducum suarum imperiolî bisque commune Samiorum, ab bac factum, honorera babuit, ut nomina eorum cum patemis nominibus columnæ inscribetentur, ut qui probi fortesque viri fuissent: et est hæc columna in fora. Lesbii veto, proximos profugete videntes, idem fecerunt quad Samii : eo-. rumque exemplam major pars Ionumseeuta est. r 15. Ex his veto qui in prælio substiterunt, pessimeaccepti sunt Chiî, præelaris quidem factis nobilitati, et neutiquam, ut alii, de iu- dustria cessantes. Contulerant enim, quemadmodum ante etiam dictum est, naves centum; et in earum unaquaque eraut quadraginta, selecti ex eivibus propugnatores. Qui ubi plerosque socius prodete rem communem vidérunt, noluerunt ptavorumiesse similes; I sed cum panois e sociis soli relicti, pugnatunt discurtentes par hostium caves, casque perrumpentes ; donec, postquam plates naves cepissent, ipsi suarum majorera partem amisetunt. Chiî igitut cum reliquis e suis navibus domum ,ptofugerunt. ’ 16. Quibusv veto ex Chiorum mimera invalidæ naves eraut ab accepta vulnera, hi, quumhostis cos persequetstut,. ad MyealanA

È84 HERODOTI’FÏISTOR. V1. profugeru’ht: et relictîe ibi navi’bûa in brevîadej’ecfis, pedibus pet ’continentem redire inhstituerunt. UWero Ephesiorum fines ingressi sunt redeuntes Chiî, noctuque ad cum locum pervenenmt ubi tune mulieres Thesmophôria celebràbant; ibi tune Ephésii, quum quo pacto res Chiôrum se haberent ante non audivis’sent; viderent autem milditu’m multitudineïn fines sucs invadentem, promue persuasi fures hos" eue, qui mulieribue insidiafentur, universil ad vim arcan- dam procùrrerunt, et Chics intenfeëerunt. Ac Chiî quidem tali intrin’nque fenuna usi sunt, I I. .17. Dîonysîus veto Phbcæensî’e, perdîtes res esse-intelligent Io- num, captie tribus hostium navibùe, abiit non jam Phocæam navi- gnns, satis gnarus eam cum relique Ioni’a in servitutein iriredactum; ’sed e vestîgio recta in’Phœnicen entendit. Ibi quum onerarial multas naves demereiSset,*multaque pecunia et aliis Irebus pretiœie esset potîtus,rin Sicîliam inde vela feeit: ex qualcoortus, prædato- rinm exercuit ;’ Græcanicæ quidem nulli navi insidiatus, sed Car- thaginîensîbus ac d Tyh-henîs. 18. Persæ, victis pugna navali Ionibus, tmnnmarîque Miletmm oppugnarunt, et suifossîs muris’, admotîsque ’cujasque getter-isma- chimé, cum ipsa arce ceperimt, sexte à defeciibne Afintagoræ nunc; Captamque in servitutem redegerunt. ItaIea-lipea calamina: dé- functa Miletus est, quæ in illam ab o’m’culd prædicta am. 19. Nam quum Argivi Delphis oraculum de suæ urbîs sainte dconsuluissent, editum est promiscuum efl’atum, unum quidem ad Argivos spectans, bed huic immixtum aliud ad Milesius perünene. Et illud quidem, quad Argivoeepeetabat, deinde œferam, quum ad illum nanationis loeum pervenerô; l’quæ Vera Mfleliis, tune non præsentibus, prœdixit deus, ità habent: d Tune quoque, commentrix operum Milete mulorum, Permultie coma et præstmfil alunera fies, . Criniliaqne pedel un pluflbne lbllet uxor; Templi Iliis noltri in Didymia ne ont! mnebit. eTunc igitut hæc mais accidefuntàquando ürorum major pars ’intetfecta est a Pereis longos cnpillos alentîbus, et mulieres et liberi ’mancipiorum loco sunt habiti, et templum Didymis, ædes et ora- ’culum, exspolîatutn deflagravît. Pecuuiæ remmque pretionrum, quæ in hoc templa depositæ erant, àæpe alibi in hac narratione men- .tîonen’] vfeci. ’ ’ d . ’ 20j Inde, quotquot Milesii virîdcapti eraut,Susa surit duéti’: qui- ebus tex Darius, nullo alib màlo àâfectis, sedes .a’dSîgnavît ad Rubi’um ’quod vocatut mare, in Ampe oppido, juxm quam præterfluens Tigris fluvius in mare evolvitur. Agrilvero Milesii eam porteur, quæ prope . euljbem et in planifie site est, Pèrsœ tenueruntI; cônes et mentana "Carihus Pédaeénsîbus pôséidendà’ dedere. H " L

EBATO. ’ 2M I 21. Milesiis, his cahmitntibus ndflictis s Persis, pour: gratin! non retulerunt Sybaritæ, qui patrie urbe exuti Lena: et Scidrum incolebant. Nom Sybari a CrotOniatis capta Milesii universi, un! excepto ætate, copina murant, et ingentem præ se tulernnt luctum z lue enim civitstes maxime omnium. quas novimus, hospitii tu: se jura coluerant. I Secus fecere Athenienses. Hi enim et aliis multi lundis tannin fecerunt, quantum ex Mileti expugnstione luctum perceperint; et, quum Phrynichus drame scripsisset docuissetque, Mileti cmgnafionem, in lacrymas emparant speetatores omnes, et mille «incluois multatus est pneu, quod domesticarum caiamitstum - memoriun refrixissel; legeque cautum est, ne quia amplius hoc

22. un Miletus vidons est Milesiis. Samiorum veto his, qui aliquidfluente in bonis babebant, minime uteretur. placuit id quod ab ipaomm ducibus. in graüam Medorum eut factum. huque statim a navali pugna deliberantes decreverunt, prius quam in ipsorum terreux advenisset Æaces tyrannus, navibus in coloniam unipare, nec menere dam Medis et Æaci servira cogerentur. Etenim par idan campus Zan- ciæi ex Siciiia nuncios miserant in Ioniam, qui Iones ad 0818m invitaient, ubi Ionicnm condi urbem Zanclœi cupiebant. Est autem hæc Cale acte que: vocatur, [Pulcmm litho Latine dîceres] Siciliæ (redus, Tyrrbeniæ obvenus. His igitut invitantibls, soli ex Ioniy bus Samii in coloniam abierunt, cum eisque Miiesii, qui patries ca- hmimem23. Interim res efihgcrant. acddühujusmodi. Saniii.. dum Siciliam petunt, in Locris eraut Epizepbyriis; et Zanclæi cum rege ipsorum, cui nomen crut Scythes, urbem aliquam Siciliæ obsidebant, quam expugnare eupidi eraut. , En re cognita, Anaxilaus Rbegii tyrannus, infenm tune Zanclæis, cum Samiis egit, monens ces Macadam un, quam palettent, Calactam; occupazdumque Zend-n, nia-ù mon)». Et Samii, dicto audientes, Zanclam tenure. Zanclæiyut occupante mon urbem audivere,ad opem ferendnm adenrrunt, advoœto etiam HibpomteyGelæ tyranno, quicum illis societas eut. A: Hippo- crazes, postquam cum exercitu tamquam opem illis hmm: advenit, ipse Scytham Zauclæorum monarcham,qui urbem anisent, fratrem. que ejus Pythogenem, compedibus vinctos in oppidum Inycuin misit; reliquos santon Zauciæos, fœdere cum Samiis inito, et finie data sacceptaque, prodidit. j Mai-ces .ei a Snmiis hæc erat stipulais, ut -omnium quæ moveri .possellt mancipiorumque, quæ in urbe assaut, dimidiam pattern Hippocrate: aceipeœt; quæ vero in agrie assaut, sa cuncta sortiretur. Igitur Zanclæorum plerosque ipse mancipi- nrum locotîn vinculis habuit, animations autem illorum trecentos zSamiis tradidit .interficiendos : ut ab bac quidem culpa absti- Lnuere.

286 HÈBODOTI HISTOB. V1. a 24. Scythas yero, Zanclæorum monarcha, ex Inyeo Hymeram profugit; indeque in Asiam profectus, ad regem Darium adscendit.’ Et hune Darius justissimumjudicavit virorum omnium, qui ex Græ- cia ad ipsum adscenderant: nam venia a rege impetrata in Siciliam; redierat, vrursusque ex Sicilia ad regexn erat revenus. Deniquc senex et beatus apud Persas e vite discessit. Ita igitur Samii, pro-Ï cul a Medis profecti, nullo labore pulcherrima urbe Zancla sunt

25. Post peractam pro Mileto navalem pugnam, Phœnices ex potiti.Persarum mandata Æacem, - Sylosontis A filium, 4 Samumreduxerunt: - 1 i utpote qui utilissimam illis egregiamque operam prœstitisset. Et salis, ex omnibus qui a Dario defecerant, Samiis neque urbe neque templa incensa sunt, propterea quad naves eorum in pugna navali socius descruerant. Capta vero Mileto, protinus Carie. in potestatem venit Persarum, aliis oppidis ultra sese dedentibus, ali’ls vî ad obsequium redactis. Atque ita hæ res gestæ sunt. A 26. Circa Byzantium versante Histiœo Milesio, et Ionum onera- rias naves e Ponte venîentes intercipienti, adfertur nuncius de rebus ad Miletum gestis. Itaque, rebus ad Hellespontum Bisaltæ Aby- deno permissis, Apollophanis filio, ipse secum sumtis Lesbiis Chiuni navigavit. Ubi quum Inon reciperet eum Chiorum præsidium, acié cnmvhis congressus in Cœlia [i. e. Cavia] quæ vocantur Chiæ terras; multos eorum interfecit: moxque reliquos etiam Chics, quippe na. vali pugna misere addictos, sub potestatem suum Histiæus, Lesbiis adjutus, redegit, ex Polichna Chiorum oppido impetu facto. 27. Solet autem deus ante significare, quando magna male civitati aut populo cuipiam imminent: atque etiam Chiis ante has caler mitates ingentia signa acciderant. Primum enim, quum centum juvenum chorum Delphes luisissent, non nisi duo ex his aredierant, cæ- teris octo et-nonaginta peste absumtis : tum pet idem tempus, baud malte ante navalem pugnam, super puerorum icapitibus literas di- scentium tectum corruerat, ut de centum et viginti pueris unusfsolus evaserit. . His signis a Deo ante ostensis, deinde secuta pugna navalis in genu projecit civitatem; post pugnam vero navalem supervenit Histiæus cum Lesbiis, et Chics jam ante adtritos facile op,-

28. Inde Thaso arma Histiæus intulit, magnum Ionum et Æolen- pressit.sium manum secum ducens; Dum ’ vero l Tbasum circumsidet, adfertur ei nuncius, Phœnices Mileto profectos reliquam Ioniam navibus petere. Quo cagnito, Thasum inexpugnatain reliuquens, Lesbuin contendit, universîs copiis secum ductis. Lesbo veto, quum fume laboraret exercitus, in continentem trajecit, frumentum demetere et ex Atarneo cogitons, et ex Caico campo ,Mysiæ diüonis.. At fait forte in sa regione Harpagus Perse, baud exigui dux exercitus.: qui,

cum ille in terram egresso commises.ERATOL pugua, et ipsum HistiæumI 187 vivum cepit, et majorem copiarum illius partcm interfecit. 29. Captus est autem Histiæus hoc modo. Commisso Græcos inter et Perses prælio in Malena agri Atarnensis, pet satis longue: tempus æquo marte pugnatum est. Ad extremum vero immissus Græcis equitatus negotium confecit: et in fugam versis Græcis, Histiæus, sperans se 0b admissam culpam non supplicia adïectu a iri a rege, talem quemdam vitæ amorem concepit. Quum fugiente adsecutus esset homo Perse, qui jam in eo erat ut deprehensum confoderet, Persico ille sèrmone hominem adloquens, esse se [listi-

œum80. Qui siMilesium in vita fuisset servatus, indicavit. et ad Darium regem I adductus, pute equidem nihil mali fuisse cum passurum,remissurumque ci cul- ,pam fuisse regem. Nunc banc ipsum 0b coassant, ne salvus evaderet, iterumque magnas fieret apud regem, Artaphernes Sardinm præfectus, et qui illum captivum fecerat Harpagus, ut Sardes adductus est Histiæus, corpus illius suspenderunt e cruce, caput autem, sale conditum, Susa ad Darium regem miserunt. Quibus rebus .cognitis Darius, vituperatis bis qui hoc fecerunt, quod non vivum illum in suum conspecturn adduxissent, caput Histiæi loturn et bene curatum jussit sepeliri, ut viri de se et de Persis præclare meriti. Hoc igitut fato functus Histiæus est. 81. Jam navales Persarum excrétas, postquam ciron Miletum byemaverst, sequenti anno inde profectus, insolas facile cepit baud .procul a continente citas, Chium et Lesbum et Tenedum. a Quarum insularum ut quaque potiti eraut barbari, incolas omnes indagine cinctos capiebant. s Indagine autem cingtmt hoc mode. Vit virum manu prebendens, a mari septemtrionali ad australe pertinentes, totam pervedunt insulam, atque ita homiues veluti feras venantur. Pariter vero etiam Ionicas in continente ceperunt civitates, nisi quod ibi hommes non indagine cinctos venati sunt, neque enim fieri id poterat. 82. Tune veto Persarum duces vera prœstiterunt en, quæ minati Ionibus eraut, quum illi ex adverso castra baberent. Postquam enim urbibus potiti surit, selectos puerorum formosissimos castra- runt, ex viris eunuchos facientes; et virgines forma præcellentes iabduxerunt ad regem : simulque orbes cum ipsis templis incendie cremarunt. Atque ita tertio siniserez-talent Iones fedacti surit: primum a Lydis, et bis deinceps tune a Persis. 88. Post hæc, relicta Ionia, navalis exercitus omnia Hellesponti loco, quæ ad sinistram sunt intranti, subegit: nam, quæ a dextra ,sunt, en Persæ jam ipsi per se, terra adgressi, suum in potestatem redegerant. Sunt autem ad Hellespbntum in Europa loca hæc: Chersonesus, in qua complura insunt oppida, tum Perinthus, et

288 HERODOTI HISTOR. V1. castellauTbraciam spectantia, et Selybria, et Byzantium. Juin Byzantii quidem, et his ex adverso oppositi Chalcedonii, [quos alias Calchedanios nominat Noster,] ne exspectarunt quidem Pbœniciæ classis adventum: sed, relictis suis sedibus, intruses in Pontum Euxinum se receperunt, ibique urbem condiderunt Mesambriam. Phœnices vero, incensis bis quæ nominavi locis, contra Procoune- cum et Artacam se converterunt: quibus et ipsis igni datis, iterum in Chersonesuln navigarunt, reliques urbes expugnaturi, quas superiori adpulsu non enfleront. Adversus Cyzicum veto cursum omnino non direxerunt: nam Cyziceni ipsi jam ante Phœnioum adventum in obsequio eraut Persarum, deditione cum Œbare facto, Megabazi filio, Dascylei præfecto. Chersonesi vero, nua Cardia excepta, reliquis omnibus urbibus politi sunt Phœnices. ’ 34. Tyrannus tune Chersoncsi Miltiades crut, Cimonis filins, Stesagoræ nepos: quod regnum .primus olim susceperat Miltiada, .Cypseli filins, hoc modo. Tenebant banc Chersonesum Dolonci Tbraces. Hi, belle pressi ab Absintbiis, rages sues miseront Del- phes, qui de hoc belle oraculum consoleront; quibus Pytbia respondit, tt colonise conditorem in banc regionem secum adducerent I cum, qui ipsos, postquam temple egressi tassent, primo: ad hospitium vocasset." Rediere Dolonci sacra via, per Phoeenses et Bœotos: ubi quum nemo ces vocasset, Atbenas deflectunt. 35. Erat tune Atbenis summa potestas penes Pisistratum: cœte- rom dominabatur etiam Milûindss Cypseh’ filins, e familia quadriges alunie; originels: quidem generis ab Æaco ex Ægina repetens, sed recentiori memoria civis Atbeniensk; Philæus enim, Ajscis filins, primus ex bac familia in civium Atheniœsinm numerum erat re- ceptus. Hic Miltiades, in vestibule ædium natrum sedens, quum præteseuntes conspiceret Doloncos, vestem sautantes extraneam et lanceras, inclamavit illos; accedentibusqne diamantions et hospitalia officia obtulit. Tum illi, accepta conditione, hospitio ab en re- cepti, totum bospiti eli’atum oraculi aperuerunt, rogaruanue eumdem ut Deovobsequeretur. Quorum audito neurone, pintions persuasus Miltiades est, quippe rague ferons Pisistrati imperium, et procul ipse abesse cupiens. Itaque extemplo Delpbosprofectus, consultait oraculum, anfaceret quad en" Dolonci mW 2 36. Quod ubi etiam Bytbia facere jasait, ita Miltisdes Cypsdi filins, qui ante id tempus quadriges cotriade nictoriàm Olympiæ reportaverat, tune, adsumtis quicumque exAtheniensibustprofectio- mis esse socii veineront, una cum Dolonuismavigavit: et,postquam terrain illum tenuit, ab his ipsis qui ouin adduxerantæymnus est constituois. le igitut primo isthmum Chersçhesi’muro intercepit, ex Gardia urbe asque Pactyam; ne zpossent Absintbii inonrsiopibus C mœrerqioncm. Est autem’ldïitudo istbmistcrliasexet tagine;

longitude vero Cbersonesi abERATO. isthmo intronum est quadrigentorum 289 et viginti stadiorum. 87. Faucibus Chersonesi mure interceptis, saque ratione expulsist Absintbiis, primis cæterorum Lampsacenis arma Miltiades intulit :1 quo belle a Lampsacenis, structis insidiis, mon: captas est. Erat autem Miltiades Crœao Lydo familiaris.’ Itaque te cognita, Crœsus præeone misse edixit Lampsacenis, «1st diminuent Miltiadem: id infamant, mineurs est, pima arborât in modum se un; miserais. Incertis Lampsacenis, disceptautibusque inter se quid sibi venet hoc verbum, quad ipsis minatus Crœsus esset, pique in modem se illos exciseront, postremo tandem seniorum quispiam veruin docuit, scilicet pinum solam ex cunctis arboribus, postquam excisa ait, nuls lum amplius germen edere, sed funditus perire. Et Crœsum me; mentes Litmpsaceni Miltiadem solutis vinculis liberum dimiserunt. 88. Hic igitur, postquam propter Crœsum salves evasit, deinde sine liberis obiit, rogne et robas suis omnibus Stesagoræ reüctis, Cimonis filio, fratris sui eadem matre nati. Et ci vite funeto sans! faciunt Chersonitæ, uti mas est conditori facere; et equestre gy- mnieumqoe in illius honorera cartusien celebrant, in quo nulli Lama psacenorum certare fus est. Dom verre bellum geritur cum Lam- ,psucenis, accidit ut Stesagoras quoque sine liberis vite discederet; securi capot percussus in prytaneo ab immine, qui in speciem transfuga, revera autem ferventior hostie erat. 39. les monos etiam Stesagora, deinde Miltiadem, Cimonisfliam, mottai Stesagoræ fratrem, ad suscipiendum iniperinm cum triremi ChersOnesum miseront Pisistratidæ; qui Athenis etiam eumdem beneficiis promenant, quasi non conscii fuissent candis patrie illius Cimonis; quæ que pacte patrata fuerit, in alia narrationis parte exponam. Miltiades postqnam Chenonesum pervenit, domi se tenoit, tamquam mortui frottis Stesagoræ memoriam honorons; Quod ubi rescivere Chersonesitæ, congressi principes ex omnibus undique dvitatibus, quum eommpni consilio saoul omnes ad sont coudoiendi causse convenissent, in viticole ab il!o,-conjecti sont; Atque ita Miltiades Chersonesum tenoit, quingentos alens auxilia: res; et usorem duxit filiam Olori Thracum regis Hegesipylam. 40. Hic igitor Cimonis filins Miltiades recentiori momerie in Chersonesum venet-ut: cui, ex quo advenit, alia acciderunt pressen- tibns graviora. Tertio enim ab his rebus sono Scythes fugiens in exsilium abiit. Nempe Seytbæ Nomades, a Dario rege irritati, jonctis viribus osque in banc Chersonesum invaserunt: quorum adventum empaume non anses Miltiades, a Chersoneso profugit; douce, test-oasis Scythia, Dolonci cum reduxerunt. Hæe igitur tertio une ante et que nuucviei accident, acta sont. il. Nunc vue, ubi in Tenedo esse cognent, quinqua 2 r

290 HERODOTI HISTOR. V1. kit-embus ex his, quæ ad manas eraut, pecunia et allie relius pre: tiosis impletis, Athenas navigavit. Dum vero, ex Cardia urbe profectus, pet sinum Melana naviga’ns, prætervehitur Chersonesum, occurrunt navibus ejus Phœnices. Et ipse quidem Miltiades cum quatuor navibus lmbrum efl’ugit ; quintam vero persequentes Phœ- , nices ceperunt, cui navi præfectus erat Miltiadis filins natu maximus Metiochus, non ex Olori quidem Thracis filia natus, sed ex clin uxore: tuque hune simul cum navi ceperunt Phœnices. Qui, ut resciverunt Miltiadis esse filium, ad regeIn cum abduxerunt, ingentem existimantes gratiam se inituros prioptet-sententiam quam in Ionum concilio dixerat M iltiades, quum illoslhôrtaretur obtemperare Scythis rogantibus, ut pontem solverent Iones domumque mxigarent. At Darius postquam ad cum Phœnices Metiochum Miltiadis filium adduxerunt, nihil Metiocho’màli fecit, sed multa in cum beneficia contulit : nam etvdomum et possessions ei (ledit, et Persicarn uxorem, ex qua ei nati sunt filii, gui Persarum ordini sunt-Wpti. t Ex Imbro veto Miltiadesl Athenhspërvenitf 42, Atque en anno nihil amplius hostile adversus Iones a Persis susceptumÏ est; immo vero hæc utilia Ionibus hoc anno contigere. Artaphernes, Sardium præfectus, arcessitis legntis. ex civitatjbus, coegit Ionas, l ut pactiones mutuas facerent de litibus ex juris formula-dirimendis,tnec porto viet armis inter se agerent. Et hoc eos facere coegit, et terras,eorgm’dem par parasangas dimensus, (sic Persæ mensuram vacant trigintavstadiorum) tributs. quibusque imposuit, quæ ab i110 inde rempote constantes ad meam usque ætatem eisdem manent, sicut ab Artçpherne constituta sunt: constituta - autem ab illo sunt fere eadém cpnditione atque prius fuerant. Et hæc quidem pacata illis contigerunt. - .-- v ’ - r t » e v î 418., Primo autem vere, reliquis’; imperator-mus domum dimissis a -rege, Mardonius Gobryæ filins adimare descendit,.ingentem et pedestrem exercitum ducens, etnavalem. Ætate juvenis is lerat, et nupenregis Darii filiam Artezos’tram duxerat uxorem; Huic igitut exercitui præfectus.Mardonius, postquam in Ciliciam pervenit, navem ipse conscendit, et cum reliquis navibus est profectus; pedestrem veto exercitum alii duces ad Hellespontum duxerunt. Quum vero ’Asiam-præternavigans Mardonius. ad Ioniam pervenisset, rem hic ego» dicam maxime miram eis Gnæcis, qui sibi .persuaderi non patiuntur; Otanen unum e septem illis Persis. pro sententia ,dîxisse, popularè imperium and Persas debere institui. v Namque IMardonius, A abrogato tyrannorum omnium inter Ionas imperio, popularem statum’ inlcivitatibus instituit. Eofacto in Hellespontum properevit. Ut veto coacta est magna’vis navium, et collectas ingens pedestris exercitus, navibus superato Hellesponto, pet Europam-iter fecer-unt: profidscebantunauteml advenus Eretriam et Athanas. ,.

ERATO. ". ’ 291 44. Nempe, contra lias dirigi expeditionem, verbis præ se ferebant. Cæterum, quum constitutum haberent quam plurimas possent ex Græcis civitatibus subigere, primum Thasios classe adgressi, qui ne manus quidem contra illos sustulerant, sibi subjecerunt; tnm pedestri exercitu Macedonas, pastilles qui jam Persis serviebant, sub jugum miserunt : nam qui eis Macedoniam habitant populi, jam cuncti illis subjecti erant. Dein navibus a Thaso continentem versus transvecti, secundum oram perrexerunt navigare asque Acan- thum: tum Acantho profecti, Athon montem circumvehi instituerunt. Sed dam circumvehuntur, ingruens ventus boreas ingens, et contra quem eluctari nulla arte poterant, maximum navium numerum ad montem impulsas minore nanan. Aiunt enim ad trecentas ex navibus Aperiisse, et ihominum amplius vi’ginti millia. Etenim quum belluis frequens admodum sit hoc circa Athon mare, alii a belluis rapti périere; aliî vero ad peu-as adlisi ; alii, quum natare non didicissent, hoc ipso periere; alii gela. Hæc clades classem adflixit. 4-5. Mardonium vero et pedestrem exercitum. quum in Macedo- nia castra haberet, noctu adg-ressi Brygi Thraces, magnum militum numerum occiderunt, ipsumque vulnerarunt Mardonium. At ne hi quidem servitutem a Persis imminentem elfugere: etenim non prius ex his regionibus discessit Mardonius, quam in potestatemillos redegisset. Verumtamen, subactis his, retro duxit exercitum, quippe et terra clade a Brygis accepta, et mari maximam. calamitatem ad Athon passas. Ita hæ copiæ, turpiter re gesta, in Asiam redierunt. 4-6. Altero vero ab his rebus anno primum Thaaios, a viciais in- simulatos quasi defectionein molirentur, misse nuncio jussit Darius diruere murum, et haves suas Abdera devehere. Thasii enim, et! quo ab Histiæo Milesio fuerant obsessi, quum magni illis casent reditus publicî, pecuniia suis utebantur ad construendas naves longue, et ad validiorem murumturbi suas circamducendnm. .Erant autem illis reditus et ex continente et ex metallis... V’Certeîex his quæ in Scaptevhyle metalla sunt, quæ sunt aurifodinæ, omnino octogintared- ibant talenta; ex his vero quæ in ipsa Thaao, aliquante quidem minus, sed tamen tantum, ut, quum essent vectigalium" immunes fructuum immine pendendorum; ex continente et ex metallis redirent Thasiis omnino quotannis ducenta talenta, et, quando plurimum redibat,4-7. Vidi etiam ipse trecenta. hæc metalla: quorum maxime ’ . admirand mihi visa sunt en, quæ a Phœnicibus fuerant inventa, qui cum Thaso insulam banc condiderunt, quæ nunc ab hoc Thaso Fhœnice nomen traxit. Sunt autem Phœnicia hæc mendia inter duo Thasi loca, quorum alteri Ænyra nomen est, alteri Cœnyra, advenus Samothra- ciam : ingens mons est, quærendis metalli venis susque deque ver-

992 HERODOTI HISTOR. V1. sur. Et hæc quidem hujusmodi surit. Cœtemnl Thesii. 1’883 in" patio parentes, et murum suum dimerunt, et navesounctas deviens runt Abdera. 48. Post hæc tentare Græcorum animos Darius instituît, (infinitu- urus utrum secum bellum gesturi, au se ipsi tradituri casent. Igitnr præcones par Græciam, alios alio. dimisit, quïregis nomine terrain et squaw a Græciæ’populis ponteront. Dam veto hos inGmciaIn mitât, simul alios pmcones par maritimas chitines sibi tributarias dimisit, qui cas jabotent haves longes aliasque transvehendis mais

49. Ha; igitut comparabant imperataa naves: qui veto in Graa- comparera.ciam venerunt legati, his multi quidem in continente l populi ea,.quœ ipsis tex proposuerat postulaveratque, dedere ; insulani veto omnes, ad quoscumque legati cum eisdem postulatis pervenerunt. Igitur , quum alii insulani terrain et aquarn regî dederunt, tum veto etiam .Æginetæ. Qui quum hoc facissent, protinus eis imminebant Atha- nienses, rati adversus se tendere illud Æginetarum factum, ut simul cum Persis bellum sibi infertont, Itaque cupide mipientes banc occasionem, Spartam misera legatos, qui accusarent Æginetas hujœ facti caussa, quad ad proditionem pertineret Græciæ. 50. Que audita accusatione. Cleomenes Anaxandridæ filins, tex Spartanorum, Æginam trajeçit. comprehensurus hos ex Æginetis qui ejus rei maxime fuissent auctores. Ut vero comprehendore ces est adgressus, quum alii Æginetarum ei restiterunt, tum in his maxime Crius, Polycriti filins; qui, ii non impune,” ait, tt illum quemquam ex Æginetis esse abducturum: non enim publico Spartsno- mon consilio cum hoc fanera, sed pecunia comptant ab Amenien- - cibus; alioqui simul cum altera rege venturum fuisse ad hos compre- hendendos." Dixit autem hæc ex Demarati mandata. Cleomenes igitut, Ægina alaire coactus, ex Cric quæsivit, quodnm. ci ami and! Qui quum vernm respondisset, dixit ei Cleomeaes: fl Nunc igitur, Aries! signifient Græcum nomen :] cornus tua tare muni, i quippe magnum in malum incursurus.” 51. Cleomenem vero per id tempus Spartæ calumniabatur Dema- -ratus, Aristonis filins, qui domi4manserat, tex et ipse Spartanorum, sed ex familia inferiorei; non quidem oh aliam’caussam infcriora, nam ab eodem progenitore oriundi erant, nisi quad propter primo- genituram mugis in honore erat Eurysthenis prosapia. , e L 52. Etenim Lacedœmom’i, contra quam a poetis omnibus memoratur, aiunt, non Aristodemi filins, sed ipsum Aristodanum, Aristoma- chi filium, Cleodæi nepotem, Hylli pronePotem, quum rex escot . Lacedæmonîorum, duxisse illos in banc ragionem quam nunc ipsi obtinent. Haud malte veto intorjecto tompore uxorem Aristodenii, «nomen fuisse Argiam; fuisse autem eamdem niant Ante»

mais. neptin Tisamsni, proueptiu,ER Thersandri. ATO. abueptin i Polynicis;993 banc. inquam,.peperisse semelles: et Aristodemum, postqualn via disset pueros, morbo decessisse, Lac’edæmoaios autem, qui tune fuissent. decrevisse regela au legis præscripto nominandum ex pue- v ris aussi qui major esse: natu. Quum vero nescirent, utrnm ex illis voligeront, ut qui similes inter se et .æquales casent; quumque nec nunc, nec ante cognovisseat uter prier esset, interrogant; natrum. Atillam dixisse. "ne se quidem ipsam intemuscerez" et potuisse quidem Nautique. vernal dicere, sed eupiuisse titi-unique (si fieri fonte .posset) regela nomiuari. Lacedæmonios itaque, incerti quum casent, Delphes nuisisse, quid facto opus essai: consultantes: Pythi- amque cos jussisse, et pucrum arnaque ragent Marat, sed mugis douai-arma: mais mqjorem., Quo accepte reaponso, quum nihilo minus incerti fuissent Lacodæmonii, quo pacto reprirent, uter eorum major natu esset, cousilium eis dedisse hominem Messeuium, cui nomen , fuisse Panitæ. Suasisse igitut Lacedæmoniis hune Paniten, ut ob- sçruarent stratum, vidercntque utrum pueront»: lavaret priorm, prio- rique cibum præberet. Quod si illa deprelænderetur in hoc «instaurer mandent serrure tortorent, habitant illos totam rem quam quarrant et repaire copiant : sinfluctuet illa, et modo hune, mode illum. priarem caret, Isatis illos intelligcre passe, ne ipsum quidem matrem exploratam rem ballera ,- et tune quidam aliæ?! incuadamfore rationeæ. Jam illos, juxta Messenji monitum observantes matrem filiorum Aristodenn’, ignorantem ipsam cujus rei causss observaretur, deprehendisse constanv ter saur et in cibo præbendo et in lavando præferentem puerorum micron). Surnsisse igitut Lacedæmonios hune a matte alteri præ- latum, ut natu majôrem, caraque in loco publico aluisse; nomenque ci impositum fuisse Eurysthenis, minati veto Proclis. Et hos ipsos frustres, postquam adolevissent, per omne vitæ tempos discordes inter se fuisse aiunt, et pari mode constanter animatos esse illorum materne. 58. Hæc quidem soli ex Græcis Lacedæmonii narrant. J am vero, quæ commuai consen’su a Græcis memorantur, hæc dicami scilicet Doriensium bos regs; usque ad Persemn, Danaæ filium, prætermisso dei nomine, rente recenseri a Græcis, et esse illos Hellenas [id est Græcos] adfinnari: jam tune enim Helleuibus hi accensebantur. Dixiautem saque ad Pers-cum, neque altius repetii eorum genus, hac causse. quoniam Persei pater mortalis nullus nominatur, quemadmodum Herculis Amphitryo. flaque recte et idonea de mussa un, asque ad Persans». Sin a Dame, Acrisii fille, par patres ad- scendendo repetere genus velimus, reperiemus Doricnrium duce: origine Ægyptios fuisse. Hæc igitut, ex Græcorum rations, illorum

gendagiaM. Ut vars. Panama est. . fait traditio, ipse Persans. Assyrîus quum

994e HERODOTI’ HISTOR. VI. esset, Græcus estifactus, non vero Persei majores: Acrisii venu progenitores generis pr0pinqnitate ad Perseum nihil pertinere, sed esse, quemadmodum Græci dicunt, Ægyptios. 55. Et hæc quidem de his dicta sufliciant. Cur veto, et quibus rebus gestis, Ægyptii quum casent, -Doriensium reges evaserint, omitto memorare, quum ab aliis hæc exposita sint. Quæ vero alii non occuparunt, eorum mentionem faciam. - 1 » a 56. Nempe honores et priuilegia, regibua a Spartanis tributa, hæc sunt. Sacerdotia duo, Jovis Lacedæmonii, et Jovis Cœlestis: tum belli irferendi patata; in quamcumque velint terrain; cui potestati intercedere nemo Spartanus potest, quia piaculari se’ci’imine ’0bli- get. Quum in bellum proficiscuntur, prinii inceduntrêges, postremi redeunt: et centum delecti viri in exercitu-eos custodiunt. Victi- mis utuntur in expeditionibus, quotcumque volunt; et omnium im- molatarum pecudum et pelles et terga ipsi accipiunt. Hæc sunt,.quæ

57. In pace hi eisdem honores et præmia concessa. Si quis pu- blicumad facitisacrificium,bellum primi inpertinent. cœna sedent reges, et ab his fitl distribuendorum ciborum initium, ita quidem ut utriqne regi de rebus omnibus duplex portio tribuatur, quam cæteris convivis: libamina etiam hi auspicantur, iidemque mactatarum pecudum pelles accipiunt. Ad be, singulis noviluniis, et septimo cujusque menais die, utriqne regum ex publico daturfperfecta victima in Apollinis templo mactanda, et farinæ medimnns, et vini quartarius Laconicus. In omnibus ludis publiois sedes primaties et præcipuas habent. Proxenos civitatibus iidem nominant e civibus quoscumque voluerint; et uterque duos nominat Pythios: surit autem cives qui Delphos. mittuntur ad consulendum oraculum; bique publice cum regibus aluntur. ’ Quando ad cœnam non veniunt.reges, utriqne domum mittuntur duo chœnices farinæ, et vini cotyla: præsenübus vero tribuitur de omnibus rebns duplex portio; idemque illis honos habetur, quoties a privato homine ad cœnam vocantur. Edita vaticinia hi custodiunt, sed ita ut eorumdem conscii sint Pythii. Ju- idicant soli rages de hisce solum rebus: de virgine paternorurn omnium bonorum hærede,vcui illa nubere debeat, nisi jam a patrefnerit. desponsata; et de viis publiois. Tum, si quisr adoptare, voluerit filium, is coram regibus id facereitenetur. n Adsident reges deliberantibus senatoribus, qui sunt numero duqdetriginta: quod si in senatum non veniunt, hirex senatoribus qui proxime illos cognatione adtingunt, regum barbent honores, et duosuffragia confernnt, præ- tereaque tern’um, suum ipsorum. v - ’ 58. Ista igitur’viventibus regibus Spartanis publice tribuuntur: mortuis vero, hæcce. Nunciant equites obitum regis per universam Laconicam; in urbe vero circumeuntes mulieres lebetem pulsant.

Quofacto,’ ne’cessé estl utERATO. ex quaque dama duo liberi hommes, ” 295 mas o et fœmina, luctu squaleant: id ni faciunt. gravem muletam incur- runt. Est :autem mas Lacedæmaniarum in regum obitu idem qui Barbarorum in Asia: plerique. enim barbari in obitu regum suarum. eodem utuntur instituto. Martuo enim rage Lacedæmoniorum, non Spartani solum, sed et ex tata Laconica circum habitantium certus quidam numerus ad prosequendum funus convenire tenetur. Hi igitur, et hilatæ, et Spartani ipsi, pastquam malta millia humera, convenere, promiscue cum.mulieribus- frontes gnaviter plangunt, i immensaque edunt lamenta, postremum semper et regibus optimum fuisse dicentes. Quod si in hello mortuus rex est, ejus simulacrum eflingunt, et pulcre strato le’ctulo impositum eii’erunt. Sepulta rage, pet decem dies nec populi concio instituitur, nec magistratuum con- sessus, sed par hos dies continuas lugent. ’ 59. Etiam in hoc Lacedæmoniis convenit cum Persis, quad defuncti regir successor in’regni sui auspiciisiœre alieno liberat quem-- libet Spartanum,.qui vel regi vel publico aliquid debuit. Similiter enim apud Perses recens constitutnsrex civitatibus omnibus tribu- ,tum, quad nandum persolverunt, remittit. . . 60. Cum Ægyptiis vero hoc commune Lacedæmonii hahent, quad apud illos præcones et tibicincs et coqui in patrias artes succedunt; et tibicen filins est tibicinis, coquins -caqui, præco præconis: neque præcbnis filium alius, ab vocis claritatem munusîhoc ambiens, exclu- dit; sed quilibet negatium suum patrie mareexsequitur. Atque hæc

quidem61. CLEOMENEM ita se igitur, habent. Æginæ. tunel ’ .versantem,’ ’ et communi Graciæbono navantemoperam, quum accusasset Demaratus, non Æginetis ville studens,lised invidia et odio ductus ; tum vero Cleo- menes, ex Ægina revenus; regiamldignitatemzabrogandi Demarata consilium cepit ; cujus exsequendi consiliihæc res ei ansam occasi- onemque præbuit. Aristani, Spartæ reg-i, quum duas deinceps uxoresi duxisset, liberi ex his nulliipragnati eraut. Cujus rei non suam esse culpa!!! existimans, tertiam duxit uxorem: duxit autem hac modo. vErat illi arnicas civis Spartanus, quo civium omnium farniliarissime Ariston utebatur. Hic vir uxorem-habuit longe for- masissimam- omnium quæ Spartæ eraut mulierum: et en quidem frmnosissima-er defonnissima evaserat.’ Etenim’quumlrturpis fuisset adspectu, nutrix illius, puellam ita defarmem videns esse hammam ppulentaru’m filiam, vidensque parentes illiusin magna calamitate panere turpem filiolæ formata, bœcanimadvertens-nutnix, talednivit consilium. Quotidie gestabat eam in Haleine tmplum, quodl-estvin loco-qui Therapna vocatur, supra Phœbeum-. templum. Quaties autem paellam eo gestasset, statuebat illam ante deæ:simulacrum, supra-lexique. rogabat doum, ut’deformitate libertin paellas» muet. Jam

196 HERODOTI HISTOR: VI. die quodam, quum templa egrederetur nutfix, adparuisse ci dldttn’ mulier, quærens ex en quid «se! quad in ulaa gestaret? Cui quum illa respondisset, paella»: se guitare, raguas mulienem, ut sibi mon: strarct podium; Neganti nutrici, dicentique aetitum sibi a paradâtes au: ne coiquam son: mourront, etiam atque etiam banc institisse, ut sibi attendent. Tom nutricem, ut vldit plurinium interesse mulieds’ videre puellam, ita denique illi astendisse; et banc, tacha paella" capite, dixisse,fomœ prmtantia mperaturam sans Spartanas omnes malien». Atque inde ab illa ipso die mutatam esse ejus formam. Hanc igitur, ubi nubilis facto est, in matrimonium duxit A geais, hic! quem dixi Aristanis amicus. 62. Cujus malieris amure urens Aristan, talem iniit rationem. Arnica, cujus hæc uxor erat, recipit ipse, dans ci se datura»: quamcumque rerum suarum omnium ille selegisset, jubetque amicum, ut porcin sibi refera! gratiam. Et ille, nihil de uxore sua veritus, quum videret esse etiam Aristoni uxorem, in conditionem consensit: atque in hoc ipsum mutois se juramentis umbo obligarunt. Deinde Aristan dedit illi pretiosissimum nescio quad cimeliarum suarum, quad selon gerat Agetus: et ipse, par ab illa sibi referri postulans, ibi tous uxorem amici .canatus est secum abducsre. At ille, in omnia alia, hoc uno excepta, se condensions, ait : verum tamen quum juramento esset obstrictus, daloque circumventus, abduci eam passus est. - 68. Ita igitut tertiam uxorem, repudiata secunda, Ariston duxit. Eique hæc eadem mulier intra tem’pus justo brevius, décima nandum expleto mense, peperit hune de quo hic agitur, Demaratum : et Aristoni tune in consessu ephororum sedenti anus e famulis nunciavit, natum si mefilim. At ille, memor œmporis quo duxerat uxod rem, et digitis mimai-am iniens mensium, interposita jurejurando ait, Hic mais esse non panet. quue audiverant ephari : nec tamen statim cui-æ admodum illis foetal; id verbum. Postquam vera ado levit puer, dicti pœnituit Aristonem; etcnim quam maxime suum esse filium Demaratum existimabat : et nomen Derriaratum [id est, Votr’s populi eæpetitam] hac causse. si imposuit, quad antea Spartani pubiice susceptis pro Aristons votis, ut vira omnium ante id octuplas rognai probatissimo, docs orant precati, ut filins ei nascerotnr. 64. Succedente tampon-e a vita discessit Ariston, et Bernardins regnnm suscepit. Puisse autem rideau in fatis, ut iota res, quum comporta fuisset, rogna exueret Demaratum, eo quad magnum in odium incurrerat Cleomenis, primum, excursion Eleusi abducta, deinde (ut dixi) tune, quum Cleomenes in Æginsm adversus hos qui cum Medis sentiebant. 65. Itaque ulcisci cum cupiens Cleomenes,paaiscitur cum Leotyà chide, Muuaris flic, Agidis nepati, in banc conditionem, ut ille, au apura rez crantas in lacum Demaratî, ipsum: «quatuor advenus

figinetùs. Fuerat autem LeotyehiddsvinimicusERATOx Demarati, ’ m -hue m xime de causse; quod; quum Percalum, Chilonis filin, neptin Deo marmeni, sibi desponsaaset,, Demaratus par insidias nuptiis illis’fmo stratus erat Leotychidem, præreptamque illi Percalum ipse émient uxorem. Hæo quum fuisset inimicitiarum- Leotychidis advenus Demaratum origo, tune a Cleomeue sollicitatus Leotychides, jurat contra Demasatum, dicens, non legitime illum regem esse Spartanorum. me enimfilium me Aristom’a. Deinde,.post interpositum hoc jura:- mentum, judicio cum est persecutus, in memoriam revocans verbaux istud, quod Aristoni me e’xciderat, quum ei famulus recens natum mitasses filium; ubi numero inito mensium jurans chant, " non esse illum filium suum.” Huic verbe insistons Leotyehides deolartwit Demaratum nec Aristone gem’tum, nec Iegitime regrattez Sparte ,- testes advocans eosdem ephoros, qui tum cum illa sedetant in consilio, et verbnm istud ex 0re Aristonis auch’enant. i ’ 66. Postremo, quum en. de re exstitissent rixes, placuit Spmtanis ex Delphico oraculo quærere, si an Aristonis filins esset. Demantus P” Quod quum de industrie in decemndum curaslat Cleomenes, in de ea te ad Pythiam referretur; mm veto idem Cleomenes Cobo- nem sibi conciliavit, Aristophanti filium, virum maxima apud Bel, pileuses aucioritate ; qui Periallæ prophetissæ persuasit, un en disse; rat, quæ Cleomenes dici volebat. Ita igitut interrogantibnsah’u. qui ad consulendum- oraculum missi eraut, respondit Pythiag miette Ariatonia filium Demaratum. Attamen postera temple comqu en flans est, et Cohen De1phis profugit, prophetissæ veto 136318119 abrogatum est munus. i i A ’ 67. Hoc igitut modo abrogata Demarato regin dignitas est. Deîno, de veto, relicta Sparta, ad Medos profugit Dematatul, oh. çontuv ineliam hujusmodi. Postquam regno fuit exutus, ad gerendum ma. gistratum erat electus. Quumque esset solenne ludicrum, quqd Gymnopædias vacant, Leotychides, tex jam creatus, in DemaratÎ locum, risus et contumefiœ causse misse famulo ad Demammm, qui et ipse spectator adent, quœsivit ex eo, u quille-nain. illi fientant, hune gerere magistratum post regîam dignitatem P” Cui ille, india gnatus interrogatione,’respondit, es se quidem mmmque esse en pertum, nec veto illum: cæterum interrogationcm banc Lacedæ: moniis zut infinitæ caiamitatis, eut infinitæ fafioitatis fore initiant.” His dictis, velata facie tbeatro egressus, domum etiam abiit: ibiquo protinus, præparatis rebus necessariis, Jovi bovem immolavit, et en mactato’ 68. Quæ postquam vocavit advenit, data in manu:matrem. illius extormn eparte, victimise, supplex eam Demaratus adlocutus est his verbis: *i Mater, et alios omnes deos testntus, et hune Herceum [id est, dormis mm ËÈæsidem].-Jovem, oro ce atque ubsecso, ut venin mihi dicta. qui: 2 Q

298 HERODOTI HISTOR. V1. ex.rei veritate pater sit meus. Leotychides enim in iitis contentiene dixit, gravidam te ex priori viro congressam esse cum Aristone: qui vero contumeliosiorem rumorem sequuntur, sium cum servo asi- maria te esse congressam, et illius me esse filium. Quare te ego pet Deos obsecro, verum mihi dicas. Nam et, si quid tale, quille dicunt’, feeisti, non tu sala fecisti, sed muids cum aliis.mulieribus: et pervulgata quoque Spartæ fuma est, prolificum semen nonfuisse Aristoni; slioqui priores etiam oxores .parituras fuisse.” Hæc igis

. tut69. Cui ille mater dixit.his verbis respondit. I tt Fili, quoniam me supplex mas ut verum dicam, omnem tibi rem ex veto spatiaux; Postquam me pater tuus domum duxit, tartis nocte a prima venit ad me simu- lucmm simile Aristoni: quod quum mecum concubuisset, cotonna mihi, quas habebnt, imposait. Illud postqusm abiit, venit deinde Ariston; qui me videns coronis ornatam, interrogavit quis illas mihi dedisset: et ego dixi, ipsum. Quod ubi sbnuit ille,jurata equidem respondi, non reste eum facere qui rem perneget; paullo enim ante venisse ipsum, mecumque concubuisse, ac deinde bas mihi coronas dedisse. Tum me videns Ariston jurejurando rem confirmare, intellexit divinitus hæc accidisse. Nam et comme illas adparebat esse ex herois ædicula quæ est ad januam aulæ nostræ; (Astrabaei ædem voeantz) et, esse hune ipsum Heroem, pronunciarunt vates. le; igitut, fili, rem totam habes, quam scire cupis., Nain, sut ex hoc heroe genitus es, et pater tuus Astrsbacus haros est, aut Ari, ston : en ipsa enim noçte te concepi. Cæterum, quo argumento te maxime adgrediuntur inimici, dicentes, ipsum Aristonem, quum ei te’nstum esse nuncisretur, audientibus multis Degasse suum te esse filium, quoniamjustum tempus decem mensium nandum esset coma pletum; id verbum illi inscitia taiium rerum exciderat. Pariunt enim mulieres etiam novem mensium fœtus, utque etiam septem mensium, neque cunctæ decimum complent mepsem: et ego te. fifi, septimo mense peperi. Agnovitque etiàm paullo» post ipse Ariston, pet inscitiam sibi verbum illud excidisse. Alios autem de nativitate tua ramures procul habe: nam verissima omnia endivisti. Ex asi- nariis vero Leotychidi ipsi et aI-iis, qui hoc narrant, liberos pariant oxores.” ’ Hæc mater locuta est. . . ’I 70. Demaratus veto, postquam quæ voluerat cognovit, suints viatico, Elidem profectus est; speciem præ se ferens tamquam Del- phot; peœnsgubi consuleret oraculum. Lacedæmonii veto, suspicati fugam capessere Demarutum, persecuti sunt cum. Sed, priusquam hi Elidem pervenerunt, ïZacynthumille trajecerat. Quo quum etiam Lacedæmonii trajecissent, et ipsi Demarato injecerunt manne, et t’amulos si abstraxerunt. At ille, quum non dedidissent eum Zacynthii, in Asiam deinde ad regem Darium transgressas est: et.

ERATO. " Â i 999 l’ex eum munifice excepit, et terra et oppidis donavit. Ista igitut ratione, et tali fortuna usus, in Asiam pervenit Demaratus, postquam et aliis multis factis pariter atque consiliis inter Lacedœmonios duL ruisset, et Olympica victoria, quam quadrigarum curricuio repars. tavit, civîtatem ornasset, unus ex omnibus Spartæ regibus cui id

7]. Leotychides veto, Menaris filins, in regnum D’emàrato sué"- cessit. Cujus filins Zeuxidemus, quem Spartanorum nonnulli Cy- niscumcontigerit. nominabant, regnum Spartæ non est adeptus: obierat l- enim ante Leotychidem, reiicto filio Archidamo. Mortuo autem Zeuxide- m0, skemm uxorem duxit Leotychides Eurydamen, Menii sororem; -Diactoridis filiam :- ex que quidem nulla ei mascula proies nets est; -sed filia, nomine Lampito; quam duxit Archidamus, Zeuxidemi

filius,72. Nec a veto Leotychide Spartae senectutem sibi traduxit elocatam. Leotychides, A sed ’ talent quamdam pœnam (ledit Demarato. Quum dux esset copiarum .Laà conicarum in Thessalia, potuissetque omnia armis subigere, ingentibus pecuniis corrumpi se passus est. Cujue criminis compertus’, quum in ipsis castris insidens manicæ pecunia plenæ esset deprehen- sus, in judicium delutus exsilio multatus est, et ædes ejus in urbe dimtae: itaque Tegeæ. exsulavit, ibique vitam finivit. Sed hæc

quidem73. Tune vers, postero postquam Cleomenitempore ex sententia acta successerat sunt. ires in Demaratum suscepta, protinus ille, adsumto Leotychide, adverë sus Æginetas ire contendit, propter illatam sibi contumeiiam vehe- ’menter illis iratus. Jam igitut Æginetæ, quum ambo simul reges advenus illos tvenissent, non amplius repugnandum sibi esse existiv marunt: et illi selectos ex Æginetis decem viros, divitiis et genets præ cæteris eminentes abduxerunt, in his Crium Polycriti filinm, et Casambum Aristocratis,’ qui plurimum potestate valebant. Hos’igiv sur, in Atticam terram abductos, veluti depositum tradiderunt Athe’ l «niensibus, acerrimis hostibus Æginetarum. I i - r 74-. Sed post hæc Cleomenes, quum compertæ inter-im fuissent malæ artes, quibus adversus Demaratum usus erat, metu Spaiztano- rum in Thessaliam secessit. Inde veto in Arcadiam reversas, no; vas res moliens, iArcadas adversus Spartanos sollicitavit, quum aliis juramentis illos adstringens, ut se, quucumqùe» duceret, sequerentur, tum etiam in animo habens proceres Arcadum, in Nonacrin oppidum ductos, jurejurando per Stygis 21qu adigere. Nam in hoc ipso oppido perhibent Arcades esse Stygis aquam. Est autem illa’huvr jusmodi : exigus adparet aqua, ex petra stillanstin-locum concavum, maceria undique cinctum. Nonacris’ autem, in qua hic fous COI]! spicitur, Arcadiæ oppidum est prope Pheneum. 75. Lacedæmonii vero, ubi cognoverunt quid moliretur Cleomen

son HERODOTI HÎS’I’OR. VL nec, verifi reiiexitum, rSpartam cum revoœrunt, et in pristioam ro- stituerunt dignitatem. At post reditum brevi interjecto tampons, quum jam antea baud sans admodum mente fuisset,furor marbra euro invasit; nam quoties Spartanus quispiam obvias. ei venin; finie sceptrurn inpfaeiem infligebat. Quœ quum ille faceret, avalie- nats. esset mente, vinxerunt illum propinqui, et Jigno iliigavenmt. At ille, ita vinctus, ubi vidit unum custodem, digressis ialiis, solum relictum, cultrum sibi dari postulavit: quem quum ei statim date nollet custos, minatus est homini quæ deinde-illi factums esset; douce terriras ille minis, (erat enim unus ex hilotis) cultrum si porrexit. Tum vero, sumto ferro, Cleomenes, initia a «oribus fileta, misera Je ipse humoit: custom enim secundum longitudi; Item incidens, a cruribus ad femora perrexit, et a femoribus ad ilia et lumbos: postremo, ubi ad ventrem pervenit, hune etiam dissecuit, douce animam etflavit. Atque tali modo ille mottons est, ut quidem picrique ex Græeis disant, quoniam Pythiæ persuaserat iota dicere quæ ad Demaratum speetabant ; ut veto soli niant Athep pieuses, quoniam, quo tempore Eleusin invasit, lucum excidit daubas sacrum; ut veto Argivi, quoniam Argivos, qui e pugna in lueum Argo sacrum confrqgerant, inde abductos trucidavit, ipsumque iocum spretareligione incendie . 76. Seilieet Cleomeni, Délphieum oraculum consulenti, redditum ont responsum, Mpturum illum Argos. Postquam veto cum .Sparo tanorum exereitu ad fluvium pervenit Erasinum, quem niant et Stymphalio lacuvefiiuere : disant enim, hune lacum, postquam in cæcam voraginem se infudit, rursus adparere in Argoiide, et exinde ’ Erasinum banc aquam ab Argivis nominari z ad hune igitur fluviaux postquam Cleomenes pervenit, hostias flamini immolavit: quum que minime bene ei cessurum transitois portenderent exta, landau se, aigflwnen, quod cives mon puciers: sues ; sed ne caryatides: salves me: Argioos. Post hæc retrogressus, Tbjn-eam duxit exercitum 3 et, tauro mari immolato, navibus eumdem dînât in Tirynthium et Nauplium iagrum. 77. En re cognits, ad mare properant Argivi, opem suis laturit Ut veto prope Tirynthum fuerunt, eo in loco cui nomen est Sepia, castra castris Lacedæmoniorum, baud magne spatio in media reiicto, opposuerunt. Ibi nimirum pognas] ex sparte non verebantur Argivi, sed ne dola enperentur. Etenim ad banc, rem spectabat oraculum illud, quad promiscue et his et Milesiis Pythia edident

Varan, quando nous ptæurtst funins vieuix, Inter et Argivos referet præiustris honorent ; Tune Argivurnm reddet plerasque gemenles, hisUt venturorumverbis sint quis quandoque vîrornm: : x ’Telo un" ohiitïnnoso coupon sel-peu. - v

EB ATOa ë ’301 «Que quum tune omnia concurrissent, metum Argivis inausserunt. .«Proiade consilium ceperunt utendi hostium ,præcoine: idque in ex- .secuti surit, ut, quoties Spartanus præoo signum aliquod dedisset, i «Argivi etiam id ipsum facerent. 78. Quos ubi Cleomenes cognovit idem exsequi, quad ipsius præco significasset; imperat suis, ut, quando prandii signum edidisset 72m0, tune arma saperait, et Argioos adorirentur. Et fecerunt hoc Lacedæmonii. Nam, dum Argivi ex præconie imperio prandium ,capiebant, subito illos adorti, multos eorum interfecerunt, malta .plures vero, qui in Argi’ lacum confqgerant, circum sedentes, ibi

79. Deinde hoc fecit Cleomenes. Quum e transfugis quibus- .dam.custodiverunt. cognoss’et. quinam essent ex Argivis qui in sacra (aco essent in-. cisai, misse præeone nominatim evooavit singulos; discos, se protase; redemtionis illorum accepisrc. Statutum autem apud Peloponnesios est prclùun redoutionis, duo,minæ pro singulis captivis pendendæ. Igitur quinquagintafere ex Argivis, ut quemque evocaverat, inter,- fecit Cleomenes ; et reliquos, qui inibi orant, latehat factum: quum enim densus esset locus, qui intus eraut, non videbant quid facereut hi qui extra essent. Pastrema veto nous illorum conscensa arbore vidit quid gareretur: atque exinde non amplius egrediebantur vocati. 80. Tum veto Cleomenes hilotas omnes jussit materiam cires lacum congerere: et, postqusm hi impetum fecerunt, lacum in- cendit. Jamque ardebat locus, quum ille ex trausfugarum quo- piam quæsivit, cui deo racer Incas esset. Qui ubi respondit, Argi lacum esse; hoc audits Cleomenes, ingentenl edens gemitum, ait: 40 fatidice Apollo, sans magnopere me deoepisti, quum Argos me eapturum diacres. Suspicor enim, exisse mihi id vaticinium." 81. Post hæc, majore exercitus parte Spartam dimissa, ipse cura mine fortissinis ad Junonis tempium se contuiit, sacra factums. Quum autem in eo esset ut super ara sacrificaret, vetuit cum soccer dos, nçfas me dicens percgrino sacra ibi facere. At Cleomenes, jussis hilotis abductum ab ara sacerdotem flagris cædere, ipse sans feeit; caque facto Spartam abiit. l 82. Quo ubi redût, inimici cum apud ephoros reum egeruntx: dicentes. pecunia corruptum Argos nous sapine, quum capere fizcilcpo- laient. At ille respondit; vetumne dicens, un mentiens,’definire .nequeo; respondit cette, d .postquam lacum Argo sacrum copines, visum sibi esse exisse effatumdei : qusre non tentandam sibi exister masse urbem, quin prias sacris factis cognovisset, utrum traditurus sibi eam Deus esset. an impedimento futurus. Litanti autem sibi in Junonis templa, ex ’simulacri pectore efulsisse ignis Hammam: unde liquida se intellexisse, non eapturum se esse Argos: nam, si ait-calme simulacri eEulsisset flamine, eapturum se urbem cum arec

302 HERODOTI HISTOR. VI. fuisse: quum vers e pectore eEulserit, perfecta a. se esse omnia qui; fieri Deus voluit.” Hæc dieens, credibilia et eonsentanea dicere visus est Spartanis, et longe majore parte sufragiorum est absolutus. 83. Urbs vero Argos ita virils oiduata est, ut res illorum omnes penes servos casent, omnia gubemantes administrantesque; douce eorum filii, qui perierant, ad virilem pervenernnt ætatem. Tune hi, Argos sibi rursus vindicantes, illos ejecerunt: et servi, urbe pulsi, prælio facto Tirynthem tenuere. Deinde aliquamdiu pacatæ inter utrosque res fuere: sed postes venit ad servos sir fatidieus, nomine Cleander,’ genets Phigalensis Arcas: qui illis, ut denuo arma inferrent dominis, persuasit. Inde bellum illis exonnm est, quad diu duravit, doneo tandem ægre servos debellarunt Argivi. 84. Argivi igitur ista de caussa aiunt in furorem actum Cleomeu nem misere periisse. At ipsi Spartani contendunt, non a deo quoi- piam in furorem actum fuisse Cleomenem, sed et cometudine cum Scythis contrariera merum bibendi morem, eaque de mussa in furoreni incidisse. Scythas enim Nomades, postquam terram ipsorum Darius bello invasisset, consilium deinde cepisse pœnas ab illa repetendi : itaque missis legatis societatem voluisse cum Spartunis contrahere, hac conditione, ut ipsi Scythæ juxta Phasin fluvium conarentur in -Medicam terram irrumpere; Spartani vero, Epheso profecti, in en: periorem Asiam contenderent, ac deinde utrique eodem in loco con- venlrent; Cleomenem igitur,-aiunt, quum Scythæ banc 0b catissant Spartam venissent, familisrius, quam par erat, cum illis conversanà tem, merum bibere ab eisdem didicisse-; atque inde eum in furorem incidisse existimant Spartani. Et ab illa tempore, aiunt, si quis meraeius bibere cupit, dieere hune famille; Scythico more infamie! Hæc apud Spartanos de Cleomene fama est. Mihi vero Cleomenes videtur banc pœnam Demarato dedisse. 85. Cognita Cleomenis morte, Æginetæ Spartam legatos mise; runt, qui Leotycbidem propter absides Athenis retentos accusarent; Et Lasedæmonii, constituta judicio, pronunciarunt injuriera cum .Æginetis Leotycliidem egisse ,- eumque condemnarunt, ut illis dedeé retur, Æginam abducendus loco virorwn Athenis datentorum. Quum avero in eo essent Æginetæ ut abducerent Leotyehidem, dixit eis Theasides, Laoprepis filins, vir Sparte: spectatus: tt Quid facturi astis, viri Æginetæ? regem Spartanorum, vobis a civibus suis tradià tum, vultis abducere? Quod si nunc iracunde cum illa agora decre- -verunt Spartanî, videte ne iidem posthac, si hoc feoeritis, exitiosum malum vestram in terram inferant.” .His auditis, abducere illum omiserunt Æginetæ, pectique cum en sunt in liane eonditianem, ut nua cum ipsis Athenas se conferret Leotychides, et Æginetis viras

illosr 36. Athanas restitueret. postquam Leotychides ’ t - pervenit, ’ ’ repetiitqueldepo»

I ERATO. ’ Ï i303 situm; tum vero tergiversaii’Athenienses, reddere nolentes; dice- "teque, a duobus regibus viras illos apud se deposiias fuisse, neclsiôi œquum vidai, alteri cos Raiders absque altero. (86. l.) Ita quum se reddituros illos negarent Athenienses, hæc apud eos verba Leoty- chîdes fecit: tt Facite, Athenienses, utrum volueritis ipsi: nami, si reddideritis, pie sancteque feceritis; si non reddideritis, contra. Vernmtamen commemorare vobis volo, quale quid circa depositum acciderit Spartæ. Dicirnus nos Spartani, fuisse Lacedæmone, tertià. v ante me generatione, Glaucum «Epicydis filium; .Huic virqdicimus et omnia alia contigisse præcipua, et singulari juètitiæ fama’eumde’m fuisse celebratum prœIomnibus qui pet id tempus Lacerîæmonern habitabant. Huic insequente tempore hæc dicimus accidi’sse; Virum Milesium venisse Spartam, illum convenire cupientem, et hœcce eiï exponentem. Sum ego, inquit, civis Milesius, ad teque veni, Glauce, tua frui’justitîa cupiens. Quandoquidem enim, ut’per universàm Græciam, ita et pet Ioniam, exîmia est fama tuæ’ justi- tiæ; reputavi mecum, in periculo semper versari Ioniam, Pelopon- nesum contra in tuto locatam, et numquam apud n05 pecunias (lin in ejusdem hominis possessione permanere. Hæc apud me repu- tanti deliberantique visum est mihi, bonorum meorurn dimidiumi, in. peCnniam redactum, apud te deponere, bene gnaro apud te mihi v 381mm illud collocatum iri. Accipe igitut bas pecunias, et bas ne? cipe servaquetesseras; quas qui secum ferens repetet pecunias, ei illas reddes. (86. 2.) Hæc quum hospes dixisset Mileisiuç, necepit Glaucus depositum prædicta conditione. l Multo veroe interjecto A tempore Spartam venere filii hujua hominis, qui illis ’depoisuerat pecunias; qui quum convenissent Glaubum, exhibitis tesSeris pecunias ab illo repetierunt. At ille recusans, hæc respondit: Non memini equidem banc rem quam narratis, nec animum meum subit ulla ejus cogitatio. Volo autem, si quidem in memoriam revocavero; facere quod justum est :. nam, si apeepi, recta vobis restituam; si omnino non accepi, ex Grœcorum legibus vobi’scum agam’. Igitur in quartum ab hoc mensem vos rejicio, quo tempore, hæc affecta vobis dabo. (86. 8.) Lamentantes discedunt Milesii, tamquam de- fmudati pecunüs. Glaucus veto, Deiphos profectus, consuiit oraculum, quæritque ex illo, un interposito jurejurando pecuniam præ- daretur. Quem his verbis Pythia. adgreditur: i I I

Glane Epioydide! sans expedit ad brave teuipus Jurnndo vioiue, intervertisseqne nummos. Jura : jurandi memorem quia mors quoque tollil. At jimunento quædam est eine nomîne proies, Truncn menus, et trunca pédes; lumen impala magna Advenil, atqua omnem "sut slirpemque domumque. ISIDB’Ü sed hominieflurobit sera propage, 4 i

’ HERODQTI :HËSTOR. VI. Hismuditisulleum-omvit Glaucus, ut veniam sibi. eorumrquædîv xisset duret. At Pythia respondit, perinde esse, tenture Deum, Mr que rem ipsam yatagan-e. (86. 4-.) Tuncjgitur Glaucus quidem hœpites arcessivit Milesios, et pecunias. illis reddidit. Cujus veto rei gaussa, hune ad vos, Athenîensesmærmonem facere adguëssus sint, dicam. ,Glauci hujus nulle hodie propage superest, nec dotant pilla quæ Glauci fuisse existimetur: a stiipe enim excisas. e Spsnta est. Adeo expedit, de deposito nihil aliud ne cogitare quidem, nisi ut repetentibus reddas." (86. 5.) His dictis Leotychides, quum n sic quidem morem ei gererent Athenienses, discessit. . ’ , 87. Ægiuetse, priusquam superiorum injuriarum, quas Thebanoç ium inlgratiam intulerspt Athaniensibus, pœnas durent, hoc etiam admiserant. Succensentes Atheniensibus, a quibus injuria se ad- fectos arbitrabantur,- ad ulciscendos eos se comput-arum: et quum ’Atheniensium sacra quinqueremis, Delo rediens, ad Suni.um Stant; huit: navi insidiati sunt, et repletam viïis primaniis, Atheniemium ceperunt, captOSque in vincula COEÜCCerllnt. s - 88. Hæc ab Æginetis passi Athenienses, non ultra. difi’erendujn butarunt, quin adversus illos, quidquid pussent, muchinarentur. fin: tune in Ægins vir spectatus, Nicodromus moraine, Cnœthi films, infensus Æginetis quad ab illis olim insula pulsus fuisset: hie ubi intellexit Athenienses ad male faciendum Æginetis seseaccim 5ere, proditionem Ægiuæ cum illis peeiscitur, certum diein (mussi- tuens, quo et ipse rem adgressurus ait, et illos opomtcat præsidium pdesse. His ita constitutis, Nicedromus, ut ei cum Atheniensihus Nconvenerat, veterem quam vocant urbem occupat. y . 89. Sed Athenienses ad constitutum diem non adfuerunt. E81 enim navium numerus tune maxime non ad menus illis fueratidoneus l pugriam cum Æginetis ineundam: et, dum a Côtinthiis mues sibi commodandas petunt, interim perdita res est; Catimini, quum pet id tempus quam maxime emici essent Athaniensium, rogantibus illis trigintadedere naves; dederunt autem quinis (hachais cas pommodantes, nam gratis dare- pet legem non erat licitum. His igitut acceptis navibus, adjectisque suis, septuaginta omnino navibus instructis, advenus Æginam navigarunt: sed postridie ejus diei’,

qui90. Nicodromus,constitutus ut ad diem erat, non adfuerunt advenerunt. Athenienses, ou»- x acensa-havi ex Ægina profugit, eumque alii etiam ex Æginetis sunt A secuti: quibus Athanienses Sunium habitmdum dedere: unde illi impetum facientes, res Æginetarum, qui in insula eraut, agebant fe- rebantque. Sed hoc quidem postera tempore factum. 91. Tune vero, qui opibus inter Æginetas valebant, superata plebe quæ ouin Nicodromo insurrexerant, hos qui in ipsorum venerant potestatem, ad sumendum de eis supplicium eduxerunt.

antempore ethnpisculum adonisera;ERATO. ’qhod utilisation l lmillia ses que suerificiis potamot expiai, sed pins insola esciderunt, quam propitia illis’redditu Des est. Nain, quum captas septingentos en plein. ad supplicium educerent, unus eorum, .0 vinculis clapotis, ad vestibulum confugit Cereris Legiferœ, et prebensos annula, quibus Ida-shit!" porta, finîtes tenoit. Tus: veto illi, quum abstrnbero hominem non nieront, nous ei.psæciderunt, utque in eduxerunt x et muons ille annulis inharebant. V i . 92. Hæc in se inviccm Æginetœ punaisant. Supsrati vero pugns navnli ab Atbeniensibus, qui cum septunginta advenemtznnvibus, auxilium petierunt sb eisdem quas olim invocnversnt Argivis. At bi quidem jam saxilio non vcnerunt, quippe offensi eo quod noves Ægincnses, vi quidem coccus s Cleomene, ad Argolidem stipuleras tel-nm, et Æginetæ une cum Lacedæmoniis essoensionem fecerant; In «du autem incursione simul etism suis e navibus es- scendernnt. autre smbobus Argivi muletsm irrogsrunt, mille tu 19m8, utriqne populo quingem Et Sicyonii quidem, agnoscentes injuste le focisse. pucti sunt cum Argivis, ut, soluu’s centum tslentis, reliqus «mais ipsis ’remitteœtur: Æginetæ veto cnlpun non og- noscentes, pertinacitcr dettectaverunt mulet-m. Quam ob causses. nunc illis, auxilin rogantibus, publico nomine nulle ab Argivis misa saut. sed voluntarii eis suppetias venere mille udmodum; quibus . (lux præfuit vis strenuus, nomine Eurybates, qui quinquettiun ex- ercuernt. Horum autem picrique non rediorunt, sed ab Athenien- sibus in Ægins sont interfecti: in his du): u Eurybntes, postquam sin- gului certamine ces occidisset, sdversarios ipse s quarto, Sopbsnc Deceliensi, interfectus est. 93. Æginetæ veto, suis navibus Athenîenses incomposîtos sdorti, supernrunt illos, et quatuor noves cum ipsis viris ceperunt. l 94. IjrA nous bellum geritur Athenienses inter et Minus, in-’ («in Perla. suum persecutus est institutum. Nom et famulus cum sdmonebat, ut reniaiscerclur Athem’mism, et Pisistrutidœ intubant et calumnisbsntur Atbenienses: simul vero.ipse Darius .cupidnt, streptn hac occasione, illos e Grœcis subigerc, qui terrant et equum ipsi non dedissent. laque, Murdonio ab imperio remoto, qui cum classe male rem gesserst, alios nominnvit imperatores, qui advenus Erctriam et Atbenas proficiscerentur, Datin, Medum genere, et Ar. tupbernem, Artaphernis filium, suum consobrinum : quos miüt dum" nandum, ut Autrui: Eretrianquc sibi -mkiimmt, et capta inde nuas- cipia in mais adducercnt compactant. 95. Hi nominuti imperatores, quum a rege. digressi in Aleium per- venisseut campa!!! Ciliciæ, exercitum pedestrem ducentes numerosum et bene instructum ; ibi quum cum posuissent, accesserunt eis I univusu copia navales, ut cuique populo imputes orant: ancelle- 2 n .

son HERODOTI .m’su’on. v1. runtque etiâm me: equîs tmnsvebendis, quas’superïiorinnno Pardi! suis tributariisi edixerat parândas. Equis inlhippugines impositis, en omni pedestri exercitu neveu conscendere jusso, sexmtisrtriremibus iniloniam navigarunt. Inde veronon littus ilegentes. recta versus Hellespontum et Thraciarn, direxerunt classemvïsed Samo profeClÎô par Icarium mare et secundumlinsulas cursum tenuere; metuentes maxime, ut mihi yidetur,,montis Atho circuitum, in :quo; circum. navigando superiori anno ingentem passi eraut calamitatem; insupen Item etiam, ut hac dirent, Nains insqu ces cogebat, quæ superiDri temPote mon crut subacta. v r p ï I -: 5 96. Ubi per mare Icarium transvecti contra Naxum tenete, thune enim primum omnium adoriri in anima imbebant Persée, meum-es eorum quæ prius acciderant) non sustinentes hostém Nniirprocul abeuntes in montes confugerunt. Persæ veto, in servitutem radant quotquot illorum comprehendissent, et templa et urbem incenderunt. Quofacto, advenus reliques insulas navigare pergebunt. ; 97. Qui dum id faciunt, Delii etiam, relicta insula, profugiunfi Tenant. Datis autem, ubi in viciniam Dali cum exercitu pervenit; ipse novi sua prægressus, non passus est classem ad insulam ndpel- lere, sed ad Rheneam ex adverso sitam: et postquain cognovit que: se Dcli recepîss’ent misso’caduceatore, hæc eis edixit: il Quid fugn’ abitie. viri- sancti! male de me, nec pro meo merito, judicantes. Ego enim et in tentum certe sepio, et a rage hoc mihi mandatum est; ut, qua’in tous hi duo dii nati saut, eam nec ipsum lædam, nec ejus immine. .Qunre redite vestram ad’sedes, et insulam habitate L” Hæc postquam. pet ’çadueeatorem .edîxit, trecento thuris talents super arum congesta adolevit. . a s I , » L , .. fi 98. His rebus gestis, D’atis cum exercitu primum advérsnxsEte- triam navigant, simul’ et louas et Æoiemestsecum ducens. Post: illius autem ex hac fegione digrésëum, commeta trémail Delta; quot! nec ante id tempus, ut aiunt Delii; nec post, ad meum neque semen; factum est. I ’Et hoc quidem prodigium -edidit Deus, que immineh-z tin hominibus mais significuret.i: Num regnante, Dario iHystaspin filio, et .Xerxe Darii, et Artaxe’rxe Xerxis,.per tres lins continuas generationes pima mais adflixeruhtGræciam, quam per viginti alias generationes quæ ante Darium exstiterunt; alis quidem. a Persis illi . fileta; alia vero, ab ipsorum Græcorum coryphæis, de principatu. inter se bellum gercntibus.a huque non præter caussam commota’ est Delus, quum ad illum diem immota fuisset.- Et in vaticinio de

illa- I i i ÎEt ita Delum, scriptum qusmvis sitsdhuo est: immou,nov.ebo. . , v ’ h . . Ài , Volent autem secundum ’Grœcum sermoném nomina isto hocceZ r Dia ria s, coercitor ; X e ræ e s, bellator ; A r t a me r æ c simagnusrbellator; Hos Jenim reges Græci, sua lingue rectegita, ut dixi, nom inaverint. 2

