APATIN

TURISTIČKA ORGANIZACIJA “APATIN” APATIN DANAS

Opština Apatin je loci- rana, u okviru prostora Vojvodine, na krajn- jem Zapadu, odnosno na području zapadne Bačke i nalazi se na 45 40 severne geografske širine i 18 59 istočne geografske dužine. Na osnovu veličine svoje teritorije koja iznosi 333 kvadratnih kilometara može se svrstati u grupu srednje velikih pokrajin- skih opština. Izuzetno povoljan geografski položaj, neposredno uz levu obalu Dunava, tzv. plave ev- ropske magistrale predstavlja dodatni potencijal cele opštine a posebno samog Apa- tina. Pored ove prirodne, zapadne granice, opština Apatin se na severu i severoistoku graniči sa teritorijom opštine Sombor, a na jugu i jugoistoku sa opštinom Odžaci. Uz grad Apatin koji predstavlja administrativni, privredni, prosvetni i kulturni centar, na području apatinske opštine nalazi se još četiri naselja seoskog karaktera: Svilojevo, Ku- pusina, Prigrevica i Sonta. Apatin je opština koja po popisu iz 2002. godine ima 32.813 stanovnika. Od ukupnog broja stanovnika najviše je Srba i to 20.216 ili nešto više od 61 odsto. Približno isti broj je upisanih Mađara i Hrvata: 3.785 stanovnika apatinske opštine izjasnilo se kao Mađari, a 3.766 se izjasnilo da je hrvatske nacionalnosti. Stanovništvo apatinske opštine čine još: Rumuni, Crnogorci, Jugosloveni, Albanci, Bošnjaci, Bugari, Bunjevci, Goranci, Muslimani, Nemci, Romi, Rusi, Rusini, Slovaci, Slovenci, Ukrajinci a ima i 1.893 neopredeljenih. U samom Apatinu živi 19.289 stanovnika, u Kupusini 2.370, Prigrevici 4.786, u Svilojevu 1.354, a u Sonti 4.994 stanovnika. Apatin je danas jedan od retkih manjih gradova u Srbiji i Vojvodini koji je skoro u pot- punosti rešio pitanje svoje komunalne infrastrukture. Asfaltirane su ulice, uređena glavna ulica, izgrađena kanalizacija, gasifikacija, postavljeni kablovi za KDS a u toku je i izmena azbestno-cementnih vodovodnih cevi a do kraja godine biće završena i druga faza Fabrike vode, a sačinjeni su i idejni projekti za Fabriku otpadnih voda.

3 APATIN DANAS

Noćni život grada uglavnom se odvija u glavnoj apatinskoj ulici Uz žubor vode u fontani i boravak u kafićima je prijatniji u mnogobrojnim kafićima

Fontana u ulici Srpskih vladara Fontana u ulici Srpskih vladara

Dunavom plovi sve više brodova

Fontana u ulici Branka Radičevića Kapija grada u glavnoj apatinskoj ulici APATIN DANAS

^i~ovi Sombor Bukovac Sonta Prigrevica Svilojevo

Kurja~ica Kupusina Junakovi}

Veliki sala{ Apatin 4 Romsko 2 naselje 3 Pumpa 5 Gornje Motel Podunavlje 1 1 8 Gornje 6 Har~a{ Podunavlje

