Code-Switching: Het Gentse Thuistaalproject Als Case-Study
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Faculteit Letteren & Wijsbegeerte Meltem Alkanat Code-switching: Het Gentse Thuistaalproject als case-study Op welke manier komt code-switching voor in de Turkse lessen van het thuistaalproject en hoe kan men die verklaren? Masterproef voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de taal- en letterkunde Engels - Duits 2013 Promotor Prof. dr. Piet Van Avermaet Vakgroep Taalkunde Dankwoord Na vier jaar, die voorbij zijn gevlogen, is het zover en ben ik toegekomen aan het dankwoord van mijn thesis. Het was mij nooit gelukt om deze thesis tot een goed eind te brengen zonder de hulp van enkele mensen. Ten eerste wil ik mijn promotor professor Piet Van Avermaet bedanken voor al de tijd die hij, ondanks zijn drukke agenda, vrijgemaakt heeft om mij te begeleiden. Zijn kennis die hij overgedragen heeft op mij heeft mij enorm verrijkt. En dat geldt niet enkel voor de kennis over mijn thesisonderwerp maar ook voor de inzichteni.v.m. mens en maatschappij die soms mijn wereldbeeld volledig deden wankelen en mij aanzetten tot nadenken. Ten tweede wil ik Dr. Sven Sierens bedanken om mij het videomateriaal voor mijn onderzoek te geven. Zowel Dr. Sierens en Prof. Dr. Van Avermaet hadden een groot vertrouwen in mij dat ik het videomateriaal niet zou vrijgeven en op een juiste manier zou gebruiken. Vervolgens zijn er mijn ouders, Metin Alkanat en Ilknur Pekdemir, die ik niet genoeg kan bedanken voor alle steun doorheen die vier jaar op de universiteit (en alle jaren daarvoor). Zij hebben mij gemotiveerd om hoge studies aan te gaan en hebben mij geleerd door te zetten op moeilijke momenten. Ook nu in mijn thesisjaar, en vooral in mijn thesissemester, hebben mijn ouders alles wat in hun macht lag gedaan om mij te helpen, zonder ook maar iets in ruil te verwachten. De volgende in de lijst zijn mijn zus, Sanem Alkanat, en mijn broer, Hünkar Alkanat, die voor de nodige ontspanning en afleiding hebben gezorgd. Dankzij hen duurden mijn thesis-zenuwinzinkingen nooit langer dan enkele uurtjes. Tenslotte wil ik Yonca Braeckman (mijn Yonca abla) bedanken, die tussen al haar eigen werk en papers door mijn thesis heeft doornomen en de nodige verbeteringen heeft aangebracht. iii Inhoudstafel Hoofdstuk 1 Inleiding ..................................................................................................................... 7 Hoofdstuk 2 Turkse immigranten in België ................................................................................. 9 2.1 Immigratiegeschiedenis en actuele aanwezigheid ................................................................... 9 2.2 Cultuur en taal ........................................................................................................................ 11 Hoofdstuk 3 Tweetaligheid/Meertaligheid.................................................................................. 15 3.1 Meertalig onderwijs ............................................................................................................... 18 3.1.1 Definities en vormen van meertalig onderwijs ......................................................... 19 3.1.2 Argumenten pro en contra ........................................................................................ 22 3.1.3 Meertalig onderwijs in België ................................................................................... 26 3.1.4 Thuistaalproject: Gent ............................................................................................... 31 Hoofdstuk 4 Code-switching ........................................................................................................ 34 4.1 Definities................................................................................................................................ 35 4.2 Taalkundige modellen............................................................................................................ 38 4.3 Verklaringen: identiteit vs. competentie ................................................................................ 41 Hoofdstuk 5 Methodologie ........................................................................................................... 45 Hoofdstuk 6 Analyse van het videomateriaal ............................................................................. 47 e 6.1 School A: 3 kleuterklas 2011-2012 ...................................................................................... 47 ste 6.2 School A: 1 leerjaar 2009-2010 .......................................................................................... 62 ste 6.3 School A: 1 leerjaar 2010-2011 .......................................................................................... 