ERATO..- î 3071 ! 99:. Barbori, Delo. profecti, navibus ad meulas ndpulsis, et-zexerg citum inde sdsumebant, etinsulanorum filins secum absides abduceu. haut. Postquem veto, prætemavigatis insulis, Carystum perveneo. runt; quum nec.obsides dedissent Carystii, et contra vicions urbes. (Emilia!!! et Athènes dicebant) se niilituturos negaent ; ibi tune hos oppuguarunt, agrumque illorum evastarunt, donec etiam hi in dedin’onem100. Eretrienses autem, mon ubi .cognoveruntPersan-uni. sese ’ peti e a. Persaruns A . classe, Athenienee’s rageront ut. auxilia sibi minèrent. Nec nega-: mut, Athenienses opem, sed quater mille colonos illos, qui in opu. lentorum Chalcidensium prædiaisulcœsserant, opem eis ferre jusseàh muta A]: in Enetriensibusssniun nullam crut consilium ; qui Atha- nienses quidem auxilio vacives-sut, ipsi vero in dues divisi eraut sen. tentiez: nom. aliis minus ent,.relicta urbe in superiora Eubœæ" locales unipare: alii veto, privatum quæstum a Persis reportaro sporange, proditionem parubsnt. Quorumutrorumque consilia cog. nita habens Æschines, Nothonis filins, primarius vir Eretriensium,» adVenientibus Athaliensibus præsentem rerum statuai aperuit; ens- que. ut retrogrederentur rogavit, ne simul cum Eretriensibus rirent; ELAthenieuses, Æschinis sequentes consilium, Oropuin transvecti,a 101. Forum, navibus periculnmiewaserunt. ad Tamynns et Chœreas’et Ægilia ditionio . . 1 Eretriensium adpulsis, locis. hisce potiti, protinusz equis e navibus expositis, ad adgœdiendum hos’tetn. sæe compararuut. Eretn’enses lem.de.egrediçndo et comtnittenda pugna mon. cogitabant; sed muros, si possent, defendere, hoc uuum illis curæ erat, quaudoqui. deus viceratsententiaînonireliuquendam esse urbem. Quota autem acriter oppugnaretur munis, intra sax. dies multi eh masque. parte perierunt: septimo’.vero die iEuphorbus Alcimachi filins et Philon grue Cyneæ, spectati. inter cives viri, Persis Eretriam prodidèrunta’ Et hi, urbem ingressi, templa spoliarunt incenderuntqus,’pœnam bancirepetentes ob templa Sardibusqemata; homiues autem, ut 3mm Darius, in servitutem obstrueront. -. . . 102. .Subacta Eretria, Persæ, paucorum dierum interposita sucra,» in Atticam navigarunt,.magnas in augustins adducentes Athenienses; cogitantesque eodem mode cum illis agçre atque cum Eretriensibua egissent. animique (Marathon euet totius Atticæ maxime opporg tuque equitibus locus, et proximus ab Eretria, in hune campum illos deduxit’ Hippins,ÏPisistrati filins. n » « w ’ l i i i . 103. Que re cognita,,Athenienses etiam ipsi Marathons obviant hostibus egressi sunt. Duxerunt autem illos decem imperatores; quorum decimns Miltiadcr erat, is cujus patri Cimoni, Stesagorai filio, accident. ut a Pisistrato, Hippocratis filio, Athenis in exsilium pelleteur" Ethnique contigeraz,,ut exsul. victoriam Olympien roi

ses HERODOTI HISTOR. V1. portaret quadfigamm (utricule; quem eùmdem henorem famine cum frater ipsîns uterinus Miltiades erat consecutusr Deinde 1ere; sequentî Olympiade, quum eisdem equis idem Cimon vicisset; Pisià strate concessit, ut i5 victor rennnciaretnr; et 0b victoriamhnic Concessam, ex pactione cum ille initn, in est restituais; Postremo idem, quum eisdem equis aliam rursus victorien repors l tasset Olympicam, obiit interfeçtus a filiis Pîsistratî, ipso Pisistratb non amplius in vivis agente: interfecernnt illum enim hi prope prytaneum, noctu hominibus quibusdam ad hoc aubernatist Sepnl’tnis autem est Cimon ante urbem, ultra viam quæ Per Canna vôcatur; et ex adverso sepulti sunt hi equî ejusdem, qui tres Olympiens tenu lerunt victorias. Præstiternnt quidem idem hoc alii etiam equi, Evagoræ Lacedæmonii; sed, præœr hos, nulli. Filiorum igitur Cimonis natu major, Stesagoras, per id tempes apud-pattern: Miltias dam in Chersoneso educabatur: natu minot autem apud (limonent Athenis erat, cui nomen fait Miltiades, de panait maline;

conditoris194-. Hic igitur tune Chersonesi. Miltiades, quum nuper e Chenenesov - ’ grives nisset, duplicemque eifngiseet mortem, imperator fait Atheniensium: Sîmnl enim et Phœnices, neque ad Imbrem illum persecuti, nua diose operam dederant, ut caperent cum et ad regem abdncerent: et, postqüam hos efl’ugitydomumque redût, jam protinns eumdem exceperant adversnrîî, et in judicium vocatum, rem: canant tyran- nîdis in Chersoneso exercitæ.. At hoc quoque liberstus peücnlo; in demnm imperator crantas est Athenienduni, populi»-suErsgiis electüs. -- v 105. Ac primum quidem, quum adhnc in urbe casent imperium; Spartam miserunt præconem Phidippidem, eivem quidem Athénis suent, cæterum bmrodromum, et hac negotium exercentern; Cuif ut quidem ipse deinde narravit Phidippides, Atheniemibnsque red nunciavit, cires Parthenium montem, qui supra Tegeam est, deus Pan obvîam est fœtus; compellatoque nominaüm Phidippide, jasât cum renunciare Atheniensibvs, nullam iflos mi curant garera, quum tau] 4 men bene wpiat Atheniemibus, ac jam sape de illi; bene Wùfuei’it, et podium etiam bene cit marital-us. Hæc carte Athenîenses vere ibi accîdisse pertuasi, deinde, quum jam res eorum recte fuissent coure positœ, templa: Pnni infra arcem stahxerunt, eumque inde ab ille nuncio aunais sacrificiis et lampait: phœnt. - ’ 106. Tune vero missus abimperatoribus Phîdippides hic, tempore is Panernsibiladparuîsse narravît, postriâie ejus fliei que Athenis mat. profectus Spartam pervenit; ubi adieu: magistrature; l hæc apud ces verbe fait: tt Latedæmonîi! Petunt a vobîs Athe-a miennes, ut aurifie illis veniatis; neque patinmini, tut antiquissima . inter Græcos civitas in servitutem abripietur a barbais. Nm et

.ERATO. A I i. 309 mais aune sub jugent est misse, et insignî chime immînuta est Græcia." Hæc ubi illis ex mandato dixit, piacult quidem Spartanis avilis mittere Ameniensibus; sed id cehfestim facere non potue- tant, quum nolient contra legem agere. État enim nonus dies mensù : nono autem die, et priusquam plana esset lama, se non egmaub m, nichant. Novilunium igitur hi exspectabant. 107. Hippiæ, Pisistrati filio, qui barbaris viarn in campum Mara- thon præivit, saperiori noète pet somnum tale visum erat oblatum. Visas sibi erat sua cum matre concumbere : quo ex insomnie collai gent. Athenàs se aise réditdruni, et in patrie recepto regno senem vite excessurum. In hune modum Hippies somnium suum erat in- terpretatus. Tune vero, dueis oilicio fungens, partim Eretriensia mancipia in Styreorum insala, cui Ægilia nomen, deposuit; partim navet, quæ ad Marathons adpulerant, in statione locavit, et barbaros in terrain egressos ordinsvit. Quœ dum administrât, accidit ei ut vehementius, quam solitus erat,.et sternutaret et tussiret. Quumque eidem, quippe une" jam provectiori, plures labarent dentes, harum dentium main, dum tuait, propter violentiam ejecit, Quæ quum in arenun cecidisset, magnum adhibuit studium tu: eam reperiret: postquam veto nusquam dans comparait, edito gemitu ait adstantlè bus : tt Terra hæc non est nostra, neque eam poterimus in nostram redigere paument: nam. quidquid ejus ad me pertinebat, id dans me. obtinet." Nempe in hoc Hippies exiisse visionem suum existimsvit. ’ 108. Athaniensilius, quum in campo Herculi sacro locum cepissent, præsidio advenere Platæmea frequenti manu ex universo populo collecta. Tradiderant enim sese Atheniensibus Platæenses. et frequentes labores pro illis Athenienses sustinuerant. Tradiderant ’se autem hoc modo. Belle a Thebanis pressi Platœenses, primum Cleomeni, Anaxandridæ filio, et Lacedæmo’niis se tradiderunt, qui forte injillis locis aderant. At illi, non recipientes eos, dixere: " Nos nimis procnl a vobis habitamus, et frigidum vobis tale auxilium foret: plus semai enim fieri posset, utin servitutem prius abstraheremini,- quam nostrum qu’sqnam fando audiret. Quare suademus vobis, ut Athenieneibus vos tradatis, qui vobis surit finitimi, ad tutandum non invalidi.” Hæc Platœensibus suasernnt. Lacedæmonii, non tam quodillis bene veilent, quam quod cuperent laboribus fatigari Atha- nienses, bellis cum Bœotis gerendis. Consilium autem Lacedæmo- niorum sequentes Platæenses, quo tempore duodecim diis sacra faciebant Adienienses, supplices ad mm consederunt, seque illis tradidernnt. Quo cognito, Thebani arma intuierunt Platæensibus; et Adienienses auxilio illis venere. Sed quum in eo essent ut con- sererent pugnamt id fieri non passi sunt Corinthii: bi enim, quum maniement, arbitrio eorum rem permittentibus utrisque, pacem

310 HERODOTI HISTOR. VI. conciliarunt; fines regionisita constituentes, ut Thèbem’ ces et Baal lis, qui Bæotorum commuai sellent adtribui, nil impedirenh Hoc cons stituto, .Corinthii abierunt. Athenienses vero, domum redeuntes; ex improviso adgressi surit Bœoti: sed commissa pugua superati sunt. Quo facto Athenienses, tines Platæensibus a Corinthiis con-’- stitutos transgredientes, ipsum Asopum et Hysias fines inter Thea bancs et Platæenses statuerunt.’ Platæenses igitut, postquam præ- dicto modo Atheniensibus sese tradidissent, nunc eis ad Marathoneni

auxilio109. Imperatorum venerunt. autem Atheniensium . ’ bifariam divisæ eraut senç . tentiœ; nolentibus aliis, ut prælio confligeretur; (mimis enim exi4 gunm esse ipsomm numerum, quam ut cum Medorum exercitu congrederentur;" aliis veto, et in his. Miltiade, confligendum cem sentibus. Ita quum .dissentirent, quartique in eo esset ut pçjor vin; ceret sententia; tune undecimus supereret qui sufi’ragium ferret, is’ qui faba pommelais electus. erat Atheniensium: antiquitus enim polemarcho æquale cum imperatoribus jus suffragii ferendi tribuee tant Athenienses. Erat autem tune polemarchus CallimachusAphis dnæus; quem conveniens Miltiadea, his verbîs.est adlocutusz. t! In te nunc situm est, Callimache, utrum in servitutem redigere-velis Athenas, au, libemta patrie, memoriam tui in omne ævum relinquere, qualem ne Harmodi us quidem et Aristogiton reiiquerunt. Numquam enim, ex quo exstiterunt Athenienses, in tantuni’adducti sunt periculum, in quanto nunc versanlur. In quo si M edis succumbunt; decretum est quid eis sit patiendum; Hippiæ deditis: sin superior discesserit’hæc civitas, probabile est primam sain futuratn esse. Græcarum civitatum. Quo pacto igitut fieri hoc possit, et quo pacte a te pendeat iterum rerum summa, nunc tibi dicam. Sententiuz imperatorum, qui decem sumus numero, in dnasdivisæ sunt partes; aliis conflîgendum censeutibus, aliis son configendum. Jam, si prælium non commiserimus, persuasum fera habeo magna exstitura dissidia, quæ animas disturbent Atheniensium, conne adMedorum trahaut partes. Sin prælium commiserimus priusquam putre consilium animos subeat nonnullqrum Atheniensium, probabile fit mihi, ut, diis æqua ,tribuentibus, superiores discedamus. Hæc igitut omnia ad te nunc spectant, et ex te pendent. Etenim si tu mecs i accesseris sententiæ, habebis liberam patriam, et civitatem primum universæ Græciæ : sin his suffragatus tuerie, qui dissuadent prælium 3 erit tibi contrarium eorum, quæ memoravi, commodorum." l 110. His diçtis Miltiades in suum sententiam Callimachum traxit: et accedente poignarda suifragio decretumjest, ut puche, coqfligeretur. Post hæc, qui en imperatoribus confligendum censue. rant, hi, ut cujusque dies aderat, que (panes cum summa esset im4 perii, ita vicem suamMiltiadi. tradideruntt At ille guamyiaaçqig

Î . .1 SERATO. w -ï ’ 911-" peut, non tamen prias semait prælium quam legitimûs ipsius

Il]. Quo die igitut-Miltiadis vices eraut administrandœ impe- riidiesadesset. summæ, in aciem educti sunt Atheniensesg-tali a « modo i instructi;. Dextre cornu prœerat .polemarchus Callimachus: obtinebat.tunc enim lex apud Athenienses, ut polemarchus dextrum cornu .teneret. Ab hoc igitur principio deinde collocatæ eraut continuo tenore’sim gulæ tribus Atheniensium, pro cujusque numero: postremi Avero; in lævo cornu, Platæenses stabaut, Inde enim ab hac pugna usu receptum est, ut, quando solennis sacra peragunt Athenienses, quæ quinto quoque annq celebrantur, præco Atheniensis miennes preces ita præeat, ut fauta omnia precetur- Athenienribus simul et l’humani- bus. Tune vero,l quum acies Atheniensium ad Marathonem sic esset instructa ut froue fronti exercitus Medici.exæquaretur, acci. dit, ut in media ordines baud salie frequentes starent, et empans debilîor esset acies; sed ut utrumque cornu densioribus ordinibus

112. Acie ita ordinata, quum oæsæ hostiæ prospera omnia sium firmaretur.ciassent, ibi tune Athenienses, ut signant datura i estv pagne, - cursu l in hostes contenderunt. Erat autem inter dues scies interjecturn intervallum baud minus quam octu.stadiorum. Tum vero Perses; ubi cursu advenus se irruentes hostes viderunt, ad excipiendos illos se compararunt: fiacre dicentes Athenicmes, et in propriam ruera pemiciem; qui ita cum; contenderent, quum numero casent pend, neque ne! equitatum ne! sagittarios haberent. De hie igitut ita judicabants Perses. At êthenienses, postquam, confettis ordinibus ad menus: venissent hostium, pugnam ediderunt memoratu dignam. Quippe primi omnium Græcorum, quos novimns, cursu in hastes impetum fecerunt : et primi sustinuerunt, Medicam western et ea indutos ad; j spicere viros; quum ante illum diem vel nomen Medorum Græcis; ubi audirent, terrorem. incussisset. . - .. 113. Satis autem long-i temporis hæc ad Marathonem pagne fuit. Et in medio quidem aciei vicerunt barbari, ubi Persæ ipsi et Sacæ locati’era’nt; qui hac parte victores, pempta scie, versus mediter-I ranea persecuti sunt fugientes. At in utroque comu penes- Athed nienses et Platæenses victoria stetit. Et hi quidem, postquam à; eerunt, omissis hisce ex barbaris quosin fugam vertemnt, utrumque cornu contrahentes, illos sunt adgressi qui mediam perruperant aciem; et de his quoque victoriam Athenienses. reportarunl. . Tune. vero in fugam’elfusos Perm cædentes .persecuti sunt; donec.Lad mare delatî, ignem poposcerunt,ipsasque naves sont adoiti. a 1M. In ’hoc discrimine .et alii multi perierunt nobiles AthenienÀ ses; et Callimachus polenmrchus, postquam fortiter pugnasset; interfectus..est; unus item ex imperatoribus, Stesilaus Thrasylai

319 HERODOTI HISTOR. V1. filins. Ibidemque Cynægirusl Euphorionis filins, quum opium navis barbar0rum manu tenuisset, securi amputata manu eecidît. n 115. Cœterum septem navibus ista ratione potiti suntpAtheaien- ses. Reliquis autem navibus barbari, in puppirn remîgantes, Bd? sumtis ex insula mancipiis Eretriensibus; in que relicta eraut, Suc- nium circumnavigarunt; ad urbem prias pervenire studentes quam rediissent Athenienses. Et pervulgata est apud Athenienses fuma, cepisse illos hoc consilium ex Alcmæonidarum artificio; hos enim ex composito ciypeum Persis, quum jam in navibus essent, sustulisse. » 116. At. dum Sunium Persis circumnavigant, Atbenienses, quam tuln pedibus vaincre in urbem retro currentes, prias adfuere quam Perse: venirent: et, quemadmodum ad Marathonem in egro Hercuii sacre cum habuerant, sic et nunc in aiio Hemleo, quad in Cyno- sarge est, locum castris ceperunt. Barbari veto, postquam naves ante Phalerum, qui portas tune eut Atheniensium, in alto aiiquamo dia tennissent, retro in Asiam navigarunt. - 117. Ex Persis ceciderunt in Marathonia pugna circiter se: millia et quadringenti; Atheniensium vero centum nonaginte duo. Hic fuit occisorum numerus. Accident autem ibi res mira hujusmodi. Epizelus, civis Atheniensis, Cupbagoræ filins, stans in acie, fortin terque pugnans, oculorum usa privatus est, nulle corporis patte nec comînus percussus, nec eminus ictus: et ab hoc tampon par relia. quam vitaux cæcus permansit. Memorant autem, ipsum de bac eau lamitate hæc narrasse: visum esse ei virum armatum contra ipsum stare, cujus barbam totem texisse ciypeum; illud autem spectrum præteriisse ipsum, et virum sibi proximum «autem interfecisse. Hæc Epizelum soiiturn esse narrare audivi. 118. Datù,’cum exercitu in Asiam profectus, postquam Myco- I num pervenit, par somnum vidit visionem; quæ quidem qualia fuerit non memoratur: sed ille, simul atque iliuxit, perquisitionem instituit navium. Et quum in Pbœnicia navi simulas-rut» invenisset Apollinis inauratum, percontatus est unde raptum esset : utque eu- divit quonam ex templo esset, ipse sua navi Deium est profectus, et ibi (jam enim in insulam reversi eraut Deiii) simulacrum in temple deposuit, Deliisque imperavit ut in Delium Tbebanorum, quod est ad mare adversus Chaicidem, illud transportarent. Datis quidem, date hoc mandata, retro navigant: et staœam istam Delii non transmiserunt; sed post viginti demain annos ipsi Thebani, oraculi jusant, Delium illam deportarunt. . . 119. Eretrienses veto in servitutem abreptos Datis et Artepher- nes, postqualn in Asiam adpulerant, Susa abduxerunt. Rex autem Darius. quum Eretriensibus, priusquam capti essent, vehementer fuisset iratus, quippe qui primi auctores fuerant injuriarum; nunc eosdem, ubi ad se abductos et sua in potestate vidit, nuiloalio male

adfecit, sed sedes illis in terra CissiaERATO. adsignavit, in une suarum 313 man- .sionum quæ Ardericca vocatur. Abest illa decem et ducentla stadia a Susis, quadragintavero stadia a Mo, qui tres diverses rerum exhiba species. Nain et asphaltas et sa! et oieum ex iilo heuritur, hoc modo. Hauriunt ope toiienonis, cui pro situla adligatus est dimidiatus uter: hunc succutiens hautit homo id quod intus est, idque in cisternam Maudit; ex qua rursus. in aiiud receptaculum duivatur hæc malaria ; atque ita triplicem in formam convertitur. Et asphaltas quidem et cal protinus concrescunt; oleum veto, quod rhodiennes: Persæ vacant, in vas eolligunt: est autem illud nigrum, a et gravera spirans odorem. Illum igitut iocum Eretriensibus habitandum l’ex tribuit: habitantque eamdem regionem ad meam usque ætatem, pristinam linguam servantes. Et hæc sunt quidem, quæ ad Eretrienses spectant. 1&0. Lacedæmoniorum vero duo millia Athenas venerunt post pieniiunium: et hi quidem, rem adhucintegram deprehensuri, tante usi sunt ceieritat’o, ut tertio die, quam Sparte discesserant, in Attica fuerint. Sed, quum peracto jam præiio advenissent, cupidi tamen eraut Medos videndi. Itaque, Marathonem profecti, spectarunt: deinde, œilaudatis Atheniensibus et re ab his prœclare geste, domum

. 121. Quod vero de Aicmæonidis narrant, id miror equidem; nec redierunt.mihi persuaderi patior, umquam illos Persis ’ex composito ciypeum rubiaturos fuisse, quasi voluissent ut sub barbarie et] sub Hippia casent Athaniemes. Quippe satis constat, fuisse illos magis aut cette pariter minicar tyrannonm atque Caliias fustet, Phænippi filins, Hipponici pater. Cailias enim, Iquoties Pisistratus Athenis palans est, anus omnium Atheniemium ausus est houa ejus per publicumpræconem venumdata emere, omniaque alia in iliu’m ini- micissima machiaatus erat. 122. Dignus est autem hic Callias, cujus crebro a quibusiibet honorifica mentio fiat; quum ob hoc ipsum, quod dixi, tamquam sir acta-rime libertati studens patries; tum oh id quad Olympiæ fecit, ubi equorum cursu Victor, quadrigaru’m autem curriculo secundas ferons, reportata etiam prius Pythica victoria, in universos GræCos munificentissimum se præstitit; denique ob singularem in- dulgeltiam qua advenus tres filins suas usus est: quibus, postquam nubiles filetant, non mode dotera deditvmagnificentissimam, sed et hon eisdem gratificatus est, ut unicuique ex illis potestatem daret, malitum Mihi, quem ipse venet, seligendi. . 123. Atque eodem medo, certe baud minus, tyrannos oderunt Alomcouidœ. Quare miror, nec, udmitto calumniam, hos taies vises seutmn sustuiisse; qui censtanter fugeran’t tyrannos, et quorum open tyrannide exuti eraut Pisistratidæ. ,Fuerèque adeo hi, 2 s

814I HERODOTI HISTOR; V1. me judice, muito magis iiberatores Athenarum, quam Hsmodiul 8° Aristogiton: illi enim occiso Hipparcho exacerberont reliques en Pisistratidis, neque finem fecerunt illorum tyrannidi; Alcrnæonidæ vero manifeste liberarunt Athenas, si quidem vere hi fuerunt qui Pythiæ persuasere, ut Lacedæmonios juberet liberare Athenas, quemadmodum supra expositum est. ’. 124:. At fartasse, quod succenserent quadam de causse populo Atheniensium, eo prodideriut patriam ? Atqui nulli erantviri Atha- nis magie spectati, magisque honorati, quam hi ipsi. Itaque nulia ratione probabile est, sublatum esse ab his quidem viris scutum tali de causse. Cæterum subiatum utique scutum est: id quidem negari. ’ non potest ; factum est enim: quis vero sit qui illud sustulerit, non vaieo ulterius, quam dixi, declarare. - ’ 125. Fuit autem Athenis jam antiquitus. iliustris Akmonidarusl familia: nam inde ab Alcmæone ipso, et dein a Megacle, exstitere in hac domo nobilissimi viri. Statim, Aicmæon, Megaciis filins, . adjutor fuerat Lydorum qui a Crœso Sardibus ad consulendum ora- cuium Delphicum missi sent, studioseque illis operam. navaverst suum. Cujus in se merita postquam Crœsus ex Lydis Delphes misais cognosset, Sardes cum ad se invitavit; et, postquam advenit, tanto auri pondere eumdem donavit, quantum suc corpore asportare seine] poSset. Tunc Aicmæon ad accipiendum hoc tale donum in hunc modum qomparatus accessit. Grandi indutus tunica, in que amphis erat sinus relictus, et cothumis quas repererat amplisssimis caiceatus, in thesaurum intravit, in quem ducebatur. Ibi quum in acervum ramentorum auri incidisset, primum circa crura, quantum auri capiebant cothumi, infersit; deinde repleto tototsinu, et coma ramentis conspersa, denique aliis in os sumtis, thesauro egressus est, ægre trahens cothurnos, et cuivis alii quam homini simiiior ; cujus et obturatum os, et omnia turgide eraut. Quem ita conspiciens Crœsus, risum non tenuit; donavit autem non his modo, sed alia etiam adjecît, bis non inferiora. Ita magnis divitiis aucta hæc doums est: idemque Alcmœon, equos alens quadrigis jungendos, Olympi-

cam126. Deinde retuiit veto, proxime victoriam. sequente œtate, eamdemu ’ * familiam Ciisthenes, Sicyonis tYrannus, ita extulit, ut multo etiam splendidior inter Græeos evaderet, quam antea fuerat. Clistlwnes ille, Aristo- nymi filius, Myronis nepos, Andreæ pronepos, quum esset ei filia, nomine Agariste, in matrimoniumhanc dure decreverat juveni quem reperisset Græcorum omnium præstantissimum. Quumque casent ludi Olympici, in quibus curricuio quadrigarum vicit Clisthenes, nunciari pet præconem jasait, ut 2 quisquis Græcorum dignum sese judicaret qui gener fieret Ciisthenis, is ad sexagesimum diem, sut etiam ante id tempus, Sicyone adesset: exacto enim aune, inde ab

il!» sexagesimo die, rem filiæq nuptiaseuro. habitururn ’ 515 Clisthenern." Tune igitur convenere proci, quotquot e Græcis et sua ipsorum et patriœ præstantia superbiebant: bisque Clisthenes et curriculum et palæstram, quibusinter se certarent, paràta habebat. 127. Ex Italie, advenit Smindyrides, Hippocratis filins, Sybarîtn, homo unus omnium luxuriosissimus: (florebat autem tune maxime Sy. barisz) item Damasùs Sirites, Amyridis illius filins, qui Sapiens nominabatur: hi quidem ex Italia advenerunt. Ex sinu vero Ionio Amphi- mnestus, Epistro’phi filins, Epidamnius: hic vero ex sinu Ionio. Ex Ætolia Males, frater Titormi illius, qui, quum corporis robore Gree- cos omnes superaret, hominUm fugiens cOmmercium in extrema Æto- licæ terræ se recepit. Ex Peloponneso Leocedes, Phidonis filins, Ar- givorum tyranni ; Phidonis illius, qui mensuras Peloponnesiis constituit, et longe Græcorum omnium insolentissimus, sedibus suis pepulit agonoth’etas Eleorum, ipseque arbitrimunus in Olympico certamine sibi adrogavit. Adfuerunt item en Peloponneso Amiantus, Lycurgi filins, Arcasv’ex Trapeznnte ; Laphanes ex Pæo, Azaniœ oppido, filins Euphorionîs illius; qui, ut inlArcadia fuma est, Dioscuros ho; spitio exceperat, et ab ilio tempore cunctis peregre venientibus ho- spitiurn præbuiti: denique Eleus Onomastus, Agæi filins. Isti igitut ex Péloponneso adfuere. Athénis vero venere, Megacles, Alcmæonis hujus filins, qui apud Ci’œsum fuerat, et Hippoclides Tisàndri, divitiis et corporis forma excellens inter Atbenienses. Ex Eretria, quæ per id tempus florebat, Eysanias; hic unus ex Eubœa. E Thessalia adfuit Diactorides Cranohius de Scopadarum familia: e Molossis vero, Alcon. Tot numero proci fuere. I i n 128. Qui postquam ad prédicturn diem Sicyone convenerant; Clisthenes primum patries eorum sciscitatus est, et genus cujusque: deinde, pet and spatium eos retinens, pertentavit eorumdem fortitudinem, et animi impetum, et culturam ingenii, et mores; modo cum singulis congrediens; modo icum universis; et, qui ex illis juniores eraut, hos in gyninasia ducem: maxime vero inter epuies cos pertentabat. Peri totum enim tempus, quo illos apud se dati- nuit, ista omnia faciebat, simulque magnificis epulis e08 excipiebat. Placuere ei autem fera præ cæteris hi qui Athenis àdvenerant ;I et ex his magie ei probabatur Hippoclides, Tisandri filins, quum 0b fortitudinem, cum quod generis propinquitate Cypselidas Corinthios adtingebat. ’ 129. - Ubi tatutus adfuit dies, quo celebrarentur nuptiæ, declara- retque Clisthenes quem præ cæteris probaret: tum ille, mactatis centumi bobus, et ipsos procos et cunctos Siçyoniosiautis eicepit epulis. Peracta cœna, procî etlcanendo et sermonibus in media propositis inter se contendebant. Précedente v’ero compotatione, Hipppélida; inhiberas mainme- bétel-os, tibicinem jussiç cantum ce.

316 HERODOT! HISTOR. VI. nette ad saltationemadcammodatum; eaquie obsequente salaire instituit. Et, saltabat quidem placens sibi: sed spectanti Clistheni tata res displicebat. Deinde, brevi interposât: mon, mensura sibi; inferri Hippaclides jussit: quæ ubi illata est, consoeusa mensa prit-1 .mum Lacanicos saltavit modulas ; deinde alios Atticos; pastremo, caput in mensam innixus, cruribus gesticulabatur. Et Clisthenee, quum ad primam et secundam saltatianem, abaminatus quidemge- nerum sibi adsciscere immadestum hunc saltatarem, tamen conti- naisset sese nec erumpere in eum valuisset, nunc se. ultra cantinere non .sustinens, ait: ti O fili Tisandri, saltando nuptias tu quidem perdidisti.” At ille respondlens, tt Nil carat,” inquit, ti des,” Et hinc artum cepit hoc proverbium. 130. Tum vera Clisthenes, imperato silenlio. hæc in media DE! nium verbe fecit: u Viri, filiæ proci meæ! Ego, canotas; vos. laudo; et omnibus, si fieri posset, gratificarem; neque e vobis unum præ cæteris seligerem, posthabitis aliis. At, quoniam fieri non potest, ut, quum de una virgine delibetem, amniumyatis simul satis- facîam; eis e vestra mimera, qui his nuptiis excidunt, talentum argenti dona do unicuique, quad et diguati .estis filiam meam in matri-. monium petere, et damibus vestris peregre abi’uistis 1 Megacli veto, Alcmæonis filio. meam filiam Agaristen despondeo ex Atheniep. sium. legibus." QuumquejMegaeles dixisset, acçipere se eonditianem, ratum matrimonium Clisthenes hahuit. K 131. Ita, quad ad judicium procarum spectnkrgesta ses est ;. -at-. que ita factum est, ut Alcmæonidæ .per universarn Grœciam cale? brarentur. Ex isto. autem matrimonianatus Magacli est Clisthaues ille, qui decem tribus et demacratiam Atheniensibus constituit ;, cui nomen impositurn erat de avi materni nomme Sicyonii z, præterqun ’ hune ex eodem matrimonia procreatns est Hippocrate», veto natus est,alius Megacles et alia Agariste, quæ a Clisthenis Agariste nomen invenit. Hæc est Agariste, quæ, postquam Xan- thippo nupsit, Ariphrouis filia, et gravide. fauta est, pet somnum sibi visa eut leanem ’peperisse, ac panais interjectis diebus Periclem Xanthippa1 32. Pos’r cladem, Persis ad Marathonempeperit. illum: Miltiadqs, - . quum . . jam ante magna in existimatione fuisset apud Atheuienses. majore etiam fuit auctoritate. Itaque,.quum petiisset illis septum nave: et exercitum atque pecuniam, celans quidem terrain connin quam ducturus esset, sed, ditatunnn se ces, dieens, si ipsum saquerez. a tur; in. gamodi enim terrant se vos ducturum, sarde qfatim auridepon «tari casent .- hæcquum ille diamantins petiisset, AthanÎenaesespe ’ areau instructas ei nave; dederunt. 133- Et Minima. adapta examina, Puma, BlVigBlÎty’ causse!!! museau: quad Paul Persan ’ ad. Marathnnem aussi nimbassent

saoulât? adeoque paiements intulissent,EBATO. Atheniensihus. Hoc" qui-ril? i des! colore utabatur orationis: cæterum infensus etiam en: Paris proyer Lysagoram » Tisiæ filium, genets Parium, qui cum apud) Hydarneu Persam accusaverat. Pastquam ad insulam; quinqua tient-y cum exacitu pervenit Miltiades, appugnavit- Patins, inti! murant compulsas: missaque in urbem præcone- centum postulavlt talents, dieens, nisi en sibi durent, non se abdmturum granitant, qui» ni urbem. At Parii, de danda Miltiadi pecunia minime. eo- gitantes, omnibus modis (ipsi-am daubant ut urbem defenderent: queux inafinemlquum alia excagitabant, tum, utzquæqae pars sauri expu- gnatu-faellior videbatur, ita eam nactu duplo anion-amarrera prive erakexcitabant. 184:. Hactenus Græei omnes hammam hac me consentirait : deinde vera sic peractam rem esse Paeii narrant. .Mil-: M, de incepti exituîdubitanti, in eollaquimn venise mulierern ca- ptivemygenere Pariem, cui Timo nomen fuisses fuissetvero mini. suant templi Inferarum Datura. Halte, postquam in cunspectum vouieçetMiltiadis, consilium ei dedisse, ut, si utique magni facettai: sapera Panna, exseqœrem quæipsa illi esset indicanua. Deinde, enduis mulieris hujns presceptiæ Miltiadem inntumulum, qui ante, urbem-:est,»,se contulissa, entamaient :transsiiiisse templa Cereris Legiferæ circumductam,-qsnm..fioresxaperise mon patuisset: un, haussemen- hac- marie, ad ipsum: tandem des: accessisse, nescio quid initias: (barnum, sire quad meum .aliquid voiuisset quad mavere nefasvesset, siresliud quidpiamfacturum, quidquid tandem id fuerit; ’ Chium vera jaunet! fores esset, subito hon-ora correptum, par calus dam viam, qua veinant, rediissa; etdesilientem de maceriehms’se femur, sise (ut alii sium) genu impegisse. 135. Itaquevmale se habensMiltiadesretronavigavit, neque opes Wallons: Mimibus, nec subacta Para; sed nullaalia re geste, ’ nisi quotidie: se: et-wiginti dies vurbem-roppugnasset,.insulamque. a www. Pari, ohsiiioue limai; intelligentes Deamm. mini- am quid-fuchsia!!! esset bilieuse, quum parrain» ab, illa vhujus: rei amusa. mue I voilent, legatos misarunt- Delphes, qui. uranium accumuleront; an-œoltinio supplicia adiraentiDeatun min sium affirmât retraie, .and; ;et sacra, quæ dmçasnngfirûagfuwdfimfiadi. gaminai. At negavit: Pytlia;:dinens,«mn: Tino spartiate-remettant aaalsaan ; oud; quam in fatis esset dWmæbgfiâretMütiadas, lm si aydiiszmissam "salât- tous Malus. -Hœc-quidern PythiasPariisanespcndit. : 486,4 Minuteur, Puaareversmçzqumn Adam nimœAintorezthabebantgjmlnîpt-æ cæteris thbippus, Airiphronisi filins; yqaàœurn cnpiüenuuegit apud populam, nt qui Athenie’nsesr dola mais! nircunweiisset. - annulaccusm’nnem Miltiahsipsey

au; HERODOTI HISTOR. v1. pressens licet, non respondit: nec enim poterat, femme jam in paf tredînem abeunte. Sed, dum ille lecmlo impositus in mediojacebat; caussam pro tao-dixere amici, pugnæ Marathom’æmultam mentionem facientes; et Lemniab illa capta, pœnæque de Pelasgis sumtæ, et insulæ Atheniensibus traditæ. Favente autem illi populo ha’ctenus, utcapitis crimine eum absolveret, sed tamen propter damnum civitati illatum quirigentis multaret talentis, Miltiades quidem baud ’multoÎ post, carie exeso putrefactaque femme, vitam finivit; quingenta autem illa talents filius ejus Cimauipersolvit. 187. LEMNO autem Miltiades, Cimonis filins, hoc modo potitus erat. Postquam Pelasgi ex Attica ab Atheniensibus erant ejecti, sive" jure, sive injuria ;-nam de hoc quidem nil aliud dicere passum; r nisilquæ ab aliis memorantur: scilicet, quadeccatæus Hegesandri filins, hac de re in-Historiis suis loquens, dicat, tt injuria id esse factum. Postquam enim Athenienses regionemlillam, quam sub Hymetto sitam Pelasgis, pro mercede muri olim arcisAthenarum circumducti, dederant habitandam; banc regionem," - ait, tt post-’ quam bene cultam vidissent Athenienses, quum antea misera fuisset- et nullius pretii, invidia fuisse captos’et desiderio hujus terræ; atque in; Athenienses, nullam aliam juris speciem præ se ferentes,nillos’ ejecisseÏ’ [psi autem Atheniensesvcontendunt, tt jure a se ejectos’ Pelasgos esses Postquam enim adsignatæ illis sub Hymetta sedes fuissent: inde eosdem facto impetu injuriaui ipsis banc solitos esse- inferre; Quum filin: puerique Atheniensium aquæ bauriendæ causses ad fantem, cui Enneacrunos nomen, egredi cousuessent ; quando-ï quidem par id tempus nec Atheniensibus nec aliis Græcis servi , fuissent; Pelasgos, quoties Atticæ puellæ ad fontem venissent, per- contumeliam contemtumque vim eis intulisse. Et nerhoc quidem2 habuisse satis, sed postremoîetiam ipsofacta deprehensos fuisse de invadendis Athenis consilio agitantes. r Sese autem tantat meliores homines, quam illos, fuisse ; quad, quum interfieere Pelasgas fus sibi fuisset,. quippe quas, insidiantessibi deprehendissent, noluissent id* facere; tantumiedixissent eis, ut terra egrederenturgt Atque illos;- Attica îta egressos, quum alia lace, tum vero et Lemnum occupasse." Ista igitut Hecatæus scripsit, hæc veto Athenienses memorantz- 138. . Hi igitut Pelasgi, quum-Lemnum. incolerent, cupientes ul-- cisci Athenienses, et bene cognita habentes festa:Atheniensium,l idaneo loCa.collocatis. quinquaginta-remorum navibus insidiasïstru- xere mulieribus Atticis, Braurone festum Dianæ celebrantibus: earumque complures, vi raptas, Lemnum duxere, et pellicum loochs-W buere. Quæ postquam liberos-pepererunt, Atticum :sermonem mores- queAtticos docuerezpueras; Hi-vero deinde nec consumera cum pueris ex Pelasgicis’mulieribus: natisvoluerunt, et, quotiesjeorum: enquis ab istis pulsabatur, omnes huis suppetias veniebant,’et sibi,

ERATO. . i 319 mutuo ferebant opem: atque etiam dominari in illos hi pueri in animum induxerant, multoque alteris prævalebant. Quod ubi Pe- lasgi intellexere, non uegligendam eam rem putarunt ; deliberantes- que incessit» metus, quidnam facturi hi pueri essent quando adulti forent, qui jam nunc constitutum babeant sibi invicem prœsto esse contra legitimarum uxorum pueras, atque his velint daminari. Ita- que interficere decreverunt pueras ex Atticis mulieribus natas: idque etiam fecere, simulque cum bis matresieorumdem acciderunt. Atque ab hac facinore, etlab eo quad olim mulieres Lemniæ patra- verant, maritos suas simul cum Thoante accidentes, usu receptum per universam Græciam est,’ut nefan’a facinara Lemnia adpellentur. 139. Postquam pueras uxoresque Pelasgi interfecerant, nec terra illisfructum edebat, neque uxores et greges pepererunt ut antea. Itaque et fame pressi. et arbitate, Delphas miserunt, levamen ali- quad .precantes (malorum. Tum Pythia jussit eos satisfactiohcni darehAtheniensibus quamcumque illi postulassent: et Athenas Pelasgi venere,,nunciantes se satisfacturas esse pro omni injuria. -Athe- nienses vero, strat’o lecto in prytaneo, quam pulcherrime patuerant, et adpasita mense bonis rebus omnibus replets, Pelasgas jusserunt terram suum ipsis (radera ita comparatam. Quibus Pelasgi responderunt: Ft Tune vobis earn trademus, quum venta bores. navis e vestra terra eodem die in nastram ,pervenerit." Hoc dixere, putantes nulle ratiane fieri id passe. Attica enim terra procul a Lemnavmeridiem versusn 140. Et tunequidem site hæcest. bactenlusl . , - actai 2 Ïeraut. a Bene muids veto post annis, quum. Chersonesus ad Hellespontum in ditione esset Atheniensium, Miltiades Cimonis filins flantibus etesiis ventis navi ex Elæunte Chersonesi Lemnum profectus, Pelasgis edixit, ut inauIa.eæcedercnt; in .memoriam’ eis revocans oraculum, quad numquam impletum iri sibi persuasenant. Et Hephæstienses quidem paruerunt imperia: Myrinœi veto, Chersonesum negantes esse Atti- cam, appugnabantur, donec et ipsi in deditionem voueront. Atque in Lemnum tonnera Athenienses et Miltiades. I

1’1le LIER! SEXTI.

l HE’ROIDOTI HISTORIARUM LIBER SEPTIMU-S.

IPOLYMNIA.

1. Panama: pugnæ nuncius ad Marathons!!! paganise ad Da. titan Hystaspis est perlatus, quum jam antes Atheniensibusapropter incursianem adversus Sardes Vehemmter iratus -rex fumet, nunc id, quad accident, malta etiam gravius tulit, multaque magis ad bellum amas inferendum incertains est. Ac statirn quidem, par singulas civitatesW laguis, edixit ut exercitum comparurent, (malta majorem unmerurn caïque civitati,.atque antea contulersnt, impotents) et noves et squat-set frumentum et minora uavigia. Qui- bus circummissis nunciis. commets per tres aunas Asie est; dum, ut ad bellum advenus Græcim gerendum, canœribantur fortissimi quique, et ad id bellum se comparant. QUarto «sa une Ægyptii, a Cambyse subacti, defecerunt a Persis: quo facto etiam magie ad arma utrisque inferenda oancitatus est. . 2. Dom vere ad expe’ditionem advenus Ægyptum et Athenas se Darius comparsbat, orturn est interjih’or ipsins ingens de principats contadin. Etenim ex lege Persarum debet rex, priusquam in bellum praficiscatur, successoraux nominale regni. Eraut autem Dario, priusquam ad regunm .pramoveretur, tres filii and ex priera more, Gobryœ filin; et, ex quo res hotus est, alii quatuor ex Atassa, Cyri filin. Priorum natu maximas erat Artsbazanes; pav steriorum Xerxes. Hi igitur, non eodem lustre mi, de principatu inter Se contendebant: Ambuanes dictitans, se maximum nous esse omnium ; et apud omnes populos receptum esse, ut filins nota Mus in regnum saccada! patri. Xerxes veto, me se filium Atome, Cyri filiæ ; Cyrum autem adquisi’visse Persis libertatem. 3. Sententiam suum Darius nandum aperuerat, quum forte par idem tempus Susa advenit Demaratus, Aristonis filins, qui, postquam regna Spartanarum privatus est, ioluntarium sibi ipse exsilium imposuerat. Hic vir, cagnita filiorum Darii dissidio, con. veniens (ut quidem fama est) Xerxem, suasit si, ut cæteris, quæ ille pro sua caussa dicebat, hæc adderet : 11 natum se esse Dario jam regnanti, et Persarum tenenti imperium; Artabazanem veto, pri-

POLYMNlA. :391 un etiam-tutu puni: flaque nec convenienl nec justum esse, ut Julius præ ipso istun accipiat dignîtuzem. Nam et Spartæ (et Les Dansant: suggeuit) banc legem obtinere, si ulii nui sint priusquam tex fuisse: pater, alias autem post hos quidem, sed regnante patte, natta sic, ut hic post mua in regnum suocedat.” Quo De- narata’ monito quum Xerxes uœmtur, agnosoens Darius maqua illum dicere, regem illum nominavit. Videtur autem mihi Xerxes etiam abaque hoc menin regnum fuisse adepturus; mon omnia apud Da.- gium, patent Atout. 4. Dariun. poltquun regunPernrul nominuset Xerxem, jnm in eo en: ut hem fanerez initiant. At. enim, proximo ab his rebus en!) Ægmi defectione amandütmtîden Datiuein nediobem stipula e vin (hochet, postqunm mon omnino cagnant sa et trigintl: neque ci «mugit un de rebellnübm Ægyptiis un de Atheniensibu tomera poum. Mortüo igitut Dario, regnum nus.-

cepit5. inxns Kawa, ad bellum quidem Dariifiliu. Græcîæ inferendum . . . . iniu’o nanti. quam inclinabat; sed contra Emma Copial contrait. Queux convenaient; Mordoüus Gobryæ filins. contreminas Xenis. Darii ex .Iororenepos, qui apud ipsum plurimum uranium Permum valebut I muriate, talem axerons est sermonem: fl Domina æquum non est, ut Atheniensu, qui multi: jan mali Perm adfecmnt. non dent panas factotum. At nunc quidem tu perm hæc, quin and»: habes: (ln-5th veto Ægypü insolenù, advenus Athenœ duc 016mm; quoet boum faunin adquim apud benzines. et pouline cavait quisque tamtam un. info-te." En hæc quidem onde ad exigendam pneuma Mat; sed. media serinerai alium intentèrent hujusmodi: fi Europium temm me pulchetrimnm. Ar- borum omnia generis frugifemrum ferment. suum bonifiaüs. et di- :gnam que præ mondibus omnibut a lolo Rage laudanum.” 6. Hum ille (ficelant. quod nomma) rerum cupidus cavet. et Gree- .ciæ venet «se 9mm. Procedente vetoxemporekid quod voluc- nt.’confec«it; et Xeni, ut rem adpederçm, pemasit: accesse- rant enim alia quoque adjumenta. quæ ad pemovendum regem wu- .lebant. Panim animi, Theualia advenant ab Maladie lagmi. - .invüantesxegem ut advenu; Gyæciam dum, et promut ei ope- ranpollicenœm ’Emn; dum hi MMæ. Thessalîæ rages. Pât- .ümvero Pisistntidæ, Sun profecçi, non gilde!!! uhhmtur .sermonibus quibus Aleundæ, sed præterea aliquante mais rugi con- ,ciliahuntur ça, quad Onomacritum secum baberent.:àtheuienpen, .fatidioum virum, qui etiam Muni vaticinia discutât. .Adscenderut .hi autan, in gradua cum 5116 tomai: .nlml;Athenis palan. 0mn!- .çritua fuemt ab. flippante, Pisüwi. 6B0, en quad «19;:th a La» flamant filée «au «tu Muni miam! hop inexact; «- 2 1:

322 HERODOTI HISTOR, VII.’ afinctum ifi insolas Lemnum vertus citas, mari haufiendas. Houe 0b ceussamin exsilium eum miserat Hipparchus, quum eodem antes familiarissime usus fuisset. Nunc ille simul Susa profectus, quoties in regis venit conspectum, multa de eo honorifice prædicantibius Pi- sistratidis, recitabat regi pattern vaticiniomm; in quidem, ut si quad inesset quad ciadem .prædiceret barbaro, illud silentio præteriret; les. vero sols seligeret, quæ res faustissimas nunciarent; in his illud maxime, de Helksponto par virum Persamjungendo, et de etpeditionc in Græciam suscipienda. Sic igitut ille vaticiniie agebat cum regs; Pisistxatidæ veto et Aleuadæ sententias suas exponendo. 7. Postquam persuasus est Xerxes arma Græciæ inferre, tum veto, altero ab obitu Darii anno, primum advenus rebelles duxit ex- wercitum. Quibus domitis, Ægyptum, graviorem in servitutem redactam, quam in que sub Dario fuerat, Achæmeni tradidit administrandam, frutti suc, Darii filio. Eumdem veto Achæmenem, Ægypti piæfectum, interjecto tempera interfecit Imams, vir Afer, Psammi-

8. Pacata Ægypto,I-Xemcs, quum in eo esset ut exercitum coge- .tichiret adversus Athenas ducendum,filins. conventum convocavit I primai-ion»:e - Perwmm, sententias illorum sciscitaturus; et in media omnium ipse, quæ vellet, expositurus. (8. l.) Qui ut convenere, hæc apud eos verbe tex fecit. u Viri Persæ! Non ego primas hune apud vos morem introducam, sed un: a majoribus accepta. Ut enim a majoribus natu audio, numquam adbuc otiosi sedimus, ex quo hoc imperium a Medis in nos translatum est, postquam Astyagem Gyms devicit; sed Deus ita nos ducit, et multi: nobîs, ductum ejus sequentibus, prospere cedunt. Jam Cyri quidem et Cambysis-et punis moi Darii res gestes, et quos illi populos Persisadquisiverint, quid opus est-ut apud bene, gnaros commemorem? Ego veto, ex quo hune sedem accepi,’ in hoc meum curam intendo, ne his, qui ante me in hac dignitate fuere, sim inferior, neque. mi’norem Persis potentiam -adquiram. Atque hoc ipsum dum euro, reperio viam et gloria nos augendi, et terra non minore nec deteriore quam hæc, quam possi- ’demus, atque etiam feraciore, simul: vero ultionem et pœnas sumendi .de his qui cas commeruerunt. Itaque vos convocavi, ut,iquæ agere eonstitui, vobiscumzcommunicem. (8. 2.) Ponte juncturus sum Hel- ’lespontum, et exercitum per Europam ducturus in Græcîam, quo ab Atheniensibus pœnasirepetam maïorum omnium, quibus Perses et pattern meum adfecerunt. Vidistisjam Darium quoque expeditionem patate advenus hos homines. At ille e vite excessit, nec ei - contigit capote pœnus: ego veto, illius causse reliquorumque Per- -sarum, non prius sum quieturus, quam Athenas subactas igue cre- -mavsro; hos humilies, qui priai-es me patremque meum injuriis lacessiverunt; primum quidem, incunione Sardes facto cum Arista-

POLYMNIA. I 823 gara Milesio, nerva nastra, et sacris lucis ’templisque crematis :i deinde vero, qualia sunt, quibus nos aceeperunt, quum Dati et An, tapherne ducibus terram illorum sumtis ingressi! quæ satis nastie omnes. (8. 8.) Igitur his quidem de caussis bellum illis inferre con-v stitui. Simul vera, rem recto mecum reputans, maxima in hac ipso commode reperio, si et hosee et eorum vicinos, qui Pelopis Phrygie terrain incalunt, subegerimus. Sic enim terrain Persicam ætheri. Jovis faciemus conteminam: nec enim aliam ullam terram sol ad- spiciet, quæ nostræ sit finitima; sed ego vobiscum, universa perm. grata Europe, ex omnibus terris unam facîam. Quippe ita se rom» habere reperia, nullam inter homines civitatpm, nullam populum inter martales reliquum esse, qui advenus nos in aciem progredi posait, quando hos quas dixi subegerimus. Ita et his, qui male «de nabis. marneront, et insantibus pariter, servile jugum impositum fuerit.: - (8. 4-.) Vos veto, hoc si feceritis, gratum mihi feceritis: quum tempus vobis indicavero, quo Convenire aparteat, promte unumquemque. vestram adosse oportebit. Quisquis vero cum exercitu advenerit optime instrueta, eutn ego muneribus donaba, quæ apud nos honori- fieentîssima habentur. Hæc igitut ita facienda sunt. Ne’vero vobis: I videar meum unius sequi velle consilium, in mediurn vobis banc rem propane; jubeoque ut, quisquis vestram voluerit, suum. promut; sententiam.” His dictis Xerxes finem fecit laquendi. . r 9. Post illum Mardonius, talem sermauem est exorsus. ii Do-: mine! tu Persarum omnium, qui et fuerunt et futuri sont, præstan: tissimus es: qui et alia præclara verissimaque commemarasti, et , louas Europam habitantes, indignas homines, non passurus es irri-. dere nabis. Etenim mira atque misera res esset, quum Sacas et. Indes et Æthiapas et Assyrios, et alios maltas magnosque populos, non quad injuriam Persis intulissent, sed quad nos nastram augere voluimus patentiam, subegerimus servosque habeamus; si Græcos,. i qui injuriis nos lacessiverunt, impune sbire pateremur : quid tandem metuentes ?i quetnnam multitudinis concursum? quam pecuniarum vim ? (9. l.) ’Novimus sane illorum pugnæ genus ; novimus etiam v quam imbeeilles sint vires: filiosqne eorum subactos babouins, hos qui in nastra terra sedes habent,’et Iones et Æolenses et Dorienses nominantur. Atque etiam ipse ego periculum horum haminumfeci, advenus illosla patre tua missus : ubi, quum usque in Macedoniam duxissem exercitum, et propemodum ad ipsas pervenissem Athenas, nemo mihi in aciem oceurrit. (9. 2.) Quamquam cæteroquin quidem eonsuerunt (ut audio) Græci incansultissime balla sua administrare. stolida et pervicaci quadaml eonfidentia. Postquam enim sibi invicem bellum indixerunt, pulcherrimam et apertissimam-queerunt pla-. nitism, in quam descendant manas conserturi: quo fit ut etiam, rictores magna cum dettimeiito discedant ;’ de victis autem ne ver- ,

. 4 , 3219 Hermann rastas. vrr. barn quidem dico; nminterneciane deleatur; Quoi: opart’ebayqum sint bomines cadem lingua atonies, pet præcones et nuncios, et alia: quovis ratione potins, quam prælio, lites suas companore : sin omnino: prælia sibi decernendurn patent, opartebat lacum pagnes cspere, in que utriqne superatu casent diflicillimi, et ibi belli fortunam tenture; Quamvis igitut tam perniciosa ratione belli gerendi utantur Græcî, tamen, quum ego asque in Macedoniam duxissern exercituru, non. l induxerunt in animum ut in aciem contra me dessouderont. (9.8.)Tibi. vero,Rex, quia ausurus est in aciem occurrere, multitudinenr mues-z que canotas ex univèrs’a Asia coaetas ducenti? Equidem ita sentit-9,; ea alidades non progressuram esse rem Græcarum. Sin me fefel-. lerit mon opinia, si illi veeardia elati in aciem advenus nos sunt de-. secirsuri, didicerint esse nos viras hello fortissimos. Quare intentaq tain nihii relinquarnus : nain sua sponte nihil fit, sed omnia bamini-. bus costaude contingunt.’ In hune modum postquarn Xerxis sen-v tontinai Mardmrius mallivit, dicendi finern fecit.. 10. Silentium tenentibus cæteris Persis, nec audentibus sentenq tiam promets cana-etiam ci que proposita crut, Artabanus Hysta-v que filins, patruus Xerxis, caque fidentiar, hæc fecit verbe. (10. 1.) " Rex! nisi sententise dictes fuerint insiaem opposite, fieri non patent ut oligatur optima: sed illœ si dietæ fuerint, tune domum fieri potest; quemadmadum sineerum autem non par se ipsum dlgnoscirnus s sed, dum iliud (Lydia lapidi) juxta aliud aurum adterhnus, ita id quad malins estidiscernimus. Ego veto etiam puni tua Dario, mea mari, suaserem ne bellumlseythîs inferret, hominibus msqunm ur-À hem incolentibus: et ille, sperans se nomades iotas Scythes subs- oturum, mihi son parait; sed, expeditiane suscepta, amissis malais fartibus viris redût. Tu veto, Bex, bellum illaturus es viris multa quam Scythes præstantiovibus, qui et terra et mari fortissimi esse dlcuntur. Quo in consilio quodnsml insit periculum, æquurn est ut tibi exponam. .(10. 2.) Janeiro, ais, Hellesponto, dueturum te esse par Enroparn exercitunr in Gmciam. Atqui accident etiam, i ut vol terra vel mari vincsmur, ont etiam unimque. Dicuntur enim fortes hi esse vîri : ac potes! id etiam hinc æstimari, quad tantes copias, quantœ cum Dati et Anapherne Græciarn invaserunt, soli Athenienses perdiderunt. ’Quod si non utrimque taillis successerit; et bac sue votendum est, ne conscensis navibus, pugna navnli saperions, navigent in Hellospontum, et pontera dissolvant. (lo. 8.) Ego vero non mes quadam proprio prudentia-hæc ita conjioia. Sed qualia tandem fait illa calamites, quæ aparum abfuit ut nos adfligeret, quum pater tuas, juncto Bosporq Thu- ciao, et ponte super Imam posito, Scytbarum in terrarn tramât! Omnibus media tune Scythæ louas ilios, quibus commisse-ers: cnstodia pontium [me impositorurn, colicitant, ut pontera re-

scinderont. Ubi si Histiœus,POLYMNIA. Mileti tyrannisa, reliquorum 325 tyran- narurn secours esset sententianr, neque, se illi apposaisset, orn- r nino perditæ eraut res Persarum. Terribile est autem vel fendu nadirs, in unius hominis potestate sitam fuisse universarn regis et Persarum salatem. (10. 4.) Tu igitur noli in tanturn te periculum, nulle urgente necessitate, canjicere: sed me audi. Nunc quidem. hoc dimitte conciliam: et, rei diligenter tecum deliberata, deinde mrsus,si tibividetur, propane quæ optima tibi videbuntur. Etenim note consultare reperio maximum esse lucrurn. Nam etiam si contra id quad volueris accidèrit aliquid, nihilo rainas recte canarda tuerie, for-tans vero superaverit consilium: qui vero turpe consilium cepit, is, si fortune ei adfuerit, lucrum quidem invenerit, nihilo verts minus malart ceperit consilium. (10. 5.) Vides quo pesta eminentia pue cæterîs animalia fulminelpescutiat Deus, nec sinat es superbirei minutie autem non invidet. Vides etiam ut in maxima semper ædifieia et in altissimas arbores tels sua conjicit. H Amat enim Deus eminentia omnia tmncare: itaque etiam ingens exercitus eadem ratione perditur ab exiguo. Quando Deus illis meturn sut falune. ineutit, indigna modo pereunt: nec enim sinit Deus magnum sapera, prœter se, alium quemquam. (10. 6.) Pana, deproperare rem quamh eumque parit encres, e quibus ingentia salent damna existere: in cunctando autem insunt bans, quæ si non pratinus adparent, cette sua tempore aliquis reperiet. fisse igitut, Rex, tibi suadeo. (10. 7.) Tu veto, Gobryœ fifi Mardonie, desine injuriosa verba jactare in Græcas, qui non merentur male audire. lNam Græcos caluinniando, ipsum regem excitas ad bellum suscipiondum: quem in finem tu mihi etiam videris studium omne intendere. At ne ita fiat! Cala- mnia enim gravissimum malum est: in qua duo sunt qui injuriarn infamant, nous vero qui patitur injuriam. Injuriarn enim infert calu- mniator, dum accusai; absentem: infert vera et ille injuriarn, qui sibi persuaderi patitur priusquam rem adornais compertam habent. Qui vero abest quum malitiose accusatur, is duplici adfieitur irritais; primum hoc ipso, quad accusatur ab altero, deinde quad ab situa prame esse existimatur. (10. 8.) Sed, si omnino apartet bellum haie ’ populo inferre, age, tex ipse in sedibus marrent Persarum ; sed, in media depositis nostrum utriusque liberis, tu solos suscipe expeditio-’ nom ; sumtis tecum quoscamque duces selegeris, et exercitu quan- tumcurnque volueris. Tum, si res ita, ut tu ais, regi successerit, Mahaut moi liberi, et ego cum illisl sin, ut ego prædica, tais liberis bac flat, et tibi ipsi, si quidem redieris! Quod si banc imite conditionern menas, et nihilo minus exercitam duxeris advenus Gmciam, audituros esse autuma bamines qui hic relicti eraut, Msrdanium, ingentis calamitati’s auctorem Persis, dieubi in terra Atheniensium sut Lacedærnoniorum, nisi forte prias etiam in itinere,

326 HERODOTI HISTOR. VIL a canibus volucribusque fuisse laeemtum, postquam cognovit quinam sint illi viri, contra quas tu regi persuades ut expeditionern

11. Hæc postquam Artabanus dixit, ira accensus Xerxes his verbis i suscipiat."respondit: " Artabane, tu es patris mei frater: a hac teI tuebitur, r ne meritam injuriasis verbis mercedem accipias. Verumtarnen hanc tibi, quum sis ignavus et imbellis, ignaminiam indigo, ut meœ in Græciarn expeditionis non futurus sis cornes, sed hic cum malieribus manses. Ego vera absque te, quæcumque dixi, eii’ecta dabo. Ne V enim sim Dario, Hystaspe, Arsame, Ariaramne, Teispe, Cer. Cam- byse, Teispe. Achæmene prognatus, nisi pœnas ab Atheniensibus :sumsera l bene gnarus, si nos quieverimus, illos non quieturosr sed nostrarn utique terrain hello esse invasuras; quad facile eolligi e? his potest, quæ ab illis cœpta-sunt fieri, qui exercitu in Asiam trajecto Sardes incenderunt. Quare neutris retrogredi licet; sed pra- positam est agendi autpatiendi discrimen, ut sut hæc omnia sub Græcorum cariant patestatem, aut ista sub Persarum: nullam inter bas inimicitias mediurn relinquitrrr. Recte igitur factum fuerit, si jam nunc ultum camus injurias quas primes pesai similis; m et 98°: periculum hac experiar quad mihi imminet, adversus hos hommes ducenti, quas quidem Pelaps Phryx, servus- patruml nostrarum, ita. subegit, ut ad hune asque diem et homines ipsi et eorum terra ab eodem, qui eos subegit, nomen invenerint." 12. Hi hucusque sermanes sunt habiti. Deinde adpeterite nocte . momordit Xerxem Artabani seritentia. Nactu vero secum ipse deliberans reperit,,prarsus sibi necesse non esse adversus Græeiamk ex; peditionem suscipere : et postquam ita mutavit sententiam, samna sapitus est. At eodem docte talem, ut quidem Persæ narrant, vi- sianem habuit. Videbatur Xerxi, adstare ipsi virum magnum et. formosum, his verbis ipsum adloquentem: ti Mutas tu igitut, Perse, tuum consilium, nec ducturus es exercitum in Græciam, postquarn edixisti Persis ut Copies cantrahant. Atqui nec recte facis, quad mutas sententiam ; nec, qui tibi adsentiatur, quisquam est; Imma- vero, quemadmadurn hodie constitutum habebas faccre, eadem perge via.” His ille dictis avalare visas est Xerxi. i v l8. [Ut dies illuxit, rex nulle hujus insamnii rations habita, eus- dem Persss,quos antea, convocavit, et in hune modum cas est adlo- cotas: "iViri Persæ, date mihi veniam, contrarium superiori con- silinrrr capienti. Nam et ego ad id prudentîæ culmen, quo’ tendo, nandum perveni ; et, qui ad istud faciendum me excitant, nullo tempera a me discedunt. Atqui postquam Artabani audivi sententiam, statua quidem in me adversasiillum ebullivit juventus, ut indigniara quam apartebat verbe in virum natu grandiorem conjicerem: ve- rumtsrnen nunc, agnita meo errore, utar illius sententia. Scitate

i gîtur abjecisse me belli GræciæPOLYMNIA. inferendi consilium, et quietem 327agi- te.” His auditis, Persæ læti regem adorarunt. 14. Insequente vero nocte idem insomnium - donnienti Xerxi iterum adstans dixit: " Tu ergo, Darii fili, palam eorum Persis ab- jecisti belli consilium, nulle. meorum verborum ratione habita, quasi a nemine audivisses ! Probe nunc scito, nisi protinus expeditionem banc susceperis, hoc tibi inde eventumm: quemdmodum brevi tempore magnus amplusque evasisti, ita brevi rursua humilis eris." 15. Territus hoc viso Xerxes e lecto prosiliit, nunciumque ad Ambanum misit, qui illum advocaret. Qui ubi adfuit, hæc ci Xerxes dixit: " Artabane, ego statîm quidem parum prudenter me gesseram, contumeliosa in te verbe. conjiciens boni consilii causa: brevi post vero mutavi sententiam, agnovique faciendum mihi id quad tu suasisti. Verumtanæn hoc ipsum facere, quamvis velim, non possum: nam, postquam mutato consilio tuam probavi senten- tian], iterum adparet mihi nocturnnm visum, neqnaquam probans ut hoc faciam; et nunc etiam minas intentans abiit;. Si.igitnr Deus est qui illud mihi mittit, nique promus ei cordi est ut suscipiatur hæc in Græciam expeditio, idem hoc insomnium tibi etiam advolabit, eademque quæ mihi præcipiet. Reperio autem sic hoc futurum, si tu nniversumqmeum cultum sumseris, coque indutus in throno mec resederis, ac deinde meo in lecto cubueris." 16. Hæc postquam Xerxes locutus est. primum quidem dicto ejus non parait Aitabanns, quippe sibi non convenire judicans in throno residere regis: postremo veto, ut coactus est, imperata feeit, postquam hæc regi responderat: (16. l.) " Pari loco, Rex, sont mec judicio hæc duo, recta sapera, et bonum danti consilium obse- , qui velle: quorum quum utrumque tibi insit, pravorum hominum colloquia in enorem te inducunt; quemadmodum mare, rem omnium utilissimam hominibus, aiunt ad irruentibus ventorum flatibus prohiberi ne naturam exserat suum. Ego veto, quando malis me verbis accepisti, non tam hoc ipsum ægre tuli, quam istud, quod, quunùiuæ propositæ essent Persis sententiæ, altera injuriosam au- gens insolentiam, altera eamdem reprimens, dicensque perniciosam ’rem esse, excitare animum ad plura semper, quam quæ habeas, concupiscenda; quod, inquam, ex duabns hisce propositis sententih eam suscepisti, quæ et tibi et Persis periculosior est. (16. 2.) Nunc igitut, postquam ad meliorem te conveitisti, et abjècisti expeditionis in Græcîam consilium, ais iterum tibi adpatere insomnium divinitus missum, quad te vetet omittere hanc expeditionem. At ne est qui- dein, mi fili, res hæc divina. ’Insomnia enim, quæ inter homines nagantur illisque accidunt, tafia sunt, qualia ego te docebo, qui munis mais, quam tu, natu summaior. Qualia quia interdiu curat ac meditatur, talia cum maxime ciroumvolitare soient visa pet so-

Sas ’ assoner: msron. VIL muons : n’es autem his proximis dictas oecupam quam maxime ami nium hac expeditione habuimus. "(16. 3.) Sin hoc non me est quale jegojndico, si divinum quidquam huic vise inest, tu pacte rem intel- i lexisti, recteque dixisti : adpareat enim illud et mihi. mihique idem atque tibi præcipiat! Debet autem mihi nihilo magie adparere’ tua veste induto, quam inca; nec assagis tao in lecto cubanti, quam in mec; si modo omnino adpaiiturum est. Nec enim profecto in stultum erit hoc, quidquid sit, quod tibi pet somnum admirait, ut, me si vident. te esse opinetur, ex veste tua judicium faciens. Sin ne nullo loco habuerit, neadporèbît quidem mihi, site tua iodatus sim veste, sive mes. An veto adpariturum etiam ait mihi, id nunc videnduxn est. Nom si constainœr adpareret, dieerem et ego, rem divinisai esse. Cæterum si tibi, ut ita fadam, sont decretam, neque ego te ut illud .revoces eommovete possum, si omnino me oportet min lecto somnum capere: age, lice ubi fecero. adpareat mihi quoque visum! Douce vero hoc pontigerit, equidem in mes per-

i sistam17. His diotis, sententia.”Ambasus, ’sperans se probaturum, I - * anilineI aio: menti esse quæ Xerxes disent, morem illi gessit. Postquam vero une!!! Xerxis iadutus in salie regîsiconsedit, ac deinde cubitus: ivit, seuil: ad alun, et semen sapins est, idem insomnium quad Xerxi adparuerat; et capiti ejus adams; hæc dixit! ii Tutigitur in es, qui Xerxeni, veluti cœnam ejus germa, honoris. ne bellum in- ferat Græçis P At nec posthac, nec nunc inapaisé feras, qui infecta ,reddere ea, quæ fieri optant, cousais. - Xeaxem autem quæ pæan .maneat, dicte non audientem, ipsi deciæatum est." 18. His verbis visum est Artsbano insomnium illud minas ipsi intentais, nitrique candentibus ferris velle ipsi exurere coules. Roque alia enflammas voce, lecto prosiliit; adsidensque Xerxi, postquam visum ci exposuit, hæc dehde verbe. adjecit: ti Equidem, Box, utpote qui maltas atque magna ses averses vidi 9h infinnioribus, retinere te voloeram, ne omnibus in rebus juvenili indulgeres semi. ltaque guai-us quam pomiciosam ait mais con.- i et mener Cri in Massagetas expeditio quem exitum ha- ï I .bueriymemorque expeditionis Cambysis advenus Æthiopas, deni- . que expeditionis. socius quum fuerîm Darii advenus Scythas; hæc .yunaialcognita habens, in hac fui sententia, hem te" prædîcatum abonnions hominibus iri, si nihil mores. At, quoniam divinitus Muscat hic impetu, et Græcis, ut videtur, ipso Deo volenœ exitium, ego etiam ipso muto sentemiam, orin tuant trans- VTn igitur Persis significaquæ’tibi divinitu misse sont; impe- . raque illis, et en exequantur, quæ tu ad paradons haie-bellum nectantîa prias edixeras. .Denique ita fac, ut, quoniam- hæc tibi Deus peragenda cmnœisithniliil. quoi a te profioüei quem, deside-

futur." His dictis, simül atquePOLYMNIA. dies illuxit, vise nocturne commoti, sa Xerxes cum Persis hæc communicavit, et Attabanus, qui prius soins pelain rem dissuaserat, nunc sparte eumdem urgebat. 19. Pastquam ita constitutum ont Xerxi, ut susciperet apodi- tionem, tertia et visio pet somnum oblats est; quam Magi, ad se relatam, interpretati sunt ad universaux spectsro terram, signifian- que hémines omnes servos illius futures. Fuit ea visio hujusmodi. Yinus est sibi Xerxes coronari oleæ fronde, ramonque oleæ univer. un! accapare terram,,deinde veto «naucore coronsm capiti impec sitam. Hoc visum quum in, ut dixi, interpretarsntur mugi; protinus Persarum, qui ad concilium convenerant, unusquisqua suum in præfecturam profectus, studium omne, ut jussa essequerentur, ad- hibuere, cupieas quisque proposita dona præ cauris obtinsse; atqno in Xerxes copias contraxit, ut nullus esset continués locus, qui non

20. Etenim, ex quo reœpta eut Ægyptus, quatuor soiidi and perquireretur.in comparando exercitu et rebus exercitui nocessariis ’ insumti sont; exeunte vero quinto aune expeditionem Xerses suscepit ingeusi copiarum multitudine. Fuit enim hæc omnium, quas nasillais, en peditionum longe maxima; adeo ut ad eam nihil fusât au: in: quum advenus Scythes Darius, sut quam ipsi olim Scythæ susceperans, quum Cimmerios persecuti, incunione in Medicam terrain facto, universam propemodum superiorem Asism a se subaotnm texturant, quam 0b camsm deinde Darius ultionem ab eis cspere volait: ont illa quam Atridæ advenus mon! dicuntur suscepisse: aux quam ante Trojana tempors Mysi’atque Teucri fecerant; qui pet Bospœ rom in Europam transgressi, Tbraces omnes subegerunt, et asque ad Ioniam mare versus occidentem, versus meridiem vero osque ad Peneum fluvium panetrarunt. 21. Dumas hue expeditiones, et si quæ saut præter bas aliæ similes. non sunt digue quæ cum hac une conteront". Quis enim est Asiæ populos, quem non advenus Græciam Xerxes eduxerit? quæ aquu, quæ non defeoerit, ab exercitu ejus epota, exceptât mon joribus fluvi’u P Alii quippe populi naves prœbuere, alii in peditutun eraut distributi, aliis imperatus erat equitatus, aliia navigia transveo hendis equis, Émulque hominien milituturi; alii nases longes pontibus faciendis praabere teuehantur, aliiicommeatum simul status. 22. Ac primum quidem, quoniam, qui primes cires Attendant circumveefi, calumitatem acceptant. jam influa tribus fera suai en maxime’pmparaverat que ad Adieu spam. Nom ad Elena. taux, Chersonesi oppidum, in ancoris stabsnt trirelnes: onde poulie ciæebantur homines de exercitu ex omnibus nationibus, qui sub fis- gellis terrant perfoderent, quorum in locum alii subinde sucoedev haut; Mahaut autem etiun hi quidrcuAthonincolsbsnt: ope-Æ 2 u i

