AKTuEEL - , 7 Hennie Serfontein doenverslag u~ die INHOUD t-fo .198 slagvelde van Natal :.- 8 JoaoCunavoorGoldstone 11 &12Townshipskuld: isbetaalnog diewetvan 6 - 12 NOV 1992 Transvaal? 14 Aile oe op dieJapanseplutoniumskip 5 & 6.CCB: The SADF's very own "Civilian Organisation". INTERNASIONAAL While the SADF worms wriggle out from the eeB can in 1.6 & 17 Zimbabwiese pol~ici boor virastrante pers . the Webster inquest, the government is just trying to Die euforie inZambia is verby , wriggle free 'nTuiste virKenia seAids-babas Honger-sekel maai in Somalia', . 9 & 10 Noem dit Hewer die PW Botha MENSE, " ,..• ' )0/; Afrikaners is hul eie ergste vyande. 34 'n Menskan nieIiefde rraak nie, saLesego Die waarheid is nooit sterker ,Rampolokeng orderstreep nie as met die gedrag van MEDIA _. die Springbok-rugbyspan in 26VWB isvier jaaroud . Frankryk GESONDHEID, . .18 & 19 Bachse blorrme: 'n ander500rt ...... '. . flowerpower' ' ' 13 & 14'n Paar duur lesse is geloor: .. . " . , "RuBRIEKE &MENINGS ". · na "n onlangse brand by'n chemiese .: - ,3Vrydagoggend,. .;. · pakhuis in Midrand hettalle ...... ' . ,4 Briewevanons lesers . '. rnense in die omgewing begin , 15 Brolloks ,. . .. ' _ >', • Andrea Vinassa writes from America , lda vanskielike skete. Niemand . . 25 TimSandham sa Sportrubriek -: .~_ ­ hetgeWootwatter chemikaliee .: 32Plahf'n Boom& Nettie Pikeur~"-' .:33 Elmari''~;'".Rautenbach oar dieweek seTV deur die brand vrygestel is nie.. .- " ',,--- -' " - - - ,BOEKE & FIKSIE .' '., ',.' Nou istalle mense " . . 28 Kortverhaal: W406668B deur ' ·.bekorrmerd oardie gebrek" . Roger Elizabeth ' '. '. .... "NLiwe; verbeterdeNewman's ., .' aan bebeermaatreels omte . 29 Antjie Krag bespreek A Life's Mosaic deur

"~ , Phyllis Ntantala' , . . keer dat so 'n brand 'n dodelike giframpword' I .. KUNS &. VERMAAK 22 - 25' Herontdek die radio. Groot was die' - 27Elza Milesoor kuns inAlex ' toe WVB se redaksielede buTv-steleef- en hul Kendell Geers on Barend de Wet's newexhibi­ _verrassm tion radio's aangeskakel het ' 35Nuweteaterruimtes: dieNetworkinKaapstad ' Tandoor inJohannesburg 36 &37 Rolprente:6 rolprente onderdie leep 30 & 31 Critics on criticism: \!\IVB asked.17 arts' .: -, 40 Resensie vanCatchfire journalists to respond to the question: 'Whatisthe role and 'GIDSE " ',' responsibility of. critics in South Africa?" .Readwhat the 38 & 39 Watter movie Vvys waar gurus have tosay 40 Vrye keuse -

Vrye W99kblad Is'nonafhanklke nu~ wat uttgegee wid deur Wendilg Publ1lasies Beper1l (Reg. No. 8814016&1)6). WENDING PUBLIKASIES BEPERK EN VRYE WEEKBLAD SE ADRES IS: BreesD'aat 153, Newtown, Johannesburg. POSADRES: Posbus 177, Newtown 2113. .. ,-,. Van die Redakteur se Lessenaar TELEFOON:'(OII) 836·2151 FAKS: 838- 5901. . Oit het ons hier by WVBnogal 'n groot lekkerkry gegee om die week ' ." PRETORlA·KANTOOR (012) 83-4879." " ons vierde verjaarsdag te vier en te sit' en terugdink aan die rowwe REDAKlEUR: Max dJ Preez . , , ASSISlENT-REDAKTEURS: AndI8a Vnassa, ' Ina van dar Unde,lvor Powell '. . ' ou dae en aan al die voorspellings dat ons nie'n jaar lank gaan hou POUllEKE KORRESPONDENT: Hannie 8eI1onteil , SUBoREDAKlCUR:R)it HattIngh nie. , KOPIEREDAK1CUR: Johannes 8nJwer -- '. ONTWERP: Anion Sassenberg , ' As jy 'n gereelde teser is, steek gerus 'n dop op jousetf. VERSlAGGEWERS: Chri:MRe Terreblanche, Pearle Joubert. Esma ;Aroefson, Waly Mlhele WAARNEMENDE KUNSREDAKlEUR: Chari Bl~naut ·Saam met ons verjaardag is daar 'n klein veranderinkie: die week se OMGEWINGSKONSULTANT: TJenle duPlessis _REDAKSJE.ASSISTENT: Chr1&l van OOr Westhulzen ' VWB is op 'n effens dunner papier gedruk as'tevore. Die prys van FOTOREDAKTEUR: Saly Sholkend .

die beter papier het net te hoog geword, en ons meen nie die nuwe FtlANS~LE BESllJURDER: Mark Beare BESl1JURDER (BEMAIlKING EN ADVEIllT:NSIES): Ulevan derWall ·papier doen enigsins afbreek aandleproduk nie. Enom dit sagkens , ASSISlENT F1NANSIELE BESTUURDER: Louwrins Potgleler . KANl'OOR-ASSISTENTE: Jo6eph Mlelaesl,' Vernon ZukJ · te stel: ons draai elke sent tien keer om,"

2VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 .... sosehulle .vrydagoggend "Apartheip is dood. Suid=Afrika het 'n beleid aanvaar wat heeltemal in pas is met die resvandievrye w~reld. Ek sien met max du preez daama uit om met die nuweArnerikaanse regering saam te werk." . FW DE KLERK in reaksie op dieoorweldigende oorwinning van goewerneur BillClinton, waarrnee hy die,42eAmerikaanse president geword het Die '-w-aarheid

"Tyrants are falling one afteranother, chased by the curses of kOlTI altyd uit history, and still Iraqremains." A TV ANNOUNCER of thestate-run Iraqitelevision stationon DIE hocf van die Rooms-Katolieke Kerk hetverlede week erken dat sykerk verkeerd was om thedefeat of George Bushin dieAmerican presidential election ,me astronoom Galileo Galilei vir sy "kettery" te straf en hom te dwing om dit indie openbaar te ,verwerp. Galilei ispresies 350 jaar ge1ede dood. "Ek het leUk' gelyk. Gelukkig hoefek my nou niemeeroor my , voorkomste bekommernie,'dit gaan Andrewse probleem Galileo was 'n buitengewoon begaafde man. Een van die eerste valse doktrines van sytyd wat woos." " hydeur systudie vanbeweging'van voorwerpe omvergewerp het, isdat swaar voorwerpe ELLEN ERASMUS (voorbladnuus in Rapport) oar haarf;uwe vinniger val asligte voorwerpe. Niemand wou hom glonie, toevat hy 'n paar wetenskaplikes kapsel en haarkapper, AndrewConfait , saam met hom na die skewe toririg vansytuisdorp, Pisa. Hy laat los toe "n baie swaar voorwerp ,op dieselfde oomblik as'n ligter voorwerp beuit die taring, en die wetenskaplikes watonder ' "Nothing has happened. Sorry; let's go home." staan, sien toehoe die twee voorwerpe die grond op dieselfde oomblik tref. Reverend CHANG MAN-HO, headof Seoul's largest dooms­ Maar die wetenskaplikes hets6geldou aan'n teorie waarin hulle hullewens lank geglo het, daychurch, the Mission for theComing Days, to hisfollowers dat hulle selfs die fisieke getuienls verwerp en 'n verskerpte skinderveldtog teen Galileo begin aftertheworld failed to cometo an endon October 28, ashe . het. hadpredicted " , Hy hetsyuitvindings van die terrnometer endiekompas in.1609 opgevolg met die eerste teleskoop waarmee die hemelruim dopgehou is.' ('n Hollandse optikus,·Uppershey, het eintlik in "Daar kannie vredeweesvoordatnog bloedgevloei het nie. Dis .. die jaar 'n soort teleskoop voor Galileo gebou. Toe Galileo daarvan hoor, het hydadelik sy bloed om bloed, 'n oog om 'n oog.", , teleskoop gebou sonder om met Lippershey te praat.) 'N ZOELOE-INDOENA oor die gewefd enweerwraak in Natal di~ "The most impressive teacher' everhad oncesaidto me,'Don't HIERMEE HEY GALILEO Struktuurvart die hemelruim begindophou en eerste 'n studie forget to leave the party before theyallget drunkandstart , . .,. vim diemaan gemaak.Sy bevindings dat die maan nieperfek rond en glad is soos algemeen fighting.' Inthe circumstances, perhaps I should have lefta little geglo is nie en dat dit nie netvol berge en valleie isnie, maar omsyeieasen om die aarde earlier."., , draai, hetakademici enteoloe metafgryse vervul. Sy verdere studies van die Melkweg, Jupiter en , Irish singer SINEAD O'CONNOR, explaining her decision to Venus hetsyondersteuning van die Kopernikaanse teorie dat planete en die aarde om dieson return to Dublin to study opera andraisea family , beweeg, verder versterk en 'n monnik met dienaam Caccini is deur dieInkwisisie aangestel om hom te monitor. Kort daama hetPous Paulus Vhom persoonlikte woord gestaan en gewaarsku dat hymoet ophou met die kettery dat die aarde beweeg, Galileo hetingestem, maar toe 'n satiriese boek, Vialoog tussen die Twee Groot Stelsels, geskryfwaarin drie karakters met mekaar dialoog voer: twee wat die Kopernikaanse teorie ondersteun en eenwat glo in dieteorie van Ptolemy, die Alexandriese astronoom wat beweer herdie aarde isdie statiese sentrum van die hee1a!. Die karakter hetnie baie geed daarvan afgekom nie.

,DIE INKWISISIE HEY NIE' geval vir dietruuk nie, en Galileo isin 1632 weer na Rome ontbied. Op20 ]unie 1632 verskyn hyvoor die Inkwisiteurs indie klooster van die Heilige Maria Sopra Minerva, waar hydie Kopernikaanse teorie in die openbaar verwerp. Toe hyvan sy kniee opstaan ni die vereiste belydenis dat hyverkeerd was, mompel hyinsy baard aan 'n vriend wat langs hom staan: "E pursi muove."Vry vertaal beteken.dit iets soos: "Ag nou ja, dis wat die bokkers wou he. Maar ditverander g'n stuk aan die waarheid nie." , Galileo was nou 'n siek en gebroke man, en teen 1636 ishy heeltemal blind. Maar dieselfde jaar verskyn sy belangrike werk, Dtaloe oor dte Nuwe Wetenskappe. Maar die werk was te Allistair Rndlay' in City Ptess- . gevaarlik omte publiseer. , Op8]anuarie 1642 sterf Galileo, en sybock word kort daarna inAmsterdam gepubliseer.. Na sy dood verbrand Sy familie diemeeste van sywerke in opdrag van' hulplaaslike priester. . het jygeweet? S6 eindig die lewe vaneenvandiegrootste geniee die laaste paar eeue - 'n man watin dieselfde asem asMichelangelo (wat gesterf hetindieselfde jaar aswat Galileo gebore is), " , Newton (wat gebore isindieselfde jaar aswat Galileo gesterf het), Milton (n goeie vriend en Uit 2852 verkragtingswat die Australiese lnstltuutvii Kriminologie ondersoek het, is net 544 by die polisie aangemeld, s~ dlslnstltuut bewonderiar van Galilee), Darwin, Descartes, Einstein en Nietszche genoem behoort te word. in 'n verslag oor seksuelegeweldin Australia. Net 201 beskuldigdes is aangekeer- en net 1031sskuldig bevinden tronktoegestuur. Volgens die verslag meen 16 persentvan Australia se mansas In ' NOU VIR WAY VERTEL .ek.~Verhaal nou weer hier? , vrou nee s~ vir seks, bedoel sy aintlikja - an 26 parsent meendie Verlede week se absurdeabsolusie deur diepous hetmy netdaaraan herinner hoemaklik measteklagte van verkragting Is ongegrond. . Die navorser PatriciaEasteal s~ bUitengewoon baiemansvermoor owerhede, kerke en drukgroepe diewaarheid kan onderdruk en verdraai enmiljoene rnense in hulvroue of vriendlnnegewelddadig in Australia. Vroue word in die die donker kan hounetomdat ditniemense inposisies van gesag pasnie. , manlik-konserwatiewe samelewing geminag en as "mates" beskou. Australiese mans drink te veel en gebruikhul "mates" as Galileo se storie se ook weer vir myhoemaklik diemens s6vas in 'nding kan glo dathy slaansakke. Verkragters wordIig behandel, s~ sy. Toedrie mansIn daarvoor sal sterf, maar eintlik is ditwaarin so hard geglo word, alles twak. vrou onlangsuiters gewelddadlg verkrag het, het die eenwat haar vir oraal, anaal en vaginaal verkrag het 18 maande tronks1raf gekryen Dit se my datregerings enteoloe enleiers edikte kan uitvaardig enideologiee na hartelus die ander twee g'n straf nie. ' kan verkondig en dan met gewe1d afdwing, maar uiteindelik saldie waarheid uitkom. Duisendevroue het verlede naweek In Sydneybetoog teen .En dit smaak myofdaar in die lesse iets is virSuid-Afrikaners in die jaar 1992 om aan te "endemlese" seksuele gew~ld en optrede geeis. herkou. '

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1 992 3 ;.:/,

....'" , :\Va!IDeer twee volle bladsye geWy terms except to acknowledge thelt, yes,' " 'wordaa'n II}oorwegend onbekende ,'i,', somepeople do hold this kind ofopinion ' Suid-Afri,kaanse kunstenaar se ' ,ofme as a human bemg, others do not. retrospektiewe uitstalling, verwag die To Hattingh I would add just one thing: publiek 'n meer deurgronde en , that ifshe thinks myreferences to oordeelkundige resensie. Powell se Beckett, DlUhamp andcompany were elitisties, pseudo-akademies , simply gratuitous name dropping, itts SPEEL DIE,SAL, met die blou hare endiebaie geld" , joernalistieke aanslag isgegrond op unlikely she understood enough ofwhat NIE DIE MAN NIE expresses all three kinds ofvulgar' woordspe1 enisontoereikend en ,1 was saying to be inaposition to PROF DIETER HOLM discrimination very blatantly. niksseggend. Sy gedurige verwysings na legimately critic~e my arguments on , , VAN PRETORIA 8KRYF: ' Espedally disappointing is the , Samuel Beckett, Marcel Duchamp, , any level. And I wtsh she had said why Dr Elsabe Smuts-Pauw sebrief(VIm \ advertisement for VWB which Brolloks Delvaux en Freud isin die konteks and on what grounds I mtsinterpreted · ,16-22 Okt) is vir my In riem onder die , quotes: "no tits hula lotofballs... the ' 'bloot "name dropping" vireffek. Page's work,. then we could enter into hart. Danksy VWB se betrokkenheid in bilingual weekly for the irreverent". Die geloofwaardigheid van VW I some kind ofdebate. my eie beskeie opvoedkundige poging, word verder op die spel geplaas deur ;'het ons darem sovergevorder dat die; .,;. : , Since balls are conventionally revered To Sebritis aquestion: what the myrmi­ gewone leeksoveel belangstel dat sy/hy and tits sniggered.at there isnothing die minagting van kopiereg bydie don is yourpoint. In argitek aspersoon sal bestudeeren particularly irreverent about theslogan. ' gebruik van bee!dedirek uit die PS: I did not see the exhibition, but then • kritseer. , Vrye Weekblads readers hadcome to katalogus. Dit isoneties, soook Powell Ididn't say Ihad. All Iclaimed was a Laat ons nie roem nie, want dit isal expect thedemolition andnotthe se duidelik verskanste manipulering van familiarity with Page's work. 'heel goed.Die volgende stap sal wees , "perpetuation ofstereotypes. Page asmedium en VW asplatform , om regtig sovee! belang te stet dat ons om uiteindelik symoontlike persoonlike UIT PAS MET GEWONE , die argitektuur bestudeer enop.n POWELL SIT DIE POT MIS griewe.ten.opsigte van diesogenaamde ORDENTLIKHEID ,\.' beskaafde manier kritiseer. Dit sou FRIEDA HATTINGH, KURATOR VAN, "art communities" wat by die uitstalling M8MIT VAN DAL81G, behels dat diemoeilike kuns aangeleer .', DIE UNI8A-KUNSGALLERY, SKRYF: betrokke is, te openbaar. . "i ,I STELLENB08CH, 8KRYF: , word om diebalte speel-en niedie " man nie. , " ,- Dankie virdie twee volle bladsye wat "So Powell had a bad tlme" ; spaar Uhet In nuweintekenaar bygekry! .. , julie aan die kunstenaar Fred Page ' " Page die verleentheid. Geprikkel deur die voorblad ("FW se 'Smuts-Pauwwonder inhaar brief of ,(VIm16-22 Okt) afgestaan het. Hoewel Powell het dit die keer te ver gevoer. ' mense ontdek syvoete van klei", VWB , . 'ek In tweegatjakkals is omdat ek-, die resensie totaal negatief isengeen volgens haar wete op In paneel gedien Sy uitersonprofessionele omgang met 2}29 Okt), hetek VWB gekoop, en dit " " inligting ofbesonderhede bevat oor die uiters interessant en prikkelende leestof .hetwat vir:11. merietetoekenning vir In ,uitstalling self 6fdie reisprogram kunsuitstallings endie gevolglike , gebou gestem het (die Reserwebank- . daarvan nie, is ekseker datPage wei besoedeling van die gesonde . i, gevind. Die gehalte van die artikels en ,gebou inPretoria) terwyl ek dit dan .: onder die aandag van VWB-lesers opinievorrning van die, algemene. berigte is van hoogstaande gehalte, en · "totaal onaanvaarbaar" gevind het; gebring is. publiek is In verleentheid vir kunskritid word eerlik en opdieman af ' • alternatiewelik het ek die gebou , .. - Powell seboodskap is duidelik - endie media. ' aangebied. Ublad metsy' gekritiseer, terwyl ek meen dat dit -: Page istriviaal endie sogenaamde (Brief verkort -Red) ondersoekende envreesloos kritiese ."onvoorwaardelik 'n prys" verdien. betrokke "identiteitlose" aanslag isvandag in Suid-Afrika baie ,-Nee wat, doktor, dis nie nodig om te , kunsgemeenskappe, sit diepot WE SHOULD nodig. Mense soek na die (ware) storie wonder nie.: Ek het op die komitee '" .hee!temal mis, agter die (lieg) storie. gedien wat die betrokke gebou , BE GRATEFUL Maar ekbevraagtekeri om verskeie WARREN 81EBRIT8, 'A JQHANNE8­ Een artikel was ongeIukkig benede beoordeel hetenhetdaarteen gestem, redes die integriteit van Powell en VWB. My stem was egter in die minderheid, In BURG ART DEALER, WRITES: die pei!. Ek verwys na Vrydagoggend In Gesonde engebalanseerde kritiese Ivor Powell's review ofthe Fred Page saam met Max du Preez ("Gesprek om elk geval, as u in'n bestelwat evaluering vandit wat relevantis, is van Retrospective exhibition at the Standard demokraties probeer wees, aIle mense ' , , kardinale belang inenige demokratiese 'nTv-stel"), Ondanks die verskoning dat "", wllveroordeel wat weier om runge 6f' gemeenskap. Maar waama soek ons: Bank Gallery isinteresting - for the hyniegereeld in dietrant skrjfnie, en , "totaalonaanvaarbaar", 6f ' , bloot na doelbewuste tekens van , simple reason that he didnot bother to .. dit kwansuis die letterlike woorde van "onvoorwaardelik 'n prys werd" tevind, . , bevryding en absolute waarhede goand look attheexhibition. die deelnemers aan In gesprek sou dan sal ekgraag onder die menslike volgens elitistiese standaarde, ofna rut Perhaps if he had made the effort his wees, hetditvan swak smaak getuig. tweegatjakkalse geskaar word. ' ' wat uiteindelik opdie lange duur we! review would have been less mediocre Woorde soos "bullshit", "ANC-gatlek", ,_. In enige vrye groep isdaar mos. ' water dra? Fred Page was opsubtiele and misinformed. On theother hand, "opgefok" en "kakpraat" in In enkele skakerings van opinies. Vir die eenmag wyse In ondersoeker van die gees van perhaps weshould be grateful to Powell kort redaksionele berig, plaas die blad ,.In gebou se effek op die Stad ' die mens eerder as In verkondiger van be!angriker as die kleur van sy .: for this review because theexceptional (totaal onnodig) in In kategorie wat uit absolute waarhede. sheep-like nature ofhiswits means that pas is met gewone ordentlikheid. 'kombuisvloerteels wees, Vir ander isdit ' Die relatiewe aard van: terme soos " andersom. Dieselfde ontwerper kan van he invariably does notseethe faults-of die verg In groot mate vansensitiwiteit the work on exhibition or those-of the In modemistoto tot 'n postniodernis of en integriteit van die kyker wat wel 'LEKKER GELAG wie-weet-wat ontpop. deeglik te kort skiet in Powell se artist, but ultimately hisown: TINU8 HORN VAN MAYFAIR 8KRYF: , Nadat u dus die dierkundige kenmerkende ivoortoring-stellings. Soos Ofcourse weare supposed to accept Nadat ek Pearlie Joubert se 'Lossidy"­ klassiftkasie op die eenvoudlge wyse tot ' dikwels die geval met portretstudies, .- that Powell isintellectually superior, but ' storie ge!ees het, het ekgeweet presies wedersydse bevrediging afgehande1 het, ~ , ,weerspieel Powell seartikel sIegs dit atbest heis a mere charlatan. This is hoe Sollie moes gevoel het, Nearly lig ek my voorpoot baie nederig en vra ' wat hyop Page projekteer - onder meer thegreat tragedy ofa critic like Powell pissed myself, laughing. ' dat ons die gesprek oordie argitektuur ' ,'n hopelose verstrengeldheid insy eie ' who sees faults instead ofart. He has voortsit,-ofte weI begin. Kom ons praat "superego"; , therefore become aware of his own GROOT GUNS ASSEBLIEF oor die saak waaroor dit eintlik gaan. .' , , '., ' f , . '. Myns insiens sit Powell die pot , defidencies through themedium ofthe C LE ROUX VAN KAAP8TAD 8KRYF: , heeltemal mis. Sy stellings oorPage en DEMOLISH STERE;., " works ofarton exhibition. Asgereelde en lojale VIm-leser wil ek die betrokke "kunsgemeenskappe" is ' ' All those that missed this remarkable , asseblief In groot guns vra: kan onsnie OTYPES ' ' onsensitief, ongebalanseerd, eensydig en" - . ' I, .show because ofanirresponsible net In paar uitgawes he waarin Libertyn FIDELA FOUCHE OF PRESTBURY, ' ,oppervlakkig. Sy beskrywfug van Page ', nie naAndre Brink kapnie en!of Max PIETERMARITZBURG, WRITES: ,," sewerke as "miserable more than they myrmidom ofmediocrity. disregard and , VWB is my favourite newspaper. I am, are existentialist" duiop In onverrnoe by avoid theviews of"Johnny-come-lately" nie iets katterigs tese het oordie therefore, espedally disappointed atthe Powell om tussen die begrippe "miser- in the future. ,Weekly MaillAnton Harber nie? Dit se, .sedsm and ageism which I had assod­ , able" en"disturbing" teonderskei. 'n ' Again to Powell, thank you for meer oorjulie asoorhulle. Sulke' ated especially with the Brolloks and . Duidelike wanopvatting ill sy exposing yourself asan unethical and kleinlikheid en kleinserigheid verwag In bespreking van The Opening (981) , therefore insignificant art, critic. mens eerder van Die Burger. Bittergal collaboration period and which I. ~ is atodds with what' I have understood verraai die feit dat hynie netdiePage-.' Have a nice day. katalogus behoorlik ge!ees het nie, maar ' lvor Powell's reply: Frankly Ihave to be VWBs editorial policy. dit laat In mens wonder of hydie, Brolloks' return carinot beunreserv­ difficulty tmderstanding why the uitstalling besoek het. Die vermoede editorial decision was taken to publish edlywelcomed while he boringlyand word verder versterk deur sy Briewe korter as 300" offensively shows both sexism and ' either ofthese letters inthefirst place. I woorde geniet voorkeur. onsensitiewe uitlatings oordie skildery cannotfind ashred ofreasoned or ­ , ageism - and indeed dassism. His But Why Are They Taking itall Out? , Rig briewe aan: reference to "die Houghton-antietjies ~(970). ' . critical argument ineuber ofthem, and DieBrieweredakteurVWB therefore have very little to say ingeneral Posbus 177 Newtown 2,113 ff 4 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 ' Come clean'OIl the dirt)! CCB Jinen,·MrMinisler It is time for' the Minist~r of Defence to come clean on the CCB, and tell us exa~tly how it worked and who gave the orders. Or to stop hiding behind state security legis­ ,lation to prevent further revelations, comments IVOR POWELL, '\, SOUTH AFRICANS have been asked to And why would the Special Forces swallow a lot ofindigestible things inthe headquarters atSpeskop outside Pretoria, past. But this one will Simply not godown: make' available - as was testified to the a complete disclaimer ofSAllF responsi­ Inquest court this week by Region 6 co­ bility for any actions undertaken by the ordinator Wouter Basson -a walk-in safe .notorious CCB - which, its own agents inthesecret installation for the keeping of have testified, was set up by under the CCB ftles? And why would the CCB's auspices-of SADF Special Forces to "dis- project files have been returned to the rupt enemies ofthe state". I SADF at the conclusion of the Harms The disclaimer -which hinges onclaims Commission? To simply disappear from that the CCB was a civilian and not a "this point onwards, theInquest heard. military organisation - came only a day after former Special Forces chief Major AS IFTHIS were not alreadyodd enough, General EddieWebb testifiedhehad given the Defence Minister's statement, issued "very specific instructions" to the CCB in by spokesman Das Herbst, while it dis­ relation tothe alleged ANC bomber Hein claims responsibility for getting CCB direc­ Grosskopf. ' tor JoeVerster out of the country onthe But when hewas asked what the orders eve ofhis scheduled testimony before the ''-. had been, his advocate, Piet Coetsee, SC, Webster Inquest, nevertheless confirms -- objected. The grounds for the objection ­ that "by agreement the SADF carries the \\;hich was accepted by Justice MS necessary costs ofwinding up outstanding , Stegmann -were that Webb did nothave projects". . the necessary authorisation from theMin­ Defence MinisterGene Louw earlier on ister ofDefence tomake the information SABC television denied any knowledge of public. SADF funding for the trip. But Wednesday's statement bytheMin­ Whichever, if either, is the truth, the ister ofDefence said just the opposite, that questiori why Verster should be outside the CCB had in no way been subject to the country winding up the business af­ military discipline. fairs ofan organisation that was disbanded ' It reads: "Former members oftheCCB two years ago remains unclear - as of ' The only photograph of CCB-bossJoe Verster ' course does the sudden urgency ofthe trip were not andare not subject tothe rule of ,refused toallow the disguise. were simply reabsorbed into $e Secret discipline of. the Defence Force.. Conse­ and itscoinciding with Verster's subpoena Is he waiting for amnesty legislation , structures of military intelligence and/or quently they cannot and could not be attheInquest. which will close the book onthe past, and special forces. Ferdi Barnard, for instance subjected tomilitary law. The CCB was a The CCB was officially disbanded in which has already been rubber-stamped - convicted murderer though he is, and a civilian organisation." July 1990, having been operationally sus­ in the President's Council, to come into key suspect inthe Webster inquest, aman Inother words they want itboth ways. pended inFebruary ofthat year. effect? . . who hasno military training - allegedly They want touse the considerable powers Thus Verster inhis statement read out Or are weto understand that the CCB told journalists earlier this year hewas still . ofcoverup invested in security legislation incourt this week -inwhich heexplains ' has not been closed down atall? Certainly . inthe employ ofmilitary intelligence struc- -but atthe same time towash their hands his absence and indicates that he will be there is some evidence to suggest that, , tures, . ofwhat isbeing covered up. available totestify towards the end ofthe . while it might have been modified and Similar,allegations were madeIn the And in the past they have refused, as month - is asking us tobelieve that busi­ trimmed in various ways, this isin effect' Webster inquest concerning the continu­ former defence minister General Magnus ness which haswaited well over two years, ' the case. Inthe first place, itemerged late ing involvement ofCCB Regional Director Malan did with the Harms Commission, to has now become so urgent it could not 1990 inan official audit ofthe CCB's affairs Staal Burger inmilitary intelligence. ., explain the seeming discrepancies inan wait the two days hewas scheduled tobe that around RIO million had already been This apparent continuity of employ­ open court oflaw. in court. allocated from SADF budgets after the, ment comes inthe face ofrecommenda- ' Specifically, the business in question operationhad, officially, been closeddown. ' tions bythe Harms Commission that ind­ ON ANY interpretation the CCB isorwas was, according to the Verster statement, The explanation given atthe time was that dents involving both men befurther inves­ a "civilian organisation" with a difference: payig off outstanding payments toformer the moneys hadbeen made available for tigated by the .Attorney General with a It isamatter ofrecord that the CCB was agents within the CCB's secret networks. the "resettlement of still-serving mem­ view to prosecution. ,, funded and audited by the military. By bers", andasa project had been codenamed ,Further questions were raised when, in ' Webb's own admission and according to WHAT ARE WE to understand here? ' "Samoosa". Itlater became clear that CCB the trial in September 1990 of Israeli ' numerous items ofevidence before the . Has the publicity shy verser simply members were, despite the protestations , businessman David Kofmansky on R29 Inquest, it was also instructed by senior done a duck in the face of mounting that this was a "civilian outfitm," being , million forex charges, it emerged that. members ofthe military. And its chain of evidence to the effect that his networks given the option of relocation to other Kofmansky had in fact been.acting asa command leddirectly into SADF topcom­ were involved in not only the death of parts ofthe SADF. front for the CCB. It emerged that Region' mand, togenerals like Webb himself and Webster butalso the equally controversial , Meanwhile, after "Samoosa" was sus- 6CCB operative Chapple Maree had been' General Witkop Badenhorst. " assassination on September 12, 1989 of": pended, a group ofCCB members came ' involved ina R690000 secret armaments , It isalso amatter ofrecord that theCCB Wmdhbek advocate Anton Lubowski? , into outright conflict with their SADFmas­ deal aslate as 28 August ofthat year. ""', has itsroots in Special Forces structures, The background tothis version would ters, claiming even more substantial pay- , Perhaps significantlyinviewofVerster's ,,,,, and its predecessors inname, notably the bethatVerster's disappearance came about out packages than they were being of-, current' overseas trip, the weapons pur- .': after he was subpoenaed for Monday's shadowy "Barnacle", fell inside Special fered, instituting court proceedings, seiz- ' chased were never brought into South .> Forces, being directly attatched to 5 sitting ofthe inquest court after heapplied ing SADF materiel as security; holding the' Africa but are believed to have disap- ~ Recconnaisance Unit. The man who be­ on Friday. to Judge Stegmann for' his CCB's SADF-sponsored pension scheme " peared into the mist somewhere in Eu- came the CCB's commander - or in evidence tobe heard in camera and with to ransom and threatening exposure if , rope. Maree also testified that hehad been civilianspeak, its director - Colonel Joe the secret servant further protected bya their demands were not met. involved fu anumber ofprojects inamong Verster was atthe time officer command­ . disguise. While Judge Stegmann acceded But whatever the tensions, ineffect the' , ' other countries the UK, Germany, Bel- ing 5 Reece. , •to'the first part of the application, he evidence suggests, manyCCB operatives gium andFrance; , ., ,