66 ste 6.4 School A: 1 leerjaar 2011-2012 .......................................................................................... 71 Hoofdstuk 7 Discussie ................................................................................................................... 75 Conclusie .................................................................................................................................. 79 Bibliografie .................................................................................................................................. 82 Bijlagen .................................................................................................................................. 85 v Hoofdstuk 1 Inleiding De Stad Gent is een stad waar enorme culturele diversiteit aanwezig is. Gent wordt niet enkel gekleurd door nieuwe migranten die toegekomen zijn in de 21ste eeuw, maar we spreken van de aanwezigheid van migrantengroepen van meer dan 60 jaar. De grootste migrantengroep in Gent wordt gevormd door de Turkse gemeenschap. Deze gemeenschap is er een die heel sterke banden heeft met het vaderland en daarmee ook met de Turkse cultuur. Eén van de opmerkelijkste aspecten van hun cultuur is het behoud van de moedertaal, het Turks. Door de jaren heen is binnen deze gemeenschap een soort van bilingualisme of tweetaligheid ontwikkeld waarbij een successieve verwerving van twee talen is ontstaan, waarbij eerst het Turks wordt verworven en vervolgens het Nederlands. Er is echter vastgesteld dat relatief veel Turkse kinderen achterstand vertonen in de verwerving van de tweede taal Nederlands waardoor problemen optreden in hun latere schoolloopbaan. Hierdoor verloopt ook de doorstroom naar het hoger onderwijs en later naar de arbeidsmarkt moeizaam. In Gent heeft men een project opgestart om deze achterstand te bestrijden door anderstalige kinderen te onderwijzen in een meertalig onderwijsprogramma. Het project ‘Ontwikkelen van schoolse vaardigheden via thuistaal’ of het zogenaamde ‘thuistaalproject’ dat liep in 4 Gentse projectscholen is tot nog toe uniek in Europa. Het doel van dit project is niet enkel het ontwikkelen en verbeteren van de taalvaardigheid in de verschillende talen die de kinderen beheersen maar ook het stimuleren van een positieve attitude ten aanzien van meertaligheid.1 Een deel van het thuistaalproject bestaat erin Turkse kinderen, te leren lezen en schrijven in hun moedertaal binnen de gewone lesuren. Aangezien enkele van deze lessen tijdens het project opgenomen zijn geweest, is het interessant om te bekijken hoe deze tweetalige kinderen omgaan met hun taalgebruik,. In aanloop naar de onderzoeksvraag was het eerst de vraag of Turkse kinderen gedurende Turkse lessen ook Nederlands zouden gebruiken, in het vermoeden dat dit het geval zou zijn. Belangrijk hierbij is dat de kinderen in het kader van het thuistaalproject weten dat meertaligheid wordt gezien als een troef en dat er geen verboden worden gelegd op het spreken van verschillende talen in schoolcontext. Na 1http://www.pbdgent.be/node/24 7 Specifieker geformuleerd is de onderzoeksvraag: het hoe en waarom van code- switching, of het mengen en door elkaar gebruiken van meerdere talen, tijdens de Turkse lessen. Na het bekijken van de opnames bleek dat er tijdens de Turkse lessen inderdaad gevallen van code-switching voorkwamen. Hieruit is de onderzoeksvraag ontstaan: op welke manier komt code-switching voor in de Turkse lessen van het thuistaalproject en hoe kan men die verklaren? Het tweede hoofdstuk gaat over de Turkse migranten in België. In dit hoofdstuk wordt een korte geschiedenis voorgesteld van de eerste generatie Turkse arbeidsmigranten die naar België zijn geïmmigreerd. Vervolgens schetsen we de cultuur en taal die nog leeft binnen deze groep. In het derde hoofdstuk concentreren we ons op meertaligheid. Eerst wordt geschetst hoe meertaligheid tot stand komt en wat meertaligheid betekent en meebrengt voor meertalige sprekers. Daarna gaan we in op meertalig onderwijs. Hierbij wordt beschreven in welke vormen meertalig onderwijs kan voorkomen en wat de effecten zijn. Daarna gaan we dieper in op meertalig onderwijs in België en nemen we een kijk in de geschiedenis van het meertalig onderwijs in België. Vervolgens focussen we op het thuistaalproject in Gent en wordt het thuistaalproject beschreven qua structuur en doelstellingen. In hoofdstuk vier wordt een theoretisch kader geschetst rond code-switching om nadien in hoofdstuk zes de analyse van de videodata te kunnen onderbouwen. Eerst wordt in hoofdstuk vijf de methodologie voorgesteld die gehanteerd wordt voor de analyse van deze data. Hoofdstuk zes vormt kern van dit onderzoek, namelijk de analyse van het videomateriaal dat opgenomen werd tijdens de Turkse lessen in één van de projectscholen van het thuistaalproject tussen de jaren 2009-2012. Aan de hand van transscripties van de videodata