330 HERODOTI HISTOR. VIL riqne’præfecti eraut Bubares, Megabazi filins, et AnachæesIArtæi, .uterque natione Perm. Est enim, Allies mons ingens ac nobilis, in mare excurrens, et ab hominibus habitatus. Ubi mans in continen- : .tern desinit, peninsulœ speciem refert, estque isthmus duodecim fera ’stadiorum: est autem campestris hic locus, tumulos habens non magnas, a mari Acanthiorum ad illud mare quad contra Toronen est. In eodem hoc isthme, in quem desinit Athos, oppidum est Sana, a Græcis habitatum: quæ veto intra Sanen in ipso Atho in- coluntur oppido, quæ tunc Persa ex continentis oppidis insulam facere adgressus est, hua sunt, Dium, Olaphyxus, Acrothoan, Thyssus, Cleonæ: hæc sunt oppido, quibus Athos frequentatur. 23..Fodiebant autem. hoc made. Totum tractum, linea recta juxta Sanen urbem ducta, secundum natianespdistribuerant barbari. Tom, ubi jam profunda fuit fana, alii in imo stantes fadiebant, alii vero efossam terram continuo aliis tradebant, qui superne scalis in- sistebant;. et hi rursus aliis; danec ad summos pervenissent, qui cem .egerebant ejiciebantque. Jam cæteris quidem,lpræterquam Phœnicibus, rupta fossæ præcipitia duplum laborem exhibuere: nam quumsumma fossæ labia pari amplitudine» atque inferiora facerent, non-potuît-hoc non eis accidere. At Phœnices, ut in aliis’operibus ingenium astendunt, sic et in isto. Nam portionem cum, quæ ipsis sorte obvenerat, ita fadiebant, ut superius os fossæ dupla majus facettent, quam fossam ipsum esse aportebat: progrediente veto opere, constanter arctiorem illam faciebant, ut, quum in fonda essent, parera cum:aliis latitudinem fessa haberet. Erat autem ibi praturu, ubi forum habebant rerum venalium: frumentique moliti copierez

Asiai24. Jam, ut egoeis quidem advehebatur. banc rem considerans reperio, magnifi-. a centiæ caussa fodi hune fossam Xerxes jussit, cupiens et potentiam suum astentare: et monumentum rel’mquere sui. Nam, quum nullo labore per isthmum transduci haves potuissent, fossam quam mare perfiueret fadi. jussit en latitudine, ut duæ simul triremes, remis suis I agitatœ, transire par illam passent. Eisdem, quibus ducenda fana fuerat mandata, imperatum etiam est ut Strymonem fluvium ponte jungerent.t 2.5.KHæc dum ita facienda carat, ’ simul’ etiam parari armamenla ’ jmgendiaianeliesponto pontions jussit,-partim ex papyro, partim est lino:ulba; quam autem Phœnicibus etrÆgyptiis mandavit. Deinde . nefameïhboraret’aut exercitus autjumenta in Græciam ’ducenda, I comportan’ commeatusjussit ;: et commoda sciscitatus lace, ut quem- . que lacum maximezidoneum «reperit, ibi jussit deponi, data mandatant undique ex Asie. onerariis navibus et portoriis alii alia de- væhnrentu Igitur plurimamquidem pattern in Candidum Littus, quad Watt", (Lena Acte Græce) devexerunt; alii vero Tyradi-

POLYMNIA. l 331 sans Perintbioram, alii Doriscam, alii Eianem, quæ super" Strymoaï l nem est, alii in Macedoniam convehere commentas jussi. If 26. Hi dum opus imperatarn exsequuntur, interim coactus universus pedcsfris amines ana cum Xerxe iter Sardes versas ingressusz est, Critailis profectus, Cappadociæ oppido: eo enim edîctum erat’ ut convenirent capiæ omnes, quæ per continentem cum ipso’Xerxej eraut ituræ. «Jam, quia fuerit præfectarum qui optime instructuin- adduxerit exercitum, adeoque manera acceperit a rege proposita; edere non possum: nam ne liquet mihi quidem, au omnino in judi-I cium ea res ven,erit. Exercitus veto, postqaam trajecto Haly fluvioi Phrygiam intravit, pet eam iter faciens Celænas pervenit: ubi fontes oriuntur Mæandri, et alias fluvii non minoris Mæandro, cui nomen- est Catarrhactes, qui ex ipso fora Celænaram exortus, in ’Mæan-- drum induit: quo in faro ejusdem arbis uter suspensas est Sileni? Marsyæ, quem Phryges narrant ab Apolline excoriatum suspensum-*

27. In hac urbe exspectans Xerxem consederat Pythius, Aty’is quefilius, Lydas, ipsumque fuisse. Xerxem et unisersum ejusn exercitum » ma-’ gnificîs epulis excepit, pecuniasque pollicitus est quas in bellum esset eallaturus. Qui ubi pecunias abtalit, quæsivit Xerxes ex pressenti; bus Persis, quina»: laminant esset Pythiæ", et queutas possideret divi- tias, qui isto (ferret 2 Cui illi respanderunt: " Idem hic est, Rex, qui- patri tua Dario auream platanum aureamqae vitem dona dedit: est-i que post te nunc hominum, quas novimus, omnium princeps divitiis.”. 28. Miratus rex posterius hoc verbum, ipse deinde Pythium in; terrogavit, quantes pouideretpecunias .’ Et ille, tt Rex," inquit, tt son te celabo, nec excusatione utar, nescire me meus facultates; sed bene cognitas habens, adcurate tibi dicam. Nam simul atque cor-Ï tior sum fautas ad mare Græcum te descendere, cupiens tibi ad belv lam conferre pecunias, inquisivi; rationeque inita, reperi, esse mihi argenti talents bis mille, auri vera quadringentas myriades staterum Daricorum, minus septem millibas. Atque has ego pecunias tibi da muneri: est enim mihi ex mancipiis atque agris victos sufliciens." 29. His ab illa dictis Xerxes delectatus, respoudit: u Hospesï Lyde, ex qua ego Persica egressus sum terra, nullmn»adhuc,ipræter te, hominem reperi, qui vellet hospitalia alliois exercitui meo exhibere ;A nec qui meum in conspectum veniens, sua sponte pecuniàs mihi ad bellum conferendas ofi’erret. Tu vero magnifice exercitum- meum excepisti, et pecunias ingentes polliceris. Tibi erpvioiæim’ ego dona hæcos tribuo: in meoram hospitum namero’ te repeno, et quadringentas staterum myriades de meo tibi compiebo, septem millia dona dans, ne tibi ad complendas quadringentas myriades se» ptem millia desint, sed solida atque integra ista tibi summa a me conti-3 eiatur. Purge vero possidere quæ adquisivisti, ac’scito semper’talem:

sa: HERODOTÎ HISTOB. vu. tu virum prester. : quad ubi feeeris, neque nunc, nec in postent!!! M pœnitebit."30. His dictis, Xerxes, præstito promisso,, . ’ ulterius progredi per’ relût. Postquam Anima, quad vocatur, Phrygiæ oppidum præteriit,’ et lacum ex quo sol confieitur, Colossas pervenit, magnum P1117350 urbem; in qua Lycus amuïs in terræ voraginem incidens evanescît. ac deinde, postquam ex quinque fere stadiorum intervallo iterum comparuit, in Mæandrum et ipse influât. Colossîs profectus exer- cîtus, ad confinia Phrygiœ Lydiœque pervenit; ubi cippus in terrain defixus, qui a Crœso positus est, inscriptis literis limites indican 8.1. Ut ex Phrygia Lydiam intravit, ubi diverticulum est visum), quarum altera, ad sinistram, versus Cariam feu, altera ad dextram Sardes ; quam qui sequîtur, cum omnino oportet Mæsndmm fluviaux usjîcere, et Callstebum præterire oppidum, in quo pistons dulciariî ex myrica (tamarice) et tritico mel confiaith : hac via ne: faciens Xerxes platanum reperit, quam ob specîei præstantiam aureo donavit ometu, curænque ejus viro ex immortalibus lecto manduvit: postero die inlprimariam Lydorum urbem pervenit. 32. Sardes postquam Xerxes pervenit, prœcones primum dimisü pet Græcîam, qui terram et aquam postularent, ediéerentque ut cœ- nas parurent regî. Athenis àtque Lacedæmone exceptis, in omne! alias Græoiœ partes ad terrain squamque posiulandam misit: quad quidem hac de caussa iterum fecit, quoniam, qui prius postulanti non dederant, ses nunc, matu adactos. utique daturas existimssset: hoc veto ipsum cette cogniturus, iterum luisit. Deinde ad reliquum ne: se comparavît, Abydum ducturus. sa, Interim, quibus negotium datura en: ut Hellecpontum ponta jungerent ex Asia in Europam pertinente, perfecerunt opus. En: autem Chersonesi ad Hellospontum ora in mare excurrens sapera inter Sestum urbem et Madytum, Abydo obvenu : ubi deinde, baud in multo post, Xanthippo Ariphrouis filio prætore Atheniensium. captum Anayctem Persam, Sesti præfèctum, vivum paxillis tabula, adfixum suspendçrunt: qui in templum etiam Protesilai ductis mulieribus nefsuda perpetrare consueverat. I ù. 34:. Banc igitut in oraux ex Abydo tendentes, quibus imperatum id opus erat, duo pontes struxerunt 3 alterna: Phœnices, rudentibus en lino albo, coufectis; alterum Ægyptii, ex papyro. Saut autem septain stadia ex Abydo ad 0mm oppositam. At jumto ponte in. oidit ingens tempestas, quæ rescidit omnia atque dissolvit. 85. Quod ubi Xerxes resoivit, gravissime fera); trecenta veux hem flagellîs infligi jasait Helleaponto! et compedum par in pelsgus. z quin et memoratum audivi. prester hæc boulines etiam au, qui mignota inurerent Hallesponto. Input-mit cette, ut fla- gellât endente. barbota hæc et imans panachent verbe: dt 0

POLYMNIA. me mon que! domines tibi banc plenum infligit, quad illum injuria adfecisti, nihil mali abipso passa. Et trajiciet te tex, sive volueris, sive nolueris. Merito autem nemo bominum tibi mon facit, quippe doloso salsoque flumini.” Sima! vero et mari bas pœnas juæit infligi, simul. ’ que cepita amputari eorum, qui jungendo flumini furetant præfecti.. 86. Et hæc quidem juan exsecuti sunt quorum triste hoc fuit aficium. Pontes. autem deinde junxerunt alii architecd, et hoc quidem modo junxerunt. Colligatus actuariats quinquaginta remorum naves et triremes statuerunt, sub eo ponte qui Pontum Euxio nous spectabat, numero trecentas et sexagints, sub altero veto que; tuordecim et trecentas; respectu Pond quidem [site ad trajicien- dum quidem] obliqua linee stantes, recta vera secundum Belles- ponti cursum, ut ipse cursus intenüonem mutinera rudentium. Ex navibus in junctis prælongas demiserunt encores; in eo quidem ponte, qui Pontum spectabnt, ventorum causse ex interiare mari flantium; in citera vero. qui ad vespernm versus Ægæum [tiare crut, euri atque noti causse. Inter actuariss naves autem [ntqne tri- mmes] tribus in lacis fenestram transîtumque reliqnerunt; ut in Pontum, qui vellet, minoribus navigiis intime passet, et ex Ponta in i mare exterius navigue. His factis, intenderunt rudentes, lignais enculis ex continente eos tarqnentes: nec jam seorsim duo adhia buerunt rudentnm genets, sed utriqne ponti binas ex lino albo, qui» semas vero ex papyro rudentes tribuerunt. Crassities quidem et species utriusque generis endem erat; sed pro ratiane multo filmi- ores eraut linei rudentes, quorum cubitus talentum pendebat. Freto hac rationna juncto, sectos arborum stipites, æquali letitudlne cum ponte, super intentas redoutes ordine disposuerunt: stque in com tinua serie disposims denuo arcte inter se constrinxerunt. His deinde tignis ingesserunt serments, et sarmentis ordine dispositis ternm superne ingessere: denique, probe constipata terra, utrumqus pontium latus sept» munierunt, ne juments et eqni conspecto desuper mari comtauarentnr. i 87. Postquam et quæ ad pontes spectant, et quæ ad Athon, ps- ratafuernnt, renimciatumque est et ipsum fossam penitus perfectsm esse, et aggeres juxta astis fossæ ducendos, ne maris s’est!" asti! compleret; tutu veto, exacte hyeme, primo vers instructus exercitus Sardibus instituit Abydum proficisci. Jonque in eo erat ut ites ingrederetur, quum sol sua in cœlo sede relictu muait, nullis Il!!! bibus obducto cœlo, sed quam maxime sereno; et media die nax. exstitit. Quod ubi vidit animadvertitquo Xerxes, cum ei hæc res fait; quœsivieque ex Magis quid significsret id pmdigium. Respon- derunt Magi, u Græcis significare Deum exstinctionem urbiuin :" dicentes, u solen! Græcis futurs significsre, Persis autem liman." 011M sudids listas Xerxes sducere copias cœpit.

834 i HERODOTI ’HlSTOR. VIL i 38; Ja’mque égredie’batur, quum sPythius Lydus, ,metuens ediq s. ., tum de cœla prodigium, et dam’s suis confisus, Xerxem milans, hæc dixit: " Domine, gratificaturus-ne es quad mihi velim contingere 1 quad tibi le’ve est præstare, mihi vero pennagnum fuerit?” Et Xerxes, quidquid potins, quam quad ille in anima habuit, petiturum eum ratus, præstiturum se si, dixit ; libereque, quæ cuperet, pruinere jussit. Tum ille confidens, "Domine." ait, t! sunt mihi quinque filii, quibus omnibus sors obtigit ut tecum in bellum adversus Gree- ciam proficiscantur. At tu, Rex, mei tam longe ætate provecti.mi-. serere, unique meorum filiorum,’ natu maxima, remitte militiam ; ut et mei et bonorum meorum’ curam gerat. -Reliquos vera quatuor ducitecum : et confectis rébus quas destinasti domum redeas !’;’-* i (59.-Cui vehementer iratus ’Xerxes his verbîs .respondit: " O homo nequani! Quum ego ipse in, bellum adversus Græciam proficiscar, et filios mecs et frettes et cagnatos et amicos eodem ducam, tu tui filii ausus es facere mentionem, qui meus es servus, quem tata L cum domo ipsaque uxore me sequi oportebat! Probe nunc hac sciw, in auribus hominum habitera animum; qui si bona audit, voluptate implet corpus; si contraria, indignatur. Igitur quum bene fecistî, et aliaitalia promisisti, non glariaberis te regem beueficiis superme: nunc veto, ubi ad impudentiam te convertisti, non tu quidem pro merito, sed minora quam pro merito accipies. ’ Te enim et quatuor ex tuis’vfiliisv servant hospitalia m’unera: unius veto, qui tibi præ cœteris cordit est, vite muletaberis.” Hoc data responso, protinus bis,- quorum negotium erat talla exsequiyimperavit, ut perquisitum maximum natu, Pythii filium discinderent medium, discissique cure paris ,dimidium ad dextram viæ, dimidium ad sinistram disponerent; utque illac transiret .exercîtus. i . : - . 4-0. His ita «perfectis, transiitdeinde agmen. Et præcedebant q quidem juments cum impedimentis ; sequebanturque copiæ ex am: nibus nationibus contractez, promiscue vincedemes, non discretæ; numera ultra dimidium exercices. Deinde intererat intervallum z nec enim hi ’cum rage miscebantur. Regem vero præcerlebantmille equites ex cunctîs Persis selecti : dein mille hastati, ipsi quoque ex omnibus selecti, deorsum in terrain versis lanceis lincedentes: post hos sacri Nisæi (qui vocantur) equidecenl, quam pulcherrime amati; Nisæi autem vacantur hi equi ab ample Mediæeampo, cui nomen Nisæus, in quo grandes illi equi gignuntur. Hos decemequos seque-. batur sucer Joviscurrus, quem acta trahebant candidi equi; et pane pedibus incedebatr aurige, frcnautenenstv banc enim sedem nemo mortalium consçepdit. Post hune ipse Xerxes, vehebatun curru equis Nisæis juncto : et a latere incedebat auriga, cui nomen Patiramphes, iptanislfilius Perses, z v , .- q 41. Hoc mode Sardibus egresm est chm: de ..curru autem p

’- PÔLYMNIA. 335 ’idescendens, quoties commodum ei videretur, in carpentum’ (barman maxam) transibat. Post illum eraut hastati mille, fortissiminobi- ’lissimique Persarum, erectas lanceas tenentes: deinde alii mille équités ex Persis selec’ti : et post equites, peditum decem millia e reliquis Persis selectorum; quorum mille inihastis, pro imis cuspi- dibus, aurea habebant male puniea, et reliquascircumcirca include- bant; novies mille veto, qui intra. hos eraut, argentea male punica habebant. Aurea veto main punica habebant-etiam illi, qui lancent; in terrain conversas tenebant; et poma aurea hi, qui Xerxem proxùne aequebantur. . Post decies mille pedites locati eraut equitum Per- sarum decem millia. Tum post equitatum hunc intervallum erat duorumutique stadiorum; ac deinde reliquæ Copine promisçue in-

’42. alter autem ex Lydia dirigebat agmen ad Caicumfiuvium et incedebant. terrain Mysiam: tum a Caico profectum, v .Canæ» . montem. r a sini-5 stre habens, par Atarneum ad Carinam urbem. - Ah hac dein per Thebæ campum iter feicit, Atramytteum urbem etrAntandrum Pe- lasgicam prætergrediens. Tum Idam a læva habens, Iliacam ter.- ram intravit. Ibi primum ei, sub Ida noctem agenti, ingruentia tonitrua *et fulmina-baud exiguum hominum numerum occiderunt. n 43. - Postquam ad Scamandrum pervenit agmen ; quem fluviorum primum, [ex quo Sardibus profecti fiter ingres’si sont, aqua destituit, t nec ad bibendum exercitui jumentisque suifecit; ad hunc igitur fluvium postquam Xerxes pervenit, in Priami Pergamum adscendit, spectandi loci cupidus: quem ubi contemplatus est, et singula percontatus, Minervæ Iliacœ mille mactavit baves,.et heroibus Magi infinies obtulernnt: Quibus .peractis, noctu terror castra invasit. Prima dein luce inde profecti, a sinistre reliqueruntRhœteum urbem et Ophryneum et Dardanum, quæ est Abydo contamina; a dextra vero Gergithas Teucros. a . . 7 44.4 Abydum postquam pervenerunt, voluitsibi.Xerxesuniversum coulis lustrera exercit’um. - Et de industrie ibi in tumulo præparata ei crut sedes sublimis ex candido marmore; quam Abydeni jussu regis prius exstruxerant. Ibi igituri sedens, et deorsum secundum oram prospiciens, contemplatus est et pedestrem exercitum et naves r quas dum contemplatur, incessit eum cupido certamen navale spectandi. Quod ubi ei editum est spectaculum, in quo vicere Phœni. ces Sidonii,’- lætatus’est et certamine et exercitu. » b ï 45. Conspiciens I autem universum Hellespontum navibus suis (écopenum, et arum omnem et campos Abyden’orum hominibus repleto’s, beatum se Xerxes prædicavit: baud malta post veto lacry-

Quod ubi animadvertit Artabanus, avunculus ejus, qui prius Mdixeratmas sententiam, fudit. hortetusque *eum’erat-ne i I expeditionem in

386 HERODOTL HISTOR. VIL Greciam susciperet; bic vit, lacrymautem intelligsns Xerxem, bis verbis cum est adlocutus: ** Qaam longe inter se diverse, Raz, feu cisti nunc et paulo ante! mode bectera te prædicssti; nunc lamines fundis." Cui ille: tt Subiit namque me hammam sortent miserai, repatantem quam brevis si: universa honnirais-vite; quandaqaidem borum, tot numero hominem, nulles in eentesimum nanan super. futures est." Reponens Artabanus ait: tt Alia hoc etiam miserabi- liera nabis in vitæ carsu accidunt. Etenim nemo hammam. nec ex hotum namero, nec ex alioram in felix mais ut, oui in tam beevi vite non usa venturum ait idemtidem, nedum senne], ut mari malit quam vivere. Incidentes enim calamiteuse, et morbi nos pet-tub bantes, faciunt utivita, quantumvis brevis lit, phalange nobis vides- tur. i huque mors, quando molesta est vite, optatissimum refugi’um fit bomini: deus vero, postqaam dulcem nabis gustandam «ledit vitam, dum illa fruimur, invidus esse reperitur." 47. RespOndit Xerxes: " Artabame, est vitæ humas conditio tafia, qualem tu signifions: sed omittamus nunc [de hac te disses-ara, neque maloram meminerimas, quum lætas res præ manibus babeao aussi Die mihi vero hoc. Nisi nocturne illa visio tibi in manifesta adparuisset, pristinam-ne teneres sententiam, bortarerisque me, ne Cimaise inferam bellum, an descruisses istam sententiam? Agedlln, aperte hoc mihi dicito !” Et ille: tt Rex,” inqait, " visio illa, quæ mihi par imoœaium adparuit, cum bahut esitum, quem uterqae matram cupimus! Ego veno asque adhuc timoris planas sum, nec satis mei campos, quum alia malta repensas, tain dans res maximas videns tibi maxime contrarias.” 4:8. Tarn Xerxes, tt O vir mirifice !" inquit, " quænam hæc duo ais mihi maxime contraria? Utrum pedestrium copiarum non satis übi placet numerus, existimasqae Græcum exercitum nome longe fare copiosiorem ? an navales nostras copias copiis illorum fore inferiores? an ntrumque hotum? Nain, si hac parte parum antidates indices nostros adparatus, celerrime aliæ contrahi copias poterunt.” 49. Tam Artabanus, tt Rein,” inqait, " neque in exercions hujus numero, neque in navium capîa, quisquam sanas mentis homo aliquid desideraverit. (49. l.) Qain etiam, si plates contraheres copiaæ malta mugis tibi duo illa, quæ dico, contraria forent. k Sun: autem hæc duo, terra et mare. Nec enim in mari usquam, ut ego conjioio, tam spatiosas portas est, qui, courte tempestate, capere tuam’ clas- seur. et tatas præstare caves posait. Atqui non mada unmn bien: oportet esse portum; sed in quisque continente, quam classis tua prætervehetur..esse talera oportet. Igitur quum idoneos non hao- beas portas, memento homines in potestate esse casuum fortunes. non casas fortunes in potestate hominam. (49. 2.) Postquam unum ex daobus illis exposai, nunc alterum dictai. Terra nempe tibi in

4 POLYMNIA . Ï 337 ,contraria est, ut, si nihil fuerit quod tibi obstet, tanto mugis ma fu- ,tura sit contraria, quando longius progredieris, imprudens ulteriüs semper abreptus ; nana felicitatis nulla bominibus ssüetas est. Igitui’, ,hoc posito nihil tibi obstare, terrain dico, quum procedente tampons ulteriussemper progredierîs, fameux tibi esse adlaturam. At vir ita demum optime rebus suis consuluerit, si in deliberndo quidem. Jquidlibet sibi accidere poste reputans, exfimescat, in Je autem Iagenda fortîs stque andin: inuit,” 50. Respondit Xerm his subis: tt Ambane! Recte tu quidem hæc singula disputas: st neque omnia extimesce, neque omnia ritér anima volve ! (50. 1.) Nain si in quoque te proposita omnia anima volvere. quæ incidere possunt, volueris, nihil umquam eflicies: melius est autem, punch fidenter adgrediendo, dimidium psti in- commodorum; quam omnia finentem, nihil umquarn pati. Porto, si advenus omnia quæ dicuntur contendens. nihil amen certi ipse promis, labi in his pariter debes arque is qui contraria dixit. Hoc quidem igitut perinde est. Certain autem veri cognitionem, qualem opottebat, habens marteler!) pute neminem. Itaque, qui agate volunt, hos plerumque sequi amat successus: qui veto omnia. reputantes cunctsntur, nihil proficiunt. (50. 2.) Vides ses Pamrum .quousque potentiæ croyerint. Quod si igitut reges illi, qui ante me fuel-nm, in en fuissent sententin qua tu es, sut si, quum aliter quidem ipsi semissent, secuti essent consilium hominum mi similium, ne- qunquam videres res eorum in hoc fastigium evectas: nunc illi, pe- riculorum sleam subeundo, hue cas evexere. s Magnat-2 enim res non nisi magnîs periculis confici possunta Nos igitut, illorum facto ,æmulantes, optima and tempore iter sumus ingressi : et subacta universa Europa domum revertemur, nec famem usquam passi, nec aliud quidquam triste exporté. ,Nam et commeatu alfatim instructi iter facirnus, et qusmcumque in terrain, quemcumque ad populum perve- niemus, hujus se frumentaxia utemnr: nec enim nomadibus homini. bus, sed mtoribus. facimus bellum.” 5l. Post hæc Ambanus: " Rex!" inquit, " Quoniam nullam rem nos sinis extimescere, tu tomèn meum admitte consilium : nain, ubi de multis rebus agnus, nscesse est etiam plura facere marlis. Cyrus, Csmbysîs filins, Ioniam omnem, exceptis Atheniensibus, sub- egiktributariamque Persis fecit. Hos igitut, tibi sussieo, nullo pacte adyersus parentes ipsorum dans. Nain et absque his licuerit t nabis samare hontes: et oponet ces, si nos sequgntur, au: injustis- simas esse, metr0polin suum in servitutem redigentes; sut justissimos, libertatem illius adjuvantes. Atqui, si injustissimi saut, non ma»- gnum nabis hotum adferenç: si justissiini, maxima calamitate adficere tuum poterunt exprçitum. Denique yeputa tecum, recta dici venu illud verbum, Non simul cum principio exitum aima omnem pansu". 2 x

33.3 HERODOTI HISTOR. V11. 52. Ail hæc Xenxes rapondit: ".Artabnne! omnium quas dixîsii sententiarum hæc te maxime fallit, quad putes verendum esse ne Iones a nabis deficiant: quorum maximum habemus documentum, quibus tu ipse testis es, et quicumque alii cum Dario advenus Scy- thasmilitarunt, fuisse in illorum potestate sut perdere universum Persicun exercitum,aut servare; eosdem veto justiti’am et iidem :præstitisse, nihilque ingrati commisisse. Ptæterea, quum nostra in terra reliquerint liberos sucs et uxores et facùltates, ne cogitari quidem debet, res novas eos moiitum. Itaque ne hoc quidem re. formula: sed bouma habens animum nerva meum domum meumque : mm tibi uni exomnibus seéptrs mes commuta." 53. .His dictis, Attabanum Xerxes Susa misit, deinde Petsarum nobilissimos ad se convoeavit. Qui ubi convenere, hæc ad eos rez verbe fait : tt Pense! Convooavi vos ego, hoc à Vobis contendens, u! fortes viras m pressants, neque res antenne a Persis gauss, ms- giras illas memoriaque dignes, dedecoretis. Sed, et unusquîsque pro 1e, et simul universi, promti ahcmque simas ! commune enim hoc omnibus bonum quærimus. .111va de entassa voslhortor, ut omni contention in hoc bellum incumbsfis, quoniam, ut audio, cum for- tibm viris pignadas: nobis erit; quos sisieenimus, nullhs porto alias boulina!!! exercitus nabis resistet. ’Nu-nc verô trajiciamns, .Deos pœca’ti Fusions verrue præsides.” l rôtis. Et illa quidem die parabant miniums 2 pèstridie vers solen exspectabant, cupientes orientera videra, et odorum omne "germa in pontibus adoleates,’ et myrtis vim ameutes. Oriente soie, et ’ auna phialalibamina Xerxes fudit’h Mare, et ad Soleil) confirais pineau: est, ut mais: sibi accident W83 çuiipsum cogère? a imbu ligands Europe pfut: dedslm, garum la amants illius terminas perve- Diesel. Paractis prem’bss,phialsm in Hellesponmm projeeit,shnü- que iman!!! entorses, et Porsibdm Mm, quem «aima vacant. Illud’autem me dessina son ipossum, inti-nm in 480m honorai) îsta in mare projecerit, an Mari "mimera ist’a obtùiefit, pœniteïiti’a. m!- rduc’tus quod Hellesponta’m flageiiis cædi insister i - 55. His rebus pendis, Hallespontum copia.» mimant. Et pet alterna quidem e pontifias, qui Pontum EuXîhum spembat, pédé. intension exercitus et’equiwtu somnîsi: ahanai vero, Ægæb mari obversnm, juments cum- impedimen’tis, et marihuana. Prssœdebant decies mille 11eme, eoronati omnes : quossequebatui- "films, quem and, et varia popufis exerditns. Hi primo «ne. Pourb- aie, Vilain!!! «mandai qui lancent ad tertiam conversas gestabsnt’; etiam hi baronnai: deinde qui sacri, et sucer carras: tutu ipse fientes and: tamisa euh male, qu’as dixiyeq’nitibhs; Deinde relii- quas emmi: simùiqœ une: in lippusitnm sans Yrmducebmtm. Mm Wm-ëüm-audivi, wnœmmsomnîum regem Matins.

POLYMNIA’. v . 539 x 56. Postquam in Europam liernes tujeeent,spectavit exsréitum Subflageuis transmutera; Trann’vit autem alastrims. septem, none tinuis diebus, septemquenoctibus, nulle inter-pocha mon. Ibituno, quum jam transiisset Xerxes, narrant virum Hellespontium dirime; - (t0 Jupiter! tour formant adsumensîviri Perse, et nomen Xerxis , loco Jovis admiscens, evertere vis Græciam, homines omnes ad- . venus esm ducem P Atqui absque his facere hoc pataras.” - 57. Transgressis omnibus, et iter ulterius-ingredientibss, ingens oblatum est prodigium, cujus rationem nullam Xerxes habuit, quamvis facilis fuisset ejus interpretatio : equa. enim leporein peperit. - Fa- cile autem ont illud: in banc partent interpretari, Xerxem ingemi guidemfastu et mgmfieeatia curoit!" suum duclmm esse in Græciam, sed au propriæ vitæ periculo eumdem in lacum reditum. Aliud etiam eidem, quum Sardibus versaretur, prodigium obtigerat z" tous in. enimmulum pepererat duplex genitale habentem, alternai maris, alternai fœminæ, et superius quidem firent masculinum. : 58. Neutrius hotum prodigiorum ratione habita, ulterius ire Xerxes perrexit, et cum-.eo pedestris exercitus. Ciassis vero, ex Hellesponto enavigans, terrain legebat, contrario pedestribus copiis oursu: classis enim ad oceidenteln naviguât, versus Sarpedonium promontorium dirigeas cursum; quo quum pervenisset, jussus erat enpectare: terrestris autem exercitus orientes: versus iter faciebat perChsrsonesum, a dextre habens. Hellæ sepuicrum, Athamantis filiæ, a sinistre Cardiam urbem. Deinde, postquam pet medinm oppidum tramiit cui nomen Agora, [i. e. Forum,] circum Melanem sinum flexit; trajectoque M’aime fluvio, cujus aqua non suffisoit exercitui, sed defecit, hoc trajecto fluvio, a qui) Malin sinus nomen lin- vernit, ad accidentera direxit iter, Ænum Æolicam urbem et Stento- ridem lacum præteriens, dense Doriscum pervenit. 59. Est autem Doriscus. on Thraciæ et amplaiplanities, quam . magnuofluyius perloit Hsbras.’ In eodem planifie casteIlum exstructum est regium, quod ipsum Doriscus vodatirr; ,in. quo Persiù cum a Dario locatuni ont præsidium ab eo inde-tampon que Scy- thia ille bellumintalit. Hic igitur locus idoneus Xerxi visus est, in quoordinaret suumexercituln, et numerurn illiusïiniret : idque fecit. huque naves canotas, postquanl Doriscnm pervenere, præfe’cti na- vinm ’jussu Xerxis ad litais Dorisco contiguum adpiicuerunt; quo in littore est Sale oppidum Samothracicum, et Zona; ipso. vero entremitate est Serrheum, celebre promontorium: regina-hæc autem olim sedes fuel-ut Ciconum. Hoc ad littus adpulsas nages in terram subduxerunt, refeceruntque : s et par idem tempus Xerxes in Dorisco mimeront inivit suarum copiarum. i ’ i . . 60. Quemnam quidem militum numerum populus quisque contu- lsrit; exacts definire non pomm,.nec enim ab une hominem me.

aio: HERODOTIJHISTOR. vu. marnait: arriverai veroesercitur multitude reperta enfuisse-cernât!!! et septuaginta myriadum. Numerus autem initus est hoc. mode: In unum lacum congregarunt decem hominum millia, hisque quam arctissime fieri poterat constipatis circulum extrorsus circumduxerunt: deinde, dimissis bis decem millibus, maceriem in circula exstruxesunl: en altitudine, ut umbilicum adtingerethominis. Quo facto,alios intra circumductum murum introire jusserunt, donec omnium numernm hoc modo iniissent. Inito numero, par populos exercitum diésere-

(il. Ersatz autem populi militantes hi. Perses, hoc mode instructi: yerunt.Inacapite pileos gestabant non » compactas, - ’ quas tiarar vocant: circa corpus, tunicas manicatas varii coloris, [et loricas] ferreis e squamis in piscium similitudinem :» circa crura, braccas : pro elypeis ver-o, çratnes, vimineas. A tergo suspensas habebant pharetras : .hastæ breves orant, arcus vero- grandes, tels. ex. amndine: præterea’ad dextrum fémur e zona suspensus pugio erat. . Dux eorum-Otanes fuit pater Amestridis, mon: Xerxis. Hi olim a Græcis Cephenes nominabantur, a se ipsis vero et a finitimis Artæi. Postquam veto Perseus, Danses et J avis filins, ad Cepheum venit, Beli filium, illis osque filiam in matrimonio baisoit Andromedam, natus ei filins est, quem Persen nominavitr et ibi reliquit, quum masculam prolem Ce-1 pheus non haberet: ab illoque dein nomen Persæinvenerunt. I 62. Medi eodem mode instructi militabant: est enim Medicue hic cultus, non Persicus. Habebant autem Medi ducem Tigranem, ex Achæmenidarum familia. Vocatihi eraut olim ab omnibus Arii’: ex que veto Medea- Colchica Athenis ad hosArios venit, hiquaque nomen suum mutarnntv: et hoc quidem ipsi Medi de sese memorant. Cissii militantes, reliquo quidem cultu eodem, quo Persan utebantur: pro pileis veto mitres gestabant. Dax eorum Anaphes fuit, Otanis filius. l Hyreaniorum cultus nihil a Persarum cultu .difiè- rebat: Vpræfuit autem his Megapanas, qui postera tempera Baby-

,loniæ 68. Assyrii fuit militantes, præfectus.. in capite gestabant u ,gainas , . Væneas, . ’ barbaries quodam mode nec ad describendum’ facili ’plexas : scots autem et bastas et pugiones similes habebant Ægyptiis: præterea vero clavas ligneasferreis nadis munitas, et linteas loricas. Hi a Græcis Syrii yaçabantur, a barbaris vero Assyrii. Mixti eisdem eraut Chaldseix Dax eorum Otaspes fuit, Artachæi filius. » .- . . .. ’ j p 64-. Bactrii capitis cultu mentes imilitabant simili .fere Medico; arcubus veto ex standine indigena, itastis brevibus. 4 Sacre, Scythia gens, in capite cyrbasias gestabant in acutam desinentes et flrmiter ereetum cæterum bràccis orant induti: arcus autem habebant indigenas, et pugiones, adhœc, securium genus,-quœ sagum; vacantur. :Hps,pqum"n Scythæ «sont, Amyrgii, Stress vocalisât: Perse. enim

:17 .CPOLYMN’IA; . *" z . sa Scythia; Sacunomînant. Bactriorum autem et Sacarum du fait Hystaspes, Darii filins et Atassœ, Cyri filiæ. v I .. 3 ; 65-; Indi-vestibiis eraut induü ex gossypio pantin: arcus autem habebant ex amndine factos, et tela’arundinea ferra præfixa. Hic cultua Indorum erat: quorum agmini dux præfectus erat Pharma- thres,z 66. Arü arcubus Anabatis quidem instructi erant Medicia: filius. reliqua similia t Bactriis habebant. Dux autem Ariarum Sisamnes fuit, Hydarnil filins. . Pal-Mi, et Cloraamii, et Sogdi, et Gandarii, et, Dadicæ, eo-. dem moda instructi militabant atque Bactrii. Parthis autem et: Charaamlis præfuit Artabazus, Phamacis filins: Sagdis Azanes, Artæi filins; Gandariis etDadicis Artyphius, Artabani. n p . 67. Caspii penulas induti (sisymas vacant) militabant, et arcubus pro populi more ex arundine instructi; ducem habentes Ariomar- dam, Artyphii fratrem. Sraangæ. pictis amati vestibus eraut, cali- gasque habebant genu usque pertinentes, arcus vero et bastas Me-- (lieus. Dux eorum Plierendates fuit, Megabazi filius. Pactyec Iiayrniâ eraut indutî, arcusque indigenas et pugianes habebant, Præfuit his Artyntes, Ithamatris filius. I. l a 68. Utii et Myci et Paricam’i eodem mado, quo Pactyes, eraut instructi. Dux autem Utiarum et. Mycorum Arsameues fait, Darii. filins; Paricaniorum vero Siramitres, Œobazi. a . î .- 69. Aralm, sagis succincti, quas n’iras vacant, dextro humera mon. prælongos gestabant, qui in utramque intendi partem poœrant. lÆtàiopu, pardorum leanumque pellibus amicti, arcua ex palma: spaths habebant prælaugos, quatuor, non minus cubitarum; fait veto, his imponenda, brevia, quæ loco ferri lapide acuto eraut prix. fixa, quo etiam sigilla insculpant. Hastas præterea habebant, cornu dot-cadi. acuminato præfixas in lanceæ modum : hahuere vero etiam clavas nodasas. Cafparis dimidium, in pugnam pradeuntes, creta dealbatum habebant, dimidium minio pictum. Arabum et Æthia- pum’supra Ægyptum incolentium dux fait Arsames, Darii et Artyc’ nous: filins, Cyri filins; quam Darius .uxorum maxime amaverat, Manque ejus auream faciendam curaverat malleo ductam. - Are a saunes igitur Æthiapibus supra Ægyptum incolentibus et Arabibua Ptæfuih.- 70.- Orientale: veto ’ Ætlziopc; . , k (nam ’ duplex A Æthiapum geuus militabat) cum Indis eraut locati, forma quidem ab alteris non cliverai. sed linga: salum et capillic. Orientales enim Æthiopes rectos hac bem capillaa. Libyciyera crispas maxime omnium hominum. Asia- tici in Æthiopesv pari fere mada atqueJndi eraut instructi, caput. autem tecum habebant pelle equina de capite equi detracta «cum antibul et juba, ita ut ipsa juba pro crista esset, auras autem equie "un muent: pro sentis, autem, gtuum pellibus:c0rpoça tegebautu

au HERODO’III HISTOR. VIL 2 7.1. Ayrùpollibusinduti inœdebanajacnnn adents: adams; Du: eorum Massages fuit, Oarizi filins. I ’ . I 78. 1’011]:th militabant in capite galeas gestantes plexus: sauta eisdem exigua eraut, et hastæ non magnæ; adhæc jacula ai pagines; pedibus inductæ caligæ, ad mediamtibiam adscendentes. Lige: et Matiem’ et Mariandyni et Syri [sive Syrii] eodem modo, saque Paphlagones, instructi militabant. Syri autem hi a Penh Cappadoces vacantur. Et dux quidem Paphlagonum et Matieno- nm, Dotus fait, Megasidri filins; Mariandynorum vero et Ligy atSlyrarum, Gobryas, Daliifilius et Artystauœ. - a ’ - 78. Phage: similiter atque Paphlagones eraut armati, exigus diferenüa. Hic populus, ut Macedones adfirmant, quamdiu in Europa cum Macedonibus habitavit, Briges nominabatur: qui postquam in Asiam trapsierunt, ’mutato nomine Platines sese adpella- tint. Armem’i, Phrygum coloni, eodem modo qua Phryges, instructi eraut. Ambabus simul præerat Artochmes, Darii genet. 1 74s. Lydorum armatura siuiillima Græcanicæ erat. Lydi, quum olim Mæones fuissent nominati, deinde a Lydo Atyis filioinomen invenerunt. Mysi in capite- galeas gestabant sui generis, sentis utenœsIbrevibus, jaculis p’ræustis. Lydorum hi saut coloni, etab Olympo [nonce Olympieni vacantur. Lydis Mysisqus ptæerat Ana- phernes, Artephernis illius filins, qui cum Dati Marathonem invasit. r 75. Thraces-militantes capa! pelle vulpin’a tectumthabebant,’circa carpus tunicam et tunic’æ superinductum sagum variegatuln: ciré cum pèdes et crura caligas ex hînnulorum caria: adhæc jacula et peltaset breves pugianes. Hi, postqu’am in Asiam transierunt; Bithynîl nominati sunt; priua vero, ut ipsi aiunt, Strym6nii, quum ad- Stry’rnouem habitassent: sedibus suis autem pulsas fuisse niant au Teucris et M ysis. I Thracibus his Asiatîcis præfuit Busaces, Ar-

76. [014131ch Il patinas habebanttexiguas ex bavino caria,eb binathbaui quisque pembula illius. lapis interficiendis i i inservienfia; I 1’ capitibusrimvg i positas galeuiæneas, et super his aures et Cornurboviser-ære, iteiaquecristas ; tibias fasciîs purpureis habebant involutu. ’Apuà ’ buna populum est Mania amendant.- u ï i . A - 77. Cabelemu Mœ’ones, qui Laonii vacantur, eodem quo Ci. lices cultu eraut instructi: quem cultum tune indioabo; quum in enarratianis hujus ardine ad Cilices penchera. Milyœ brevia habebant spicula, et vestes fibulis substrictas; nonnullî eorum arcus habebant Lycios; capita galeis tecta coriaceis. Hi» omnibus pas fait Badres, Hystanis filins. I ’ V i 78. iMoocInil ligneæ eraut galeæ, panna et. hastæ brens; sed ferruln hastarum prælangum. Tibareni-etMacronwet MW mflitabsnt situiliter Iatque.Moschi armati. Ordinabant hoc autan:

POL-YMNIA. 1 en bi duces: Moschas et Tibarenos AMardua, Darii!!!" et m. myis, mise Smerdis, Cyri neptis: Maman veto et Mamm- tayctes, filins Chemis, qui Seato ad Henupon’tnm præfectus eut. 79. Mare: in capitibus galons gestabant sua more plexus, pannes breves coriaceas habebant, cet-jacula. Calcld ligneas gale», panas . pannes et cruda havis pelle, hastes brens; adhæc etiam gladiœ. Mprum et Colcharum dux fait Pharmdntes, Teespis filins. Ala- rodü et Smpeiree similiter Colchis mati inilüabant: prœl’uitque his Masistîus, Siromitræ filins. i I 1 80. Insùlani populi, qui castra sequebantur, ex illis Maris Robri insulis, iniquiburrex sedes adsig-nat’his qui amapmiiflranspoflatl) vacanïur, veste atque amis utcbantur simillimis Medicis. insis- lanis his præfuit Mardontes Bngæi filins, qui altera post hæc auna »

du:81. Hiapud igitursun’t Mycalen populi, qui inin continente, prælia et quidemcecidit. pedibus, A , militabant.’ Et pedestrilms his copiis prœfaerunt viri quas dixi: qui u-ardinamnt ces et eorum numerum inierunt, et chiliarchasvet - myriamhas nomiuarunt: hecatnntarchas véro etsdecadafdms (cen- turions-et decurioue’s) nominanmt myriarchaè. dam singulorum agminum populonnnque alii quidem fnerant etiam duces-minores; sed hi’sub iniperio eraut eorum quas commemaravi. p ’ » 82. His ipsis me, et universo pedestri exercitui,.præfecti eraut Mardonius, Gobryæ filins, et Tritantæchmes, Artabani illius, qui pro sentemia dixerat non esse bellum inferenduin Græciæ, et -Smer- ldoinenes, Otanis filius; (duo hi, Darii-ex fiatrfiius- nepotes; Xerxis consobrivnig) et Masistes, Darii et Atossæifilius, et Gergis’Arizi, et Megabyzus83. Hi universa pedestri exercitni Zopyri. præerant, exceptis ’ decem mil- libusp His enim selectis decem-minibus Persan!!!) Hydarmes præa lfuit, Hydamis filins. Vocabantur autem hi Persan Immartaks bah de mussa: quando ex illorum-mimera aliqlis defecit aut marte au! nouba contus, alias in ejus lacum vîr deligebatur, ut semper casent decies mille, nec plures nec pandores. Præcipuo mutera omnes cultu eminebant Persœ, et fortissimi hi eraut. Armatura ea fait quam dixi: præterea vero aura malta et copioso higebant, Pellièes etiam secum hi ducebarit harpentis vantas, et fiequens faç - inulitium pulcre minimum: eisdemque, sequin: a cæteris militibus, icameli et juments commeatus vehebant. ’ 84-. Equis quidem venantur omnes isti popnfi: at non mei - CMaÏIfin cdutulere, sed hi soli. Perm eodem inodo armati impie pedi’ces ipsorum, nisi quad ’horum normulli in capitibus partim ænea a partîm l’errea opem gestabant malleo ducta. ç - 85. Gant porto flamines nomades Sagartii nominati, popnlus qui-

au HERODOTI .HI’STOR. VIL -d°mËPehiclls,set lingue Persica utens, calta vero’inter. Persicum et .Pactyicum media. Hi, equitum contulerant acta millia z arma autem illis non sunt in usa, nec ænea, nec ferrea, præterquam pugiones- Utlmtur vero funibus e loris plexis: quibus fidentes in bellum proficiscuntur. Est autem pugnæ genus horum hominum hujusmodi; ,quando cum hostibusicongrediuntur, projiciuut furies, quorum in extremitate laquei. surit, Quidquid prehendit. fouis, sive equus ait, faive homo, id ad se trahit figues; et ille laqueo implicatus interfici- tur. Talis horum pugna est ; locati autem eraut cum Persis. - h i 86. Medi equitcs eodem modo, quo perlites, instructi crant: itemque Cissii. Indarum item cultus et arma eadem atque peditum ; ha- .bebantiauxem et equos sellarios et currus : juncti autem currus eraut partial equis, partim asinis sylvestribus. Bàctriarum quoque cultus equitum idem ac peditum : pariterque Caspiorum. Libye: item,.quj cum equis aderant, eodem cultu atque perlites eraut instructi; sed .hiquidem aunai cuxrus agebant. Gaspirqrum etiamet Paricauiorum [et Arabum equitum cultus et arma nihil apeditibus difl’erebant :. sed Arabes omnes camelis vehebantur, qui celeritate non cedunt equis. ,87. Hi ergo. soli populi equitatunr coutulerant. .Numerus veto aquitains actoginta millium fait, exceptis camelis et curribus. Eure,- liqui quidem equites turmatim ordinabautur : Arabes vero lombalg- tur postremi, ne scilicet equi consternarentur; çameloslenim ægre patina-tut88. Equitatui præfecti eraut equi. Harmamithres . etï Tithæus, . .- Datis filii, Collçga harum Pharnuches, tertius .præfectus equitum, 0b morbum Sardibus erat relictus z quum enim. Sardibus egrederetur exercitus, tristis huic casus acciderat. Dam equo vehitur, sub pedea equi intercurrit caniez et equus, qui illum uan.prospexerat, carr- sternatua rectum sese erigit, et Phamuchem excutit; qui humain . prolapsus sanguinem evpmuit, et in phthisin morbus transiit; Equum autem statua initia ce pœnaadfecerunt famuli, quam berus jussit l: in cum lacum ldeducto, ubi herum excusserat, crura in genibus præ; .cidejrunt. :Ita Phaxnuches præfectura equitum excidit. , 89. Tniremes numero fuere mille ducentæ et septem :v quas præ- Vbuerant hi populi. Phœnices, cum Syrie Palœstinæ, trecentas. At, matura hotum hujusmodi erat: capita galeis tecta, .similibus fere Græcanicis galeis; circa corpus thon-aces lintei; tutu sauta habebant quorum oræ ferra non erautmunitæ, et jacula. Phœnices hi, u; .aiunt. ipsi,. olim ad mare Rubrum habitaverant; illinc transgressi, nunc Syriæ oram maritimam incolunt. Syriæ autem hic tractus omnis, asque ad Ægyptum, Palæstina vacatur. Ægyptii naves præbuerant ducentas. Hi plexas gestabaut galas, sauta cava, quorum. oræ multo ferra eraut munitç, hastes ad pavillon pugqam

comparatas, et ingentes bipennes.POLYMNIA. Multitude eorum, thoraces 34.5. gestabant, magnosque gladios babebant. Talis hotum armatura crut, 90. Cyprii naves præbuerant centum et quinquagînta, hoc mode amati. Reges eorum caput mitra obvolutum haberbant: reliqui umicas [site aidai-es] gestabant: cœtera ut Grœci. Sunt autem Cypriorum plures papuli: alii. Salamiue et Athenis oriundi; alii ex Arcadia; alii ex Cythna; alii e Phœnice; alii en Æthiopia, ut ipsi Cyprii adfirmant. 91. Gildas centum contulerant naves. Hi capita galeis tecta habebant vemaculis, pro sentis parmulas gestabaut ex crado bovine. cariaconflectas, tunicasinduti lances: bina quisquejacula habebat, et ensem Ægyptiaco maxime gladia similem. Hi autiquitus Bye pachœi nominafi eraut: dein a Cilice, Agenoris filio, vira Phœniee, nomen. invenerer Pamphyli triginta naves præbuerant. Græcanicis amuïs instructi. Saut autem Pamphyli Trojanorum posteri illorum; quicum Amphilocha et Calchante disjecti fuere. 92. Lycii quinquaginta prsebueraut navet, thoracibus et ocrais instructi. Arcus habebant ex coma. arbore. angines arundineas non dans, et jacula: ex humerîs pelles pendebant caprines: capitibus impasiti pilei permis circmncirca caronati: prévale; pugi-. onibus et falcibus amati aux. Lycii ex Crets oriundi, Termilæ si .olim nominati, deinde a Lyco, Pandionis filio, Atheniensi’, invenere

.98. Barèmes trigînta naves conttderaut, Græcanico, mare armati, ex Peloponneso minndi; Cars: septuaginta naves, nomen.présurant,th et puginnibus amati, caeteraquin a vero Græca- nico more instructi. His quodnam antiquitus fuerit nomen, in sue pelâoriharum HistOriarum parte dictum est. . 94:. Iones ceintura Mahaut paves, eodem made instructi atqua Græci. Iones, quamdiu in Pelopannesa eam regianem, quæ nunc. 4chaia vanneur, incaluerant, priusquam Damas et Xathus Fer. lopannesum meum; ut Grœoi airant, Pelasgi .Ægialees [id est, littorales] vocahmtur: deinde ab Loue, Xuthi filio, nomen. in:

95. Insulmi septemdecim contulerant nous. eodem mode amati voueront.atone Grœoi. Eüam hic Pelasgicus .est populus,.qui deinde lamie eus eadem ratine nominatus est atque illi duodecim civitatum Iones Athenis oriundi. Æolenm sexaginta præbuerant mayes, eodem macla atquei Græci armati : et hi quoque olim Pelasgi nominati, ut. Græci memorant. Hellespontii, exœptis Abydenis: nain. Abydenis imperaverat tex ut demi manerent, et pantes çustodirent: cæteri igitur ex Ponta expeditionis hujus socii naves cantulerant Leeuhun, eodem mado instructi ac Græci. Saut autem. hi Ionum et Darien-

sium «aluni. - -- w-2 Y

346 HERODOTI HISTOR. VII. 96. In singulis istarum navium eraut propugnatores Perses et Medi et Sacœ. Quæ ex earumdem navium numero optime velue- bantur, has præbuerant Phœnices, et in his præ cœteris Sidonii. Singulorum autem populomm copiis navalibus, perinde atque terrestribus, præerant duces ex popularibus: quorum ego nomina edere, quum nihil necesse sit ad historiæ rationem, supersedeo. Nec enim cuique populo duces eraut memoratu digni: et, quot in quoque populo civitates, tot etiam duces eraut. Sequebantur hi autem non ut duces vere nominati aut prætores, sed ut alii militantes ’servi. Cæterum imperatores pence quas somma fait imperii, et singulorum populorum duces, quatquot eorum Persœ fueruut, a me dicti sont. 97. Navalilms autem copiis cum imperia prœfiacti hi eraut: Aria- bignes, Darii filins, et Praxaspes Aspathinis, et Megabazus Mega- batis, et Achæmenes Darii filins. Ianicis quidem et Caricisicopiis Aiiabignes præfuit, Darii filins ex .filia Gobryæ; Ægyptiis Achée- menes, frater Xerxis eodem patre cademque matre natus; reliquis nauticis copiis duo reliqui. Actuaria autem. navigia partim triginta partim quinquaginta remorum, tum cercuros, et hippagogas haves langas convenisse constat ad tria millia numero. 98. Eorum qui in hac classe militarunt, secundum imperatores, ’ illustrissimi hi’sunt: Tetramnestus, Anysiifilius, Sidoniusà Mapen, Siromi filius, Tyrius; Merbalus, Agbali, Aradius; Syennesis, Oro- medontis, Cilix; Cyberuiscus, Sicæ filins, Lycius; Gorgus, Chersis filins, et Timonax Timagoræ, uterque Cyprius; tres Gares, Histi- æus, Tymnis illius, Pigres Seldomi, et Damasithymus, Candaulis

99. Reliquos ordinum duces silentio prætereo; nec enim necesse filins.est hos commemorare, excepta .Artemisia I muliere,’quaml i fuisseI hujus belli Græciœ illati sociam demiror. Hæc enim, mortuo marito, quum ipse regnum teneret, filiumque haberet adalescentem, animi impetu roboreque elata, expeditioni huic sociam sese, nulla necessitate adacta, adjunxit. Namen igitur huic .Artemisia fuit, pater Lygda- mis; paternum genus ex Halicarnasso, maternum ex Creta. Im- peravit illa Halicamassensibus, Cois, Nisyriis, et Calydniis : præbu- eratque noves quinqua, quæ navium omnium universæiclassis, post Sidonias, præstantissimæ eraut. Eadem apud regem optimas præ sociis omnibus seutentias dixit. Quibns civitatibus imperasse eam dixi, has omnes Doricæ gentis esse adfirmo: Halicamassenses nempe,i Trœzenios: reliquos vero, Epidaurios. Hactenus igitut navales recensui copias. ’ . 100. Postquam initus est copiarum numerus, et ardine compositus universus exercitus, cupivit Xerxes exerciturn obeurida lustrare: idque fecit. Curru prester unumquemque populum prætervectus,

POLYMNIA. ’ 34:7 singula percontabatur, et scribes scripta consignabant; danec ab nua extremitate ad alteram et equitum et peditum pervenit. Deinde, navibus in mare deductis, relicta curru navem conscendit Sidoniam, in caque sub tabernacula aureo resideus præter proras navium præ- ! tervectus est, sciscitans de singulis, perinde atque in terrestri exercitu fecerat, et omnia scripta consignari jubens. Naves, ex quadringentorum admodum pedum intervalle ailittore abductas, in’ aucoris.tenebant præfecti, proris omnibus continua fronte in terrain conversis, propugnatoribus in armis stantibus, velut ad pugnam paraüs: et tex . spectabat, inter proras et littus navigans. 101. Ita lustrais classe, Xerxes navi egressus, Demaratum vocari jussit, Aristonis filium, expeditionis advenus Grœciam socium; eumque, ubi adfuit, bis verbis compellavit: tt Demarate, nunc me juvat, ex te quæ scire cupio quærere. Tu Græcus es, et, ut ego non ex te solum, sed et ex aliis Græcis qui mihi in colloquium ve- ninnt, audio, ex sa civitate es, quæ nec minima est nec infirmissima. . Nunc ergo hoc die mihi, au Græci ausuri sint manus contra me tollere? Nain, ut equidem existimo, ne universi quidem Græci et reliqui ad occidentem habitantes homines, si vires suas cuucti conjun- gerent, pares forent ad mihi resistendum, nisi prorsus inter se fue- xint concordes. At cupio tamen etiam ex te, quid ait quad de hoc dicas, cognoscere.” Cui ita. interroganti Demaratus respondit : l " Utrum, Rex, ex veritate tibi dicam, six-ad gratiam P” Et ille jussit cum ex veritate dicere, nihilo enim minus illum 0b id sibi acceptum fore, quam antea fuiSset. 102. His auditis, Demaratus :. " Rex,” inquit, ti quoniam ex rei veritate me loqui jubes, caque dicere quæ non .mentitum me esse posthac deprehendar, morem tibi gemm. In Græcia ab, omni quidem ætate paupertas habitavit: accessit vera virtus, isapientiæ et legis validæ filia,,qua utens Grœcia et paupertatem abigit et dominatum. Et laudo quidem Græcas omnes circa terras illas Doricas habitantes: nec vero de cunctis nunc Græcis verba faciam, sed de salis Lacedœmoniis: quas, primum, dico nequaquam accepturos esse tuas conditiones, servitutem Græciævproponentes; deinde,.obviam illos tibi ituros aio in pugnam, etiamsi alii omnes Græci tecum sentirent. Ad numerum autem quad adtinet, noliquærere quot sint numero, qui hoc facturi sint : nam sive mille fuerint qui in aciem prodeant, hi tecum congredientur, sive his pauciares, sive plures." 108. Quibus auditis, ridens Xerxes ait: ttDemarate, quadnam emisisti verbum, mille viras cum tam ingenti. exercitu congres- suros? Dic mihi, age: nonne tu ais, regem te hotum hominum. fuisse P Vis-ne igitur tu e vestigio contra decem pugnare viras ? At: qui, si vestri cives cu’ncti tales sunt, .quales tu declaras, decet te regem eorum, ex vestris institutis, cum duplo mimera congredi. Nain,

34-8 i HERODOTI HISTOR. VII. si illorum quisque denis viris de men exercitu par est, a te-utiqus postula ut viginti viris par sis : atque in domum recte subit ratio quam tu dicis. Sin, quum tales sitis talique suum, quali tu et alii Græci qui me convenire consuewernnt, tantopere gloriamini,tvide ne vans jactatia ait hoc qaod dicitis. ’Age enim; vidcamus probabili ulla ratione fieri posait ? Quanta igitut paeto mille borni- Ines, au: etiam decies, aut denique quiaquagies mille, qui candi V puiser liberi sint, nec unius subjecti imperia: quopacta inquam, hi resistere tante exercitui potamot? Nain, si sont illi quinquies mille, nos plures quam milleui sumus illorum manquemque circum- stabimus. Quod si quidem, ut apud nos, sic illi indus silijecti casent imperio, passent, illius matu, et contra suum naturam fieri malines, et tflagellis coacti pauciores ’numero advenus pluies in prælium in: sed liberi, et sua arbitrio permissi, neutrum harem fadent.» Pute veto equidem, æqaali etiam numero ssgre Grimes salis Persisnesi- stere passe. Sed apud nos hac reperitur, quad tu ais: qumnqnam non frequens, sed rerum. Saut enim inter Persas, in satelliœm meomm numero, viri qui cum tribus simul Græc’œ pugnam inise non detrectabun’t: quorum tu inexpertes, malta unguis.” 104. Ad hæc Demaratas, " Rex,”inqait,-’tab initia noveram, vers me dicentem non dioturum grata tibi: sed, quoniam me lea- egisti verissima elaqui, dixi quæ ad Spantabas adtinent.’ Quamquam, quo pacto ego nunc maxime advenus illos adfectus sim, tu optime nosti; quum illi me, (honore etmuneribuspaternis spaliatum, dama atque patrie pepulerint: quem tuas pater benigne exceptai, victi: ac domicilia donavit. Quare credihile non est, hominem sans: mentis exploratam respuere ’benevolentiam, sed eam potins quam maxime complecti. Ego veto neque cum decem simul viris passe me dimicare prædico, nec cum duobus z et, mei-sires arbitrii ait, ne cum uno quidem congrediar. iand si veto necessitas autmagrium aliquod discrimen argeret, libenter adriaodum cum ana ex his viris congrederer, quorum nous quisque tribus se iparem aitesse Græcis. Ita etiam Lacedæmanii, isinguli ’cum singulis pugnantes, .nullîs niris saut înferiores; couferti vero, omnium hominum-fortissimi. Lice: enim liberi sint, non sunt tamen omni ex parte liberi: præest enim eis daminus, Lex; quem illi damiaum malta magisrtiment, quain’te tui. Faciuut cette quidem’semper id quad lexnimpe’rat: .imperat autem illa semper iidem-votons ex aciei profugere quantacuùqae cit hostium multitudo,’ jubensque in [ordure sua stantesïaut vinoere aut occumbere. Quod silvero tibi nugari videor hæc dicendo, de- sina reliqua perseqai : I nunc, quæ dixi, coactus dixi. Galant autem tibi omnia ex tua; Rex, sententia !" 105. His a Demarstodictis, risum edens Xerxes nulla in: est concitatus, sed comiter hominem dimisiti: coque absolato colloquio,

’ POLYMNIA. 949 minimal per Thracium adversus-Græciümeduxit, postquam Do- risco huic, ubi adhuc mans ont, :Masenmen paraferait,- Megado- :63 filium, moto ab hac idignitate ipræfeeto i110 qui a’Dario «et

106. Mammesîautem hic, qui iîbi-relic’tus est,- talem se virum præstitit,constitutus. ut ei uni deinde Xerxes (laminais tannera - minerer . cousue- i- verit,’ tamquam qui præter omnes,quotquot sut ipse eut Darius præ- feœos constituer-ac, ifortissime’ rem gé’ssiùset: eodemque honore Artaxerxes etiam, Xerxis filins, pasterœFMaseamîs yrosecutus’ est. Constituti enim jam ante banc expeàifiènem eraut regii præfecfi in Thracianet ubique in Hellespontoa îHi’ igitut omnes, tant qui in Thracia eraut, quam qui in Hellesponto, excepto Dorisci præfeeto, post banc Xerxis expedîtionem’ ejecti saut aGrœcis :"Mascamen veto, Dorisci præfectum, nulli umquam, quamquam multi conati aux, ejicere pomerunt; quam 0b ucauSsam constanter ei dona mittuntur a rege Persarum. v - 107. iExi’illorum autem animato, qui a Græcis ejectisunt, nullum tex Xerxes Ifottem fuisse virum judicavit, præterquam 111mm Bogen, Eionis præfectum: quem laudârelille non desiit, e45 filios ejus in Persis reliètos præcipuo honore prosecutus est. «Etenim uinsigni’ etiam leude dignus *Boges fuit: qui ab Atheniensibus- et Cimone Miltiadis filio oppugnatus, quumpomiissetfide-data salmis egredi et in Asiam tergite, noluit, ne per ignaviamvviùœ suæ consuluisse videretur réagi, sed adextremum usque durayit. Pestquam autem nihil alimenti’in urbe fait «reliquum,«ingenti .rogo exstructo, liberos et uxorem et pellices ettfamulos jugulavit, jugulatosque in ignem conjecit: deinde,-auro omni et argento, quad in urbe erat, pet murum in Strymonem disperso, se ipsum super illorum cadavera in ignem præcipitavit. - huque mefito’hie vin ad ahunc usque :diem a-Persis laudanum108. Xarxes veto, ’exzDariccb - in Graiciam ducats azercitum, pet quoscunque’îter faciebat’populos, cunctosùsecum militare èoegit. En: enim, ut jam ante exposui, omnisîilletractus vusque adiThes- saliam inWPersamm difione, etrregi tributaria; a Megabazorprîmum, ne dein-a Mardonio-subacta. i uIter autem ex Dorisco fichus-præ- teriit primum Samothracica castella, quorum postreinum ad occi- demain ’situm est oppidum cuinnoxnen’Mesâmbria; cuilproximum est Thasiorum oppidum ’Stryme; "Intefhècïduo oppîda medius in- terfluitïLiSsusfluvius; quiitunc- nonësufl’ecit aquæ præbendæ exercitui Xerxis, sed defecit. Vocabatur- autem olim hæc regiO’Gailaica, me veto Briantica: atïest- etiam’hæc, verum si quæris,’Ciconum. 109. I Trajecto Lissi fluviî-alveo exsiccato; præter Gtæcas hasce chimes-duxit; Maroueam; ïDicæam; Abflera. :Prœtet’has, inquam, im- facit,etipræter.claros nous circa: illa: sitarhosce: Ismaxiden

850 ’ - HERODOTI HISTOR. VII. lacum, qui estimer Maronesm et Strymen; .tum, prope Dicæam, Bistonidem lacum,-in quem duo fluvii equum infu’ndunt, Trauus et Compsatus. Circa Abdera præter lacum quidem notabilem nullum Xerxes prætei’iit; Nestum veto fluvium trajecit, qui ibi in mare infinit. Post bas regiones ulterius progrediens, alia præteriit continentis oppida: quorum ad unum est lacu triginta fere stadiorum in circuîtu, piscôsus, et salsus admodum. Hunclacum sola juments potando arefecerunt: nomen oppido est Pistyrus. Omnia isto. oppida maritims et Græcauica a sinistre relinquens præteriit. 110. Populi autem Thracici, quorum per fines agmen Xerxes duxit, hi sunt : Pœti, Cicones, Bistones, Sapœi, Dersæi, Edoni, Satræ. Ex his qui ad mare habitant, navibus regem secuti sunt; qui mediterranea incolunt, quos recensui, exceptis Satris, reliqui omnes pedibus sequi coacti sunt. « ’ 111. Satræ vero nullius umquam homiuis imperio, quod equidem noverim, fuerunt subjecti: sed soli ex Thracibus ad menu: osque ætatem liberi semper permanserunt. lncolunt enim præaltos montes, nemoribus omnis generis et nive obtectos, suntque hello inprimis strenui. Hi surit, apud quos est Bacclu’ ofaçulum, in altissimis montibus situm. Et Bessi sunt, qui apud Satras in hoc temple oracula interpretantur; oracula autem sacerdos mulier edit, sicuti Delphis, neque illa mugis perplexa. e s 112. Regionem quam dixivemensus Xerxes, deinde præter Pie- rum castella transiit, quorum uni Phagres nomen est, alii Pergamus. Et hac quidem iter juxta ipso castella fecit, a dextre. Pangæum relinquens, vastum montem et præaltum; in quo et auri et argenti insunt metalla, quæ partim a Pieribus, partim ab Odomantis, maxime vero118., Postquama Satrîs per populos exercentur. a septentrions Pangæi- ’ habitantes, pet Pæones, Doberes et Pæoplas transiit, versus occidentem ve’rtit, , douce ad fluvium Strymonem pervenit, et, ad Eionem urbem ; cui tunc adhuc vivus præfectus erat Boges,-cujusipaulo ante feci mentionem. Terra hæc circa Pangænm montem Phyllis vocatur; quæ, orientsm versus, ad fluvium Angiten pertinet, qui in Strymonem in- fiuit; versus mèridiem vero ad ipsum Strymonem, cui sacra fecerunt

Magi,114. Hisce mnctatis et multis aliis incantamentis equis albis. influvium peraetis,. * in Novem Viis pet pontes fecerunt iter, quibus junctum Strymonem invenerunt. Quem locum ubi audierunt,Novem V t’as vocari, .totidem ibi pueras aclvirgines virorum indigenarumyivos defoderunt. Fer, sicusphic mos est, vivo: Idefidcrer Nom et Amestrin, Xerxis uxorem, audio, ætate provectam, bis septem Persarum illustrjum liberos defodi jussisse,odeum qui sub terra esse dicitur remunersturom. 115. Ut a. Strymone profectus est eXercitus, ibi versus occiden-

POLYMNIA. l 351 tem est ora maris, in que sitam urbem Græcam Argilon præteriit. Regio hæc, et quæ supra est, Bisaltia vocatur. 1nde sinum, cui Neptuni templum imminet, a sinistre habens, postquam per Syleum qui vocatur campum transiit, et Stagirum præteriit Græcam urbem, Acanthum pervenit; singulos hotum populorum et eorum qui circa Pangæum incolunt, simul secum ducem, pariter atque illos quos supra commemorsvi : quorum hi qui ad mare habitant, navibus militabant; qui veto supra mare, pedibus osequebautur. Viam autem banc, qua tex Xerxes exercitum duxit, nec confundunt Thraces, nec conserunt, sed ad meam usqueætatem magnopere venerantur. 116. Acanthum ut Persa pervenit, hospitium Acanthiis edixit, et- Medica veste eus donavit laudavitque, promtos videns ad bellum, cognitoque eorum circa fossam studio. - . 117.. Dum Acanthi versatur Xerxes, morbo mortuus esttArta. chæes, qui fosses fuerat præfectus, probatus regi vit, genere Achæ- inenides, statura inter Perses cunctos eminens, quippe non nisi quatuor digitis brevior quinque cubitis, idemque omnium hominum- x vocalissimus. Itaque ingenti luctu adfectus Xerxes magnifice illum extulit humavitque, et universus exercitus tumulo humum adgessit. Huic Attachæi ex oraculi efi’ato sacra faciunt Acanthii, nomen ejus invocantes. Ita tex Xerxes obitum Artschæis luctu prose- cutus118. Græci veroii,est. qui i exercitum exceperunt, hospitiumque præ- buere Xerxi, ad extremam redacti sont miseriam, adeo ut suis etiam laiibus fierent extorres. Quippe Thasiis quidem, quum nomine civitatum suarum, quæ in continente sunt, Xerxis exercitum hospitio et cœna excepissent, Antipater Orgis filius ad id delectus, Vif inter cives suos in primis probatus, demonstravit imumta in cœnam fuisse quadringenta argenti talents. I 119. Similemque aliarum etiam civitatum principes ratiouem im- pensarum reddiderunt. Erat enim cœna, utpote multo ante indicta, et magna cura adparata, hujusmodi. Simul atque præconum vocem audiverunt par civitates adventum exercitus adnunciantium, partiti inter se oppidani frumentum quod in urbe erat, farinam et polentam multos permenses conficiebant omnes; simulque pecora saginabant, pulcritudine et pretio exquisîta, avesque tam terrestres quam pa- lustres et-domibus et in Vvivariis alebant, quibus exciperent exercitum; denique antea et argentes pocula crateresque et reliquaomnia quæ mensæ imponuntur, comparabant. Et hæc quidem soli utique regi ejusque convivis comparabantur; reliquo verosexercitui sola cibaria. Quando advenit exercitus, tabernaculumstructum para- tumque erat, quæ mansio esset ipsi Xerxi: reliquusexercitus sub dio agebat. Ubi camæ aderat hora,hi qui hospites recipiebant labo- ris abunde habebant: illi veto, postquam bene pasti noctem transe-

358A HERO-DOTI HISTOR. VIL gelant, postridie revulso tabemaculo, et ablatis qaæcumque noves-i poterant, disoedebant, nihil relinquentes, sed asportantes 120. Quam in pattern commode dictum memoratur Megacreontis, civis Abderitæ, quisuasit Abderitisg ut tt cives universi, maresatque fœminæ, templa adirent sua, supplicesque precarentur a Diiæ ut posthac dimidium imminentium maloram velint amoliri, et prester!- torum causse gratias eisdem diis agerent, quod tex Xerxes. non bis singulis diebus cibum capote commet. Quodsienimimperatum. il Abderitis fuisses, prendium etiam. similiter atque cœnam patate, duorum alterutriim illis fuisse eligenduua, ont non mon 811724 nientem XerXem, aut, si mansisSent, omnium hominum pessime ad- tritum iri.” Isti igitut, quamquam gravissime adfliofi, amen eue; cuti sunt inandatum. 121. Acanthe Xerxes classera a se dimisit, iher persequi jussam, mandato date præfsctis, ut navales copiæ ad Thermam sese oppo- rirentur: ad illam dico Thermam, quæ Thermœo sinué imminet, qui ab iIIaIetiam nomen invenit: bac enim maxime compendiariam esse viamïcognoverat. Quippe a Dorisco,ïusque Acanthum, in hune modum ordinatus exercitus fecerat iter. Terrestres omnes cepias in tria gamina enquis fers pedibus Xerxes partitus erat: quorumunum, cui Mardonius et Mitaines. præerant, jussum erat secundum mare simul cum classe iter facere; alterum agmen, ducibus Tritantæcbme « et Gergi, par mediterranea proficiscebatur; tertio, pas, cum qua ipse erat Xerxegsmedia incedebant via, ducibus Smerdomene et