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 6 ' .. }',: . ~"~" .' I . ~ '. ~~','" .... I .WEBSTER INQUEST: : '.. " ,', .. , -', " :' ,.' " " "'. . " .', " i,Damn,'d,sp()ts:won...• ·tgo .away . r - .' .', , . .• ~ . ... • ...... , ". ,The lid· appears to be coming off the CeB as the inque~t into,the'death of activist- David Webster progresses. , . ._" ~ t ~ _ • :" .' " _, ' '. ,.' . ._• • , , .,-1 ~ IVOR POWELL watches the creatures wriggling inside ' . ,:.--., • - - .."' • < .' •• I

,THE lid that the'1990 Harms Commission ,.,' .: fitted thatof the CCB's definition ofan -succeeded in keeping firmly shut onthe , "enemy of the state". Admitted to as '. South African Defence-Force's Civil Co-: , "projects" in the CCB sense ofdisrupting 'operation Bureau isfinallycoming off in '/ .',' "the enemy" were for instance, End Con­ . theongoing judicial inquest into thegun- " scription Campaign, Five Freedoms Fo­ ning down-on May 1,1989 ofanti-apart- , rum activists like Weekly Mail journalist heid activist David Webster. '. Gavin Evans andRoland White (Webster Not only hassubstantial evidence beeri was prominent in the ECC). Both were led to Suggest CCB involvement in the allegedly to have been assassinated. So, Webster killing and other "projects" in ".' the evidence has it, were UDF executive '. South Africa, butthelong-stifledlnvestiga-. :and Lawyers for Human Rights member .tionintothemurderonSeptember121989 , Dullah Omar and prominent churchmen , of Windhoek advocate and prominent • AdvOcate Eberhard Bertelsmann;.. Leon "Chapple" Maree... allegedly , on the trail of the CCB' ." .: named by Staal Burger,asthe like Frank Chikane. . Swapo official, Ahton Lubowski, also came triggerman under the spotlight this week. '.' BUT WHILE THE WEBSTER killing . :,' Against vigorous protest bySADF legal. lies atthe core ofthe current investigation, , ,repr~~ntatives, Mrjusnce ~~egmann, " much oftheinterest isnow focused onthe presiding over the inquest if{ the Rand .. : can of worms which is opening up in SupremeCourt this week, allowed cross . relation tothe CCB's operation in general. , ,.examination around alleged CCB involve- • In cross examining former region 6(inter­ ment inalleged dirty tricks operations in . the runup to Namibian independence in' " nal region) co-ordinator, ,Wouter Basson 1990., ',,' . ",',', " ,., . , (administrative name Christo Brits), Advo­ , It has frequently been alleged - and' , cate Eberhard Bertelsmannfor the Webster family successfully argued that considera­ », • ' substantial evidence has already been led . ' attheinquest totheeffect- that Lubowski's tion ofthe Lubowski killing could establish assassins were members ofCCB's Region . parallels inrelation tothe Webster killing Ferdl Barnard... said to have a Staal Burger..; was In Windhoek with and throw light on modus operandi. and ",', 6. And in thewakeof Namibian pollee photograph album wtth 22 corpses. Maree, ,, investigations centred around Irish self­ other matters ofrelevance. Confessed professional hitrnan (profes­ With his argument provisionally ac­ sional name: "The deane!") and CCB . mander Colonel Staal Burger toform the .. However, having given his evidence, cepted by theJudge, Bertelsman ques­ '~. associate Donald Acheson, warrants were nucleus ofthe CCB's Region 6operation ­ Smit later retracted it in its entirety after tioned Basson onnotes inthe diary the , issued for the arrest of CCB operatives was also named bytwo witnesses before meeting aman bythe name ofMouton in latter kept of CCB meetings and c. ,Staal Burger and Chapple Maree, both of the inquest ashaving been the man who thecorridor during arecess. According to provisioning. whom itis knownwereinWindhoek atthe pulled the trigger onWebster. One, free­ witnesses to the meeting, threats were One entry; with the name "Anton" in ,time of the killing. But when the South larice journalist Johannes Gagiano, testi­ passed across, althouglrSmit inthe witness brackets, included under "options": African authorities refused toextradite the fied that Staal Burger himself had told him boxdenied that this was thecase. , "carbomb" and "witchdoctor", men andother CCB members -Calla Botha that the murder ofWebster had been a Despite the retraction however, the Reference was also made to "Clients", ., " andSlangvanZyI-whoweresubpoenaed CCB "project" executed by members of evidence was given credence when Botha, one of whom was named as current asWitnesses,charges were dropped, and the cell Burger commanded, seemingly on testifying, confirmed the approach byhim-: Namibian Information minlster Hidepu Acheson.was.released, to,be.later de­ orders'from higher up. According to self and Barnard to Smit for an alibi in Hamutenya, and another as Deputy Min­ ported..'",', Gagiano Burger said Maree had been in respect ofthe White incident. ister Danny Tshongarero. One note men­ , Earlier thesecurityforces came under a the back ofthe murder vehicle armed with tioned "girls like Bassinger" being insinu­ .different kind of scrutiny when' police a shotgun, while fellow CCB operatives . ANOTHER MOMENT of high drama investigator Warrant .Offlcer .. Wessel ated "two weeks after Haniutenya falls" Calla Botha and Ferdi Barnard had been in . came when oneofnine eyewitnesses to and a seeming timetable was also laid out ." ,Rossouw testified thatsenior Harms Com­ the front. , theWebster killing submitted tothe court ina note reading: "Client 1- end August. ,.:' mission investigator Brigadier (now Gen- The alleged involvement of Barnard a statement alleging that hehad seen one Client 2- mid-September. , eral) "Krappies:O Engelbrecht .told CCB '. and Botha .was the subject, of various .ofthe killers in the courtroom during his ,'membersindetention tokeep their mouths;" pieces ofevidence before the inquest ­ initial appearance and an in-camera im­ , This tallies with allegations made more .'shut.and ordered Rossouw toback off his mostly based on allegations ofconfessions promptu identification parade was held as ,than two years ago byformer CCB Region 'illvestigation. Atthe same time CCB project by Barnard, ". who was once suspended aresult. Itwould beinbreach ofsubjudice. 2 co-ordinator Piet. Botes that both files were taken away from him. Alater set ' from the organisation for three months as rulings to reveal the outcome, except to Hamutenya and Tshongarero had been ofHarmsCommissioninvestigators, headed ' . a blabbermouth and security risk. \ say that apositiveidentlflcation was infact selected as targets for assassination, but byGeneral Ronnie van der Westhuizen.:, : " 'Most dramatically, there was the evi­ made.:' . that Tshongarero's falling ill had forced a who was later exposed as having been dence of former' employer Willie Smit, Ifthere is a strong possibility as the change of plan. - in effect his. alleged involved incovering upthe investigation who recounted that Barnard and Botha inquest progresses that the who of the replacement ona CCB hitlist by Lubowski. into theTrust Feeds massacre in Natal ­ came. tohis house in mid-89 asking him to assassination will be revealed, the why Bertelsmann also discovered references prevented Rossouw .from so much as­ supply them with analibi. The two men remains mysterious:' according to testi­ to, among other things, vehicle sabotage perusing CCB files in pursuing his investi- , had been caught out in what Barnard mony from' CCB operatives the unit was andthe introduction ofdisease viruses into gations because, he was allegedly told, he described as an attempted "take out" of set up in order to monitor and disrupt drinking water -both ofwhich Botes also " had"not taken anoath ofsecrecy". . another anti-eonscriptionactivist, Roland , perceived enemies ofthe state, andvari­ mentioned asCCB projects inthe runup to Rossouw was on .various occasions White, then working for theUrban Foun-. ouswitnesses have said they were told by the Namibian elections. promised access tothe files atthe condu­ dation; Unless they were able toput upa . CCB chairman Joe Verster such disrup-. Evidence on the Lubowski assassina­ sion of the ;Harms Commission, but the convincing story, Barnard feared, investi- " tions could involve "anything from break­ tion was precluded bytheHarms Commis­ files have since either disappeared orbeen gating police might connect them to the sion's brief, specifying asitdid that only destroyed. '" ' ing a window tokillint.. ' Webster killing -"to which he allegedly, Though evidence has been led ofin­ actions which took place inside SOuth confessed toSmit. vestigations byWebster into alleged SADF Africa would beconsidered. The formerly MAREE, ONE OF three Brixton Murder Smit also mentioned a photograph al­ covert assistance beinglent toMozambican ' South African-controlled territory had ,: -and Robbery Unit policemen who in1988 bum supposedlywith pictures of22 corpses rebel grouping, Renamo, it has also be­ achieved independence only weeks. be­ left the force along with the unit com- claimed as his own victims by Barnard. come dear that Webster's public profile fore the Harms Conimission began sitting.

6' VRYEWEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 " " . '" ",,'" ,.- , "-, ., "'" 4,,," ...... ~

.. \

\ I. .··.-NATAL:·· die~ANC het'n nuwe strategie Die soeke na vrede in Natal'; waar 185mense in I Oktober en 13 sedert verlede,Sondag dood is • is 'n pynlike~ moeisame en·komplekse weg, berig HENNIE SERFON~EIN uit Pietermaritzburg, maar daar word darem nie stilgesit nie , Harry Gwala...uiters tevrede (Foto: SALLY SHORKEND) RADLEY KEYS, senior DP-lid en het. Maar, se die organisasie, deur hulle vooraanstaande figuur indie vredestrukture : aandrang daarop dat .die hele· in Natal, se die week: "Vrede gaan nie vredesoffensief vanafstreek- tot grass­ oornag vanself gebeur nie. \Vie daarop roots-vlak opnuut van stapel gestuur word, . Inkatha hoop, begryp nie die werklikhede van die hulle daarvan oortuig isdat ditduidelik sal laaste sewe jaar inNatal nie." word dat Inkatha met sy regerings­ Die gebeure in diegeweldgeteisterde verbintenis die werklike struikelblok na bekornmerdoor Natal die laaste paar daeonderstreep die vrede is. . stelling, maar daar istogaanduidings dat Die ANC hoop ook dat die "foutiewe die ANC not! met 'nsterker poging asooit geloof, veral onder blankes endiemedia" tevore kom om die geweld te beeindig, datdie ANC en IVP elk vir 50 persent van skiriderveldtog. Na 'n daglange byeenkoms in die konflik verantwoordelik is, deur die Pietermaritzburg van 19lede van die ANC .herontplooiing van die vredestrukture die IN Inkatha-binnekringe neers daar grootkornmer oordie toenemehdegaRing . se Nasionale Werkkornitee (NWC) endie nekingeslaan salword. enpersoonlike wantroua tussen hulleier, Mangosuthu Buthelezi, en uitvoerende besture van sy drie Natalse Staatspresident FWde Klerk. streke, het die ANC 'n dringende ,DIEANC GLO OAT hulle voorsteIle en' , WIB vemeem dieweekinNatal dat Buthelezi ~lykbaar ontsteld is oor . 'vergadering van die KwaZulu-Natal . die herlewing van die vredesproses in sekere nuwe aspekte vandieregeririg se benadering tot hom. : Streeksdispuut Resolusiekornitee aangevra Natal uiteindelik die regering sal dwing wat onmiddellik tussentydse maatreels van So glo hy De Klerl< hethomdoelbewusbeledig toe hy vroeer vanlaar vlr, omsy hele ingewikkelde, meestal verborge die hoogste tot die grassroots-vlak meet . Gerrit Viljoen, toe minister in diekantoor van die Staatspresident, as sy veibintenis met die IVP tehersien. instel am die geweld te beeindig. persoonlike gesant aangestel hetom Buthelezi op 'n gereelde basis volledig in . Terselfdertyd het die SAW en SAP 'n Van die lang verwagte konfrontasie gesamentlike veldtog begin en honderde tussen die NWC en die ANC-Ieiers van die te Iig oor dieveiligheidsproses enverwante sake. soldate enpolisiemanne van elders indie . Natalse streke hetniks van gekom nie: "Dis . Volqens dieInkatha-bron hetButhelezi die keuse van Viijoen as 'n: geweldgebiede ontplooi, , iets wat deur die pers uit verband geruk is. . persoonlike belediging beskou omdat hy ViljoEm beskou hetas iemand sonder Die veiligheidsmagte beklemtoon dat Nadat die mense van die hoofkantoor en 'n politieke rnaqsbase. i. die operasie eweseer opgeweldbekamping die NWC die argumente en uiteensetting Dan is daarook I. gernik is as op pogings om die konflik van beide die streeks- engrassrootsleiers vreedsaam deur onderhandelinge en verontrusting indie , aangehoor het, is hulle totaal deur die UNIVERSllY OF CAPE TOWN.. gesprekke opgrassroots-vlak tehelp besleg. realisme van ons argumente oortulg," het Buthelezi-kamp oorwilt . Die ANC se die maatreels van die' 'n senior Natalse ANC-lid gese, hulle glo 'n "srneervekftoq" regering hetingeboude swakhede omdat Call for '. . Die kwessie van .In ontmoetmg tussen . is watdie regering teen ditgegrond isopdie veronderstelling dat . Buthelezi en Mandela is skaars deur die Umkontho weSizwe (MK) viralle geweld Buthelezi en sy familia Research blameer moet word. . ANC-Ieiers bespreek. Die NWC aanvaar geloods het. Die hoogs . noudie Natalse standpunt dat soiets indie Die ANC se nuwe strategie is om Iaster1ike bewerings word Papers: .: stadium niks kan oplewer nie en dat dit uiteindelik bo alle twyfel aarr te toon dat aan senior leiers in die die Natalse konflik in 'n groot mate die eerder die gevolg moet wees van 'nproses ·Project for' Statistics on '. gevolg is van amptelikeof nie-amptelike en grondige aanvoerwerk. Nasionale Party endie Poverty. Development, . samewerkingtussen dieIVP enPretoria en ' .Die ANC-besluite is'ntriornf Vir Harry regering toegedig en word' Southern Africa Labour' die betrokkenheid van ander elemente Gwala, die oinstrede voorsitter van die in Ulundi bestempel as 'n . Development Research Unit SoOS Renamo. Natalse Middelland. doelbewuste poging om sy Die ANC se die vergadering van die The Project forStatistics onPoverty andDevelop- ,: persoonlike statuur en ment. being co-«dinated bythe Southern Africa '. KwaZulu-Natal ~treeksdispuut .resolusie GWALA SA AAN VWB hy is uiters Labour and Development Research Unit (SALDRU) at aansien te vemietig. ,,' the University ofCape Town. incollaboration w~h komitee moet ook bygewoon word deur tevrede. "Die sentrale leierskap het die the World Bank. is developing a set of Regional die uitvoerende besture van die Nasionale geleentheid gehad om nie netdie Natalse InInkatha-binnekringe • \ Poverty Profiles. drdwing primarily on material (both' .: Vredesakkoord, die Nasionale Vrede­ 'published andunpublished) gathered since the· . leiers nie, maar ook die grassrootslede aan wordgevra: "Is dit DeKlerl<· \ second Carnegie Inquiry into Poverty andDevelop­ sekretariaat asook deur buitelandse te hoor enna hulle ervaringe te luister." self watdaarvoor ~ ment. In addition, papers are needed on relevant waarnemers. , nationwide cross-cutting themes such asmalnutrition. Hy sedie sentrale leierskap begryp nou verantwoordelik is, of isdit . and unemployment. " . .' '. diegevoel in Natal, diewoede van mense iesearc~rs, DIE ANC HET 'n spesiale kornitee afkomstig van sekere Applications are inVited from incflVidual : omdat hulle doodgemaak word en'hul and/or research institutions interested in submitting aangestel om die Natalse geweld te konserwatiewes en papers for theProject. . . . vasbeslotenheid om apartheid tebegrawe. ondersoek wat bestaan ult verteen­ sekurokrate watdit Those selected wiR beinvited to attend a briefing , . woordigers van die NWC en die drie "Die jongste onthullings oor Inkatha se workshop plannedfor early December for which '" .' geweld deurdie gewese lnkatha-leierBruce berekend doen om die they wig need toprepare a preliminary outline and - '" Natalse streke. Die spesiale kornitee sal bibliogrOphy. Detailed terms ofrefere.nce win besent. <. binne dievolgende week metspesifieke Anderson, hetskokgolwe deur Natallaat . . reeds versteurde to those attending the workshop.. . ." " . voorstelle kom. Nelson Mandela, die presi­ gsan, Ons het ook.nou inligting van verhouding tussen Buthelezi: . ,A.pplications should besent totheDireCtor.' SALDRU••' Renamo-operateurs inNoordNatal." Hyse School ofEconomics. Uwersity ofCape Town.. " dent van dieANC, gaan Sondag tydens die" enDe Kierk verder te ' Rondebosch TlOO by20 November 1992. . .,..•. daar is oak dokumentere bewyse dat 60, . begrafnis vanReggi Hadebe sekere stappe ondermyn metdiedoe! om. . Applicants areConsidered iITespective of geooer. >. aankondigingwatveronderstel isom vrede bussedeurdiekantoorvandiehoofrninister race 01 creed:' .' . te bevorder. bestel en betaal is om mense verlede daardeur die hele C74122/1764Z

. Die ANC erken datdievredestrukture Saterdag na die"Zoeloe-opmars" in Dur­ onderhandelingsproses te :::. ~". ,ill Natal t?t dusver weinig sukses gehad ban tevervoer, vertraag ente saooteer?' VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 7':.. ~ : :' , -\;- " .1 ""'\' '. . ""/',,. .