2 Kopa~ki rit Lava~ 7

Vagoni 3

PRENO]IŠTA I RESTORANI RIBOLOV SO Apatin 1 Lova~ka ku}a “Lava~” Pivara Banja “Junakovi}” Udru`enje ribolovaca “BUCOV” 025 772 311, 772 477 FAX 772 043 025 773 984 ^arda “Zlatna kruna” 025 776 429 Udru`enje ribolovaca “Smu|” Pansion “Kraljevski vrt” 025 779 666 063 8352928 2 Riblji restoran “[aran” Hram “Sabor Sv. Apostola” XX vek, Apatin Pansion “Vila Duda” 025 776 307 Pla`a “Motel” TENIS, SAUNA, PLIVANJE Pansion “Natalija” 025 775 656 Banja Junakovi} 025 772 311 1 Restoran “Plava ru`a” 025 773 600 3 ^arda “Zlatna kruna” ^arda “Har~aš” 063 11 25 632 BANKE Crkva “Uznesenje Marijino” XVIII vek, Apatin Restoran “Šaran” 025 774 113 Vojvo|anska banka 025 773 722 Pla`a “Har~a{” ^arda “Smu|” Kupusina 4 Continental banka 025 772 110 Pansion “Kraljevski vrt” 2 063 8352928 Meridijan banka 025 772 521 Crkva “Srce Isusovo” XX vek, Apatin NO]NI @IVOT U GRADU Banka Intesa 025 773 625 Komercijalna banka 025 772 505 5 Restoran “Plava ru`a” Pla`a “Vagoni” Kafe «DAMIT» 025 781 750 Kafe «ART» 025 773 476 3 CRKVE Crkva “Sv. Ane” XIX vek, Kupusina Srpskopravoslavna parohija 6 ^arda “Har~a{” LOV Lova~ki dom “Mesarske livade” 025 772 379 Staze za sport i rekreaciju 025 773 322 Rimokatoli~ki `upni ured Crkva “Sv. Lovre” XIX vek, Sonta Šumsko gazdinstvo 025 773 322 025 772 986 7 ^arda “Vagoni” “Pagos” 025 773 705

Tura brodom Apatin - Lava~ Crkva “Sv. Stefana” XX vek, Svilojevo 8 ^arda “Smu|” APATIN APATIN KROZ ISTORIJU

Izuzetno povoljan geografski položaj, blizina reke i prirodna bogatstva ovog kraja (plodno zemljište, šume pored reke, obilje ribe po ritovima i rukavcima i divljač u šu- mama) oduvek su privlačili ljude da se ovde naseljavaju, pa se tako još u praistoriji smenjuju kulture Sarmata, Kelta, Gota i drugih naroda. U I veku, za vreme rimskih osvajanja, naselje je pretvoreno u vojni šanac sa utvrđenjima i imalo je značajnu ulogu u odbrani provincije Panonije. Ostaci vojnih šančeva još uvek se pronalaze a deo iskopanih predmeta nalazi se u Gradskom muzeju u Somboru. U VI veku dolaze Sloveni, a 896. Mađari i na ovom prostoru osnivaju svoju državu u kojoj su Sloveni ipak činili većinu stanovništva. Apatin se prvi put spominje u pisanim dokumentima 1011. godine, a ime je dobio po opatiji Kaločke biskupije. U XIV i XV veku na ovim prostorima su feudalna imanja, čiji su gospodari podigli dvorce oko kojih se naseljavaju ribari, lovci, lađari i vodeničari. Apatin se 1417. spominje kao posed Stefana Lazarevića. Pod tursku vlast pao je 1541. godine i pod njom je bio punih 140 godina. Deo izbeglica iz velike seobe pod Arsenijem Čarnojevićem 1690. godine, naseljava se u Apatinu, Somboru i Prigrevici. 1748. u Apatin dolaze nemački kolonisti, a seoska naselja su raseljena, uglavnom u Stapar. Kolonisti su došli iz raznih krajeva koji su se skupljali u sabirnom centru u Ulmu, u Nemačkoj a odatle su Dunavom prevoženi do Apatina u tzv. Ulmskoj kutiji. Apatin je postao glavna baza nemačke ekspanzije u Voj- vodini, dobijajući pritom posebnu podršku u razvoju. Ubrzo se podižu javne zgrade, škole, ribarske stanice, zanatske radionice i stambene zgrade. Dvorska komora podiže privredne objekte: 1756. pivaru i pecaru, a 1764. jednu od najvećih tekstilnih radionica u Bačkoj. Tokom XVII i prve polovine XIX veka Apatin je doživeo snažan ekonomski uspon zahvaljujući zanatstvu, trgovini i brodogradnji. Prve banke i štedionice osnovane su 1869. godine a to je još više pokrenulo razvoj. Radilo je 36 ciglana koje su uz ciglu proizvodile i crep a njima su građeni i pokriveni mnogi objekti u Beču, a još više u Pešti. Nakon rata, prema planu kolonizacije, novembra 1945. u Apatin su stigle prve boračke porodice iz Like i promenjen je nacionalni sastav grada.