182. Navalisigitur exercitus, postquam a Xerxe dimissus est, et Megtbyso.par fessant navigavit, quæ per Athon montem ’ in cum sinuai par.» dilata ont, supra quam situm est Assa oppidum, et Pilons, et Singus, et Siu-ta; inde adsumta ex his quoque oppidis mana, in Thermœum sinum navigare perrexit. Ampeion circum- vectus, Toronæam promontorium, prester Græoas hasoe civitam magma, Tomme), Galepsnm, Sermylam, Mecybenam, mon; e quibus item nues et milites admmsit. Nomen huius ne-

123. Ah Anpelo dein promontorio idem nauticus Xerxis taxera citus rectum vitra ad Cuastmum promontorium carpens, quod en universa Pellene maxime-promet, naves inde et milites ex Pofidæa et Aphyti et Neapolitet Æga et Therambo et Sciona-et Menda et Sana adsumsit. Hua-enim saut oppida in Pallane,vq’uœ nunc m catur, sils; cui .regioni olim Phlegravfuemt nomen. Banc ragionem prætervectus, in constitutum lacum navigant, ohitet adstuntis-etiain copiis ex oppidis Pallenœ finitimis, et Thermæosinui adiacentibus, quorum hæc saut nomiha: Lipaxu’s, Cambrai, Lisse, Campsa, Smila, Ænea. Regio, in qua insunt hæc oppida, etiam

POLYMNIA.- 1 353. . nunc Crossæa yocatur. Ah Aines, inqua finem manier-endormi oppidorum feci, jam in ipsum Titeqnœum timon, et. in terrain My- adonêam misait .claasîs.-pexvsnîtqus si indiqua urbem, Ther- mal!» et et Chium mon, ad Afin!!! fluxium: qui Mygdoniam a Bottiæide disterminat, cujus inregionis area; ad mare

81Mo124-. Classicigitur muids ibi circa un? Axium lehm fluvium etet .Thermam Peut urbem , albane in media sim oppidn in stations nantit. regem emm Xerxes Mgr? et imam-i: tannins, ex Acanthe profeqtus, par Ine- ditemnen amuît vim. Thetmsepdenss autem ne! se; Pæonicm ter.an anet-Cresmicam ad thulium Médaille» sui e cramais .sumto par Mysd9nim! fiait. et ramdam. t quæ est supra suum, intaillant illum me sans Maudit i 125. Bac dum ,iter feeit Xerxes, in camelot impedimenta pore l «tantesimpetsmfeceœ. kom- Hî enim peut! e campât! suis sedibus descendentes. nulle alio neque JumentO-wa.neque1h°min°v scias cui-ripiebaut cannelas. Atqui mitari subit, quid causses fuerit quoduleones compeueret, ut, intactis aliis omnibus, nolis camelis in- sidisrsntux. quum :111qu vel vidaient hoc animal, V5161 periculum

126. :Sunt autem in his regipnibus frequentes houeshetiboues ejusitem sylvestres, quorum(causent. comuaiingiani saut magnitudine; . quæ , in Græciam soient importari. Terminus autem lambinai: Nestus fluvius par Abdera fluens, et Acarnaniam perduens Achelqus. Nain nec-orientent versus alla in parte antarioris Europæ laineur aliquis aride-st, nec aboceidente Acheloi .in reliquacontjneute; sed inter dans istœfluvios lemmes zwanzer. . A I - 127. Thermam ut Xerxes pervenit, substitit ibi cum exerçitq. autem castra exercitus. totem oraux. maritiiqam,,inde a Therma urbe et. terra Mygdonia ad Lydiarn fluvium et Ha.- liacmonem, qui Bottiæamia Macedonia disternumnt, in eumdem mon! nous sans confundentes- ,Tanmm un?! érafle!!! murm- . mut ;barbsr9mm une. -Fluviotum NM"): que; commemmvi» soins ,Echedorus, ,e Crestonasis fluens, ad [non sufecit ,exereitui, sed aqua illum destituit. . 128. Xerxespyero ex Therma prospectons ,Thgsgalicos montes, Olympumatque Ossam, altitudine mirum, in modum eminentes, ut .rescisitlin media illorum angustam canadien, quam perfluat .Peneus amnis,kaudivit,que esse ibi ,yiam quæ ferat, cupides fait 9876 çonscenpa spectandi M514?" Plana? a suivisduçtu- . rus erat iexercitumsuperiore via, per tMsçedonwwlguperne babi- etantes. in Perrhæbos, pirater. Gonmn urbem. aussi www in": iter esse rescivisset. Et sicut cupivit, ita feçit. . Çgnscensa nage .âidonia. amandes. sasser cppsœndere conservantqsotî" 2 z

554 HERODOTI HISTOR. VIL tale quidpiam susciperet, signum reliquis. etiam navibus proposait solvendi, relicto- ibi pedestri exercituf Ubi ad ostium Penei Xerxes pervenit, illudque spectavit, ingentiicaptus est admitatione: advo- catosque vise duces interragavit, fieri-ne panet, ut avettetetur fluvius et alia parte in mate derivaretut? 129. Thessaliam fuma est lacum olim fuisse, utpote altissimis mantibus undique circum clausam. Etenim latus atienti obversum ptæcludunt Pelius et Ossa mantes, quorum tadices sese contingunt: septemttionaie lattis Olympus ptœcludit, occidentale Pindus, me- ridieî obvetsmn Othrys: et cava terra inter ptædictos mantes inter- cepta, Thessalie. est. Igitnt quum in banc terram et alii ftequentcs rivi et quinqua præ cæteris clati influant hi, Peneus, Apidanus, Onachonus, Enipeus, et Pamisus; omnes hi modo nominati rivi,.ex mantibus ,Thessaliam cingentibus in hune campum influentes, pet unam convallem, eamque augustam, exitum habent in mare, postquam in unum alveum aquas suas cuncti infudetunt: qui ex qua confluxere, cæteri nomen omittunt suum, et unurn" Penei nomen manet. ’Ptistinis veto temporibus, quum convallis illa nandum exi- steret, quæ exitum apetit aquis, aiunt rivas illos, et præter rivas Bœbeidem lacum, nomina quidem ea quibus nunc adpellentur non habuisse, sed nihilo minus quam nunc fluxisse, atque adea-effecisse ut pelagus esset tata Thessalia. Et ipsi quidem Thessali aiunt,-Neptunum fecitae convalkm mon?" quam Iamquam eumdem effilât Pneus: nec prester rationem hac adfirmant. Qui enithe- ptunum existimat movete terrain, et, quæ tertæ matu diducta surit, bpeta hnjùs dei esse; is istud videns dixerit, Neptunun id fœtus. Est enim illa montium diductio, ut mihi quidem adparet, tetrœ matu tefi’ecta. i ’ * a ’ ’ . I . a 130. Vise autem duces, quærentiv Xerxi au alimforct Pente cn’tus in mare, rem adcutate compettam habentes, respanderunt: tt Non 4 ’est,’Rex;liuic flumini alias exitus qui ad mare pertinent, nisi hic ipse: est enim tata Thessalia undique mantibus cincta." Ad hæc-Xerxes ’dixiSse memoraturf: 4*Ptudentes viti surit Thessali: itaque jam "muitoante sibi præcavetunt, pares se nabis non «esse agnoscentes, quum aliis rebus, tum quad tettam incolunt captu et expngnatu fa- ’ ciiein. u Nuila enim*alia te fuerit opus, nisi ut hac fiumen in illorum terrant immittatut, aggere ex hac convalle repulsum, etiin eas pet quas nunc finitialveos avetsum; que univetsa Thessalia,- præter amantes; aquis metgeretut.” Hæc dixit ad.Aleuæ filias spectantia, ’quodlilli, Thessali quum essent, primi Grœcorum sese tegi tradide- tanniques devcommuni gentis consilio societatem sibi pollicilos esse Xerxes arbittabatur. His dictis,quæ voluerat contemplatus,

Therinamtenavigavit.131. Ibi tum aliquammultos dies in Pieria -- .est h commoratus. - M4 - Et-

POLY MNIA .’ 855 enim montem Macedonicum tarda pars exercitus tondebat,ut mat: universæ ’capiæ in Penhæbas transitera; [marins pmconesper Grseclam ad postulandam terrain «limitai. radieront ;’aliilvaèui, alii terrain et aqua»! adt’etentes. 1 ’ 4 ’ 132. Quiïhæc dederunt populi, hi fare fuere : Thessali, Dalapes, Euianes, Penhæbi, Locri, Magnetes, Malienses, Achæi Phthiotæ, Thebani et reliqui Bœoti, exceptis Thespiensibus et Platæensibus. Contra hos Grœci ii, qui bellum advenus barbaruin susdapetunt, fondus ’pepigerunt intarposita jurement», cujus hæc erat formula : " Quiconque populi Græci Persæ sese tradidetint, nulle messitate coacti, robas suis bene habentibus, bos Delphico deo esseideciman- -dos.” Hæc formula fœderis fait a Grœcis contra bos initi. n 138. Athenas autem et Spartam præcones ad terrain past’ulan’dam Xerxes non misit, hac de causas. Superiari tempore, quum ad hoc ipsum Darius legatos misisset, hos, qui postulatum veueraat, Athe- nienses in barathrum, Laeedæmonii veto in pedum præcipitavetant, ajussos et his terrant et aqua»: capa-e rugi adferendam. Hanc ob caussam ad hos Xerxes non misit qui postulatent. Quod quidem ab facinus advenus præcones admissum quidnam Atheniensibus mali acciderit, dicere non passum, nisi quad terra eorum et utbs evastata est: at hoc quidem non illam ab culpam puta . 134p. In Lacedæmonios veto incubait Taithybii ira, præcanis Agamemnonis. Est enim Spattæ Talthybii fanurn: et, supetsunt ibi pasteri Talthybii, Talthybiadæ nominati, quibus hoc privilegium datum est, ut omnia ptæcanum munera apud Spartanasiexetceant. Ah illa veto tempera Spartanis sacra facientibus non. cantigit per- liure : idque langum par tempus apud eos abtinuit. Quod quum dolerent Lacedæmanii, et in magna panerent calamitate, ’concione populi sæpius habita, et pmconio edito in banc .sententiam, si qui: relie: Laccdæmoniorum pro Sports morte»: obire ,- tum veto Sperthias Aneristi filins, et Bulis Nicolai, cives Spartani, egtegio viri ingenio, (des, nobilii loco nati,] et opibus eminentes, ultra sese obtuletunt ad pœnas Xetxi solvendas pro Darii ptæconibus, Spattæ occisis. Ita bos Spartani, tamquam subituros suppliciuin, in Medos miserunt. 135. Estque et audacia ista horum viromm admirations (ligna, et eorumdem otatlo, quæ fait hujusmodi. Dum Susa ptaficiscuntur, « veniuntad vadatnem. Is Hydatnes genets Persa ont, præfectus am maritimœ Asiæ; qui eos ad haspitium vocatos, et liberalitet exceptas, his vetbis interrogavit: " Viri Lacedæmonii, quid tandem tespuitis amici esse Regis? Me-et tes mens tespicientes, videtis qua pacto saint Rex viras bancs honorate. Itaigitur vos quoque si Regi Jas tradetetis,,quas.ille viros bonos judicat, unusquisqne vestram parti cuidam Gtæciæ imperatutus esset Regis bemeficio.” Ad hæc illi respanderunt: " Hydarnes, non ex æquo proficiscitut hac quad

.356 HEBODOTI 11181003. VIL ltunobîs du consilium. Nain id, quad Nerprun es, Julia : alterum autem non el- expertut. Sarthe quidam sont; li. ber-mis veto nandum «pas ïexperillenhlm. mon une. sa, nec ne. Hanc enim si esses expettus, consuletes nabis, Il pro vos non bastât morio pugnatemus, verlan etiam seouribus.” Hæc illi toqpondernnt ,Hydsni1’36. Inde ubi Susa . mandatant,, a et in compactant vouera page. primum qtüdeln,jubehtibus satellitibuset vintillis adfstentibns ut in terrainprostraü adoreront-regem MW se, criant si incague rab illis drimdmmtur, id facturas chinant; ne enim sui maris me «dorure hominem, nec sa lacum mais». Tutu. rpdstquam ne il face. rent ita Magnum, deinde-hæc et inimaimiiiaïdixen’e z " Re: Ma- donum! Miserunt mas Lacedæmonii, ut .pro prucanibüs Sparte: occisisrpœnam advenus." Quibus.Xsnxes, Put antinomie anima, respondit, l(Non se sinnlem ifuturum Lendemaniis : riflas enim, ac- cidendazptæcones, jura hominibus omnibus mon violasse; se veto, quadrin illis damnetlfacinus, id non-administrera g rinapte morflai-sim interficieadaaulpailiberaturum haedæmaniasi" l 137. Ita, ratione ’ista a Lacedæu’mniisânita, pacanivin :præsens tempus est Talthybii ira, licet Spattam redieriut Sperfliiæet-Bulis. At multo peut tempare retraduit-illa, rut aim:Lacedæmanii,in hello , Peloponnesiorum et Atheniensium. au: pas, si qui: alia, !utique [divinitus incidisse mihi vidant; lNam,vut in hghtos ingrueret Tal- thybii ira, neque cessant priusquam’ex’itum diamantait! fluait ,fas ferebat : quad Veroin filios-ingruerit bomm’uitorumi qui pmndæ ejus causse ad regem eraut profecti, in Nimbus: -Bnlhisfiliiiin,et in Sperthiæ filium Aneristum, quirpiscatarcs Tuynthios cepitynavi oneraria naviguas virisvrapleta; id dgitmærdivininuminis ira accidisse’ plane mihi fit manifestum. Etenim, quum a Lacedaanoniis rlegati aussi casent in Asiamgpraditi za.Sitalce Terei flic, Thucum rage, et Nymphadota Pytheæ filin Abdetita, intercepti-sunt pope Bisanthen ad. Hellespontum.; etin. Atticam. abducti, interfecti a surit .ah Atheniensibus, cum eisque Aristeœ Adhnanti filins, Corinthius. . Sed hac quidem multis mais postzbancregisaccidit expeditionem. 138. Stand superiateut tevertat narratianem. Regishœc-exper , . ditia nullam-quidem .habebatvtamqnsmadvetsus Atlantes tendons, (sed contra universam dirigebatut IGtæciam. xQu’a te malta vante - cognita, non eodem made Gtæci amenant adfectizQuippe eorum aliî, quum terrain et niquant Perses: dedissent; ebufidebantnihil mali aba’tbato sibi illatum iri: alii veto, qui:non’dedenat, ingeati’metu î tenebantur; quum-:nsc:na’vium idaneus-numms essetîin Gracia, vquiblls excipera invadentem’hastem passent; ettmultitudazanna ca- -.pere nollea’sed-ohaud cnnctnnter faveret Medis. n V ’ a 139. Atque hoc loco saccadais me aogit, ut ramdam-dicunt.

imidîosm quidem illam apudPOLYMNIA. plerosque homines : nec turnes! 857 me ratinebo, quin id quod manifeste «arum un videtur, pronunciem. Si Athenienses imminentis periculi muta terra sua exeessissent, sut si mannites culminent se Xerxi, Græourum nm ladanum finaux-i eraut mali occurrendi rugi. Quod si age mari nemo reniflant Xerki, in coutinenti utique in se res en: habitant. Qulnwmis multæ murorum loricœ par Isthmum fuissent a Peloponuesiib erectæ, desertî Lacedæmonii a sociis (non illis quidem volenfibns, sed necessitate connais, quippe quorum ma singulatîm ab hostium classe fuissent expugnatæ) soli fuissent Telicti: soli autem relicti, fortibus editis facinoribus, generose eraut occubituri. Aut hoc fsto eraut fuucturi à. eut, priusquam illud forent emperlai, quum widissent reliquos Græcos cum Medis sentira, ipsi quoque deditionem eraut facturi: atque in, mmlibet midisset, Græcia in potestate erat futurs Persarum. Nain murorum "illorum pet Isthmum ductorum quænam future fuisset militas, exputare equidem non possum, quando tex maris tenuisset imperium. Nunc si quis (lient, Athe- nienscs sospitatorjes fuisse Grœciæ, non aberraverit a veto: etenim, utrnm rationem rerum gerendarum illi sequerentur, en ratio præ- ponderaturu crut. Itaque, quum hoc sint secuti ut libera maneret ’Græcia, hi soli sunt, qui, quidquid Græci generis reliquum erut quad cum Medi: non sentiret, idexeitarunt, quique,secundum deos urique, regem repulerunt. Neque eos oracula terribilia Delphis advenientia, .ingenternque incutientia metum, movere potuerunt ut.Græciam dese- tarent: sed permanentes sustinuerunt invadentem fines suœhosœm. 14-0. Missis enim Delphos legatis consulere oraculum Athenienses .v-oluerant. Qui legati postquam, pendis circa templum legitimis cærimoniis, ædem essent ingressi consedissentque, hocveis gui nomen crut Aristonica, oruculum ediderat: 0 miseri! quid sedetis? fugile id extrenn (erratum, ’Relieüs ædibus et summisoollibus ino’orbem-oondîtæ urbi]! Nue enim cuput Irmum mandait, nec corpus, Neckextremi pedes, neque menus, nec dermedil quidquun Supererît, sed misera millictu erit. Dinurblbil enim illum 84 iguis, et leur MIN)", Syriucum Agen- cumin. Manque etiam dis mana perdet lobs, non mode tuuln : .Mizlhque Immorlnlium templa nbido ’dlhit igili, Qui: juin nunc passim mm. suinte donneutil, Meluque trementiu z et de tumuli. tectis Sanguin uter defluit, ineviubilium prenunciul malorum. ISed exœdite hoc peuctruli, et animi robur opponite midis. 14:1. ins auditis, Atheniensiumlegati gravissime luetu;emni ad- .fecti. Qui quum 0b nunciatam calamitatem iprorsus :abjecissent «minium, Timon Androbuli filins, .civis Delphènsis, .spectutus in infinis internas, consuluitaeis, ut sumto alens rama iterum nitrurent,

358 HERODOTI HISTOR. V11. et supplicumrhabitu denuo peterent oraculum. Cui quum illi obse- cuti essent, dixissentque: a 0ere): Apollo! melius nobis oraculum de patrie ede, hos supplicum ramos respiciens, quos tibi ferimus : ont ex hoc pènetrali non discedimus, sed hic manebimus usque dum vita excedamus z" hæc ubi dixerunt, alterum illis oraculum Pythia edidit hujusmodi : Non potest Pallas Javel: Olympium nectars, mm. illum urbi: preouln prudeulique consilio. Tibi vero hoc ninas urbain edioo, adamantin instar firman: Quando alia omnia sapientur, quæ inlru Cooropis linos El sauri Cilhæronis lalebns surit comprehenn ; Trilouias hoc du! lute-cerneau Jupiter, ut ligneul muras Solos inexpugnubilis sil, qui to tuosque liberos serval. N equo lu equilum pedikumque ingentern exercitum Trunquillus mana, a continente iuvsdentem ; sed mipe le, Tergn verlans. Erit tempus, quum tu etiam contre subis. O divina Salamis! perdes ln filins mulierum, Sire passim disseminats Genre, sive collecta. I . 14-2. Quæ quum mitiora ipsis casent esseque viderentur quam prîus edîtum oraculum, scripta hæc consignarunt, et redîerunt Athe- nas. Id ipsum vero responsum postquam reversi legati ad populum Aretulere, et aliæ multæ dicebantur sententiæ ab his qui in mentem oraculi inquirebant, et hæ duæ maxime inter se conflictantes. Di- cebant seniorum nonnulli, videri deum significare superfuturam esse arum. Erat enim olim arx Athenarum septo munita: hi igitur, id septum cogitantes, hune esse ligneum illum murum conjectabantur. Alii contra, naves, aiebant, a deo signg’ficari ; basque parandas esse, atque instruendas omîssis aliis rebus omnibus, contendebant. Hi vero ipsi, qui noves esse dicebant Iigneum murum, in duobus postre- mis Pythiæ versibus illis hæsitabant: O divinn Salauds! perdes tu filios mulierum, Sin passim dissemiuata Cerere, sive collecta. Quæ ob verba conturbantur animi eorum qui nous interpretabantur ligneum murum. Nain interpretes oraculi in banc sententiam verbo hæc accipiebant, quasivad Salaminem essent cladem accepturi, si ad navalem pulgnam sese comparassent. - 143. Erat autem Athenis vir quidem, nuper inter primarios cives locum consecutus, cui erat nomen leemistocles, vulgo veto Neoclis filins adpellabatur. Hic vîr,negans recte ista aceipi ab oraculorum interpretibus, in banc sententiam disseruit. " Si ad Athenienses revera spectaret istud dictum, non adeo miti verbo usurum fuisse,” ait, ’i deum, sed 0 misera Salamis dicturum fuisse, non 0 divina Salamis; si quidem circa cum perituri essent incolœ. r Sedenim in hastes valere dei responsum, si quia-illud recte intelligat, non in Athenienses." Itaque ’suasit civibus, ut ad navalem pugnam ses: comparurent, 1mm: enim esse ligneur» murum. Hanc in parieur quum

POLYMNIA. 359 sententiarn Themiatocles dixisset, censuerunt Athenienses potiorem esse banc rationem, quam illam quæ erat ab oraculorum interpretibus proposita: qui, adparatum navalis pngnæ dissuadentes, summam rei in eo verti contendebant, ut ne manas quidem contra invadentel hastes tollerent, sed, relicta promus Attica, in alia terra novas sedes quærerent, 11H. Alia vero etiam ante banc ejusdem Themistoclis sententia opportune vicerat. Quum ingentes fuissent in Atheniensium ærario pecuniæ, quæ ex metallis a Laureo redierant, in coque res esset, ut: .ea pecunia; viritim civibus divideretur, et unusquisque decem acciperet drachmas; tune Themistocles persuaserat civibus, ut, omissa illa distributions, naves ex hac pecunia .ducentas ædificarent ad bellum, ut aiebat, cum Æginetis. Hoc enim bellum, tunc confiatum, Græciæ fuit saluti, eo quod Athenienses mari dare operam coegit. ’-.Sed naves hm, ad quem comparatæ fuerant usum, in cum quidem non surit adhibitæ: ut ita tamen opportuno tempera in promtu fuere Græciæ. Hos igitur naves, ante comparatas, tunc habuere Atheni- .,enses; præterque eus aliæ eraut ædificandæ. Et post acceptum oraculi responsum habita deliberatione decreverunt, deo obsequen- ses cum omnibus copiis naves conscendere, et mari, nua cum eis ex Græcis qui ita vellent, excipere Barbarum Græciam invadentem. Ista igitur, quæ dixi, oracula Atheniensibus evenerant. 145. Postquam vero in unum locum convenere quicumque ex Græcis Græciam incolentibus meliora sentiebant, ibi tum collatis inter se sermonibus, fideque data, de communi consilio placuit, primum rerum omnium compouere inimicitias et mutua bella, quæ inter ipsos obtinerent. Erant autem et inter alios conserta balla ; maxil- mum vero inter Athenienses et Æginetas. Deinde vero, quum re- scivissent Sardibus cum exercitu esse Xerxem, placuit speculatores mitterein Asiam, qui res regis explorai-eut ; tum et Argos mittere legatos, societetem adverses Persas conciliaturos; item alios in Sici- liam mittgere ad Gelonem Dinomenis filium, et in Corcyram, qui auxilia Græcis mittenda postulaient; denique alios in Cretam : hoc consilio, ut, si fieri posset, in unum coalesceret Græcum omne geuus, cunctique concordes junctis agerent viribus; quippe cunctis pariter Græcis imminente periculo. Dicebantur autem permagnæ esse res Gelonis, multo ampliores quam ullius populi Græci. 146. His ita decretîs, depositis inimicitiis,primum speculatores mittunt in Asiam, tres viros. Qui postquam Sardes venerunt, exercitumque explorarunt regis, deprehensi a ducibus copiarum pedestrium, tortique, abducebantur supplicio adficiendi: capitis enim eraut damnati. Quod ubi Xerxes rescivit, improbata ducum sententia, satellitum nonnullos misit jpussos ad se adducere speculatores, si vivos etiam nunc nacti essent. Qui quum illos super-

860 HERODOTI HISTOR. VIL sûtes incubaient, et in compactant produxissent regis; hlm-veto res, postqusm ex eis qnæsivit que causes vernissent, imperavit satel- liu’bus, ut circumduoerent bomincs, pedestremque omnem exercitum et equitutunl illis ostenderent, spectaculoque satiatos, in quamcumque velleut mgionem dimitterent incolumes. 14-7. Ista impetum tex, banc rationem adjecît, ut diceret, " si periissent specuiuores, nec præscituros fuisse Græcos quanto regis copiæ sint ampliores, nec ipsos magnum incommodum hostibus fuisse adlatmos tribus occisis viris: qui si in Græciam redierint. vidai Graves, cognitis Persarum rebus, ante susceptum banc expeditionem libertatem suam traditueos; atque ira ne opus quidem Persis fore, ut ducendi advenus illos exercitus molestiam sustine- Iant l” Similis isto regis sententia fuit alteri huic. Quum Abydi ’ liernes versantur, conspicatus est noves frumentarias ex Ponto pet Bellespontum navigantes, et Æginam atque Peloponnesnm peten- les. Consiliarii igiturqui adsidebant ei, ut Acognoverunt hostiles esse nases,capere illas.erant parati, respioientes nutam regis, quando ille, imperium esset daturas. Xerxes veto ex illis quæsivit, quorum a; naviguent. Quint dixere, " Ad-tuos hastes, Domine; frumem tum eis advehentesz” respondit ille: tt Atqui etiam nos eodem navi- gamus, quo binet aliis rebus et frumento instructi.- .Quid ergo mali hi faciunt, quodfrurnentum nobis udportant?" Speculatores igitur, quas dixi,-.postquam omnia spectarunt et a Xerxe dimissi sunt,- ita

in148. Græciam Galet contra Persam redisre.conjurati, postquam 4 in Asiam spe- vculatores mandarunt; porto Argos miserunt legatos. Aiunt autem drgivi, res .tunc apud se in hune modum esse gestes. Statim ab initia cognitos ipsis fuisse adparatus-quos advenus Græciam faceret Barbares; quumque simul intellexissent operam daturos esse Grue- zeos, .ut sese in sociemtemcontra Perses adsciscerent, legatos se mi- sisae Delphes, qui ex Deo quærerent, "quidnam facientes melius Zoonsulturi fissent rebus suis P Nuper enim sex’millia de suis occisos esse a Lacedæmoniis et a Cleomene, Anaxandridæ filio." Ea causse legatos se misisse; interrogantibusvero hoc responsnm-reddidi’sse -Pytbiam : Finitimis invise, oare immortalibus Düs, .Veruturn iotas. tenons, caltas sado, Et ospili une: osput enim corpus servsbit. .Hoc responsum sibi initie redditum a Pythia fuisse: deinde vero Argos venisse legatos; et adamites ,senatum, exposuissemandata. Adea Arg’vosrespondisse, upaumas se esse sa facere, si, compo- v site cum Lacedæmoniist in triginta annos pace, dimidium imperii in uniVersos sociosipsi obtinuissent: et æquum quidem esse, ut panes ipsossumma sit totius imperii ; .-cententos se autem dimidio fore.” -

’ POLYMNIA. ’ 861 - 14:9. sHœc aîunt senatum respondisse, tametsi ArgiVosroraCulum votaisset contrahere cum Græcis societatem : et, metuentes’licet ora. culum, cupidos tamen fuisse fœdus in triginta aunes cum Lacedæ- moniÎs-paciscendi, ut intra hos aunes pueri ipsorumiad virilem pervenirent’ætatem. Quod si enim fœdus non conciliaretur, veritos esse, ne, sied superius malum alia quœdam calamitas in hello Per- sico accessisset, reliquum foret ut promus Lacedæmoniorum subji- cerentur imperio. Ad ista autem a senatu dicta eus ex legatis, qui Sparte eraut missi, hæc respondisse: " De fœdere quidem relaturos se.ad multitudinem; de belli imperio autem mandatum sibi esSe ut respondeant dicantque, duos sibi esse regcs, Argivis veto unum: fieri autem non pesse, ut alteri utri regi Spartunorum abrogetur imperium. At, quin cum suis duobus Argivus æquum jus sufi’ragii habeat, nihil impedire.” Ita, aiunt Argivi, non ferendam sibi visum esse Spartanorum arrogantiam. maluisseque se sub Barbarorum esse imperio, quam Lacedæmoniis parere: edixisseque senatumv legatis, ut ante salis accasumifinibur suis excederent ; il ni facerent, indium

loco150. Ista habitant quidem his de rebusin’. ipsi ’ memorant ï Argivi. Est vero alia fuma per Græciam vulgata; misi’sse Xerxem, priusquam expeditionem in Græciam sus’ciperet, Argos caduceatorem. Qui ubi advenit, in hune modum locutus esse fertur: " Viri Argivi! tex Per- sarum hæc vobis dicit. Nos Persen existimamus, a quo progeniti sumus, fuisse Persei filium, Danaæ nepotem, natum ex Cephei filin Andromeda: ita igitut a vobis sumus oriundi, Proinde æquum non est, ut aut nos progenitoribus nostris bellum faciamus, aut ut vos, aliis opem ferentes, contra nos in aeie statis; sed ut domi manentes, quietem agatis. Nom, si mihi ex sententia res ’successerint, nullos i potiers loco, quam vos, habebo.” Hæc audientes, Argivosimagnî feeisse r et statim quidem, nihil nec pollicitos esse Græ’cis, nec ab illis postulasse; sed, postqùam eos ad societatem Græci invitarunt, tutu veto, quum bene gnari essent Lacedæmonios secum non com- municaturos esse imperium, dimidium illius postulasse, ut hoc præ-

textu151. Cum utentes bis etiam congruere, otium ainnt agerent. Græcorum nonnulli, i aliam rem, quæ quidem multis post annis incidi5se memoratu. Adfuisse tune forte Susis Memnoniis, alterius cujuspiamt rei eaussa, legatos Atheniensium, Calliam Hipponici filium,ejusque collegas: Argivos vero et ipsos, par idem tempus missis Susa legatis, ex Anaxerxe quæsisse, utrum " sibi adhuc firme. maneat amieitia quam cum Xerxe conciliassent, au hostes ab illo judicentur P” His regem Ar- taxerxem respondisse, ttutique firmam manere, neque se ullam civitatem sibi mugis amicam, quam Argos, existimare.” 152. Jam veto, au revera Xençes caduceatorem Argos miserit isto 8’11

862 HERODOTI HISTOR. VIL dicentem; et an Argivorum legati, Susa profecti, Anaxerxem de amicitîa* interrogaverint; id equidem pro cette confirmera non possum: nec de his aliam pronuncio sententiam, nisi quam ipsi dicunt Argivi. Cæterum hoc satis scio, si omnes homines propria mais in commune conferrent, cum aliorum maiis illa permutaturi, fore ut unusquisque, propius inspectis aliorum malis, lubens rursus en reportaret, quæ ipse adtulisset. Ita nimirum non turpissime Angivi egerunt. Ego autem dicere debeo quæ memorantur; nec vero omnibus utique iidem debeo adhibere : ntque hoc idem in universum banc Historiam dictum intelligi vvelim. Nain et hoc traditur, Argi- vos advocasse Persam in Græciam, quum male illis cessisset adversus Lacedæmonios bellum, quumque quidvis potius sibi accidere moflent, quam in tristi eo statu, quo tune erant, manere. . Atque

hæc153. INde SICILIAM Argivis et alii hnctenus. asociis missi legati ’ venerunt,. cum Gelone acturî, et a Lacedæmoniis missus Syagrus. Gelonis hujus progenitor, Gelæ incola, ex Telo insula erat, contra Triopium sita: qui, quum a Lindîis ex Rhodo, duce Antiphemo, Gela conderetur, co- loniæ fuerat socius. Hujus posteri. procedente tempore hierophantæ fuerunt inferarum dearum, et constanter idem munua tanneront; ad quod Telines, unus ex illorum majoribus, tali mode fuerat pro- uiotus. Cives nonnulli Geloi, in seditionc victi ab adversatiis, in Mactorium oppidum confugerant supra Gelam situm. Hos Telines pGelam reduxit, nulla hominum manu adjutus, sed salis sacris harum dearum; Unde vero hæc sumserit,-aut quomodo motus sit, dicere non possum. Sed his fœtus reduxit illos hac conditione, ut posteri ipsius ohierophantæ murum dearum essent. Quod autem audio rem tantam a Teline esse perfectam, id eo magie etiam mirer, quad, quum talia non a quolibet homine patrari posse existimavef rim, sed ab anima forti et virili robore debere proficîscî, hic e cen- trario perhîbetur a Siciliæ incolis efi’œminatus et mollis admodum homo fuisse. At is quidem ita munus hoc obtinuerat.. 154e. Mortuo Cleandro, Pantaris filio, qui postqnam septem zinnia Gelæ fuerat tyrannus, a Sabyllo cive Geloo est interfectus; ibi tum Hippocrates, Cleandri frater, monarchîam suscepit. Quo regnante Gelon, imus e posteris T elînis hierophantœ, cum aliis multis, et in his cum Ænesidemo Pataici filio, custos corporis fuit Hippocratis: nec vero multo post 0b virtutem præfectus universi equitatus nominatus est, Nam quum Callipolitas et Naxios oppugnaret Hippo- crates, et Zanclæos et Leontinos, itemque Syracusios et Barbaros multos; in cunctis his bellis præclare Galonis virtus eminuit. Ea- rum autem quas dixi civitatum nulla, præter Syracusag, effugit quin in servitutem ab Hippocrate redigeretur. Syracusios vero, prœlio victos ad Elorum fluvium, liberaverunt Corinthii et Corcyrœi, con- A . 1

M ’ tPOLYMNIA; .353 ciliata pace in banc .conditîonem, ut Camarinam Hippdcrati traderent Syracusii: nam antiquitus Syracusiorum Camarina fuerat. - 155. Postquam vero Hippocrati etiam, quum totidem aunas quot Cleander frater regulasset, accidit ut ad Hyblam urbem, bellum gerens cum Siculis,’ occumberet; tunc- nimirum hic Gelon,.nomine quidem tenus opem ferens filiis Hippocratis Euclidi ethleandro, quibus jam parere cives noluerunt, re vera autem, prælio;victis Ge- lois, solus ipse regnavit, Hippocratis filiis imperio fraudatis. Quæ res quum ei præter spem successîsset, deinde gammas quos vocant Syracusiorum, [id est, prædiorum possessores] urbe ejectos a populo et a propriis servis; qui Cyllyrii vocabantur, ex Casmena oppido Syracusas- reduxit, et hac quoque urbe potitus est. Populus enim Syracusiorum adventanti Geloni et se et urbem tradidit. l 156. Syracusis potitus Gelon, jam non tanti feeit G elæ imperare z itaque hoc oppidum fratri suc Hieroni permisit, ipse vero Syracusas quolibet modo munivit et auxiti: erantque ei Syracusæ loco omnium. Et brevi hæc urbs crevit fioruitque. Nain et camarinæos cunctos, Syracusas transductos, cives fecit, diruta Camarina; et majore parte Geloorum civium eodem modo, quo Camarinœis, usus est. Megarenses vero Siciliam incolentes quum ab i110 oppugnati in deditioneru unissent; apiilentiores eorum, qui bellum contra eum suscitaverant, et ob id se perditum iri putabant, pariter Syracusas transduxit, civesque feeit; plebemautem Megarensium, quæ belli mon fueratpauctor, et nihil ab illo mali se passai-am exspectabàt, banc, item Syracusas perductam vendidit es conditione,l ut e Sicilia expor- tarentur. -Eodemque modo Eubœensibus usus est Siciliamincolen- tibus, discreta plebe a locupletibus. Egit autem ita cum utrisquef hac caussa,’quod molestiæ et periculi plenum putaret, una cum plebe habitate. T ali mode potens tyrannus Gelon evaserat. . 157. Tune vero, postquam Syracusas venere Græcorum legati, in conspectum Gelonis producti, hæc apud eum verba fecerunt. uMi- serunt nos Lacedæmonii et Athenienses horumque socii, ad sonie- tatem adversus Barbarum te invitaturos.’ Haud dubie enim hune nosti Græciam invadentem; virum Persam, qui Hellesponto ponte juncto universas Orientîs copias ex Asia transducturus est, etibellum illaturus Græciæ; caussam quidem prætexens, contra Athenas se .ducere exercitum, in anima autemlhabens totem sibi Græciam sub,- jicere. Tu vero magna præditus es potentia, et baud minima pars q Græciæ apud te est,- qui imperas Siciliæ. Succunfe igitut liber-antibus Gzæciam, cum eisque eam libers! Etenim junctis Gtæciæ viri- . bus magna contrahitur manus, et pares sumus invadenti bosti, Sin nostrum alii nos produnt, alii juvare nolunt, et exigus pars Græciæ Sana est; tune Vera est verendum, ne Græcia pereatuniversa» Noli enim

364- 4 HERODOTI HISTOR. VIL existimare, si nos prælio victos Perse subegerit, non eumdem ad tex pariter venturum ; sed, priusquam istud accidat, tibi prospice! Nobis: enim opem ferens, te ipsum tutum præstabis. t Rem bono consilio susceptam bonus plerumque sequi exitus solet." Sic illi locuti sunt. 158. -Gelon vero, vebementer illos increpans, in hune modum re- spondît. tt Viri Græci, arroganti utentes oratione ausi estis me» bonari ut subsidio vobis veniam adversus Barbarum. At iidem vos, quum prius ego vos rogavi, ut barbaromm exercitum mecum adgre- deremini, obtestatusque sum ut Doriei necem, Anaxandridæ .filii, ab Egestæis eommissarn ulcisceremini, simulque adjutorem me vo-- bis obtuli ad liberanda emporia, e quibus magna commode. fructus- que ad vos redibant, nec mei causse venistis ad opem mihi ferendam,- nec ad ulciscendam Doriei cædem; et, per vos si stetisset, omnia hæc in barbarorum forent potestate. At, postquam bene atque prospere mihi omnia cesserunt, nunc, ubi in vos versum est bellum,- in vosque ingruit, ita demum memoria vos subiit Gelonis. Verum- tamen, quamvis a vobis turpiter fuerim contemtus, non ego vestram- ero similis, sed paratus sum opem vobis ferre, ducentas præbiturus triremes, et vicies mille milites graviter armatos, bis mille equites, bis mille sagitmrios, bis mille funditores, et bis mille cursorios equites leviter armatos : denique universo Græcorumr exercitui fra-V mentum me suppeditaturum, usque dum debellarimus, recipio. At- bac conditions hæc polliceor, ut dux et imperator sim Græcorum- adversus Barbarum: alia conditione nec ipse venturus’ surn, nec alios159; Hæc audiens missurus.” non tulît Syagrus, sed bis verbis - «respondit: " Ingentia profecto lamenta tolleret Pelopides Agamemnon, si au-i diret Spartanis imperium ablatum a Gelone et Syracusiis. Immo hujus conditionis ne porro mentionern facias, ut tibi tradamus illi-- perium. Sed, si vis auxilio venire Græciæ, scito sub Lacedæmœ niorum te fore imperia: id si tibi non placet, noli auxilio venire.” 160. Ad hæc Gelon, videns aversantem Syagri sermonem, po- stremam banc illis proposuit conditionem. " Hospes Spartane !" in-’ quit, tt Contumeliosa verba, in hominem projecta, iram salent exciv tare: at tu, quamvis contumelioso Rusus sermons, me tamen non in-. . duxisti ut in respondendo sim immodestus. .Quandoquidem veto. vos tanto studiourgetis ut imperium teneatis, consentaneum est ut: ego majori etiam studio, quam vos, mihi hoc pastulem, quippe multo. r majorem exercitum, multoque plures naves vobis adducturus. At, quoniam adeo adversa-vobisbæc conditio est, nos’de eo quod prias postulavimus, nonni-bil concedemus. Si pedestribus copiis vos præ. fuerîtis, ego nauticis præero: sin vobis volupe est classi præesse, ego. pedestribns ’præero copiis. »Aut in alterutrorhorum adquiescere vos- ’ oportet, aut abire talibus sociis destitutos."

161. Hæc ubi Gelon propôsuit,POLYMNIA. antevertens Atheniensium , (365legatus Lacedæmonium, bis verbis respondit. tt Rex Syracusarum! Non ducem petituros nos ad te Grœcia misit, sed exercitum. Tu vero negas exercîtum te missnrum, nisi Grœciæ imperes: nempe imperare illi cupis. Quatenus igitur universi Græcorum exercitus du- catum tibi postulasti, satis nos Athenienses habuimus silentium tenere, bene gnari idoneum fore Laconem ad ratianem tibi pro utrisque reddendam : nunc vero, ubi de universi imperii summa conce-h deus, classis postulas imperium, sic tibi baba. Si vel Laco tibi concederet classis imperium, nos non concederemus: nostrum enim hoc munus est, nisi Lacedæmonii id velint. His ergo, si classis obtinere imperium voluerint, non repugnamus: alii vero id concedi- mus nemini. Sic enim frustra nos maximas Græcorum omnium nauticas copias patates baberemus, si Syracusiis nos Athenienses imperio cederemus, qui papnlum exhibemus antiquissimum, salique sumus Græcorum qui numquam solum vertimus: quo de populo etiam Homerus poeta fortissimum virum ait ad Ilium venisse, et or- dinasse instruxisseque exercitum. Quo minus reprehendendi sumtis quad ista dicimus.” . 162. Tum veto Gelon, " Hospes Atheniensis l” ait, tt Vos vide-4 mini imperatoresquidem babere, sed, quibus hi imperent, non ba- bituros. Quoniam igitut nihil remittentes, omnia vultis tenere 3 ocyus hinc abire maturate, domumque reversi nunciate Grœciæ, ver ci ex anno esse exemtum." Cujus dicti hæc sententia est, quam ille . significare valait: nempe satis constat, præstantissimam anni pattern ver esse; suum autem exercitum præstnntissimam pattern dixit in Græcorum exercitu. Itaque Grœciam, societate ipsius destitutam, comparavit cum anno, cui ver ait exemtum. 163. Legati igitur Græcormn, bisce cum Gelone actîs, domum navigarunt. Atque ita tunc Gelon, timens quidem Grœcis, veri- tusque ne superando Barbara impares sint futuri, sed indignum et intolerabile existimans,regem Siciliæ, in Pelo’ponnesum trajicientem, sub imperio esse Lacedæmoniorum; banc quidem aspernatus est eonditianem, sed aliam rationem est secutus. Simul atque Persam intellexit trajecisse Hellespontum, cum tribus navibus actuariÎs quinquaginta remorum Cadmum, Scythæ filium, genere Coum, Delpbos misit, multis pecuniis et pacifiois mandatis instructum, qui belli exitum exspectaret; et quidem, si vicisset Barbarus, pecunias, ei et terram et aquam nomine Gelonis traderet; sin Grœci vicissent, pecunias reportaret. 164. Cadmus hic antea, quum patri in regnum Coqrum firme res rum statu successisset, sua spante, nullo imminente periculo, sols justitia ductus, in medio Cois deposuerat regnum, et in Siciliam migraverat. albi.cum Samiis anclam urbem tenuit habitavitque,

866 HERODOTI HISTOR. VIL Ï cujus nomen in Messanam mutatum est. Hunc igitut Cad’rnum, qui isto modo in Siciliam venerat, Gelon propter reliquam etiam viri justitiam sibi perspectam, Delpbos misit: isque prester alia justitiæ documenta etiam hoc non minimum a se editum reliquit, quod, quum magnas in manibus haberet pecunias a Gelone,sibi creditas, intervertere eus, quemquam nihil prohibebat, noluerit; sed, postquam pugna navali vicissent Grœci, et Xerxes cum exercitu abiisset, ipse etiam in Siciliam reversas pecunias omnes Geloni reportaverit. t 165. Memorant etiam Siculi, quamvis sub imperio futur-nm Les cedæmoniorum, vol sic tamen Gelonem subsidio venturum fuisse Grœcis, nisi Terillus Crinippi filins, Himeræ tyrannus, a Therone Ænesidemi filio, Agrigentinorummonarcha, rHimera ejectus, sub, idem tempus trecenta millia Pœnorum et Libyum et Iberorum et Ligurum et Helisycorum et Sardorum et Corsicanorum, borumque ducem Amilcarem Annonis filium, regem Carthaginiensium, in Si-’ ciliam transduxisset. Nempe Amilcarem ad istam suscipiendam expeditioneminduxerat Terillus, pro hospitii jure opem ejus implo- rans: maxime vero eum commoverat Anasilai studiuin, Cretinæ filii; qui, quum Rhagii esset tyrannus, traditis Amilcari filiis suis obsidibus, persuaserat ei ut in Siciliami trajiceret ad-opem soccro suo ferendam : filiam enim Terilli,.nomine Cydippen, in matrimonio Anaxilaus babuit. Ita igitut Gelonem, aiunt, quum Grœcis ,auxilio venire non potuisset, pecunias Delphes misisse. . ’ - 166. Ad hæc memorant, eodem die in Sicilia Gelonem et Therœ, nem Amilcarem Carthaginiensem prælio superasse, quo die Grœci ad Salaminem Perses superarunt. Amilcarem vero, quia patre l Carthaginiensis, a matre veto Syracusius fuit,,et 0b virtutem ad regiam dignitatem a Carthaginiensibus erat promotus ; hune, audio, postquam collatis signis victus est prœlio, disparuisse: nec, enim vivum, nec mortuum, usquam terrarum fuisse repertum, quamquam- Gelon omnia diligentissime perquisiverit. 167. Narrant vero Pœni, probabili rations utentes, Barbares cum Grœcis in Sicilia ab solis ortu; usque ad vesperam pugnasse: (en enim usque extraxisse pugnam ;) Amilcarem autem par id tempus in castris manentem sacra" fecisse et perlitasse, integra corpora su-Y per ingente pyra cremantem; tum vero, quum, vinuni forte infun- dens sacris, suas vidisset in fugaml versos, se ipsum inignem cons jecisse, atque ita crematum nusquam comparuisse. Eidem ivero AmiIcari, sive hac ratione, quam Pœni narrant, e conspectu kamis num remoto, sive alia quam Syracusii traduut,,Catthaginienses et, sacra faciunt et in omnibus civitatibus, quæ .ipsorum sunt coloniæ, monuments erexerunt, maximum vero in ipsa Carthagine. Sed hæc deSiCulia rebras bactenus. a , , ’ 168. Corcyrci vero aliud legatis respanderunt, .aliud fecerunt:

POLYMNIA. ’ I ’ 367V nain et bas ad societatem invitai-uns iidem qui in *Sici]iam’ erant missi; eademque oratione apud hos irai sünt qua apud Gelonem. Et hi quidem statim polliciti sunt auxilia se missures, dicentes nnon negligendam sibi’esse salùtem Grœciæ; quæ si periret, nibil’ aliud sibi fore reliquum, nisi ut proximo quoque die servitutem ser- virent: itaque quanta maxima vi possent, illi succurrendum." Ita speciose responderant. At ubi adfuit auxilia mittendi tempus, ibi tum, alia sentientes, haves quidem scompleverunt sexaginta: sed ægre in altum provecti Peloponnesnm adierunt, et circa Pylum et Tænarum Laconicæ terræ, inhibitis velis naves in alto tenentes, exspectarunt hi quoque exitum belli; minime quidem sperantes fore ut Grœci superiores discedant, sed existimantes Persam ingenti reportata victoria universæ Grœciæ imperio potiturum. huque consulte id fecerunt, que hæc et talia Xerxi dicere passent: tt Nos, Rex, quum Grœci ad. hujus belli societatem adsciscerent, qui copias non minimas babemus, et navium baud minimum numerum præbere pot taramas, sed maximum post Athenienses, noluimus contra te arma ferre, autzquidquam quad ingratum tibi foret, facere." Talia dicendo sperabant malins secum, quam cum aliis, actum iri: quod etiam eventurum fuerat, ut equidem opiner. Adversus Græces veropalia eis patata excusatio erat, qua etiam usi sunt. Accusantibus enim illos Grœcis quad auxilia non misissent, dixerunt: tt compiesse se quidem sexaginta triremes, sed ventis etesiis prohibitos esse Ma- leam circumvehi :1 en causse. ad Salaminem non pervenisse, nec ullo pravovnconsilio factum esse, ut pugnæ navali non interfuerint.” Ita

hi169. Græcos Cretcnses, pestquam eluserunt. ces ad belli societatem l invitarunt l , Grœci quibus id mandatum erat, banc iniere rationem. Communi consilio » Delphes missis legatis quæsiverunt ex Deo, un en: usa ipsorum and futurum, si opem ferrent Grœciæ? Quibus Pythia respondit: ti Stulti! Conquerimini quantam vobis lacrymarum materiam immiserit Mines, iratus quod, quum Grœci vobis" ad ulciscendam ipsius in Camico patratam cædem operam suam non contulissent, vos illis ad vindi- candam mulierem a barbare vire e Sparta raptam socios VOs ad- junxistis !” Id responsum ubivad se relatum Cretensesi audivere, opem Grœcis ferre supersederunt. a « - 170. Minoem quippe fama- est, quum Dædalum quærens in Sica- niam venisset, quæ nunc Sicilia vocatur, violenta morte ibi occubuisse : interjecto autem tempore Cretenses, hortante Deo, universos præter,Polichnitas et Præsios magna cum classe in Siciliam profectos, urbem Camicum,’ quam mes. ætate Agrigentini incoluerunt, quinqua annis continuis oppugnasse; ad extremum vero, quum nec capets urbem, nec diutiusmanerefame pressi. prissent, re infecta discessisse. »Eosdeui deinde, narrant, cires Iapygiam navigantes,

868 HERODOTI. HISTOR. VII. ingenti oborta tempestate ad terram fuisse adpulsos, fractisque navibus, quum nulle in Cretam redeundi ratio adpareret, ibi mansisse, et condita Hyria urbe, ex Cretensibus mutato nomine Iapyges Mes- sapios, et ex insulanis incolas continentis esse factos: tum deinde ex Hyria reliques ab eisdem ductas conditasque esse colonies, quas longe interjecto tempore evertere conantes Tarentini ingentem cladem passi sunt, ut cædes hæc bominum Grœci generis maxima fuerit omnium quas novimus, tam ipsorum Tarentinorum, quam Rbegino» . rum. Ex Rheginis enim civibus, qui, a Micytbo Cbœri filio vi coacti, auxilio Tarentinis venerant, sa occasione perierunt tria millia; ipsorum veto Tarentinorum tante fuit multitude, ut iniri numerus non potuerit. M icytbus autem, qui, minister fuit Anaxilai, Rhegii relictus erat ad administrandam urbem; idem qui deinde Rhegio pulsus, Tegeam Arcadiæ habitavit, ct multas illas Olympiæ statuas

l7 l . Sed hæc de Rbeginis et Tarentinis in transcursu dicta sente. Indedicavit. Cretam vero hominibus viduatam i immigrasse,. aiunt Præsii, alios homines, maximeque Græcos: tertia vero post Minois obitum generatione gestum esse bellum Trojanum, in que non postremi erdinis adjuteres Menelai Cretenses fuisse satis aiunt constare. Pro ista vero opera Grœcis navata, postquam a Troja rediissent Cretenses, famem pestemque et ipsis et gregibus ipsorum esse obortam; denique, desolata iterum Creta, tertios nunc Cretenses una cum his, qui e superioribus reliqui fuissent, eam habitare. Hæc igitur in memoriam illis revocans Pytbia probibuit auxilia ’Græcis mittere volentes. 172. Tâcskali primum necessitate coacti Medorum partes sequi cœperunt, postquam ostenderunt non sibi placere Aleuadarum artificia. Nam simulatque intellexerunt Persam esse in Europam tra- jecturum, legatos in Isthmum miserant, ubi convenerunt legati a civitatibus meliora sentientibus delecti, qui pro salute Grœciæ deliberarent; Ad bos ubi venerant Thessalorum legati, hac oratione usi eraut: " Viri Grœci! Custodire oportet fauccs Olympicas, que Thessalie et universa Grœcia a belle tuta præstetur. Sumus quidem nos parati ad eus vobiscum custodiendas, sed et vos oportet validum mittere exercitum z etenim, nisi miseritis, scitote nos cum Perse fœ- dus esse ihituros. Nec enim profecto æquum est, ut nos, qui ante reliquam Grœciam adeo. sumus expositi, soli pro vobis. pereamus. Quod si vos opem ferre non vultis, nullam nabis necessitatem poteritis imponerei; ultra vires enim cogi nemo potest: sed ipsi dahi- mus operam ut saluti nostræ consulamus.” Hæc Thessalorum fait

178. Qua audits oratiene decreverunt Grœci pedestrern exerci- ’ tainoratio. mari in Thessaliam’ mittere, ’ qui fauces illas custodiret. Qui

somnum. ’ » 369 ubi collectas est exercitus, per Euripum navigavit; et postquam Alon.Acbaiæ pervenit, in terrain expasitus, relictis ibi navibus, in Thessaliam ire pe’rrexit: et in Tempe pervenit, ubi surit fauces quæ ex inferiori Macedonia in Thessaliam ferunt secundum Peneuni fluvium, inter Olympum montem et Ossam interfluit. Ibi castra posuerunt collecta Grsècorum circa decem millia graviter arma- wrum: cum eisque Thessalorum erat equitatus. ’Imperator erat Lacedsemoniorum, Euæuetus Careni illius, ex polemarchis ’electus, non quidem ex regia familia natus; Atheniensium veto, Tbemisto- oies Neaclis filius. At nonnisi paucos dies bi ibi manserunt. Ad- venientes enim ab Alexandre Macedone, Amyntæ filio, legati sua- serunt eis ut discederent, ne in his faucibus marrantes conculcarentur ab invariante erercitu; quibus verbis illi multitudinem copiarum pedestrium nauticarumque significarunt. His igitur ita suadentibus, quum salutare videretur consilium, satisque constaret bene adversus ipsos animatum esse Macedonem, paruerunt Grœci. Mihi vero vi-i detur matas fuisse, qui illis ut discederent suaserit, quum intellexissent aliam præter banc esse viam qua in Thessaliam transite hostieE posset, pet superiorem Macedoniam et Perrhæberum fines juxta’ Gonnumnurbem ; qua etiam in Thassaliam transiit Xerxis exercitus’.î Grœci igitut, naves suas repetentes, ad Isthmum retro, sunt profecti. 174. Hæc in Thessaliam expeditio suscepta est, quum rex in en fuit’ut in Europam ex Asia trajiceret, jamque Abydum pervenerat. Ita ergo Theali, sociis destituti, studiose,vneque amplius dubitana. ter, Medorum partes sent amplexi, et in ipsis rebus gerendis utilis-,

simas175. Grœci sese postquam regi ad Istlmgumppervenere, præstitenrnt. reputantes enl ’quæ’ ab Alexandra nunciata eraut, deliberarunt que. ratione bellumrad-I ministrarent, et quibus in lacis sedes belli esset statuenda. Vicit seatentia, ut Themopylammfauces custodirentur: nam et angustio- res bas’ esse constabat quam illas per quas ex Macedonia in Thessa- liam transitur, simulque propiores hæ erant ipsorum terræ: callemt autem, par quem deinde factum est ut interciperentur Grœci ad’, Thermopylas, ne esse quidem noverant, priusquam Thermepylas v ingressi resciverunt a Trachiniis. Decreverunt. igitur, custoditis’ illis faucibus Barbarum introitu in Grœciam prohibera, classem veto ad Artemisium tertre Histiæotidis mittere. Nam vicias inter se sunt " ista loca, ut quid utrobique geratur facile cognosci possit; et loco- ’ nm hæc ratio est. 176. Ariemisium ex aperte mari Thracico in angustum fretumi coarctatur, quad est interSciathum insulam et continentem Magne-j siæ: inde augustins illos excipit Artemisium Iittus Eubœæ, in quo- est Artemidos (Diauaè) templum. Fauces autem illæ, par quas ex * Trachine in Græciam est introitus, ubi angustissimæ sont, non ultra 3 a

3.70 . HERODOTI HISTOR. VIL dimidiatum plethrum (quinquaginta perles) patents A Nec -vero ibi angustissimus locus universi hujus tractus est, sed ante et post Ther- iùopyhs : nam prope Alpenos, qui sunt post illas, nonnisi uni agenda vehiculo via patetI: rursusque ante Thermopylas, ubi est. Phoenix rivus, prope Anthelam oppidum, non nisi uni vehicuio patet iter. Ah occidente veto Thermopylarum mons est præaltus,inaccessus præruptusque, ad Œtam tendens: ab oriente vero vise, mare est. et aludes. Sunt’ autem in his faucibus aquæ calidæ, quas Chytros Ed est, Lebetcs] incolæ vocant; supra quas ara erecta est Herculi. In hîsce faucibus constructus erat mut-us, in quo olim porta fuerat. Mutum illum Phocenses exstruxerant metu Thessalorum, qui ex Thesprotia venerant, terrain Æolidem habitaturi,quam nunc possident. Quum enim id agerent Thessali, ut vi subigerent Phocenses, mura isto exstructo hi sibi præcaverunt; açque etiam in viam; qua fransitur, calidam equum derivarunt, quo voraginosus fieret locus ; quidlibet machinantes, ne in terram suam irrumperent Thessali. Murus igitut ille antiquitus erat ædificatus, tune veto majori ex parte con-ruerai vetustate. Grœci autem restituere eum decreverunt, et ibi Barbarum introitu GræCiæ prohibere. Abest autem proxime a via vicus, nomine Alpeni: ex quo rei frumentariæ prospicere sta-

i 177,.Hœc itague loca baud dubie opportuna illis visa eraut: tuerunt.atque adeo, provisis rebus omnibus, v reputantes A nec, multitudine - I ho«. minum ibi uti posse Barbares, nec equitatu, excipere ibidem impetum invadentis Grœciam hostis decreverunt. Quumque cognovissent in Pieria esse Persam, pedibus alii profecti sunt ad Thermopylas, aiii mari ad Artemisium. ’ . p I ï 178. Dum ita Grœci, bifariam divisi, occurrere hosti maturant; interim Delphenses, et sibi et Grœciæ cimentes, deum consuluemnt. Redditumque his est responsnm, ii precibus votisque placarent ventos; hos enim magnas Grœciæ fore-adjutores." Id acceptum responsum protinus Delphenses Grœcis omnibus, qui libertatem tueri cupiebant, renunciarunt; ’eoque nunciooapud hos, quippe ad barbari adventum vehementer trepidantes. immortalem inierunt grai- tiams Deinde iidem Delphenses ventis arum dedicarunt in Thyia, ubi fanum est Thyiæ, Cephissî fiiiœ, cujus de nomine locus istev nomen invenit, sacrificiisque illos. placarunt. Atque etiam nunc ex" oraculi jussu ventes placent Delphenses. v 179. Nàuticus Xeræis czercitus, Thermavurbe piofectus, navibus decem optime navigantibus recta Sciathum «trajecit; ubi in statione criant speculatoriæ tres naves Græcorum, Trœzenia, Æginensis, et Attica. Prospicientes autem hi naves Barbarorum, fugua sese mandant. 180. Et Trœzeniam quidem navets, cui præerat Praxinus; pro-i

tians capiunt insequentes POLYMNIA.Barbari. Quo facto, ex classiariis 371 eum qui forma cæteris præstabat, in proram navis deductum, mactant, faustmn omen sibi esse ducentes pulcherrimum Græcorum, quem primum omnium cepissent. -Erat autem mactato huic nomen L’eo ; qui forasse aliquatenus propter ipsum etiam hoc nomen istam sor- tem181. Æginensis expertus vero triremis, cui Asonidesest. crutI præf’ectus;- ï I trepi- dationem etiam quamdam injecit hostibus. Militabat enim in en Pytheas, [schenoi filins, qui fortissimum virum illa die se præstitit; et, postquam capta est navis, eo usque pugnans restitit, donec totus veluti in frustra esset concisus. Quem Persæ, qui in illis navibus militabant, quum cadens non esset mortuus, sed spiraret adhuc,’ propter ipsius virtutem in vite servare maximi facientes, myrrhis minera viri curarunt, et fasciis ex byssina ’sindone obligarunt: eumdemque, ut ad castra sua’ redierunt, universo exercitui summa cum-admiration ostenderunt, benigneque cum eo egemnt: relià quos autem, quos in endem navi ceperant, mancipiorum loco ha;

182. Ita igitut dans ex illis navibus ab hostibus captæ sunt: tertio vetoiniere. triremis, cui Phormus præerat Atheniensis,- - dum- fuga "se rece-’ Ph, ad terramimpacta est in Penei ostiis: et navi quidem potiti sont barbari, virisautem non item. Hi enim, simulatque ad littus navem ejecerant, exsiiiere, et per Thessaliam iter facientes redieru’nt Athe.’ nos. Hæc ubi Grœci, ad Artemisium castra habentes, perignes ex Scistho editos cognoverunt, territi, ab Artemisio ad Chalcidem cum classe se receperunt, Euripum custodituri, relictis quidem spea culatoribuslînleditis Eubœæ locis. t l I 188. Ex decem, quas dixi, navibus hostium tres ad scopulum accesserunt inter Sciatbum et Magnesiam interjectnm, qui Myrmex [id 98?. Fennica] vocatur,- super coque Barbari advectam lapideam columnam erexerum. Dein, quum jam nihil amplius navigationi obstaret, prætermissis ab regis exeTherma profectione undecim diebus, ipsi omnibus navibus Therma profecti,’cursum versus Græciam continuarunt. Scopulum autem illum, in media fare freto situm, indicaverat eis Pammon Scyrius. Totum igitur diem navigantes Barbari viam confecerunt usque ad Sepiadem terræ Magnesiæ. et ad limas inter Casthanæam oppidum et Sepiadem oram interjectum. 184. Ad hune osque lacum, et osque Thermopyles, exsors maloram finit Xerris exercitua : et numerus quidem hominum, ut ego com. putando invenio, tunc adhuo hic fait. Quum noves ex Asie pro- fectæ numero flmrint ducentæ et eptem supra mille, veterem mul- ütndinem. ex singulis populis collectam reperio fuisse unum et-dué cents quadraginta millia hominum cum quadrîngentis; ducenos in (plaque navi viros supputando. Ernnt autem in quisque illarum ne». .

372 HERODOTI HISTOR. VIL vium, præter indigenas dansiorios, triceni viri Perse, Medi, et Sacæ: quæ altera multitudo efiicit boulines tricies sexies3mille, ducentos et decem. Huic vero et superiori numero adjiciam etiam cos, qui in quinquagintaoremorum navibus actuariis tueront; statuens in earum quoque, plus minus, fuisse octogenos. Collecta autem hujusmodi navigia fuerunt, ut jam ante demonstravi, ter mille: fuerint igitur in his ducenta- quadraginta hominuml millia. Itaque navales hæ copias ex Asie transductæ numero fuere quingenta septemdecim hominum millia cum sexcentis et decem. Jeux peditatus fait decies septies centenorum millium; equitatus vero minium octoginta. His adjiciam Arabes camelis vectos, et Afro! agitantes currus; quorum summam statua fuisse viginti minium. Ita confieitur hauticarum et pedestrium copiarum numerus, in unaus summam collatus, vicies ter centena et septemdecim hominum millia cum sexcentis et decem. Hic est igitut copierons numerus. quas ex Asia e.ductas diximus, non computato famulitîo quod illos sequebatur, nec frumentariis navibus, et qui his vehcbantur. 185. Jam cum universo hoc, quem enumeravimus, exercitn simul computandus ille est,- qui ex Europe est contractus :’ de cujus quidem numero non nisi ex mes opinione dicere possum. Ac-naveo quidem Grœci Thraciam et vicinas Thraciæ insulas incolentes Icon- tulere centum et viginti : quibus ex navibus conficitur hominnrn une merus, viginti quatuor millia. Pedestrium veto copiarum, quas contulere Thraces et Pæones et Bordi et Bottisai et Chalcidicum genus et Brygi et Pieres et Macedones et Penhæbi et Eniimes et Dolopes et Magnetes et Achæi et quotquot T hraciæ orant mariti- main habitant : copiarum, inquam, ex his populis contractarum numerum-fuisse æstimo, trecento hominummillia. Quo numero cum illorum numero, qui ex Asià transducti sunt, in unam summam cob lato, confioitur universus numerus armatorum, vicies sex centena et unum et quadraginta millia, sexcenti et decemu . 186. Tantus quum fuerit armatorum numerus, jamfamulorum, qui hos sequebantur, eorumque qui in frumentariis eraut navibus, et in reliquis utique navigiis exercitum comitantibus; hotum, inquam, numerum non minorem, sed majorem etiam, puto fuisse quam humes mm armatorum : attamen parem hune pono illi, et nihilo majorent), nec vero etiam minorem. Exæquatoiigitur horum mimera cum numero illorum, prodit duplus numerus superioris.»1taque quinquagies bis centena et octoginta tria millia ducentosque et viginti viras duo. xerat Xerxes Darii filins osque ad Sepiadem and Thermopyles. I , .187. Hic igitur universi exercituc Kamis numerus fait. Mulierum veto panificium curantium, et pellicumb et eunuchorum, nemo cero tutu edere namerum posait, non magis quam equomm shorumqus jumentorum impedimenta portantium, ont connin Indication, gno-

. ’ , ’POLYMNI’A; " - 37! rami summum "secum est; Quare 11mm. dum mihi videtur, flumimim nonnullorum aquamIdefecisse: sed Bled. potins miror, que pacto Icibaria? sudiecerint- bot myriadibns. Etenim influa-calcula reperio, si suum tritici chœnicem unusquisqno . in diem, nec amplius, accepit, sin is diebus consumta esse cen- tons. et dem milliaimedimnorum,» msuperque’ medimnos treCentos et quadraginta z quo in Calculolnori computaviiid, quad mulièribus et eunuchis et jumentis et canibusktribui debuit; Tot autem quum fuerint virorum myriades, forant: præstantia et magnitudine-corporis"*nemo,’quam Xerxes ipse, dignior fuît qui tanto præesset’imperio. 188. Jam classis, postquam solutis navibus, ut’suprai dixi, secundo cursu ad littus terræ Magnesiæ pervenit, quod inter Castha- næam oppidum et orant Sépiadem interjectum est; priores quidem navesad ipsum terram adpulerunt, relique: vero, quoniam non adeo lote patebat littus, post illos in aucuns stationern ceperunt, mare spectantes, et octo deincepsnordinibns t in quinconcem locatæ. Ita quidem came noctem transegere. Sub lucem veto, quum serenum . ad id tempus codant tranquiilusque fuisset aer, subito eifervescente mari ingens coorta est tempestas, vehemensque ventus subsolanus, quem Hellespo’ntiam vacant hujus œgionisiiincolæ. i Quot’quot igitut ex his augescentem animadverterant scutum, et quibus per stas I tionis rationem licuit, hi subductis ’ in terram navibus a tempestate sibicaverunt, salvique et ipsi et eorum haves evaserunt.’ .Quas veto naves in alto motus est ventus, hmm alias ad .Ipnos [id est Fur. 1m] qui vocantur abripuit’ in Pelio monte, alias ad proximaux -1ittus udflixit: aliæ ad ipsam Sepiadem adlisæ sont, aliæ ad Meliboaam oppidum, aliæ ad Casthanæam ejectæ; eratque ineluctabiiis vis

r i189. Fertur autem fatma, Athenienses si: oraculi rèspônsô Boream invocasse,tempestatis. quum aliud illis sdiatum fuisset-’ responsum,i i jubens eos "generum advocare auxilio.” Boreas enim, ut "Grœci narrant, uxorem habuit Atticam, Orithyiam Erechthei filiam. Pro hac igitut adfinitate Athenienses, ut fama est, conjectantes Boream s’num esse generum, quum Chalcîde’ cum navibus insidiantes ingruentem sensissent tempestatem, sut jam antea", sacrificiis placarunt invoca- runtque Boream et Oritbyiam, orantes ut auxilio sibi venirent, per- derentque- Barbarorum haves, aient antea ad Athen montem. An igitut banc ojb caussam in Barba-ros stationem agentes ingruerit boreas,noi1 definiam: sed Athenienses quidem aiunt, et antea et. p tune Boream ipsos juvisse, atque hæc ’efllecisse: et, postquam domum surit reversi, fanum statueront Boreas ad Ilissum fluvium. a 190. Hoc calamitate, quiminimum numerum tradunt, noves pe- iiisse aiunt non minus quadringentas, homines autem innumerabîles, et rerum pretiosarum infinitum multitudinem ; ita quidem, ut Ami-

374! HERODOTI HISTOR. -VII. nocli Gretinæ filin, civi Magneti, qui dru! Sepiadem prædia babuir, perquam utile fuerit hoc naufragium: is enim malta deinde anrea pecunia, multaque argentea, in littus ejecta mtulit, areasque- etiam reperit cimeliis Persarumv repletas, et infinita alia aureo pretiosa collegit. At idem vir, quamvis locuples repertis his rebus factor, felix tamen cæteroqui non fait : quippe tristis etiam casas cum ad- flictabat, quod imprudens filium occidisset. 191. Onerariarum autem navium frumentum vehentium, relique- rumque minorurn navigiorum, quæ interierunt, non erat numerus; Itaque duces classis, metuentes ne in se tanta calamitate adflietos Thessali impetum facerent, alto vallo ex naufragiis patata castra circumdedere. Tres enim continues dies tempestas duravit..i Ad extremum veto Magi eæsis venta victimis, adhibitisqne magicis in- cantationibus, ad hæc sacris Thetidi factis et Nereidibus, quarto die vim venti compescuerunt, sive isalioquin ipso sua sponte quievit; Thetidi autem sacra fecerunt, quum ab Ionibus accepissent, ex hoc loco raptam illam fuisse a Peieo, et totam banc oram. Sepiadernei- dem et reliquis Nereidibus sacram esse. Igitur ventes quidem quarto

192. [Secundo vero die ab c0, quo primum coorta tempestas eut, diespeculatores exquievit. Eubœæ promontoriis decurrentes » Grœci:I I de Perm-vI nm: naufragio omnia significarunt. Quibua rebus hi cognitis, Neptu- num Servatorem preeati, et votis libamiuibusque factis, quanta celeritate poterant ad Artemisium redire maturarunt, spermtes nonnisi paucos naves sibi fore adversarias. Hi igitut iterum ad Arte- misium stationem eeperunt, honteux observantes: et Neptuni 8er,- vutoris cognomen ah ille tempera osque ad hune diem apud Græcos

193. Barbari, ut quievit rentas et compositi fuerunt fluctua, de. ductis navibus, secundum continentem navigarunt: et Magnesiœ promontorium circumvecti, recta in sinum qui ad Pagasas fert intetendernnt. Estusu in hoc sinu locus terne est. Magnesie, ubi Herculem . aient, postquam ex Argo navi aquatum missus fuissct, relietum fuisse a Jasone ejusque sociis, quum Æam Colchicam ad auferen- dum aureum, vellus navigarent. Illinc enim, aquati, soluturi eraut in pelagus ; quade re nomen loco impositum est Aphetæ. [id est, locus amie mais solvitur.] Hoc igitur in loco stationem cepit Xerxis dessin. 194. Forte autem aceidit. ut quindeeim navet, quæ postrernæ navigabant, iqngius in altum ejieerentur: quæ ut conspueront Græeorum naves ad Artemisium stantes, suas esse nases rati Bar- bari, cursn versus filas, directe, media in hontes incidemnt. Du. i iliarum navium fait Sandoces Thamasii filins, Cymæ Mine præ- feetus; quem superiore tempera tex Darius, quum judex fuisses regius, compertum quad accepta pecunia injustam sententiam pro.»

muciasser, in erucemi agi jusserat.POLYMNIA. Et’jam suspensus erat, quum375 l Darius, rationem secum iniens rerum ab illo gestarum, reperit multa- plura esse ejusdem merita in regiam domum, quam male facta: quod postquam Darius reperit, agnoscens properantius a se quam sapientius esse actum, soivi heminem jussit. Ita ille supplicium a v Dario sibi decretum efugit, superstesque fuit. At idem, nunc in Græcos delatus, non iterum erat elapsurus : .ut enim adnavigantes bos Grœci viderunt, cognito illorum errore, contra eveeti, facile cunctos ceperunt. . 195. In uns, harum navium navigans Aridoiis captas est, Alaban- dorum Caries tyrannus. In alia Paphiorum prætor Penthylus, De- monoi filins; qui quum duodecim naves ex Papho eduxisset,’ amissis-illarum undecim tempestate ad Sepiadem, nunc nua reliqua ad Artemisium navigants eaptus est. Hos Grœci, interrogatos quæ de Xerxis exereitu cognoscere-cupiebant, vinetos in Corintbiorum Isthmuml 196. Ita igitur Barbarorum miserunt. classis,Iexeeptis quindecim i - navibus,I - quibus præfuisse Sandocen dixi, ad Aphetas pervenit. Xerxes autem cum pedestribus copiis, itinere pet Thessaliam et Achaiam facto, tertio etiam ante die in Malieasium fines erat ingressus. In Thessalia veto certamen instituent inter sues equos et Thessalicum equitatum, cujus experiri virtutem voluit, quum rescivissethesse hunc præstm tissimum totius Grœciæ; et ex eo quidem certamine longe inferiores Grœci equi diseesserant. Ex fluviis autem Thessaliæ unus Ono- çhonus ad bibendum non satis aquæ præbuit exercitui: ex eis vero qui Achaiam pertinent, etiam is qui illorum maximas est, Epidanus,

non197. Postquam nisi Alum ægre in Achaia Xerxesduravit. pervenerat, vise , ducesv omnia enarrare eupientes, indigenam famam ei rotulerunt ad Jovis Laphystii. fanum spectantem: Athamantem Æoli filium, consiliis cum Ino communieatis, Phrixo mortem esse machinatumyinterjecto vero tempore Achæos ex oraculi. responso posteris ejusdem .hosce imposuisse labores. Quicumque hujus familias natu maximus est, ’ ei introïtu in prytaneum (quad laiton illi vocant) interdicunt; ipsique, ne ingrediatur, exeubias. agnat. Qui si nihilo minus introivisset, nullo pactoexire ei prias licet quam ad arum ducatur ubi mactandus est. Ad hæc narrarunt, multos ex his, qui ita mactandi fuissent, sibi timentes, in aliam terram tamquam exsulatum abiisse :. quorum si quis interjecto tempore rediisset, deprehendaturque prytaneum ingressns, eum’maetari, eoronis et infulis oneratum, et cum pompa eductum. Teneri autem hac loge posteros Cytissori, Phrixifilii, ca causse, quoniam, quum Achæi ex oraculi responso lustrandæ terrez suæ caussa Athamantem Æoli’ filiurn maetaturi essent, adve. nieras exÆa Colchidis bic Cytissotus illum liberaverit: hac enim