" , thedefence unit, the woman was asked to .threatened totiturhagain ifthe family did . produce hersonwho hadleft ayear ago not move out of Sharpeville..In fear of tolive atthe kwa-Madala hostel which was more attacks, thewoman has since ,left to , responsible for the Boipatong massacre. stay With relatives in,Evato~. .". - The woman told them shehad notseen , -Residents have complamed of Wld~­ him since heleft. The group then left-but . spread car hijackings, necklace murders, returned at about 7pm, now with,anAK­ rape and random destruction ofproperty 47rifle. This time they demanded tosee. bytheSDUs: . herdaughter. "I was now very weakand . Iri a document submitted totheANC's confused and. it was difficult for me to ' PWV Regional Congress last month, the explain," says thewoman. organisation's Peace Desk partly P~lt the While some were roughing herup, she blame ontheliberation movement itself ­ says, others carried furniture from the ." . saying it "failed to give proper mecha­ rooms, including a lV set and garden' nisms for theimplementation" ofthe self chairs. She went outside with the group defence units after they were agreed upon , and heard loud explosions inside the­ by signatories ofthe National Peace Ac­ house.Atthatmoment,SADFmemberson cord. "This," says the document, "has patrol arrived atthe scene and the defence' ,. resulted inthe formation ofmisguided self ," ! unit ran away. She saw soldiers writing defence units with absolutely noaccount­ "something" in their books and leaving ability to thecommunities they serve and thereafter. The whole house had been with thegreat potential ofbeing manipu­ A GROWING concern within the ANC . berserk in' the Vaal. It also served tobring gutted by handgrenades. ' .over-the hick of control over theSelf home a picture of how the police use of lated by hostile forces opposed topeace." ) The document expresses concern onthe .'Defence.Units was highlighted this week extrajudicial executions in the area have A FEW DAYS LATER, the men came ! 'bya press conference the'organisation driven the Vaal townships into astate ofa existing situation and point outthat as a called toannounce that agruesomeAK-47 mini-war. again. They cornered one ofthewoman's . result members of the ANC have fre­ I sons inside the burnt outhouse and stabbed \ attack on one ofits top officials was the' , Elements within the security forces quently being implicated in acts of vio­ him several times before he died. they work of an ANC member who also be- .',' have continued to target ANC members lence. 'longs toa SDU. '. ",and supporters for harassment using tor- . Bavumile Vilakazi, the ANC:s former, ture, arbitrary detention and extrajudicial ·assistant general! secretary in.the PWV '. . executions against those they are unable '. region .: themost senior ANC official inthe ..,:./ tocharge. Investigations into charges laid _Vaal-was nearly killed onSeptember 1]· against the policemen are seldom pur- when agunman raked him with abarrage; . sued.' Inlate December 1991, for instance, MOSAMBIEKER NA ofAK47 riflefire. His woundskept him in . police forcibly entered the home of the. hospital for seven weeks. . ANC's Sharpeville chairman, Siza Rani, The attacker, according to the ANC,' '. ransacked everything anddefaced a pic- GOLDSTONE was an ANC member and executed the ture .of Nelson Mandela with the words DIEdrosteruit die Mosambiekse weermag wat se • attack without the knowledge oftheSDU . -' "Dead in 1992". Rani laid charges but hy is deur 'n polisieman gevraom teen betaling ".towhichhe belongs. Hehadmistakenly nothing has been done to date. Heisstill ANC-lede in Natal te vermoor, is vanaeesweek -, .identified Vilakazi asapoliceman.The car'.' .avictim ofcontinuous police raids and has deur die ondersoekspen van die Goldstone­ Vilakazi wasdriving, the ANC explained, now gone inhiding...... kommissie ondervra, lookslike apolice car and the assailant was In some cases, individuals who have "also misled by the (licensed)gun the beensubjected topoliceharassment have , Joao AlbertoCuna het verlede weekaanWJB Victim hadin his possession. . . .,', subsequently been murdered byunidenti- verteldat hy deur 'n lidvan die Narkotika Suro This makes one wonder: does driving. 'fledassailants. Inone such case, amember . gewerfis om deel te neemaanmoordein Natal in 'inaFord Meteor and being inapossession of the ANC's military wing, Rangoane April vanjaar. Diepolisieman is deurCuna . ofagunqualifyonetobeapolicemanand Lefhiedi, was arrested and shot dead by ge'laentifiseer as Joseph Bchutz, ook bekend as 'therefore a suitable candidate for attack? the police inSharpeville onJanuary24 this Soy of Harold. , About 17 bullets hit Vilakazi as he was' . year. On April 19, six members of his . Cuna, wat sy grusame verhaal in 'n beedigde leaving his brother's hardware store in' .' family who hadbeen harassed bypolice. verklaring vertel het, het ookaan """!8 gesedat Zone7,Sebokeng.Hiscarwasthendoused . were murdered in their home byuniden- Schultzhomtwee wekegelede mot die dood ·withpetrol andset alight.. tified men - allegedly accompanied bya. . gedreig het. -, '. But why would the ANC call a press; 'local policeman. . 'n Woordvoerder van die Polisie het dieweek ontken dat Schultz 'n polisieman is of conference to expose. its member for. ·1 was. , •actions so embarrassing to the organisa-· ..' DR JONATHAN GLUCKMAN mustered isdeu~ tion when the matter could· have been enough courage toexpose this pattern of Schultz Cuna uitgewys as die manwat homna verskeie vergaderings ·.handled internally? " .... abuses which arestill commonplace inany geneemhet waarwit mansaangebied het om hom R4 OOOkontant te betaal indien hy · In reality, the ANC's' announcement - way.. ' aan die moordedeelneem.. - 'goeS beyond the organisation's "horror -; . ". Sources within the ANC this week Schultzhet se~ op Woensdag 28 Oktober teenoor\NJB erken het dat hy lidvandie NarkotikaBuro is en byJohn Vorsterplein gestasioneer is. •' -r ; anddismay that amember ofthe SDUcan conceded that thesituation inthe Vaal has ' summarily decide tomake anattempt on . become "absolutely" out of control. A Op dievraag of hy 'n SAP-lid is, hetSchultz aanvanklik gese: "I prefernot a answer " the life ofa leader ofVilakazi's stature". It mainsource ofthis conflict, they say, are that question." 'n Rukkie laterhet hygese: "Well then,if you haveto know, I'm a wasnotjust amatter ofbeing "repugnant" individuals within theSDU's and the po- memberof the Vice Squadat JohnVorster." . : at the actions of some rogue individual lice force. Op Dinsdag 27 Oktoberhet Schultzse rna, Maria Schultz, aan \NJB gesedat haar ·SDUmember who believed that Vilakazi ; They say theANC isworried about the.- . enigsteseun, Joseph, 'n polislernan is en byJohn Vorsterplein gestasiorl\!ler is. . wasa member ofthesAp. " scale ofrandom violence against ordinary Dieselfde dag hetVWSse verslaggewer gesien hoetweemans vir Schultz in 'n geel .... residents who arenot ANC members and polisievoertuig by sy k1ub inJeppe aflaai. Diemotor hetdie SA Polisie se S­ THIS COMES IN themidst ofmounting those who are suspected ofhaving links regist~asienommer gehad. " . . '. ; allegations on how theSDU's intheVaal with Inkatha.Asa resulttheANC member­ Cuna, wat se hyvertel sy storieaan WJB omdat hy "bang" was vir Schultz en sy . .: · have literally turned themselves into unac­ ." ship has soared inashort space oftime as vriendenadathulle hom met die dood gedraig hat omdat hy geweier het om "nag jobs . _ ," countable. gangs, operating like- private people who fear reprisals from some SDU vir hulle te doen",hetin sy verklaring verteLdat 'n wit Nissan-voertuig deurSchultzen t armies andfeared bythe same communi- .members flock to join.. . ties they "serve"; They are consistently syeen vriend gebruik word. WYBseverslaggewer het die of 'n soortgelyke wit Nissan The- sources said the ANC isgoing to Dinsdagaand 27 OktobervoorCunase huisgesien en Woensdagoggend 28 Oktober. ·'engaged in combat with members ofthe' start amassive campaign toroot out those police force who also operate like a pri- voor Schultz se dobbelklub in Jeppe.: responsible andattempt tonormalize the Die polisie het bevestig dat die witNssan 'n polisievoertuig is wat by John vate army ofthe SAP. _. . area. But normalitywould onlyberestored .Astate of perpetual fear. and lawless- -, _. Vorsterplein gehou word. . . .' . . . if thepolice can showrestraint inhandling getr~f ness clearly exists in theVaal Triangle -' ,.:," the situation, VWB was told. . Die polisie se verklaring lui ondermeer: "Reelings is dat Cunavandag-aan die . and this week's press conference was " Inone incident inSharpeville members . Goldstone Kommissie beskikbaar gestel salword. Schultzsa besonderhede saldan .proef enough that the ANC is worried »> ~ ofthelocal defence unit went tothehouse aan die Goldstone Kommissie verstrek word. Dieaantygirigs soosdeur u gepubliseer about-the current state of affairs in the ofa68-year-old woman atabout 2am. Led sal dan volledig ondersoek en die waarheid vasgestel word." ", ... < Vaal. The attack onVilakazi was aclassic bya notorious warlord, whoaccording to Dieverklaring het nieduidelikgemaa\( hoedie ~olisie vi~ C~na opgespoor het nie, en example of how the SOU's. have gone oak niewatter "besonderhede" oor Schultzaan dls kornmlsele verstrek gaan word nie. residents has taken over the leadership of, I '. .

.,8 .VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 Rigby Noem dit liewer die Bot aXV

Afrikaners is hul eie ergste vyande. Die waarheid is,nooit sterker onderstreep nie as . , met die gedrag van die Springbok-rugbyspan in Frankryk, meen MAX DU PREEZ in die , I skuinskyk na die slel van sy gunsteling-sport

APPORT se hootberig hantering van 'n ganse land as 'n pri­ laasweek ("Britte bars in vate banana republic, wat aanleiding _ Boerehaat uit" - lanklaas geetotdie500rt aanstootlike arrogansie die termgehoor,ditlaatmy van die standerd vyf-boelie wat drie skoon nostalgies voel) se agtereenvolgende jaregepluk het. vir ons die Britse koerante noem die Springbokke:"arrogante, norse, stugge, VOORBEELDE? Asons vemeder word bakl.ei!ustige, iesegrimmige, buffelagtige, omdat ons pateties sped,danhaat onsdie onredelikeNeanderdalmense watvasklou gasheerland endie skeidsregter. Tipsgevat aan Broederbond-simbole soos die wit byPik Botha enMagnus Malan. vlag en wit volkslied". Ons wi! nie erken die hele spel het Verskoonmy,maaris ditniesomin of verander nie. Soos wit oorheersing wat 'n meer korrek nie? beter aansig kryas ons die regte ge!uide Noga l eienaardig dat Britse maak maar inwese wit oorheersing bly, s6 sportskrywersAfrikanerssogeedverstaan, word die rugbypatrone en taktieke van WantdiJ isgeskryf nogv66r diespelersby vyftien jaar gelede net 'n paar kinkels 'nonthaaldeur die Franse soos vermakerige gegee. Niemand val meerdaarvoor nie. adolessenteuitgestap hetensoos 'nklomp Soos diewit rugbybase wat metgroot sokker-hooligansDie Stem vanaile dinge fanfare eenheid in sport verwelkom en in diehotelse voorportaal gesing het. ondemeem hetom (soos krieket)diesport Dis'nouAfrikaner-reaksie: asjy aandie aktiefinswartgemeenskappete bevorder, verloorkant isofbedreig word, val terug LouisLuyt deur Alastair Findlay58 oe (5190 bladsy20) maar toeuiteindelik netkanspog datmet op die oerdrang van wit patriotisme. Te aldierniljoene wat uitdiesport gemaak is, hel met die hele wereldlA1mal haat ons, net 'n paar afrigtingsklinieke gehou is. maa ronsistrots! Opsaal,Boere, dievyand watteenMakwassieseondertwaalfsverloor aanvaarding van gemeenskaplike skuld Het Craven, Luyt, Serfontein en die is op ons! het waarmee ekself eintlik min temake had?) Miskien moet onsdieere-tite! Spring­ Feit:JohnWilliams behoort al tien jaar wit Suid-Afrika; ofliewer,ommeer spesifiek ander lede van dierugbymafia regtig gedink bok 'nbietjiewegbereendiehuidigespan gelede 'n argivaris in die Rugby-unie se enkorrek tewees: wit Afrikaanssprekende dieANC en dieNasionale Olimpiese- en die PW Botha Totale Aanslag XV noem. museum geword het, en Abie Malan die mans. Sportkomitee gaan vir dievemeukery val? bagasiemeester vir Patensie sederde span. Feit: Rugby in Suid-Afrika, ten minste (En het Luyt en die ander reaksionere MOET MY NIE verkeerdverstaannie.Ek Feit: Die Springbok-voorspelers dink soos ditindiemedia entansintemasionaal rampokkers regiig gedink hulle gaan is 'n wannbloedige Suid-Afrikaner met 'n die term "los bal" verwys na 'n manlike weerspieel word, is hoofsaaklik 'n wit ongeskonde wegkom met diespeel van xenofobiese streep war ek nie aldag voortplantingsorgaan en 'n "lynstaan" Afrikaner-sport. Dit is so dee! van die dieOu Suid-Afrika se Boere-volkslied by behoorlikbesweer krynie;enboonop het beteken "staan in lyn". tipiese Afrikaner-kultuur en-denkpatrone die toets op Ellispark?) So terloops: Ek stem saam met ekdielaaste paar weke my eienormaliteit Feit: Die spanbestuur endiespelers se soos die Nasionale Party, die NG Kerk, politieke finesse vergelyk swak met die vrouslaan, ontug, pannekoek, mieliepap merietespanne, maar was dit tog nie ab­ begin betwyfel wanneer ek alleen-alleen van Barend Strydom. en brandewyn-en-coke, Dit kan dus nie surdnieom'nland met'n oorweldigende voor my TV-stel sit en my stem hees Feit: Naas Botha issoos die BSB - ons anders niedatdie Springbokspan minstens swart meerderheid te sien 'n spierwitte skreeu vir die Springbokke en verskriklik kan maar net nie van gister se bagasie deels die lewens- en wereldbeskouing, span na vorestoot,teenoor'n larid met 'n die duiwel in raak. vir twyfelagtige ontslae raak nie.(IsZandbergjansen alte soos die Doppers van Potchefstroom graag oorweldigende wit meerderheid wat 'n beslissings van die skeidsregter. (Soos oudvir losskakel?) se, reflekteer. hele paarswart spelers gekies hel? daardie Franse swemoot in die wedstryd Feit: Niks maak 'n mens meer siek as teen die Barbarians wat, as hy enige Oubaas Danie Craven, Grootbaas Louis NOU WAT IS DIT van die Afrikaner­ EK ISJAMMER Omdittese,maar rugby regverdigheid of die intelligensie van 'n Luyt enander opgeblase has-beens watna establishment wat hulle reBekteer? se hart Ie nou diep in die politiek van elke wedstryd 'n bekvol te het oor wat •Dat die ons-keer-die-rug-op-die­ kokkerot had, 'ndrie aan]ames Small sou se vulgere witdiknek-arrogansie. Asek my eintlik moes gedoen gewees het en wat verlede-storie net 'n foefie is om toegeken het. Maar wat verwag 'n mens oe toemaak,is dit die prentjie watek kry: van die Franse? 'n Nasie wat minderseep nie. Hulle gedra hulle 500S wat Chester toegewings van die res van die mensdom af te dwing. Disso phoney 'n Castle in die vuis; skuim aandie snor; gebruikas enigeander nasie terweceld?) Crocker vandiePretoria Gang geskryfhet: asofrugbyinSuid-Afrika hulle persoonlike 500S die Nuwe Suid-Afrika. Eintlik het pensoordiebroek;'nte-kleinT-hemp wat Ek verstaanookdatonsnieOns Manne empire is waaroor hulle alleen god wi! niks verander nie, netstrategie. se "Fucktherhino, save the whiteou"; 'n moet versaak in die Oomblik van Nood speel. •Die loopgraaf-mentaliteit wat uit 'n petopdiebles wat se Pretoria Panelbeaters; nie. Maarmagtag,onsmoet onsselfdarem minderwaadigheidsgevoel spruit en luide, platvloerse en dikwels rassistiese ooknies6bullshit datonsditselfbegin glo humor; en die Oranje, Blanje Blou wat nie! DITBRING MY BY my punt:onskannie uiting vind in 'n aangeplakte die dertig manmet diegreen truie alleen meerderwaardigheidskompleks. En agter-op diebakkie vasgemaak is. blameer vir hul onbeholpenheid, daarmee saam: Ek hoor die magtige dreuning, maar FElT: DIE SPRINGBOKKE sespe! die amateuragtigheid, arrogansie en • 'n Etniese chauvinisme dat Boere 'n eintlik is ditnet 'n obese bekakiede Boer Iaaste weke is 500S die van 'n spul ou spelpatrone van twintig jaar ge!ede nie. 500rt super-ras isvan ware mannewat wat te vee! vetskaaptjops geeet het. tantes met natbroeke. Die knape iseintlik maar 'n spieelbeeld pyn kan vat en kan uitdeel. Dalk was dieEngelse vir 'nverandering Feit: DieSpringbokke gedra hulle soos van onsself - Mons" synde (hoekom doen • 'nMore!e enmatenelekorrupse, gebore reg:Rugbyis dienare gesig van opgeblase die ondervyftienspan van Bronkhorstspruit ekditalweer aanmyself? Die persoonlike uit veertig jaar se hegemonie en Afrikaner-nasionalisme.

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 8 rugby DIE WERELD RET GEWAGOP NUWE RUGBY UIT 'N'NUWESUID-AFRIKA... ELVISJACK, skuilnaam van 'n bekende Suid-Afrikaanse skrywer, sa die treurige vertoning van die Suid-Afrikaanse rugbyspan die laaste tyd behoort niemand te verras nie