9 SPECIJALNI REZERVAT PRIRODE “GORNJE PODUNAVLJE”

Područje Apatinskog rita predstavlja područje veličine preko 5.000 hektara koji se prostiru duž leve obale Dunava, nastavljajući se na Monoštorski rit, u šumsko-močvarnom pojasu nastalom radom reke Dunav, od Apatina do mosta kod Bogojeva. Zajedno sa Monoštorskim ritom čini celinu Specijalnog rezervata prirode “Gornje Podunavlje”, danas tek dela nekada mnogo veće poplavne doline Dunava. Apatinski rit se svojim većim delom i danas nalazi u poplavnoj zoni, što ga čini jednim od retkih preostalih celovitih područja na kojima vladaju gotovo neizmenje- ni hidrološki uslovi koji su i učinili ovo područje tako biološki raznoliko. Izlivajući se i povlačeći svake godine, Dunav nanosi plodni mulj iz koga se iznova rađa više nego bogat živi svet ovog područja. Čitavih 3.500 hektara Apatinskog rita pod direktnim je uticajem vodnog režima druge najveće evropske reke, bivajući periodično, najčešće u proleće, poplavljeno, noseći sa sobom velike količine otopljenog snega sa planina. Zbog zadržane izvornosti vodnog režima, na ovom području su se zadržala karakteristična ritska obeležja, kao što su poslednji veliki fragmenti prirodnih ritskih šuma, sastavljeni od vrba, topola i hrastova, kao i brojni rukavci, mrtvaje i bare, koji ovaj rit svrstavaju u red najznačajnijih mrestilišta na području čitavog toka Dunava. Nalazeći se upravo naspram Kopačkog rita, odnosno ušća Drave u Dunav, predstavlja jedinstvenu i neraskidivu ekološku celinu značajnu za opstanak mnogih vrsta vezanih za vlažna staništa, ponajviše ptica kao što su: crna roda, orao belorepan i brojne čaplje, ali i mrestilište za veliki broj rečnih riba.

Poplavna šuma 11 SPECIJALNI REZERVAT PRIRODE “GORNJE PODUNAVLJE”

Divlje patke Divlja guska Bara Divlja svinja

Zbog velikog broja ptica “Gornje Podunavlje” privlači lovce, a sve više i one kojima je miliji “foto safari” Ritski jelen КУЛТУРНА ПОНУДА LOV I RIBOLOV LOV I RIBOLOV

Motivi iz apatinskih lovišta

Pecanje je posebna atrakcija za mnoge posetioce Kapitalni ulovi somova, šarana, štuke, smuđa, ili neke druge ribe nisu retkost na Dunavu kod Apatina

Dobrim gospodarenjem omogućeno je da se i u ovom delu Specijalnog rezervata prirode “Gornje Podunavlje” organizuje lov i ribolov kako za domaće stanovništvo tako i za mnogobrojne goste uz stručnu pomoć zaposlenih u Šumskoj upravi “Vojvo- dinašuma” u Apatinu. Lovcima je na raspolaganju i objekat u kojem mogu prenoćiti a reč je o Dvorcu koji je nalazi u šumi. Ribiolovcima je na raspolaganju Dom sportova na vodi gde se nalazi USR “Bucov” gde mogu dobiti sve informacije o ribolovu.

Lovačka kuća “Mesarske livade”

Prostorije dvorca uređene su po meri i najizbirljivijih gostiju 15 APATIN BANJA JUNAKOVIĆ КУЛТУРНА ПОНУДА APATIN BANJA JUNAKOVIĆ

Medicinske terapije obuhvataju lečenje raznih vrsta reumatizma, traumatoloških oboljenja, ginekoloških oboljenja i steriliteta i nespecifičnih oboljenja respiratornog aparata. Uz veliku stručnost medicinskog osoblja obavljaju se hidroterapije, elektroterapije, inhalacije, parafi- noterapije, kineziterapija, radna terapija i ručna masaža. Za rekreaciju gostima i U neposrednoj blizini Apatina, u šumi pacijentima na raspo- “Junaković”, zaštićrenom prirodnom dobru, laganju stoji kompleks nalazi se banja “Junaković” koja je sa radom spoljnih bazena, sportski počela 1983. godine, iako su termalni izvori tereni za mali fudbal, od- otkriveni na ovom prostoru i počeli da se bojku, košarku, bič volej, koriste još 1943. godine. Analiza vode je po- četiri teniska terena, dve kazala da ove vode spadaju u isti red sa vo- saune, velnes program i dom u Karlovim Varima, Harkanju i Lipiku. dva restorana. Banja raspolaže sa 270 ležajeva i nudi usluge medicinske rehabilitacije i hotelsk- og smeštaja.