376 HERODOTI HISTOR. VIL facto Cytîssorumiram dei. in posteras sucs Contraxisse; His cum Xerxes, ut ad lucum pervenit, et ipse eo obstinait, et universo ester: citui ut abstinerept edixit : et domum pOsterorum Athamntisparâ

ter198. 81qu Hæc quidem fanum in Thessalie veneratus etiuAchaia est. geste. - Ex- 1hisce ’ dein regionibus Maliensium fines Xerxes ingressus est, ad sinuât Maris, in quo quotidie æstuslmaris accidit et reciprocatio. Juste hune sinum est locus campestris, partira lattis; partim veto admodum angustus. h Circa illum locum montes præalti et inaccessi. Traclziniæ petræ dicti, universum Malîacam terrain includ-unt. Primum ad hunc sinum oppidum, ex Achaia venientî, Anticyra est ; juxta quam Spercheus fluvius, ex Enianibus profluens, in mare influit. Ah hoc,- interjectis viginti stadiis, alius fluvius est, cui nomen ’Dyras; quem famiest emersisselad ferendam Herculi, quum Ver’emaretur, opem.- Ab hoc,-vrursus viginti stadiis interjectis, alinsnfluvius est; nomine’

’ 199. Arb hoc Melane fluvio quinque stadia Trachis urbs àbest. EndemqueMelas. Ioeo,’ubi Trachis ’ et site est; s latissime 1 patet- shæc 8’ mantibus bd mare: est enim planîties vicies bis mille plethrorum; Est autem in monte, qui Tracbînium- agrum præcludit, divertit!!!) Il meridie Trachinis, pers quad divortium Asopus finit juta mentis

200; Est. item alius fluvius a meridie Asopî, Phœnix,-non magnus;radicem. qui postquam ex his montibus v defluxit,. - Asopo’ miscetur. Prope hune Phœnicemr fluvium artissimus est hujus tractus locus r quippe une. Sole via- îbî munita est, que nonnisi singulis plaustrii’ transitus patet. A Phœnice vero fluvio quindecim sumsstàdia adê Thermopylasa tum-inintervullo, quad-est inter PhœnicemÂfluvium et Thermopyles, vicus est nomine Anthela, præter quem præterfluà, eus Asopus in mare evolvitur: et circa eumdem vieumï lutins est spatium, in quo-stat templum Cereris Amphictyonidis, etwsedes sauta Amphictyonibus npatàtæ, et ipsius Ampbictyonis templùm., ’ 201. Jam Xerxes in Trachinioïcampo terras Mafiacœ castra po-A suit: Grœci vero in ipso transita. Nominatur autem-hic locus æ i plerisque quidem Grœcis Thermopyles: incolse veto et finitimi mule: Pylas dicunt. Itaque utriqne in hie locis castm hàbebant: accu-i pabat autem Xerxes totum spatium septemtriouem versus a Ther- mopyliæ usque Truchinem pestinens; Grœci veto ou. quæ in hem continente’ 209., Grœci veto hocversus in loco Persan) meridiem eæapœtmtea,-hi-fuere. site sunt. Spa!» . , . tani trecenti graviter armai»: ,tum Tegeatæ et Mantinenses miner utrorumque quingentil: ou me Arcadiæ centum etlvigînti, et ex reliqualârcadîa mmeytet Arcades fuere: Corinthii,.vero’ quadringemi: - en Phliunte- ducenti; en -My6enis octoginta. Hi:

moisi et remmancherais.meum-A. Ex ami. me, Tiaespiensà " à?! Captingienti, et Tbehmî squadringenti. 208. Primer hos vero-evocsti sacrant Locri Opuntii omnibus co- utils, et Phocelises mille. Ipsi enim Grœci mîssis legatis hos 9;de- caverant, dicemes, tt tumquam antecursores sese venisse ante alios, mpeomriivero reliquos socios in proximum quemque diem, et maris malum sibi curas esse, custodirique illud 5b Atheniensibus-et Ægi- mais reliquisque in classem designatis. Nihil autem illis ’essétgra- vinsunetuendum: "non enim deum esse, qui Grœciam invadat, sed hominem: nullam autem nec esse nec-futurum esse mortalem, cui, ex’qno mais in, malum nullum acciderit; immo maximis accidere murins. Debore inique etiam illum, qui Grœciam invadit,mortuli’s quum sit, gloria sua excidere." His auditis, illi Trachinem auxilib

204: 11:33ng et flii quidem ex quoque civitate duces præerant’; and.Gracia quem maxime cuncti fluctuât. admirubantur, et penes quem i summa em- catinsimpesii, Labedssmonius ’fljit Leonidas, sans ab Hercâle duï cens hac msjormn sotie :- pater Anaxandrides fait, avus Leon : un: progenho’tes, Eurymtides; Anaxander, Eurycrates, Poly- Ilotus, filoniens, Teleolesy-Amhelaus, *Agesilaus,’ Doryssus, Leo- tous, Mamans, Agis, Eurysthenes, Aristodemus, Aristomachus, Cleoflæus, Hyllus, Herculîs’ filins: 1s Leoniâas regnum Spartaè cadmiums205. th’m enim duo illifratres crut fuissent adaptas.matu majores, Cleomenes I et’Dorieus, ptocul-Ihabuerat cogita’tionem regtii adipiscendî. Sed Cleomene-sine macula proie défuncto, quum jami tum Doçieus fion ampfins’in ’vîvistfuisset, quippe in Sicilia mortuus, ita ad Leonidaru ngnumgpervenit, quoniam et major ont!) cerat Cleombroto, Anaxàno dridæ filin statu minime; et Cleomenis etiam filiam id matrimoniô habent. Is igitut au ThermoPylas crut profectus cum delecto à Ie’legitiuio :tteceotorum virorum numero, et quidem quibus domi liberi eraut. Adsumsers’t autem, priusquam advenisset, Thébànos’ illos quorum numerum supra declaravi, quibusiLeontiades præerat; Eurymachi filins. Quos solos ex 1Greecis adsumere eu causse. pro; paravent Leon’idas, quot! accusabantur Thebani vehemelïter cuti: Medis sentire. tInvitaVerut igiturteos ad armorum societatexh, icogli noscere cupiens. sont!» missuri essent secum socios, en ex aperte Wdiaturi Grœeommtsb’cietatem: et illi, Ialîudc licet sentientes,-

206. EtïLeoriidam quidem cum his, qui "cum eo eraut, pfimos misersnt.omnium miserere Spartani hocxconsflio, w’ ut et reliqui isocii, his con’- mentis, Menusihostes proficiscerentur, n’eque’ipsî paritèr Mette;- rumtsequel’e’ütur’partes’, sicùnctari Spai’tanostintelleirissent: Deinde maquent Carnes-Moment, peu-actinifeStis-fliebus,’ cumins 3 c ’

378 HERODOTI HISTOR. VIL Spartæ relicta, cum omnibus copiis occurrere decrevqrantshosti. Similiter vero etiam reliqui secii facere constituerant: qui, quum in idem ipsum tempus, quo hæc gerebantur, Olympien incident, rsti non tam cito ad Therlnopylas armis decretum iri, antecursores interna miserunt. Tale igitur horum fait consilium. ’z 207. Juin, qui ad Thermopylas fuere Grœci, ubi baud prooul a » introitu fuit Persa, timore perculsi, de receptu consultarecœperunt. Et reliquis quidem Peloponnesiis placuit, sbire in Peloponnesum, et Isthmum custodire. Leonidas vero, sententiam istaln vehementer lindignantibus Phocensibus et Locris, de communi hotum consilio manere ibi decrevit, legatosque par civitates dimittere qui ab illis auxilia arcesserent,’quandoqnidem nimîs exiguus ipsorum numerus esset ad prohibendum Medorum exercitum. " 208. Dom hi ita consultant, interim Xerxes equitcm misitsspe- culatorem, qui et numerum eorum, et quid facerent, explorant. Audierat enim, quum adbuc in Thessalie esset, collectant hoc loco stare e’xiguum exercitum, cujus duces sint Lacedæmonii et Lectri- das, ab Hercule genus ducens. Ut ad castra accessit taques, contemplatus est, spectavitque non totum quidem exercitum ; naja, qui Sutra murum eraut, quem a se instauratum Grœci custodiebant, hos conspicere non potuit: exterioresvero observavit, qui ante murum stationem habebant. Erant autem tune forte extra murum locati Lacedæmouii, Harum igitur alios vidit gymnasticis exercitationi» bus vacantes, alios comam pectentes. Miratus eques spectaculum, cognito hominum numero, omnibusque rebus adcurate-perceptis, rediit par otium, nemine persequente, sed omnibus eum prorsus con- temtui liabentibus. Revenus, Xerxi cuncta quæ vident rennnèiavit. 209. Quibus auditis, conjectare Xerxes non potuit id equod res crut, comparera sese hos homines ad pereundum postquam perdi- dissent ipsi quam plurimos potuissent: sed, quum ridicule facere ei viderentur, Demaratum ad se vocavit, Aristonis filium, qui in ensuis adent, cegnoscere ex eo cupiens quid esset quod facerent Lace- dæmonii. Et ille, tt Audisti me,” inquit, " jam ante, quum adver-’ pas Grœciam proficisceremur, de his virisdisserentem; et risni me babuisti quum audiebas dicentem tibi, quemnam fore harum rerum exitum præviderem. Mihi enim,.Rex, summa contentio est," veritatem adversus te colere. Audi igitur etiam nunc. Adsun’t hi viti,- deintroitu nobiscum pugnaturi, et ad hoc se comparant. Hic enim apud illos mes obtinet: quando vitæ discrimen sunt ’adituri, tune capita cornant. Scito veto: si buscs, et ces qui Spa’rtæ marnent, subegeris; nulles alius hominum populus est, qui adversus te, Rex, menus tollere sustineat. Nunc enim cum. regno et populatinter Græcos præclarissimo tibi res est, et cum viris fortissimis." sQuæ L dicta, quum promus incredibilia Xerxi .viderentur, iterumquæsivit,

t’ quoitandem pacto tam. exigusPOLYMNIA. hominummanus’..suo exercitui .esset S79. repugnatura î" Et ille: " Rex!" inquit, t* age Lmecum ut cum ho- minemendaci, nisi hæc ita eventura sunt .ut ego dico." I r " 210. Hæc Demuratus dicens Xerxi non ,persuasit. Itaque qua- tuors-ex intermisit dies, assidue lilas sperans fuga se recepturos. Quinto vero die, quum illi non recessissent, sed par obstinatam, ut Xerxi videbatur, . impudentiam temeritatemque manerent, iratus tex Medos et Cissios adversus illos misit, dato mandato ut vivos cape-i rent et in conspectum- suum adducerent. Ut vero in Græcos ouin impetu irruerunt Medi, multi ex eis cecidere: quibus successere alii, nec se recepere, quamvis magna clade accepta: ostenderuntque cuilibet, maxime veto regi ipsi, multos quidem boulines esse, sed paucos vires. Præliati sont autem par totum ’diemr r * 211. Postquam ita male a6cepti sunt Medi, tum hi quidem in castra se recepere : et Persæ eis succedentes, quas immortales rez adpellabat, quibus præerat Hydarnes, in hostem iverunt: quasi hi urique facile confecturi rem essent, Ut vero hi quoque pugnam cum Grœcis conseruere, nihilo amplius, quam Medi, promoverunt, sed eumdem habuere sortem: quippe inlangusto transitu pognantes, ubiexplicari multitudo non potemt, et hastis utentes brevioribus quam Grœci. » Lacedæmonii-vero memorabilemjediderunt pugnam, quum aliis rebus ostendentes peritos sese cum imperitis congredi, tutu quod subindeterga verterent, veluti fugamv capessentes universi, deinde vero, quando fugientibus Persæ cum clamore strepitun que intubant, ipsique jam in eo eraut ut deprehenderentur, subito conversa’acie hosti. sese, opponerent, atque ita innumerabilem Perd eorum-prosternerent multitudinem. n Ceciderunt autem ibi Lacedææ monîorum etiam nonnulli. Postquam vero, quamvis magno conatu, et turmatim et quovis mode impetum facie’ntes, nulle parte-introitus potiri Persæ potuerunt, postremo hi quoque retrogressi sunt’. 212w Dam îta conflictabantur, fertur Xerxes, quumfispectandi caussa’haud procul abesset, ter de solio suo .exsiliise, metuens nempe suoexercitni. Tunc igitur ita pugnatnm est. Postridie vero ejus diei nihilo felicius barbari pugnaverunt. .Quum enim exiguus esset Græcorum numerus, rati- Barbari confectos esse illos vulneribus, neque vires amplius ad resistendum habituros, denuo cos adgressi saut. At Grœci, par ordines porque populos digesti, in vicem cuncti pugnarunt, Phocensibus exceptis: hi enim in monte erant locatî, semitam custodituri. Ubi vero nihilo malins, quam pridie, Perses rem sibi videront succedere, abscesserunt. gr . 213. Ibi tune regem, quidnam consilii caperet incertum, convenit Ephialtes, Eurydemi filins, Maliensis, ingens ab illo præmium se re- laturnm speraus, indicavitqueei «mitan: par montes. ad Thermopyles fermtem; atque ita Græcos perdidit, stationem ibi habentes. Idem

m HERODQ’H HISTOR. VIL postes. me!» Lacedæmonionum in. Thessaliamv 9m39: encellulio- quo me pnoposita pecunia proscriptions. est aPylagoris, quum, Ana phîctyones ad.agendum.By:læmn. consentnm casent. congregati. Il). terjecto veto teanpore. quum Anticyram- remisiez ab Athennde Trop chiois. enclins, est. Et interiècitquidem Ephialtm, Athenadesaliam 0b calisson, quem-insequentibus Estoniiaexpmm :Iat nihilo minus tenon præmio honoratusest aLacedmnonüs. . Inigüur Ephisltes

au. Fusain miam etiam. alia finira, Onetass Planasoræ filin», Carystium, et Conydallnm Anticyronsem cum, regs; semonce illos babuiue,pesteaperiit. et Perm. circum montem. illum. circumduxissea Quart. MQMMW. que credibileln partira indecolllgi potest,,qpod Gauss eorum Pylagori, quas ubique præ «malacompemm. se. verbatim commensale est, son. Ouate. et.Cosy,dalli capet plumi- pserunt, sed Ephialtasz’lîranhinii; mm. quad Ephialteumovàmseb liens culpamusulasse. (lesterais cogitaquidem hæc semitaOnatæ quoque, quamqnam mon Maliensit esse potuit. si hune, reginaem w pinaillent: et. minium Ephialtes est,. qui, hastes par semitam illam circa mutais circumduxit: hune hujus. ellipse rama scribe. . 215;. Kamis. au probant. quærse cæcum pollicitus Ephialtes ont, suborneuse: gasisus, sine mon Hydarnen et qui sub du Mu; eraut. nuisît: et illi suis noctem..an tapoteiaccenduntur lucarnes, e, mais profecti sium. limonant illam Minium. indi- gence Moussa; caque repens. Thessalie adversus, Phocenses kir nerfs. duces fusant. que rempare [mineuses in Juan! ragionem: mita ohstmenant maniaque. in tatas se a belle mutinant: atqaeaxillo inde tampon stipulait. titi : 21.6. Est autem collislsqius par montem listerais ratio Ind- pitMiletum. ab Ange fluvial, tùi ille pas monium divortiun1 - peufluits - Est. au;. tem menti, par. quem semita transit, sensitæque ipsi; idem nomen, Anopæa: folique hæc Anopæa. secundum donum mentis, culai. sit aima Alpemim,prirmnn.oppidomm Leclensium versus Malienne, et» locov ubi MWU qui lapis est. souque- Cencopum sedes z ubi etiam angmtîssimns callis m. v 2H. Hoc igitut: somma quam descfipsi. Perse; trajecto Asopo tounnucœn in: fecerunt, a destin. ballantes Œtæonum montas. a sinistre vers matu Trachiniomm: et mais. annota, quum ad emmura moqtempemnerunt. Hoc igitur loco montem custodisu bant, ut etiam ante demonstmvi, Phocelises mille graviter amati; et sans!» regionem tomates, et callemx custodientesi Inferior enim introitusab eis, quas. dixi, custodiebstur z semitamantem, quas fart par montem, Blmcenses custodiebant, qui Leonidæ nitre banc ope. lam.recq)erant. . I

a 218. assimilantesh huer-m’ poum. Pense, quum gammassa tous ne. ôtas un: «et: postquam veto adscenderant, hoc mode adven- tantes illos cognovere Phocenses, quum tranquillnm esset cœlum, mon" folia. sub pedibus strate maltas (ut res fut) ortns strepitus excitait eu. ut ad me. concurrennt : et protinus Barbari adîuew tout. Qui ubi armatos composera viros, mirati saut, quad, quum nominem sibi pintassent marlin, in exercitum incidissent. Ibi tutu. Hydarnes, veritus ne, qui Phocenses eraut, Lacedssmonii es. sont, makis ex Ephialte, cujus populi is esset suscitas; ubi vero quod res erat audivit, in aciem Persan: instrnxit. At Phocenses, quum multis crehrisque telis feriœntur, rati non nid adversus se hos esse profectos, arrepta frigo in summam monda verticem se recepe- nrnt, ad occumbendam mortem patati. Hi igitur ita orant minati a sa Persæ, qui cum prislte et Rythme eraut, nullam Phocensiuns rationnent habentes, descendere de monte properarus. I ’ 219. Qui ad Thennopylar- eraut Grœci, his primum Meg’mtlas rates, inspectis victimis, prædixerat mottent primo masse eis instan- teus: deinde advenere transfuges, quum adhuc tune nox esset, circuitum hostinm nuciantes: tertio speculatorss diurni, de sunnite. tibus montium decurrentes, illucescente jam dia idem indicium fecere. Ibi tum Grœci, quid sibi fiiciendum esses deliberantes, in dî- rersas abiere lamantins, aliis eontendentibus non deserendam esse stationem, aliis contra nitentibus. Et, soluto concilia, discesserunt alii, et suum quisque in civitatem tandem dbpersi sont: aliivero patati eraut cum Leonida susucre. 220. Dicunt autem, ipsum Leonidam illos diminue, ne perirent eurantem; se autem et prescrites Spartane: ses decem dieentem de» mrcstationem ad quam custodimdwn principio missi casent. Et ego quoque quam maxille in hac soin sententia, Leonidsm, quum minime promtos me secios vidiuet, nec ad subeundum secum periculum ultra. patates, sbire illos jussisse; sibi autem, ut abiret, in. houestum judicasse. Contra, si magret, ingens cum gloria mana. bat, et Sport: felicitas non exstinguebatur. . Etenim Spartanis, jam inprimo hnjus belli initie monium consolentibus, responderat, Pyt- thia, aont ermum iri Lacedæmonem a barbaris, ont regem ipsorum periturum." Hoc eis-illa responsum versibus hexametris cour prehensum dederat, his verbis : " c Vobis, o lplllOII Sport: insola, Au! ingens urbe glorias: a viris Persis Essrtitur; sut, si non hoc. ab Hercule oriundun Flebit mormon: regem hconics terra. Neo enim sustinebil tauronun robar lsonumque l Contra «satina. Jovis enim ille robur habet, eumque dico - Non ir impulsant prias. quam bornai alunirons instit sortilns. lgitur Leonidsm, hæc reputantem, cupientemque salis Spartanis

882. HERODOTI HISTOR. VIL sempiternam adquirere gloriam, dimisisse potins arbitrer socios illos qui abiere, quam ipsos per se, ab illo dissentientes, ita sprcta omni: militari221. Cujus rei disciplina mihi hoc etiam baud abiisse. minimum documentum I V .- est, . quod non modo reliqui dimissi sunt, sed quad satis constat, vati etiam- exercitum sequenti, Megistiæ Acamani, genus a Melampode derin vanti, eidem qui e victimis fatma illis prædixerat, missionem dedisse’ Leonidam, veritum ne cum ipsis periret. At ille.quamquam missid onem nactus, non tamen discessit; sed filiurn, militiæ hujus sociumrv qui unicus illi natus erat, dimisit.. I r i ’ 222. Cæteri igitur socii dimissi abierunt, mandate Leonidæ oba sequentes. T hespienses vero et Thebani soli apud Lacedæmonios manserunt. Et Thebani quidem inviti manserunt; retinuit eos air-r tem Leonidas, obsidum loco habens : Thespienses vero summa sua- voluntate; neutiquam enim Leonidam et qui cum illo eraut se deser-r turcs abscessurosque aiebant, sed apud illos mansuros inorternque cum eisdem occubituros. His præerat Demopbilus, Diadromæ filins; 223. Orto sole, Xerxes libamina fecit: .deinde aliquamdiu;mo-i ratusyquo tempore- forum maxime frequentari hominihus solet im- pressionem in hostern facere instituit: itarenim significatum’ei ab Ephialte erat. Nam descensus de monte brevior.est, atque. ites inde ad Thermopyles compendiosius, quam circuitus et adscensus montis. Barbari igitur, qui .cum .Xerxe eraut, in ’hostern perrexei mut: et Grœci cum .Leonida, utpote admettent ire paruti, jam multo longius, quam ante, in spatiosiorem francium pattern progressi sunt. Nam mari quidem munimentnm custodiebatur ; superioribus vers diebus in ipsos etiam tances .progressi pugnaversnt. l- Nunc ig’» tur, quum extra augustins consercrent pugnam, ingens hostium CC! cidit multitudo. Etenim manipulorum duces, flagelle a tergo in. stantes, et unumquemque cœdentes, ad ulterius progrediendum suas. concitabant. Itaque eorum multi’in mare incidentes perieruntz multo veto plures, alii ab aliis, vivi conculcafi sont: nec ulla ratio habebatur .pereuntium. Nam Lacedæmonii, quum rimminere sibi mortem ab his qui montem circumiverant non .ignorarent, quanta maxima poterant fortitudinis specimina adversus Barbares ediderunt, nullo modo parcentes sibi, ac furiosorum in morem pugnantes. 224-. Hastæ quidem jam tune plerisque fractæ eraut, et :gladiis -illi Persas conficiebant. In eo labore, ab altera parte, Leonidas fortissime pugnans cecidit, cum eoque alii illustres Spartani; quorum ego, ut dignorum virorum, nomina sciscitatus sum cognovique: rescivi vero etiam omnium nomina trecentorurn. Ab altera parte, ex Persis ibidem et alii multi illustres ceciderunt viti, et in his duo Darii filii, Abrocomes, et Hyperantbes, quos ex Phrataguna Arts- tnis- ’filia Darius suscepcratw Artanes autem frater fuerat Darii,

’ PÔLYMNIA. ’ 383 Hystas’pîs filins, Arsamis nepos. Is Dario filiam suum el’ocans, simul totam suum domum ei douaverat,quum nnîca ipsius proles illa fuisset. 225. Igitur duo Xerxis flattes ibi pugnautes ceciderunt. Super .Leonidœ ’vero cadavere acre fuît inter Persas et Lacedæmouios -certamen: douce ad extremum sua virtute Grœci illud subtraxeljunt, :quater in fugam versîs adversariis. Ita pughatum est, donec qui cum -prialte eraut advenere. Quos ubi accedere intellexerunt Grœci, .tum veto mutatum certameu est. Tune enim in angustiasyiæ se receperunt, et murum etiam prætergressi, ubi ad tumulum veuerunt, quiin introïtuo angustiarum est, ubi nunc lapideus leo stat in Leoni- dæ memoriam, ibi confertim cousederunt alii omnes, præter Theba- - nos. Eodemque loco gladiis sese defendentes, quibus gladiî supererant, alii’manibus dentibusque depugnantes, obruti suut Barbaro- rum tells, partïmtsubruta muri munitione ex adverso ingrueutium, partîm exùcircuitu undique clrcumstantium. .226. Tales quum se præstiterint Lacedæmonii et Thespîenses 0mnes, fortissimus tamen ex his fuisse dicîtur Dieueces Spartanus: quem aiunt, priusquamcum Medis congrederentur, verbum illud dixisse, quum Trachinîum quemdam audivîsset dicentem, quando Barbari tala miserint, multitudine telorum solen: iri obscuratum; tantam enim esse hostium multitudinem. .Hunc igitut, nil perten-itum, sed aspernantem Medorum multitudînem, respondisse alunt, "fausta omnia Græcîs nunciare hospîtem Trachinium; quandoquidem. sole tells Medorum obscurato, in umbra sint pugnaturi, non in sole." Hæc et ejusdem generis alia dicta, aiunt, Dieuecem Lacedæmonîum fouis animi monumenta reliquisse. ’ 227. Post hune fortissimos se præstitîsse memorant Lacedœmoniî duos fratres, Alpheum et Maronem, Orsiphanti filles. Ex The- splensibus vero præcîpuam laudem abstulit vit, cui Dithyrambus nomen fuit, Harmatidæ. filins. 228. Sepultî sunt omnes eodem loco quo ceciderunt, et tam in horum houoœm, quam in. illorumqui ante cecîderaut quam dimissi a Leonîda socii abierunt, hæ inscriptiones posîtæ suut: Cam trecenlis olim myriadibus hic pugnuunt Ex Peloponuesosquatuo: millia virorum. Hæc îuÏ houorem omnium posita inscriptio est; in Spartanorum vero memorîam privatim ista: I Hospes, nuncio Lwedæmoniis, hoc loco nos Jacere, dictîs illorum obqueutel. In Lacedæmonlos igitut hoc; in vatem veto istud: Monumentum hoc illustris Megîatîæ, quem olim Medi Spercheo fluvio occiderunt trajecto, Vous. qui ioulons tous fatum probe capitoul habens, puerez: lumen Sparte duce! non mutinoit.

est . HERODOTI HISTOR. VIL Inscriptionibus intis et columnis,»exœpto vatis sepigraIane,eAnt phictyones illos honoramnt: vatia veto Megistiæ epigramma Sima nidesposuit, Leoprepis filins, pro hospitii familiaritate. : 229. Narrant, ex trecentis illis Spartanis-duos viras, .Eurytum Aristodemum, quum, si ’commtme voluissent consilium tequi, putois- sent umbo au simul salvi Spartam redire, ut quiaILeonida’ecastris dimissi decubuermt in Alpenis, vehementi’ocnlorum éclore 13be tantes; ont, si redire ad commilitones voluiuent, moi-cem potuissent obire cum reliquis: hos igitut, narrant, quum alternons! horm- licuisset eligere, noluisse commune sequi consilium; sed, inter se dissentiemtes, Eurytum, cognito Pemarum par montem circum arma pOstulasse, captisque amis jussisse ilotam ut se ad pugnaces (lacera, et, postquam ad illos pervenit, ilotam quidem fuga-sahœn petiisse, ipsum veto in hostium agmen irruenœm occubuisseï Ani- stodemum autem, deficientem anima, remansisse. Quod si igitut unus Aristodemus oculorum morbo laborasset, caque caussa Spar- tam rediisset, aut si ambo simul reversi essent, Spartani (ut mihi videtur) nullam in eum iram orant eXercituri : nunc veropquum alter petiit, alter, qui in eadem caussa fumat, mari trecusavit, necessario vehementer irasci Aristodemo debuenmt. 230; Aliî igitut, hoc mode becque occasione Aristodemum, me; morant, salvum Spartam evasisse z alii vero aiunt, ad deferendum n’uncinm’quemdam missum cum fuisse e castris, et, quum pugnœ deinde interesse potuisset, nolnisse, sed in via moratum, superstioem fuisse; socium autem, qui simul cum en missus fuel-ut, ad

rediisse,231. Quîdquid insit, Lacedæmonemeaque occubuisse. reversus Aristodemus ’ .probro . etignoririuia notaUus est, salue ita infamie habitus, ut mame fini-- tanorum lumen ei accendenet, nec cum eo colloqueretup, utqueaper ignominiam trcpidus Aristodemus nominaœülr. Sed idem vit inpugna ad Platæeas culparn, quæ cum premèbat, dissolvitr v , 232. Memorant etiam, alium ex trecentis, nomiue Pantiœrh, quum ad deferendum nuncium in-Thessalîmn fuisset missus, superstitem fuisse ; eumdem veto, quum Spartam reversas ignominie, esset no- tatus, voluntario suspendio .vitam finiisse. v 283. Thebani veto, quibus duxgræera’tr Leontiades, becterais quidem a Græcorum partibus stante, ue’cessitate ’eoaCti, advams regis exercitum dimicayerant. Ut vero superiorem esse videront rem Persarum, quo tempore Grœciiquilcum Leonida fileront ad tumulum se recipere properabant, his desertis, passîs manibus ad Barbaros accesserunt, dicentes id quodiiveris’simum erat, 2’ cum Medis sese sentire, et inter primas terrain et aquam regi tradidisse; necessitate autem coactos venisse ad Thermopylastet a cladis culpa regi illatæ esse immunesà’ .Hil diem, suivi araseront; habebant

’ roumain. - ; ses ,enim etiam Thessalie: dictorum testes. Neçmeu prorsgsfelicitçr res cessit. Nam, ut accedentes cos in potestete butineront Bar- bati, nonnullos etiam, ut accedebant, interfecerunt;Ireliquis’ierp jussu J’agis .iuusaeruut stigmata, initjo e duce Leontiade ,factç; çuius viri filium Eurymacbumi, interjecto tempgre, Flamen- qaes interfecerunt, quum quadringeutorum du; fuisse; quorum ope Platæeosium urbem occupaverat. . V 234. Hoc; igitut rondo ad Tlçcnnozylos ,Græci muguetant. (I 111p veto lieues mentum ad se Demaratum interrogavit, hoc, musser; .moriis. intçoitu, 2 Demarate, vit probus es: ex retraita-"judicbî: ,quæcumque enimdixisti, ea ita evenerunt. Nune die quotnam Inumero sint reliqui Lacedçæmouii ç et ex quot sint hotum in rç belliça, au etiam tales sint omnes ?”’ Et ille, " Box l” naquit, ". multitudo quidem omnium kacedæmoniorum lugeas est, et civi- .gates [sommoit-as; quod rei-o tu scire pupis, id diem); Estin nies Sparte, civitas virorum octiesrmille admodum: etfhi quidem omnes similes sautelait qui .hic pogneront. Cmteri vero Lacedæmonfi Ibis utique non surit similes, et fortes tamen viri sont." luge .Xerxesait: " Quonarn igitut pacto hos homines minimo subigemus? Âge, bue mihi prame! Tu enim] vins omnium. quibus illi «mais cemperws me!» une uni ses se

235. Respondit Demaratur; " Quandoquidemstudiose me 991).! sialis,rum æquum est ut tibi id,fuisti.” qpoçl optimum fuerit, "exprom’am : nempe,; si trecentarum navium plusse!!! in Laconicam miseris terrain. En autem prope illam site. insola, çui nomen Cytlnéra ,- de qua l(Milan, vit olim apud mnpîentîssimus, dicere flamme!» l989".8 1mn"? fore Spartanis, si ea insula [auri mergeretur potius, quamemiueret. Njempe- ille,.nou utique tuam dessein ex longo temgorgwospiciens, sed quamlibet (plumcumque hominumgtimens dessein, semper veritus crut ne ex illa meula tale quidpiam patries sur; ,immimœt, amie tibi ego aux": promo- E.x .1189 igitut me??? hmm fic??? tua classie terreat Laçedæmonios: et illi, proprio finitimoque bleue pressi, nil vercndum est, ne reliquæ Glrseciæ, a pedestribustuis .çopiis oppugnatæ, auxilio ventant. Domita autem reliqua Grœcia, Lacoru’cum genus pet se reliuquitur invalidurn.’ Istuld’iautem ni feu..- ceris, hoc futurum exspecta. l Est Peloponnesi isthmus angustus; quo loco aconjurafis. adversus te omnibus Peloponnesiisscito cem; mon muon! tibia ses!!! quæ-W100 fada âme immine. 1m14 me sifeçeris, isthmus ille et civitates omnes sine. pugna. in lWFedem-PQWBËQWP?’ .. . i i i l i , 236.- Post hæc Acbæmenes, frater lien-xis, et clsssi præpçgitulj, qui huit: çolquüo.inte[ergt, yeritus ne ad fadendum quod Demain;- 4us imagent Xegqiuduccrctur, hune syntonisai. est exorsus. fi Reg! 3 15

ses HERODOTI HISTOR. vu. Vidéo te sermonem admittere ne, qui tuas imide: felicitati, aut etiam I" ’prodereres tuas conatur. Nam hoc uti more amantGræci : invi- ldelit’aliis 0b felicitatem, oderuntque potentîores. Quod situ in præ- senti rerum statu; postquam quadringentæ nostrarum navium nau- ’flagium ,fecerunt, alias trecentas de classe dimiseris quæ Pélopon- ’nesum circumnavigeut, erunt nabis hostes ad resistendum pares. Sin. conjuncta manet nostra classia, diŒcilis illis erit ad oppugnan- idmln. omnanque rèsistere tibi neutiquam poternnt. Adshæc uni- :Veflæ nèfles’copiæ terrestribus erunt præsidio, et terrestres copié ’navalibus, una’iter facientes g quas si diremeris; nec tu illis utilis (088e poterie, nec illæ tibi, Quod si tuœ rationes recta erunt initie, isiciinîdue animum, ut nil cures res. adversariorum, quo loco gesturi ’sint bellum, quidve agnat, eut quanta sit illorum multitudo. Satis. ipsi idonei sunt suas res curare, et nos nostras. Lacedæmonii veto, si contra ,Persas in pugnam progredientur, ne imam quidem haut: ipræsentem cladem reparabunt.” ’ I i 287, cui Xerxes his verbis respondit: " Achæmenes l recte tu inibiidicere’videris,’atque ita thciam. 1 Demaratus autem eanicit, quæ meis rebus ipse utilissima’judicat z ejus tamen ’ s’ententia a tua. ’8uperatur. ’I Nam istud quidem non admitto, non (bene eum’cuperie meis rebus : documente quippe mihi’sunt quum superiores’ejus sermones, tutu res ipse, Etenim civis quidem invidetfelicitatieivis, et tacite ei inf’ensus; est : nec facile mais, a popularium aliquo consultus, easilliiquæ ipsi optima videntur suaserit, nisi probabiles in virtute progressus fecerit :’ cujusmodi rari’ sunt hommes. * Hospes I vero hospiti feliei. benevïolentissimus est, et consultanti lubens: optima suaseritl l Itaque maledicentia adversus Demaratum, qui meus hospes est, abstinere dehinc quemlibet jubeo’." i - 238. Hæc Xerxes postquam dixit, per cæsorum cadavera transiit ; let-Leonidæ, ut audiviti regem hune et ducem Lacedæmoniorum fuisse, abscindi’ caput en paJo erigi jussit; Ac mihi quidem quum aliis documentis, tum vero maxime hoc’ipso, fit manifestum, Xerxem * iviviol Leonidæ omnium homiiium maxime iratum fuisse: alioqui enim numquani in mortui corpus ita benne sœviturus erat, quando- quldem maxime omnium, quas novi, hominum Persæ’honorare fortes ’viros" consueverunt. t 111i igitur, quibus id imperatum est, jussa’ex-

iseéutiV 2392 Sed surit;redeo ad eami I narrationem,’ I i I. s’ quam l. tsuperius i imperfectam reliqui: Parure regem rexpeditionèm adversus Grœciami primi resciverant’ Lacedæmonll, idque mira quadam ratione resciverant; Idéo- que ad Delphieum miserunt oraculum, ubi illud eis editum est responsum, quad panic; ante commemoravi, Reséiveraut autemiui- rabili quadam ratione; Demaratus enim, Aristonis filius; exsulan’s apud MedOs, ut equidem existimo, et ratio mecum militait, non bene

POLYMNIA. 387 animato: fuit in Lacedæmonios. Conjectare igitur licet, utrum benevolo hoc fecerit animo un insultandi caussa. Postquam decrevit Xerxes exercitum adversus Grœciam ducere, Demaratus tune Susis præsens, ubi id rescivit, Lacedæmoniis voluit significare. Qui quum aliam .rationem, que idfleis significaretgion baberet, quum periculum esset ne deprehenderetur, tali usus est commento. Sumta duplicata tabella, ceram ex ea erasit, et ligno tabelle consilium Xerxis inscripsit: quo facto, scriptum istud infus! cem denuo ob- duxit, ne nudam ferenti tabellam. molestia exhibaretur a viarum custodibus. Postquam vero Lacedæmonem perlata tabelle est, conjectare Lacedæmonii, quid rei esset, prius non potnere, quam (ut equidem accepi) Cleoinenis filin, Leouidæ uxor, Gorgo, e05 docuisset. Hæc enim repsecurn perpensa, eradi ceram jasait, atque in. in, ligne repertirros esse scripturam ait A; cui obsequentes illi,4intus scripta repererunt legeruntque, ac deinde reliquis Grœci: legenda. miseront. Hæc igitur italgesta. esse memorant. l i

)

mais un! 821’101).-

HERODOTÏ HIS’TORIARUM

i EIDER ÔÇ’I’AVUS. URAiNÏA.

Il. ’ (sur; populi in classent ducem, hi fixere. Athenieuses me: fiiiæbuerant Centu’m vigintl septem’: Platæens’es veto, quum rei nain sans: expertes, mm vinifie studiOque incensi, simul cum Athe-’ niensibus nues Atticas’propugnatoribns compleverant. Catimini quadraginta præbuerant naves: Megarenses,.viginti. Chalcidenses item viginti compleverant; sed nases illis suppeditarunt Athenienses. Æginetæ oetodecim naves præbuerant: Sicyonii, duodecim : Lace- dæmonii, decem: Epidaurii, oeto: Eretrienses, septem: Tresse- nii, quinque: Stryrenses, duas: Cei, dues naves (triremes,) et dans actuarias quinquaginta-remorum: Locri Opuntii septem aetuariis quinquaginta-remorum auxiliq venerant. 4 2. Hi igitut fume, qui ad Artcnisium militeront: dictumque est etiam, quem navium ndmeitumi’singulinpopn’lieontulerint. Fuit au: tem collectarum ad Artemisium navium universus numerus, actuariis quinquaginta-remorum exceptis, ducentæ septuaginta et nua. lm?- peratorem autem, pence quem imperii summa erat, præbuerant Spartani, Eurybiadem, Euryclidæ filium. Dixerant enim socii, fuisi Lace summum obtineret imperium, non se secuturos esse Athenienses duces; sed exercitum, qui futurus esset, dissoluturos." 3. Etenim jam initia, priusquam in Siciliam peteudæ societatis causse misissent, agitatus sermo erat, Atheniensibus permittendum esse classis imperium. Contradicentibus veto sociis cesserant Athe- nienses, quod magni facerent servari Græeiam, pulereque nossent, si de principatu inter sese contentierent,’ perituram esse Grœciam: recte quidem illi sentientes. Nain civilis dissensio tanto pejor est belle commuai cousensu gesto, quanta pejor res est bellum quam prix. Hoc ipsum igitur intelligentes Athenienses, non repugnaruat sociis, sed cesserunt, quamdiu illis magnopere indigebant.’ Quod satis ipsi ostenderunt: nam, postquam pulso Persa jam de ipsius terra contendere cœperant, caussam præ se ferentes contumeliam Pausanias, Lacedæmoniis imperium eripuerunt. Sed hæc quidem insequeute tempera geste sunt.

l il URANIA. ’ 389 "- "3: At tune Grœci qui ad Artemisium se ’contulerant, ut videront navium multitudinem, quæ ad Aphetas commutant, omniaque’ plena conspexerunt militum, metu perculsi, quad præter opinionem enspecmtionemque suam res Barbarisisuccessisset, de Écapessenda fuga et de receptu ab Artemisio versus inter-iota Grœciæ deliberaw tout. Quod ab illis agitai-i consilium ubiicognovere Eubœeoses, auront Eurybiadem, ut aliquantisper saltem minaret, donecipsi liberos suas reliquamque familiam in tuto collocassent. Id postquam Eurybiadi non persuaserunt, alia se convertentes, Atheniensium. duci persuaserunt Themistocli, proposita talentarum triginta mon cede, en conditions ut ibi manerçnt et me Eubœam pogna navali s ’ 5. Et Themistocles, ut ibi manerent Grœci, tali ratione efecit.’ Endecernerent. hac pecunia Eurybiadi quinqua impertivit * talenta,.quasi nempe de sua ilii daret. Hoc ita persuaso, quum e reiiquis salua adhuc Adimantus ’obuiteretur, Corinthiarum dux, dicens ab Artemisio se. Wmmrncc Mia: mandarin ; hune, interposito jurement», Themîstocles his verbis adlocutusest z 2 Non tu quidem nanifier les: tibi enim ego majora tannera dabo, quam missuroswtibi rez. esset, si desereres socios.” His dictis, in neveux Adimaati tria misit manta. [taque illi, moneribns perculsi, persuadai sibi, passisuntp et Eubœensibus gratuit: lactame»; ipse autem Themistaclezln- sans est, reliqua sibi retinens: illi veto, quibus pattern, impertiverat, putabant ab Atheniensihus sibi ista conditions datant-

6. Itaque ad Eabœam mangeront Grœci, et pognant male»: coma; miseront. Quæ-res in hune modum zesta est. Qumn post meri- dien ad Aphetaslperveniasent vbarbari, jamque antea cognovissent,’ quad etiam nunc ipsi widebant, Græcorum pouces nave: ad Artemisl lium in ratione esse,incessiteos cupido mais adgrediendi, patinais: passe spenntes. dans en adverso quidem protinus contra ces navigue non placuit, hac causes; ne, si ipsosGræci viderent contra se. nasigantes, arriperent lingam, noxque fugientes reciperet, adeoipie. nlvi- illi traderent: ,debebat autem-ut Perses quidem dictitabant,- ne ignifer quidem in vita reliquats manere. , ’ ’ 7. Hoc igitur’dencaussa tale ceperunt consilium. Selectas en: arriveras classe nases ducem extra Sciathum, ne ab hostibus con- spiçeeentur, circummiserunt; que, præter-Caphareum et Geræstum Eubœam circumvectæ, ad Euripum naviguent; quo nimirum medias illos includerent, hi, ubi ad Euripum pervenissent, reditum in Grœeiam intersipieutesgoipsiivero, ex adverso cos adgredientes: Haeconsilia dimissis navibus ad id delectis, ipsi eo .die ladgredi: Græcos non habuere in anima, non prius illos adgressuri quam edito ancigcumnavigantibus signa, [de que. convenant, uniates usent

390. HERODOTI ’HISTOR. VIH. facti, ad lacum constitutum illos pervenisse. Dom hi ita;circumnavigant, interim illi apud Aphetas reliquarum navium ineunLnu-v

: 8. Per idem ,vero tempus, qua numerum.hi inierunt navium,, merum.quum esset in hoc exercitu Scyllias I iScionæus, - omnium Optimus illa astate urinator, qui etiam; in naufragio ad Pelium facto multasJes, pretiosas Persis. servaverat, ’multasque item ipse adquisiverat sibi; »Scyllias hic jam pridem consilium quidem agitaverat ad. Grœcos’ tran’sfugiendi,’ nec vero ante hune diem occasiouem exsequendi consilii erat nactus.- Is igitut quo pacto’ nunc ab Aphetis ad Græcos. pervenerit, pro certa dicere non possum:.miror ver-0.5i vera surit, quæ narrantur. Narrant enim, hune hominem, postquam ex Aphe-, tis’ mare subiisset, non prias emersisse quam ad’Artemisium pervenisset, viam banc octoginta adiaodum stadiarum permare ensem: mm. Memorantur quidem Vdeieodemvhomine et alia,’,fabularum.. apeciem habentia; sed in his, vera nonnulla.’ Ut,meam de hac re, dicam sententiam, navigio ille ad Artemisium pervenerit. t Ut autem sa parvenir, protinus ducibus Græeorum. et naufragium quo modo factum sit exposoit, et circummissas circa Eubœam naves, indicavit.: si 9. His’rebus cognitis, deliberarunt Grœci: multisque dictis sen-. tennis, decreverunt eo die ibi manere stationemque seryare, post. mediam autem noctem discedere, navibusque Eubœam circumnavi-. gantibus obviam ire. Deinde veto, ut nemo ’contraheosenavigavit, sub salis ocCasum ipsiadversus Barbares ,excursionem fecerunt, pet riculum facturi generis pugnæ quo illi usuri essent, et perruptionis,

perbostilesnaves.3 10; Quos panois navibus adversus sese tri tendentes Û l canapicati». l i 2 mi-. lites d’ucesque Xerxis, male sanas eos esse existimantes, educunt et ipsi naves, facile se illos intercepturos sperantes; probabili utique- spa, ut qui Græcorum neveu adeo paucas viderent, suasvera et, niultis partibus numerosiores et meliuslnavigautés. uHaèc illi cogit- tantes, medios Graicas circumbluserunt. Ibi -tum,*quic"umque*ex, Ionibus benecupiebant .Græcis, et inviti militabant; hi in maxima: calamitate panebant quad illos undique cinctos viderent,-nec eorum: ullum evasurum existimarunt: ita desperatæ hisvisee’erant res Grœ-: eorum. Quibusva’utem-lubentibus ea resaccideratghi’acriter inter se contendebant, ut quisque primus, navi capta Attica, præmium a; rage acciperet: namîAtheniensium . potissima ratio apud-utromque; ’ hostium exercitum habebatur. ’ * - I r11. Grœci, quum adhucfrontei in langum directaproras navium amniomhosti adversas habuiæent, ut ’editulnfest signum, primum puppes in medium ’contraxerunti deinde, altéra edito signa, adgressi sunt opus; et in exiguum licet spatium Concluai,’jam a flatte undique’ün orbem) impetum in bostesfecerunt. limitasse trigîntz

. crêperont noves Barbaronrm,i URANIA. et Philaonem, Chersidis * Ü filium, 391 Gofgi Salaminiorum regis fratrem, spectatum in exercitu virum. ’ Primus ex Grècis novem .hostium cepit civis Atheniensis Lycamedes, Æa schreæ filius, et virtutis præmium princeps hic retulit. Cœterum ancipite Marte pugnam banc navalem pugnantes ingruens nox dire- mit: et Grœci quidem ad "Arteinisium sont reversi; Barbari vero Aphetas, multo graviare, quam exspectaverant, certamine defuncti; In hac navali pogna, ex Grœcis qui com rege militabant, nous An- tidoros Lemnius ad Græcorum transivit partes: cui dein ab hoc factum Athenienses prædium in Salamine dona dederunt. l2. Facto nocte, quum esset medium anni tempus æstivom, immense vis aquarum tata nacte cecidit de cœlo, et dira tonitrua exstitere de Pelio : moxque cadaveraet, naùfragia ejiciebantur versus Aphetas, et circa navium proras volvebantur, palmulasque impedief- bant remorum. Hæc audientes qui-ibi eraut milites, Iterrore perculsi, prorsus se perituros existimabant, tat tantisque simul malin ingruentibus. Etenim priusquam e naufragio et tempestate ad’PeL lium écarta patoissent respirare,’ gravis’ incidit. pogna navalis ;Ïpast pognant vero vehementissimus imber, et validi torrentes in mare documentes, et dira tonitrua. Hi igitur talera egerunt noctem. 13. At, quibus mandatum erat circum .Eubœam circumnavigare’, his eodem nax multafuit’atrocior; tante quidem mugis, quad in media pelage versantibus incidit. Et tristis illis finis fuit. Nom postquam’illis’navigantibus,’ quum adversus Cœla Eubœæ essent, [Latine Cava dixeris] tempestas atque imber incidit; venta abrepti; nescientes ipsi quo ferrentur, ad petras impingeb’antur. Adeo omnia effecit Deus, quibus Persaru’m copiée æquales fierent copiis Grœ- corum, nec multo eis essent superiores. Hi igitur circa Cœla’Eu-i

bœœ14-. Qui parieront. ad Aphetas eraut Barbari,’ i . ’ut .grata i illis dies iliuxit, tran- quillas tenuere novies; bene secum agi existimantes, si, malis defuncti, quietem in pgæsenti agere passent. - At Grœcis subsidio venere tres et quinquagînta Atticæ noves :I quorum et adveutos vires illorum animosque confirmavit, et adlatus simul nuncius, Barbara: Eubœam circumnarigantes coorta tempcstate canotas parfisse. Itaque eodem diei bora, qua pridie, navibus evecti, in Cilicienses naves impetum faderont; bisque corruptis, ingruente nocte, ad Artemi- siuml5. Tertio veto reversi die, ægerrime fer-entes sont. Barbarorum - I duces, » tam paucos naves adeo contomeliasa sibi damna inferre, veritiqoeXerxis irato, non amplius exspectarunt dum Grœci pognas facerent initium; sed se invicem cohortati, circa medium diei navibus sont evecti; , Accidit autem, ut’eisdem disons et. natales hæ pugnæ,et pedestres, .

39S HERCDOÏIÎI HISTOR. VIH. 9d Thermopyles; pugnarentur. Et en: muance omne, minis Euripo ; quemadmodum Leonidæ et his qui cum do eraut, de custo- diendo transita in Græeiam. Hi igitur sese cohortabantur, ne Bar: haros in Grœciam transmittereut: illi veto, ut dessein delerent

Græcorum,16. Jum, ubi instinct!» et acie freinmais est ’regie potirentur. clapis, quieti Græci I ad Artemisium statue. At postquam illi in lance speciem ordinaire nave: institueront, quo Græcos undique cinctos talleront; tutu-vent hi quoque evecti surit, præliumque contamineront, Et in hac quidem navali pugna pares fera utrimque fuere. Etenim Xerxis datais oh multitudineln navium ipla se impediebat, quum et turbareutur nases, et aliæ in alias mutuo inciderent. At nihilo tamen secius reflète, rum, neque se receperunt; quippe indigniuimam rem ducentes; a panois navibus in fugam verti. Igitur multœ quidem Græcoruln nave: pericruut, multi item homines; sed longe plates et mm Barbarorum et hominem Hoc vero certamine defuncti, diseuse-ç rum.l7. In hac pugna,unilingue. a; Xerin militibus præeipuam , i 4 virtutis . i lau. . dem, Ægyptii reniera, quum aliis editis præclare factis, tum tapât quinqua Græcoruln navibus simul cum vectorihus. Inter Græcos; ,virtua ieminuit Atheniensium: et inter Athenienses, Ciiniæ virtus. filii Alçibiadis; qui propria nui militabat. privnto suinta duceniib

A 18.; Diremto prælio, libenter utriqne ad suum stationem proyers punkVilla Et Grœci, utinstrucœ. e pugna reversi sunt, cadaverum v quidem a et naufragiorum sunt poüti; sed,-quum appel-e fuissent accepti, et maxime Athenienses, quorum dimidia pas navium vulneratæ cramant! ’inberiora Grœciæ se .recipere decrevemnt. ’ , . : - . *. .- 19. Themistocles veto, reputans secum, si Ionicum igenns æquo .Caricu’m abstmheretur a Barbàro," reiiquis copiis duperiores evadere passe Græcos ; quum Eubœenses pet id tempusigreges sucs ad marc agerent, eo convocavit Græcorum duces, dixitgue, Mari sibi, arum. se fiaberc, quavsperaretforlian’moa socius aibstralii a rage passe. Et hoc quidem nonnisi hantenus illis apurait: ad res autem fluentes Quod lpçclat, in illis ait; de 13mm": gregibm quoique! quisque pellet peptide: maclant: salât: enim me, suas milites 311418 ballera, quam 1mm. Simul illos bornais est, ut quisque pœciperet suis igues accendere. De reditu vero, sibi, ait, curæ fore justifia tempe; que saki in Gmciam ment perfientæm’. Atque hæc illis fadera Ria. cuit: protinusque menais ignibus, "ad pecudes sese convenant; ; 90. Nempe Eubœenses, insuper habit» Baoidis articula; nihil dicente, nihil neque ex insula exporta’verant, nectin m’uniœdop sa. impmçteverant, quasi nullus adfuturus hostie esset; adeoqne ipsi

res suas in maximum discrimeu(manu. adduxerant. I Est autem-. 393Bacidis de his oraculum hujusmodi: ’ Cogito herbera-lin; i 1 . :is.I ’ jugui r iîmui Bybliua, fac ut procul Eubœa alain: mnltumviuecuules cepit. Hi! versibus quum illi in marlis tune et præeentibus et innminen- tibus non casent usi, in promtu en; ut in maximas inciderent cav-

21. Dum hæc aguntur, adfuit e Trachiue speculator. Nm, et ad Arlemicim specnlator fuit, Polyas genere Anticyreusis, cui man- lamitates.datum ont, (et ad hoc remis bene instructnm naviginm * in paranoI habebat) ut, si conflixiaset dosais, id illis qui ad Tbemopylas eraut signifiant: et similiter apud Leonidam Ahrouychus, Lysiclis filins, Atheniensis, pentus fuît qui couscous: actuariat navi his ad Artemiç- sium renuuciaret, si pedestribus, copiis novi quidpiamiaccidisset. Hic igitut Abronychus advenir, significavitque quæ circa Leonidam ejusque exercitum gents eraut; Quibus illi rebut cognitiu,.jam non amplius diiïerendum sibi reditum judicantes, receperuntise eodem ordine quo in ratione eraut locuti ; primi Corinthii, poltrèmi Athe- nienses.22. Tutu veto Themistocies, . q selectis . - veiocissimis ’ l Atheniensium navibus, ad tiquas queaque circa en Inca potabiles le conferens, lapidibus incidit scripta, quæ Iones postridie ejus dieivad Artemisium ndpelleutes legeruut. q Erat autem scriptorum senteutia hæc : il Vi- ri Iones ! inique agitia, qui contra patenta militatis, et Græciam in servitutem conamini redigere. Immo veto, quad maxime] vobiq postulamusmostris a partibus state! Id si facere non licet vobis, et etiam nunc neutria vos partibus adjungite, et vos ipsi, et Caribus, ut idem faciant, persuadete! Siu horum ueutrum fieri potest, sed graÀ viore uecessitute, quam ut deficere ab hostibus passim, catis ad: striai; in ipso saltem opere, quando pugnam conseremus, consulta cassate! memores anobis vos esse progenitos, atque etiam inimici- citias bas. quas cum Barbarie gerimus, primum auvobis origiuem tra. xisse." Hæc Themistocles scripsit. ut equidem arbitrer, re in imam; que partem deliberata; quo eisdem his scriptis, sive en latereut bar-v haros, Iones ad deficieudum a rege et ad Græcos transeundum perm" moverentur; sive en reuanciata essent Xerxi et in calumniam apud: eum adductn, de fide suspecti redderentur loues, caque causse a! pugnia navalibus procul haberentur. ’ I 23. Dam hæc agit Themistocles, continuo postGrœcOrum disces-’ sum civis Histiæensis, navigio profectus, Barbarie fugua) illorum ab Artemisio nunciavit. At illi, iidem nuncio non adhibentes, in custodiu hominem tenuerunt; velocesque naveshquæ rem explora-i * rent, prœmiseruut. A quibus quum relatum esset id quod’res eut, 3 E

.394 * limonoit: maton. VIH. ita demliin MEN] chais; utpriini anagebàntur radii salis; ad Artemisium profecta est. Ibi neque ad meridîein menti, Hi- .stiæam inde navigaruut. Quo ubi pervenbre, Histiæarum urbe p0- titi, maritimos omnes vicos Ellopii agri, qui ditionis Histiæotidis est, incursarunf.9A. Hi dum ibi morautur, A 7 interim Xeries, postquam quæ

chameaihrenPræparaverat autem hœcce. arpentant Quotquut de exercitu w, ceciderané; mon... (eraut-autem sa ’viuies’milh) si: animais mmiidum reiiqinit, castel-os fucus in idfosù’sepeliuit, superbe stratis mon". reliât in. gestaque huma, ne a mais conspicerentur.’ Ut Hiktiüa’m’pflia’éô .pervenit, couvocata totius eXercitus conchie, hæc edixitïï fVirîi, .armorum sucii! ne): Karma (mimique e vobis, quisquis veluefit’, potestatem datlsuum ordinant reliuquôndi’, que pactoilie cum maie mais his hominibtis pignotyqui sérekis cof fil superaturos esse speraveraut." i a - I I "I I » ï r 25. ’Hæc .pthquam nuncius edixit, me): nihil mais fuit quam : .ita multi cupidi eraut spectandi. Et hi; ad Thermopyles tannerai, obierunt spectaruntque enclavera: et, quuanoceéæmîîï niis mixtes hilotes viderent, hos omnes, qui ceciderant, Lamine;- nids. et Thèsbionsés esse mbikraüanmr.’ Neè vero lama ensile suis. qui. ceciderant, Xerxes faciaux z inamque manifeste ridiculutii au: quum Persarum nonnisi mille javelai. enclavera conspicereni» tut, Giacoruin autem in uuuin ’locum «ingesta qiiawor Minas-Hanc igiturÎdien’x spectando insumsere r postridie véto tri! jècerant; Histiæam ad narres sunt reversij XerxesnüutUMeum. suis ad ulteriua progrediendum seiaccinkis. i i ’ Ï’ ’ l r 26. Perd idem tempuswenere ad Perses tenusfugæ ex IArdn’diüi hommes numero pauci,’ victum qu’entends, 60- magnais: mis prendre cupieutes. Huslin’ cmm I regis vidimes interrogat mut Persæ de Grœeisi quidnnmiilli facerenv: -’ et numi’qiii’dati p62 crut, qui homexiliis quæsivit. Re’spondemntiliiy «’94me . pia; Grœci): ragera-spectarequeicertameu gymnîeum en’coïükfl Turin-mans interrogati, unoduam esset ,propositumipræüiiïuf; de quo’contendereut?" dixene, ii oleæ dari coronam.” Ibiztum Trimiè tachines, Attabani nobilbimnm dicens senœnfiam, tiniiditatisï s culpuu apud regemineunît. Ut enim audivi, communesse certa-x mînil pallium, non pecunia. non tenait k Îsed confis 9m: nibua, ii Papæ," inquit, te Mm, quina contrai. frayât." 33g . matures duxisü; qui nonide pecuniis, sed . de instituant!" Hocejus diem memoratur. i . ’ l " i ’ s 27. Interca- temçuria, post infeliceur rerum ad Thermopyles-cri- tutu, protinus Theuaii muai miseruntad ruminas: quibus semper fumants influai, maxime fera à chaille novinidw ab

illis menta- . Etenim panois alunisURANIA. ante haut: expéditionem i a395 Bar- haro suscepta!!! Thessali coranique socii, quum Omnibus .copiis iu- Vafiïiëçnt Phocewë. victi Ïab illis eraut asparagus accepti.. Qunm Mæhoqsnsgsu ad Bargmann) conclues, rates esset-Tomas Eiiansis, cailidum inventnm hic Teiiias illi- «azimutas erat hujus- s Sexœutis viris lPhoceasium fortissimis, et;ipsis et) eorum i mais, Crua- dealbutis, matu de isiproviao,1 impetum in :Thassalos 303: .10me M Buis, ut, qui-eumque son; aluminent cernez-est, Wintmîflfirçnt. laite!" prime Thessalorum cumdimçüscouspo- * ctis, aliud, existimantes esse-MM fugua «puiserait; et post Mas me exercitus: ita ut quatuor militais minimum et scutu- A mmtù’Qntur Phoceuses. quorum-sentoient apud Abus demeurant, reliques Demis; nuque ex decima pecuniarnm hoc præiio partarum factæ sint ingentes iliastatuæ, quæ ante templa!!! Delphicum circa tripodem positæ sunt,.etqaliœ similes Abis dedicatæ, 28. Hue modo Phocenses peditatum accepennt Thessalbrùuna même filetant. 0mm; aquitain-veto aura-ridera, terramjpso- rum invadentem, insanebiiiclade Vadfecerant. A Naniu 51mm 96 and hammam ingeùte fessa. in emmenais depositis et solo injecta humo rupins squaw, hautaines taupes gaver-au: Thessalos. Et illi, mais facile. eos,oppressuti, m0830 nanan invecti, in emphases inciderant, et equi fractis cruribus

perierant.. 29. Cujus dupliois . cladis . , causa, ’ v r infini ’ i Phocensibus- L a ’Theinli) me ptæcoue, hæcces eis edixeret -*! bichonnions :1)th intelligite tandem, pares vos nobis non esse. Nam et subliminaire 4 WŒrWIRObÎI res eoram’plneuorq saperioreswfuilnus vobis, et nunc apud :Barbsvumr minium valentine-annua et Q3170 ros and. et suintent; abaipi; At,,-licat manialpoflim injurîamm pensums-Mmes; and millia MW" nobisauânquasîntaarasnti rebuter et soumîmes-vobis, mm nos malaterrævestræ’impeudenâa." r -. r r v . . L 30. HæcPhoceusibus’Thesiali dixere. sidi-enim et andin. murum ragionum hominibusî 1’th Medorum-panes nomme bannir. nulia quidem alia de chassa, Lugaoollatis inter se ratinai- bus reperio, nisi odio Thessalorum; qui siLGræcarum Musa adjupxissent, puni Medis fautai. Phoceuaes eraut. ’Ista igitnqmul Çhessaii edixiasent; ne; pecunia; se daignasspomm, et in promu sibi am, Faîtes, .Mter 11W Tw qmplecli, si mode squat". and «elle se filtro’proûîom «le Gracie. ; r ’31. Quod ubi est minimum, tum veto inti Phocensibus, 8iæ duces fuere: Barbare, Et» m gnian me Tsachinia Doridemfsynt ingressi. Etenim Duriez: mua 11qu millia, triginta (en riflimmaimdine hmmigitsmmer. un

ses HERODOTI HISTOR. VIH. Encan et Phocidem terram interjecta; qui tractus olim Dryopis er’at. Est autem hæc regio metrupolis Dorieusium, qui Peioponne- sum incolunt. Hanc igitor Doridem terrain ingressi barbari non "auront: etenitu cum Medis sentîebaut incolæ, nec placotera!

Thèssalisnntu 82. Ut vero en Doride injuria in Phocidem his inferretur. sont ingressi, A ipsos ’ quidem Phocenses non sont nocti. Nom eorom alii in Pamassi fastigia coud scanderont: est autem ad recipiendam multitudinem idofleus Par- nassi vertex contra Neonem oppidum seorsum situa, cui Tithorea nomen; in quem nimirum et res suas comportaveraut, et ipsi ada scenderant. Major vero pars eorumdem in Ozolas Locros sese atque res suasreceperaut, in Amphissam oppidum,. supra Crisœum campum sitam. . Barbari autem universum terram Phocidem incur- saroot ;- in enim exercitum doseront Thessali: et quocumque pervenerunt, cuncta crameront vastaruntque, ignem et in oppido et in

- 33. Hoc enim iter facientes secundum Cepbissum fluvium, omni: templadepopuiati sont; cremaruntque injiuientes. Drymon oppidum, et Charadram,p et Erochum, et Tethrouîum, et Amphicæam, et Neonem, et Pedi- eas, et Triteas, et Elateam, et Hyampolin, et Parapotamios, et Abas, ubi opuleutum erat Apollinis templum’ thesauris donariisque moitis instruetum I: emtque ibidem, atque etiam nunc est, oraculum :- et hoc etiam templum, exspoliatum, igue cremaruut. Atque Pile-i censiutn nonnullos, ad montons -insecuti,leaptivos feceront; et nonnullis etiam .mulieribus, 0b multitudinem-vim facientium, necem

34. Pmpotamios prètergressi Barbari, in Panopensîum agrum venerunt’. Inde jam discretæ illorum copina, bifariam divisæ sont. adtulerunt.Plurima quidem et vaiidissima’ pars exercitus, cum ipso Xerxe, ; Athenas tendons, in Bœotiam intravit, in fines Orchomeniorum. Bœotorum autem universa- multitudo cum Médis sentiebat: et op-ï pida illorum totabantur viri Macedones, ab Alexandro ad hoc missi ; totabanturl en autem, hoc ipso declaratori Xerxi, cum Medis seutireq Bœotos. Hi igitut ex Borbaris hac via incedebant. - 35; At illorum alii, sumtisviarum ducibus, versus DeIpIzicum templum-intendebaut iter, Pamassum a dextre relinquentes. Quascum- que veto etiam hi Phocidis permearunt regiones, bas comme eva-p starunt: nain et Panopensium oppidum incenderunt, et Dauliorum, et Æolideusium. [sive Liiæensium.] Viam autem istam hi, sejuncti a reliquo exercitu, ingressi sont hoc consilio, ut, spoliato Deiphico templa, opes illius Xerxi regi reprœseutarent." Noverat autem, ut ego accepi, Xerxes omnia quæ in hoc templa eraut melius quam» quas suis in ædibus reliquorat, quippe" moitis en constanter memo- rantibus, ac præsertim- Crœsi donaria, Alyattis filii.

Ejus rei nuncius gravîssîmumURANIA. Delpheusibus timorem injecitc 397 quo terrore perculsi, oraculumi de sacris pecuniis rebusque pretiosis ’consuluerunt, utrum in terram ces defodereut, au in aliam regioueni ’ex’portarent. 4At votoit Deus loco illus-movere; dicensflt se ipsum I ad tutanda’ son suflicere." Quo audito responso, jam sibi ipsis un: phenSes" consumeront: et liberos quidem et uxores trans mare in Achaiam dimisere: ipsorum vero pleriqueiin juge consceuderunt’ Parnassî, resque suas in C9rycium natrum comporteront; alii vero in Amphissam Loéridem secesserout. I ltaque cuneti Delphenses re- qliquerluut urbem; exceptisssexagiuta viris et propheta. " l’ 37. Ut venu adpropinquarout invadentes Barbari, jamque in conspectu habuere templum; ibi tune propheta, cui nomen crut Ace- ràtus; sacra arma vidit ante templum proposita, ex interiore panel trali prolata, quæ nulli homiuum fus erat tangere. Atque ille hoc prodigium Delphensibus, qui in urbe aderant, nonciatum ivit; Ut vero gradum ancelerantes Barbati prope ædem fuere Minerve; Pronœæ, alia his oblats sont prodigia, soperiori etiam prodigio ’mujora. Nain et hoc sana mirabile’ est, arma Martin sua sponté extra templum proposita ndparuisse: sed quæ max deinde avena- runt; en præ omnibus ostentis maxima admiratione digna sunti Ubi enim subeuntes Barbari prope Pronæœ’Minervœ ædem fuere, ibi tum et de cèle fulmina in eus decideruut, et de Parnasse abrupte duo cac’umina ingenti cum fragons. in ensilent prœcipitarunt, multosqué oppresseront, et ex Pronææ æde clamer et ululatus est exsuditus. 38’. Quibus simul incidentibos, terrer Barbaris est incussüs’i quas ubi fugam capèssere Delphenses i intellexerunt, descendentcs de monte magnam illorum stragem edidere: reliqui vero" recta in Bœotiam profugerunt. Memoraront autem, ut ego ’accepî, hi ex Barbaris qui redierunt, p’ræter ista se alia etiam ostenta divinitus missa vidisse: ’namque duos armatusjmajores quam pro humant! nature, continenter sibi instîtisSe, perseqoentes cædemque facientes, 39: Istos duo, aiunt Delphenses, indigeuas fuisse heroas, Phylo- cum et Autonoum, quorum fana sont in templi vicinia; Phylàcî quidem, secundum ipsum viam, supra Pronææ ædem; Autonoi vero, prope Castaliam sub Hyampeo acuminé. Saxe autem, quæ de Parnasse-deciderant, ad nostrain osque ætntem superfuerunt, in agro-Minervæ Pronœæ sacra jacentia; in quem, postquam per Barbaros’devoluta sont, incubuerunt. Isto igitur mode hi homines a Delphico terrifia diacesseruut. ’ " * i " 4:0. Jan) flairais Græcorum, ab-Artemisio profect’a, rogatu Athec’ niensiu’m lad Salaminem. adpolit. i Et hoc quidem consilio Atheniâ enses a aoéiis, ut ad Salamina adpellerent, rogneront, ut ipsi libeg ros et uxores ex Attica exportatos in toto locareut, et porro quid sibi faciendum esset delib’erareuts Nom pro præscute rerum statu;

ses nounou HISTOR. vm. quum opinione sua casent frustrati, consilium calaminerait. * Etenim quum existimassent se Peioponuesios cum omnibus copiia repartons esse in Bœotia subsidentes ibiqne Barbaruvn exceptons nihil 50W repererant: sed certiores eraut facti, isthmum ilios,»qua est introitus in Peiopounesom, mura intercipere, et hæc ut salvaqsit maxime curare, humique custodire, cætera omittentes. Hæc quum ioulie- nissent Athenienses, idcirco socios, ut ad Salamina sisterent classem; rogneront., .41. Et reliqui quidem ad Salamina I ,r adpoierrnt,’ ’ Athenienses veto ad Atticaui. Quo ubi pervenere, præconio edixeruot, uquo loco quini- gue posset Atheniensium, eo liberos et familiam intuto 10mn" Ibi tune picrique Trœzeuu eos miseront, veto in Massa, Salamiua. Properarunt autem sous souque extra Artisan; in toto lunure, parfin: oraculi mandato obtemperarç «pieutes, pantin-ace minime. hac decaussa. Dicunt Athenieuses, iugentèm serpenterai, arcis custodem, versari in tenxpio: nec vero id perbiiïent solum, sed etiam tamquam re vers ibi versauti menstrua sacra faeiunt and; ponuntque : est autem. menstruum sacrificium, placenta M7 dite. I Hæc placenta, quum superioribus temporibus constater son; suinta fuisset, tune intacte erat. Quod. ubi signifiçaiit templi, tauto mugis atque studiosius urbem reliquerunt quod etiam deo arcem deseruisset. Exportatis autem robas omni? bus, in tutoque locatis, ad castra, navignruut, . v p , l 42. Postquam veto isti ab Artemisio ad Sqlumiçq pommassent dessein, accepte ejus rei nuncio relique: eüamimaçiqn-Gmçaruu sapine eodem conflueront, T rœsene profectæ.Ï Edietumrenïig! fuerat, ut ad Pogonem, Trœzeniorum pbrtum,-eunvenirt:ut.:.et gong venerant muitq plures quæ ad Artemisium nordi Milo eraut defunctæ, et ex pluribus civitatibus. Classi cum summa præfectus erat idem qui adArtemisiumn Euryhiades, Eurydidæ filins, Spartanus, nec vero ex regio generejaatuslz-sed plurimua navras, optimeque navigantes, præbueraut Athenieuses. :2 ; - 43. Qui autem [rac in classe marabout, hi fuste. Et Islam»,- . Lacedæmouii, sedecim navesppraebenœs; tûmÏCorintlJtii, tutidetn naves cum vectoribus præhenks quot- ad .Artemisium. Sicyonii vero quindecim præbuerant noves; Emdaurü, decem; Trmaenii. quinque; Hermionenses, tres. Sent autem isti, excepta, figurio- nensibus, Dorica et Mucednaknatio,’ex Erineu et Pindgaangyopide novissime profecti. Hermionenses vero Dryopes sont, et Hercule A et Muliensibus ex regione quæ Doris nunc vomito; Ha: copiæ

Pelopunnesîorumherant.q 44.- Expepulis "veto continentem extra Peloponnestwgilqoientia . . . . 1. bus adf’uere, primum, Athenienses, quilpræ reliqui: omnibus centum si 0698m9! liâV95 condom: saki mais

T r "URANMI ” ’ 3’99 inlpugna bd salaminem .Athénîensibus Plâtœenses’ pmto tian fume; hac de caussa. Quo tempore Grœci, reiiéto Artemiaio, prope Chai: eidem fuérant, Holmes in oppositam Bœotiæ oiam -e)i-scende- muet ad familias suas in tato locandas orant profecti : ita, dum SIR)! tutantur, in tempore non adfueru’nt. Athenienses, qiio tempore . PeIaagi Grœciam (qoæ nunc vocatur) tenebant, Pelasgîfuerant, i cem nominati; sùb Cecrope vero rege, Cecropidæ sont adpeliati : i mm régnante Erédiitheb, mutato Domine, Atheniensès édpellatî: ab I hac-van, Xu’tili-fiiio, qui copiarnm du: fuit Atheniensiam, Iones. aunt-’ 45’. Megaredæshtidednaves denominati. èum vectoËibus contulerant, quot v. r ad Aflemisium.” Ampraciotæ cum sèptem navibus præsto emmi Minuit: trions ;* Dax-ions h’ic quoque popuius est, ex Corinthe. v 46. Exinnimis Æginetæ haves contulerant triglinta flet instru- atîam alias habebant, sed illis suam custodièbant terrain, fixé nuiganfibus pugnarunt ad Salaminém. Sauf autem Ægitœtæ Doriènses, ex Epidauro: nomen veto insolé prius (ramagent. Post Æginetas, Chalcidenses aderant çum viginti navibus quas eaadein ad Àrhèmîsium haha-anti; ’ej: limitâmes curn’ eisdem ’septem navibus i Ionica bien gens est. Deinde Ceî, Ionicus Mains Athenis oriahdufi,’ cum aisdèm quibus ad Artemisiumf Indium quatuor navibus adorant ; ad Medos quidem missi a ci; films, qflemadmodumîûiqaî insulam : sed spreto mandato ad Grœ- coh une eontuierant boitanœi Demoorito, spectato inter sans vira; qui (and triérarcha crut; I Sont alitera Iones Nazi, Athenis oriundi. Menus milan, quas ad Arteini’sium, naves contulerunt; Cythnii vé!!! aimanta unau. et actuariam quinquagintaaremor’um: attique hi nyopes tout. Seriphiî etiam, et Siphnii, et Melii cum Grœcia maint: hi enim sbfidéx’iiasaianin Barbare terrain et aquam non

- l 4-7. Quod adhuc m’emOfavi pugnæ ad Salamina socios, hi omnes: validant.citra Thesprotiam et Achei-ont’em "a fluvium ’ ihabitant I I- Thesproti enim finitimi tout Ampraciotis et Leucadiis, qui ex ultimis Grœciæ mgionibus adfuérunt. .Ex his? vero gril nitra incoiunf, sbli Croto-l nitItùa’fuere, qui periciitanti mutinèrent Grœciæ, et nua quidem nave, cui præfuit vir ter Pythiorum certaminum Victor, Phayilus: sans autem Crotoniatæ origine Achæi. ’ V * ’ 48. Jam reliqui quidem, que! memoravi, triremes præbueruntg’ M03 veto et Siphaii efSeriphii penteconterôsi; [id est,’longas m, vesreinis quinquaginta instrucm :] et Melii qùîdem, genus a Lace- dæmone deriüantes, dînas præbuere; Siphnii vero. et Seriphîi, Iones ab Athenis cimentes, utriqne unau). Fait autem uni-versai navium mens; dormis penteconteris, trecentæ septuaginta et octo. 4 49.. Ut ad Schumann convenit ex làædictis civitatibus clam), de?