NOU die dag gesels ek met my vriend 'nChiefs-Pirates onderonsie isopwindend, IIDIE W~RELD HET GEWAG op In Bhekisizwe Majola. Bheki hetgrootgeword ' klink dit rniskien naniks. julle se, laat die , teken van die, nuwe Suid-Afrika, op In inKingwilliamstown, hetklubrugby virdie . wittes hulle rugby enjukskei speel, ons sal rugbyspan watdalk steeds verloor, maar SA Rugby-Unie gespeel tothy amper 40 •ons toespits opsokker enboks, Enhier's lewenslustige, opwindende rugby speel. was, en is nou die eienaar van 'nsjebeen mypunt," begin hyfluister, "rugby isdie Dan sou hulle ons terharte geneem het, in Middelburg, Transvaal. Die meeste opwindendste balspe1 ter wereld, en as soos huile so amper met ons krieketspan naweke gaan kyk hynog namynrugby in onsdie wittes toelaat om dit byons testeel gedoen her. Maar pleks daarvan hetons en om Witbank. sal ons iets van groot waarde enskoonheid huile siening van Suid-Afrikaners asdoole, "Luister hier," sehy, "toe die Italianers deur ons vingers laat glip. ploeterende, wen-tot-elke-prys-tipes Abessinie -nou Ethiopie -indie dertigerjare "Rugby is 'neenvoudige spel. Jymoet bevestig." ingeval het, was hulle van die wreedste die bal oorjou teenstanders sedoellyn aan , "Kan hulle, ek bedoel ons, nie net 'n . kolonialisteinAfrika. Derduisendeplaaslike die ander kant van die veld kry. Om dit te ' nuwe span kies envan vooraf begin nie?'" ' inwoners is uitgemoor. Toe, die , doen kan jydie bal vorentoe beweeg op kry ek my straaltjie by.: besettingsmag hulle tuisgemaak het, was eenvan twee maniere: 6fjydra dit, 6fjy , "Nee.nee, nee," maanBheki, "Verstaan die locals heel verbaas oin te sien die skop dit-Dit gee aan rugby sytwee "jynie: rugby is 'n simbool, 'n uitdrukking. soldate speel sokker. Van daardie dag afis' .gesigte, " van 'nnasie. As jykyk waar ons nou is, kon sokker as die sport van die verdrukker "As die spel soontwikkel dat die bal ons opgeen ander manier gespeel hetnie.• , beskou. En tog is die Bthiopiers vandag vorentoe gedra word, is dit 'n plesier om '' .Kyk, wat isdieverskil tussen Naas Botha mal oorsokker, alis hul nasionale span te aanskou '- onstuitbare naellope, wat die balwegskop nadat sy tawwe maar swak. Die liefde vir die spel isdeel seepgladde hantering, sielkundige dra­ voorspelers dit virhom uit 'nskrumgewiing van die groot oplewingvan die sportsoort mas, intelligente posisiespel- dinge wat In hetendie Nasionale Party? Eersstuur hulle "Maar as 'n mens so daaraan dink," inAfrika." wedstryd in 'n fisieke skaakspel kan die brekers in - die BSB, moordbendes, gaan hy voort, "kry die swart "Wat is jou punt?" vra ek. verander. Ek kan aan niks anders dink wat Inkatha - om hulopponente so bietjie rugbyadministrateurs ookaldie paseilas ­ "Net dit," se Bheki, "as die Italianers soaanskoulik issoos goeie hardlooprugby , •deurmekaar tekrap. Dan skop FW die bal jykan ditvergelyk metdieleiers van die sokker in die dertigerjare aan Ethiopie nie." , weg -70 persent, nie66 persent nie, raak , bevrydingsbeweging wat spoghuise by bekendgeste1 het, sou hulle nou een van ontslae van julIe komrministe, kyk najulle grootbase kry...~' . , die sterkste sokkerspanne terwereldgehad BHEKI SIT TERUG en blaas In ,eie detensiekampe'. Rugby en politiek, Maardis 'n ander lang gesprek. het. In plaas daarvan, omdat dit as die rookkringetiie in dielug, "Man, aan die politiek enrugby. / ,. • ' (Metvergunningvan eft}' Press) sportsoort van die verdrukker beskou is, begin van die seisoen hetTransvaal die moes sokker vier, vyfdekadeswagvoordat beste rugby gespeel wat eknog gesien het. dit vatplek kon kry. Dis presies wat met Om hulkopEllispark tesien -vergeet van rugby aan die gang isin die land. die klomp dronk witmenseom jou - was 'N TAKHAAR-BRIT OOR SV "Distogvoor-die-hand-liggend as rugby In voorreg. Noord-Transvaal, daarenteen, assportsoort steun onder die swartmense is 'n pure skopspan. Huile is gebou om BOEREHAAT indie landwilgeniet, moet dit opskoolvlak Naas Botha, 'nmiddelmatige spe1er inaile ' bevorder word. Daar sal ve1de in die opsigte behalwe een - hyis rniskien die Die Sondagblad Rapporl was laasweek bitter oor die Britse per. se sogenaamde Boerehaat Jeens die Springbokke. Die koerant verwys in townships gemaak moet word, die nodige beste skopper wat die wereld nog gesien besonder nadieplaaslike verteenwoordiger van The Indepen-=-ctTeCCCnc".tC-,----~­ toerusting gekoop rnoet word, afrigters het. Ek dink altyd aan hom as'n500rt PW John Carlin,' "die man met die takhaar-voorkoms';, en s6 van hom: aangestel moet word, en, indie dae, pryse Botha-karakter, Hy stuur sy tawwe "Niemand sal hom ooit daarvan beskuldig dat hy uit Suid-Afrika 'n vir die wenspanne aangebied moet word. voorspe1ers in (gewoonlik polisie- of goeie woord oor 'n Afrikaner in sy koerant skryf nie.~' PEARLIE Kortom.daar moet geld wees. weermagmanne van Pretoria) om die ' JOUBERT het Carlin om sy reaksie gevra' . teenstanders sag te maak,. dan breek hy "BOEREHAAT? This is not true. Thereare, admittedly, some niggersin the Boer "DIE WIT SUID-AFRIKAANSE huile harte metsy skoppe - wat onheilig woodpile. That dangerous Communist Max du Preez immediately comes to mind.But rugbyraad het in die geld gerol - met akkuraat is. otherwise, asl haveindicated to the editorof Rapport in a letter,I am not in the habit­ dikwels meer as 50 000 toeskouers wat "So Suid-Afrika.ryk aan rugbytalent en so prevalent in theseparts- of judging people according to their nationalities, ethnic tydens groot provinsiale wedstryde deur geld, kon 'nnasionale span gekies hetwat groups, tribesetc. I have no greaterlovefor the English than for the Boers. die hekke beweeg, Tv-dekking en, 6fhardloop- 6fskoprugby kon speel." (Actually, I don't have a drop of English bloodin me.) If Ijudge at all, Ijudge individuals. I havethe greatest respect, for example, for the likes reusagtige borgskappe deur sakeonde­ Ek probeer iets se, maar daar's geen of Carel Boshoff, Koosvander MeroNe and Andries Beyers. I havedeveloped a memings wat goedere vervaardig waarvan keer aan homnie. "Met 'n adrninistrasie prejudice, I shouldown, against NaasBotha.But if Hennle Ie Roux, Thea van rugbygeesdriftiges die meeste hou (bier soos die is die spe1ers .wat gekies is om Rensburg and PieterHendriks played for SouthAfrica, I'd be temptedto root for them en karre). oorsee te gaan.toer.geen verrassingnie. against England in the ,14 November Twickenham match." ' "Die swart unies wat met hulle Naas Botha waslosskake1 enkaptein,John I_ .' • _ : Was Rapporl's faithful reflection of what you wrote? ~ report a .: saamgesmelt hetom die Suid-Afrikaanse Williams die argitek van meer as een "I did, indeed, quote two black people who complained about the "Boer rugby boys" RugbyVoetbalunie tevorm, het oorhee1wat , vervelige Noord-Transvaal Curriebeker­ .' and about how-much further down the development roadcricket had gone than rugby. minder spelers beskik, hul spelwas op In oorwinning - was die afrigter,en diespan , "But if I quotewhites calling blacks "kaffirs" it'does not necessarily followthat kaflirsis laer standaard enfinansieel washulle baie, was gelaai metoorgewig, stadige Noord- , a word I personally useto describe blacks. Theconclusion that Rapport reaches that , baie swakker. Transvaalse voorspelers, British reporters such as myself weredisappointed When the England tour got the .green light from the ANCcould not havebeen furtherfrom the truth. In my case,at any "Dis tog duidelik wat sedert die "Die resultate totdusver isgeskiedenis. ' rate. For methe'Saturday aftemoon rugbytestsare a treat. I would have been deeply vereniging gebeur heti, die "verenigde" Die Suld-Afrikaanse span hetteen 'naantal , distressed if the England-South Africa rugbymatch had beencalled off.'Besides, for raad het geld spandeer aan oorsese toere, . swakspanne verloor. Intemasionaal het what it is worth, I seethoseCityof LondonAnti-Apartheid types who persist with their dieverbetering van bestaande stadions en die spel oordie laaste dekade ontwikke1 protestsas a buffoonish collection of takhasr-knape, , . aan vet salarisse vir hul gesamentlike van brutekrag totspoeden balbeheer­ "TheRapport articlereminded meirrepressibly of theSun newspaperwhen they go on theirfrog bashing raves priorto England-France soccer/rugby matches. Alot of people amptenare. Van ontwikkeJing indie town­ selfs in daardie spanne wat 'n skopspe1 buythe Sun. A lot of people buyRapport. That'shumanity for you. Let me quote from ships is daargeen sprake nie, niks. speel. Die Suid-Afrikaners skiet seer tekort Jonathan Swift (anIrishman): 'I have everhated allnations, professions, and communi­ "Vir sommige van julie," en Bheki ' in die fasette van die spel. 'Ons' span is ties, and allmy loveistowards individuals... I hateanddetest that animalcalledman; swaai sy vinger voor my gesig, "wat dink onnodig vemeder. . although I heartily loveJohn, Peterand Thomas.''', '.

10 ,VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 • ,ondersoek

, . provinsiale ensentrale owerheid. Hulle ag dit belangrik dat die huidige stelsel van plaaslikeregering in stand gehou word totdat "n nuwe formele stelsel onderhandel is. Piet Wllken, die TPA sedirekteur van kommimikasiestel ditso: "Gesamentlike administrasies moet reeds nou bevorder . word om 'n sterk administrasie vir toekomstige plaaslike regering daar testd. Dit sal fataal wees indien alles induie stort ' bloot omdat 'n nuwe stelse1 nog nie op . sentrale vlak onderhandel isnie." .

DIE CMCS GLO dit is'nmetode om die huidige onverteenwoordigende owerhede instandtehou totdat 'nnuwe grondwetvir die land geskryfis. Hullangtermyn-strategie isnie net die afskaffmgvan swart owerhede nie, maar van aIle rasgegegronde owerhede , (Foto: SALLYSHORKEND) - en die vervanging daarvan met nie­ rassige rade. Dit is in die gespanne atmosfeer dat ooreenkomste oordie aflassingvan boikotte ISBETAALNOG DIE beeling word. RolandHuntervanPlanactisvanmening dat die oorbruggingsfinansiering enander "WET'VAN'TRANSVAAL? vorme van finansiele hulp ten opsigte van , die instandhouding van die huidige Sedert die formele instelling tien jaar gelede van die 268 swart plaaslike owerheidstrukture 'n algehele ~ wanaanweneling envermorsing van geld plaaslike owerhede in Suid-Afrika',,het hulle skuld tot 'n is en slegs om politieke redes gedoen ' . ,..- - word. Nie net hoop die skuld oprue, maar steierende R18000 miljoen opgehoop. Byna 90 persent van die, diestrukture waardeur ditplaasvind, word . ' met nog reusagtige uitgawes in stand skuld is die g!!volg vanvC?lgehoue boikotte van belasting, huur "gehou. '. Hunter meen. ook die beoogde en dienste sedert 1984. Daar bestaan min hoop dat enigevan'" samesmelting van die verskillende owerhede sal net dee1s help om die skuldlas kan~word~ uit te wis. Ondersoeke na die werkbare dieskuld ooit.ge"delg CHRISTELLE TERREBLANCHE samesmeltings van aanliggende munisi­ paliteite en swart owerhede wys dat feitlik neem die situasie in oenskcu nie een van die nuwe dorpe ofstede se gesamentlike balans buite dierooi sal kan bly nie. Daarvoor isdie agterstand indie DIE wat skuld het, moet dit vereffen, nie skuld uitwis nie. swart owerheidskuld is te wyte aan townships net tegroot. waar nre? Booilop meen die regering dat diegene boikotaksies. Dit sluit in huishuur, Die swart, plaaslike owerhede word wat die grootste voordeel uit die etnies­ elektrisiteit, belasting en dienste. In meer DIE ONAFWENDBAARHEID van 'n deur die meeste mense verantwoordelik .gegronde afbakening van woongebiede as die helfte van die swart townships duur verswakking van die gehalte van dienste gehou vir hul ongelooflike skuldlas wat geput het, maar moet uithaal enbetaal. In die boikottesteeds voort enhet insommige , indie wit gebiede teri einde die gerlewe in biljoerie beloop. Hulle word ook lank die geval isdit die wit munisipaliteite, wie gebiede hetdit selfs die afgelope jaar swart gebiede teverbeter, isglo die rede ' , reeds beskou as nie-verteenwoordigend se grense meestal s6 getrek is dat alle verskerp. ' waarom die meeste wit munisipaliteite van die township-inwoners, heeltemal winsgewende ' ortdernemings , en gekantis teen die beoogde samesmeltings. ondoeltreffend en met -n gebrek aan nywerhede aan hom toegedeel is, en AAN DIE EEN KANT van die krisis- Volgens Hunter kan die oplossing net , verantwoordbaarheid. Verder maak hulle daarom die enigste met In lewensvatbare 'toutrekkery staan die inwoners en die " werkasgrootbedraegeldvanbyvoorbeeld hulself aan wanbestuur skuldig, enditsal ' ,l:ie1astingbasis is. ~ , dvic-organisasies. Die dvics glohoe gouer " die sentrale regering beskikbaar geste! niksminder as'nwonderwerk verg nie om die plaaslike owerheidstrukture tot nlet word. . dievertroue van die inwoners tewen, die LEON WESSELS, DIE minister van ' gemaak word, hoe beter.. Boikotte is Die regering meen egter die wit nodige geld intesamelomsodoende hul 'Plaaslike, Regerlng, het om die rede 1' deesdae nie net gemik op betalings aan munisipaliteite, watjarelankalleenreghad skuld te delg. ~.' januarie 1993 asteikendatum gestel virdie ' onverteenwoordigenderadenie,maarveral opdie gebiede sebe1astingbasisse, moet Feitlik alle belanghebbende partye in samesmelting van plaaslike owerhede in op'die behoorlike leweringvan dienste en selfdie spitafbyt;Daarom steun die regering 'die krisis-onderhandelinge oor: plaaslike , een administratiewe owerheidmet een die opgradering van geriewe. ' die beginse1: een stad, eenbelastingbasis. owerhede segou ditisniesomaklik nie, . •belastingbasis. Daar isnet twee maande Waarenwanneer'nboikotwelbeeindig' ' indien nie onmoondtk nie. Die swart .',oor en volgens inligting moet daar nog word, willig die inwoners gewoonlik in MAAR HUNTER EN ANDER kundiges plaaslike 'owerhede, op enkele heelwat gebeurvoordat die samesmeltings om 'n sogenaamde "flatrate", ofte wel glo die soeke na transformasie en uitsonderings na, was nognooit in staat op groot skaal gaan. plaasvind. Enkeles basiese tarief Vir water enelektrisiteit te herstrukturering opplaaslike vlak het reeds omdie geldintevorderwaarmee hulle hul .soos Kimberley hetreeds die stap gedoen. betaal. Hulle weier steeds om . die stadium verbygesteek. Die feit dat die , pligte .behoort uit te voer nie. Dit sal Ook dieANC beskou diesamesmeltings raadspersonee1 sesalarisse tebetaal. Maar . saamgesmelte, apartheidlosestedeendorpe dekades van regstellende optrede kos , in apartheidlose stede en dorpeas die weens die, ontsaglike skuldlas wend die (vera! die plattelandse dorpe met klein voordat daar enigsins sprakekan wees van , enigste korttennyn-oplossing; maar dit is , meeste rade hulle inbetalings onmiddellik belastingbasisse gaan glo hard geslaan 'nlewensvatbare flnansiele basis. een van mindinge waaroor saamgestem aan om hul eie basse uitdie verknorsing te word), kwalik winsgewend kan wees, Daar is ook 'n sterk morele argument ' 'word wanneer dieplaaslike enprovinsiale red. Dan word soos indie onlangse geval behoort die debatoor 'nnuwe grondwetlike , dat diegenewat virdieskepping van die owerhede, die civics en' ander van Daveytown die elektrisiteit nietemin bedeling aansienlik te beinvloed,' meen minHuislande verantwoordelik was die be1anghebbendes soos Eskom saam oor deur Eskom afgesny en die boikot begin hulle. Die enigste manier om plaaslike , las moetdra, want geen mate van die krisis onderhandel, " , van voor af. owerhede - as die potensieelmees hervorming op plaaslike vlak kan die Altesame R1500 n1lljoenvandie landwye , Aan die ander kant van die tou beur die verantwoordbare VOf111 van regering deur

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 ,', 11 ;:;::~ondersoek

-die mense vir die mense - werkbaar te owerhede werklikhul doel kandien. maak, isdeur'nforinule van "eenIand, ' Die beeindiging van die boikotte as /-'S6 Iykdieskuld. een belastingbasis". Dit veronderstel 'n metode omdie toename van skuld testuit, VERREWEO diemeeste skuldis indieTransvaal. InAugustus vanjaar het sterk sentrale regering, swakstreek- of ­ word sterk afgekeur deur die ANC. dit reeds opgehoop het totmeer asR1500 miljo~n van die. totaalvan bykans provinsiale regering 'en sterk plaaslike Prof Kader Asmal, hoogleraar in R1800 miljoen. Hiervan isdie grootste opeenhoplnq aan dl~ ~es-Rand, ~aar .regertng. Pederaliste het uit die aard van Mensereg aan UWK en kenner op die swart plaaslike owerhede gesamentlik nou amper R1000 ~IIJoen skuld. DI~ die saak skerp kritiek opdie modeL gebiedvan plaaslike owerheid, beklemtoon ' Transvaalse Provinsiale Administrasie (TPA) wou na verskete navrae geenslns Intussen is die beeindiging van , dat dit steeds die onlegitieme strukture in syfers virindividuele plaaslike owerhede bekend maak niee~'het homop die huurboikotte op baie plekke deur stand hou en hoogs ondemokraties bly.: informele tussentydse onderhandelingsooreenkomste met die rade beroep onderhandelingbewerkstellig. Dit beteken Soos meeste onathanklike navorsers op en gese dat dieskuld nieopenbaar gemaak salword nie. Verdere navrae het nie noodwendig dat mense betaal nie. ' die gebied glo hydat herstrukturering nou aan dieIiggebring dat dieowerheid wei die mag het om 'n beleidvan Huurboikotte het deel van Jan: Alleman in reeds moet begin. geheimhouding ooropenbare rekeninge uitte vaardig. " die townships se lewens geword en hy , Intussen meen die' meeste mense wat InKaapland hetskuld die, afgelope tweejaarbyna verdub~el tot amper begroot nie meer vir tariewe nie. Endie deur VWB genader isdat daar binnekort 'n R150 miljoen waarvandle Ibayi-township indie Oos-Kaap .dlegrootste trustfondse - waar inwoners tydens die dag sal kom waarop die swart owerhede sondaar met R30 miljoen skuldis. Lingulethu-\lYes (Khayelitsha) naby boikotte hul geld bydie civics inbetaal het ­ sebiljoene rande skuld, sonder meer met Kaapstad se skuld beloop R20 miljoen. ' ,, IndieVrystaat is die krisis minderknellend met 'n gesamentlike skuld van -word ooknie aan die owerhede.oorgedra 'nenkele boekinskrywing opsentrale vlak sowat R8? ,5 miljoen, waarvan Mangaung by Bloemfontein met amper R15: rue. uitgewis sal moet word. . '------, miljoen die grootste enkele byd[ae maak. InNatal is daarnog net ~ town­ ships waar emstige betalingsprobleme ondervind word, hoewel ~Ie WILSON MASHABA, CIVIC· , Op 'n nuutgestigte verteenwoordigende gesamentlike skuld vandie18 plaaslike owerhede bykans R8 ffillJoen verteenwoordiger by die'Metropolitan fomm vir onderhandeling oor Plaalike beloop. Amperdiehelfte vandie skuld Iebydie Ningizimu-township naby Chamber wat gestig isom die gedagte van Regering, js besluit dat die moontlike Durban. 'n saamgesmelte owerheid aan die b~indiging van die boteoue asook die Intussen is boikotte nogin volle swang: Ver1ede maand het net 35 persent ,Witwatersrand tebevorder, glo ook dat die Wet op rydelike Maatrel!ls vir Plaaslike van dieinwoners inTransvaalse swart townships hul hand in die sakgesteek, gaping tussen enersyds die mense endie Besture hoog op die agenda sal wees. Die teenoor 50 persent 'n jaargelOOe. InKaapland betaal 48 persentvandie huidige owerhede, en andersyds tussen wet maak voorstening vir dte mense tans vir huur en dienste, teenoor 52 persent ver1ede jaar. die swart owerhede en wit munisipale instandhcuding van dte Plaasltke Afnames in boikotte hetegterdie afgelope jaarin Natal en dieVrystaat strukture so' wyd is dat dit jare van Owerhede en die samesmelting met wit voorgekom. Maar in albei provinsies boikot 38 persent "an die mense aanpassing sal kos voordat saamgesmelte muntstpalitette. / steeds.

DE KLERK'S OWN adream ofseparated nation states whenit to explode in the face ofa new govern- was already clear that itcould notsucceed ment, interim or not? If it is not the CULTURAL WEAPON sufficiently, For that weare sorry. That is government (which has just apologised why weare working for a newdispensa- for apartheid as its architect), then who Cultural weapons have long been a source of con­ tion." What does "sorry" mean? else candetonate this powder keg without I would buytheANC's chiding ofthe, pulling thepinofcivil war? ' troversy in South Africa. KHABA MKHIZE, editor of State President ifthey had called onhim to Let's suppose Lucas Mangope and his Echo and senior journaliston the Natal Witness, practically implement the"new dispensa- party win thenext election orare incharge tion" by banning and scrapping the ofaninterim govemment.Ascertainas the appeals to ~e Klerk to make good his apartheid , Bantustan policy straight away, andpour Indian monsoon rains he will be faced newwine into a new bottle. ' apology and get rid of his weapon Turning back to De Klerk's apology: with the task ofunpeeling the Bantustan naturally when one apologises, one ex- banana republics. How easy would it be peets a pardon. So what is needed now, for him toorder affluent leaders, who have DR MANGOSUTHU authority since 1868. andI say NOW, isvisible repentance on. armies and elite sharpshooters, to grace- BUTHELEZI and the Presumably, an apol­ the part of the Nationalist government. fully eject themselves from their acquired Inkatha Freedom Party ogy is due to the Alma­ Forgiving the unrepentant is like making limousine lifestyles? , have been repeatedly nac for being abused to .pictures on water, says aJapanese prov- What would be darned easy isfor the associated with "cultural" , lie tothe world. Evidently erb. ' waBhenzi backseaters to tell Mangope weapons. Desperate calls the apartheid Bantustan JohnKane-Berman, director oftheIn- that "you have no jurisdiction to try and have beenmade bythe ' institutions are partly the stitute ofRace Relations, described thesins - destroy what you never constructed inthe ANC, the Goldstone • > very stumbling cannons ofthe culture ofapartheid and its Bantustan first place". Commission as well as ' that have opened fire on policy as having' created a "culture of Oops! That's when thetime bomb will the South African Gov­ unarmed dvillians pro-" coercion.", explode and the proposed new order ernment for "cultural" testing for their human Saying "sorry" isonething anddoing blowusall intoadvilwarthatwould make weapons tobe banned. rights. Undoubtedly next something about the wrong is another. Sarajevo andCroatia look dvilised. , Isn't itnowhigh time to -t • year's Almanac willcary , The victims ofapartheid would like tosee Toleave unfinished thejob ofuniting call on President FW de the fact ofBisho. De Klerk do the doing: to ban his own South Africa istodeepfreeze aningredient Klerk to ban his "cultural weapon"? , cultural weapon, which hedescribed as a" for disaster. Fork isrecorded as"fact" inthe current ON FRIDAY, October 9, De Klerk apolo- . dream that they hadclung tofor toolong. "Nationalists have clung toa dream of edition of The World Almanac and Book gised for apartheid on behalf of the Na- " , In theabsence of"doing" after "sorry", 'separate nation states (putinone phrase: of Facts that: "On june 17,1991, the tiona! Party and confessed that "we have' ' Parliament ofSouth Africa repealed alaw ' one is easily tempted to conclude that .'culture ofapartheid')for too long," con- made mistakes. Yes.we have sinned and , governments and politicians may lie by" '- ceded De Klerk. Therefore the opposite thatwasa keytomaintainingtheapartheld : wedon't deny this..." . authority. Obviously it is action that is : system of racial separation..." , And thegroup that isapartheid's public, , needed after the "sorry"; Right now, from ' -rnakes sense. It'stirne towake upfrom the Is this fact orlie? Anyway, plain dealing enemy number one, theANC, have wel- " word to deed exists a great space.. " dream." -" " isa jewel. Matthew 9:17, warns us not to corned the apology with "buts". In their " I said earlier;'plain dealing is a jewel. For too long thesinsofapartheid have put new wine into old bottles. The major statement thenextdaythe liberation move­ So, come clean Mr State President. The ," been the weapons of death that killed fact is thatthe "apartheid system ofracial . ment begrudgingly noted that "De Klerk kicking and killing homelands, are still 'South Africans" The message is clear: it's separation" isstill with us. The very well­ does not acknowledge that apartheid is there for all tosee. The homelandsyouare ., time De Klerk reviewed hisposition onhis kicking and alive apartheid law of, fundamentally wrong and evil. Any ad­ finandally servicing and sustaining, atour cultural weapon. Itisneither thespear nor Bantustans is "a key to maintaining the equate apology for apartheid will have to . expense- the nurturing ofthese homeland R4 we are talking about, noreven anAK47; apartheid system". " " .", recognise that itisbasedonthe concept of ' dictatorships isnothing else buttheactof De Klerk'scu1tural weapon isapartheid's, Then who was the South African Parlia­ racial superiority, and this must be re­ greasing a time bomb. pillar - the Bantustan Policy. ment bluffing when it announced what is jected." , dearly, having labouredthepoint, with recorded in the World Almanac ofFacts? Come on, ANC, the man stated inhis' IS THE STATE PRESIDENT con- . due respect I appeal: De Klerk, declare Nay, this publication has been a factual own words that "for toolong weclung to sciously storing atime bomb programmed . your cultural weapon!