Bazeni koji tokom letnjih dana prime i po nekoliko hiljada kupača 19 КУЛТУРНА ПОНУДА APATIN ZNAMENITOSTI GRADA

Crkva Uznesenje Marijino

Katolička crkva Uznesenje Marijino nalazi se u glavnoj apatinskoj ulici i izgrađena je 1798. godine. Crkva je građena u stilu tzv. dunavskog baroka. U ovu bogato ukrašenu crkvu u stilu poznog baroka iz stare crkve preneta je Crna Bogorodica, jedna od tri koliko je poznato da pos- toje u svetu, sv. Trojstvo i Amanov križni put. Na glavnom oltaru je slika Uznesenja Marijinog nepoznatog autora. Crkvu je oslikao apatinski slikar Rudolf Udvary. Crkva poseduje izuzetnu biblioteku a među knjigama je oko 500 bibliografskih rariteta. Ova biblioteka sa arhivom čine riznicu baštine nemačkog naroda koji je na ovim prostorima živeo.

Špajzerov spomenik Katolička crkva u glavnoj apatinskoj ulici, a pored crkve je župni dvor

Unutrašnjost katoličke crkve Uznesenje Marijino

Slika na glavnom oltaru, koja prikazuje uznesenje Marijino, je rad nepoznatog autora

Crna Bogorodica koju su doneli prvi doseljenici Nemci 21 APATIN ZNAMENITOSTI GRADA

Pravoslavni hram Sabor svetih apostola Unutrašnjost hrama čije oslikavanje je još u toku

Parohijski dom КУЛТУРНА ПОНУДА APATIN ZNAMENITOSTI GRADA

Crkva Srca Isusovog

Lep arhitektonski spomenik u Apatinu je i crkva Srca Isusovog, impozantno delo arhitekte Bru- na Buhvizera. Crkva, koja nikada nije dovršena dosta je ruinirana, međutim, sredstvima dona- tora, nekadašnjih Apatinaca koji žive u Nemačkoj počela je adaptacija.

Sabor Svetih apostola

Ono što pleni svakoga ko dolazi u Apatin je pravoslavni hram Sabor Svetih apostola na obali Dunava. Reprezentativnost objekta izgrađenog u srpskovizantinskom stilu dopunjavaju freske na portalu hrama i u njegovoj unutrašnjosti gde je oslikavanje još uvek u toku. Pravoslavni hram je projektovao beogradski arhitekta Peđa Ristić.

Ulica Srpskih vladara Jevrejska sinagoga

U Apatinu postoji i jevrejska sinagoga, lep primer starog tipa sinagoge. Ova građevina je jed- nostavnih oblika izgrađena u stilu neogotske arhitekture po uzoru na Staru-Novu sinagogu u Pragu.

Gradska kuća

Svakako najvrednije arhitektonsko delo u gradu nalazi se u glavnoj apatinskoj ulici. Zgrada je podignuta u periodu od 1907. do 1909. godine a projektant je bio Apatinac Franc Rajhl. To je ugaona jednospratna građevina sa tornjem na uglu. Iako je građena u stilu eklekticizma na građevini dominiraju elementi mađarske secesije po kojoj je i sam Rajhl bio poznat. Raznovrsni secesijski detalji se vide na bogatoj rezbariji svečane sale. Ono što dominira u sali su i velike zidne slike koje je, u socrealističkom stilu, izradio apatinski slikar Rudolf Udvari koji je oslikao i veliku salu Doma kulture u Apatinu.