4oe HERÔDQTI HISTOR. vm. iiberarunt duces, rogante Eurybiade’ut sententiam diceret quisquia veilet, quo loco opportûnissimum viderctur pogna navali ,decemerç, a: eis nempe loci: quæ in ipsorumxuent potestate: jam enim Attica pro dereiicta erat : flaque de reiiquis lacis rogavit. Et pleræque eorum, qui verbal. facerunt, in hoc congruebant sententiœ; ad ,Içtlzmum rio-oie gandum esse, et qui; Pelopognesum navali pagina decemmdum : (:11qu ’aententiæ bene rationem reddebant; " quad, si infericres ex ,pugna discessissent, et Salamine essent, obsiderentur in insola, ubi nulium ipsis adparere subsidinrnposset ;ad Isthinurn veto, ad suas se passent salvi50. Dum’ita ducesrecipere." ’Peloponnesiorum disputant, l advenit f ’ vir iAthe- niensis, nuncians in Alticam ingreuum esse Barbarum, et total». 1:89 gionem igue t’adore. Quippe exercitus une cum Xerxe, itinere pet. Bœotiam facto, incensa-Thespiensium urbe, qui in Peloponnesum v se receperant, iternque Platæensium urbe, Athenas profectus, orna nia illius regionis loca evastabat. Incenderat autem Thespiam en Platæamgquod a Thebanis audisset, cum Medis illos non sentira. x 51. A transita Hellesponti, onde iter facere cœperantBarbai-i; n postquam ibi unum mensem orant morati, quo in Europam transie erunt, tribus proximis mensibus in Attica adfuerunt, prœtore VAthe-a niensiurn Calliade. Deprehenderunt autem. vacuum urbem, et A paucos quosdam Atheniensium in templa fluentes, quæstor-es terne pli, et ’paupei-es nonnullos homines; qui arce asseribus atque palis præsepta arcebant subeuntes. Hi et oh victus inopiam sese Sala-y minem nongreceperant, et quad se solos existiinarent sententiam re-. perisse oraculi a Pythiæ: cditi, " ligneum murum insnperabilem. fore ;” pompe hoc ipsum esse certain illud refug-ium, quad macula

significatum5.2. Persærvero, castris esset, in jumuloi non positis navés. adverso l mais. Ï sim,- quem Areopagum [Martium tumulum] vacant, ’hoc modo illam op-; pugnarunt: stupam sagittis circumdatam incendebant, atque ita sagittas adversus vailum jaculabantur. At oppugnati Athenienses, ado extremum -licet malum redacti, failente eos eiiani valio, tamen renia stebantçnec conditiones de deditione admittebant, a Pisistratidis: propositas. Resistebant autem, quum alia contra machinantes, tum’ et, quoties ad portam succederent barbari, ingentibus in e08 saxis de- voiutis; ut perdiu Xerxes inops fuerit consilii, quum illos expugnare;

53. Ad extremum verohpost illas difiicuitates, intioitns quidam’. innon arqem barbaris posset. adparuit: debuit enim, * juxta - oraculum, 4 l universa.q Atheniensium terra, quatenus in continente erat, in Barbarorum ve-. nire potestatem. Erpt igitut ante arceau, sed in.parte "a porta et ad-- scensu aversa, locus ubi nemo excubabat, et ubi nemo crediderat quemquam homiuum umquam adscensqrum: eo loco, quamvis præ-

I ’ MANIA: 40! Rifle,fluas ut in arceauMinium censcendisse priape viderunt 13W Athenienses, flafla, alîi de mureune. me pœcipitamnt parieruntque, aliî in interiorem templi ædem cenfugerunt. Persæ veto qui adscenderant, primum ad portam ad- currerunt, caque aperte trucidamnt supplices ; quibus omnibus occisis, spolieront templum, et universum acropolin incenderunt. - 54.- Tnm Xerxes, Athenis penitus potituc, equitem Susa misit,- qui Artabano rem feliciter gestalt! nunciaret. Postridie vere quam nund eium hune dimisit, convocatis Atheniensium exsnlibus, qui illius ou stra seqnebantnr, mandant, ut in arcem adscenderent, suoqne ritu ibi sacra facerent; sive qnod vise nocturne menitus bac illis imperavit, sive religio quædam cum incesserat quad templum cremasset; Et Atheniensium exsnles mandata fecerunt. 55. Car autem hujus rei fecerim mentionem, dieam. Est in bac mopoli templa»: Brechthei illius, qui terra genitns (liciter, que in temple oIea inest et mare, quæ aiunt a Neptune et Minerve, quum de hac terra inter se certarent, testibus advocatis Atheniensibns, posita ibi (bisse. Hæc igitnr olea simul cum relique temple a bar- buis erat cremata: altero vero ab hac incendie die, ut in id tem- pluni adscenderunt Athenienses sacra facere jasai a Xerxe, surcnlum vidernnt-e stipite enatum, cubiti fare lengitudîue. Hoc quidem illi memorarnnt. 56. Grœci veto ad Salaminem,rut nunciatnm est eis que statu esset Athenarum acropolis, tante sunt terrore perculsi, ut e ducibus nonnullî ne mansetint quidem donec super quæstione propesita fieret decretnm, sed in naves sese conjicientes vela panderint tamquam abîturi; reliqui vero re deliberata feeerint decretum, ad Ie- filmum me pugnandum. Jamque nox aderat; et hi quoque, sainte . consessn, noves sont ingœssi. - 57. Ibi tune Themistoclem, in navem reversnm, interrogavit Mnesiphilus, civis Atheniensis, quidnam ab illis decretum fiant? A qno’ubi cognovit, d’ecretum esse ut navibus ad Isthmnm deductil ante Peloponnesum dimicarent: " Quod si igitut," inquit, tt hi Sa- lamine solverint, tu pronulla amplius patria pngnabis. Nam in suas quique civitates se recipient, et nec Eurybiades, nec quisquam heminum alius retinere ces "poterit, quin dissolvatur exercitus: et per duaum imprudentiam peritnra est Grœcia. At ut, niqua via aut’ ratio superest, page, et, quæ decreta sunt, operam da ut reæ scindas; si persuadera fartasse-Eurybiadî potneris, ut mntato cona

silio58. Themistocli hic maneat.’ admodum placnit ’ monitnrn; qui, nulle ad lhæe rèsponso data, ad Eurybiadis navem perrexit. Quo ubi venit, de communibu: rebut, ait, se aliquid cum i110 communicaturum : et ille,- si quid secum-valet, navemrsuam cemcendere eum jasait. ,Ibi.tum 8 r

m. HERODOTI HISTOR. vin. Eurybiadi’adsidens Theniistocles, et omnia ista’quæ ’ex’Mnesiphile audiverat, tamqnam sua, exposuit, et malta alia adjecit; douec pre-i cibus eum expugnavit, ut nave egrederetur, et in conciliurn iterum

59. Qui ubi convenerunt, priusquam rem, cujus canssa convocati ducesconvocaret eraut, Eurybiades proponeret, mnltosduces. Thémistocles fecit. -sera ) moires, enixe flagitans. Quem interfatns Corinthîus dnx Adimantus, Ocyti filins: u Themistecles l” inqnit, tt in certaminum solemnibus, qui ante tempus surgnnt, flagris cæduntur.” Et ille, sui purgandi causse, ait: tt At, qui pone manent, non coronantur." , 1 . 60. Ita tune quidem placide respondit Corinthio. ’Ad Eurybiadem .vero conversns, nihil jam eorum dixit quæ ante expesuerat, disper- sum iri socios, si Salamine solvissent : etenim, præsentibus sociis, nulle mode decbrnm erat ut eos accusaret. Sed. aliam dicendi rationemte- riens, ita locutus, est : (60. l.) tt Penes te nunc est servare Grœciarn, si meum consilium secutns, hic manens pugnam navalem commise- ris, neque his morem generis qui narres adzlsthmum promevendas esse contendunt. Accipe enim, et alteram alteri rationi oppone. Ad Isthmum pugnam committens, in aperte mari pugnabis, que mi: nime nobis conducit, gravions naves habentibns, et manere pans pierres. Perro Salaminem perdes, et Megara, et Æginam, etiamsî cæteroquin feliciter nabis res esset cessura. Nam classem secuturus est pedestris exercitus, adeoque tu ipse illos, in Peloponnesnm dune- ris, periculnmqne .fuerit ut universam perdas rGræciam. (60. 2.) .Sinquœ ego dico feceris, hæc in illis commode. reperies. Primuni quidem: in angusto mari cenfligentes panois navibus adversus mule tas, si rationi consentaneus exitns fnerit pugnæ, multo erimus supeg tiares, .Nam in auguste prælium navaleqfacere, pro nabis est; in aperte sera, pie illis. Deinde Salamis servatur, in qua nos liberos) mestres et uxores deposnimus, Tum veto etiam illud inqhac ratione continetur, quod inprimis vobis cordi est : nam, hic manens, paritesP pro Peloponneso pngnabis atqne rad .Isthmum ;, nec vero illos, si sa7 pueris, in Peloponnesnm uces. (60. 3.) Sin quad ego spere eve- nerit. pugnaque navali vicerimus, tune nec ad Isthmum vobis ade- runt Barbari, nec ultra Atticam progredientnr, sed incandita fuga. se recipient; lucrabimurque servata Megara, et Æginam, et Sala- minem,lad quam nos hostibusvsnperiares esse futures oraculo etiam prædictnm est. Jam consilia rationi consentanea capientibus homi- nibussolent plerumque etiam consentanea evenire: sin contra rag tionem censulnnt, ne Deus quidem .humanis sententiis accedere

61. Hæc ubi Thémistocles dixit, iterum in cum invectus est Co- rinthius Adimantns; tacerejnbens virum cui nulla ait patria, vetansqne Enrybiadein anfragiarogare super sententia immine êxsule pre:

Ï Il ’ :URANIA. 4,03 limita; qirandà enim patzriam-ostenderte TIiemistocIes pontera, tune de. ’mwn ci licitant fore sententias cum aliis conferve. Hæc in enm dicta iprojecit, quad captæ Athenæ in liostinm essent potestate. Tum ivero Themistecles et illum et Corinthios multis insectatus maledictis, ratione eis ldemenstravit, et urbem et terram Àtlpeniensibua amplia- tram, quam illis, esse, quamdiu ducentas Inibuerint noues frustrantes ,- nul» rlum enim Græcum populum, quem adierint, ipsos esse repulsurum. 1 62. Hæc postquam significavit, ad Eurlybiadem couvertens ser. imenem, majore incitatione ait: tt Tu si hic maries, hicque lmanens fortes: te virum præstas, recte feceris; si non, Grœciam evertes. -N am summa belli nabis in navibus vertitur. Tu vero mihi morem agere. Id ni feceris, nos quidem e vestigio, receptis nostris, Sirin proficiscernur, Italiæ urbem, jamlantiqnitus nostram, quam a nabis instanrandam esse macula etiam ldicunt: vos veto, talibus sociis pri- wati, eorum quæ .dixi reminiscemini.” Î A - :68, His a Themistoele dietis ’meliora edoctus Enrybiades est. -Et maxime quidem eo mihi videtur sententiam mutasse, quad vern- «etur, ne, si ad Isthmnm dednceret classem, Athenienses descrerent -socios z qui si illos desernissent, reliqui non amplius pares hostibus Ierant futuri. Hanc igitut suscepit sententiam, ut ibi manerent, ibi;

(lue. Ï 64. iHoc navali mode quum pngna hi ad Salaminem decemerent. verbis inter se essent I veli- - . stati, postquam ita placuit Eurybiadi, ad coniniittendum ibidem na» -vale prælium se comparaient. Et ut iliuxit dies, simul cum oriente sole et terra et mare contremuit. ’ Itaque diis’vota facere placuit, et .Æacidas’ socies .invocare. thue placuit, ita feeerunt. ..Dees emnes precati, protinus ex Salamine Ajacem et Telamonem advocarunt: et ad iadvehendnm Æacum reliquesque Æacidas navem in

-Æginam5 65. Fait pet id tempusmiserunt. Dieæns, Theocydis : - ’ " filins,Î * icivis Atheni- mais, exsul et in existimatione» apud Medos, qui narravit tt que atempore Attica, Atheniensibus nudata, vastabatnr a pedestri Xerxis .exercitu, fuisse tune se forte cum DemaratelLacedæmonio in Thria- » aie campo, vidisseque ibi pulverem ab Eleusine orientem, tamquam :a triginta admodum millibns hominnm exeitatum; quumque miratus esset quibnsnam ab hominibus excitaretur ille pulvis, exandisse mot; ’voeem, quæ vox ei visa esset mysticus esse Iacchus. Ï Tarn Dema- ratnm, qui sacrernm Eleusiniornm fuisset ignarus, ex se quæsisse quid esset quad sa sonaret, seque ei respondissâe: t Demarate! baud aaberit quin magna clades exercitnm regis adflîgat. Qnum enim de- rse’rta sit Attica, promus manifestum est, divinum esse hune, sonum, :ab Eleusine auxilio venieptem Atheniensibns eorumque sociis. Quod ïqnidern estentnm si Peloponnesnm versus cadet, periculum ipsi Regi œtlpsdestribus illius copiis erit z, sin ad classem convertetnr quæ. Sa- l

604- HERODOTI HISTOR. VIH. i lamine est, navalibns Regis eopiis exitium portenderit- sur tern quotannis hoc (estum Athenienses Cereri Matri et Praserpmæ ; , et, quisquis vnlt ipsorum et reliqnerum Græcorum, his sucrin atnr; et hoc vocis sono, quem audis, in ejnsdem festi solemmbus Iacchum celebrant.’ Ad hæc Demaratum dixisse: t Silentium une, nec alii cniqnam hoc dieas. Quod si enim ad Regern deferentur hæc tua verbo, capite lues, nec aut ego sut quisqnam baminnm alias servare te poterit. Quare tu sile: quad autem ad exercitum hune pertinet, id Deo cui-æ erit.’ Hoc sibi Demaratum ait præcepissea mm veto ex pulvere et sonitu ortam esse nubere, quæ in sublime lente, versus Salaminem ad castra Græcornm delata ait. Ita sa intellexisse, classera Xerxis perditum in." Hæc Dicæns, Theecydia filins, referebat, Demaratum aliosque’ testes citons. 66. Nauticus Xerzis exercitus, postquam en Tracbine comparus Laconica strage, in Histiæarn rursus trajecisset, tres dies ibi mora- tus per Euripnm navigavit, et aliis tribus diebns Phalerum pervenit. Videnturque mihi hastes, et terra et mari advenientes, non minore hominnm numere Athenas invasisse, quam cum que ad Sepin- dem venerant et ad Thermopylas. En enim qui tempestate petio- runt, et qui ad Thermopylas cecidernnt et in navalibus pugnis ad Artemisium, hos oppono qui tune nandum secuti regem eraut, Mali»- enses, et Dorienseà, et Locros, et Bœotos; qui nunc omnibus m’piis, exceptis Thespiensibns et Platæensibus, enm sequebantur; ad bien utique Carystios, et Andrios, et Tenios, reliquesque insularnm incolas omnes, prester quinqua illas civitates, quarmn nomina supra cona- memeravi. Nam que magie intro in Grœciam progrediebatur Persis, tante plures enm populi sequebantur. 67. Postquam igitut hi omnes Athenas pervenerant, Paris exceptis: uam Parii, pane manentes in Cythno. exitum belli exspècta- bant: reliqui vero ut Phalerum pavaneront. ibi tune Xerxes ipse ad classem descendit, cum ducibus cupiens sermones coaferre,sen- tentiasque eorum explarare. E0 igitut profectus quum concilio præsideret, adorant convocati populorum regi subjectorurn tyranni, et ordinum in classe præfecti, sedentes prout caïque illorum honorem rex tribuerat: primus quidem, Sidonius tex; post hune Tyrius; tain reliqui. Qui ut ordine deinceps consederant, Mardoniinn Xer- xes misit, qui tentaret singulos interrogaretque, au faciendum case navale prælium causerait. 68. Quos ubi Mardonius, initie facto a Sidonie, circnmiens rogavit, communi consensu reliqui omnes pro sententia dixere, faim pralina: annale,- una Artemisia hæc verbe fecit: (68. 1 .) si Die tu Be- gi, Mardonie, me bien dicere. Equidem, quæ in ring-ni; ad Eubœam faons nec ignavissima fui, nec minima fauta edidi, Domine, est ut varan meam sententisiu adam. dicamqne quas tais rebras

URANIA. - K i 4-05 conforte censeo. Atqui hoc dico: parce navibus, nec prælium na? vvale committe. Hi enim viri tuis viris mari tanto sunt superiores, quanta mulîeribus Quid autem omnino necesse est ut navalis pagaie adeas ,discrimen? Annon Athenas tenes, quamm causse. banc suscepisti expeditionem ? Immo reliquam etiam Grœciam tenez: neque quisquam tibi resistit: nom, qui adhuc restiterunt, hi in: accepti sunt ut commeruere. (68.2.) Quem vero exitum habituras esse putem res adversariorum, dieens, Si tu non properaveris nave:- lem facere pugnam, sed hic manens ad terrain adplicueris naves, ont si in Peloponnesum etiam progredieris; facile tibi, Domine, suces. dent ’ea quorum mussa hue venisti. Nec enim diu tibi registere poterunt Grœci, sed disperges eus, et in suas quique civitates profu- gient. Nec enim commeatus illis, ut ego audio, in hac insola para.- tus adest: nec verisimile est, si tu adversus Peloponnesum damais pedestremeXercitum, tranquillos hic mansuros hos qui ex illa regi. one venerunt ; nec illis curæ erit pro Atheniensibus discrimen navalis pr’æiii adire. (68. 3;) Sin profinus prælium facere maturaverîs, vereor ne navalis exercîtus male acceptus, pedestri quoque caiamitatem sil; ndlaturus. Ad hæc, Rex, hoc etiam cogites velim, bonis viris servos isoler-e esse maies, malis veto bonos. Atqui tibi, vim omnium optima, mali servi surit, hi qui in sociorum numero dicuntur esse, nempe Ægyptii, et Cyprii, et Cilices, et Pamphyli, inutiles humilies." 69. Hæc ubi Artemisia Mardonio dixit, quicumque reginæ favebant, dolebant enm isto. locutam, verentes ne malum qnoddam si a toge immineret, quad illum vetuisset navalem pugnàm faeere: qui veto invidebant ei maieque cupiebant, ut quæ præ reliquîs omnibus sociis in honore esset apud regem, judicio illius delectabantur, quippe exitium ei adlaturo. At ut ad Xerxem relatæ sunt sententiæ, ad:- modum gavisus est illius judicio: et, quum jam antea eximiam esse mulierem judicasset, nunc etiam mugis enm iaudavit. Attamen hué in ra pluribus, ait, esse parendum ; tutus ad Eubœam sponte sucs rem male gessisse, quoniam ipse abfuisset: nunc autem constituent ipse

70. Postquam enavigandi signum datum est, eduxerunt nave! Salaminemspectare versus, et pet otiumpugnantes. explicuerunt aciem. At tunc qui-t dem non sufl’ecît dies, ut committeretur prælium: nox enim supervenit; et.iili in posterum diem sese comparabant. Grœcos veto motus incessit et trepidatio, prœsertim veto Peloponnesios: ange. bantur quippe, quod ad Salaminem pesidentes pro Atheniensium terra essent dimicaturi ; ubi si victi essent, in insola interclusi obsidorentur, sua terra sine præsidio relicta. A i 71. Sub eumdem noctem pedestris Barbarorum exercitus advenu sus Peloponnesum profectus est; quamquam quæcumque excogi- tari pqtu’e’runt affecta eraut, ne a continente in Peloponnesum iman-

1:06 HERODOTIi HISTOR. VIH. pere Barbari passent. Simulatque enim cognoverafit Peloponnesii obiisse Leonidam ad Thermopylas, concursu ex oppidis facto-la; tbmum occuparunt, et præerat eis ibi Cieombrotus, Anaxandridæ filins, frater Leonidœ. Ad Isthmum igitur considentes, primum Scironidem viam obstruxsrunt, deinde de communi consilio murum par Istlzmum instituerunt ducere. Quumque multæ essent hominum myriades, quorum quisquemanum operi admovit, perficiebatur opus. Nam et lapides et lateres et tigna et corbes sabulo repletæ congere- bantur; et sociata opem opus facientes, nullol temporis momento, nec noctu, nec interdiu, cossabaut. r - i I - 72. Qui ad muniendum Isthmum operam suam consociarunt Grœci, hi filerez Lacedœmonii et Arcades omnes, et Elei, et Co.à rinthii, et Sicyonii, et Epidaurii, et Phliasii, et Trœzenii, et Hermio- nenses. Hi surit quipericlitanti Grœcias metuentes succurrerunt: reliquisiPeloponnesiis nulli ourse ea res fuit. Olympiorum autem et Carneorum jam prœterierant solemnia. i 73. Peloponnesum septem incolunt populi. Harum duo surit in: I digeni; eamdem nunc, quum antiquitus, regiQnem habitantes, Arca- des, et Cynurii. Unus populus, Achaicus, Peloponnesovquidem non ,egressus est, sed suum regîonem cum alia mutavit. Reliqui quatuor ex illis septèm populis, advenæ sont: Dorienses, Ætoli, Dryopes, et Lemnii. Et Doriensium quidem multæ sunt et illustres civitates: Ætolorum veto ,sola Elis: Dryopum Hermione, et Asine prope Car- dumylen Laconicam: Lemniorum vero, Paroreatæ omnes. Cynurii, indigenæ quum sint, soli videntur Dire, nonnullis quidem videntur] Iones esse; sed in Dorienses mutati sunt, partim quod sub imperio fuerunt Argivorum,partim temporis progressu t sunt autem Ornentæ et hotum finitimi. Istorum septem populorum reliquæ. civitates, prester eas quas nominavi, neutrarum erant partium: si autem libere loqui licet, dum neutrarum fuere partium, Medis favebant. 74. Igitur qui ad Istbmum eraut, eo quo dixi labore conflictu- bautur, quippe de summa rerum jam periclitnntes, nec sperantes mari præclare admodum gestum iri rem. Et illi ad Salaminnp, postquamquidiad Isthmum ageretur cognoverunt, similiter trepi- dabant, non taro sibi metuentes, quam Peloponneso. Et aliquantisper quidem vir viro adstans tacite inter se sermones conferebant, imprudens mirantes Eurybiadis consilium: .ad extremum vero in publicum res erupit ; et coiit concilium, multaque verba eisdem de rebus jactabantur; dicentibus aliis, necrssario ad Pelopunnesumem navigandum, et pro illa propugnandum, ’ncc ad regioncm ab haste captant manendum, et pro illa dimicandum; .Atheniensibus verdet Æ ginetis et Megarensibus contendentibus, sa loci manendumiet cum baste. 715.- LIbi tune caMigendum.Theinistocles, quum vinceret sententia Pelopqnne- »

F1 URANIA. - : ’ 407, aiorum,-clanculum concilia egressus, certum hominem ,navîgioiin castra misit Medorum, edoctum quod dicere oporteret. Nomen bomini Sicinnus fuît: erat autem servus et filiorum pædagogus Themistoclis; quem post bas res gestas Themistocles, quo tempore Thespienses ’novos cooptarunt cives, Thespiensem fecit, et divitiis oneravit. Quo ubi is navigio pervenit, apud duces Barbarorum hæc verbo. fecit: tt Misit me dux Atheniensium clam reliquis Grœcis: favet enim ille Regis partibus, cupitque ut res vestræ rebus Græco- rum sint superiores; misit me autem qui vobis nunciarem, fugam meditari Græcos, matu perculsos. Nunc igitur in promtu vobis est rem conficere longe præclarissimam, si non commiseritis ut illi fuga dilabantur. Nam nec inter se sunt concordes, nec amplius vobis resistent; sed adversus se invicem pugnantes videbîtis hos qui vobiscum sentiuntv et eos qui contra.” Et hic quidem, his dictis, e

, 76. Illi veto, fidem nuncio adhibentes, primum, in Psyttaleam, parvamvestigio insulam inter Salaminem discessit. et continentem sitam, magnum l . numerum Persarum exposuerunt: deinde, sub mediam noctem evecti surit qui cornu [Græcorum] occidentem spectans ad Salaminemr intercluderent; simulque, qui ad Ceam et Cynosuram eraut loCati, evecti sont, et universum fretum usque ad Munychiam occuparunt. Evecti autem his navibus sunt eo consilio, quo fuga elabi non possent Grœci, sed ad Salaminem circumventi pœnas datent prælio- rum ad Artemisium factorum. In exiguam veto illam insulam, cui Psyttalea nomen, idoneum Persarum numerum ,exposueruint hoc consilio, ut, quoniam prælio facto navali et homines et naufragia hue maxime delatum iri videbantur, (sita enim insula erat in freto , ubi pugna erat facienda) ibi sucs servarent, hastes vero interficerent. Silentio autem hæc omnia fecerunt, ne auimadverterent adversaxii z et pet-totem noctem, nulla quiete sumta, in hoc ndparatu fuere

l 77. In bas res tales equidem intuens, negare non possum vera esse macula hue spectantia; nec rejicere conabor manifeste la: quentia.occupati.At quum sacrum Dianœ. - littus aureo-euse-inslructæ - Navibus velut ponte straverinl et mari-cinctam Cynosuram, lnsana spe vaststis nplendidislAtbenis; . Tom" divaiVindicta exstinguet miuacem Sûtielalem, Contumeliæ filiam, Dire furenleln, bmniaqne conantem avortera. En enim. acri misoebitur, et sanguins Menu Pontum rubefaciet. Tune libertatis diem Græcîœ p . - Reddet lateocernens Saturnin et aima Victoria. l Ad hæc talia, et adversus ita clare loquentem Bacidem, nec ego contradicendi oraculis caussa quidqunm dicere audeo, nec ab aliis dictum admitto.

408 HERODOTI HISTOR. V111. t 78. Je!!! inter duces ad Salamineml gravis existebat sermonnas eontentio. Nec dum ver-o illi noverant, undique-înclnsos se esse a Barbarie z sed, ut illos interdia hontes viderant, ita- eodem in- loco mansisse eos- putabant. - 79. Dum inter se altercantur duces: interim ex Ægina trajec’erat Aristides, Lysimachifilius, civis quidem Atheniensis, sed ostracisme damnatus a populo; quem ego, ut ejus mores acœpi, optimum Athenis virum justissimumque fuisse judico. Hic vir,»stans adin’a troitum concilii, evocari ad se jussit Themistoclem, qui non ei arnicas, sed quam maxime inimicus erat ; verum 0b præsentium gravitatem malorum oblitus inimicitiarum, ad se vocari illum jussitï, colloquï cum eo cupiens : antea audiverat autem, id urgere Peloponnesios ut ad lsthmum abducatur classis. Postquam egressus est. The- mistocles, hisVerbis enm Aristides adloquitur : " Debemus nos et alias et nimirum nunc maxime de hoc inter nos. contendere, uter n’ostrurn majora commodapatriæ sit adlaturus. Dîco-vero tibi, perinde esse,:multa an pauca verba facias ad; Pelopohnesios classeni hinc abducere cupientes. Ego enim, oculatus testis tibi aio, nullam. nunc, ne si velint quidem, facultatem esse Corinthiisiet- ipsi Euryé hindi enavigandi; undique enim circumclusî sumtis ab hostibus. * A15 tu i intro, et hoc illis nuncia." * 80. Sic ille; cui Themistocles resPondit: u Et rectissimevtu moues; et bonum utique adfers nuncium: nam, quod ego ut fieret cupive- ram, id tu factum esse testis oculàtus nuncias. Scito enim, a me monitos fecisse hoc Medos : quandoquidem enim sponte noluerunt Grœci prælio decernere, necesse fait ut inviti cogerentur. At tu, ’ quoniam hue venisti bonum nunciurn adferens, ipse illis nuncia. Nam si ego hæc dixero, videbor illis flots; loqui, neque eis persua- debo factum hoc esse a Barbaris. Sed tu eos adi ; et ipse illis, ut res habet, indica. Quod ubitu- indicaveris, si illi persuasi fuerint, tum quidem optime res habebit ; sin dictis tuis non adhibuerint iidem, perinde nabis erit: etenim non amplius aufugient, si, ut tu ais, undique cincti sumus ab hostibus.” . v 81. Igitur in consilium ingressus Aristides, rem nunciat; dieens, se et Ægina venin, et per hostium nases in stations locutus tigre per- vasisse latentem ,- universum enim Græcomm classent a Persarum nani- busl esse circumrentam: quare se illis consulat, ut (id propulsandun hostem sese comparent. His dictîs, ille discessit Linter bos vero rursus orta est sermonum disceptatio : plerique enim ex ducibus iidem nuncio non adhil’rue’runt. - , 82. Dum hi ita inc’reduliisunt, advenit triremis ’transfuga Tenio- rum, cui præerat civis lTenius Panætius, Sosimenis filins-v; quæ hem veritatem-adtulit. Quod quidemob factum Delphis in nomen Teniorum inscriptum est in eorum populorumnominibus qui

Bume debellarunt. Bac igitutURA navi, quæ NIA., ad Salaminemab A 409 boite .transfngit, simul .cum Lemnia navi quæ. antea ad Artemisium trans- figent; épmpletus est numerus navium, quibus usi sunt Grœci, ut trecentæ, et octoginta confierent ; ad quem ’explendum numerum duæ naVes prius defuerant. ’ i . ’ n L 4 . t Ï 834.. Postquam Teniorum verbo, fidem fecere Grœcis, tum demum adinavalern pugnam seseihi compararunt, et prima luce cœtum co- ’ egeruntpropugnatorum. Ibi tunc plus cæteris ducibus Themisto- clos bene apud sues pro concione verba fecit; cujus in en verteba- tut crado, ut meliora quæque pejoribus opponeret, honneturque, ut, quseoumque in hominis naturam et conditionem carieront, ex bis eIigerent optima. Postquam dieendi finem’ feeit, conscendere naves sucs jussit’. gQui dum conscendunt, adfuitex Æginatriremis quinaud. deducendos Æacidas missa erat :’ tutu deinde navibus omnibus evecti Sunt- 84-. Quos in altum Grœci. evectos tante proti’nus " impetu s adgrèssisunt, j r 1 .Barbari, ut-cæteri Grœci omnes in puppirn remigarent, et«terræ’ad- nioverent ,naves. Unus Amînias, Atheniensis. civis, Pallanemis, longius tevectus, navem hostilem rostro petiit, , Cujus navis quum alteri implicitahæreret, necinde divelli posset; ita demain cæterî, auxilio Venientes Aminiæ, prælium commiserunt. Id quidem fuisse maudis pagne initium ,memorsnt Athenienses.: Æginetætvero, illam navem, nium, pugnæ înitium fecisse’,’ quæ Æginam ad advebendos Æacidas fuerat misas. Narratur hoc etiam, adparùisse ,Græcis. apeciem mulierîs, quæ illos, À ita ut ’universus Iexaudiret exerqitus, ad fortiter pugnandumbortata sit, increpatos prius bis verbis, Mimi l ’ gnousquc in puppim femigabitis? i j 8,5. Contra .Athenienses locati ,Phœnices erant; hi enim cornu obtinebant Eleusinem et occidentem spectans :w contra Lacedæmo- bios vero Iones,-qui in altero cornu*versusi orientent et tPiræeum étant. a Etborum quidem pauci, ut monuerat e05 Themistocles, de industriacessarunt; major pars vero strenue ’pugnabat. ’Possem sane multorumgnomina trierarchorum edere, qui Græcas naves ceperunt; nec vero eos memorabo, nisi Theomestorem Androdaman- I tisfilium, et-Phylacum- Histiæi, Samium utrumque. ’Hornm autem solorumea causse. facio mention’em, quod Theomestorob banc rem gestam Sami tyrannus a Persis est ’constitutus; Phylacus veto eorum numeroqui bene de Rage meruerunt adscriptus est; et’anrplus terras tractus eidem donatus. Orosangæ Persico semons vocantur bene de regs ,mçriti. Ac. de his quidem ita res habet. .- .861. Major vero numerus hostilium navium in hac ad Salamimm pagne periit ;.Aaliæî;ab; Atheniensibus , corruptæ, aliæ ab. Æginetis. Namquum Grœci ordine et.jus,ta scie pugnarent, ’Barbari-VQI’O 119° dumjsatis ordinati. fuissent, neque. recto consilio quidquam germent,

410 HERODOTI" HISTOR. VIH. début: a Ms’ipsin’n avenirs tines acérait: 41W ab «ne rongé forâmes internat sacque pressurant quam ad finassais, quant! (indianisme formidMsXerxis silicium omne adiraient; «fiasque enim speetarî se a’ rage existilhâbat. 87. Jam, quad ad alios adtinet, qua pacw’singufi nonnuili Bar-s bardrnih sut Giæcoturn paganisant, non possum pro comporta referre’: sed sa Artémisim) quad spectat, hæc geste sans, unde illis mugis enim-régi samovars est; . Postquam magna minima res res gamma capet-am, par id tempus navem Arumislæ persequebatur nuvis Anion; Et un, quum efugers son potest, quoniam ante sans mais une sosies-mes siam, ipsius autem mais hostibus en: prd’o’ sima, lise-consilium cepit, qùbd eventu utilîssnnum’ arum Quant enim indurât intimida nafls,vipss capta îmPetù in navets inipeglt, que Calfldëfisefl [vin vshebamur cum rage Calynb densium Damasithymo. Cum quo an ei antea, quum nahua ad Hammam missent; alternant: qùædâm intercesserît, souhaite eauîdsmlnunpussmii, nec aussi consulta in feberît, au assuma milanais Unlydénsiuni me amant objecta. Ut vous in illam in: paya ’eamqire’depressit, singulari felicitaté usa, dupléx indevcom- niodmn Nant- mais, havis trierai-chus, ubi illam vidit in navbih habiînuhi barbai-arum tacets impetum, tutus Artemlslæ une veniens. .Grawahiëam; au: sfiarbarls ad Græcos transfugere et ipsis sûcct’mérs, 0mm me, alias Barbarorum naves petiit. - 4 r 88. nuque use minium illa cdmniodum coassants est, ut salve évaserilï: însapsr’v’erasidsm contigît, ut, quum damna adfecissev regem, ou id ipsum? factum maxime ab eodem laudareturh Ahnü enim, quum pugnam’Xerxes spectaret, "animadvertisse enm banc mm in altérant impingénœmi: quumque adstantiunï aliquisnei dirimât, « Vides, domine, quam former Artemisîa pugnet, quis navemïètiatn hostfleni’deprensitrl” quæsisss illum, a vers-né sic hos Aitémiliœ lactame". est mais respondisse, Wplane se nassenavis assigné? Einsnmabaut hi: autem hostiles: tassé navem, quam illa depre’ss’rsset. Nm en alla, ut’diututn est, remiser ei cesserant, et bouquina ex’ Calyndiea nav’i’ naine unus: saluts évaserit, qui accu: saréîillami potamot. nuque Xèmes ad ea,-quœ ei ab his dicta eraut; hammam edîdîsse Mihi? si Yin mihi son sunt’m’ulièfes; tout lies-essais, vin.” r me a Karma-dicton memoratur. a 891. la hac autem pralin accablait .dux Ariahignes, Darii filins; frater Xerxis: (embatre item animai illustres vin esPersis Ma disque et ex eorum sociis: en Grœcis’ veto parmi. Hi enim quum essent natandi periti, si quæ eorum navis petiit, quatquot non manu caneras: horrifias, sa Salamînein enamuhtt at Barbarorum pl’eh" rîque,-natàndi- Humain-mm paniers. Etrpostquam prima: MVBÉ in fuga’m cran: verses, mm Vera pluma Corruptæ saut: nain-qui

’ . URANIA. . il! me. attacherai hi quum mm in amarina: progxedi comentur. 113’911th ipsi prœdarum aliquodqucinus rcgi .ostensuxî, in quorum

avecê . 90.- In Mamangodan: tumultu bocetiæninciderqnt. acquit. Phœnicés I quidam, quorum". perierant, ad yegem accedentei calumniati surit IoneS. taquant par eorum .pmditionem parfissent navets. * Forte fortuna autem in: médît res, ut Ionum duces nihü’malivpaterentur,.et Phœ. ninas («Miniatures hancçe mgrœdem ferrent. Dum illi adhuc ista dicnnt, in mmsxAAtbeniemium navibus inuit nayis Samothyacica: et dum. mergitur Attica navis,.udcurrens navis Æginensis deprimit h ’ Samothracicam. Tum veto Samothranes, up solertes jaculaporeg, de mi qilæjpsornm nanan depresserat conjeotis telis detuïbamnt promtu, nautique «ascendant. caque potitiisunt. Id bannîmes gavait. Ut enim un; præclare abhis gestalt: Xerxes flambant suum in Phtagücgs nuggqnîppe valde mgernnùnifit. qups- lihfit «sans: maniaque capita jussit pœcidi, ne, vquwnjgmwi w.ment,fartiolres.virœ MWrMIr. Xerxes enim, e teginne 8M sedan in manda Indice, cui Æggleos nomen, glume; düluod facinusa suis «En!!! cernerez, sciscitabatur qui: essayai id fuit-Jet: .ctacuilætnotabant trietarchi nomen cum paris et ciliam: Domine. . lamper veroetiam Arîaramnes Pemgqui tune-adent, ope- iamLJuaIn Ionibus, quorum en: aunions, ad hoc canuleratnt ma- lmifludjn’lîhœnicum capital vorteretur; . Et isti quidem’in Plus.

nice:î .91. .Ubi un)seconivaflebant. in fugam «rai Barban’ Phalerum’navibus. . - . conten.’ aamnt, ibi tune Æginetæ, in freto in sùbsîdiis statues, memoratu digna fiacinora edidete. Etenim Admeniensés quidem in hoctumultu mœs-atnesistentes et, fugientes pèi’debant, Æginetæ veto cas quæ [radio excedebant: et, quæ periculum ab Atheniensibus effugerant, hærdnm recipiebant se, inlÆginetas incidebant.’ ’ 92. Ibi forte mutuo sibi occurrerunt navîs Themistoclis, aliam mempèneqüenfis, etÏPolybritî havis, Ctii filîi, Æginètæ. qui in Sidoniam illam navem impetum feeerat,*a.qua prias ad Sciathum capta filerai: Æginensis .nawispecùlatotia; qua navi vehebâtur Py- thaç, Ischenoi filins, quem Remue misera conciéum in navi habebant, Mm ejus admirantes. Hanc-igitut ,Pytheam simul dum Persis vehens navis Sidonia capta nunc est a Polycrito, atque itn’servatus Pytheas, et’Æginamzdein àdductus. Jam ubi Atticam navem chn- spexit. Polycritus, eaque ex insigni imperatorio agnoviç, inclamans Themistocli,.et convicüs cum imanats, Ita, ait, Æginetæ M flwLHæcdeaitus, postquam in havent islam impetum face- mt; Themineoclem. projecit. Bàxbari véto, quorum supqrfuere nasesrfugakPbalemm sub Mania exercituantutaùien pervenerunt.

4127 HERODO-TI HISTOR. un. 98. In hac navali pagne e Giæcis prœcipualn hudemsïconsecuti’ V sunt Æginetæ; et post hos, Athenienses: ex singulis vero’viris PolycritusiÆgineta, et duo Athenienses, Eumenes iAneg-jrasius; et Aminias Pallenensis, in qui ’Artemisinm pesseoutus est. v Qui si scivisset ’navi illa Artemisiam vehi, non prius desiturus ont quam sut illam cepisset sut ipse captus fuisset: namAthenliensium triremium præfectis hoc imperatum erat, prætereaque præmiuin erse propositum decem millia drachmurum, si quis enm vivam cepisseti: magnopere quippe indignatî eraut mulierem contraAthenas militare. ’ At hæc quidem, ut supra dictum est, periculum effugit: sedet’reliqui, quorum superfuere naves, Phaierum se recéperont; ’ 94. Adimantum veto, Corinthiorum ducem, sinat .Athenienses, initia statim, ut concurrerunt noves, matu terroreque perculsum," sustulisse vela et in fuguai sese profipuisse: reliquosque Cotintbios; imperatoriam navem videntes aufugere, petiter ahiisse. Qui ’qutifn in fuga ex adverso templi Minervæ Scirudis, quod in Salamine est,’ ’ versmentur, incidisse in eos memorant celocein divinitus quam qui misisset, repertum esse neminem; acéessisse enm butent ad Corinthios, omnium quæ apud exerdtum geste eraut ignams.’ Puisse autem divinam rem inde colligunt, quad qui in celoce eraut; quum ad noves sdpyopinquassent, hæc dixissent: tt Adin’iante! tu abductis navibus in fugam te proxipuisti prodensGlræ’cos: et. illi tantam de hostibus victoriam reportant; quantum ipsipreeati eraut.” Quibus hæc dicentibus quum fidem non qadhiberet Adimantus, rursus eosdem dixisse, tt.paratos ipsos esse absides-sese sistere, et ad supplicium duci, ni Grœci comperti fuissent victoriam reportasse." Ita igitut et illum et reliquos retro convertisse ulves, et rei peracta in castra Græcorum venisse. Hæc de Corinthiis Athenienses narrant: al: negs’nt factum Corinthii, seque inter primos navaliihuic pugnæ autumant interfuisse; eisque testimonium exhiba: reliqua

Grœcia.95. .Aristides veto, i VLysimachi .7 .filius, . g Atheniensis, l i ’ cujus etiam paulo ante, ut optimi vîri, feci mentionem, in ilio ad Sàlàminèm tu; multu, banc navavit operam. Adsumtis militibus qui secundum ,littus terrais Salaminiæ erant locati, genets Atheniensibus, enm his inPsyttaJeam insulam trgjecit, et Perses omnes qui in insula eraut

96. Diremto navali prœiio Grœci, postquam naufragiorum quid; interfooit.quid -forte sdhuc ibi locorum erat in terrain pertraxerunt,’ad , - novem- - pugnam sese compararunt, exisümdntes reliquis navibus denuo usurum regem. ’Sed magnum naufragiorum pattern abripiens ventus Zephyrus ad littus Atticæ, cui Colin nomen, devait: itâqn’e im- plets sur): et relique omnia encula quæ. de hac navali’pugua Bacis

URANIA. , A Ü- ’ «H3: et Musæus dixerant; et nimirum etiamillud quad multis ante’annis v de naufragiis eo laci ejiciendis eLysistratus ediderat, fatidicus Athe- . niensis, quad Græcas omnes fefelierat: î u Colisdes mulieres remis terrebuntur. patina, remis [rhum surit.) Hoc autem pas; discessum regis erat futurum. . I 97. Xerxes vero, ut acceptam vidit cladem, veritus ne quis lo- . nuin consuleret eGræcis aut etiam ipsi perse consilium caperent in Hellespontum navigandi pontesque solvendi, quoi ipse in Europe ine terciusus de saluts periclitaretur, fugame meditabatur. Celare autem de hoc consilio cupiens et Græcos et suas, aggerem ducere in Sala-u minem instituit, gaulosque Phœnieios colligavit, qui’pro ponte et mura essent ; simulque et ad prælium se comparavit, tamquam- aliarn’ pugnam navaiem commissurus. Et reliqui quidem omnes, ubi "cum hæc facere viderunt, prorsus’existimabant serio illum et exranimi sententia paratum esse manere et redintegrareu bellum: et Mar- donium nihil-eorumfefellit, quippe bene’gnarum quid ille consilii: agitaret. Hæc dum Xerxes agebat, simul nunciumu in Persidem misit, qui recentem nunciaret calamitatem. - n i 98. Hisce nunciis Persicis nihil est inter martiales quad citius eo. quo tenditur pervenist : ita hoc a Persis excogitatum est- Aiunt: enim, quot dierum est universum iter, taf dispositos et equos et viros- in quoque diurne statione paratos stare; quas nec nix’, nec imber; nec æstus, nec nox- impedit quo minus suum quisque. cursum quam velocissime conficiat. Nempe, qui primus currit, is secundo tradit mandata, secundus tertio; atque sic illa deinceps alii atque alii tradita, per singulas transeunt, quemadmodum apud Græcostmpas; in lampadum festivitate, quæ in Vulcani honorern celebratur; Hum: equorum cursum Persæ angareion vacant. - i - l 99. Jam superior nuncius ubi Susa pervenit, Athenasp tenera Xerxem, tante lætitîe Perses, qui domi! erant relicti, impleverat, ut vies omnes myrtostraverint, et thurs adoleverint,’et ipsi festis et. Que epulis celebrandis dederint operam. Posterior autem ubi ema. navit nuncius, in; eos consternavit, ut tunicas cunqti discerpeb rent, et in clamorem ejulatumque erumperent infinitum, Man doniumque tamquam auctorem calumitatum accusèrent. Face- runt autem hæc Perses, non tout quod navibus dolerent perditis, quam quad de ipso Xerxe essent solliciti. Atque hæc apud Perses toto interjecto tempore duraverunt, danec illos Xerxes ipse advenu

100. Jam.Mardonius,. Xerxem ex ,pugnre navalis exitu videns gravissimosua dolore sedavit. adfectum, suspioatusque fugam illum a ex Athenis - meditari, et’reputans secum ipse, pœnas se daturum quad reg: persuasisset Græçiæ bellum inferre, meliusque sibi esse, tenuto iterum

414- HERODOTI HISTOR. VIH. bem forma ont promus .dehellare Grœciam, am. ipsum honestam ohire mortels. Postquam magnarum rerum spa fuisset dans; deui- que in banc partem maxime indiums, ut Græeinm mbigeret z hæc, inquam, secum reputans, tali oratione, regem est adlocutus : P Do- mine, ne mœrori indulgeas, neque nimium ex eo quad accidit capias dalorem! Non enim. lignormn oertamen ad bem exitum Enduis minimum laoufert momentum, sed virorum equorumque certamen. Tibi sera nema, neque ex his qui nunc omnia codimisse tibi v1. dantur,exscensione .e navibus facto resistere cambium-neque ex hac continente quisquam: et, qui contra nos sacreront, lui pœnas dedere. Siigitur tibi videtur, protinus Peloponnesum migrediamur : sin-in pressentis ornittereuhac placet, omittamus licet. Nec me. despondeasvanîmnm! nec enim ruila mode efugere Grœci possum, quin rustiquent nabis eorum, quæ et nunc et antes patrarunt, radé. dent, et servi :fiant tari. Igitur hoc quidem maxime agendum. Quod silveroùincipse abseedere et ubducere exercitum duci-avens,- aliud quoque habeo post hæc consilium. Tu, Rex, ne committe uthræ- disludibriosiutPersœ. , In Persis enim tuis nihil iletrimenti’res tua: acceperunt, neque tu dices quo loco a nabis res male geste sit. - Sin Phœniœs et Ægyptii et ’Cyprii et Cilices male-pugnamnt, nihil ad me hæc claiespertinet. Nunc igitur, quum non sir quad Perses culpes, mihi morem gere. ’ Si tibi constitutum est hic non manere, tuquidem tuas in sedes discede, majorem exercitus pattern tecum abducens; et meioportet tibi Grœciam iniservitutem redaetam tra- dete, postquam deiexercitu trecento hominum millia delegero." .191. Quihus andins Xerxes, .ut post male, gavisus deleetatusque est, Mardanioque ait, se si, poulinant delibcrawrit,.I-responsurum esse, aérien er-hir,.quæ.ab illa proposita surit, facturas ait. Postquam veto cum Persis in consilium adhiberi solitis-consuitavit; placuit ei Arte- misisln quoque in consilium vacare, quippe quæ. etiam antea com- parse esset, solaquid faciauim perspexisset Quæ ubi advenit, sub. matis consiliariis Persiset satellitibusyhæclad cem iXerxes verbe fait: le. Hassan: me Mathias, mhie-maneam, et Péloponnesum &dgrediu;.dicens, Perses et pudeurs!!! exercitum nullius calamitatis, quæ nabis midisset,.eulpam mainate, et lubentes illos rezipsa-hoic esse demeurant-mas: Me igitut ille-eut hac facere hertatur, sut ipse velle se, ait, cum selectis de exereitu-trecentis minibus Grœ- œiam mihi tradere in servitutom redactam ; autem jubet cumreliquils copiis mess adsedes discedere. Tu igitur, quum-etiam de pugnà navali, quam suscepimus, bene mihi consulueris; nageas illamsuscipiendam; nunc quequeisuade, utrarn hotum funicule re- otàrsLFelicuisqueirebus mais canalisera.” » - . 102. Hæccansulenti Xeexi in buna modumArtemîsiarespondit: Difficile, Rex, est imine esse felioem ut tibi consultuutioptimadi-

sans Vernmtameu in præàemi rerum statu Optimum: mihi videtur, put: tu domumURANIA; reverrais; Mardonium’ vero, si isto eficere 415 vult tibi- qusirecipit,tbic cum eis quos’post’uiat relinquus; I Nom, sive ille en, que: anima agit poiiiceturque,periëcerit, eique res ex sententia’suc- cessait, tuurn, Rex, hoc facinus erit; tuî enim servi id feeerint: sive coma- Mardoriii semenciers ses cecidetit; non ingens fuerit ca- lamitss, salvo et te et doums tues statu. Tu enim si salves fueris damnaque tua, multa frequentiaqne p’erîcdia de sainte sua adibunt Grœci. Mardanio’ veto si quid acciderit, non tanti fuerit momjenti; l neque Grœci, etitrmsi Merdonium vicerint, insignem reportaverint vicwriam serva tua interemto, Tu verotincensis Athenis diseesse- ris, cujus rei causse expeditionem hune suscepisti.’ 1031 Hoc consilio, ut consentaneum crut, delectatus est Xerxes: opportune enim Artemisia en ipsa dixerat, quæ ille anima agitabatÏ. Etenim, ut mihi quidem videtur, etiamsî omnes et virl et malien-es, ut ibi maneret, ei suasissent, non état mansurus: adeo metu crut perculsus. v Igitur laudibus Artexnisiam prosecutus est, eumque dimisit, filins ipsius Ephesum ducturam: filii enim nonnulli nothi enm

104-. Cmn îstis pastis Xerxes custode!!! mîsit’ Hermotiïnum, ge- nereeraut Pedasensem, quipriInunr secuti. inter eunuchos lacum apud - regem tenebat. Habitant Pedusenses supra Halicamassum’: apud quas hoc reiferuur sociam-e; Quando finitimis omnibus, qui circa Pe- assa oppidum habitant, grave quidpiam intru certum tempus imminet, me autismes templi Minervæ, quad ibi est, grandis nasoitur barba: id quad jam bis apud illos eecidît. 105. Ex his igitut Pedasensibus Hermotlmus crut: cui contigit gravissimam omnium, quas novimus, ultionem obtinere in hominem a quo injuria fuerat adfectus. Etenim belle captura et venumdatum emit Fanionîus, civis Chius, qui opere iniquissimo vitam sustentabat. Quoties enim pueras nactus met forma præstantes, hos cash-abat, et Sardes sur Ephesum abduct’os ingenti pretio vendebat. Quippe apud Barbaros eunuchi pretiosiores surit his qui non sunt castrati, et maîor llli’s in omnibus- rébus (ides habetur. Quum alios igitut maltas «surmener hic Panianius, utpote hoc quæstu vitaux alens, tum ’vero etiam hunc ipsum.- Nec veto usquequaque infelîx Her- motii’mtslfuit: nam e Sardibus cum aliis munen’bus ad regem pervenit, et succedente tempore præ omnibus eunuchis maxima in honore apuleerxem fait. ï w l 106. Quo tempore vcrolPersicum exercitum adversus Athenas ducem rei: Sardibus versabatur, tune Hermotimus, quum nescio cujus negofii causse in Mysiam quæ Chiorum est, cui Atarneus nomen,-esset’profectus, ibi Panionium invenit. Quem ubi agnovit, multis verbist benigne est adlocutus; memorans primum, quantam

- 416 HERODQTI HISTOR. VIH. tprosperitatem-per illum esset consecutus; deinde,prosnittens,.se rependendæ gratine causse ingentib’us beneficiis illum cumulaturum. si cum sua familia Sardes habitatum venisset. Quibus verbisper- (sassas Panicnius, lubens accipiens eonditianem, cum liberis et uxore Sardes migravit. Sed postquam enm cum tata dama in potestate Hermatimus-habuit. tum veto his verbis enm adfatus est: if O tu omnium bominum nequissirne, ex iniquissimo negotio quæstum fa- ciensl quid tibi eut ego ipse mali feci, sut quam ipjuriam aliquis murum aut tibi auttuorum alicui intulit, cur me. ex vira feceris ut nihil essem P Et tu quidem tune putabas fore ut deos lateant tua facinora: et illi,.justa lege utentes, te qui iniquo isto patrasti, mess in manus tradidere: quure de pœna, quam a te repetam, non est quad conqueraris." His postquam conviais enm accepit, (illos ejus in canspectum jussit adduci, et Panionium caegit suis ipsius filiis, qui quatuor tramera eraut, virilia abscindere; quad ille necessitate coactus fecit: deinde veto, hoc perfecto, tilii ejusdem ,coacti sunt ipsum evirare..., Talem de Panienio ultionem vicissim Hermotimus

107. Xerxes postquam filios suas Artemisiæ commisisset Ephesum . .ducendos,cepit. vacatum , ad se4 Mardonium . ’ -jussit, V quas vellet, de exercitu saligere, operamque dare ut promissis facto æquaret. Et hæc quidem illa die geste sunt. Insequentevero nocte, jussu regis duces classés naves ex Phalera abduxerunt, quanta velaeitate quisque posset, ad Hellespantum recerterçtu, pantes custodituri ut,regi ad trans- .eundum essent patati. Sed Barbari bi, ut propeIZosterem pervenere, ubi tenuia quœdam promontoriain mare praminent, navesbas esse putantes, procul aufugerunt. Interjecto sera tempore, postquam intellexere. nonvnaves esse,.sed promontariakrursus sese eonjunxe- .runt, cursumque continuarunt. , 108. Ut illuxit, Grœci, pedestrem exercitum eodem in loco ,manentem conspicientes, existimabant naves etiam ad Phalerum adbuc stare: etnavalem pugnam redintegraturos illos panant-88., ad rçpw gnandum sese comparabant. Postquam veto, abiisse naves cognovere, tune acyus. persequi illos decreverunt. At, classera quidem Xerxis non conspexere, asque ad Andrum enm persecuti. Post- .qusm vero Andrum pervenere, deliberarunt. Et ,Themistocles qui.- .dem pro sententia dixit, u par insulas navigando classemque etiam- .nunc persequendo, recta ad Hellespontum dirigendum esse;cursum, pontesque rescindendos.” At contreriam .sententiam ,Eurybiades ,proposuit, dicens: il si rescidissentipontes, hoc ipso longe maximum. .calamitatem Grœcis inlaturos. .Nam, si interclusus Persapcogeretur in Europe manere, operam illum esse daturumut numquam quieœm lagut; quoniam, si .quietem ageret, nihil suarum rerum promoveret, neque reditus ei ullus, ostendcretur, et fameyperiturus essetillius ex:

même; .Molienti autem aliquid,” URANIA. et: rebuts gerendis sedulo t 417 operam danti, omnia Europæ oppide omnesque populos accessuros vidai, sive belle subactos, sive deditioile in temporezfecta’; et alimenta hostibus futuros esse ananas Græcorum fructus. E contraria, quum pagne navali victus Persexnon videeuur in Europe mensuras, par; ruitti si opartere’ ut fugiat, dansesuam intermariage pervenerit; deinde. veto de propriaipsius terra cum illa decertendum.” . Hanc ad sententiam accesseruutr reliquorum etiam Peloponnesiorum

ducesuA 109. Ibi tunchhemistoelesçpostquam * a j, . .r « a intellexît . ’ , se majori ducum numero persuadera non passent in Hellespontum navigarent, muta- to consilio Athenienses adiens (quippe qui efugissebarbaros œgerè rime ferebent, etipsietiam per se;sireliquî nollent, in ,Hellespantum cupiebant navigue) hæc apud cos verbe fait: u Equidemlmultîs ïsœpe hujusmodirebusinterfui, et multo plura palis eccidisseuaudivi; ’nempe viras ad necessjtetem redaetos, pastquemvv-icti essent, instaua resse,pugnem,- et.superioren1 reparusse calamitetem. 4 - Nos-veina, postquam ex inspereto et nos ipsos ethræciam, repulsettente bomjd numlnube, servavimus, .fugientes viras «nespersequamur! Nec enim nos hæc perfecimus, sed dii atque heroes; qui noluerunt unurn vi- ’ rum simulvAesiæ’et Europæ imperare, impium illum et neferium; qui i sacra et, profane periter .insuper babuit; et simulacreadeorum evertiti cremavitque, qui mare etiam flagellis’ cecidityet compedes in illud dejecit. At nunc, quum bene, res.,nostræ hebeent, maneamus in Grœcie, et nostrum ipsorum familiarumque nostrarum oursin garai mus; etædes sues quisque reficiat, etsementi faciendæ sedulo det operam, postquam barberum prorsus .ejecerimus:: .ineunte autem verein Hellespontum et in Ioniamneuigemus!” î Hæc ille locutus est hocconsilio, ut gretiam apud.Persam in futurum tempus iniret; quo, si ab Atheniensibns adversi aiiquid ei accîdisset,-perfugiumlha- haret: quad; quidem ei etiam usu venin. . A . . . i 110. Hæc dicens Tbemistocles, decepit Athenienses: (et illi me; rem si gesserunt. ,Quoniem enim, quum jam anteesepiens esset habitus, nuper Vre ipse sapiens et plenus consilii eratzrepertus, facile dictis:ejus paniers. .Postquam hi igitur ab illa persuesi fuerunt, - continua deindeiiviras cum navigio dimisit, quas confisus crut, etiamsi ’ omnibus tormentis crucierentur, teciturosmandata ad regem defeà rende, quorum in mimera iterum1femulus ipsius Sicinnus eret.’ Hi ubi adrAtticam pervenere, reliquis. in nave menentibus, Sicinnus exscendit, et hæcepud Xerxemverbe fecit: u Misit me Thémistoà çles, Neoclis filins. imperatorAtheniensium, saciornm omnium-fors tissimus et sapientissimus, qui. tibi :dieerem, Themistocl’emlAthenien. un), .rcbus tuis cupientem inservire, cohibuisse Græcas, naves tuas persequi volentes, et pantes in Hellesponta rescindera; ; icaque i 3 a » . I i i 418 HERODOTI HISTOR. VIH. . nunc larguai par otium rave-taris Iicet.” En nunciatis, retro a

nwismnt-A m, Grœci, postquam displicuit a -consilium » v classera - - Barbarorum 1 alterius paneqaendiaut in Hellasponture nevlgandi ad rescindendos pontes, Audran camaradent, expugnere enm malientes. enim si: insulsuis Andrii fussent a quibus pecunia!!! postaleveret Themistocles, quam illi date recourant; sed Tbemistocli, quum bis verbis cos sciottes esset, ut diceret, n venise Athenienses, duos magnas deos secum habentes, Persuasionem et Necessitatem, quere Nique dure illos apostera pacaniusg" ad hæc illi responderunt, 9 marina magnas et opulent" fuisse Athenas, et bonis usas esse 635" murum Adrian tumeur incolore terrem et admodum esse W, daosque inutiles dans non reiinqusre ipsorum insulam, sed constants cum habitere, Paupertatem et lmpotentiem; "et, quum basce deos Andrii pouideant, non daturas ses pecuniein: huni- qaam enim patentiem Atheniensium superiorem fore ipsorum impo- tentia." Hi Manquent nec postulateur dedis- . .112.sont Thsnistocles pecuniam. veto, manquent appupabantar. cessens aorredere psaumes, " in reliques insultas easdem, quas ad Andrias, nuncios cum minaéibui mandatis misit,» pecunia lb illisvpostulans, dieensque, P nisi postu- Ws satisfecerent incolæ, ductururnse adversus eos Græcoram exer- çitum, et salasses perdituram.” ’ Hæc Mmdo, ingentes pecuniis a Candie et eiPariis coegit. Hi enim, quum Andrum cognovissent appesanti :qaod Medi: favisset, scirentque in maxima præ cæteris ducibus Tamistaclem esse, hæc metuentes, pecunias miserait. An venu et alii nonnulli ex insulanis pecunies dederint, adfirmere noupOssutn: puto autem, et alios dedisse, nec hos solos; At son idcireo dilata est:Carystiorum calamites: Parii veto, Theali- stocle pecuniis placota, incursionem exercitus efugerunt. Ita igitur Themistocles, ab Andro impetum faciens, pecunias ab insulariis coegit clam reliqais ducibus. ’ i i I I ’ i 113. Xerxes autem cum suis, paucos post navalem pugnem dies montas, sedan que [vanterie in Bœotiem mavit. Nem Merdenio etiam visum crut comitari regem, nec vero esse opportunum une tempus ad bellum gœendam; sed satins esseuin Thessalie hybernaré, et redoute vers Pdeponaesuin adgredi. Ut veto in Thessalie!!! panetiers, ibi Mandarins primum Perses omnes, equos Iminortales vacant, selegit, excepta duce eorum Hydeme; bic enim se negæ veratrelimnim regem. iDeîndeex reliquis Persis loricatos selegit, et milieuerium quintaux; trimera Medas et Seces et Bactriss et l Indes. tain pedibtum, quam Et ex bis quidem populi: mei, qui adorait, ibi sarrasines: reliquis vers sociis non ses paucos passim WEÇÎWAMÛ essent prenantes, eut a quibus

URANIA. 4’19 91mm aliquod facinus editnm novent. In boum autem numero picrique genere Penæ fuere,talvques et ormille; patenta; et post ne! Medi. Erant autem Medi humera non inibi-iman Persil, sed robera L his cedebant. Itn factum est, tituberons surate: a Mgrdouio ulc- cm, simul cum equitibua, numerum trocentoruin minium compleret. 1149. Pen- ideln tempus, que Mardoniuadelectum instituit tuili- tlllPa et Xerxes adhuc in Thessalie ont, eumdem ex Delphis un» tum est Lacedæmoniis, t jubene illos satùfactionm a Kent "peur: flagada Lamidæ; et, quidçuid ille dodiner, accipçrc. huque ocyus pmconem miserunt Spartani: qui ut univenum exetcityn hachis est in Thessalie adhuc hœrentem, in conspoctum Xerxis prodieno, hæc dixit: " Rex Medorum! et Hernalidæ ex Sparte satisfactionem ab! te postulant quad regem ipoarumiinterfecîsti, qui Grœciam eut tenonnas." Ad hæc rideau tex, et dia nihil re- lpondena, postroma, quum farte admirer. si Mardanius, hune digita montrons ait: tt Itaque Magdaniua hic satisfactianem illis dabit, qualia eis aiguage" Et præco, aeçipiens diem, revenus est. T 115. Inde Xerxee, Mordanio in Malin. relâcta, ipse. ad Hello..- pantum maturavit sbire; et quadragosilna quinto die ad lacum, ubi , nûment &etm’petveniynullam (ut dictant) excrétas W in reducens. Mime; in itinere, nbicumque 10min orant, et apud quoscamque boulines, bornai fluctua rapientea coudant. Sicubi nihil fructuum inveniuent, smart e terra Muni, et .dleceij- ptum arborum carticem. et ex erboribus tain cultis quam sylvestribun desttîcta manducavennt folie, nihilque flanqueront, fume .itn co- gçnte. Ad hæc pastis et dysenterie invodenl exercitum, inultosin Aitinere intercalent. Est-abat veto etiam in itinerc .reliqueiut tex, data civitetibns, ut in quinquennat, mandata, ut curetant mouvaie- rentqne: inalioain 11:ng alioein Siri Pœoniæ,nlioain Mace- reliquerat. Ibi etiam antea, quum in Græciam tenderet, natrum Salis ,reliquerotx que: nunc radians non ,recepît. Nana Pannes. qui illum Thracibue trucideront, repetcnti Xeni dixere, equ- e ponctua rapins un a napel-brins Mans circa Strymo- mais fontes habitantibua. . u ’ . 0 116. Ibiden; tex Minet tennCreptonicæ,Thrnx, imam pomvitfndnm. soultroœrvitmnnnxerxi, sed inculpation-a loco in montem Rhadopenseteeeperet, etfiliis suis in- wdkerat ne advenue Gm militaient. At illi, .spreto v sive quad cupido illos incongru bem W, cum Para militant. ’ Postquam veto saki omnes, sax mimera, redin- Macula! eispetcrittnmobuüpomofl’odit: etilliqnidemhanç meççedem abstulerunt. , . I , ’ : 117». Perses vexa ut parapets Thracia ad trajeçtmn psi-none. «une maxima cehritnte potamot Hallespontum traitiez!-

490 HERODOTI HISTOR. VIH. tes Abyduni petierunt: etenim pantes uontampliul strates invene- tant, Sed ’tempestate Idissoiutos. Ibi mutantes, quum copiosiorn quaui in itinere alimenta nacti’supra modum sese impierent, et alias, quam adhuc, biberent Iaquas, multi de exercitu qui supererat ’ pexieie, reliqui veto cum Xerxe Sardes pervenere. ’ 118. Fertur quidemletiam alia fuma, Xerxem, postquam Athenis profectus Eionem ad Strymionemifinvium pervenisset, inde nOn am; piius terrestxi hsum esse itinere; sed’exercitum quidem Hydarnî tradidisse, qui eum ad Hellespontum Ideduceret, ipflum Ivero con- aeensa Phqenissa nave in Asiam trajecisse; in trajectu vera a vélie- mente impetuosoque venta Strymania fuisse excéptum. Ibi tune, (quum mugis magisque fureret tempestas; et nimis onerata esset navis, quippe magnomumero Persarum Xérxem tcomitantium in ponte na’h vis stante, timareiperculsum regem cum ciamore quæsisse ex guber’- nature,ecqua salutis spes esset ;-7 eique gubernatorem t’espondisse; " Domine !*non alia spes est, nisi de numero multa’r’um horum vecte- rum -’quæda’m amoveatur."; Quæ audientemi Xerxem; sium; dixisse: WViri Pense! nunc vestrùm aliquis- ostendat curœ vobis ’ esse segem’! i rham- in vobis men sains positavvidetur.” Quibus au; I ditis illos adorasse regem. têt-in mare prosiliisse: et navem ita leva» tain, salvam in Asiam perveriisse. Xerxem veto simul atque-in t’en- raru estelidisset, hæc fecisse: aure: corona douasse gubernatorem, . quohdiregis vitale conservasset; deinde vero, quod magnum Pensa- rum numerum perdidisset,-caput ei jussisse’præcidi. ’ 119. iSed hæc de Xerris reditu temerefertur filma, mihique [mon sus incredibilis est, tam quod’ad cætera spectat, quam quad-Mais: tam Persarurn "calamitatem. Nain sifistaiXerxi gubernatardixisset; ex decem miilîbus ’hominum, quosir’agarem sententiam, ne mura quidem esse existiuwgquiù mihi ait adsensurus, non ejusmo’di quidpiam factum!!! flusteiregem, sui-Persan Persarumque principesyqui in ponté fuei’unt, jussurum fuissein’cavitatem navis descendere’rreb migum veto, qui Phœuices eraut, ’parem numerum, quot Persan fue- "runt, in mare ejecturum. se At ille,vut1n’io’do dixi, simulent)! relique exerèitu iter facîens in Asîam rediit. h - - a -. ,1 120. Cujus rei etiamiacflaleéesttætimohium hoc, quadsatis constet,«Xe’rxetln in redituiAbdéraïvenîsse; et haspitium contrefisse cum Abderitis, eosgùeïaureaVacinaceaatqueltiara aura intenta do- nàsse,’ Et,"ut soli quidem *Abde’ritæ narrant, (quodtmihi parum fit probabile) primum apud ïill’os,’ ex’ quatAthenis profugit,» oingulum suivit, utpoteinunc in tata se esse tutus. Sunttautem Abdera. Hel- lespontb propiora; quam 1 Stryino’n’aut-Eion, ubi illum aiuntmavem

eanscendisse..121. Grœci, quum exPugnare Andrum n’en - punissent,. » CarystÎum. g petierunt, et evastata Carystiorum agro Salaminem redierunt. Ibi

primum’pfimitias prœdœ exeme’ruhtURANIA. diis, quum alia, tutu trss Phœnisn . 42; sas triremes; iquarum una in Isthmo dedicaretur, quæ mes adhuc ætate superfuit; alitera ad Sunium, tertia Ajaci in ipse Salamine. Deinde prædam inter se diviserunt, et Delphos miserunt primitias: e quibus facto. est statua duodecim cubitôrum magnitudine, rostrum navis manu tenens; quæ eodem loco posita est ubi antea Alexandri

- 122. Postquam Delphos primitias miseront Grœci, communion. niumMacedonia Domine interrogarunt deum, unstatua. .sqflicicnte: et gram acceptantA . primitias. Quibus ille respondit, atcœtcris quidem ; me ocra a6 Ægi- k astis : sed ab his repetiit præmium quad illis ob rem ad Salamîna bene gestam tributum fuisset. Quaïaudito, Æginetæ dedicarunti nul-sas stellasltres; quæ super œneo male stant in angulo proxime

. 123. Post prædæ distributionem in Isthmum navigatuntGræci, uirtutisCrœsi præmium tributuri craterem. si, e suarum numero, qui in hoc - hello . præ eæteris illud commeruiæetf Postquam veto ea pervenerunt duces, et calculas inter se ad Neptuni-aram distribuerunt, primum et se- y cundum sua judicio designaturi; ibi tune eorum quisque sibi prié l Inum posuit calculum, se ipsumiquisque fortissimusn judicans z quad autem ad secundus partes pertinet, plerique calculi in Themisto- clem sanseuserunt. Itaque illi singula habuese sufragia: Theali- stocli autem longe pleraque suEragia secundus tribuerunt partes. t 124. ’Id judicium duces quidem Grœci oh invidiam ratum habere noluerunt, sed re injudicata suum quisque in civitatem dîscessit: verumtamen Themistocles par universum Grœciam ut Græcorum longe prudentissimus prædicatus celebratusque est. Quouiam veto, licet victor, non lumen honore adfectus mat-ab his qui pogna: ad Salaminem fuerant socii; protinusvpiost-hæc Lacedæmonem se can- I tulit, ibi se honoratum iri sperans. Et libetaliter cum recepetunt Lacedæmonii, et eximio honore adfe’cerunt. Nain Enrybiadi quidem primum decrevere præmium,ioleagineam commun; prudentiæ veto etqdexteritatis præmiutn ’Themistocli flibustant,- oleagineam huic pariter coranam. Præterea curru cum donnant, pulcherriino qui Spartæ erat z et egregie collaudatum pressenti-saut nhenntem delecti trecenti Spartanorum, hi qui equites vacantnr; usque;ad-Te- geatarum fines. Est autem .Thernistocles unusi ex omnibus:.quos novimus hominibus, quem Spartani ita publice sint ptosequuti. , 125. Ut autem Lacedæmone Athenas venit, ibi tune Timodemus, Aphiduensis, qui de numero înimicorum ejus erat, cæterum non ex illustribus viris homo, invidia insaniens, obtrectavit Themistocli; exorabransque si quad Laoedœmonem se contulisset, aiebat, Athe- niensium gratia Lacedæmauios - cum honore illa en; prosternas, un ip-ù site gratis. Quod ubi passim dictitare non desiit Timodemus, The- ’