12 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 • r N6uskrik'alfllal wakker "6or~gifgevaar

CORRY en Brenda Voigt het half­ En disnie netMidrandwat skielik vierSaterdagnag19Septemberwakker besefhetdatchemiese maatskappye geword met diegekraak van vlamme waar iets verkeerd loop tottragiese in hul ore. Hulle het opgestaan en menslike rampe kan aanleiding gee deur hul eetkamervenster gaan kyk: rue, Die Hoofmediese beampte van In brand hetregoorkant hul huis by Sandton, drRjacobs, hetonlangs sy die pakhuis van Rhone-Poulenc · bekommernis uitgespreek oor die uitgebreek. roe die brandweer en gebrek aannoodstrukture indien daar ambulanse opdaag, het hulle besluit · foutgaan met enige van die 63 om weer te gaan slaap. · chemiese aanlegte in die munisipale . . Die volgende oggend was daar gebied, van die pakhuis netkromgetrekte Bykans elke groot stedelike staalstrukture oor. Diereuk vanbrand gebied is aandieselfde gevare hetoordie gebied gehangenn dik blootgestel. Dit sluit die hele PWV­ geel stroom stinkende water het by gebied, Durban enKaapstad in. Vir die voorkant van die terrein · aldie stadsrade kanMidrand dien as 'n gevallestudie van hoe dit nie uitgestroom en in diepad afgeloop. ' ...... ,.;;:.: , -,,. Kort daama het Corry maagpyne "'. :- .,.,. · hanteer moet word nie. En die en In keelirritasie begin ontwikkel en positiewe ,uitvloeisel oor hoe Brenda "monster-hoofpyne" watbyna . RhOne-Poulenc be~1g om die besoedelde ~rond byhul fabriek in Midrand teverwyder (Foto: SALLY SHORKEND) tcekomsdge beplanningvir chemiese In maandaangehou het. Van die rampe dan wel aangepak kan word. brandweennanne wat die. vuur geblus het, is 19 in In' asemhalingsprobleme, nog 'n vrou het 'n ooginfeksie . hospitaal opgeneem nadat hulle simptome soos naarheid, opgedoen wat tydelike blindheid veroorsaak hetenbloed WAY HEY ALLES skeefgeloop? Die brandweer se toe braking, hoofpyne envelirritasies ontwikkel het, isinn urinemonster gevind. Bloedtoetse wat oppersoneel hulle bydie brandende pakkamer opdaag, hethulle geen Ander mense in dieomgewing hetsoortgelyke klagtes . gedoen is, hetegter niks opgelewer rue." idee gehad wat daar geberg word nie, In gehad.Dit het gewissel van naarheid en braking tot 'Maatskappywoordvoerder het gese daar word net . hoofpyne,lugweginfeksies, tydelike blindheid, eneenman '. WILDE GERUGYE hetdieronde begin doen. Soos dat , (onskadelike) dieremedisyne geberg en hulle kan maar hetselfs bloed gehoes. . . Agent Orange in die .pakkamer geberg is; dat Rhone- ingaan en die brand met water bestry. 'n Dag ofwat later Die groot gebouekompleks Constantiapark,regiangsaan . Poulene (R-P) semoedennaatskappy Union Carbide is,wat. , word 19 brandweermanne toeopgeneem vir klagtes wat die afgebrande pakhuis watdieremedisyne geberg het, het • destyds verantwoordelik was virdie Bhopal-ramp; dat daar wissel van naarheid, brandbors, en veluitslag. Toe eers is . die slegste daarvan afgekom..Constantiapark bestaan uit onwettigstowwe geberg iswat rue opdie lys van chemiese vasgestel dat daar organo-fosfate indie pakkamer geberg is . sowat dertig losstaande grasdakgeboue en huisves onder '" .stowwe verskyri wat aan diestadsraadenander beskikbaar . :onderdie naamTetrachlorvinvos, In middel wat virhoenders meer 'n hotel, restaurante, 'n teater van die impresario. ..gestelis nie;endatdie gifstowwena ondergrondse water , gevoer word om velmyte tebestry. Die brandweennanne is Richard Loring" rolprentmaatskappye, boekuitgewers en,. deursyfer enselfs tot inPretoria dreig om water tebesoedel. feitlik almal dadelik ontslaan enhet- sover vasgestel kon drukkerye. . .. '. . . .' .' Intussen is 'twee groepe 'aangese om· omge- . word - geen nagevolge oorgehou nie. . Tlen dae na die.brand.het Southern Boekuitgewers '. wingsimpakstudies te .doen;R-Phet die Aioom- Die maatskappy was laks orndat hulle nie dadelik besluit omhulkantoor :m 'n week te sluit en werkgewers . .energiekorporasie gevra om 'n omgewingimpakstudie te besonderhede kon verskaf oor inoontlike giftige middels huis toetestuur. Dieeerste week inOktober hethulle weer . .' -doen, endie. resultate word eers later verwag. R-P het nie. Eers nasesdaekon hulle 'nvolledige lys verskaf van begin werk - maardie probleme het hervat. Twee weke . . intusseridiehelepakhuisvloeropgegraweenallebesoedelde chemiese stowwewatlndieverskillende produktevoorkom.. gelede isbesluit omnaAn ander omgewing teverhuis totdat . " bogrond totop'n diepte van eenmeter laat verwyder om .: TeendaardietydwasdithopeIoostelaat~enkonhonderde . die besoedeling opgerulm is. " '.:tekeerClatreenwaterdiechenuesestowWeverderversprei, mensereeds emsng siek geword her:' . Se Barrie Wood; diefinansiele bestuurder: "Teen daardie . ',' en om van dienare reuk ontslae te raak. ' .' Simon Grimbeeck van R-P se: Die brandweermanne het tyd hetonsalmeeras In week aanwerkdae verloor omdat·'·· . Beskiildigirigs: en'verwyte het cor en weer gevlieg .' . geweet dis In chemiese pakkamer. Rulle 'key opleiding in werkers konstant gekla het. van naarheid, braking,tussen dieinwoners en huurders van geboue in die ".. brandbestryding vansulke produkte enrnoes geweet het'n .' maagkrampe, jeukvel wat afdop; en hoofpyne. Dit voel of '. . .omgewing, die brandweer, die stadsraad en: Rhone-Poulenc. gevaarlike "cocktail-effek" kan ontstaan wanneer 'n klomp . jyniekankonsentreer nie~ asof die breinfunksies aangetas :By naskoue kyk inwoners, chemiese maatskappye, die (selfs onskadelike) chemiese middele onder In geweldige is. - ,stadsraad en die nooddienste terug na die gebeure op hoe temperatuur aan die brand slaan en boonop dan met ' "Ons motorbestuurder hetbloed begin hoes, twee lede . Midrand. met. In sug van'verligting - omdat sake .veel . . water meng. Die rekenaars wat besonderhede oorvoorrade . van ons personeel wat asmaties is, het gekla van erilstiger kon gewees het. bevat, is in die brand vernietig, en die rekenaars in die

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 ,18 " , hoofgebou kon nJ.e gebruik word nie nie in daardie stadium meer skadelike Nasionale Gesondheid en Bevolkings­ owerhede nietewag totdat dieuitslagvan omdat diekrag totdie volgende Dinsdag stowwe indie lugwas rue, maar spore van ontwikkeling val. ' die ondersoek bekend is nie. afwas. Eers daama kon hulle dieaktiewe organo-fosfaat isindie grond gevind. As ditdie grond ofwater besoedel, isdit ' Lombard sowel as Viljoen meen bestandde1e van elke produk ontleed en'n Twee faktore is betrokke by die weer die Departementvan Omgewingsake ' , plaaslike besture kan die probleem net volledige lys saamstel. inaseming van besoedelde lug - die , ofWaterwesewat betrokke is. , oorkom deur die cherniese maatskappye Die nooddienste, se Grimbeeck, moet konsentrasie en die tydsduur van .Die wette is almal bedoel om self tebetrek bykornitees watnaplaaslike daarop aandring om vooraf by elke blootste1ling. Niemand kan indie stadium selfregulerend te wees, wat beteken dat probleme en gevare kyk. Dis presies wat chemiese maatskappy 'n lys van tegniese sewaaraan diemense in die eerste ses dae elke maatskappy self moet toesien dathy . Midrand nou doen. Dle strategie van die ~om enaktiewe bestandde1e tekry sodat hulle blootgestel isnie, seJohan Viljoen van CM die wette gehoorsaam, Die.staatsdiens het Midrand-taakgroep is eers 'n risiko- ­ presies weet hoe om in sulke Kommunikasies, wat betrokke is by die eenvoudigte min mense am tesorg datdie ontleding van aile maatskappye te doen omstandighede opte tree. , ondersoek. Die uitwerking van die "cock­ wette afgedwing word. en'nplanin werking te stel waarvolgens tail-effek" is onbepaalbaar en daar is Vakkundiges se albaie jare lank datdie hoe-risiko maatskappyeinterne nood-: ,FELIX MEYBURGH, eien~ar, van uitgereken dat tot 1 200 verskillende wette deur een departement soortgelyk maatreels moetinstel. Daarna sal 'n wyer . Constantiapark en bestuurslid van die verbindinge kon plaasvind, Jets waaroor aan die Amerikaanse 'Environmental Pro­ krisisbestuursprogram in werking tree plaaslike tak van Earthlife Africa, se: "As almal ontsettend bekommerd behoort te . tection Agency geadministreer word. waarby die nooddienste betrek word. die plaaslikeowerhede hulle werk ordentlik wees. - Wetgewing behoort .daarvoor Nog 'n duurles is dat kommunikasie gedoen heten mense ingelig hetoorwat Die monitering van die lug teen die voorsiening te rnaak datplaaslike besture met die publiek enander be1anghebbendes presies aan die gebeur is, sou ons nie so sesde dag het gewys dat die lug nie die wetgewing kan afdwing, wat op die -- Van diegrootste belang is omtevoorkom siek geword hetnie. Hulle hetons'nvolle skadelike stowwe bevat het nie, en oomblik nie moontlik is nie.-~-- dat ongegronde gerugte mense die hamas week rank in die duister gehou oor die simptome wat mense ondervind kan te Terwyl die regering 'n taakgroep --injaag. gesondheidsrisiko. Ons moes dadelik wyte wees aan psigo-somatiese faktore. aangestel het watkyk nawetgewing oor Uit die houtskool vanR-P, blyk dit, het aangese gewees hetomdie omgewing te Toetse vir dioksiene in die lug moet nog gevaarlike stowwe, behoort plaaslike claar togiets positiefs gegroei. ontruim, en daarna kon hulle toetse doen gedoen word, en die uitslae sal eers in'n om vas te stel of dit gevaarlik is - nie later stadium beskikbaar wees. andersom nie. Dr Murray Coombs, 'n medikus wat "Ons is ook in die duister gehou oor hom toespits op nywerheidsgesondheid, presies wat die gevare is en wat hulle ' het27 pasiente ondersoek. Hy sehoewel daaraan gaan doen. Wat sou gebeur het ­ giftige bewyse nieindie bloed gevind kon ofkan noggebeur -indien daar dodelike word nie, twyfel hynie daaraan nie dat dioksiene in die produkte is/was? Ons is hulle blootgestel is aan 'n irritant. deurentyd behandelsoos skoolkinderswat Bloedtoetse toon wei tipiese post-ehemiese ­ die stadsraad nie onnodig lastig moet Val of post-traumatiese uitwerkinge soos 'n nie." vatbaarheid vir sekondere infeksies soos En, se hy, die is veronderstel om 'n virusse en bakteriee en 'n afname in "skoon" nywerheidsgebied te wees. Wat witbloedselle, soek gevaarlike cherniese maatskappye Coombs meen 'n deeglike gesond­ hier? Loop vra bietjie diestadsraad. heidsregisterbehoort oortwintig jaargehou Tom Peters, waamemende stadsklerk te word van mense wat deur die brand van Midrand, se: "Ons kon niediemense geaffekteer is. Dit is volgens hom die beveel omdie gebied te verlaat nie, want "enigste etiese uitweg" om die langdurige alle aanduidings was datdaar nie gevaarlike uitwerking.te bepaal wat blootstelling aan " stowwe geberg isnie. Volgens wet moet die soortbesoedeling op die menslike die Departement Gesondheid toestemming liggaam kanhe. gee voordat sogenaamde Skedule-l medisyne (gevaarlike medisyne) op 'n DIE LESSE WAT uit die gebeure ge1eer perseel isenvolgens ons kennis was daar is, is moontlik die grootste enke1e aspek nie sulke medisyne nie. lndien ons die wat almal beklemtoon. 'n Taakgroep wat Greenpeace se skip, die Moby Dick, wag in Cherbourg op die kerns van die Japansevragsklp mense souaanse om diegebied teverlaat, bestaan uit verteenwoordigers van die Akatsuki Maru(Foto: AP), , en hulle eis van R-P vir verliese gely as chemiese maatskappye, die stadsraad, gevolg daarvan enditblyk datdaar geen omgewingsbewustes ennooddienste isop gevare was nie, kanhulle teen die stadsraad die been gebring.- AIle' oe opclie ,eis vir sulkeverliese, Nee, ons gaan nie die Die doel isom 'nstrategie tebepaal om chemiese maatskappye -waarvan daar 16 ' toekomstige gebeure soos die teverhoed. dr'ywerrdekerrrborn inMidrand is-vra omdiegebied teverlaat Van die eerste dinge waama gekyk moet , , ) nieomdat hierdie as'nnywerheidsgebied .word, isdiegefragmenteerde wetgewing , CHERBOURG, Frankryk - Die om;tredenheid rondom die Japanse vragskip Akatsuki Maru, wat , gesoneer is enhulle dievolle reghetom oordie sake. ' , , Japan reeds in Augustus vedaat het om een en 'nha~ fm venykte plutonium n Frankryk te gaan hier te wees. Se Willie Lombardvan Protechnik: Daar haal, begin nou maar ears. Greenpeace-aktiviste het die afgelope weke reeds protesoptredes en "Ons hetweln duur les geleer uit die is' 32 verskillende, wette wat nagwake gehou en vir die volgende paar weke, totdat die Akatsuki Maru hopelik veilig nJapan episode: mens moet beter kommunikeer ­ omgewingsbesoedeling beheer en hulle aankom, sal elie wereld sa oe op die "drywende kembom" gevestig wees. met aile betrokkenes enhulle volledig op valalmal onderverskillende departemente,' " "As 'ngram van die verrykte plutonium per ongeluk ontsnap tydens die oplaai daarvan, sal die hoogte van sake hou met ontwikkelinge." soosGesondheid, Mannekrag, Omge­ ~e.'fte van Cherbourg se bevolking ontruim rroet word," se Jean-Lue Thuerry, segspersoon van wingsake, Waterwese enBosbou. Asdaar Greenpeace. EN WAT Se die toetse wat reeds gedoen byvoorbee1d 'nbesoedelingsgevaar opdie Die hoogs gevaarlike plutonium is afkom;tig vanu~gediei1de Japanse kemstawe wat volgens 'n is? Roelie Cronje van Protechnik fabrieksvloer voorkom, val dit onder die , ooreenkoms tussen die Cogema kemafval-verwerkingsQ13atskappy by La Hague en Japanse Laboratoriums, wat deur Felix Meyburgh Masjiene en Beroepsveiligheidswet no 6 , elektris~e~srnaatskappye, aan die land van oorsprong teruggestuur moet word nadat ditbehandel ~' , aangestel isomlugmonsters tekom neem, van 1983, watonder die Departement van sedie probleem was dathulle eers ses dae Mannekag val. Die skip se vaart vanaf Japan na Frankrykis tot dUSver in geheinilouding gehul omdat talle nadie brand opdie toneel aangekom het, Sodra die besoedeling by'dievensters lande beswaar aangeteken het teen die skip se teenwoordigheid. , - toebaie vandie skadelike stowwe reeds nabuite uitwaai, tree die Voorkomlng van , Daar is'nspesiale kantoor vir die pers byCherbourg ingerig en die plutoniumoordrag gaan die gerTlQ'1~orword. kon verdamp ofweggewaai het. Iugbesoedelingswet no 45 van 1965 in heeltyd deur joemaliste en eko-aktiviste - AFP ' -, Aanvanklike uitslae dui daarop datdaar werking, watonder die Departemen~ van

14 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 • LETTER FROM. __ brolloks SE VIR ONS, GENE DIE VET DAMES SING GENERAAL Eddie Webb, eertydse . DINSDAGMIDDAG, halfpad deur die AMERICA(~~ grootbaas van die BSB, se in die Randse -stemmery in Amerika, daag drie uiters ..", Hooggeregshof hy hefdie BSB "baie gesette dames met Viking-helms by spesifieke" opdragtegegee oorANC-aktivis Lafayettepark langs die Withuis inWash­ In her first report during her two month -. Hein Grosskopf. Voor hy kon antwoord ington openbegin sing. wat

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 16 internasionaaf ,Dernokr'asie stil nie die honger IN'ZAMBIE Die euforievan 'n jaar gelede is verby, sa REGINA JERE ,- MOEG en satvir die lewe onder , nouliks oorleef op'n gemiddelde Kenneth Kaunda se 28-jarige maandelikse salaris van 10000 kwacha ' eenpartyregering,heteuforiese (Rl80), is die maatreels te erg. Kospryse Zambiers verlede jaar op31 Oktober het die' algelope jaar met 800 persent .', gesing: "Ons wil verandering he," en'n gestyg. " nuwe party aan bewind gestem. In Gewone sak mieliemeel van 25 Nou, 'n jaar later, isdie euforie iets kilogram het die afgelope jaar V3.!l 215 van die verlede en kyk Zambiers met ­ kwacha tot 1 800 kwacha gestyg, spyt terug na die besluit wat hulle 'n huishuur het die hoogte ingeskiet, jaar gelede geneem het. skoene en klere hetIn luukse geword Dit is wei sodat die politieke ensoook brood, melk en elers, oorgang in Zambie gelei hettot "Ons het rue In wonderwerk oornag uitgebreide politiekeregte wat belowe rue; en tydens ons ongehoord was in die 28 jaar sedert verkiesingsveldtog hetonsduidelik gese onathanklikwording, envryheid van as ons aanbewind kom, sal Zambiers spraak en assosiasie isreeds diep hulself moet staal enop opofferings ingegrawe. voorberei," se Chiluba.Hyverwys na Pres Frederick Chiluba hettydens 'n die afgelope jaar as "die jaar vanherstel '. perskonferensie terviering van sy ,en regstellings van dit wat tydens ", . Movement forMulti-party Democracy Kaunda se 28 jaar aan bewind misplaas FrederickChiluba... toe het dit noggoed gegaan(Foto: AP) (MMD) se eerste bewindsjaar gese is". - AFP Zambie is nienet Afrika se model van vreedsarne demokratiese verandering rue. "Ons is 'n lewenskragtige drumpel van die dood - 'n pynlike demokrasie, ons laat dit slaag deur elke Honger-sekel rnaai herinnering aan die verydelde hoop van Zambier in alle sektore toete laat om die duisende uitgehongerde mense watna daaraan deel teneem." Bardera gestroom hetomdat hulle gehoor Maar vir die meeste Zambiers hetdie ihSomalie het daar's kosop pad. koms vandiedemokrasie die ergste -, AI hetdieWO 500 soldatein Mogadishu, sosiale en ekonomiese lyding Voortdurende gevegte onderbreek kort-kort die kan die organisasie blykbaar rue beheer teweeggebring. Skielik word hulle indie uitoefen oor die veglustige groepe gesig gestaar deur die pynlike WO se "ondoeltreffende" koshulp-program in. . ~ ' , gewapende tieners wat die dorre velde , werklikheid van die implementering van radikale hervormings wat deur die Somalii - en duisende sterf steeds, weens . van Somalie deurkruis metMad Max-tipe pantserkarre rue- gesteelde vierwiel­ Internasionale Monetere Fonds honger, skryf ALEXANDER JOE gemoniteer word. aangedrewe voertuie waarvan die dakke "Mense kanrue demokrasie eetrue," afgesaag is om plek te maak vir BARDERA, Somalie - Meer as 3 000 mense te voed. Die Franse agentskap seEnock Kavindele, leier van die lugafweerkanonne ofmortiere, Association Intemationale Contre La Faim opposisie United Democratic Party mense is die laaste drie weke weens Hulpkonvooie wordsteeds beroof en (UDP). Kavindele se die MMD se honger dood in die stowwerige dorpie , (AlCF) hetooktwee dokters nadiedorpie word dikwe1s afgestel omte keer clat die . ekonomiese beleid is "drakonles en sedert nuwe gevegte die verskaffing van gestuur.' hulpwerkers in die kruisvuur tussen onsensitief jeens diegewone mense .wat 'koshulp totstilstand gedwing het, seYVO­ Kos begin nouweer bietjie vir bietjie strydende faksies vasgevang word.~·\ ~.. " amptenare. aankom inBardera -'nbelangrikesentrurn Philipjohnston, hoofvan Care USA wat "Die huidige regering sal net vir een "Die dodesyfer hetvinnig gestygvan In virvoedselhulp aandie meer as200000 . _aangeste1 is om die WO se 100:' dae termyn aanbewind bly," se Kavindele, paar honderd tot meer as,duisend per slagaffers vanhongersnood in: die gebied . reddingsplan virSomalie tekoordineer, se "want sy ekonomiese beleid kannet.in week - meestal kindersterftes - uit 'n wat voorheen metverskeie vlugte perdag hy is ontevrede met dieWO se ontwikkelde lande werk." ' bevolking van tussen 15 000 en20 000," se - van kos voorsien is. "ondoeitreffende" reaksie opdiekriellende Hy se die demokrasie kanrue Katerina Toll, 'nWO-inligtingsbeamptein 'n Eerste poging deur dieWO elfdae hongersnood. ' voortbestaan in In land waar meer as70 Somalie. gelede om die lugbrug tehervat isgestaak Sy kritiek kom as weerklank van die persent van die mense gebuk gaan Duisende anderhongerlyers het uit" toe geweervuur naby 'n hulpvliegtuig kritiek wat Mohamed Sahnoun, spesiale onder die gevolge van ingrypende Bardera gevlug toe die dorp beset isdeur ' losgebrand het, Die lugbrug is verlede . afgevaardigdevan dieWO,uitgespreek .ekonomiese hervormlng rue. . -troepe van dieafgesette diktatorMohamed . naweek uiteindelik hervat -ondanks vrees het voordat .hy verlede week onwillig Siad Barre seMarehan-stani onder leiding dat Aidid 'n teenanval op' Bardera kan ,moes bedank nadat dieWO sesekretaris­ DIE LAASTE JAAR isdie Zambiese van Siad Barre se skoonseun, Mohamed uitvoer. Hy het at gewaarsku hy gaan generaal, Boutros Boutros-Ghali hom oor ekonomie gekenmerk deur die Said Hersi Morgan en Ahmed Warsame, aanval endat ditdielewens van dieWO- die vingers getik hetomclat hydieWose verwydering van pryskontrole, die , die generaal wat die aanval beplan het. , , werkers indiedorpie in gevaar kanstel. ,trae wegspring in Somalie in dieopenbaar devaluering van die ge1deenheid, die -. Hulle hetvegters getrou aan.een van die" gekritiseer het. opskorting van regeringsubsidies en magtigste krygsvoerders in Somalie,­ DIE 15~JARIGE Ahmed Dialla Ie die "Die WO moes sytroepeonmiddellik grootskaalse afdankings indie Mohamed Farah Aidid, uit die dorpie week indie stofin diedorpie, teswak om ., ontplooi hetombeheeruitteoefen oordie staatsdiens. verdryf. .' optestaan metsystokkiesbene. Hysehy hawe, dielughawe endiehulpkonvoole," Deur die strawwe maatreels hetdie Aile buitelandse hulpwerkers het , hetsytuiste honderde kilometerver verlaat het hygese. "Te veel besluite word deur Chiluba-regering daarin geslaag om die Bardera daarna verlaat, maar vier WO-. "omdat ekhonger was". hoofkantoorwerkers inNewYork geneem vervreemde verhouding met Westerse amptenare hetverledenaweek teruggekeer Met sy hoi wange, yl, rooi-gevlekte •terwyl baieVan hulle geenbenul hetvan skenkers te verbeter. enisreeds besig om 6000 uitgehongerde hare en skeletlyfie is hy duidelik op die Maar vir gewone Zambiers, wat die werklikhede in Somalie rue." - AFP