25 Apatinska pivara КУЛТУРНА ПОНУДА APATIN OSTALI SADRŽAJI

Sakralni spomenici

Na tzv. Donjem groblju nalazi se porodična kapela porodice Fernbah od Apatina. Kapela sv. Antuna izgrađena je 1875. godine i danas je ona oštećena a kripta u kojoj su sahranjeni članovi Marina porodice Fernbah je uništena. Na groblju postoji i kapela porodice Hermansdorf. Na ovom gro- blju sahranjeni su znameniti Apatinci : Hans Jung, istoričar, Ignjac Wahl ornitolog itd. Apatin će uskoro dobiti moderno uređenu međunarodnu marinu koja će moći da snabde sve Na Gornjem groblju koje spada među najuređenija groblja u bližoj ali i široj okolini i na kojem je brodove i njihovu posadu sa svim što je potrebno od goriva i popravki do prehrambenih arti- sahranjeno više od 20.000 lica najreprezentativniji spomenik je mauzolej porodice Ferdinanda kala. Osim vezova predviđeno je i veliko parkiralište za automobile. Špajzera. On spada u red najlepših mauzoleja u Evropi a izgrađen je tridesetih godina dvade- setog veka. Od znamenitih Apatinaca na ovom groblju sahranjeni su Kašpar Fišer graditelj or- gulja, Rudolf Udvari, slikar, Ivan Rakin kipar i arhitekte Ferdinand Fišer i Jožef Šmaus. Pristan Zgrada Osnovne muzičke škole “Stevan Hristić” Apatin će uskoro dobiti i pristan na obali Dunava na koji će moći pristajati putnički brodovi. Zdanje u kojoj danas radi Osnovna muzička škola delo je apatinskog arhitekte Juliusa Pun- U neposrednoj blizini pristana i marine nalaze se i sve potrebne službe od carine i granične zmana Parztoša koje je podignuto 1875. godine za potrebe građanske škole. policije do blizine grada.

Kompozitor Abraham Pal

Abraham Pal je najmarkantnija ličnost koja je rođena u Apatinu 1892. godine gde je završio građansku školu, a muzičku akademiju završio je u Budimpešti. Živeo je i radio u Nemačkoj koju je napustio 1933. godine i odlazi u Ameriku a 1960. godine je sahranjen u aleji velikana na groblju u Hamburgu. Napisao je 13 opereta i mjuzikala i muziku za više od trideset filmova i stekao svetsku slavu.

ZANIMLJIVOST Drvo iz Svete zemlje

Pored crkve Uznesenje Marijino nalazi se drvo koje je posađeno 15. avgusta 1795. godine kada su osvešteni temelji crkve. Ovo drvo je doneto sa hodočašća u Svetoj zemlji i predanje kaže da je ono drvo kojim je Hrist krunisan, što potvrđuju i duge bodlje na granama ovog drveta. Iako je poslednjih godina počelo da se suši ponovo je oživelo i nastavlja svoj viševekovni život.

26 27 КУЛТУРНА ПОНУДА APATIN OSTALI SADRŽAJI

Robnotransportni centar

U neposrednoj blizini Apatina, na oko 160 hektara površine na kojoj treba da se izgradi Rob- notransportni centar sa bescarinskom zonom i pristanište za teretne brodove. U toku je komu- nalno opremanje zemljišta kao i izgradnja zaobilaznice i ostale putne infrastrukture.

Restoran “Plava ruža”

Na mestu nekadašnjeg Motela, omiljenog okupljališta Apatinaca pogotovo u letnjim meseci- ma, naš proslavljeni košarkaš Željko Rebrača, rođen u Prigrevici, izgradio je restoran “Plava ruža”. Uz restoran uređena je i Gradska plaža sa svim sadržajima koji interesuju kupače pogotovo za one sportski nastrojene.

Čarda “Zlatna kruna”

Kupalište kod restorana “Plava ruža” Na obali Dunava nalazi se čarda “Zlatna kruna” koja po izgledu liči na zdanje koje je pre više od veka postojalo na ovom mestu. Sa terase ove čarde posetioci kažu najlepši je pogled na Dunav.

Čarda “Zlatna kruna” Čarda “Zlatna kruna” 29 APATIN

Gradska hala Na području apatinske opštine deluje više kulturno-umetničkih društava koji neguju bogatu baštinu naroda ovog ali i šireg područja

Gradski stadion

Gradski stadion Harčaš čarda, najstarija čarda u Apatinu Izdavač: Turistička organizacija “Apatin” Urednik: Mile Đukić Fotografije: Života Ćirić, Jovan Lakatoš Tekst: Mile Đukić Štampa: Birograf, Apatin BOGATSTVO RAZLIČITOSTI

KUD “DUNAV” Apatin

Koka - legenda romske muzike

Karakteristična narodna nošnja iz Kupusine TURISTIČKA ORGANIZACIJA „APATIN” Petefi Šandora 2/A 25260 Apatin, Republika Srbija Telefon/fax: +381 25 772 555 E-mail: [email protected] www.soapatin.org