422 nHERODOTI’ HISTOR. V111. Mes si ait : " Ita tibi se res habet: nec ego, si Belbinita e54 rem, ita honoratus fuissem a Lacedæmoniis; nec tu, homo! si esses genere Atheniensis." Et hæc quidem hactenus. 126. Interim Artabazus, Phamacis filins, jam ante spectatus vir inter Perses, et deinde ex Platæensi pugna mugis etiam nohilitatus, ouin sexaginta militum minibus de eo exercitu quem Mardonius’ sibi selegerat, regem asque ad fretum deduxit. Postquam rex in Asie fuit, Artsbazus veto retrogressus circa Pallenen versabatur ; quum Mardanius in Thessalie et Macedonia hiemaret, nec opus esset ut ipse cum relique exercitu se conjungere properaret; rem sese indignam judicavit, quum in Potidæatas incidisset, qui a reg-e defecerant, si hos non in set-vitutem redigeret. Etenim Potidæstæ, postquam rexfines eorum erat prætergressus, eticlassis Persarum a Salamine fuga se receperat, ex professa defecerant a Barbaris, pariG taque-reliqui Pallenen incolentes. Potidæam igitut tune Ambazus oppugnavit. 127. Suspicatus vero etiam Olynthios defectionem a rege moliri; Olyuthum simul appugnavit. Tenebnnt enm tune-Bottiæi, qui e Thermæa sinu a Macedonibus fuerant ejecti : quas postquam vi ex: pugnavit, ad lacun edoctos jugulavit; urbem autem Chalcidicæ’ genti tradidit, eique Critobulum Toranseuln præfecit. Atque in

Olynthum128. Hue expugnata, Chalcidenses curam omnem Artsbazns habuere. in Potidænm - . il»l J tendit. Qui dum hoc curat, ultra cum eo de proditions agit Timo- ’ xenus, du Scionæorum. Hic qua via initia usas sit, dicere non possum, nec enim memoratur: sed pastremo res accidit hujusmodi. Quoties litteras mittere sut Timoxenus volait ad Anabazuin, aut Artabasus ad Timonenum, epistalam circum-sagittale creusa circum- valvebant, et adaptatis alia, sagittam in lacum, de quo inter eos cane ment, emittebant. Sed proditionis urbis oampertus est Timon-"- nus. Etenim Artabazus, sagitta versus destinatum lacum emissa, a nope obstruas, humemm feriit civis Potidæatœ. Et adonnais hos [111!le turbe, ut fieri in hello solet, vulneratum circumstat; qui sa- giflam prehendenœs, ut epistalam animadverterunt, protinus ad duces defhrunt: adorant enim etiam ex aliis Pallenensibus souil. Ut vero epistolnm logerunt duces, auctoremque cognoverunt proditionis, visum est eis crimine proditianis non: implicare Tinoxenum, civitatis Scionæomm grafigne in posterumr mue. eavum proditores esse existiinsrentur Seionasi. Et ille quidem hue mode computas est. 1.99. Postquam tees menses Amuses in oppugnam Potiùea i fuit-occupants,.socidit 1’0ng maria recensa, et in quidem in longum admodum tempus z et barbon, lacum vîdentes’ vadosum- isotonie l’alimenrtransirs instituerunt. Ut veto dans viægcmen’si eraut me, et me partes adhuc reliques eraut, quas transite apostent

priusquam in Pallenen pervertirent,URANIA. supervenit arceau: maris 483 tentas, queutas lnumquam antea, ut quidem indigente dicunt, fuerat, lioet Uæp’e magnas nocidat. Itaque quicumque et illis nandi eraut imperiti, perierunt; qui Vera astate poterant,ehios Potidæatæ navigua persecuti intereuxeruut. Caussam autem hujus æstus et exunda. tionis, calamitatisque Persarum, hune fuisse aiunt Potidæatæ, quad lai iidem Persæ, qui mari pefiemnt, in Neptuni templum et simulao arum, quad in suburbio est, impia facinora admiser’ant: quam caussam illi ex rei veritate adlegare mihi videntur. Superstites Artsbazns inThessaliam ad Mardonium "duxit. Hæc igitur fartons fait eorum,

qui’ 180. Classés regem quæ superstat deduxerunt. Xerxis, postquam fuga ex Salamine p I in Asiam pensait, regemque et exercitum e Chersonesa Abydum trajecit, Cumœ hyemavit. Adpetente autem vere ad Samum maturavit convenire, ubi etiam pars. navium hyemaverat. Propugnatorura major pars Perses eraut et Medi: duces autem eis advenere Mar- dontes Bagæi filins, et Attayntes Artachæi: quibus etiam collega adfult Ithamitres, fratrie filins Artsyntœ, ab ipso siluriens. Hi vero, quoniam magnum algides: eraut passi, ulterius accidentes: versus hon moverunt, neque eus quisquam ad ulterius progrediendurn oo- gebat: sed ad Samum sedentes, observabant Ioniam, ne deficeret : habebant autem noves, nua cum Ionicis, treëentas. Nec veto Grœ- . ces existimarunt in Ioniam rectums, sed satis habituros suum eusta- dire terrain; quad ex eo colligebant, quad ipsos ex Salamine fugientes non essent persecuti, sed libenter discessissent. Igitur’ mari quidem frutti animis Barbari eraut : terra veto longe hostibus superiorem fore Mardonium existimab’ant. Itaque ad Samum hais-entes, partîm quidem consultabant si quid mali adferre passent hostibus, partim vero adrectis auribus exspectabant quis futurus esset exitus rerum a Mardonio gerendarnm. ’ ’ I ’ 131. Græcos vero et ver adpetens excitavit,et Mardanius in Thes- salie agens. Et pedestris quidem Græcorum exercitus nandum ont coactus, classis VETO Æginam se contulit,-naves aunera centum et decem. Dux et imperator clouais erat Leotycbides, ex sitars raguai familia; cui pater fait Menares, avus Agesilaus; reliqui majores, Hippocratides, Leotychides, Anaxilaus, Archidamus, Anamdrides, Theopompus, Nicander, Charîllus, Etmomus, Polydectes, Prytanis, Euryphon, Procles, Aristodamus, Aristomaïchus, Cleodæus, Hyllus, Hercules: qui omnes, exceptis duobus, quas proxime post Leoty- ehidem commemoravi,’ reges fuerant Spartæ. Atheniensium veto dnx erat Xanthippus, Ariphronis filins. - i 132. Ut haves omnes Æginæ adfuere, venerunt Græcorusn in castra Iegati Ionum, qui ’paulo ante Spartam quoquesenerant, aran- tes Lacedæmonios ut Ioniam liberarent; quorum in numero etiam

4-24 HËRODOTI HISTOR. VIH. ’ Herodotus fuit, Basilidæ filiusé Hi inter se conjuraverant, omnino .septem numera, de interficiendo Stratüde, Chiî tyranno: postquam .vero patefacta conspiratio est, uno ex conjuratiseonsilium illorum prodente,reliqui sex ex .Chio se .receperiint, et Spartam primum, .tuncvero etiam Æginam venerunt, orantes Græcos ut in Ioniam navigarent : sed ægre ab his impetrarunt, ut Delum asque move- xent. Nam ulteriora omnia metuebant Grœci, quum et locorum essent imperiti, et hastilium copiarumomnia esse plana, existima- :rent. Sumus autem eis æque longe atque Herculis columnæ abesse .videbatur. Simulvero accidit, ut nec Barbari, metu perculsi, ultra Samum versus occidentem navigare auderent; nec Grœci, quamvis sallicitati a Chiis, ultra Delum versus orienteur. Ita quæ in media .utrorumque orant, ab illorum metum in’tuto fuerunt. " ; 138. Dum Grœci Delum navigant, Mardonius adhuc in Thessalîa in hybemis fuit. . Unde quum institueret movere, ad comulenda macula luisit virum, genets Europensem, cui nomen erat Mys; data homîni mandata, ut quaquaversum iret, et quorumcumque oraculo-, Fumexplorare efiÎata posset, sa consolent. Quid igitur fuerit, quad ille cagnoscere ex oraculis cupiens maqdatum istud dederit, id adfirmare equidem non possum; nec enim memoratur: sed misisse .cum .puto, de rebus prœsentibus, non de aliis, conSulturum. 134-. Hunc,Myn constat et Lebadeam venisse,ibique mercede compta vira indigena, ad Trophonium descendisse; etIAbas item pervenisse inAPhocideh Idem, quum prius Thebas venisset, non modal Ismenium Apollînem consuluit; ubi, sicut Olyinpiæ, ex victi- xnis responsa dei petuntur; verum etiam, homine externo (non The- bano) pecunia corrupto, in Amphiarai templa pernoctavit. Theba-k suarum enim nulli fas est oraculum illud consulere, banc ab caussam. Edito,responso jusserat eus Amphiaraus, .duorum utrum vellent eli- gare, ut aut pro vate uterentur ipso, aut pro armorum socio, altéra * autem abstinerent: et illi hoc elegerant, ut armOrumipsis esset socius. Hanc ab causses: nulli homini Thebano fas est in illius e templa185. Istud vera,.quod .pernoctare. narrant Thebani, i maximeA v .mihi ’ mirum acci- eEumdem quippe Europeusem Myn aiunt, postquamiper omnia circumvagatus esset ,oracula, etiam ad Ptoi Apollinis fanum venisse. Vocaturuquîdem id fanum, Ptoum, est autem Thebanorum, situm supra Capaidem lacum ad montem, proxime Acræphiam oppidum. Ad .hqc templum quum venit hic Mys nominatus, [Latine Mus dio cerce-j comitatos eumesse sinat tres viras publice ad hoc delect’os, scripta consignaturos responsum quad redditurus esset deus: pro. phetam vero protinus barbera locutum esse lingue, ut stuperent comites Thebani, barbarurn sermonem loco Grœci audientes, nesci- .rentque quid in pressenti friperont: Europensem autem Myn, quam

URANIA. v 1’ 425 illi secum adtulerant tabellam, eis eripuisse, in caque hæc quæ propheta pronunciaverat, conscripsisse; dixisse autem, Cario sermonet usum illum esse; deinde, his scripta consignatis, discessisse hune, et186. ianhessaliam Mardonius. perlectis oraculorum rediise. responsis, post hæci’ Iegatuns Athenas misit Alexandrum, Amyntæ filium, Macedonem; partial quoniam adfinitate huic juncti eraut Persæ; Alexandri enim soroe rem Gygæam, Amyntæ filiam, Bubares Persa habait in matrimonim ex qua natus est Asiaticus Amyntas, de ava nomen gerens, quem rex magna urbe PhÛgiæ Alabandis donavit cum reditibusiinde per- cipiendis: partim veto hac coassa Alexandrum Mardonius misit, quad audivisset, hospitem Atheniensium enm esse et bene de illis mentum. Hac enim maxime ratione se sibi adjungere passe Atheà nienses existimavit, quas audiverat non minus numerosum, quam fartent, esse ipopulum; et quas mari clodos passi Persæ orant, harum auctores Athenienses potissimum fuisse noverait. His autem sibi adjunctis, facile maris imperio se potiturum speravit; id quod etiam insu venturum fuerat; terra autem longe sibi videbatur; esse superior: atque ita res suas rebus Grœcarum superiores fare secum reputavit. Parnasse vero etiam oracula hoc ei prædixerint, manue- rintque enm ut Athenienses sibi socius conciliant; bisque ille morem gerens Alexandrum miserit. p 137. Alexandri hujus septimus progenitor Perdiccas ille fuit, qui Macedonum rogna potitus erat tali mode. Ex Temeniposteris très fratres, Gammes, Aeropus, et Perdiccas, Argis in Illyriorum fines profugerant: ex Illyriis vero in superiorem Macedoniam transgressi, Lebæam oppidum pervenerant. Ibi apud regem mercede servie,- runt; unus equos pascens: alter, baves; natu minimus, Perdiccas, minores pecndes. Fuerunt autem olim etiam reges, inopes pecunia non solum populus: itaque regis uxor ipsa panem caquebat. -Qua« tics vero coquebatur punis pueri mercenarii Perdiecæ, duplo major fiebat quam consentaneum erat. Ubi veto constante: hoc ita- acci- dit, marito rem illa indicavit. Quo audite, statim subiit illius animum. esse hoc prodigium, quad ad magnum quidpiam spectet. Itaque vocatos ad se hos mercenarias jussit finibus suis excedere. Cui illi responderunt, postquam promcritam accepissent macadam, pelle se excoriera. Ibi tunc rex, mercedis mentionem audiens, quum forte par caminum salis lumen in conclave incident, divinitus mente captus, ait: fi mercedem vobis ego dignam hanc persoluo ;” solem monstrans. Et Gauhanes quidem et Aeropus,’natu majores, hoc ut audivere,attoniti steterunt: at pueri: " Accipimus," ait, 3 Rex, quæ nabis des ;” et cultro, quem forte habebat, salis lumen in pa- vimento conclavis circumscripsit, eoque facto ter deinceps radios solis in sinum suum hausit, atque itascum fratribus abiît. 3 I

4265 i HERODOTI HISTOR. VIH. .188. Qui postquam abierant, unus ex assessoribus monuit regem quid esset quad fecisset puer, quamque prudenter fratrum natu minimus accepisset quad rex illis dedisset. El: tex, his sumtis. in! correptus, equites nonnullos misit, qui illos insequerentur et interti- eerent. Est autem in hac regione fluvius, cui posteri hotum Argi- vorum vîrorum sacra :faciunt, tamquam Servatori. Hic fluvius, postquam enm trajecerant Temenidæ, ita auctus fluxit, ut transite I equites non pussent. Illi vero in aliam Macedoniæ regionem seces- semnt, habitaruntque propelhortos qui dicuntur Midæ,.Gordiæ filii : quibus in hortis sponte nascuntur mais, quarum unaquæque sexaginta folia habet, et quæ odore præstant cæteris. In eisdem hortis etiam ,Silenns captus erat, ut narrant Macedones. Supra istos hortos mons situa est, cui Bermius nOmen, aditu difficilis oh aeris intempe- riem. Inde impetu facto, postquam hac regione potiti sont, reliquam etiam Macedoniam sub potestatein suum redegerunt. 189. Ah hoc igitut Perdicca Alexander ortus est hisce progenitoribus. Amyntas, cujus filius Alexander fuit, patrem babuit Alce- (am; Aicetœ pater fait Aeropus; .Aeropi pater, Philippus; Phi-’ lippi, Argæus; Argæi pater, Perdiccas in qui regno potitus est. Hi fuel-e Aiexandri, Amyntæ filii, progenitores. h ’ 140. Postquam a Mardonio missus Alexander Athenas venit, tali usus est orationa. (140. l.) " Viri Athenienses! Mardonius hæc idicit; a Nuncius mihi a Rage venit in hæc verba: Atheniensibus injuriam omnem mihi ab illis inlatam remitto; quare tu hoc fac, vMardonie! et terrain eorum illis redde, et ipsi præter banc eiigant laliam, quamcumque voluerint, et sui juris sunto: et templaiomnia, .quæ ego cremavi, tu illis instaura, si modo societatem mecum volu- ,erint jungere. Hic quum mihi nuncius advenerit, necessario hæc -exsequi me oportet, nisi vos ipsi obstiteritis. Hoc autem vobis. dico. Quid nunc insanientes arma fertis contra Regain? neque enim supe- -raré cum poteritis, neque in omne futurum tempus ci resistere. Vi- .distis enim ’copiarum Xerxis multitudinem et res gestas; audivistis .etiam quanta nunc vissit mecum: ita quidem, ut etiamsi nos supe- ,raretis et vinceretîs, (quod quidem, sibene sapitis, neutiquam spera- tis) alius exercitus multis partibus numerosior adfuturus esset. No- -lite igitur, regi vos æquantes, terra privari vestra, et perpetuo in periculo de salute vestra versari: sed componite bellum. iPotestîs * .Aautem’prœciarissime illud componere, quum tex in partem anima feratur, Estote liberi, armorum societate sine «fraude et dola nobiscum contracta. (140. 2.), Hæc, Atheniensesl Mardonius ut vobis dicerem mihi mandavit. Ego veto de menin vos benevolentia .nihil’ dicamj: nec enim nunc primum; puto. experti illam fuel-his. ’Oroiautem vos et obsecro, ut morem geratîs Mardonio. Perspe- ctum enim habeofieri non passe; ut perpetuoibellum geratis cum

’URANIA. * i 427 Xerxe: nainque hoc si fieri pesse intelligeœm, numquain ad ’vos hujusmodi cum sermone venissem. Est enim Regîs potentia plus quam humana, et manus supra quam diei potest longar Quare nisi propere fœdus cum eo inieritis quando tanta vobis commode, si pa- cîsci cum en volueritis, pollicetur; timeo vobis, qui præ reliqui: orna nibus sociis maxime in via expositi estis, semperque soli peidîmini, quippelterram incolentes quæ præ cæteris veluti inter dans acies . media interjecta est. At morem gente! Etenim maximi vobis moà menti res est, si ne: magnus vobis solis ex ionmibus Grœcis peecata’ condonans, amicitiarn vobiscum vult Contrahere." Hæc Alexandri

fuit141. Lacedæmonii oratio. vero ut Iaudivere ’ - Alexandrum » v - Athenas t venîsse persuasurum Atheniensibus ut fœdus cum Barbaro faciant; memores oraculorum, que: prædixerant in fatis esse ut ipsi cum cæteris Do. riensibus a Medis et Atheniensîbus Peloponneso ejiciantur, velle- menter timuerunt ne cum Persa societatem Athenienses contreba- rent, et propere legatos Athenas mittere decreverunt. Atque in! contigît, ut utriqne simul (in senatum) introducerentur. Exspecta- verant enim Athenienses et mon: traxerant, bene gnari rescituros’ Lacedæmoni’os venîsse a Bai-haro nuncium ad pacem eonciliandam, eaque re cognita protinus legatos missuros. Quare consulto tempus duxerant, que sententiam suam Lacedæmoniis declararent. 142. Ubi igitur dicendi finem Alexander fecit, sermonem excipientes Spartani Iegati, in hune modum sunt locuti: il Miseruntrnos Lacedæmenii petituros a vobis, ne quid novarum rerum inaGræcia moveatis, neque conditiones admittatis a Barbara vobis chialas: Nam et iniquissimum hoc ibret; et aliis quidem etiam Grœcis orné nîbus, sed vobis maxime omnium, indignai et indecorum; idque multis de caussis. Nam bellum hoc vos, invitis nabis, concitastis à et initia de vestra solum terra certamcn fuit,ïn’unctvero ado universam etiam pertinet Grœciam. Quæ quum in sint, tante mugis foret intolerabile, si servitutis auctores Grœcis fierent Athenienses ;- qui semper et jam a priscis temporibus palam libertatis auctores. i multis hominibus merum. Quod autem vos præ cæteris hoc- hello. premimini, et duorum jam annorum fructibus estis-privati,»et tank diu jam damna et ibrtunæ vestræ eversæ jacent, coudoiemus vobiscum: et propterea profitentur vobis recipiuntque Lacedæmonii” et reliqui socii, alituros. se uxbres vestras et quidquid vestris in fami- vliis ad’ bellum est inutile, quoad bellum hoc duraturum est. Ne véro- Alexander Macedo lævigato Mardonii nsermone vos commoveatt Huic enim hoc facere convenit; quippe, tynannus quum ait, tyranno operam præstat. At vos non facietis, si quidem recte-sapitis’z bene gnari, in Barbaris nec iidem nec verîtatem 685:3: «Hæc-suarum, legatî dixere. l ’ I

ses HeaaDoT-r- HISTOR. vm. 143. Athenienses veto Alexandra in hune modum responderunt : " Ne nos quidem ignoramus, multis partibus majorem Meda, quam nabis, esse patentiarn; ut non opus sit de illa nos multa cum astentatiane admonere. Verumtamen, quum libertatis simas studiosi. resistemus ei quocumque made poterimus. Itaque, ut sacietatem contrahamus cum Barbara, desine canari ut nabis persuadeas; nec enim persuadebis. Nunc Vera renuncîa Mardonio, dicere Athee nienses, quousque sol eadem via incedet, que nunc incedit, numquam nos sacietatem inituros cum Xerxe: sed adjutoribus confidentes diis et heroibus, quibus ille spretis sedes et simulacra eorum cremavit, fartiter pugnando ulcisci illum canabimur. Et tu cave, ne posthac tales adferens isermones Athenis conspiciaris; neque par speciem commadis nastris inserviendi,ut nefaria faciamus, nos harteris: no. lumus enim tibi ingrati quidpiarn accidere ab Atheniensibus, quum sis144. publicns Hæc quum Alexandra hospcs Athenienses noster respandissent, et amicus." ad Lace- I dæmonias sermonsm converterunt his verbis: 0 Quod verentur La: cedæmonii ne cum Barbaris nos sacietatem cantrahamus, id ver" admodum humanum est. At turpiter utique hoc videmini vereri; quum, qua pacto animati sint Athenienses, non ignoretis. Neque enim tanta auri copia usquam est, neque terra .ulla puieritudine et fertilitate ita præstans, ut ca accepta vellemus cum Medis facere, et Grœciam redigere in servitutem. Etenim multa et magna surit, quæ nos, ne id faciamus, etiam si vellemus, prohibeant. Primum quidem, et maxime, deorum simulacra et templa cremata et solo æquata: quorum facinorum necessario, quibuscumque modis passumus, pœ- nam repetere patius debemus, quam societatem cantrahere cum sa qui hæcïpatravit. î Deinde, quum Græcum omne genus consangui- neum sit, et linguam et deorum sedes et sacra communia habeamus, et moresicansimiles; nefaria res foret, si horum proditores fierent Athenienses. Denîque scitate, si forteadhuc nescivistis, quand vel ’ anus supererjt Atheniensium, numquam nos cum Xerxe societatern inituros. , Vestram autem providam erga nos laudamus voluntatem; quod’nobis, quorum fortunes eversæ sunt, ita prospicitis, ut. nutrire familias nostras velitis. Atque ita vestrum quidem expleturn est be. neficîum: at nos tamen in hoc quo surnus statu durabimus, nullam vobis molestiam exhibituri. Nunc Vera, hæc quum ita sint, maturate acyus exercitum mittere. Nam, ut suspicamur, nulla interpa-, situ mata aderit Barbarus et terram nostram invadet, simulatque si fuerit renunciatum, nihil nos eorum quæ a nabis petiit facturas. Itaque .necesse est, ut, priusquamille in Atticam venerit, nos ei in Bœotiam’ occurramus.”I Haclab Atheniensibus accepta responsa, Spartam rediere lagmi. 11le LIBRI OCTAVI.

HERODOTI HISTORIARUM’ LI BE R NaNUs. .CALLIOPE.

1. Mannonws, ut ei Alexander, Athenis reversus, responsa reo nunciavit Atheniensium, movit e Thessalie et exercitum adversus Athenas ducere maturavit: quacumque autem iter faciebat, inde semper adsumtis militibus exercitum auxit. Et Thessalos nihil eorum, quæ adhuc acta eraut, pœnituit, multoque etiam studiosiu hi Persam ad banc expeditionem incitaverant : et Thorax Larissæus, qui Xerq xem fugientem comitatus erat, nunc etiam palam Mardonium in

Grœciam2. Ubi vero progrediens transmisit. exercitus in Bœotia . fait,. , ibi. tune. n Mar- - donium Tbebani retinuerunt, consulueruntque ci, dicentes nullam esse lacum mugis idoneum ubi castra panent : et ulterius progredi prohibuerunt, hortantes ut ibi manens operam daret qua sine pugna universarn Grœciam in patestatem redigeret. " Vi enim et armis subigere GrœCos, si concordes sint sicut adhuc fuerunt, cunctis etiam hominibus esse difiicile. At tu, (aiebant,) si quad nos suademus feceris, nullo negotio omnia illorum consilia in patestate tua habebis. .Mitte pecunias viris qui in quibusque civitatibus principatum tenant : et in partes divides Grœciam ; et eorum ope, qui tuas partes sequentur, hos qui tecum non facient, facile evertes.” 3. Hæc illis suadentibus Mardonius non paruit; sed vehemens illum cupido incesserat Athenas iterum capiendi, partim stolide quadam ferocia ductum, partim quad ignium ope per insulas accen-. i eorum cogitaret regi Sardibus versanti significare, tenere sese Atheq nus, Ubi vernir: Attiqam pervenit, ne tune quidem Athenienses in en nactus est, sed plerosque in Salamine et in navibus esse audivit : itaquevacuam cepit urbem, et id quidem decimo post mense quam

4. Athenis quum esset Mardonius, in Salaminem legatum misit aMurychidem, Xerxe virum Hellespontium fuerat ; qui easdem capta. Atheniensibus . conditiones, propaneret, quas Alexander ad illos pertulerat. Quant- quam enim jamiantca minime arnicas Atheniensium acceperat sententias, iterum rumen .nunc misit, sperans illos stolida superbia ab-

4-30 HERODOTI HISTOR. 1X. stituros, quum balla capta esset universa Attica, et in ipsius jam esset potestate. Hac caussa Murychidem in Salaminem misit. 5. Qui quum ad senatum venisset, expasuissetque Mardonii mandata; anus e senatoribus, Lycides, pro sententia dixit, " recte factum sibi videri, si acciperent conditionem a Murychide ipsis pra- pasitam. de caque ad populum referrent." Hanc ille sententiam dixit, sive quad pecunias a Mardonia accepisœt, sive quad ipsi per se ita visum fuisset. Sed indignati Athenienses, quum senatares, tum qui faris stabant, ut cognaverunt, protinus circumstantes Ly- cidem lapidibus abruerunt, Hellespantiurn vera Murychidem dimiserunt incolumem. Orto autem in Salamina prapter Lycidem tu- multn, quum rescivisscnt Atheniensium mulieres, quid rei esset, taf hortatæ invicem, et alia aliam prehandens, ultra ædcs Lycidis petierunt, et uxorem ejus et liberos lapidibus obruerunt. 6. Athenienscs vcro hac ratione in Salaminem trajecerant. Qua- usque exspectabant exercitum ex Pelopannesa sibi auxilia venturum, in Attica manserunt: quum irero mugis magisque in longum ’ rem ducerent Lacedæmonii, et Mardonius, contra ipsos movens, jam in Bœotia esse diceretur, tune demum omnia sua exportarunt, ipsique in Salaminem transierunt. Simul vera legatos Lacedœmo- nem miserunt, qui et de Lacedæmoniis, quad Barbarum invadere Atticam passi essent, nec secum in Bœatiam obviam ei accurrissent, conquererentur, et illos admonerent quantum esset, quad ipsis Persa, si ad illius partes transissent, pollicitus esset ; denique prædiccrent Lacedæmaniis, nisi auxilia venirent Atheniensibus, ipsos etiam par se levamen aliqnad inventeras esse maloram. 7. Nempe festos dies tune maxime agebant Lacedæmonii, Hya- cinthia celebrantes, maximique faciebant rem divinam curare: simul ma etiam murum in Isthmo muniebant, isque lorica-erat in-

Ut vero Lacedœmonem legati Athenimes pervenerunt, secum etiam Megarensium et Platæensium ducentes legatos, intraducti ad Epha. ros,structus. in hune modum verbe (lacera: (7. l.) ù Miserunti nos Atheni- enses; dicentes, Medorum regem non mada terram nostram nabis reddit, verum nos æqua conditione sibi sacias vult adjungere, sine dola et fraude; atque etiam, prœter nostram, aliam nabis terram volt tradere, quamcumque ipsi elegerimus. At rios Græcanicum reverentes Javem, remque indignam consentes prodere Græciam, non sumus ci adsensi, sed repudiavimus conditionem, quamquam injuria adfecti a Græcis proditique, et bene gnari longe nabis conducig bilius esse societatem contrahere cum Perse, quam gerere bellum a nec vera umquam volantes cum eo paciscemur. Ita quidquid a nabis praficisci potest, id sincera anima tribnimus Grœciæ. (7. 2.) At vos, qui nuper vchcmcutissimc mctucbntis ne cum Persa paci3ceœr

CALLIOPE. i 431 mur, nunc, postquam constitutum nabis esse numquam prodere Grœciam perspicue intellexistis, et quoniam murus vester, quem in. isthmo ducitis, prape absolutus est, ne ullum quidem rationem habetis Atheniensium: et, postquam vobis nobiscum canvenit occursu- ros vos Persæ in Bœotiam, prodidistis nos, et Barbarum in Atticam invadentem non prohibuistis. Habent igitur in præsentia Athenienses quad vobis succenseant: nec enim recte fecistis. At nunc vos bartantur, ut acyus nobiscum emittatis exercitum, quo Barbarum excipiamus in Attica. Quoniam enim Bœatiam in tempore pan ac- cupavimus, est equidem nastra in terra opportunissimus ad prælium faciendum locus, Thriasius campus.” i - . 8. His auditis, ephari responsum in pasterum diem distalerunt, tune postera die in sequentem, atque ita usque in decimnm diem fecerunt, de die in diem moras facientes. Interea temporis Pelopan- nesiiv omnes ingenti studio Isthmum munire pergebant, et opus jam proxime finem erat. Et, quad Lacedæmanii, quum Alexander Ma- cedo Atlrenas venisset, tenta studio impedire conati sint quo minus Medorum partes amplecterentur Athenienses, nunc vera id promus. non curarint, nullam aliam edere caussam possum, nisi quad nunc munitum habuerunt Isthmum, nec se amplius indigere Atheniensibus .existimarunt: quanda vero in Atticarn venit Alexander, nandum munitus crut murus,*sed opus etiam tune faciebant, vehcmcnter me- I Àtuentes. 9. Ad extremum Barbaras. vera, ut et responsum - ’ legatis Lacedæmonii, et milites Athenienaibus auxilia mitterent, bac ratione efl’ectum est. .Pridie ejus diei qua ultimam apud ephoras audientiam habituri legati eraut, Chilans, civis Tegeates, qui in maxima præ aliis omnibus .haspitibus auctaritate apud Laccdæmanias crut, ex. épbaris sermo- vnem omnem, quem habuerant Athenienses, audivit. Quo audita, Ihæc illis Chilans dixit: 0 Ita se res habet, Ephari! Si amici nabis non fuerint Athenienses, sed cum Barbara contraxerint sacietatem.; Ivalido licet mura par Isthmum ducto, magnæ tamen partes apertæ .sunt Persæ, quibus intrare in Pelopannesum posait. At morem Atheniensibus gerite, priusquam aliud illi consilium copiant, quad exitium ferat Grœciæ." I i 10. Cujus audito consilio, illi re inter ipsos ,deliberata, e vestigia, .insciis legatis qui a civitatibus advenerant, noctu adhuc, quinqua lmillia emiscrunt Spartanarum, adtributis cuique septem dilatés, mandata data Pausanias, Cleambroti filio, ut illos educeret. Erat quidem tune rex Lacedæmaniorum Pleistarchus, Leanîdæ filius; sed hic adhuc puer erat, ille vero tutar hujus et frater patruelis. ,Nec enim in vivis adhuc fuit Cleombrotus, Pausaniæ pater, Ana- xnndridæ filins; sed postquamexercitum, qui murum exstruebat, ab .Isthmo abduxisset, brevi interjecto tempore e vita diseesserat. Hac autem causas exercitum ab Isthmo Cleambrotus abduxit, quad, dum

4-32 HERODOTI HISTOR. 1X. sacra faciebat adversus Persam, sol obscuratus eSt in cœla. Colle- gain autem sibi Pausanias adscivit Euryanactem, Doriei filium, qui ex cadem fuit regia dama. Illi igitur cum Pausania Spartaxn sunt egressi. Il. Legati vera, ubi dies iliuxit, profectionis illorum prarsus ignaà ri, constitutum inter se habentes redire-quisque suam in civitatem, adierunt ephoras, et his verbis cos sunt adlocuti z tt Vos igitur, La: eedæmonii, hic domi manentes, Hyâcinthia celebratis et ludicra agi- tis, prodentes socios: Athenienses vero, a vobis injuria adfecti, et ’sociis destituti, cum Persa pacem component quocumque modo pa- terunt. Pace autem cum illa conciliata, manifestum est socios nos régis fore: et cum Persis militabimus, contra quamcumque terram nos illi ducturi sunt. Vos veto proinde experiemini quale sit, quad vobis ex en re eventurum est.” Hæc quum legati dixissent, re- L sponderunt ephori, interposito jurejurando, " profectum esse axer. citum, viderique jam ad Oresteum esse, praficisCentern adirersus pe-4 regrinos." Barbaros enim peregrinos (Eévovç) vocabant., Legati au. tem, hoc nescientes, interrogarunt quid esset quad dicerent; et, ubi rem totem cognoverunt, demirati factum, ipsi quoque abire maturarunt, illos insequentes: et cum ipsis profecti surit etiam ex periæcù Lacedæmoniorum (circum Spartam habitantibuc) selecta quinque mi-

l2. Hi dum ad Isthmum ire properant, Argivi,rquum prius rece- litumpissent Mardonio cohibiturasmillia. se esse Spartanas ’ Ane exirent, nunc simul atque rescivcrunt exercitum cum Pausania Sparte egressum esse, præconem in Atticam miserunt, optimum ex cursoribus [lierne- rodromos Grœci vacant] quem reperire patuerant. Qui-ubi Athenas pérvenit, hæc dixit: ii Mardonie! Miserunt me Argivi, qui tibi dicerem, ex Lacedœmone egressam esse juventutem, nec Argivos co- hibere illos ne exirent potuisse. Quare, ad hoc quad spectat,.tu recte rebus tuis consule l” His dictis, ille reversus est. ’ 13. Mardonius. hoc audito nuncio, non consultum duxit diutius in (Attica marari. Priusquam enim hune nunciumiaccepisset, continu- erat se ibi, cagnoscere cupiens quid facturi Athenienses essent: e’t Atticam nec evastaverat, nec ulla malo adfeccrat, sperans progressil temporis illos in conditiones propositas consensuros. Postquam vera eis id non persuasit, remque omnem cagnavit, turn vero, incensis Athenis, et sieubi de muris aut de privatis sedibus aut de sacris aliquid adhuc rectumlstabat, corrutis his omnibus et sala æquatis, priusquam Pausanias cum suis intra Isthmum esset progressas, Attica excessit. Excessit autem hac caussa, quad neque equitatui opportuns Attica erat; et, si ipse prælio victus foret, nonnisi per angusta loca se recipere passer, ubi enm pauci etiam homines passent transitu prohibere. Itaque Thebas redire constituit, et propc urbem sibi arnicam scie decerncre, in regiane equitatui opportune. I 5

14v. Ita igitur Mardoniuscamion: Attica excessit: quint jamnin . neitinere fuit, advenit ei præcursor, nuncians alium exercitum Megara venisse, mille Lacedæmonios. Quo audito, cogitans fieri passe ut hos primum capiat, conversum agmen versus Megara duxit: et præ! missus equitatus jam Megaricarn incursavit terram. Estque.hœc Eurapæ regia longissime accidentera versus site, in quam perveuerit- Persicus hic exercitus. 15. Post hæc vera nunciatur Mardonia, freqnentern Græcarurn exercitum in Isthmo esse. Itaquc retraducens per Deceleam ire: feroit: Bœotarchi enim finitimos arcessiverant Asapiorum, qui ei viam monstrarunt Sphendaleas ferentem, atque inde Tanagram: ubi quum pernoctasset, postera die Scolon pergens, in finibus fuit Thebanarum. Ibi vero, licet partes ipsius sequerentur Thebani, nihilo minus agras eorum vastavit, non utique hostili in cas anima, sedeîngente necessitate coactus : volait enim munimentum exercitui exstruere, quad et sibi, si prælium committenti minus ex sentene. tin res cecidisset, perfugium esset. Pertinebant autem castra illius inde ab Erythris, præter Hysias, asque ad Platæensium fines, se! cundum Asapum fluvium lacets. Nec tamen mnnitionern eadem magnitudine fecit, sed in decem fere stadia qnodque illorum latus. l Dam in hoc opere occupati eraut Barbari, Attaginus Phrynonis filins, civis Thebanus, facto magnifica adparatu, et Mardonium ip« cum, et quinquaginta Persarum spectatissimas, ad hospitale epulum vacavit. Et vacati accapare conditionem; celebratumque est apud, luxa in ipsa urbe Thebana. 1.6. Jam quæ bis adjiciam, sa ex Thersandro audivi, cive Orcha-. menia, spectato inter primas vira apud Orchomenios. Dixit autem Thersander, se quoque ab Attagino ad banc cœnam fuisse vocatum, vocatosque item fuisse quinquagînta cives .Thebanas; nec veto searsim utrisque sedes adsignasse hospitem, sed in quoque lectulq simul Persam et Thebanum collacasse. Turn, finita cœna campo: tantibus convivis, Persam qui cum ipso in eodem lectulo cubabaf, Græca lingua loquentem, quæsisse ex ipso unde esset, seque respondisse, esse se Orchamenium. Dein Persam hæc dixisse : ii Quon-. iam igitur et mensæ et libationis mihi socius es, vola tibi monua - mentum relinquere meæ sententiæ; quo etiam tu, re ante cognita, tais praspicere commodi; passis. Vides hasce epulantes Perses, et exercitum, quem in castris juxta fluvium- reliquimus. Harum orne: nium, brevitempore interjecto, non nisi paucos ïquasdam videbis superesse." Hæc dicentem Persam larges profudisse lacrymas.. Se veto, miratum illius sermonem, respandisse: 0 lgitur Mardonia hoc. dicere oportet, et eis ex Persis qui post illum auctoritate pol- lent." Ad hæc illum repasùisse: fl Haspes! quæ Deus vult ut fiant, sa avortera in nullius hominis patestate est: nam fidelia can- ’ 3 x

434 HERODOTI HISTOR. 1X. silia dantibus parera nema solet. Ac novimus quidem hac multi ex Persis: sequimur vera ducem, necessitate constricti. Est autem acerrimus, qui adficere hominem posait, dolar hic, bona malta can- s’ilia nasse, et tamen eorum nullam passe exsequi." Hæc equidem narrantem Orchamenium Thersandrum audivi, et prœterea hoc ad- firrnantem, ipsum protinus hune sermonem ad alias hamines retulisse, priusquam ad Platæas commissum esset præliurn. f 17. Quo tempore Mardonius primum castra in Bœotia babnerat, reliqui 0mnes, quotquat ex Grœcis has regiones incalentibus Medo- rum partes amplexi eraut, exercitum illi præbuerant, cum illoque in Atticam eraut ingressi. a Sali Phocenses castra illius non eraut secuti: narn et hi quidem utique Medorum partes eraut arnplexi, nec vera volentes, sed necessitate coacti. [d’un nam et hi admodum inviti cum Medis faciebant, nec nisi necessitate coacti.] Sed "baud multis diebus postquam Thebas Mardonius venit, advenere ex illorum numéro mille, duce Harmocyde, vira inter suas spectatissimo. Qui ubi Thebas venerunt, Mardonius missis equitibus jussit illos seorsim in campa residere. Quod ubi fecere, pratinus tatus adfuit équitatus : maxque per Græcanicum exercitum, qui cum Medis erat, ferebatur fama,perditum iri Phocenses equitum sagittis; eademque fama inter ipsos etiam Phocenses percrebuit. Ibi tune eas dux Harmocydes his verbis est cobartatus: "Phocenses! Manifestum est, hoscc hamines certæ neci nos destinasse, accusatos (ut suspicor) a Thessalis. Nunc igitur quemque vestrum oportet fartem se virum præstare: melius est enim, ut agentes aliquid et fartiter pugnantes finiamus vitam, quam ut turpissima morte interimendos nos præbea- inus. Sed intelligat illorum quisque, quale hoc sit, quod,barbari quum sint, Grœcis hominibus mottera sint machinafi.” I * 18.1Dum. hic suas sic hartatur, cingunt il10s equites, maxque ad- ’ versus cos invehu’ntur tamquam perdituri, etjacula in illos targuent veluti jam emissuri, ac passim etiam nonnulli emittunt. At, quum i illi densatis undique ordinibus et quam maxime poterant conglobati resisterent, conversis’ equis equites redierunt. Nec equidem pro Certo dicere possum, ntrum revers ad interficiendos rogatu Thessa- lorum Phocenses venerint, et deinde, postquam illos ad sese defen- dendurn patates viderunt, idea retro diséesserint, quad vererentur ne et ipsi vaincra acciperent : (ita enim Mardonius præceperat:) an a’d illos tentandos numquid eis fortitudinis inesset. Postquam vcro diseesserunt equites, præcanem Mardonius misit, hæc .dicentem: " Confidite, Phocenses! namque fortes vos esse viras demonstravi- stis, non quales mihi narratum erat. Et nunc alacri anima gente hoc bellum : nam beneficiis neque me neque Regem vincetis.” Et hæc - quidem, id Phocenses quad adtinèt, ita gesta sunt. ’ 19. Lacedæmanii, ut in Isthmum venerunt, castra ibi posuerant:

CALLIOPE. d 4.435 quo cognito, reliqui Pelopannesii, quibus meliora placebant, nonnulli etiam quad Spartanos vidissent egredientes, æquum non (3611-. suermtlad bellum proficiscentibusLacedæmoniis, domi manere; Jam existhmo, postquam læta nunciarunt victimes, profectj omnes, Eleusina venerunt. ,Et, quum ibi quoque sacrificantibus 1m fuissent exta, ulterius surit progressi, cum eisque simul Athenienses; hi enim, postquam e Salamine trajecerant, Eleusine sese cum illis * junxerunt. Qui ubi Erythras, Bœotiæ oppidum, venerunt, Irescîve: namque Barbares ad Asopum habere castra, re deliberata, ex adé verso illorum in Çithæronîs mentis radîcibus consedere. 20. Inde quum in planiüem Grœci non descenderent, Mardonius contra 808 universum equitatum misit, cui præerat Masîstius, (quem MacistiumAGræcî vacant) illustris vir apud Perses, Nisæum habens equum, aureo freno et aliis omamentis nitentem. Ibi, ut Grœcis adpropinquarunt equîtes, tunnatîm in cos impetum faciebant; in coque conflictu magna illis incommoda adferebant, muliereSque e03

21. Accident forte, ut eo loco, qui maxime omnium expositus hostivocabant. crut, Megarenses essent locafi, i et inI enm a locum ’ maxime im-Ï petum facerentsequites. Quum igitut ab invadente equitatu premeà rentur Megarenses, præconem miseront ad duces Græcorum; qui ubi ad illos vernit, hæc ait: ’i Dicunt Magarenses, Nos, o socii! non possumus soli impetum sustînere equitatus Persarum. hic stantes ubi initio locati sumus. Sed adhuc quidem perseyerarnus, et formel; resistîmus, quamvis graviter pressi: nunc vers), nisi alios mîttitis qui nostrum in lacum succedant, scitote nos ordinem essejrelicturos." Hæc quum ille ducibus nunciasset, Græcos tentavit Pausanias, quui alii ultra vellent istum in lpcum se conferre, et succedere Megaf rensibus. Quumque nouent a1ii,acceperunt conditionem Atheni- enses, et.horum quidem selepti trecenti, cuidcohorti brasent Olym-

piodorus22. Hi fuerunt qui Lamponis istam operam in se receperunt,filins. et, l adsumtis . i ; secum . sagittariis, ante alios omnes Græcos, qui ad Erythrps adex- mut, stationem ceperunt. Qui quum pet aliquod tempus pognas- sent, ad extremum hujusmodi fait pogna: exitusÂ Dum turmatim impetum faciunt equites, Masistii equus, præ aliis eminens, sagitté; vulneratur in latere : et præ dolore in posteriores pedes ereetusé crantât Masictium. In .collapsum protînus Athenienses impçtumfs- cîunt, et equum ejus capiunt, ipsumque repugnantem linterficiunt. Etinîtiqquidem interficere enm non potuerant, quum sub putricea tunica, que. erat indutus, intus aurea lorica squammata esset arma; tus. In thoracem igitur ferientes, nihil efficiebant; donec. aliquisÇ intelligens quid rei esset, in oculum ejus, ferron: adegit: ira domum cecidit Inox-musque est. Hæc. forge sicgerebantur nescientibus Les .

438 HERODOTI maton. 1x. liquîs equitibus : nec enim hi illum videront ex equo endentent, nec marientem; sed quum pet- id ipsum tempus converteretur turma et paululum retro veheretur, id quod agebatur non animadverterant. Ubi vero restiterunt, coutinuo ducem desiderarunt, quum nemo esset qui illos ordinaret: et quid factum ’essat intelligentes, equos adegeruut cuncti, quo cadaver nitem auferrent. ’ I 23. Tune vero Athenienses, ubi videtunt jam non amplius tur- inatim, sed simul omnes adcnrrere equites, reliquurn exercitum au- xîlio advocarunt. Dum veto peditatus omnia auxilia venît, interiln fit acris pugn’a circa mottai corpus: et quand soli fluet-e illi trecenti, multo erant inferiores, nec auferre cadaver potuere. Ut veto eis multitudo succurrit, jam rut-sus horum vim equites non sustinuere, neque eis ’contigit mortuum auferre, sed pfœter enm maltas etiam alios de suis amis’ere. Igitur ad duo fere stadia recenserunt: ubi, quum quid facîendum deliberassent, decreverunt, quoniam sine imperio essent, redire ad Mardonium; - I 24-. Quipostquam in castra venerunt, acerbissimo luctu et M - donius et universus exercitus Masistium sont prosecuti, se ipsos tondentes et equos et pimenta, lamentaque immensa tolientes, ut par totem Bœotiam ecbo resonaret g quippe mortuo viro apud Persan et apud regem post Mardonium spectatiêsimo. Atque ita quidem Barbari suo more mortuum Masistiutn honorarnnt. 25. Grœci veto, postquam irruentem exceperant equitatum,ex- ceptumque repulerant, tanto magistconfirmati animis, primum quidem, currui impositum cadaver par singulos ordines deduxerunt: flat enim corpus spectatu dignum, cum 0b procerîtatem,’tum oh forma: præstantiam: sed et bac mussa illud in circumduxerunt, quoniam vulgo milites relictîs ordinîbns ad spectandum Musistium frequentos adentrerant. Deinde veto constitueront ad Plaines descendere, quum intellexissent compara Flamme»: et alias ob mussas et 0b aquæ copiam multo ipsis ad castra ponenda appui-timbrera esse quam Erytbræus campus. In hune igitut campant et "ad fon- teln Gargaphiam, qui in iilo crut, descendendmn ibi, ibique rite dis- positîs castra locanda judicarunt. Igitür, sumtis tamis, pet Cit’hè-à rouis mentis radines prester Hysias in Platæensium agrum conten- deru’nt. Quo quum pervenissent, prope Gargaphiam fontem et Androdratîs tirerois filouta, partim in tumulis baud îta edîüs, partim in planifie, pet populos dispositi sconsederunt. * i 26. Ibi mm, dum caïque populo suus adsignatur iodas, acris ver; bonni: contenue ana est inter Tegeatas et Athenienses; ’contena Bentibus utrisque sibi hoc deberi ut alternai chimant-cornu, et tan) nova quam an’tiqua facta in medium proferentibus’. Ah altéra enim parte Te’geatua bœcdixere: " Nobis semper hic locus, quem inonde ’ animisme, a!) omnibus sociis tribuns est, in omnibus-"cm:

CALLIOPE. * 4-37 Bus, quas junctis eopiîs Peioponnesii et olim et recentiori memoria susceperunt ; et id quidem ab eo inde tempore, que Heraclidæ post Eurysthei obitum, in Peloponnesum eonati sunt redire. Tune igitut honorent hune adquisivimus facto hujusmodi. Quo tempore nos cum Achæis, et cum Ionibus qui tune Peloponnesum incolebant, in Isthmum egressi, castra oppOsita habuimus castris illorum qui redire conabantur; tune Hyilus memoratur publice edixisse, non debere exercitum enm exereitu prælio commisse perielitari, sed diligen- dum unum esse ex castris Peloponnesîorum, quem illi suarum fortissimum judicassent, qui cum ipso certis conditiOnibus singulari pagus decertaret. Plaeuitque Peioponnesiis ita fieri; et jusjurandum sibi mutuo utriqne in hæc verbo. dederant: * Si Hyilus ducem v vicisset Peloponnesiorum, Hemclidas in paternes possessiones esse resfituendos; sin vinceretur, tum vero abîturos Hersclldas exercitumque abducturos, et intra centum aunes non’conaturos in Pelo- ponnesum redire.’ Delectus est autem ex omnibus sociis Echemus, Aaropi filins, Phagei nopes, dux et rex noster, qui ultro sese obtule- rat; isque inita singulari pugna, »Hyllum interfecit. Illo igitur facto a Peloponnesiis qui tune fuere et alia honorifica præmia, quæ adhuc tenemus, et hoc conseeuti suions, ut alterum semper cornu dueamus quoties communis suscipitur expeditio. Cam vobis igitut, Lacedæmonii, non eontendimus: sed optionem damas vobis utri cornu velitis præesse, illoque vobis cedimus: sed ad nos hoc pertinere contendimus, ut, quemadmodum superiori tempore, sic et nunc alteri cornu præsimus. Præter istud veto quod commemoravimus factum, sunt etiam alia 0b quæ digniores nos sumus qui hune locum obtineamus, quam Athenienses. Etenim multa prœclara prælio adversus vos, Spartani, multaque item adversus alios fecimus. Quare œquum est, ut nos potins, quam Athenienses, alterum cornu habea- rnus: nam ab illis nec nuper, nec olim, tales res gestes sunt quaies

a 27.nabis." Ad quæ Athenienses Hæc in Tegeatæ hune modum responderunt. dixere. "Novimus I quidem, pugnandi eaussa adversus Barbarum hic nos convenisse, non disputandi causse. At quoniam Tegeatarum du: et vetera et nova in medium protuiit, quas ab utrisque nostrum ab omni inde memoria bene gesta sint, necesse est ut vobis exponamus, unde nobis, qui semper fortes fuimus, magis patrium sit, quam Arcadibus, ut primi siums. Pri- mum -Heraclidas, quorum hi ducem in Istbmo a se interfectum aiunt, hos antea, quum servitutem fugereut a Mycenæis imminentem, repu!- sique fuissent a Græeis omnibus quos adierant, nos soli recepîmus, et Eurysthei injuriis finem fecimus, reportata cum illis victoria de his-qui tunc Pelopannesum tenebant. Deinde, quum Argivi cum Polynice contra Thebas pro-fiact’i, tibique vita functi, insepulti jaeerent, a nobis belle Cadmeis iiilato ablatos esse gloriamur mortuos, et in’nostra

488 HERODOTI HISTOR. 1X. terra Eleusine sepultos. Est etiam res a nobis præclare gesta contra, Amazonidas, quæ olim a Thermodonte fluvio in terrain Atticam incursionem fecerunt. Atque in Trojano etiam hello nullis fuimus secundi. Sed enim nil adtinet, harum rerum facere mentionem : mm, qui tum fortes fuerei, fieri potest ut iidem nunc sint deteriores; et qui tune ignavi,iidern nunc fortiores. Itaque. de rebus olim gestis, hæc sulficiant. Nos autem, si nullum aliud edidissemusfactum, qui, tameu multa, si qui alii ex Grœcis, bene præclareque gessimus; at, propter unarn certe Marathoniam victoriam digni sumus hocnhonore, atque aliis etiam insuper honoribus: qui ex omnibus Grœcis soli. cum Persa pugnavimus, tantamque rem adgressi superiores disces-. simasl et de se: et quadraginta populis victoriam reportavimusq Nonne hac una re gesta commeruimus, ut hic nobis locus in acie. tribuatur ? At, quum in hoc temporis momento non deceat de loco: quo quisque in acie locetur altercari, parati nos surnus vobis parere, Lacedaernonii, et ibi stare. ubi et contra quos ut locemur opportu- nissimum vobis fuerit visum. Nam ubicumque fuerimus locati, ope-- ram dabimus ut fortes nos viras præstemus. Imperate igitur, et nos obsequemur.” V 28. Hoc quum illi respondissent, universus Lacedæmoniorum. exercitus adclamavit Atheniensibus, digniores illos esse qui cornu, præessent, quam Arcades. Atque ita Athenienses, victis Tegeatis,

honoremPost hæc, Græcorum illum acies (ad sunt Platæas,) consecuti. quum eorum qui initie. , , convenerant, tum qui paulatim supervenerant, in hune modulant-I dinata est. Dextrum cornu Lacedæmonii tenuere, numero decies mille, quorum quinque millia Spartani fuere, quas custodiebant, Hilotæ tricies quinquies mille, septein hilotes cuique viro adtributi.. Proximurn locum Spartani Tegeatis tribuerunt; et honoris caussa, et virtutis: erautque hi mille et quingenti graviter amati, Post hos locati Corinthiorurn quinque millia: qui a Pausania impetrarunt, al: juxta ipsos starent Potidæatæ qui aderant ex Pallene, numero trecenti. His proximi locati Arcades Orchomenii sexcenti; tum, Sicyonii ter mille; juxtaque hos Epidaurii octingenti; quibus pro: ximi Trœzenii mille; tum juxta Trœzenios Lepreatsè ducenti; tum- Mycenæi et Tirynthii quadringenti; quibus proximi Phliasii mille; ac dein Hermionenses trecenti. Proximi Hermionensibus locati Eretrienses et Styrenses sexcenti: post quos Chalcidenses quadrin-Ï genti, et Ampraeiatæ quingenti; deinde Leucadii locati eraut et. l Anactorii, numero octingenti: bisque proximi Palenses ex Cephalle-ï nia ducenti. Post hos Æginetæ stabant quingenti; et juxta illos Megarenses locati ter mille; tum Platæenses sexcelnti, Postremi, vero et primi Athenienses ’stabantllævum cornu tenentes, numero. coties mille; quibus Aristides præernt, Lysimachi filins. . A

a 29. Hi cuneti, exceptis septemCALLIQPE. illis cuique Spartanorum 439adtribu- tis, graviter fuere armati; numero, simul omnes, tricies octies mille ’et septingenti. Iste" igitur fuit numerus graviter armatormn, qui ad pugnandurni contra Persam convenerant. Leviter vero armatorum numerus hic fuit. In Spartanorumt ordinibus tricies quinquies mille viti, quippe septem circa quemque virum; eratque borum quisque ad bellum instructus. I Reliquorum vero lacedærnoniorum et Grœ- corum leviter armati, unus fere circa quemque virum, fuere tricies (quater mille et quingenti. - Itaque leviter armatorum numerus universus fuit sexaginta novem millium et quingentorum. 30. Itaque universus numerus Græcurum copiarum ad Platœas, simul sumta et gravi et levi armatura, fuit centum et decem millium, minus mille et octingentis. Adjunetis ver-o Thespiensibus qui aderant, ’completuspest numerus centum et decem millium. Adfuerunt enim etiam in castris quotquat supererant Thlespiensium, ad mille octin. genti: sed illi quidem nonnisi lèviter armati. Grœci igitut, ita ordinati,i 81. Barbari ad Asopurncum Mardonio, castra postquam habuere.finem fecerunt -parentandi - Masistio, quum cognovissent Græcos ad Hamac esse, ipsi quoque ad Asopum, qui illac finit, se’ contulerunt. Quo ubi venere, Grœ- cis in hune modum oppositi sunt a Mardonio. Contra Lacedæ- inonios locavit Persas; qui quidem, quum illos multitudine longe superarent, non solum. pintes in ordines locati, sed Tegeatis etiam oppositi stabant. Ordinavit eos autem Mardonius ita, ut selectos suarum validissimos quosque opponeret -Lacedærnoniis, infirmions ver-o contra Tegeatas locaret: idque fecit a Thebanis monitus. Persis proximos Medos locavit; qui ex adverso Corinthios habebant et Potidæatas et Orchomenios, et Sicyonios. A latere Medorum Bactrios locavit, Epidauriis oppositos et Trœzeniis, item Lepreatis, Tirynthiis, Mycenæis et Phliasiis. Post Bactrios, Indes locavit, quibus ex advarso Hermionenses stabant et Eretrienses et Styren- ses et Chalcidensesi Proxime Indis Sacas locavit, Ampraciatis op- posites et Anactoriis et Leucadiis et Palensibus et Æginetis.’ Pro- ximos Sacis, ex adverso Atheniensium et Platæensiurn et Megaren- sium, Bœotos locavit et Locros et Malienses et Thessalos et mille illos, quos memoravi, Phocenses. Nec enim omnes Phocenses a partibus [Medorum stabant ;. sed eorum nonnulli etiam cum Grœcis faciebant, circa Parnassum conglobati, indeque impetu facto exercitum Mardonii, et Græcos qui cum eo eraut, vexabant prædamque ex illis agebant. Insuper vero etiam Macedonas, et populos Thes- saliæ finitimos, Atheniensibus Mardonius opposuit. 32. Quos adhuc nominavi populos a Mardonio in acie locatos, hi ’numerosiores sunt majorisque momenti.’ Mini his autem fuere en aliis papulia viti, Phryges, Thraces, Mysi, Pæones, aliique. Adfu-

4-40- HERODOTI HISTOR. 1X. etc etiam ex Æthîopibus selecti, et Ægyptiorum-Hermotybiel et Calasyries (qui vocantur) gladiis armati; qui soli sont Ægyptiorunç milites. Hos autem Mardonius, quum adhuc Phaleri esset, e naviâ bus adsciverat quarum propugnatores eraut: nec enim Ægyptii in peditatu fuerant, qui cum Xerxe Athenas venit. Jota Barbarorum quidem numerus qui cum Mardonio eraut, ut jam supra dixi, trecenta millia fuere: Græcorum vero numerum, qui ei socii aderant, nemo novit, nec enim initus illorum numerus est; sed, si conjectura licet uti, ad quinquagînta millia coaeta fuisse eonjicio. Hic igitut peditatus fuitI eo quo dixi modo in acie locatus: equitatus autan) seorsim instructus stabat. 83. Cunctis ita par populos et per manipules dispositis. dein peau-Mie utriqne sacra fecerunt. Græeis Tisamenus. Antiochi filins, sacrificator ,erat: bic enim exercitum hune ut vates sequebatur. Bleus is fuit, Clytiades [id est, ex Clytii familia] de gente hululera!!! z quem Lacedæmonii civem adoptaverant. Scilicet quum Delphicum oraculum Tisamenus de prole- eonsuluisset, r27 sponderunt si Pythia, quinque maximis certqminibus nictariamjllum reportaturum. Itaque gymnicis certaminibus dedit operam, tam- quatn in bis victoriam reportaturus: et quinquertium exercens, Olympiæ certamine inito cum Hieronymo, genere Andrio, in eq erat ut victoria potiretur, sed unoluctælcertamine victus est. Tune Lacedæmonii, intelligentes ad bellica certamina, non lad gymnica, spectare responsum Tisameno editum, conati surit Tisamenum proposita mercede sibi concilions, eique persuadere ut nua cum regif bus de Heraclidarum genets du): ipsis esset bellorum. .At ille, ubi vidit multum interesse Laeedæmoniorum, amicum se illis et sociurn adjungi, auxit pretium, dixitque, fl si se in civium numerum vellent eooptare : omniumque jurium participem reddere, tune se id factu- rutn, allo, autem pretio minima" Quo audito, primum indignati Spartani, missam feeerunt illius artem divinandi. Ad extremum veto, quum ingens eis metus impenderet a Persico hoc exercitu, consentientes in conditionem, arçessiverunt virum. At ille, ubi mu. tatam vidit eorum sententiam,ne sic quidem, ait, rufian sibi [me mais, sed oporterc etiam fratrcm suum Hagian eodem conditione, quaipn, fieri94-. Hæc illeSpartarmm. dieens, postulatis suis imitatus q est Melampodem,si, regina: dignitaœm cum jure eivitatis licet conferre. Melampus enim. quum Argis maliens furorc essentlcorrcptæ, et Argiviillum proposita mercedis Pylo vellent amassera, ut morbo liberaret mu? lieres, mercedem postulaverat dimidium regni. Quo repudiata con-z ditione postquam digressi sunt Argivi, quum multo etiamplures inulieres in insaniam incidissent, ita demum in conditionema Melamq patte propositam consentientes, adierunt enm. id quod ille postulas

CALLIOPE. r . : 4-41 verrats daturi. At tune ille, mutntam videns horum sententiam, aucta cupiditate, ait, tt nisi fratri ipsius Bianti tertiam reg-ni pattern traderent, mon esse se illis morem, gesturum." Et Argivi, in angu- stias adducti,*in liane etiam conditionem consenserunt» -- 35. Pari modo etiam Spartani, quum Tisanienum sibi adjungere vehementer cuperent, omnibus ejus postulatis concasseront. Quæ postquam ei Spartani induiserunt, ad quinque maximas reportandas victorias Tisamenus Eleus, nunc Spartanus factus, operam suam illis me sua divinandi contulit. Sunt autem isti duo ex omnibus hominibus soli, quos Spartani in eivium numerum cooptarunt; Quin- que vero eertamina, in quibus ope Tisameni’ victoriam Spartani rel- portarunt, hæc sont -: primum hoc, ad Platæas; deinde illud ad Tegearn, contraITegeatas et Argivos ; tertiam, in Dipæensibus adë versus universos Arcadas, exceptis Mantinensibus; quartum, adversus Messen’ios ad Isthmum; [sive rectiua, ad Ithomam ;] quinturn, ad Tanagram contra Athenienses et Argivos : hoc postremurn peractum est certamen ex illis quinque. .- - 86. iHic igitut tune Tisamenus, Spartanos comitatus,-intefpres sacrorum ad Platæas fait Grœcis. Et felicem rei exitum Grœcis portendebant sacra, si sese defenderent; partim prosperum autem, si Asopum transirent, et’pugnaa faeerent initium. 37. Mardonius vero, quum cuperetinitium facere pugnandi, non opportunes babuit. sacra; sed haie quoque, si sese defenderet, fausta omnia porteudebantur. Usus est enim etiam ille Græcanieis sacris; eratque illi cotes Hegesiotmtus, civis Eleus, et Telliadarum nobilissimus. Eumdem virum antea Spartani, a se captura, in vincula eonjecerant, et supplicio destinaverant, quippe malta indigna ab et) perpeæi. file veto, hac ealamitate circumventus, utpote cui non modo capitis imminebat pœna, sed ante montem etiam malta tristia patienda, facinus eommisit dictu incredibile. Quum enim ligne illigatus esset ferre revincto, illatum forte t’en-cum instrumen- tum nactus, continuo facinus molitus est omnium quæ novimus for- tissimmn. Postquam enim perpendit que paeto reliquum pedem e compede educeret, anteriorem pedis partem sibi præeidit. Quo facto, quum eustodiretur- a custodibus, perfosso parieteTegeam profugit, noetu iter faciens, interdiu vert) inter frutieetalatens et in statione maliens : asque ita,-Lacedæmoniis ubique enm quærentibus, tertia nocte Tegeæ fuit: et audacia hominis obstupefacti eraut Lacedæmonii, quum abscissum dimidiatum pedem viderent humi jacentern, hominem. autem non possent toper-ire. Postquam igitut hoc modo tune Lacedæmonios evasit, Tegeam profugit, quæ per id tempus non pseata erat Laeedæmoniis. Dein persanato vulnere, ligneuin sibi. pedem adscivit; et ab ille rtempore ex professo hostis fait Laeedæmoniorurn. Nos tanisa asque ad tincal ci profuit odiurn

3 L - 4’42 HERODOTIL HISTOR. 1x. in Laeedæmonios Concepturn :"captus est enimiab illisquam vatici- naretur in Zacyntho, et interfeetus. » Sed hic interitus Hegesistrati post pugnam accidit Platæensem: tune vero ad Asopum fluvium, baud exiguo pretio a Mardonio conductus, sacra faciebat, libenter suscepto eo manere,- tam obodium Lacedæmoniorum, quantiques-

-. 38. Quum igitur et ipsi Perses; et qui cum eis erant Grœci.-(nsm stuset hi seorsim suumcupidine. aruspicem babebant, Hippomacbum a Lexica- diurn)vietirnarum judieio prohiberentur commitcere præliarn,:eon- tinenterautem novæ sociorum eopiæ in castra confluerent Gramo- - mm, numerusque illorumin dies augeretur; tum vero Timagenides Herpyis filins, Thebanus, Mardonimsuasit, ut;exitum faucinm Ci- - thæro’nis occuparetr dieens, continenter Grœcos quotidie raffinera, quorum ingrate": numerum ibi esset interceptant. g 89. Jam-oeto diebus castra castris opposita habuerant,qnurnv ille hoc consilium Mardonio (ledit. a, Et intelligens Perse. bonum esse consilium, noctu equitatum ad fascinant Cithæronis nitrait, versus I Platæasferentem, misit; quem lacum Bœoti Trio capela vouant, Athenienses vero Quanta capita. I Nec frustra venerunt equitœ;eo loci missi ;- ceperunt enimingredientia planiüem juments. quingem ta, quæ ex Pelopanneso cibaria in castra vdiebant, cum hominibus juments: sequentibus. « Qua .præda capta Persæ innmanem cædem ,ediderunt, nec jumentis parcentes nec hominibus: Idonec cædes» tiati, reliqua circumventa ad Mardonium in castra abegerunt. x 4-0. Post hoc factum,.biduum adhuc morati sunt utriqne, quum neutri vellent initium facere pugnæ. - Et Barbari quidem usquamd Asopum progrcdiebantur. lacessentes Græcos: sed neutri finition trajiciebant. Attamèn equitatus Mardonii continuo instabat Grœ- .cis, eosque infestabat. iTh’ebani enim, magnopere Medis faventes, studiose gerebant bellum, et continuo illis usque ad pugnæ discsimel præibant; deinde’vero in eorumwlocum succedentes Persæ et.Medi, baud spernenda virtutis specimina edebant. .5 41. Usque ad decimum igitur diem nihil his amplius gestum’est. ,Ut vero undecimus adfuit dies quo castra castris ad Platæas appeau babuere,.numenuquc Græeorum multum serat auctus, et murum ægerrime ferebat Mardonius; tune in colloquium convenere Mar- donius Gobryæ filins,’et Artabazus Pharnacisyvir in panois-Persa- rum Xerxi probatus. Ibi eonsu’ltantium duæ hœ eraut sentent’aæ. Altera Artabazi, consentis tt quam primum movenda esse castra, et ad murum Thebauorum eundum, ubi et frumentum multum-conve- ctum baberent.; et pabulumi jumentis. ’ Ibi tranquille sodentes’con- ticere bellum pesse, bac inita.ratioue: multum se habcre aurum. quum signatum,»tuni factum; multumque argentum etJ pocnla; bis b pesamment,- sedï sdGræeos hæc dimitteneut, et presses-tint, ad

CALLIOPE. ’ ï us Grœrumcivitatumpræsides; in; hos baud vcunetsnter proditufos libertatem, neque iterum disorîmen pugnæ sditurosfl Hujus igitut eadem fuit sententia nique Thebanorum: melius enim hic quoque, [quam Mardonius] quid futurum-esset,-prospexerat. At Mardonii fortior crut et pertinacior Iententia, nec ullo mode cedens. - " Exi- stimare enim se," aiebat, fi suum exercitum Græcanico longe præ- shre: itaque quamprimum prælio esse decemeodum, nec commit- teudum ut plures etiam conveniant quam jam nunc convenissenc: misse autem faciendn. Hegesistmfi sacra, nec instituts violanda Persarum; sed patrium institumm sequendo auna ferenda in ho-

42. Hæc quum facienda Mardonius censuîsset, nemo conta: dixit; et vicit- illius sententia. Illi enim. summa imperii a Xerxe commisse erat, non Ambon. ., Tum convocatis ordînum ductori- bus,.atquestem.” etiam Græcorum sociorum ducibus; quæsiviti an’oracu- lulu aliquod cognitum haheœnt delPersis, tamqusm in Grœcia peri- turis. 4 Tacentibus autem ’cuncfis qui admcnti eraut, quippe aliis ignorantibus orseille, dis cognitn quidem habentlbos, sed non tu- vtlmuibi judicantibus ca proferre; ipse Mardonius ait: il Quoniam vos igitut sut nihil nant, ont non audetis dicere; dicam ego, bene gnan-us. . Est oraculum, dicens in fatis esse ut Persæ, postquam in e Grœciam venerint, templum spolient Delphicum, coque facto percent omnes. Itaque nos, quoniamlwc ipsum novimus, non .adibimus id templumhnec spoliant: sdgsediemur: neque hanc’ob culpam .peribi- mus. Proinde quotquat vestram bene cupitis Persis, guident hoc flamine, confidentque nos superman-os Græcosl’ IHis dictis, continuo imperavit ut omnia parurent recteque disponerent, quippe po- su’idie prima luce prælio fatum. . i * 43. Jam istud quidemoraculum, quad in Persas valere Mardo- nius dixit, novi equidem in Illyrios editum esse et in Enchelensium exercitum, non in Persas. Sed Bacidis quod enm efamm liane pagnammpœtans, hujusmodi: . . 4 s - * i Gnminein tipi: Ampi ad Thurinodonlis" Barbsrind Gniil noies clamera seillons, - Hic molli monium démoli manere lita, Qundo sagitliferil allotit la: enim; MW. hoc igitut, et alia his Isimîlia Musæi, equidem novi in Persan valen- tin Thermodonnauzem fluvius inter Tanagram finit et Glisanteln. M. Postquam in Mardonius de oraculislînterrogsvit duces, eoæ que vcohortatns est, ingruit nox, et excubiæ sont dispositæ. Quum autem jam multum nox processisset, viderenturque omnia tranquilla esse in castris, maximeque homines somno sepulti; tune Alexander Amyntæ filins, du et- tex Macedonum, equo ad Gçœcoruni dum. h diuadvectus, se cum illorum ducibus velle colloqui dixit. Et cu-’

m HERODOTI HISTOR. 1X. sthum quidem major pars’in statione menait, nonnulli’vero ad duces .cucurrerunt, nunciantas, "venisse hominem equo vectum e castris ,Medorum, qui, nullam aliud verbum promeus, duces nominatim de- ;signasset, cum’quibus colloqui se velle dixisset." 454 His auditis, duces protinus ad amodias-illos secuti surit. .Quo ubi venere, hæc illis Alexander dixit: "Viri Athenienses! .Verba hæc ego in vestram iidem depono, rognas ut arceau habeatis, nec ulli alii, nisi Pausaniœ, edicatis; ne mihi extrematu adferatis pemiciem. Nec enim dictai-us hæc erarn, nisi de universa Grœcia .vehementer miam sollicitas. :Sum enim et ego antiquitus Græcus genere, et nolim Grœciam ex libertate in serviiutem redactam vi- Idere.» Dico igitur vobis, min potuisse Mardônio ejusque’éxercituî sacra ex sententia fieri :e alioqui jam priâem prælio decertassetis; Nunc vero eis decretuin est, valere jurais sacrifions, prima luee præ- lium committere: timet enim Mardonius, ut ego suspicor, ne major -vestrum numerus conveniat. Aria hoc ergo vos comparaté; Sin difi’ert ille pugnam, et nunc vos non odgreditur; durate porro, et manete : etenim non nisi paucorum adhuc dierum cibaria exercitui ’supersunt: Quod si’vero hnjus belli exitusex vestra evenei’it; sententia. etiam mei oportebit vos memores esse, et de me liberando vcogitare, qui Græcorum coussin tara periculosum facial]: pro men in vos studio .suscepi, cupiens consilium robis aperire Mardonii, ne Barbari ex improvisons nandumreupectantea adoriantur; Sang autem Alexander Macedo." - His dictis ille retro agit equum, et in . castra namque ad stationem est revenus.- 4-6. Moxque Atheniensium duces ad dem-nm cornu se contule- .runt, et Pausanias, quæ ex Alexandro audiverant, rennnéiarunt. Quo nuncio ille territus, Persasque-metuens, hæc ait’: u Quoniam igitut primo mana prælium commitœtur, oportet ut vos rAthènienses adversus Perses stetis, no autem contra Boeotos et Græcos, qui adversus vos locati sont; idque hac causse. Vos nostis Medos et illorum pugnandi genus, qui ad Marathonem eumdeis congresai estîs: nos vero horum’hominum nullam .experientiam neque notitiam habemus; nemo enim Spartanorum cum, Medis periculum fecit: sed Bœotos- atque Thessalos usu cognitos habemus. Quare ’ omnino necesse» est, utvos sumtis amis in hoc cornu transeatis, nos autem in sinistrum cornu." Ad hæclAthenienses redpénde- runt: " Nos quoqueipsi pridem ab initie, ubi vos vidimus contra Perses locatos, in-animo. habebamus hæc dicere, quæ nunclvos nobis proponere occupastis; sed metuebamus, ne ingrats. vobis esset oratio. Nunc quoniam rios ipsis hujus rationis fecistis mentionem, grata nobis hæc oratio est, -et--parati sumus morem vobis genre.” -. 47’ Ut igitut. utrisque hoolplacuitJllucescenteitunc aurorasta- . tiques inter, se permutarunt. a L Quodlubi animadrerterunt Bœoti, re-