16 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 internasionaal

ZIMBABWE:-~ . , '--- ,- '- 'n Tuiste vir ·.·Politici Keniase boos.·oor Aids-babas NAIROBI· Dievie~arige weeskindjie Angeline Nyaunyo hardloop vrolikrond ­ blykbaar salig onbewus daarvan dat sy metdie HIV-virus besmet is. astrante Sywoonin Kenia se eerste weeshuis vir kinders wat besmet is met dievirus wat Aids veroorsaak. Die weeshuis. 'n maand gelede geopen deurvader Angelo D'Agostino vandie Rooms-Katolieke Societyof Jesus, heetNyumbani (SwahHi vir"tuiste') en .huisves al10 Aids-babas. Die jongste, 'n twee'Wake oueengelgesiggie genaamd Moses Kinyao, is in 'n hospitaal verlaat deur sy ma, desperaat nadatsyen haar pasgebore kindHIV­ Nadat Zimbabwe se politici lank deur die positief getoets is. regeringsgesinde media op die hande gedra is, Angeline se ouers istwaejaargelede dood. Sy waseers in 'n anderweeshuis, ' maarisdaarheeltemal verstoot omdatdie personeel te ba!1g wasom aanhaarte sien hulle nou rooi oor die nuwe onafhanklike raak. Die 23 maande oueJulius Kibe is eers deur goedige tantesingeneem nadat koerante wat hulle durf kritiseer, syouers weens Aids dood is. Maar toe hulle hoor hy is HIV-positief gebore en skryf LAWRENCE BARTLETT bangwordhuleiekiriders doendalkdiedodelike siekte op, hethullehom na Nyumbani gebring. Gelukkig virJuliushet latere toetsegewys hydra niedievirus nie.D'Agostino, HARARE· Zimbabwese grootste , .'"sogenaamde" onafhanklike pers was . In priester en'n Jesu·l1:e-dokter. sa net eenuit elkedriebabas wat HIV-positief dagblad vier die week syeeufees -'. . om synuusberiggewing te verlewendig gebore word, ontwikkel Verworwe Immuniteitsgebrek·sindroom. Dieandertoets .terwyl dieland se persen politid · ensy kommentaar te peper met houe na 18maande HIV-negatief. mekaar beswadder in 'n ongeewenaarde na die "desinformasie, agterplaasnuus en Die meeste van Nyumbani se babaskomvankraamhospitale, waarhulle deur twis wat tussen hulle losgebars het. geskinder" van die koerante. hulrna's verlaat is. Anderis deurmaatskaplike werkers gered uitdie hordes Die 100 jaar oue regeringsgesinde . Daar is egter ook In onheilspellende hawelose kinderS-wafin Nairobi sestratewoon., . Heraldhet pas'n spesiale bylae ondertoon insommige van die Die weeshuis word geborgdeurtwee Katolieke organisasies indie VSA. gepubliseer waarin diekoerant se onderonsies. Die politici sowel as D'Agostino sa neg sulke weeshuise is nodigwant talle Aids-babas word geskiedenis besing word - en · redakteurs isblykbaar geskok deur wat verwerp weens onkunde oor hoedie siekte oorgedra word. Hyskatdie aantal . terselfdertyd gekap na die"ruggraatlose . dieHeraldbeskryf as 'n "haatveldtog" HN-positiewe babasin Nairobi aileen op 1 500. Diestad het 2 miljoen lnwoners, palings" van die onafhanklike pers, teen pres Mugabe self. . "Die Wareldbank hetverlede jaartwee miljoen dollarvirnatuurbewaring . Die maand ouesnuiter Daily Gazette Die gevierde leier, wat meer as 'n . geskenk, maar ondanks verskeie pleidooie hat hulle onsnog geen hulp gegee het teruggekap met'n hoofartikel, onder dekade lank op'n voetstuk buite die nle," sa hy. die opskrif "Much ado about nothing", . bereik van koerantkritiek gepIaas is, Amptenare van Kenia seAids-beheerprogram sadaaris tussen 750 000 en 'n wat daarop wys dat dieHerald virdie word nou geree1d voor stok gekry - nie miljoen HIV- enAids-gevalle in die landmet 74 miljoen mense. 'n WO-amptenaar grootste gedeelte vandieeeu netin die Dat/y Gazeue ensy sasowat driepersent van die babas in Kenia word HIV-positief gebore. - AFP . "hoofsaaklik 'n wit minderheid bedien . " susterkoerante -die weeklikse Financio/ . het" indiedonker era van kolonialisme. Gazette en die nuwe Sunday Times ­ Die minister vanNasionale nie, maar ook inmaandelikse / Veiligheid, Sydney Sekeremayi, hettot . nuustydskrifte. die stryd toegetree met'n aanval opwat 'nHoofartikel indie Herald hybeskryf as pogings deur die anti- .: .: vandeesweek braak gal oor die regeringspers om die saad van wanhoop . onafhanklike media se"klaarblyklike .. enkonflik te saal. . haat vir Robert Mugabe asmens endie . Hy het ook 'n hou ingekry na uitsondering van hom virkritiek soos "individue wat hulse1f vermom as , nooit tevore nie". . menseregte-aktiviste, ivoortoring- . Die koerant beskuldig die intellektuele ensommige buitelandse onafhanklike pers van 'n "roekelose" korrespondente".. poging om stamverskille telaat herlewe . Sedert kort nadat presRobert . wat die land kan lei na 'n "episode van Mugabe en syZanu-Pf Party indie . groter enbloediger onstabiliteit". verkiesing metonafhanklikwording in Dis blykbaar 'n verwysing na 1980 aan bewind gekomhet, word die . onIangse berigte oor massagrafte wat e1ugste dagkoerante - die Herald en die glo inMatabe1eland ontdek is- wat Bulawayo Chronide -.beheer deur die besku1digings Iaat herlewe hetdat . Massamedia Trust, watdeur die. regering .. ·regeringstroepe burgerlikes vermoor het aangeste1 is. in'n wrede onderdrukking van Opposisie Van 'n dagblad se kant is andersdenkendes indie vroee dus 'nnuweervaring vir Zimbabwe se tagtigerjare; leiers. Net sonuut soos mededinging vir Maar vir die gewone mens, wie se die gevestigde media is. televisie- en radiodienste deur die regenng beheer word, kom die nuwe DIE POLmCI wat daaraan gewoond is . dagblad as'n verkwikkende bries. om hul foto's entoesprake in die Herald "Dis goed om die Dat/y Gazette te tesien, isnouhoogs verontwaaidig oor he," se die kantoorwerkerTadeus . die astrantheid dat kritiek ophulle ., Mushamba. "Dit Iaat jou stories leeswat MONROVia, liberia- Ledevandie antI-Taylor militia, Ulimo, dreigomInvenneende NPFL­ gepub1iseer durf word, die Herald nooit sou publiseer nie."­ $Oldaat dood te sklet. Sedert hulle tweeweke gelede toegelaat is omIndie strate rondte loop, is daar tallebeskuldiglngs van plundery en Intlmldasle deurdiesoldale (FoIO: AP) Die Herald sereaksie op die . AFP VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 17 alternatiewe,terapiee 'N ANDERSOORT ower ower

'n Gesonde liggaam huisves 'n gesonde gees. Draai 'n mens die ou gesegde om,som dit min of meer die filosofie agter Bach Flower Remedies op, skryf ESMA ANDERSON, want volgens die siening lei 'n gesonde gees tot 'ngesonde liggaam. E~ blomme kanjou gees gesorid heu

ET soos Samuel Christian Hahnemann, die dat die balans tussen die gees endie vlees versteur isendat vader van homeopatie eeue tevore, hetdr aanpassings gemaak moet word. Siekte, hethygeredeneer, Edward Bach gemeen daar moet sagter , , kan 'n periode van ware verfyning en suiwering genesingsmetodes indie natuur self wees. verteenwoordig, Kankerlyers of mense wat platgetrek is Die 38 blom-ekstrakte wat hy ontwikkel en met 'n emstige siekte vertel byvoorbeeld datander dinge Nop homself en sy pasiente getoets het, word vandag nog skielik virhulle meer belangrik geword het,dathulle nle oppresies dieselfde manier gemaak van dieselfde Engelse '. meer sooppervlakkig leefnieendat hul prioriteite heeltenial veldblomme. . verander het. As bakterioloogen immunoloog hetBach entstowwe gemaak vanbakteriee met baie goeie resultate,maarhy Die SIENINGS VAN Bach isveral beinvloed deur die feit was ontrevrede met die newe-effekte daarvan op sy dat hy diep godsdienstig wasen geglo het dat die mens pasiente. Later, toe hy verbonde was aan die London geskape is in 'n toestand van voortdurende eenheid met Homoeopathic Hospital, het hynader kennisgemaak met God. Die menslike sie1 - die ware ofhoer selfsoos hydit die werk enfilosofie van Hahnemann endadelik aanklank beskryf het- isdirek verbind metdie Skepper en leidie gevind daarby vanwee die groot ooreenkomste met sy eie , mens gedurig na hoer waardes. En hoewel .die fisieke filosofie. liggaam nettydelik is, is die sie1 onsterflik. Daarom hethy By die hospitaal het hy begin om homeopatiese , sovee1waarde geheg aandiedimensie ensyblom-ekstrakte entstowwe - nosodes - te maak. Die resultate was ,ontwikkel om spesifiek te help met dieontwikkeling van verstommend en die sewe Bach-nosodes word vandag Dr. Edward Bach 'die' aspekte, ook omdat hy geglo het dat die siel die steeds gebruik. persoonlikheid leien rig en dieverstand en liggaam oak Maar Bach was steeds nie tevrede nie. Hy hetgemeen ::~Elkeen·van "~n 'gelleser,'~~'" omvou. , / 'n mens kan die homeopatiese beginsel om die pasient O!1s'is Volg 'n mens nie die instruksies oflntuisie vanjou sie1 eerder as diefisieke siekte te behandel, verder voer. nie, het Bach geredeneer, ontwikke1 siekte in die liggaam In sy essay Heal Thyself, wat in 1931 gepubliseer is, . asmanifestasie van die weerstand. Negatiewe emosies soos verduidelik hy sy siening s6: "Daar is 'n faktor wat die want elkeen vamons• -' 7 _ het inons-· vrees; angs, wreedheid en rigiede denke ontstaan as "R wetenskap nie opfisieke gronde kan verklaar nie, endit is . mens afwyk van die sie1 se doel ofmissieen gevofglik van hoekom sommige mense geaffekteer word deur siekte .die persoonlikheid seware ontwikkeling, _ terwyl ander dit vryspring, terwyl albei blootgestel word Die aard van die fisieke simptome,. het hy geglo, aan dieselfdemoontlikheidvirinfeksie. Materialisme vergeet weerspieel diegeestestoestand asafwyking van die siel se dat daar 'nfaktor boenbehalwe die fisieke toestand iswat . ,medemens, virdiere,' vir die ::t. instruksies: "As jy'n stywe litof gewrig het, kanjyseker die betrokke individu indie gewone gang van dielewe wees datdaar 'nverstandelike ofgeestelike styfheid is, dat beskerm teen ofvatbaarmaak vir siekte, van watter aard jy vasklou aan 'nidee wat jyniemoet henie. Asjy aan asma ookaL" natuiu; vir skoonhei'd in een of ly, isjybesig om een ofander aspek van jou persoonlikheid . Bach se slotsom was dat 'n mens. se psigologiese. te versmoor, of jy hetnie die moed om die regte ding te toestand 'n groot invloed kan he op jou gesondheid en , doen nie en jy verstik jouself..." . ander vorm. En ons almal wit s selfs kan bepaal ofjysiek sal word ofnie. Die Bach Centre wys daarop datn6g hulle n6gBach ooit Maar daarby ook: datgoeie gesondheid meer isasnet . beweer hetdatdie middels enige fisieke kwaal genees en die afwesigheid van siektesimptome. Goeie gesondheid of dat die beskrywing slegs die ooreenkoins tussen fisieke welsyn hangafvan die harmonie tussen siel, liggaam en simptome en psigologiese faktore beskryf. gees ofbewussyn, . Die blom-ekstrakte is nie veronderstel om die fisieke Ware genesing, hetBach gemeen, moet die herstel van siekte regstreeks tebehandel nie, maar omtehelp om die . die harmonie insluit. Daarom hethydie 38 blom-ekstrakte emosionele.en psigologiese stres te stabiliseer wat die ontwikkel om die pasient bytestaan indie integrasie van ,~/ watpyn.":::~,f: grondoorsaak vandie fisieke siekte kanwees. emosionele, psigologiese en fisiologiese faktore: simpatie met die Bach self (en die Bach Centre) het dit gesien as Die effekte van disharmonie, het Bach verduidelik, is byiniddels tot ortodokse medisyne, middels wat help om duide1ik sigbaar in die negatiewe buie ofgevoelens wat ervaar, en van nature so, want, . die versteurde ewewig tebereik enemosionele skokke kan almal van tyd tottyd teister, maar veral indie effek daarvan regste1 sodatdie persoon ooreenstemmend kanontwikkel. op die liggaam, wat van "lewenskrag" gestroop word. '. Die biom-ekstrakte help volgens Bach dus om die . Die siening, inander terminologie gehul, isvandag niks ;elkeen van ons het,al selfop: . genesingsproses teverhaas en verdiep. vreemds nieas'nmens inag neem hoeveel aandag bestee Elkeen van die 38 middels word verbind metbepaalde word aan die invloedvan stres (ofditnou 'nomstandigheids­ negatiewe gemoedstoestande, karaktertrekke of buie wat of 'n emosionele oorsaak her) op die modeme mens se een ofander tyd in ons lewens . dalk die psigosomatiese oorsaak kan wees van die .gesondheid. Dis alom bekend dat baie siektetoestande ineenstorting van 'nmens sefisieke en geestelike ewewig. soos maagsere, hoofpyne, hartvatsiektes en selfs kanker As diebalans met behulp vandiemiddels herste1 is,kan verband hou met stres. . die liggaam homself genees, Die middels verwyder netdie Maar uiteindelik hetBach siekte ook gesien asiets wat struikelblokkeindie pad van dieliggaamseeieverdedigings nienoodwendig sleg is nie, maar 'n waarskuwingsteken ".; DR EDWARD BACH engenesingsmeganismes.

18 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 altematieweterapiei

BACH HET IN 1934 in In lesing in dat mense slegs kan verander ashulle 'om aggressief te raak en ander mense gemeenskappe. Gegoede mensereismeer. Southport oor diewerkingvan diemiddels werklik wi!. Ontbreek die wil, sal.die .: . fisiek aan teval nie, . ' • oorsee enword daarom meer blootgesel gese: "The actions ofthese Remedies is to . , middels nie noodwendig effektief wees" ,Maarasmenseseproblemehoofsaaklik . aan nuwe idees daar. ,raise our vibrations and open up OUf nie.' , fisiek van aard is, stuur ,sy hulle na In, . Slegs enkele homeopate inSuld-Afrika. channels'for thereception ofourSpiritual 'Maar beteken ditnie dat diemidclels . 'homeopaat. .gebruik die middels, maar in lande soos , Self; toflood ournatures with theparticu- ' ,,bloot In placebo-effek hetnie? Mense wat ,'nPaar psigiaters hier, maar veral indie • ,die VSA word hulle erken ashomeopatiese lar virtue weneed, andwash outfrom us ' ,,' die middels al suksesvol gebruik het en ", YSA, Brittanje en Duitsland, gebruik self middels enhulle isingesluitin byvoorbeeld the fault which is causing harm. They are terapeute wat dit gebruik, se die dikwels Bach se Rescue Remedy; wat , ,die Supplement to the Eighth Editton ofthe able, like beautiful music or any glorious doeltreffendheid daarvan kan niesommer gemaak word van vyf van die Bach Flower HomoeopathtcPhannacopetaofthe Untied uplifting thing which gives us inspiration, so afgemaakword nie, want ditkan ook Remedies. Die middel word veral gebruik States. to raise our very natures, and bring us suksesvol gebruik word virdiere enklein Vir skokvan enige graad: van kleinighede En kennis daaroor isnogmaar skraps, nearer to oursouls, andbythat very act kinders.; . '. " soos 'nkind wat bang isom tandarts toe te soos dr Idoo Barker, voorsitter van die bring uspeace andrelieve our sufferings. Hulle wys ook daarop dat mense in'n gaan, tot meer ernstige situasies soos om Wetenskap- enOnderrigkomitee van die They cure, notbyattacking disease, butby uiters slegte bui, wat baie geirriteer of "n pasient watin 'nmotorongeluk was te, Mediese Vereniging van Suid-Afrika (wat flooding, our bodies, with the beautiful . utters kwaad is, dikwels gehelp word en' stabiliseer, ofiemand wat 'n kwaai skok -; nou ondersoek instel na alternatiewe vibrations of our Higher Nature, in the hulle indie toestand beslis nie ontvanklik gekry het, te kalmeer. Die middel word' medisyne), se: "Die vorm van terapie iss6 presence ofwhom disease melts away as ,. is vir outo-suggestie nie. veral hoog aangeskryf. , esoteries dat die komitee nog nie daarvan snow inthesunshine," " Diagnose van die grondoorsaak werk gehoor hetnie. Enige inligting daaroor sal En ditis juis woorde soos die wat tot ' so: iemand wat byvoorbee1d moeilik aan­ BACH SELF HET ineenvoud geglo. Hy bestudeer word deur die Wetenskap- en baie verskillende interpretasiesvan Bach pas, verandering vrees en dikwe1s in die hetbate nederig geIeef ensymedisyne so Onderrigkomitee." ' se werk lei. Van agnostid,Freudiane,' verlede leef(wat dalk manifesteeras vrees, goedkoop asmoontlik verkoop sodat almal . Kyk 'n m~ns goed rond in die Christene en Boeddhiste tot aanhangers angsofverwerping), wordeerderbehandel dit kan bekostig en sonder moeite kan gesondheidswirikelsen aptekewat Flower ' van die, NewAge filosofle heg almal hulle met Honeysuckle (kanferfoelie) ennie vir gebruik om hulself tegenees. , Remedies aanhou, is dit duidelik dat die eie besondere betekenis aan diewerking die sekondere manifestasies daarvan nie. Hy het s6 sterk daarin geglo dat hysy midde1s vir wanhoop, angs en stres, van Bach Flower Remedies. ' Elke Dirschka, 'n terapeut van johan­ medewerkerskortvoorsydoodlaat belowe doelloosheid en moedeloosheid die En so verskil hul sienings 60r die" nesburgwat baie gebruik maak van Flower hetdathulle die eenvoudentoeganklikheid vinnigste uitverkoop. Dis dalk 'n goeie toepassing van dierniddels ook. Sommige Remedies, se sy het geen twyfel dat dit van die middels sal behou, maar ook dat aanduiding van die gees van ons tyd. glo dit moet hoofsaaklik gebruik word werk nie. "Dit is ongelooflik om te sien geen middels bydie 38 gevoeg sou word , Werk die middels werklik, ofis dit net , saam met ortodokse medisyne en die hoe menseverander, selfs na net drie nie, omdat hy geglo het dit omvat die 'n placebo? Daaroor kan eknie uitsluitsel genesingsproses aanhelp, ander glo dit weke. Dit verander dikwels hulle hele totale omvang van emosionele of ­ gee nie. Die leespasies opdiewinkelrakke kan selfstandig gebruik word om fisieke lewe," .. persoonlikheidsfoute. is egter hopelik In teken daarvan dat toestande met 'n psigologiese oorsaak te Dirschka se daar is'npaar psigiaters in Juis om die rede mag Bach Remedies mense verligting kry enniebloot gryp na behandel. En daar is die meer esoteriese Johannesburg wat sommlge van hulle nie geadverteer word nie. Nuus daaroor die laaste strooihalmpies nie. benadering datdiemiddels jou moet help ,pasiente nahaar verwys, want sy doen 'n wordhoofsaaklikmondelingsversprei deur om inkontak tekom met jou hoer self, om "quick fix": dis vinnig, maar doeltreffend mense wat baat gevind hetdaarby. verder NS. Diedoel van die reeks at1tkels ts om so jou aura skoon te maak en om jou enhelp mense om oor die onmiddellike word pamflette ofboeke netgeskryfom 'nomoattendeprentjte as moontUk teskets persoonlikheid te ontwikkel. , krisis te kom ofom sekere blokkasies te inligtingte gee oorhoe die middels gebruik van die alternattewe of komplementere Die meningsverskille spruit ookdaaruit verwyder -wathulleweer meer ontvanklik moetword. terapte~ wattn sutd-Afrlka gebrotk word. dat diagnose gemaak word opgrond van maak vir psigoterapie. ' Ook vanwee die voorskrifte is latere Daarom word ook gekyk na minder die basiese oorsake van In mens se ..Maar, sesy, assyvermoed dat een van blom-ekstrakte soos Kaliforniese en bekende en meer esotertese metodes. Bate psigologiese probleme, , marldieme 'nprobleem hetwaaroorhulle Australiese blom-ekstrakte wat in ander van~m~lsh~s~nie~~re~ moetpraat enterapiemoetontvang, verwys Jande ontwikkel is, onder ander name medtstnale offarmakologtese werking nie, MAAR HOE DOELTREFFEND is die syhulle ophaar beurt weer naIn psigiater. bemark, hoewel dit opdieselfde beginsels maar maak daarop aanspraak dat hulle middels? Veral as'n mens inagneem dar. Die doeltreffendheid van die middels, berus asdie van Bach. diealgebekwelsynvandiepasWntverbeter ' dit baie verdun word, maar nie soos ' ,se SYI hang nie afvan die hoeveelheid wat , ; _ Diemiddelslsegterbetreklikonbekend en sodoende hydra tot haar/sygesondheid homeopatiese medisyne versterk word ' In mens neem nie, maar hoe gereeld jy dit inSuid-Afrika ennie so vrylik beskikbaar (as 'nmensgesondbetdsten as meerasnet ni~ , , ,.neem. nie. 'n Eienaar van In gesondheidswinkel die afwestghetd van ftsteke simptorne). Die Bach Centre beweer hulle het'n75 ", Dirschka se die mees, algemene . inSandton sedie middels istot dusver ook Entge voorstelle of komrnentaar sal dus persent sukses-koers, maar se ditkan vee! ' ", .probleme waarmeernensena haar kom, is . ,.,hoofsaaklik beperk tot meer gegoede venuelkom word. hoer wees asdie regte diagnose van die , skok, angs, kindermishandeling en grondoorsaak van 'npersoon seprobleem dwelmmisbruik. Daarkom egterookmense " -, (Anderbronne: FlowerRemedies to the Rescue:Thehealingvisionof Dr EdwardBachdeur gemaakword, asmense die middelsgereeld .watnleweet hoe. om, hulle emosles te ,: ,,' Gregory Vlamis; Questions &Answers:Explaining the Basic Principles andStandards of The neem en as diekllentselfnle weerstand , hanteer rue ~ byvoorbeeld merise wat'nie BachRowerRemedies deur JohnRamsell, trusteeen kurator vanThe Dr Edward Bach Centre bied teengenesing nie. Hulle beklemtoon , weet hoe om woede tehanteer anders as & Healing Trust; en BachRower Therapy: Theoryand PracticedeurMechthild Scheffer.)

Kultuur.S VROT MELKPOEIER WAT HULLEDESTYDS IN'KOEVERTJIES-VERKOOP HET. KuUuur loop sy eie paadjie. Van Hans Die Skipper tot by Griet Stery]' 'n sprotue. Van Maria Callas tot by Karla Krimplieu. ., Vir die een mens is dit kuns en musiek, vir 'n ander is dit godsdietlS en poUtiek. Vir die een is dit kosbaar; vir'n ander is dit weggooigoetL Afrikaans Stereo is 'n kultuurstasie. In uandag se usarreluimduiereld luister ons hoe die moderneAfrikaanssprekende leef, wat !:Jy doen; ' ' ,wat hy st!. wat hygin, hoe hy sing, lag, huilen ontbou. Onsgaan terug no die goeiegoed van gister, baaldit uit en vryf ditbUnk. Afrikaans Stereo loop oordie brae na anderland en ondersoets die bande met ons stamkulture. Ons spring oordie draad en gesels met , die buurkulture, Ons dink otlajbanklik, ons diens is oars en lewenskragtig, dit erken verskeidenheidenpraat met insig. Ontmoet ons AFR'U".' , try100/104 FM en ontdek die kultuurwereld van ~ vandag saam metA.frlluulns Stereo. '

, ' ,. ,. II i o s o II e g re.. ,. e .. ,)

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 18 satire

20 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 .satire

laat hulle betaal vir hul .sondcs...

VAN aile tradisionele wapens is satire is die vlymskerpste. Tog is dit dieeen wapenwat in sonnige, bloedige Suid-zfrika die minste gebruik word..Satire is 'n-pasifis se enigste legitierne wapen. Dit korn openbare figure - en die openbare mening - byop plekke waar aIle ander wapens faal. Satire kan wreed en geriadeloos wees, maar dit is altyd intelligent. (Daar is niks meer embarasserend as 'n . onintelligente poging tot satire nie.) Tbe Promised Land, 'n uitstalling v~n Tinus Horn en Alastair Findlaywat die naweek by die Markgalery in Johannesburg begin, is satire. In hul eie woorde: "What is the show about, then?It attempts to mock the-shit out of the lot of them; make them pay for their sins. Ridicule is a feeble defence against police hit squads, traditional weapons and AK47s. But it's all we got."

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 21 .radio RUKJOUREGMET •

...voor die TV 'npatat van jou maak, skryf JOHANNES BRUWpR-.