’ CALLIOPE. 445 Jan-lioisth Mardonio: et ille, hoc audito, protinus’ ipse quoque aciei suas rationem cœpit, iminutare, Persasque. adversus Lacedæ- monios ducem. Quod ubi Pausaniasintdlexit, suumque consilium non latere vidit hostem, retro Spartanos duxit in dextrum cornu: pal-inde rem item Mardonius suos lævum in cornu redùxit. 48. - Postquam utraque noies pristinum locum ceperat, præeonem Mardonius ad Spartauos misit, hæelillis ipsius immine dicentem: " Vos igitut, Lacedæmonii, ut fortissimi viri prædicarniui ab hominibus bas regioues incolentibus, qui maguopere vos admirantur, quad numquam ex hello fugiatis. numqnamdeseratis stationem, sed du- retis douec aut’adversarios perdideritis aut periéritis ipsi ! Atqui ho- ,rum nihil verum erat. .Nam, priusquam nos congrederemur et ad maous veniremus, palan fugientes .vos vidimus et stationem de- ;sereut’es, nempe inAdreniensibus primum periculum factums, vos ’ I. ipsos veto contra servos nostross locautes. l Hæc neutiquain suut ’fortium virorumfacta : sed nimirum pluriniuui de vobis nos fefellitv Opinio) Nam quum propter virtutis vestræ famam ’existimassemus, v’os uobis pmconem, qui maprovocaret, missuros esse, et cum salis Persis velle dimicare; nos ad hoc ipsum parati, nihil tale vos vidimus facientes, sed metu terroreque refugientes. Nunc igitur, quoniam vosnon prieras haut: riobis’ proposuistis conditionem, nos eam vobis ultro proponimus. Quidni pro Grœcis vos, qui fortissimi esse existimamini, pro Barbarie autem nos, pari utrimque numero pagne- -mus? Et siquidem placuerit ut eæteri etiam pugnent, pugnent illi I deiudepost nos] Siu-hoc non-placet, sed satis esse judicaritis ut nos soli puguemus, decemamus-igitur! et, utri nostrum vicerint,ihi pro universa exercitu vioisse, oenseantur.” ï I ’ 49. His dictislpræcoi aliquautisper substitit: ut vero nemo ei respondit, reversus est,-et Mardonio quid acciderit renunciavit. Tum ille, vebementer gavisus, et frigide. elatus victoria, equitatum adversus Grœcosi misit. Et adourreutes equites universum Græcorum exercitum incommodabant, et jacula in eos torquentes, et sagittas ex arcubus emittentes: quippe sagittarii eraut equites, nec cum. eis com- minus Congredi poterant Grœci. -Iidem etiam fontem Gargaphiam, unde aquabatur universus Græcorum exercitus, turbabant et-obstrueo haut. Et erantiquidem-propeillum fonteim soli Lacedæmonii locati; reliqui vero Grœci,-prout quique locati eraut, lougius aberaut a foute, Asopum autem in propinquo habebant. Sed quoniam ab Àsopo ar- ’cebantur, ad eumdem fouteur aquatum iverant; ex fluvio enim aquari prohibebantur ab equitum missilibus. i " 50. In «hoc rerum statu, quum aqua careret exercitus, et ab equitatu hostium incommodaretur, Græcorum duces convocavit Pausa- nias; ut" ad se in dextrum cornu convenirent, et de his ipsis rebus " itemque de aliis deliberarent. Nain, prester hæc, aliis etiam incom-

4.46 HERODOTIi HISTOR. 1X. .modis premebantur: cîbaria: enim illos deflacerant; faradique en: . rum, ad subvehendum commeatum in ,Pelopounesum missi,inter- - clusi eraut ab equitatu, ut in castra pervenire non pussent. 51.. Deliberantibus ducibus placuit, ut,- si eo die. Persæ superseu derent prælium committere, ipsi in insulam se conferrent. Abest hæc decem stadia a fonte .Gargaphia, ad quem tune castra haha. bant, estque ante urbem-Phœeensium. Ita insula fuerit in couti- mente: nempe fluvius a Cithærone monte in plauitiem decurrit in duos alveos divisas, tria fera stadia a se invicem distantes, et deinde in unum confluit :- nomen ei est-Orme, filiamque banc esse Asopi aiuut hujus regionis incolæ. Hunc in lacum .transferre castra constituerunt, quo et. aquæ haberent copiant, nec ah equitibus; sicut dum ex: adverso stabant, infestarantur. .Movere autem plat cuit castra sub secundam noctis vigilîam, ne .Persæ illos viderent abeuntes, nec equites illos sequerentur et incommodareut. . Deinde constituerautyquando in hune locum perueuissent, quem Asopi filia 0eme e Cithæroue decurrens circumfluit, eadem nocta dimidiam cop’rarum panera ad Cithœronem mittere, ad recîpiendos famulos, qui commeatum advecturi abierantz- erautenim in .Cithæ-

.52. Hæc quum ita decrevisseut. toto illa die ab equitatu pressi, roue-iuterclusi.immensum sustinuerunt laborem. ,Ut veto dies dedecit, , i destite» - I runtque equites, facta uocte et.adpropinquante bora qua ut disce- - dei-eut erat constitutum, tutu vers picrique collectis vasis diseesserant; non illi locum, de quo convenerat, petere in auimo habeutes’ç sed, simulac moveri cœpemut, læti efugüseequitatum, versus Plan.- tæensium urbem fugientes, ad Heræum,[Junanis templum] perveneruut, quadest ante Platæensium urbem, viginti stadia a Garga- phia distans; ibique ante templum consederuat. * 53. Hi igitur- circa Heræum castra habuere. Pausanias avers, postquam [illos vidit castris egredientes,,ratus enm looum illos, de quo convenenat, petere, Lacedæmonios etiam arma jasait capere, et eadem via, qua cæteri præcessissent, progredi. Ibi tune, quum aiii omnes ordinum ductores patati essent Pausaniæ tobsequi, anus Amompharetus, Poliadæ filiusymanipulum ducens Pitanetarum, ait n se non fugiturum peregrinos, neque ultro ignominiam adspersuç rum Spartanis ;”, miratusque est, ubi quid ageraturividit : nec enim superiori colloquio interfuerat." Pausaniæ veto et Euryanacti indigna res visa est, imper-i0 non obtemperare centurionem, adhuc veto indignior, deserere manipulumaPitanetarum, quoniam .ita du . illorumcauimatus esset; quippe veriti,-ne, si: illo relictofacerent quæ cum cæteris Grœcis coustituissent, dasertus periret Ammphaç v rotas cum suis. ,Id secum reputantes, graduai sisterejusserunt Lacor . picas copias, et persuadera hominicouati sont, nou’recteeam

CA-LLIOPE. i ’ s47 r 54; Dam illi Amompharetum .adhortantur, unum ex omnibus Lacedæmoniis et Tegeatis pone manentem; interim Athenienses busc fecerant. : Quieti steterant in vestigio ubi locati eraut, bene gnari moris Lacedæmoniorum, alia sæpe cogitantium, alia dicen- " lium. Ut autem movere se cœpit exercitus,- equitem de suis-miserunt, qui spectaret ntrum Lacedœmonii discedere adgrederentur, au omnino de profectione non cogitarent’; tout qui ex Pausania quære- A ret, quid ipsis esset faciendum. , 55. Ubi ad Lacedæmonios pervenit præco, vidit illnsteo loci in. structos stantes, et primores illorum inter se altercantes. Quum - enim Amompharetum hortati essent Eurynnaxiet Pausanias, ne t soins Lacedæmoniorum ibi manens se suosque’ in periculum adduceret, minime ei persuasernut; et ad extremum en veutum est, ut * ad mutua convicia descenderent, quo tempore adveniens prusco Atheniemis eorum eis stetit. Et maledictis illos incessens Axiom- - pharetus, ambabus manibus sublato saxo, coque ante pedes posito Pausauiæ, " Hoc calculo,’.’ ait, ti suifiegium ego:fero, non debere nos fugare peregriuos z” nempe peregrinos Barbaros dicens. Quem furioso»: et mole sartons adpellans Pausanias, mox ad præconem Atheniensium convenus, interrogantem quo’d.ei mandatum erat, jurait banc, illis quid hic agnelin nuncium, moque nomine rogare . Athènes, ut ad se assirent, et. de discours forerait quad ipsos nidic-

56. Et ille quidem ad Athenienses rediit. Hos vers ut inter se . disceptantessentfacere. aurore depreheudit, Pausanias, I » quumA adhuc ibidem mansisset, existimans Amompharetum, si reliqui-Lacedæmonii discessissent, non ibi solum mansurum, (id quod etiam accidit) data imperio cæteros omnes abduxit pet clivas; et Tegeatœ quoque se- quebautur. Atheuieases vero, ordine instructi, contraria quam Laeedæmonii via incedebant: bi enim matu equitatus clivos sequebantur et radices Citbæronis; Athenienses vero infra par pianitiem

progrediebautur.57. Amompharetus autem, promus persuasns . nequaquam ausuram Pausaniatn se suosque deserere, etiam nunc institit ut ibi manerent, nec dessrerentv-stationem: at, ubi jam longius progressum Pausaniam cum suis vidit, tunc.ratus revera illos sese deseruisse,:manipulum suum arma capere’jussit, eumque militari graduad reliquum agmen adduait. At illi, postquam decem fare. stadia progressi eraut,.ex- spectaveruut Amompbareti manipulum, circa fluvium Moloentem resistentes. et circa locum.cui Argiopio nomen, ubitemplum est Ce; reris Eleusiniæ. Manserunt.antem.ibi hoc cousilio,-quo, si stationem qua locatus erat non relinqueretuAmompharetus ejusque manipulas, sed ibi manerent, redirent ipsi eisque succurrerent. Viadum ad . illos pervenerat Amompharetus, quum universus Barbarorum equi-

s 448 HERODOTI HISTOR. 1X. tutus eis instabat. Etenim equites pro suo more castris Græcorum adequitantes, quum vacuum vidissent lacum, quo illi superioribus diebus steter’ant, ulterius continuo equos adegerunt : et simulatque Græcos adsecuti snnt, protinus eis institernnt. - 58. Mardonius, ut Græ’cos noctu diseessisse cognovit, locumque vacuum vidit, Larissæum Thoracem vocavit ejusque fratres Eurypy- Ium et Thrasydeiunf, eosque bis verbis estadlocutus: h Nunc quid porro dicetis, filii Aleuæ, loca hæc vacua videntes P Nam vos, horum hominum finitimi,dicebatis non fusera Lacedœmouios ex pugna, sed bellica virtute primarios esse viros e quas et panic ante vidistis stationem deserere, et nunc cuncti videmustproxima nocte prorsus profugisse. i Nempe, ubi acie illis decemendum fait cum eis qui revers fortissimi sunt bominum; ostenderunt, se, quum sint nihilî bo-, mines, inter Græcos, qui nec ipsi ullius frugîs surit, emiuuisse. Ac vobis quidem, quibus Persarum virtus .minustcomperta est, facile ignovi, laudantibus hos homines, quorum res quædam bene gestes vobis innotueruut: sed tanto magie Artabazum miratus sum, Lace- dæmonios pertimesceutem, et timore perculsum ignavissimam dicentem sententiam,’ movenda nobis esse castra, et in Thebanorum. urbem secédendnm, uempe ibi obsidendis : quam seutentiam etiam Rex ex me coguoscet. Sed de his quidem alias disserendi locus erit : nunc vem’illis, ut, nos edugiant,.non est permittendum ; sed persequi eos oportet, donec deprehensi pœnas nobis dederint omnium quæ adversus Perses patrarunt.” v r A 59. Hæc locutus Mardonius, Persas Asopo superato cursim duxit, vestigia secutns Græoorum, tamqnam fugientium : duxit autem adversus solos Lacedæmouioset Tegeatas; nam Athenienses, par planitiem euntes, obstantibus clivis non couspexerat. Et reli4 quorum barbaricarum duces copiarum, ut Perses videruntsad perse- quendos Grœcos egressos, protinus et ipsi omnes sublatis signis raptim sçcuti surit, ut .quique pedibus vnlebautpmillo ardine, non instructa acie. lta igitur hi cum clamore et tumultu sdcurrerunt, tamquam primo impetu Græcos oppressnri. . ’ 60. Pausanias,.quum’instaret equitatus, equitem ad Athenienses misit, qui ipsius verbis hæc V illis diceret : Ft Cives Atlrenienses ! quumImaximum nobis propositumvsit certamen,quo id agitur, libers-ne maneat Grœcia, an servitutem sit servitura, proditi sumus tain nos Lacedæmonii,’ quam vos Athenienses, a sociis, qui proxima nocte fuga se profipuerunt. Nunc! igitur decretum est quid ait nobis faciendum : nempe pugnareoportet quam fortissime possumus, et mutqu nobis encourras.- ’Igitursi in vesprimos irraisset equitatus, oporteret nos et Tegeatas, qui nobiscum sunt neque Grœciam pro4 diderunt, vobis succurrere. Nunc veto quum in nos universus ingruit, æquum est ut vos laborantibus maxime partibus exercitus

’ CALLIOPE. 449 suppetias veniatîs.’ l Sin vos ipsioccupati estis ut succurrere nabis, non possitis, hoc saltem nabis gratificamini ut sagittarios vestros ad. nos. dimittatis. Quum compertum sit nobis, quam singulare studiuln ad hoc exseqnendum bellum adhibeatis, nous dubitamus vos gratum.

hoc61.’His nobis auditis, Athenienses facturas.” patati eraut ’illis * succurrere et quad-Ï tam maximam possent opem" ferre. Jamque iter eraut ingressi, quum subito in illos impetum fecerunt Grœci a Barbarorum parti-- bus stantes, qui illis in acie fueraut oppositi: quo facto, jam suc-q currere istis non potuere, ipsiiab adgredientibus infestati. Itaque soli relicti Lacedæmonii et Tegeatæ, (simul cum levi’armatura, quinquàgiesmille Lacedæmonii, et ter mille Tegeatæ: narn hi. numquam ab illis discesserunt :) sacra fecerunt, quippe cum Mar- donio et exercitu qui cum eo erat conflicturi. Quumque nihil læti portendereut victimæ, multi interim eorum ceciderunt, et multo plures vulnerabantur; Etenim Persæ, vallo e cratibus facto, adeo immensam in illos vim sagittarum’ emiserunt, ut Pausanias, quum perlitare non posset, et valde premerentur Lacedæmonii, Junonis i templum respiciens, quod ado Platæas est, deum invocaret, oraus ne ’

opem62. Dam illeipsorum adhuc deam invocat, frustraretur. priores surgunt Tegeatæ, î . et in bostem tendunt. Mox vero etiam Lacedæmoniis post preces a Pausania peractas, lætæ fnerunt victimes. Qui ut tandem perlita-I sont, ipsi quoque adversus Perses pergunt; et illis Persæ, relictis q arcubus, obviam ire instituant. A Primum; igitut fit prælium apud crates: quæ ubi corruerunt, atrox jam fit pagus apud ipsum Cerc- ris templum, caque diuturna, donec en ventum est ut velut’in tu’rba; vir virum premeret: nam bastas Grœcorum prehendentes barbari frangebant. a Et studio quidem ac robore non ’inferiores eraut Per- sæ: sed prætehquam quad leviter eraut armati,,ignari etiam fuste pogna: Græcorum, et solertia cedebantadversariis.’ Procurrentes’ siugnli, sut deni,’ et modo’plures, modo pauciores, globo facto irrue- bautsin Spartanos; et ab his interficiebantur. , ’ 63; Que parte quidem ipse Mardonius erat, ex candido equo’pu-’ gnons, secumque selectos habensx mille fortissimos Persarum, ibi. vebementer hi premebant adversarios. Qu’oad igitut Mardonius vixît, etiamreliqui restiterunt, et fortiter pugnando imultos stra’verunt Lacedæmonios : ut veto iMcrfectus Mur-donius est, et quod circa enm steterat robur virorum cecidit, tune nimirum et reliqui targe verte. ruut, cesseruntque Lacedæmoniis. Maxime enim illis uocebat vestitus, scuto carem: etenim cum gravi armatura leviter amati t . 64. Ibi tune pœuam cædis eLeonidæ, secundum oraculi respouÂ q pugnabant.son, Spartanis Mardonius solvit: et ’nobilissimam n omnium, quas ’s 3 M

«au HERODOTI HISTOR. 1X. novimus, victoria": Pausanias "nm, Cleambroti filins, Anamndrî- du nepos; ’ (801,3:me progeütomm nominœrecehsuî,’ ubi de lLoonidt àgebatur-z nant enim promus iidem.) Interfeçtus’ ou mm Mardonius 1b Aeitilnesto, Spectaw inter Spananos’ vira : qui insequente tempore, post hoc Medicum bellhm; hello MesseniCo menti» vil-os ducem, cum omnibus Messeniorum-oopîie ad Steny- 01mm conflixit: et un cum treœntis suis Occubuît. I * 65; Permdapud Hamac a Lacedœmoniis fixai .fugafique’, bond ordinand castra sua Confugerunt,» in ligneul) murum, quem in agi-o Thebano emmurant. Miror veraequidem,qui factum sit, quum and-Gentil; Inoum pagina: ait hæc pugm, ut tamen malins repentis fiaèflt’Pemmm; qrùiîîn 1mm dem sacrum-sut intrarît’nut in en «(Main-sed «me. in profil» Cana circa templum occ’ubuerint: Opindr autem-(si modo fan est de échus divinis apingrialiquid) (leur! inde non æeèepisse;m qui ipsînn templum, quad-Eleusine fait.-cre’ méfiant. Ï"allie igitut ’-Plutœèmic pagina mitan fait. * IBGuAnabazo, Hamacîsfilîog initio 3min min placuefltiMardV mâtina regain GræciS relinqui: idemque tuùcf’muitumhortatus rie patelina!- Maid’onînà «marinent, nihil profecerat. flaque; utpote improbans Mardonii consilium, banc bût-rationem. --Quum suc "dab imperio manumhabareo baud maux), sed ad«-quadraginta homî-À numizmilliw-lfisuordine composât: qua «ampute fiebat prælium, hammams qui: futurus esset-exituspugnæ, egrèasusvest, datoiîmpe- rid; m; quoipse’ pnata’iuret,l seqmaflur r omne! quocumque ipsùm’et. quo,ciw.gradu vidissenttpmeuntem.-.Hoc dam imperio, duxit illos, veluti» hpnieliumsdoceret :«sed quum ipserprœg’rednretur agmen, jamquevfugîentès mspexisset, Panna-g inde-non nauplius eodemiorè dîné màszduxiç and citato 01mn fugua and: eis corfipuit, non-’ligâeu’m’ marginera me Thebanomiuiurbem; sed in Phocidem-tendus, expiehsqxiezqùam 941::Hellebpontumyewenire. .Hïigitur hancinpu-tèm iterrimenderùnt. ’ ’ ï . - 674 cæcum, quina: rege emmymajor pars de-indàstria ces- saverant: sed Bœoti perdît: cum-Athénienàibus dimioarunt. -’ Nm Thebani, cum. Medi: fichantes;- singulare, Studiùmï Wbuerë, forti- - tu payantes. minimeque Lultra ïoederites: in." ut eorum trecentî,’ pliâarii virbfoèüssinüque, ibilab Mains sintîntelfectî. -Ul! veto mqmüex tetga venet-abonni mut,- Tâebas séracèperum; non qIIiôeùxita(iqooùdifia fuga) ut Perses au: un reliqùa turbuo’ciorum, quinulla a; gesça’; te ne, [jugeai quidemïeummlîo éx hostibùsveonJ 86118,31: fùgam se proripuerunt; h ’ usa 1180un Nucvndpârétjnarbarorùmwés IùîversasïéxïPerçis pe-’ pendisse ; quandoquidem et hi tune, priusquam cum hôste-esse’nli cmmmimmqœæm videra fugîenQes; et ipsifugam cèpes- mmn’tàî-Raque’omùee çà fagne mandammppæceèeqaimum; qm’mêi

’ CALLIOPE. 451 n pliqunm, .tum’ nBœotîcum. A Atque fugientjbus etiam usai çquimusfuit, semper pruine a!) hostibuçpbequitans, ensima fugir

entes. 69. Dumitanviçtores a Grœcis Grœcirfngiçnœs sejnngens. Barbara persequunçngocv I . , v cîduntque, interîmæeliquis Grœcis,.qui.circa Junimisiemplum COU? sederant, et prælio non inteljfuerant, nunciaturpugnam éssepqgnaq tan), vicispeque Pausaniam. cum-suis. Quo . auditoh nulle palme Cal-infini. amniote via, quæ pet mentis Indice; et-pet clivas feu, recta venus. Ccrcris templum contenderunt,- .Megaremes: verq. et Phliasii par planiüem mollioti via. Ubi 1!qu :prope! hostem (Mel- gueuses et ,Phliasii fume, e longinqno e08 conspicientes-- eqniœ; Thebani,.videm,esque nulloordinç properanœs, equos haillon adage; gant, Asopodwro duce, Timandrivfilio. r In qui): investi, sexcentos eorum stimulant; rdiqupsqsle persæsxü, inCithæronem pïæcipïtei çampxüqrunL- Istî igitqnignobîli. monezpsrieruntç 7 0.«Persæ et.reliqua.turha., intta murum En, in ligneum castellum] pervenerunt, adscendere infimes maturarunt, priusquam Lacedæmonii adessenc: eisque consumais, quam 0m pote-tant ad defendendutn minium sese çomparnmnt z et, ubi adveneç plut Laçedæmonîi, valide admodum propugnamnt. .Namfpxiusgunm Athenienseq accessissent, remueront Laœdæmonios, et mplto ci; erant.snperiotee, .quippç oppggxgndarum muniÇiopnmimpçrîtis. VU; yen) ’Athenienses advenue, tuncnoriq enflât et diutguma çîçcnl mu,- rum.,pugnaa Sed ad Iatremum vintuœ Jet adsidnitatalaborisvconç- manderas»; murum Axhenienses, eumquedirugrnnt: et es.me Grœcinintra munitionem-irmwruat. Primiqni imam subtgïTegeatæ fuste z et bisant qui tentai!!! smmn Matinal; a; 9941119.qu alianasportarunt, humanise «normand-mm! meum-ent;e& meum dînant-t . Acnrpzw hoc quidem Mnrdopiivin-temflo’ Mm Minervædedipamnt Tenues; reliquamæero rprædam mais» in eumdemnlooum .cum commuai Græeorm made-vomtulermo Barbari van» «que mucus: connunalhxm-amplius-globum) quem 13ml appuieront, faufilas; neque minium.- virtutàsrmeminit: sed comtemati- eranmutpçss multmr’thinumLmyr’mdes in. 3.358419!!! - Io,- ’ cumins! compulses et nandum: ..Et Grœci; in faciüs-fütcœdes. n au: et. Çrîsintanhqminunvmyriadibufldemtissqnatum: myriadibun, cum quibus habitua-profilait) ne termillequidemrreliqui suent- La- lcadenamçmiqrum- veto, .quùquidem ex ipsajSparta; fugua, nonnisi. unau (et .nonaginta in. prælio occident n en. Tegeatie. vert: aedeçim. ;’ ’ et Atheniensihuqudua enquinqpacîntaæ I . - . . . . . , 71. .Vixtutùmm’m; b.al’lamè vaguai wigwam. internBarbaron palmant quidem’:anum.;equimm moSAcaqun-z intfinsîngnlos viros eminuisse diçitur Mardonii vinas. Inter Græcps, qnamqugm as hmm et-AAehenicnssaÆeniwr paumant: præ næœriâzeminuit

452 HERODOTI HISTOR. 1x. Lacedæmoniorum sinus: quad quidem nullo alio indicio confit-mare possum, (hi enim cuncti vicerunt eos qui ipsis oppositi steterant) nisi quad Làcedæmonii cum robustissima parte copiarum hastilium confiixerunt, hosque superarnnt. Inter singulos viras, ut mihi quidem videtur, præ cæteris, longe fortissimo pugnavit Aristodémus, is qui, quum ex trecentis unus a Thermopylis rediisset, ignominia no- tatus erat. Post hune autem eminuere Posidonius et .Philocyon et Spartanus Amompharetus. Quamquam, quum sermo haberetur quis illorum fortissimus fuerit, præsentes Spartani statuerunt, Aristode-r mum manifeste mari voluisse propter culpam qua tenebatur; caque causse furiosum, et ordinem suum relinquentem, præclara facto edig disse: Posidonium vero, quum non decrevisset mari, fortissim’e pugnasse, tantoque esse præstantiorexn illo. At hoc formasse-illi ex invidia dixerînt. Cæterum vhi omnes, quos nominavi, qui in hac pugna ceciderunt, publico honore adfecti sont, Aristodemo excepto: Aristodemus vero, eo quod 0b prædictam culpam mori decrevisset,

1’non 72. Hi igiturest ex Lacedæmoniishonoratus. Platæemi pugna, maxime nobiEtati» sont. Nain Callicrates extra pugnam mortuus est, pulcherrimus Grœcorum qui in exercitu fuerunt, non modo Lacedæmoniorum, sed reliquorum etiam Græcorum. Quo tempore sacra fecit Pausanias, sedens ille suo in ordinc sagitta vulnetatus est in latere. Ac tum quidem cæterî capessiverunt pugnam: ipse vero ex acie clams, ægerrime fièrens mortem, dixit Arimnesto, civi Platæensi, non se pin, niterc quad pro Grœciq morion", sed quad manu non cit usas, neque. ullum se dignum edidiuet, quum id ipsum unice cupiviasel. 78. Inter Athenienses nobilitatusest Sophanes, Eutychidis filins, ex p0pulo cui Decelea nomen. . Cujus popularium Decelensinm olim factum entitit, ut ipsi Athenienses narrant, in omne eavum eis utile. Nom, quo tempore olim repetendæ Helenæ causse Tyndariy ’dæ cum numeroso exercitu terram Atticam invaserunt, et, quum nescirent quem in locum illa deportata esset, populos Atticæ sedi- «bus suis expulerunt; tunc (ut vulgo aiunt) Decelenses, sive, ut alii . ’dicunt, ipse Decelus, indignatus iniquo Thesei facinore, simulque ’universæ metuens Atheniensium terræ, totem rem illis aperuit, vi- iamque quæ fert Aphidnas monstravit: quas Inox Titacus; Aphi- dnensis ipse, Tyndnridis prodidit. Quod 0b factum Decelensibus Spartani limmunitatem veetigalium et præcipuam [in conventibus - publicis et in festorum solennibus] sedem indulserunt; quo prin’legio illi etiam nunc fruuntur, ita quidemlut etiam in hello ille, quodmui-I tic post hoc bellum anni: inter Peloponnesios et Athenienses- gestum est, quum reliquum Atticam Lacedæmonii-vastarant, Deceiea abn- tinuerint.74. Ex hoc igitut Anjou page - Sophanes I . fait,: quiI tùnc’yirtutis., præcipuam inter Athenienses laudem abstulit. Quo de vira duplex

s». .

YCALLIOPE. - i 453 fane fer-tu" altera, gestasse cum ferream ancqram, e loriot: cingulo ænea catene religatam ,- enm illum ancoram, quoties propius hostes venisset, in terrain defigere solitum esse, ne hostes, impetum in illum facientes, stations enm depellere ponant; fuga autem facta hostiumt «recipere consuesse ancoram, et ita persequi hostem. Hæc de hoc vire fuma fertur. Cui contradicentes alii aiunt, in ejusdem viri cly; , peu, quem semper ille in gymm agere consuesset, nec umquam quietum sinere, pro insigni fuisse ancofam, non gestasse illum ferre-

am75. Exstntencornai ejusdem Sophsnise lorica aliud religatam. præclare factum; ’Scilicet quum Athenienses Æginam circumsederent, hic Eurybaten Argi- vum, virum quinquertio nobilem, a se ad singulare certamen provo- catum interfecit. Sed eidem Sophani insequente tempore accidit, ut, quum du: esset Atheniensium cum Leagro Glauconis filio, apud Daton oppidum, ubi pro auri metallis decertabatur, fortiter pugnans’, ab Edonis interficeretur. ’ , - i ’ - 76. Postquam ira ad Platæas Barbari’ prostrati sunt a Giræcis, advenit ad hos mulier transfuge; quæ ut perditos vidit Perses, Grœ- cosque victores, quum t’uissetz pellex Pharandatis Persæ, Teaspis fiiii, multo ornera euro et ipsa et ejus famulæ, et veste pretiosissinia que ad menus erat-, descendit de carpento et ad Lacedæmonios accessit in cædibus adhuc occupatos. Quumque omnia ibiladmî- nistrantem videret Pausaniam, cujus et nomen et patriam jam antea frequenti auditu novèrat, agnovit- Pausaniam, et genua ejus complectens, his verbis enm adlocuta est: " Rex Spartæ, libera me supplicem captivitatis servitute! Nom et hactenus me juvisti, quod hos homines perdidisti, qui nec liez-ouin nec deorum curam habent. Soin autem genere Cou, Hegetoridæ fiiia, Antagoræ filii: quam vi ex .Co raptam babuit Persa.” Cui ille respondit: tt Confide, mulier, non mode ut supplex, sed et insuper si verum est quad ais, filiam te esse Hegetoridæ Coi; qui maxime omnium isto loco habitantium hospitii jure mecum eonjunctns est." His dictis, tune illam præsentibus ephoris tradidit, deinde veroiÆginam misit, quo ipsa venire cupiverat. ’ - 77; Post hujus mulieris adventum max adfuere Mantinenses, re ’ confecta. Qui ubi cognovere sero se venire-post peractam pugnam, vehementer indoluerunt, et mulctam se commeruisse ultro l’ateban- fur; Ut vero audivere fugam corripuiSse Medos qui cum Artabazo erant; hos illi, dissuadentibus-licet Lacedæmoniis, persecuti sunt asque iniThessaliam. Postquam vero domum sont reversi, duces suarum copiarum exsilio malteront. Pest Mantinensesi Elei vene- flint: et hi pariter atque Mantinenses gravissime dolentes redierunt, padœrque- nique illi, postquam domum reversi sont, duces sucs in ensilium Miserunt. Etrhœc quidem de Mantinensibus et Eleis hac- " tenus.

454v HERODOTl HISTOR. 1X. p 78’. Fait autem in exercitu -Æginetarum ad Platæas - Æginen Lampon, Pytheæ filins, primarius vir inter Æginetas L qui-Pausani- ,am adiit, rem improbissimam ei suasurus. Ad quem quum accessisset, magno studio hæc verbe fecit: tt Fili,Cleombrotil exseclstue es facinus ita magnum et præclarnm, ut hominis superare natrium ,videatur: tibique hoc (ledit deus, ut liberata Grœcia omnium quota novimus Græcorum longe maximum gloriam sis ,consecutus. At tu nunc etiam quad superest perfice; quo famam etiam consequaris majorem, et Barbarorum quisque posthac cavent ne res nefarias adversus Græcos ultra suscipiat; Postquam Leonidu ad Thermopylas .occubuit, Mardonius et Xerxes caput ejus præciderunt, et e pala .erexerunt. Haie si tu paria reddideris, primum Spartani, tain-veto etiam Grœci omnes le collaudabunt. Quippe Mardonium si e polo lerexeris, patruum tuum ultus fueris Leonidam” Hæc ille dixit, putans se gratificatarum Pausanias. . t 79. Cui hisiverbis tex respondit: " Hospes Ægiaeta! tanin. et .benevolentiam et ptospicientiam laudo: et a recto animi semio- .rimum abes. Nam postquam me et patriam factumque in ,cœlumi asque extulisti, in nihilum me projecisti, dum hon-taris ut mortuo insultem, et me ais, id si fecero, malins auditurum. Bar- ,baros hoc facere decet, non Græcos: asque illos hoc nomine- odimus. . Ego quidem quad ad hoc adtinet, nec Æginetis velim placere,.;nec - ,quibuscumque talia placent z sulficitque mihi, Lacedæmoniishplaçere, .sancte agentem, sancteque loquentem. Leonidæ; vero,.quem- tune ,iubes ulcisci, pute magnifies esse parentatume: naminnumerabilium . horum cæde ultionem et ipse obtinuit etcæteri qui alehermepylas ,occubuerunt. Omnino veto, talia pmpositums-aut suasurus- noli a porro meum in conspectum yenire : et haha, quod «inclurais A abeas i" His auditis, ille discessit. 80. Jam Pausanias, proposito per præceqem edicto,.1çç, qui: de a prædq quidquam tangent, hilotarjussit pretiqsa colligera, Et, illi, . par castra discurrentes, tentoriainvenerunt euro argentoque replets, plectosque aura et argente obductos, et crateres aureos,-. et phialas, aliaque pocula: plaustrisque impositos invenerunt saccos,in,quibas lebetes eraut aurei et argentei: denique stratis cadaveribus smillas . detraxerunt, et torques, et acinaces, qui itemaurei eraut: vestis . enim variegata: ne ratio quidem alla habebatur. Ibi tune malta . farte subtrahentes hilotes vendiderunt Æginetis: multa vero . repræsentabant, quæcumqueiabscondere non paumant. Atque hinc , initium cepere ingentes Æginetarum. divitiq: quippeïqui aunai, , quasi æs esset, ah hilotis emerunt.- . - 4 , I 81. Pecuniis reliquisque rebus pretiosisin nous: colletin I exemernnt Delphico deo; ex, quex autem [tripusldodicatus-estyqui tricipiti serpenti æneo insistit proxime aram; itemOlympiweSkO

CALLIOPE. ’ 455 docimam’exemerunt, ex qua Jovis ænea statua decem cubitorum dedicata est; deniquelsthmio deo, onde confecta. est Neptuni senea statua septem cobitorum. :Hæc postquam exemere, reliqua inter se distribueront, ’pellices Persarum, et aurum, et argentum, et alias res’ pretiosas, et jumenta: ’acceperontque quique pro suo merito. Quæ- nam Vera præcipua data’sint eis quorum præ cæteris virtus eminuit, I a nemine memoratum reperio: puto autem equidem, his præcipua’ qoædam data esse; Pausaniæ sera omnia dans selects dataque sont, molieres, equi, talents, cameli, pariterque alialpretiosa. I ’ 82. vNarrant etiam hociaCCidisse: Xerxem, ex Grœcia fugientemfi supellectilem suam Mardonio reliquisse; Pausaniam igitur, quum Mardonii tentorium vidisset aura et argenta et’variegatis aulæis instructum,pistores et caquas jussisse cœnam perdre prorsus gaulera Mardonio soliti «sont rinstruerie. Quod quum illi fedissent, tum Pau-’ saniam, lectulos videntem aureos et argenteos pulcre stratos, et mensasaureas et argenteas, et magnificum ipsius cœnœ adparatom, propositasiadmiratom laotitias. joci caussa suos,i’am.ulos Laconicam parai-e cœnam jussisse. Quumque multuminteresset inter utrumque epulum, ridentem Pausaniam vocasse Græcorum duces ; eisque, ut convenerunt, utriusque cœnse adparatom monstrantem, dixisse :’ ti Hoc consilio, Grœci viril vos convocavi, quo stultitiam vobis os- tenderem Medi; qui, quum tali victus generi esset adsuetus, ad nos venit, miserom nostrum epulum nabis rapturu." Hæc Pausanias ducibus Græcorum ferturidixisse. 83. Sed et insequente tempore post bas res gestes multiPIatseÏ enses arculas adhuc invenerunt aura et argenta et aliis pretiosis rebus repletas. Et nonnullo. rursus post hæc tempore interjecto, postquam mortuorom cadavera carnibus prorsus fuissent nudata, etiam’hoc mirom adparuit. Quum ossa in onom locum Platæenses colligerent, reportum est cranium nullam prorsus suturant habens, sed une asse constansL Reperta est etiam maxilla, quum inferior, tom soperior, cujus zieutes ita concreti eraut, tam reliqui, quam molares, , ut uno asse constatent omnes. Reperta etiam sont assa viri quinque

84., Deinde veto Mardonii :cadaver, postridie quam commissai pogna est, non est repertom. Quod quidem quonam ab bouline fueritcubitorum. subtractum’, dicere pro cette non possum. Moltas enim me;f moratos audivi, et diversis è civitatibus viras, qui perhibentur sepe- Hisse Mardonium; ac novi maltas qui hoc nomîne ingentia dans acceperunt ab Artonte Mardonii filio. Quis vero ex his sit, qui Mardonii corpus subtraxerit et sepeliverit, pro certa comperire non’ patuî. ’ Fertur etiam fama quædam, Dionysophanem Ephesium se-’ peliisse Mardonium. Sed hæc de Mardonii sepultura. H 85. Grœci vero, divisa præda, suas sepclirerunt, seorsim quiqoe.

4-56 HERODQTI HISTOR. 1X. Et Lacedæmonii quidem tria conditoria fecerunt.. In uno axiale: scoutes sepelierunt, [imams illi vacant,] quorum e numero Posido-. nias fait, et Amompharetus, et Philocyon, et Callicrates :- in altero’ reliquos Spartanos; in tertio hilotes. Hac ratione Lacedœmonii usi sont. Tegeatæ vero seorsim ab illis suas omnes uno in sepulcro condiderunt: atque ita etiam Athenienses sucs uno in loco :- pariterque Megarenses et Phliasii suas, qui ab equitibus occisi eraut. Harum itaque omnium plana orant sepulcra.. Ad reliquorom vero populorum sepulcra qoodadtinet, quotquat apud Platæas osten- duntur, illorum quique, ut ego comperio, quum puderet. eos non interfuisse pognas, inane: excitarunuamulos, posterorum hominum gratis. Nain ibidem est etiam Æginetarum, quad vacant, .sepulr crum; quad ego audio decimo post hæc auna, rogantibus Æginetis, a Cleade excitatum esse, Autodici filio, cive Platæensî, qui publi- cus Æginetarom hospes fait. 86. Sepultis ad Platæam .mortuis, deliberantibus Grœcis placuit protinus contra Thebas ferre arma, postulareque aThebanis ut sibi : hos traderent qui Medorum partes essent secuti, imprimisque Ti- magenidem et Attaginum, qui præ cæteris principes hujus factionis fuissent; quas nisi illi tradidissent, non abscedere decreverunt ab urbe, quin eam expugnassent. Uniue hoc eis placuit, ita undecimo post pugnam die ad Thebas venerunt; urbemque obsidentes,.; postuleront, ut prædicti viri sibi dederentur: et, negantibos The-. banis se id facturas, agrum illorum vastarunt, murumque oppo- gourant.8,7. Qui quum adsidue i multa illis damna inferrent, vicesimo die, Timagenides hæc apud Thebanas verbe fecit: -" Quoniam Græcis decretum est, cives Thebani! non prias ab oppugnatione desistere, abscedereque, quam aut expugnassent Thebas, .aut nos illis a vobis dediti essemus; nunc nostra caussa ne plots. porro patiatur Bœotia. terra! Sed, si illi, pecuniarum avidi, in speciem tantum nos depo-. scout, demus eis pecunias ex publico : nain publice omnesMedorum partes secuti sumus, non nos soli. Sin vers nos deditos cupiunt, caque causse urbem oppugnant, nos ipsi ad caussam apud cos diceng dam nos sistemus.”« Et hic sans optime dicere visas est et opportune: protinusque caduceatorem Thebani miserunt, ad Pausaniam,, significantes se viras illos esse tradituros. I , A V 88. De quo ut inter utrasque convenit, interim Attaginus quidem, ex urbe clam profugit :i cuj osfilias Pausanias ad se adductos absolvit crimine, Medç’smi culpam, dieens, filioa nullam [nubere Reliqui vero viri quas Thebani dediderunt, putabaotilli quidem ad dicendam caussam se iri admissum, prœtereaque confidebant pecuniis amaliri. a se passe periculum: et id ipsum suspicatus Pausanias, postquam. illos accepit, universum sociorum exercitum dimisit, et illos Corin-

CALLIOPE. I : A 2457 thum abductos interfecit. Ac hœ quidem res saut, ad Platæas et

89. Artabazus vero, Phamacis filins, qui Platseis profugerat, jam longead admodum Thebas erat progressus. gestæ. Qui ubi in Thessaliam . pervenit, Thessali eum ad hospitium vocarunt, sciscitatique surit de relique exercitu: nec dum enim quidquam de rebus ad Platæas gestis compererant. At Artabazus, bene gnarus, si de’præliis factis id quod res erat illis aperuisset, verendum sibi esse, ne ipse cum exercitu suc pereat: unumquemque enim se adgressurum existimavit, qui quæ gesta eraut cognovisset: hæc igitut secum reput’ans, nec apud Phocenses vùlgaverat quidquam, et apud Thessaios hæc dixit: d Ego quidem, ut videtis, Thessali! in Thraciam maturo pervenire ;* et celeritate utor, quippe præmîssus e castris cum hîsce ad rem quamdam peragendam. Ipse vero Mardonius, e.vestigio me cum-suc exercitu sequens, mox vobis aderit. ’Hunc hospitio excipite, omniaque ei officia præstate: nec enim, id fecisse, in posterum vas pœnîtebit.” His dictis, raptim par Thessaliam et Macedoniam recta Thraciam versus duxit exercitum, vere festi- aans, et pet mediam terram viam carpens. Denique Byzantium. pervenît, relîctis quidem de suo exercitu multis, qui partim a. Thra- cibus in itinere cæsi sunt, partim fumes et Iaboribus cônflictati perierunt. Tum ex Byzantio navigiis trajecit: atque in hic in Asiam est reversus. a 90. Quo die istam ad Platæas cladem Perses acceperunt, eodem die accidit ut alia calamitate éd Mycakn Ioniæ adfligerentur. Sci- licet quum Deli sederent Grœci, qui duce Leotychide Lacedæmo-I nia cum classe advenerant, venerunt ad eos ex Samo lagmi, Lam- pon Thrasyclis filins, et Athenagoras Archestratidæ, et Hegesi- stratus Aristagoræ, a Samiis missi inscüs Persis et inscio tyranno Theomestore, Androdamantis filio, quem Persœ tyrannum. Sami constitueront. Qui ubi Græcorum duces convenere, multa atque varia verba Hegesistratus fecit; dieens, e si modo vîdissent illos Iones, descituros esse a Persis, et ad illorum adventum discessu- ros Barbares; sive hi manserint, nullam aliam talent prædam Grœ- cos umquam reperturos.Î’ Denique communes deos invocans, hortatus illos est, u; dhomines Græcos servitute vellent liberare, et peliere Barbarum. quue facile. illis esse factu,” ait: " etenim et naves eorum male navigue, nec resistere illis pôsse. Quod si quam suspicionem babel-eut par dolum se illos excitare, paratos se esse in illorum navibus obsîdum loco abduci.” . 91. Quumque pluribus verbis orare non desisteret Samius bospes, tune Leotychides, sive consulto capiendi om’inîs causas, sive fortesfortuna, deo ita volente, interrogavit enm: d Samie hospes! quodnarn tibi nomen est ?" Et ille, e Hegesistratus,” ait. Moxque 8 N

458 A HERODOTI’ HISTOR. 1X. Leotychides, intercipiens reliquum sermonem, si quem adjecturus Hegesistratus esset, "Accipio," inquit, " omen, Samie hospes! accipio "hune copiarum ducem.” [hoc enim sonat Græcum hujus viri nomen.] F Tu modo-fac, et hi qui tecum suut, ut, priusquam hinc t abeatis, iidem nobis detis, revers. Samios promtos nobis socios ad- futuros.”î .92. Hæc locutus, e vestigio I - rem 4 exsequi . . adgressus ’ est. Protië nus enim Samii de societate cum Græcis fidem et jusjurandum dederunt : ’ coque facto, duo ex legatis domum navigamnt 3. nam He- gesistratum secum navigare Leotychides jussit, nomen ejus. pro l omine accipiens. Et illo quidem die se continuerunt Grœci, po- strîdie vero lista illis sacra fuere,zinterpretissacrorum officia fungen- te Deiphouo, Eueuii, filio, Apolloniata, ex illa Apollonia, quæ ad Ionium mare sita est. i « -’ v t 98. Deiphoni hujus paterhEuenius-fortuna usus erat hujusmodi. Sunt Apollonius-oves Sali sacræ, quæ interdiu pascuntur juxta fluvium, qui ex L’acmone mente per agruru Apolloniatem prope Ori- cum portum in mare induit: noctu vero selectiviri, divitiis et genere .spectatissimi inter cives, easdem oves custodiunt, quisque pet anni spatium. 4 Nain oves bas, ex oraculi responso quodam, maximi faeiunt Apollonintæ; stabulantur autem illæ in antro quodam procul ab urbe. . Ibi eus tune Eueuius hic, ad id delectus, custodiebat: et nocte quadam, quum, qui vigilare debebat, obdormivisset, ingressi in antrum lupi oves fers sexaginta corripuerunt. Quod ubilille animad-vertit, tacuit, nec cuiquam edixit, alias cogitans emere et in illarum lacum substituere. A At non’latuit Apolloniatas factum: qui, ut id. cognoverunt, in judicium-adductum Euenium eondemnarunt, ut, quoniam ovium custodiam adeo negligeuter obiisset, oculorum usu privhretur. Sed, pestquam eum excæcamnt, continuo deinde a nec oves illis pepererunt, nec terra fructum, ut ante; edere cœpit. Quumque et Dodonæum et Delphicum cousuluissent oraculum, oaussamque quæsissent præseutium malorum responderunt pro- phetæ, "eo illis hæc accidere, quod sacrarum ovium custodem Buenium luminibus orbassent. Ipsos enim (deos) immisisse lupus ; neque prius desituros esse illum ulcisci, quamei pœnam facinoris dedissent Apolloniatæ, quamcumque ipse postulasset : quæ quando soluta fuerit pœna, daturas-Euenio esse deos’tale donum, cujus causse multi homines beatum illum sint prædicaturi." g 94. Hæc Apolloniatis data sunt responsa; quæ illi clam habentes, civium suorum nonaullis negotium cum Euenio coufieiendum mandarunt. Et hi ad id confidendum hac usi sunt ratione. Con- veniunt Euenium in sella sedeutem, eique adsidentes primum aliis de rebus verba faciunt, deinde ad commiserandam hominisqcalami- i tatem progressi, atque ita eum filleules, interrogant t! quasnam pœ-

CALLIOPE. i 459 uns esset postulaturus, si voluissent Apollonîatœ pœnas sustinere eorum quæ in illum admisissent P” .Et ille, qui de oraculi responso nihil audiverat, optans ait: " si quis ipsi daret agros istos,” (nomi- nabat nempe cives quosdam, quas noverat duo pulcherrima Apollol mise prædia possidere:) uet ædes insuper in urbe,” quas novent ille pulcilerrimas esse ; " hæc," inquit, "si nactus fuisset, in posterum se non iraturum esse civibus, sed hac muleta fore contentum.” Quæ ubi ille dixit, adsidentes ’ei cives responderunt: uEueuie, haire muletam, ex oraculi reSponso; solvunt tibi Apolloniatæ pro eo quoid te luminibus privarunt." Et ille quidem, postquam rem totem dog- novit, ægerrîme tulit se ita esse circumventum: Apolloniatæ vero ea, quæ ille optaverat, emta a dominis, ai dederunt. Protinus autem ab hoc tempore insitam divinahdi vim et sacra interpretandi idem Eueuius lhabuit, ita ut hoc nomine celebris evaserit.- z a I 5 95. -Hujus igitur Euenii filins Deiphonus, adductus a Corinthiis, sacrorurn interpres fuit apud hune exercitum. Audivi veroetiam, eumdem Deiphonum, usurpato Euenii nomine, obiisse Grœciam, et passim operam suam locasse, quum non fuisset Euenii filins. i 96. Grœci,.ut.perlitarunt, naves ex Delo ad Samum’. moverunt; et postquam ad Calamos venerunt, terræ Samiæ lacum ita nomina- tum, ibi prope J unanis templum, quad eo loci est, adpulerunt et ad inavalem pugnam sevcom’pararunt. At Perses, ubi illos adnavigare rescivèrunt, ipsi quoque haves moveru’nt; et c’æteras quidemadmo- verunt continenti, Phœnicum vero naves ut abirent permiserunt; Deliberantibus quippe visum erat, pugna navali non esse decemendum, nec enim se Grœcis pares esse existimabant.’ Ad continentem autem navigamnt, quo essent sub pedestris exercitus sui tutamine, qui in Mycale erat, nempe jussu Xerxis de reliqua exercitu ibi custodiendæ Ioniæ caussa relictus. Sexaginta homiuum millia eraut; quibus Tigranes præerat, vir et forma et statuas eminens. Hujus igitur sub exercitus tutamen se recipere decrevérunt duces classis, navesque in’ terram subducere, et vallo circumdare, quod simul muninientum navibus et sibi r’efugium esset. a 97, Hocinito consilio profecti suut Persæ; quumque præterna. vigato Eumeuidum templa, quad in Mycale. est, in Gæsouemi et Stolopoentem venissent, ubi est Cereris Eleusiniæ templum, quad Philistus statuit, Pasiclis filins, Neleum Codri filium ad Miletum candendam secutus: ibi subdurterunt naves: et, cæsis arboribus frugiferis, mura eas circumdederunt partim ligneo, partim lapideo, palosque præacutos circa murum defixerunt. Denique, in utramque partem re deliberata,iet ad tolerandam ohsidionem et ad superan- dum bastera sese comparabant. I 98. Græci, ut ad continentem abiisse Barbaros cagnoverunt, égre férebant quad sibi e man’ibus essent-elepsi: nec v-ero satis

4-6Q HERODOTI HISTOR. 1X. serti eraut quid facerent ipsi, utrum domum redirent, an in Halles- pontum naviguent. Ad extremum decreverunt neutrum horum facere, sed ad continentem dirigera naves. Itaque præparatis scalis et aliis rebus qunmm in navali pugna usus est, versus Mycaleu na. vigarunt. Ubi vero prope castra fuerunt hostium, neque quisquam adparuit qui adversus illos egrederetur, naves autem vîderunt intra murum subductas, et frequentem peditatum secundum littus in acie stantem ; ibi tune Leotychides, primum, præter littus quam proxime potuit, navigans, præconis voce hæc verbe Ionibus adelamavit: 9 Viri Iones, quotquat estis qui me auditis, accipite quæ dico! omnino enim non intelligent Perses quæ vobis manda. Quando ad maous venerimus cum haste, tum quisque vestram ante omnia liber. tatis memento, deinde veto tassera: Hebæ. Sed et, qui vocem meam non eisaudierit, cognoscat hæc ex, his qui audiverint." Cujus sermonis idem consilium fait quad Themistoclis ad Artemisium. Sci- licet, si Perses laterent dicta, persuasurum se sperayit Ionibus ut deficiant; sive illa ad Barbares fuissent delata, facturum ut hi Grœcis (Ionibus)I 99. Deinde, postquam ita louasdifliderent. hortatus Leotychides est, hæc vfe- cerunt Grœci. Adpulsis ad littus navibus ascendant, aciemque instruxerunt. Persœ vero, quum Græcos cemerent ad pugnandum parao tas, scirentque hortatos eos esse louas; nec Samiis nec Milesiis satis fidebant. Et Samiis quidem, quad eos suspicarentur cum Græcis sentire, arma adimunt. Samii enim, quum in classe Barbarorum advenissent Athenienses captivi, quas in Attica relictos ceperat Xerxis exercitus, hos omnes pretio redemerant, et data viatico Athenas remiserant: quo mugis hos suspicio premebat, ut qui quingenta capita hostium Xerxis liberassent captivitate. Milesios vero jusserunt eaitus viarum custodire ad Mycalæ cacumina fereutium, ut qui regionem optime nossent ç id autem hoc consilio feeerunt, ut illi extra castra essent. Ab his igitut Ionibus, quas suspicabantur, si potestatem nanciscerentur, res novas molituros, hac made sibi Persæ præcaveruut: ipsi veto crames comportarunt, quæ sibi pro

100. Jam. Grœci, instructa acie, ibant in hostem, quum subito vallofama quædam pervolavit essent. universum exercitum, . ’ . et caduceus coud spectus est in litore depositus. Currebat autem fama hujusmodi, Græcas in Baratin curoitum Mardonii prælio superasse. Nempe multis utique documentis declarantur resquæ divinitus contiugunt; quandoquidem tune, quum idem fuit dies quo etad Platæas cladem Perses acceperunt et ad Mycalen accepturi eraut, ad Græcos hic stantes i fuma pervenit; que factum est, ut malta majorern fiduciam caperet exercitum, et ab subeundiim periculum-esset alacrior; 101. Atque etiam hoc altèrum contigit ut concurrent, quad

CALLIQPE. . 461 attaque pugna prope Cereris Eleusiniæ templum pugnata sit. Nam prope Cereris templum et in Platæensi agro, ut supra docui, pugnatum est, et nunc ad Mycdlen pariter pugnaturi eraut. V ictoriam autem jam tum reportasse Græcos cum Pausania, recta his fama nunciavit: nam Platæensis pugnamatutino adhuc tempore hujus diei pugnata erat, hæc autem ad Mycalen sub vesperam. Pugna- tain autem esse utramque pugnam eodem ejusdem mensis die, haud’ multo post liquida cognoverunt. Anxii autem fuerant, priusquam hæc fama advenit, non tain sui causse, quam omnium Grœcoruln, metuentes ne Mardonio succumberet Grœcia: sed postquam illa exercitum pervolavit fama, eo confidentiores et celeriore gradu in hostem iverunt. Igitur et Grœci et Barbari pugnandi studio flagra- bant, quippe quibus et insulas et Hellespontus præmium victoria

102. .Athenienses, et qui proxime illos locati eraut, dimidium propositurnfere totius exercitus, viam habebaut erat.secundum littus i et lpar Iplana . loca; Lacedærnonii" veto, et qui post hos locati, pet voraginern et montana. Dumque hi circsmibaut, illi in altero cornu pugnam jam commiserant. Quamdiu igitut Persis rectæ stabant entes, repu- gnabant illi hostibus, neque eis eraut inferiores. Sed quum Atheni- enses hisque proximi, qua ipsorum esset factum, non Lacedæmonio- rum, invicem cqhortati, acriuslincumberent operi, tum quidem mutata est rei facies. Penuptis-enimcratibusjngenti impetu conferti in Persas irruebant: et illiexceperunt quidem impetum, et per sat longurn tempus. repugnarunt ; ad extremum vero intra murum profugerunt. Quos insecuti Athenienses cum Corinthiis et Sicyoniis et Îllrœzeniis, (hi enim in: deinceps in acie locati eraut) simul cum I illis inti-a murum irruerunt. Ut igitut etiam castellum hoc expu- gnatum est, omisse pogna Barbari fugamcorripuere, exceptis Persis; qui, etiam ad exiguum. licet numerum redacti, constanter tamen Græcis, adsidue. irruentibus, sese opposuerunt; Et duo quidem ex Xersicis ducibus fuga evasere,-duo veto perlera. Artsyntes et Itha- mitres, classiariorum præfecti, fuga salutem petierunt: pugnantes vero ceciderunt Mardontes et imperator pedestris exercitus Ti-

.103. Dam adhuc pugnabant Persæ, advenerunt Lacedæmonii, .quique cum,his eraut, et reliqua simul peregerunt. " Ceciderunt autem ibi exipsisletiam Grœcis baud pauci ; quum alii, tum ex Si- granes.cyoniis multi, eorumque dux Perilaus. Samii vero, . qui in exercitu Medico militabant, quibus arma cranta’demta; quum jam initia vi- dissentancipitem esse pugnam, quidquid in eorum fuit potestate fecerunt, quo Græcos juiarent. Et reliqui Iones, videntes Samios initium facere defectionis, ipsiquoque a Persis deficientes, adorti ensimai-baron

4968 HERODOTI HISTOR. 1X. 104. Jam Milesiis quidem mandaturn erat, ut viarurn exitus custodirent, salutis causse. Persarum; que, si eis accidisset id quad nunc accidit, ducibus bis uterentur, quorum ope in cacumina My- calœ sulvi evaderent. Hoc quidem consilio illos Persæ ibi locave-l rant, simul veto, ne, si exercitui adessent, novi quidpiam molirentur. At illi plane contrarium ejus, quad maudatum erat, fecerunt : fugientes quippe Barbaros pcr contrarias duxerunt vias, quæ ad hastes ferebant; et ad extremum eos ipsi, ut infensissimi hastes,- interfecerunt. Ita quidem iterum Ionia a Persis dcfccit. 105. ln hac ad Mycalen pugna virtutis præmium obtinuerunt Athenienses; et ex Atheniensibus Hermolycus Euthyni filins, pan; cratiastes. Idem vero Hermoly’cus post hæc, quum bellum gererent Athenienses cum Carystiis, Cyrni in agro Carystio cecidit in prælio, et prope Geræstum sepultus est. Post Athenienses autem Corinthii et Trœzonii et Sicyonii præcipuam virtutis laudem com;

meruerunt.106. Grœci, plerisque I Barbarorum, partim in prælio partim in fuga interfectis, naves crémeront et totum munimentum, lpræda’. prius egesta in littore deposita :1 repererantque arcas nonnullas rebus spretiosis repletas. i Munitione et navibus incensis retro navi- garum. Deinde postquam Surnom pervenere, deliberarunt de Ionia in «lium terrain traanerenda, et que. parte Grœciæ, quæ in v potestate esset Græcorum, sedes Ionibus sint adsignandæ. Ionia enim videbatur Barbarie esse relinquenda, quandoquidem fieri non posset ut ipsi perpetuo Ioriiæ præsiderent, eumque custodirent; Iones autem, nisi sub Græcorum præsidioi essent, nequaquam spe- rare passent, salvos se fore, nec pœnas Persis daturas. Qua propo- site. deliberatione, qui ex Pelopannesiis aderaut dignitate eminentes, emporia Græcorum qui cum Medis sensissent, ejectis incolis, cum ogre ad quodque emporium pertinente, Ionibus tradi debere inca. leude. Contra Athenienses nullo pacte louas aliam in terram transferendos consebaut, nec decere Pelopannesios de ipsorum co- loniis quidquam statuere. Quibus obnitentibus, baud inviti Pelo- pannesii concesserunt. Itaque Samios et Chios et Lesbias, reliquos; que Insularcs, qui arma et naves cum Grœcis sociaverant, in commune sociorum receperunt, fide et jurejando adstrictos de societate V constanter et .cum fide servanda. Quo facto ad Hellespontum navigarunt, pontes soluturi, quas adhuc strates se reperturos esse

existimaverant.107. Qui ex Barbarie fuga evaserurit, ’ ’. . inumero I - baud multi, in Mycalæ cacumina compulsi .; Ibi deinde Sardes salvi redierunt. Qui dum eo revertuntur, in itinere Masistes, Darii filins,.qui acceptas peladi interfuerat, ducem exercitusArtayu’tem multis inseétatus est maladictis, quum alindicens, tum et ont illum mulicrc’igrmvinrrm

r CALLIOPE. " a ’ ses flood isto lmado’ bellum administrasse! ; et quasis puma dignum esse,- qui Regis domum illa calcinitate adfecissrt. Apud Persas autem muliere ignaviorem audire, maximum opprobrium est. Et ille his diu auditis indignatus, acinacem eduxit, interfecturus Masisten. Sed irruentem in enm eemens Xenagoras, Praxilai filins, Halicarnassen» sis, a tergo stans ipsius Artayntæ, corripuiti medium, sublatümque prostravit humum: atque interim adeqrrentesp satellites Masistcn protexerunt. Quo facto Xenagoras et iapud Masisten, et apud Xerxem, servato tistre, gratiam iniit: 0b idemque factum dein a AXerxe universæ Ciliciæ præfectus est. . In reliqua itinere nihil’amplius memorabile accidit: itaque Sardes hi vènere. M orabatur autem tune Sardibus Xerxes ab ce. inde tempore quo post cladem mari acceptam, Athenis fugiens, hanc in urbem venerat. 108. Sàrdibus igitur dum Xerxes moratur, amers tune captas est uroris lilasistœ, quæ et ipsa ibi erat. Quum veto missis qui enm solicitarent nihil profecisset, nec vim si vellet inferre, ratione habita fratris sui Masistæ; (quad ipsum etiam mulierem retinuit, bene gnaram sibi vim non iriinlatum;) tum ille, quum nulle ei alia via pateret, filio sua Dario hasce conciliat nuptias, nempe filiam hujus mulieris et Masistæ illi dat uxorem ; ratas, si hoc fecisset, facilius se matre potiturum. Hoc conciliato matrimonio, et peractis nuptiarum solennibus, Susa abiit. Quo ut pervenit, uxoremque Darii suas in .ædes recepit; tum vero, omissa uxore. Masistæ, mutatoque amore, uxorem Darii deperiit, Masistæ filiam, saque potitus est. Nomen huic mulieri Artaynta fait. l a 109. Sed succedententempore comperta res est hac ratione. Ame- stris, user Kamis, amiculuni texuerat ingens, variegatum, et spectatu dignum, quad dona deditIXerxi. Quo ille delectatus, idem amicu-Ï ’lum indutus convenit Artayntam. J amque quum et hac delectatus 4 esset, jussit eam, pro eo quad ipéi gratificaretur,spetere quidquid- illa sibi dari voluisset; omnia enim, quæ petitura esset, consecutu- ram. k T nm illa’(nam in fatis erat,’ ut ingens calamites universæ fa- miliæ incumberet).Xerxi respondit: tt Dabis-ne mihi quad abs te petam i” Et ille,vquidvis potins aliud petituram illam ratus, inter- posîto jurejurandof’promisit. Tom illa, postquam juravit’rex, nihil verita, amiculum istud petiit. AtIXexes, in omnes se partes vertens, dare recusavit: (nulla quidem alia de, causse, nisi quad Âmestriu metuebat, veritus ne ab illa, jam pridem id quad agebatui- suspio caute, in hacculpa deprehenderetur ;) sed orbes se ei dona datu-a rum ait, et auri immensam vim, et exercitum cui nemo alius nisi. ipsa præfutura esset. Est autem hoc Persicum utique donum, exercitus. At; mulieri non persuasiti; .adeoque amiculum ei dedit: Quo munere illa supra modum gavisa, gestabat’amiculuru, coque superbiebat: et cem illud habere cognovit Amestris.

464. i HERODOTI l HISTOR. 1x. 110. Quo comperto, regina non tam in muliereula’m illamodium eoncepit, quam in ejus matrem, Masistæ uxorem; eique, ut quæ auctor hujus rei (ut illa putabat) et unice in culpa esset, exitium me-1 ditata est. Itaque diem observavit, quo maritus ipsius Xerxes regiam cœnam erat propositurus: (paratur autem hæc reg-l’a cm semel quotannis, natali regîs die; et Persico sermone tycta dicitur, quad Græcorum lingue réÂcrov, id est perfectum, signifient; que etiam die tantum Irex sibi capot smegmate detergit, et munera dut Persis:) hoc igitut observato die Amestris petiit a Xerxe, ut sibi traderetur uxar Masistæ. Ille vero rem atroeem et indignam judicavit, uxorem filii illi tradere, eumque nullam hujus rei culparn habentem: intellexerat enim eur banc illa sibi tradeudam postu- laret. 111. Verumtamen, quum illa postulare non cessaret, ipse autem lege teneretur, quæ vetabat regem Persarum negare quidquid ab illa, quand’o regia cœna proposita est, postulatur, postremo admodum quidem invitas indulget. Tradita vero muliere, hoc fecit: uxorem jussit, quæ vellet, facere: ipse vero fratrem ad se vacaturn his verbis compellavit: tt Masista! tu Darii filius es, meusque frater: ad hæc vir bonus et fortis es. Jam tu hune mulierem, quam adhuc in matrimonio babuisti, noli porto habere ’: sed tibi ego, pro illa, meam filiam despondeo. Cura hac matrimoniurn contraire; illa vero, quam nunc habes, hon sit porro tua eonjux; sic enim mihi placet." Cui Masistes, miratus dicta, respondit: "Proh domine! Quænam est hæc importuna oratio, quad me jubes uxorem meam, ex qua mihi tres juvenesvfilii nati sont, et filiæ, quarum tu unam tua filio in matrimoniurn duxisti, denique quæ anima meo convenit, hanc me dimittere jubes, et tuam filiam ducere uxorem! Ego sera, Rex, inagni quidem facio quad me eonjugio filiæ tuæ digneris z st hotum tamen equidem neutrum faciam: tu veto noli mihi vim adferre, talera rem postulans. Tua: carte filiæ reperietur alius maritus me non inferior: me vero sine meam habere uxorem 1” Quo responso iratus Xerxes: " Igitur hoc,” inquit, " profecis’ti: trempe nec ego tibi filiam meam dabo in matrimonium, nec tu istam porro habebis uxorem ; que discas oblats accipere.” Et ille, nihil amplius nisi hoc verbum subjicieus, tt Do- mine, nandum tamen prorsus me perdidisti?" foras exiit. 112. Per idem tempus quo Xerxes cum fratre disseruit, interim Amestris, accitis. regissatellitibns, uxorem Masistœ misera dilacerat; præeisas mamillas et nares et sures et labia canibus projicit, denique excisa lingue domum dimittit ita indigne ,dilaniatam. . 113. Masistes, quum nihil etiam tune hotum audivisset, metuens tamen aliquarn sibi calamitatem imminere, cursu domum suam pro-. peravit. Ubi conspecta uxore ita mutilata, consilio cum filiis inito, protinus cum filiis aliisque nonnullis Bactra prafieiseitur, Bactria-

mm provinciam ad defectionemCALLIOPE- sollicitaturus, et quanta .465 maxima. posset, mais inlaturus regi. Atque hoc ipsum etiam perfeeisset, ut mihi videtur, si usque ad IBactros et, Sacas pervenisset: hi enim illum diligebaut, et erat ipse Bactrianæ præfectus. ,At Xerxes, ubi enm hoc agere cognovit, misso contra eum exercitu, et ipsum et ejus filios et milites qui cum i110 eraut, in itinere interfeoit. Et hæc quidem de (mon Xeræis et de Masistæ obitu hactenus. q 114. Grœci a Mycale versus Heilespontum profecti, primum ad Lectum naves adpulere, ventis retenti: deinde vero, ubi Abydum pervenere, pontes viderunt rescissos, quas adhuc stryatosiesse puta- venant ; qua de causse. etiam maxime ad Hellespontum navigue- rant. Quare Leotychidæ cæterisque Peloponnesiis placuit retro navigue in Græciam: Atheniensibus’ veto, eorumque duci Xan- thippo, visum est his in lacis manere, et Chersonesum tentare, Itaque Lacedæmonii domum navigarunt, Athenienses veto, ex Abydo in Chersonesum trajicientes, Sespum oppugnarunt. . .115. Est autem hæc Sestus munitissimus illius segionis locus: itaque, adlato nuncio de Græcorum in Hellespontum adventu, in illam se receperant et ex aliis finitimis oppidis frequentes, et ex Caxdia Œobazus Persa, qui ibi armamenta pontium deposuerat. Tenebant urbem indigenæ Æolenses: cum his veto et Persæ eraut, èt aliorum sociorum Baud exiguus numerus. ’ 116.- Tyrannus universæ provinciæ Artayctes erat, Perse, sævus vir et nefarius :- qui etiam,.deçepto rege quum contré Athenas proficisceretur, Exotesilai thesauros, Iphicli filii, Elæunte spoliaverat. Est enim Elœunte, Chersonesi oppido, Protesilai sepulcrum, eique cireumdatumfanum, in quoi eraut pecuniæ multæ, et aureæ argen- teœque phialæ, et æs, et vestis, et aliadonaria; quæ Artayctes ra- puit, donc sibi data a rege, Deceperat autem Xerxem taii ratione: Domine l” inquit, « En hic loci domus viri Grœci, qui, quum I adversus terrain tuam arma ferret, pœnas dedit, occisusque est. Hujus»tu domum mihi donc da; quo discat quisque, contra tuam tel-rani non esse arma ferenda." Quibus dictis facile persuasurus eratlregi,,ut ei domum hujus viri lugiretur; quippe qui nihil eorum, quæ. ille sentiret, suspicatus erat. Quod autem ille Protesilaum adversus Regis tcrram amia- tulisse dixit, id hoc modo intellexerat: Persæ universum Asiam existimant suam esse et illius regis qui quoque tempore apud illos regnum obtinet. Artayctes igitut dona sibi datasxopes Elæunte Sestum transportait, et in: agro heroi conse- eratoputim sementem fecit, partim pecora sua pavit: et’quoties ipse Elseuntem venit, in pepetrali. çum mulieribus concubuit. Tunc vero obsidebaturqab Atheniensibus, quum nec’ad tolerandam obsi- idionemg pentus esset, nec omnino exspcctasset Athenienses, qui prorsus de improviso illum invaserant. I 3 o

4-66 HERODOTI HISTOR. 1X. 117. Postquam véro obsessis [et obsidentibus] auturnnus superwe- nit, tum dolentes Athenienses, quodiet domo abessent, et urbem non possent2 expugnsre, orarunt duces, Aut domum se reducerent. At hi negarunt id se prius facturas, quam sut expugnassent urbem, sut a communi Atheniensium revocarentur. Ita illi quoque præ- sentem rerum statum patienter tulerunt. 118. Jam veto, qui in urbe orant, ad extrema redacti erant maloram; ita quidem ut lora etiam lectulorum elixarent comederent- que. Quum autem ne hæc quidem amplius suppeterent, noctu profugerunt Persæ cum Arraycte et Œobazo, intpostica arbis parte de musc descendentes, qua parte rariores eraut hastes. Quod factum, ubi iliuxit, Chersonesitæ Atheniensibus e turribus significa- AI runt, portasque eis aperueruut. Moxque major horum pars persecuti sont profugos, cæteri veto urbem occuparunt. 119. Et Œobazum quidem, quum in Thraciam fugisset, captum Thraces Absinthii Pleistoro indigenæ deo mactarunt suo more ; cæ- teros autem, qui cum eo eraut, alio mode interfecerunt. Attayctes vero cum suis, qui post illos demum fugam ,capessiverant, deprehensi quum paullo ultra Ægos Pommos essent progressi, satis diu restituerunt; donec, aliis interfectis, cæteri vivi capti sunt: quos vinctos Sestum Athenienses duxerunt, in bisque ipsum etiam Artay- cten et ejusqfilium. 120. Memorantque Chersonesitæ, uni ex eis, qui vinctos custodiebant, quum salsamenta super igue torreret, prodigium obtigisse hujusmodi: salsamenta igni imposita subsiliebant palpitabantque, veluti ’recens capti pisces. Quod factum quum mirarentur reliqui adcurrentes; Artayctes, ut vidit prodigitim, compellans hominem salsamenta torrentein, ait : d Hospes Atheniensis l non est quad tu hoc prodigio terrearis. Non enim tibi illud adparuit: sed mihi Pro- tesilaus, qui Elæunte est, significat,’ se etiam mortuum et sale conditum, vim habere se a diis tributam nocendi his qui injuria illum adfecerunt. Nunc igitut ego liane mihi ipse mulctam, qua redimam culpam, vole irrogare : pro thesauris quos ex illius templo abstuli, icentum talents: deo solvam; pro me autem et pro filio. mec du. cents. talents pendam Atheniensibus, si salves, nos dimittere voluerintl’ Hæc ille pollicitus, prætori Xanthippo non persuasit. Nain Elæuntii, ulciscendi Protesilai caussa, ut supplicio ille adfice- retur, rogarunt; et ipsius etiam prætoris in banc partem inclinavernti sententia. Itaque illum in littus eductum,- in quodîpertinuerant pontes a Xerxe jùncti, sive (ut alii memorant) in collem supra Ma-, vdytnm oppidum situm, clavis asseri adfixum suspenderunt; et filiume ejus in patris Artayctæ conspectu lapidibus obruerunt. I 121. His rebus gestis, retro in Græciam naviguant, pecunia aliaque pretiosa secum vehentcs, atque etiam pontium armementa.

C CALLIOPE. l 4-67 quæ in templis dedlcare constitueront. Atque hoc auna nihil pra- terea memorabile gestum est. V ’ 122. Hujus Artayctæ e trabe suspend progenitor Artembares fuit, is qui Persis auctor fuerat sermonis, quem illi arripientes Cyro proposuerunt, in banc sententiam: " Quoniam J upiter, sublato Astyage, Persis imperium tradidit, et præ omnibus hominibus tibi, Cyre; age, quum terram possidearnus exiguam, eamque asperam, hac relicta aliam habitemusvmelioreml Sunt autem multæ tales in propinquo, inuites etiam’longinquiores : quarum si unau: occupan- , rimus, pluribus hominibus admirationi erimus. Decet autem hoc fanera viras priricipatum tenentes: et quando tandem id fieri com- modius poterit quam nunc, ubi to: hominibus et universæ Asîæ imperamus P” Quibus auditis Cyrus, minime probans propositum, " Faciant hoc l” ait; " simul vero ita se comparent, ut qui imperium porro non habituri sint, sed passuri! Ita enim naturam ferre, ut mollibùs in terris molles nascentur homines: nec enim ejusdem terras esse, et eximios fructns ferre, et fortes hello viras." Et intelligentes Persæ, lange sapientiorem Cyri tenteraient quam suant, de- sistentes proposito abierunt; et imperare maluerunt, tenuem incolentes terrain, quam campestrem fertilemque calentes aliis servira.

FINI! LXBI’II NO)". î,

boudini imprimais! J. F. Don, in Ares qui: est Divi Jasmin.