IN 'n verbruikerskuItuur kan'nmens neig potsierlikheidverval- indien nieoombliklik nie. Selfs 'nstrooisage oordie radio betrek monsters: die versinnebeeldings vanhul om radio as "outyds" tebeskou omdat dit rue, danweI na'n uur oftwee. jou meer aktiefas'nTV-sepie. Jymoet jou persoonlike vrese), chronologies televisie se voorganger is. Radio kommunikeer die lewende, skeppend inlewe in die verhaal, jou self . Kan 'n TV-uitsending diese1fde Dat sobaie mense vandag eerder TV kyk intieme teenwoordigheid van mense, bring voorstel hoe die karakters en die plekke suggestiwiteit bereik? Fellini beweer TV as om radio te Iuister, Iyk dan na 'n hulle naby jou. 1V kommunikeer hul lyk. Omdat jydie voorstellings saamstel uit kan mens van enigietsoortuig, selfsdatdie natuurlike gevolg van tegnologiese afwesigheid, skaal hulle aftotkunsmatige jou herinneringe aan werklike mense en . maanmet toue gevang is, maar tog: sou vooruitgang: televisie het as beelde agter glas, .die afbeeldings van' plekke watjyken, kan 'n radioverhaal 'n mens rue darem aandieprops enspesiale "doeltreffender" medium ontwikkel, want mense wat rue in jou sitkamer is rue. baie meer oortuigende persoonlike ,. effekte konsien dis'nB-Grade movie nie? dit blednaas klank ook beeld. (Omdat 1V-aanbieders s6 altydop 'n belewenis word as die spe1 wat jydeurdie Die gemak waarmee radio die waarheid Die siening van radio asanachronisme afstand bly, raak hulle seIde sobemind of' 1V-venster sien in 'rrkamer gemeubileer kan manipuleer, is ironies onderstreep behels 'nsubjektiewe waarde-oordee1: dat sogehaat soos radio-omroepers.) . na 'nvreemdeling se smaak. , deurdieBBCse GoonShowwatgespothet televisie 'n "verbetering" op radio is. Die 1V-stel self is egter baie meer Daar's ook gevare in die reallsme met 'n Duitse propaganda-uitsending in Televisie is egter ewe min radio-met­ opdringerig teenwoordig as 'n radio - dit waarmee radio van denkbeelde die Tweede Wereldoorlog: "Achtung! prentjies as wat radio "blind" is. Elkeen is skryf selfs aan mens voor hoe om jou werklikhede kan maak. 'n Voorbee1d is .Achtungl Zis is ze captain of ze Queen 'neiesoortige medium enkan dinge doen sitkamermeubels terangskik, kla 'nvriend. daardie hoorbeeldgegrond op HG Wells Mary speakink! Ve haf been hit by a wat die ander rue kan doen rue. As voyeuristiese venster prikkel dit jou se War ojthe Worlds wat Orson Welles in Cherman submarine!" TVkan egter deur 'n Die radio kan jou rue die stom gesigvan nuuskierigheid met verleidelike krag: asjy die era voor1VinAmerika uitgesaai het. seleksie vanbeeldeewelekker lieg -soos , 'n sterwende kind in Somalie wys nie.": ­ rue kyk nie, mis jydalkiets. Sojou De volg A! is herhaaIde1ik in die uitbeelding van ,inCNN segesuiwerde, betreklik bloedlose Maar die TV kan jourue deur die nag'troos ' maar diestroom, alweet jynaderhand rue die Marsmanne se inval onderstreep dis' Golf-oorlog destyds. soos die radio nie. Die waansinnige meer wat dit iswat jyniewilmis nie. flksie, het duisende Amerikaners die' gemoedelikheidwaarmee 'n Robin Alex~ ' gedramatiseerde "nuusberlgte" so' " HEELPARTY VAN radio se deugde is ander heelnag oor die radio deemis by EENVAN RADIO se deugde lsdatdit oortulgend gevind dathulle dieheuwels ekonomies van aard. Radio is goedkoper duisende wek, sou op 'n TV-skerm in .nooit so'ncouch potato van 'nmens maak ingevlug het (alma! gejaag deur huleie as televisie - vir die sender sowel as-die ~

nuWe tyd op hande en aanvanklik skeptles, hat ek my.tot die grensl~ draadloos EEN.SKLAPS, , < ~- gewend. (Dis nou buiten die kere dat ek in etkgeval na die stase geluister het,veral Sondae, VERVALDIE wantvan die programme - IUistergate - op dienuweAS was oak op die ou RSA en , setts op dit wat dieou RSA voorafgegaan het.Allevolkeloof die HerevanFanie Smit, GRENSE" Diestemen die melodie, In die voorportaal, JouberoMalherbe se Musiekposbus, AFRIKAANS STEREO (100 - ·104 FM LANDWYD) Skywers en boeke, Dietaalwat ons praat...)

DIT was 'n Donderdag. Dinosaurs-tyd. Enalmal weet die program is eintlik net 15 MAAR TOE TREF die grensloasheid my. Skielik kan ek luisterna die geskiedenis . minutelank, maarwordoar 'n halfuur aangebied. Dieoorblywende 15 minute se vanrock 'n roll omkwartoor vyf in die oggende0), of na Klankbord Maro,dagaande kyktydword aan advertensies afgestaan; want niks verkoop produkte virdie hele gesin om kwartoar nege - dis nou so 'n ruk na die uitstekende EJm-forum waardoormet'n soos 'n vriendelike oerdiergesinneijie nie. , heel gesonde oog nadie wereld gekykword - waarSuid-Afn'kaansa musiekwat nog Advertensie op advertensie terwyl almal wag op die nooitvoorheen oardie lugwas nie skielikin stereogehoor kanword. En ek luister. En wederkoms vanalmal se gunsteling-program. Toe ek hoor'n program oor die,jazzmusici wat in al die tyd van die au RSAregonderons gebeur dtt. N6g 'n advertensie hetgeflits, die van die neuse hul instrumente geblaas het en nau eers op Afrikaans, en met goed,nagevorste verlore stadmiskien, ek kan nieonthou nie, maarnet kommentaar daarby, gehoorkan word. . daar voormy Sony het eenflttsende beeld te veel my En daar is kabaretmusiek om 8 in die aande - dis nou terwyl die grimeenniddet aan reeds oorlade onbewuste binnegedring en ek hetmy JohnBishopse gesig pienkskyn op my buunnan se lV-stet. Dan is daar; '. rede verfoor. Myadvertensiedrumpel is oplaas ,barokmusiek, simfoniee, droamland, en danbegin ons weervroeg-vroeg rock. oorgesteek. Ek hetnet so blysit - dieverbruiker in Diemusiekprogramme op AS is myns insiens'van 'n baiehoe gehalte. Dis maarnet opstand - my regterhand omtrent harthoagte gelig en op Saterdagmiddae na die dag sa geritualiseerde geweld dat die au Owse marse dierooi knoppie van die infrarooi-afstandbeheergadget gehoor kan word, maardan skaket'n mens maar net af. Toegegee die nuuslesers het Ucla Jurgens ...asAfrikaans metgenoegdoening flnaal gedruk, dielV-stel saam oak nogdaardlsou RSAse dringenden oordrewe testosteroanstemme, en rip die Stereo die dag syplate metdieverlora stad tot uitgestorwe masjien geklik. andersins heeluiteenlopend en geskakeerde Vroue-iokus om 8.30 soggens word daar begrawe... Ditwasomtrent in die tyd datdie ou RadioSuid- nag gedames hierengedamesdaar, maardieklein jakkalsies sal sekerlik'uitsterf Afrika(RSA) stereo gewordhetensynaam dienooreenkonistig verander het na: , namate Afrikaans Stereosy ou RSA-propagandarolsaam met die Ucla Jurgens-plate Afrikaans Stereo (AS), mat dieleuse, ;'Radio sander grense".lV-loos, met heelwat ' begrawe en die omvang vansy reuse verder ontgin. - RYK HATnNGH '. • ., ..

" 22 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 « 'radio

~ ontvanger.tn Radiostasie kosbaie minder .' YOU .SAID-, verander inAmeckaners (Who's the Boss?, om op te.og entebedryfas In'IV-stasie en " - Major Dad, Santa Barbara, Loving, ens) In radio is binne die vermoe van taIle ,ofEuropeers (Mirage 2000, Kress op die mense watnie In'IV-stel kan bekostig nie: -YOU- LIKE Spoor, Borg, Christian Borg, -ens). Selfs In Suid-Afrika hOO radio-luisteraarstans Suid-Afrikaanse produksies neig om 'n ookgeenlisensiegeldtebetaalnie. -,:--BELIN"DA CARLISLE?' visuele taal enfonnaat tegebruik wat aan - Met 'n betreklik goedkoop radio kanjy , Amerika ofEuropa ontleen is. boonop naander lande luister, selfs totin RADIO 5 (FM 98 MHZ) Dit blyk nie net uit die die Noordelike Halfrond- die BBC, Radio geldwenprogramme soos Win 'n Spin, refly Fun QuiZ en so' meer wat die Moskou en so meer. In Radio gee jou "RADIO," the radio ad for the medium of radiohas it. "Theunlimited medium... Explore toegang tot In baie breer intemasionale Amerikaanse game show naboots, ofdie perspektief, laat jou deur baie meer oe na the landscape of your dreams." , Kellogs-advertensies wat selfs met 'n die we.!eld om jou kyk as In Tv-stel, 1V .Ho ho.TIle catch isyour dreamlandscape happensto bea Boksburg shopping mall Amerikaanse aksent praat nie. Dit blyk bied minder nuus minder gereeld as die and youhappen to dreamArchiecomicsand colour-by-numbers andsupermarket special ook uit die kunsmatige manier waarop 'n verskillende radiostasies regdeur die dag­ .offers. Ormaybeyou just happento be lobotomised. mens na reekse soos Die Binnekrtng kyk: enniks vergelykbaar met byvoorbeeld die That, allyou teens and post teensandeven you onlyas-old-as-the-moment-you­ jybelewe die cliche's van die Amerikaanse BBC se Afrika-nuusprogramme nie. - fixated-post-post-post-teens out therewho stillrememberthemusic Chris Prioris no . aksieprent-resep, sonder om te besef die Omdatradio goedkoperis as'IVkan dit longerallowed to play, is why the littlepeoplefrom Radio5 live inside your radioset. terloopse temas -korrupsie onder hoelui, kleinerteikengroepe meerselektiefbedien Thisis mind rot, 22 or 23 hours a day, pausing onlyto charge its banalitybatteries while die sinistere mag van geheime dienste, ens - In radiostasie kantoegewy word aanIn Robin Alexander (Ishe still alive? No, but that hasn't stoppedhimfrom broadcasting) sees - hetiets met jou werklikheid te doen, Jy bepaalde streek, gemeenskap oftaalgroep. you through the wee hoursthat's stillto go beforethe snapcrackle ping pong of Radio5's staan verwyderd van die inhoud: dis die Radio het in Suid-Afrika al 'n aanslenhk breakfast special. Amerikaanse resep wat tel, eerder as die groterstreek- entaalverskeidenheidbereik Thenyou get Tony Blewitt. Thisguy is likevitamin Suid-Afrikaanse bestanddele. as televisie, maar radio se vermoe om enriched double helpings ofcream cake atthis time of the Gekcndisioneer. deur die soort bepaaldegehore metbepaalde behoeftes '. morning. And his stintwill also markthe first of the day's ontkenning van persoonlike betekenis, plays for whateverBelinda Carlisle or PaulaAbdul or Kylie te dien sal eers volwaardig ontginkan begin jynaderhand selfs die "werklikhede" word 'met die vrye ontwikkeling van Minogue or Madonnaor Michael Bolton "song" happens 'indie nuus ervaar asaangekoopte fiksie. to be poppingthe tops thatweek. By the time you have gemeenskapsradio. ,- ', , Televisie laat jou in ieder geval nie toeom Omdat lV-produksies betreklik duur heard the "song" in question for the thirtiethtime - which die werklikheid volslae van fantasie te is, word hulle daarenteen op so 'n bree means you haveheard thechorus somewhere around onderskei ennawaarde teskat nie. Dit sou gehoor moontlik gemik - vir landwye 900 times- which willhappen around midday, you will 'n onmenslike veranderlikheid in jou beeldsendingenverkieslik ook verkope in .understand exactlywhytheycallthem "hits". As" in ' gemoedstoestand vereis. Hoe kan jydie die Internasionale mark. Ekonorniese "squad"; eenoomblik die volle werklikheid van In oorwegings weerhoulV s6 daarvan om Youwillalso haveheard someunbelievably banalads honger skelet in Somalie besef en die ' of the orderof: "Nothing isso special as real Jazzor the . intiem met klein gemeenskappe te AlexJay ... ou Maljandie . volgende oomblik gemoedelik bekoor special tasteof John Player special", and thirtyfive bad . kommunikeer en dwing dit om In meer doring" word deur 'nadvertensie virsjokolade? Of jokes.· :. algemene enbeperktereeksbelangstellings weersin voel vir In moordtoneel in_die teweerspleel.. IfyOU survive Tony Blewitt, you cancatch the honeyed tones of Kevin Savage and his nuus en dan vermaak word deur 'n Teoreties hoef dit nie noodwendig chorusof typists and more Belinda Carlisle or Kylie Minogue or whatever. And so on, with aksieriller met In gesinsmoord as negatiewe gevolge tehe nie: ditsou selfs littledistinction, until at noon, it's timefor the manthey call Bonsai Brian, and who calls onderwerp? Om trauma tevenny laat vaar kon lei totIn beklemtoning van universele himself ''TheOx on the Box" and the Boksburg shoppinq mall section of the day's listening, , mens Hewer die onderskeid tussen menslike waardes, In diepraktyk kom dit complete with funny accentsand moreunfunny jokes - and moreBelinda Carlisle. _ werklikheid en fantasie, tussen nuus en egter daarop neerdatIn bepaalde kultuur Finally, if youcan survive the funnyaccents .ofAlexJay, you finally come out in the total vermaak, enhou dievinnig opeenvolgende aan1V-kykers opgedwingword: die kultuur lobotomysectionof PhilWright and the thousand massed guitars. kontradiksies maar almal op die vlak van van die rykste lande wat vraag enaanbod " Andon to the rock dinosaur Chris Prior- who remains something of a rarityon Radio 5, In onwerklikheidwaarby jynie betrokke is ,in die intemasionale Tv-rnark bepaal- die by not speaking in an eitherrealor moregenerally assumed cockney accent.And Priorwill nie. Westerse verbruikerskultuur. remind you at lengthof who playedtambourine on the bootleg version of SlapChips' third Dit strek verder as datTv-kykers Vir albumentitled Terminal Sniff, which by the waywas alsothe name of a band around the IS JY BESIG om .so as In patat te baie van hulkyktyd gedwing word omte Manchester club scenein oh about 1971 andfeatured on second guitar...And then he'll versteen? Wend jou dan na die radio enruk ~ put on another JethroTullnumberin anycase.And thoughheleaves teethmarks all over his turntable everytime he does it, latterly, alsoBelindaCarlisle. ' Theonlyonewho doesn't play Belinda Carlisle is Barney Simon, the Benoniboy with the Spitalfields accent. But that is onlyoverweekends and it!s aweekly time warp, with OP 702 moet mens earsverbyJohn Simon'scockney interspersed with an in depth look at the British football sceneand gigsof ~What a boykie!" Berks kom om agter .: the weekin lowerManchester and Birmingham. te kom of die radiostasie enigsins Justto remindyou that you aren't living anywhere exceptinthe landscape of your verdienste het. En dit kan nogal 'n pyn dreams afterall. in die oor wees (om.dit nou eufemisties te steO. Want die stoute Berksiekennet geeneinde nie. Veral seks kielie hom pienk; vroue en hul borste ook • en AS IY EERS VERBY natuurlikgoed soos "a dog doing funny things on my leg". , Maar asjydie orige mannetjie _ ,DIE... BOYKIE KOM... tussen 6 en 9 in die oggend vermy, is 702 (MW). 702 sen van die bater stasies op die -­ lug.Vryheidvan spraak is, volgensdie' aanbieders, die grondbeginsel van hul " Beckett Show)lei tot langdebatte. 'n " aangeraak. Robbie se "betekenisvolle" inbelprogramme. Ongelukkig het Wit luisteraar het sen keer prontuitaan stiltes kanweiefteirriterend raak- al inbe!lers seide iets nuuts of - 'n PAC-Ieier gevra of hul One Settler, wat jyhoorin die ses sekonde-stilte na betekenisvol te sa-soms klink dit asof OneBullet-planne Beckett ook insluit. sen vansydiepretoriese vrae is hullenet hul eie stemme op die radio wil Waarna die PAC-persoon lank ge-uhm Medium Wave-gesuis. hoor.Vandear oproepe soos: "Ijust . en ge-ahhet... KateTurkington sorg gewoonlikvir wannasay Barend Strydom sucks." , intelligente radio- hoewelhaarupper John Robbie ... 'betekenisvolle' stUtes. Oitraak veralverveligwanneer THE JOHN ROBBIE SHOW tuseen middleclass-onsntasle partykeer menseinbe!omdat hullevoe!hulle Qen 12 gee 'n mens 'n goeie ideevan deurslaan. MikeMillsprobeerhard om plaatse. OitsluitEye Witnes.s. News elke word veronrag (omdat die wat nouin die nuus is, wat belangrikis die luisteraar te oortuigdat sy werk net halfuur, onderhoude met nuusmakers, ysskaatsbaan by Cresta-winkel$entrum vir mense, en, in die aigemeen, die so vee! vanhomvergas 'n nage-tot­ internasionale nuusen sportdekkingin. ' gesluit is, byvoorbeeld) of omdat hulle standvan die moraalvan die mensein vyf-~erk. Teleurstellend is dr Paulmet Eye Witness News (kortnuusbulletins) (gewoonlik orisuksesvoO iets pittigs die digbevolkste deel van Suid-Afrika. sy Christelik-moralistlese SexTalk- . word deurdie dag elkehalfuur probeerkwytraak. Boelende onderwerpe word gereeld prekiewat In mensnoop om seks slags ~itgesaai. 'n Mensword dus deeglikop Die inbellerskom welliou en dan bespreek, van politieketot ekologiese vir prokreasie-doeleindes te oorweag. hoogtevansakegehou. Dis noute sa met interessantelaanvegbare idees tot sosiologiese kwessiesensovoorts. . Newstalk met ChrisGibbonsis as jy die kraghet daarvoor... - CHRISTI vorendagwat dan (vera! op The Dennis Ugter onderwerpe word ook omtrentdiebestenuueproqram ter VAN OER WESlHUIZEN

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 28 radio

. ~ jouself reg: voel weer die teenwoordigheid van werklike mense. Luister weer 'n slag na geselsprogramme waarin OMIES, mense informeel enontspanne gesels, eerder asom soos snobistiese brulpaddas teposeer vir die kamera, enwaarin hulle die tyd kry om rustig uittewei tot by die koeitjies en MAAROOK kalfies, eerder asom alles afterammel voor Beverly Hills 90210begin. VERRASSINGS Luister 'nslag weer musiek sonder om inbeelde vas te RADIO SOUTH AFRICA (FM 105.10) kyk watglad rue strook met wat jy self indie musiek voel rue. Maak veral 'n draai byradio seinbe1programme - 'n VAN OJ's wat trendylingo gebruik, is daar niejuis groot aantreklikheid, al hetShado Twala 702 gelos omdat sprakeop RadioSouthAfrica nie. Geen Jay Thang In sy meen hulle praat te veel, die inbelprogramme word gehoor nie - eerder net omies met diep stemme ontmoet jy jou medemense op 'nmanier wat 1Vrue kan ewenaar rue -mense wat kaalvuis injou oor baklei oor wie wat stadig en afgemete hoogdrawende Engelsbesig... meer onbeskof is - witmense ofswartmense, of daar 'n Ook niejuls liefhebbers van pbpmusieknie, die landsvlag moet wees ofnie, wat die leiers volgende moet "platejoggies": 'n vervelige, tradisioneel Engelse lied doen, of]ohn Berks seobseniteite nie stopgesit moet word ged08nop 'n bra onuitsonderlike wyse deur 'n obskure rue, waarom John Robbie soeensydig is, ofrugby sport is sewentigs-groep word gespee!. Daama word die ofrue ensomeer.1Vbereik niedie eerllke werklikheid van opmerking gemaakdat die liednou wei "opgetert" is, die programme nie: 1Vistestyfen uiterllk goedgemanierd. maarten minstenog lulsterbaer is... MaarRadio South Africa sorg wei vir 'n paar Net oordie radio baklei mense sonder handskoene. Enso Shado Twala ... s~ hulle praat te veal. leer hulle mekaar baie beter ken. verrassings. 'n Mens kandaagliks na die volgende programme luister: 'n interessante, kritiese aanbieding oor klassieke musiek; 'n tienminutelangehumoristiese DIS DIE storievertelling; intelligente, breedvoerige onderhoude. met kenners oor belangwekkende onderwerpe; kinderprogramme; inbelprogramme; 'n Newsbrief­ GUTSY AND STEMMING program met algemene nuusasook besprekings van die sakevandie dagwaartydens internasionale EARTHY· WATTEL korrespondente hulindrukke oor nuusqebeure RADIO METRO (AM 576 KHZ) HOEVELD STEREO (FM 94,MHZ) weergee. Wat wei vreemd is, was die ellelange dekking vandiewei en wee vandie Britse IN MANYWAYS Radio Metro is the latter day koningshuis - die toppunt was was 'n tyd toe radio-Iuister aile ore beteken het. hetjou lot geheel separatedevelopment counterpart to Radio 5. It has its DAAR Jy sekerlik die gissinge oor of Charles enal oorgegoo aandie ornroeper, sy kwinkslae, ernstige praatjies, aktuele own Kyfie Minogues and Belinda Carlislesplayedad en Ditydenshul Koreaanse besoek aangeleenthede en twintigminutevannuus gelees deur 'n kwaai manstem.. nauseam throughout the day. It has its own, basically saam gaan slaap... Daar was 'n tyd toe dit helegesinne savermaak enseltsenigste skakel met raciallydefined (blackyuppie) target market. It has its Vreemder is die program diebuite-wereldwas. Toe kom televisie en die saaklike stemmeword afgesit own made-lip standardaccent employed by nearly genaamd Woman's World enop die rakgesit. every deejayon the block - though in this case the role smiddae. Daaropword veral Maar toe word mensealhoe meerverveel deur televisle en mansmet models appearto lie somewhere between generic gesondheidskosse, kwaai gesigteen Amerikaanse kwinkslae en kom agterdat hulle liewers 'n . Americanfunk and Sol Kerzner. natuurbewaring, films,. boeke en goeie boek willees of met mekaar gesels. Soms,wanneer hullenievan die But somehowit works in a way that completely dietebespreek. Duidelik bring die wredewerklikheid in die land wou ontsnap nie,het hulle dalk eerderverkies eludes Radio5. It manages to be gutsy and earthy (you onderwerpe slegsdie skonere am die koerante te lees as om nadie nuusop TV te kyk. Hulle sit dit toe af. can read it even in the programme names, runningas geslag in beroering... - CHRISTI Die radio isvan die rak afgehaal viragtergrondmusiek. Maartoe volg jare they do to Pleasure Mix, Joy Rideand Jungle Fever) vAN DER WESTHUIZEN van eindelose rondsoek van kanaal tot kanaal om te ontsnap aan die saaklike and this is onlyin part due to the difference between sfemmeen onnodige kwinkslae. the kinds of musicthey tYPically playand the sensualityquotientpeculiar to each: torthe most part HoeveldStereo se luistertal hetdie laaste jaar of wat ongeewenaard the music is equally mindlessand equallydrowned in girlie"oohs", but, well occasionallyyou can gegroei - na 'n besluitom homself op 'n baiespesifieke teikengroep te rig- catchsomeof what the OJ's really want to play and that is usuallyrealjazz of the kind that never, dieaging baby-boomers. Die.resep iseenvoudig - smper te eenvoudig: Speel . appeared in a JPS ad. aldie Iigte treffers en goueoues wat soetherinneringe oproep en aangename· Andanyway, even ifthere is no more brain, there's a lot more going on around the netherparts. vibrasies meebring, hou die kwinkslae en aankondigings so minas moontlik, It alsohasa lot to do with the OJ's. Pretentiousthey often are, abysmally uninformedthey dienuus net genoeg en niete veel nie.En dit werk blykbaarsoos 'n bom. sometimes are, off the wall they frequently are. But merelyboring, merely bland, merelyslick, .' 'n Maandof wat gelede kom ek natweejaar in die Kaap teruginJohan­ hardly ever. There'salwaysa broadcasting idea somewhere in play, even if the OJ forgotthree nesburgen myvriende deel my sonder om te blik of te blocsmee-.hulle minutes ago exactlywhat it was. ' luister nounet Hoeveld Stereo, die Nuwe RadioHoeveld, Beelde van hullein There is a senseof energy,and this is what makes radio, a sense of authenticity, of something krullers en/of pantoffels wat vir mekaar boodskappies en versoeke oor die inthe processof coming into being, of a community being found and serviced. . radio stuur, of fietseen kruiwaens prooeer uitruil, komtoe onmiddellik by my It is generally in the ads - designed as they are for the most part for a market aliento the op. Maar nee, hou hullevol, hulle doen nieeensmoordie moeiteom van makers - that the liereallycreepsin. And we are back in the same apartheid territory which Radio kanaal tot kanaal te soak na musiek wat hullenle piawanneer hulle naweke 5, in its own weird way, and amid all its ~Iocal is lekker" protestations, never really movedoutof. - ontspan, of saans ekstrawerk doenof in die kombuis werkskafnie.Die IVOR POWELL . musiekhou hulle in 'n goeiestemming,.nlernand maakvervelige praatjies nie enjy hoor so nouen dan nuus,

NA'N PAAR WEKE van rondluister ensteekproewe op anderradiostasies, moesek toeqee. Daaris nie regtig saans genoegenergieoor om rond tesoek naiets wat jou niesal pia nie, endannogdie skottelgoeden diesmeerte was, ander takete verrig, die jongstekoerante of jou boek te iees nie. Oitis' doodeenvoudig makliker om die radio netop een kanaal te los.Wanneer jy regte egte nuuswil hoor.skake'jyimmers oor na kortgolf. Dieenigsteding is - daar is nieveelom oor te skryfnie. Na 'n maandof wat met Hoeveld Stereokan ek niejuispraatvan 'n gunsteling-omroeper of enigsins die een bo die anderuitsonder nie. Hullepia my nie. So nouen dan kykek verdwaas en geirriteerd rood wanneer 'n Annelie van Rooyen of Bton . JohnSpecialgedraai word. Daarmoet nog nadele wees, kom nou, vraek rond. En wei,ja, sa omtrent almal, die advertensies wat vir Hoeveld Stereo gemaakword, is niejuisvandie . hoogstegetiane· nie.Maardaarom luister jy nie en daarom pia ditjou ook nie. . Miskienis die sindroom 'n oorreaksie op televisie, wat allerlei Amerikaanse steurings in onssitkamers indra en selts ook die jarevan vervelige praatjies ­ vanVrouerubriek tot Sake vandieO8g - op radio. Endie baby boomershet baterdinge om te doen.Hullewilniegepla word nie. - CHRISTELLE TERRESLA.NCHE Robin ~lexander ...fanatiek gemoedellk deurdie. nag . JohnBerks .;. veralseksk1e1le homp1eM.

24 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992

d sport

THERE'S A FRESH Botha.. . is·'n·. - naas BREEZE'B'LOWING seTIM.... ) SANDHAM-, ,RADIO ZULU (FM 92 MHZ) in' die'\lVeek se THERE was a tim~ when RadioZulu was perceived by'most peopleas a mouthpiece of both the government and the InkathaFreedom Party ~ but whenthe winds of change begansweep­ Sportrubriek ingacross the country and through the SABCcorridors" this stationwas also caught up in the , changes. , . ' . ,- , I went down memorylanefor the past few daysandbegan tuning in to this stationwhichwas DAAR WORD, GEREELD verwys na diejongste episode in die "saga" van once our family station beforethe advent of Radio Bop,702 and Metro.Hell, I never knewwhat I die Springboktoer'na Europa. Die woord saga verwys na Yslandiese mites en was missing!What a change. . . . . legendes. Sover ls.daar heelwat mites die nek inges1aan, maar daar is nog geen For instance,'the only leaders who used to enjoythe privilege of broadcasting a livemessage, ,sprake van Iegeridariese optrede nie. Die woord treurmare is 'n gepaste "saya Christmas or New Year's messageto Radio Zulu listeners, werePW Botha, Chief .MangosuthuButhelezior KiIJg GoodwillZwelithini. Todayyou can hearthe voices of Harry .. vervanging, ... . ' .' , . Gwalaand Nelson Mandela.':· .' . . .oj .8'0: . · Die Amerikanets het In woord vir iemand wat swig en kerm in die aangesig Talk shows called "Ezisematheni" are thereat 5.30 pm everyday.You can now listen to live van probleme..tIulle noeni sopersoon 'n wimp. InSuid-Afrika -noem ons hom programs reflectingviewsfrom acrossthe political spectrum and the OJ's seem to enjoysome' Naas Botha.Sells na 'noorwinning hethy 'n tekort.aan waardigheid enna 'n degreeof freedom. Oneof the longtimeOJ's in Radio Zulu; Thokozani Nene, openly adrnltted Cumebeker-nederlaag weier hy gewoonlik om met die pers te praat. In that there could be a third force existing in'Natal violence. Inthe past tradition of the station a OJ , Frankryk het fiy. i'tie die diplomatieke vaardigheid ofintelligensie om syopinies , could not dare mentionsuch a thing - he couldbe fired. , virhomself te hou.nie. Dit lyk ofdie vingerwaaiende, beskuldigende , The programmes show a remarkable improvement andRadioZuluhasemerged to become' toespraakstyl Ingenetiese defek eie aan die Bothas is. . the biggest radio station in Africa. More listeners asdrawn by the day, I'm told. Newsbroadcasts stillreflect the same bias as all SABCradio andlV stations, though.' , As die keurdersn jong span met die oogopdie toekoms gestuur het (soos Unlike stations such as Metro, which spenda geatdeal of theirtime playing Western music, .' daar indie rubriek gepleit is), sou alles anders verloop het.Die verliese sou , RadioZulu offers avarietycaterinq for a wide spectrum of music lovers. Apartfromthe usual aanvaarbaar gewees het, Die' diplomatiese faux passou oor die hoof gesien disco music, soul; jazz, blues,and even gospel, there is a variety of traditional Zulu songs gewees hetomdardiemanne nog jonk en onervare is, Iemand soos Naas , rendered mostly in Wedding partiesand othertraditional ceremonies likethe "stokvels". Although Botha behoort beter te weet, '. . groups such as Ladysmith Black Mambazostillfeature prominently, thereis a discernible degree Ter versagting: enigiemand wat alin Frankryk gereis het, weet hoemoeilik of Afro-fusion. . . . enbotdie Franse kan wees. Vir In nasie watdie woord etiquette aandie beskawing bemaak het, kan hulle lekker onbeskof wees teenoor vreemdelinge. THE BEST DAY forHstening to this variety is Sunday- from as earlyas 7.45 am until3pm. when the station starts its livecoverageof soccer. Themost popularRadio Zulu OJ, "Kansas" AI waarop SUid:Afrika nou kan hoop is datdie keurders met Botha sal Mchunu, presents the livelyphone-in programme Zakhal' izincingo (''The phones areringing'1.· ,volstaan en dathyin al die verdere weclstryde misluk. Moontlik saldit die , Although giving livesoccer coverage' for thefull 90 minutes of the gamecannot be popular einde vansy ne~atiewe invloed opSuid-Afrikaanse rugby bespoedig. with some listeners, soccer fans are pleased, This canbe seenfrom thosewho carrytheirradios , . to football games and ironically listen to the broadcast of the game theyarewatching them- WILLIE MTOLO·het aan die wereld gewys dat Suid-Afrikaanse sport darem selves. , ..'.... . nie hee1temaal op die rotse isnie. Sy oorwinning indie N~ Yorkse marathon The station is particularlyliked by theZulu rural'people who don't understand otherlan­ endievan David Tsebe in die Berlynse marathon beloof groot dinge vir Suid­ guages and can't read any other paper exceptlIanga. It alsoenjoys a healthy support from Afrikaanse padwedlope. urbanresidents who havetheir roots in Natal. My conservativeguess is tliat almost 99 percent of thoseReefhostels wherenon-Zulu speakerswere chased away listento RadioZulu. . OP die-keper beskou hetdie gekombineerde Bowl-elftal nie te sleg gevaar So if you thought RadioZulu is stillclingingto its pasttraditions, why not tunein for a teen die Indlesetoerspan nie. Hulle doel was waarskynlik om 'n eervolle change? You'll hear the difference as long asyou understand Zulu. - WAllY MBHELE gelykopuitslag te bewerkstellig. (Dis mos hoe dinge werk inskaak enkrieket.) Indie hethulle toe dieloef afgesteek, maar hulle het darem alvier dae nodig gehad om dt~ regtekry. . ', . As die Bowl-elftal gekolf het soos inhulle eerste beurt, was diege1ykopslag SOOSMASE baie meet moontlik. In Mens kan kolwers egter nieverkwalik vir hulle ' lneenstorting nle. Enigiemand sal terneerdgedruk .voel nadat jy'n dag en In • .SOETKOEKIES'. half in die S9n inoes staan en kyk hoeeeri grenshou na die ander verby jou RADIO JAKARANDA (FM 94) trek enhoe ~eri rekord na die ander teenjou opgestel word. . Die wedstryd.was 'n goeie opwarming vir die toeriste, maar diewaarde van PLAAS van te vloek cimdatdie Ben Schoeman vanJohannesburg na Pretoria alweer verstop, gekombineerde sparine isbetwisbaar. N6g die toerspan, nog die Suid­ keelvol vir die politiek en dom opmerkingsoor kletsradio en ander stasies, karring liewers rond met die knoppie hier in die omgewingvan FM94. KrrrkrrrSaturrrdaykrrr fleamarket in Church . Afrikaanse keurders kry enige idee van relatiewe sterktes. As die motivering is Streetkrrr... en dan weet jy jy't nou Jakaranda Stereo opgevang. Pretoria-Ingels dan enwan, .. om jong spelersblootstelling te gee, hoekom word oustrydrossesoos Peterde ' maaroor die a1gemeen nie te slag vir streekradio in diehartjie van die baleAfrikaanse hoofstad ·Vaal gekies? " ,'.. 'c, , .nie. ' , Die idee agter die wedstryd teen die Nicky Oppenheimer-elltal is ook "Hier's nou 'n plaat van 'n groep wat modernis, baiemodem," sa eneTheo."Maarmens kan vreemd. Wat hierdeur bereik is, isvir myduister. Laat dit nou die deur oopvir na hulleluister, nie soos party ander groepenie."So 'n groepwat alte veel klinkof hulleby Phil . Collins loop leen het. Hier kan mensnog virTom Jones(Green greengrass of Home), Neill • elke miljoenei om' 'nwedstryd vir hom en syseun teen 'n toerspan te reel? Die . Diamondhoor. Heel sixtiesrig, maar nie sixties soosinJimy Hendrix, LedZeppelin of JanisJoplin senior lid van die.oppenheimer-dinastie konnetsowe1 saam metseun Nicky nie.Eerderwat mens sou noem strelendemusiek, baiedaarvan, baie lekker. Endan heeldikwels 'en kleinseun ]onty'ln diespan ingesluit gewees het. Hy kon sekerlik nie vir RinaHugo, Janna Claasen, onse Carika,enAndreSchwartz, die~'WennerS"-man. .,.: ·swakker gevaar.het as In paar van die vooraanstaande spelers wat veronderstel Saterdae kan mens luisterna 'n heelwatoueren verveliger FanusRautenbach eri sy Iimirieke. ' Tom of is dit nou Theo, vertelvan Dicky wat melkin sy motor gemors het en nou stinkdit so , , was om 'n skaflike telling daar te stel nie. Die aantal nulletjies het die telkaart vreeslik. Het luisteraarstog nie vir hom raad nie. Mens vind uit wanneerWie waar straafrnatkte-. . soos die oubaas sebankstaat laat Iyk. . hou, watter ambassadeurnou weer 'n party hou, die brandqevasr op Nelspruit, dieweer, watter . strateomgedolwe word, en ander geselligenuusooronsedorp.. , , ", .,.' INTUSSEN ISHEELWAT spelers besig om'n kleim aftesteek vir plekke in ~~IJ:ldiers in HOE NADER aan die Hoofstad, hoebeter die onwangs. Selfs nog beter, sa hulle my, hoe nader dJe span wat diestryd die toetse en eendagwedstryde sal aanse, jy aandie Waterberge kom. Nee toernaar, Jakaranda Stereob.1y wag v?~ politiek. Disnou?S die Dieselfde name duik op. Rushmere, Wessels, Hudson, Cook, Kirsten om net'ri besluit oorwatter nuus uitgelaatword en watter aandag kry, nle as poftlek beskouword rue, . . paar tenoem. Benewens hulle is daar ookspelers soosSeeff, Yachad, Lazard' Jakaranda Stereo is geskool op die resep van die ou Radio Hoeveld, om die beurtAfrikaans en en]ackson wafaandag ophulle vestig. Engels, nuusaJ om die uur, baie musiek me.t sponspraatjies tussen-in?m die ty~..omtekry, en . Ongelukkig blyk daar In tekort tewees aan middelorde-kolwers van . sengeselsprogramsoggens,.oor iets wat nlemand aanstoot sal gee me, soos dlete, oogprobleme, of 'n nuwe boek.' . ' . . ..' , fonnaat. Clive Rice toon sover dathynogwilspeel en Brian MacMillan is nog , Dieinhoud is onskadelik, sag, en met lye heumngsoetkoeklesoet, bater as moeders n, soos daar, maar AdriiJil Kuiper is steeds te wisselvallig. Die keurders kan gerus 'n ondernemende groentesmousin Preto~a gereeld sy klanteversekerwanneerhulla hom oor sy eksperimenteer met spelers soos Louis Koenen Darryl Cullinan en selfsErrol lemoene uitVra. Daar's die borrelendelaggie van eneAnelle soggensnet na nege. Haargedagte Stewart. Die' kans wat hulle met ]onty Rhodes se insluiting gewaag het, het flow~~ virdiedag: "If you reach out for the stars, you might forgetabout the around you... rather . vrugte algewerp.Culllnan is ook nie meer so jonk aswat mens dink nie en die lookaround you and see the beauty everywhere. Try to spreadsome love. . . Gooisraad in 'n tyd soos die. - INA VAN DERUNDE . , tyd is reg omdie kern, van In toekomstige span om.Rhodes te begin bou.

.VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 25 verjaardag

. " /" -, . "-,

~ ·········~- . . '- VIERJ R.',->,-' - ,

> VAN BLOED,. SWEET,'TRANE EN PLESIERIGHEID

'~t,re I,Ia( '"',,·------'c.'--- -~~ ,e· ~.,., ., f ...:,>..:-:":~ '"'{-;_..... -~~~.-::~~:7..~;f;=~~~;, andela; 'n nuwe era

IE eerste uitgawe van Vrye weekbfad het sirkulasie gevind het.VWBis vir die fynproewer, vir die Vrydagoggend 4 November 1988 op die diskriminerende leser, vir dieklein intelligente groepie ­ winkelrakke verskyn. Die koerant ensy wat vrae vra en antwoorde eis, vir mense wat virhulself uitgewer, Wending Publikasies Beperk, het dink. Dtoe uitsewe siele bestaan enin die bankrekening wasdaar In lening van soRZO 000. EN Drr ISOM'DAT daarsulke merise isdatons Volgende week verskyn die tweehonderdste uitgawe vandeesweek onsvierde verjaardag vier. 'nLojale van die publikasie. leserskorps is die belangrikste redeVir ons oorlewing en Enditnadat omtrent elke wysneus, vriend envyand, groei. gese het In onafhankllke Afrikaanse blad met In oop, VWB en syhuidige en toekomstlge suster-publikasies progressiewe aanslag kan nooit werk nie. (watch this space) gaan hopelik teendieeinde van Nou ja,' hulle was amper reg. Dit het bytye maar volgende jaar genoeg wins maak sodat ons VWB dikker broekskeur gegaan. . ) en beter kanmaak en weerop goeie papier kan druk.: Soos teen die einde van April 1989 toedie balju Die laaste vier jaar het VWB verskeie opgedaag het enop aldie rekenaars enander toerusting gedaanteverwisselings ondergaan. beslag gele het. (Ons hettoeaangekondig datons in In voorkoms hetons verander van'n konvensionele simpatie met die werkers van Suid-Afrika rue op 1 Mei ponie-koerant tot In volblad-omslagontwerp totdie gaan verskyn rue, en die volgende week het ons op 'n huidige effens kleiner fonnaat wat gesny engestik word. paar geleende rekenaars verder voortgesukkel totons In redaksionele inhoud hetons ookverander: van weer onsskuld kon betaal.) . konfrontasiestyl en regeringskandes uitkrap enapartheid Soos die keer toeons die maand nie salarisse kon opponeer tot'n meer volwasse, gebalanseerde aanslag betaal nie;ensoos die keer toe ons aile werknemers waargeen groep ofparty homself meer veilig kan voel moes vra am Inskerp verlaging insalarisse te aanvaar, rue. Van Innuusblad-styl het onsgevorder tot'n groter ensoostoeons vir R1miljoen gedagvaar is en oral tydskrif-aanslag - diestorie-agter-die-storie, tendensies, moes gaan bedel om die regskoste tehelp betaal., agtergrond, ontledings en menings. En soos die week toe onseers teen .. die land. Maar dit isgewoonlik die geval as In mens Baie wysneuse hetgese; Hoe kan julle sobaie Woensdagmiddaggeweethet ofons weer gedruk gaan uitleef presies waarin jyglo, eerder asom In empire te verarider? Lesers wil gerusgestel wordmet kontinuiteit. word nadat die drukkers betaling van die agterstallige probeer bou. Want met In paar outoegewinkies hier en Enonshet geantwoord: Suid-Afrika verander so vinnig; skuld geeis heten ons inderhaas tydelik geld moes gaan daar en 'n aanpassing in styl en sagter op die en meer die gemeenskap ondergaan 'n gedaanteverwisseling; leen... . .simpatiek teenoor daai en In bietjie seks en skandale sou hoekom moet ons bang wees omam te pas? nit Iyk of- adverteerders dalk met ander oe na VWB gekyk heten - die meeste van ons lesers saamstem. JA, SONDER OPWINDING 'was die laaste vier jaar In groter aantallesers sou dalk elke week diepaar rand Ons hoop vir[aarVyf is datons diegehalte van ons nie. Maar ge1ukkig isdie dramas van moordbendes;: . uitgehaal her: . joemalistiek verder kanverhoog en dat ons Iesers selfs bomaanvalle op die VWB-kantoof, dreigemente endirty Maar VWB isnie In publikasie vir die massas rue. nognader aan ons sal beweeg metinteraksie soos tricks, 37kriminele aanklagte, agt lastersake en vyf Daar isgenoeg publikasies inAfrikaans watvir die .briewe. dringende hofinterdikte hopelik meestal iets van die massas geewat hulle wil he; wat dieouagter die Ons het nouwelrue geldvir sjampanje dieweek rue, verlede.: grassnyer sesinvirdie sensasionele prikkel; wattussen maar die redaksie van VWB klink 'n glasie Iemoensap Onsisseker eenvan die heel annste publikasies in prinses Diana endie Wit Wolf 'n resep vir 'n groot op al ons lesers.

26 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992

d kuns parody through dislocation

Barend de Wet and Shaun James' exhibition Two White South Africans is currently on show at the FIG Gallery. KUNS SONDER DIE.' KENDELL GEERS is back on the art .TOWNSHIP-TJAPS circuit and 'thinks that shockingly bad ELZA MILES het die Alexandra- ' can only be good kunssentrum besoek en was nie TWO White South Africans iswithout doubtthe most voorbereid op die verstommende challenging exhibition I have seen this-year, not because itisoverwhelmingly good, but because it is kreatiwiteit van' die mense daar nie shockingly bad. . . The string ofawards that Barend deWet ha;\xon, including the Volkskas Atelier, are testimony ofhis TOE ek by die Alexandra-kunssentrum Twee figure onder In kombers Ie ensit in . ability to make "good art". Two White South Africans aankom, op uitnoding van Patrick Rorke ' In moederskootvonnige kom. Indie kleine om nasystudente se"interessante" werke vertolk die figure die klassieke spanning challenges because the viewer is forced into a tekom kyk, was eknie voorberei op die . . tussen aksie enrus. Deur haar figure half conceptual mode inorder to gain access tothe true uitsonderlike stukke wat in. die ate1jee tebedek, isMadlophe besig om die kritiek . meaning ofthe work. De Wet throws value systems roridgestaan het nie. Nerens was daar teenhaarvorige, meeruitgesproke, stukke upinto the viewer's face bysucceeding in his tekens van die geykte township-tap nie. .van liefdespel teveryde1. Beeldfes waarin . intention tomake badart - which in the endmeans Barene! de Wet soos hy in Die studente - almal selfstandige . haar liggende figure mekaar liefkoos, het VWBse eersteuitgawegelyk theworks must begood. hetnadathy met 'n bottelteen kunstenaars -was indie groot ateljee besig ontsteltenis onder haar medekunstenaars nis atotal onslaught against our acknowledged die kop gebliksemis in 'n om afrondingswerk te doenvir ,hulle en administrasie veroorsaak. Daar was' prescriptions that good art must beoriginal,relevant, . . Kaapstadse klub jaarlikse tentoonstelling. Martin Mochalatsi . egt

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 27 fiksie/boeke W406668B deurR()gerElizabeth

ONDER·SERSANT .THEUNS BURGER skrik wakker en'sy' oe: val op die handgeskrewe nota wat 'n meisie lank gelede aan hom gegee het."Die son skyn oak op die bose." .,' , Hywonder wat Candy en klein Theuns nou doen want hyhet'n week laas van hulle gehoor. Skoonma wil rue he dat hymet hulle praat rue. Hy herook rue genoeg rusdae om vir hulle tegaan killer nie. Louis Trichardt istevervir'n 'rt~\y.eek. Buitendien het hy nie meer geld na die naweek saam met johan-hulle in Durbin rue. .Nuwe, God, dit isallaat toehydie alarm sien flikker. Sy Pietro Baretta Ielangs die horlosie , en hy herinner homself om haar weer 'n slag skoon te maak want die bliksemse ding het gestoor toe hydaardie meid in Orlando geskiet het. Nou isditalweer 'n siviele eis en moet hulle opcover. 'n Doodsondersoek issoveel vinniger 'en .daai landdrosse haat verbetercle die kaffers meer as ons. Dead men speak notales, laghybyhomself . . Theuns staan stadig opuitdie bedenloop na die sitkamer.Hy haaldie Audrey Landers-tape uit enruil ditmet die nuwe een van BZN. Te v~el van 'n goeie ding is ook genoeg. Hy draai die volume oak 'n bietjie sagter, Fok die Majoor, en hyloop na die Newrnan's kroeg en skink In klein double met warm Coke. Die bliksemssit die goed ook nooit in die yskas ashulle klaar isrue. '. NEWMAN SEVOeLS VAN SUIDER·AFRIKA . identifikasie korrek is, sal die betrokke Theuns trek syduvet met wit vlekke totonder sy ken en steek 'nChesterfield aan. . (uitgebrei en aangepas) waadvoel beslis tussenbladsy 86'en 127 Hy sluk syhoes weg en belowe homself om diepyle te los. Hy wilopstaan omsy Vertaling door Bamie Penzhom wees. Die groepering van voels en cleaning kit te kry, maarbesluit om nog 'n sluktevat. Sy kyk vir-horn en hysevir haar Southern Books, 1~2 (ROO - sagteband) kleurblertse sal ongetwyfeld van groot nut Pat hy die einde van die maand nuwe grips vir haar salkoop, "Jy was goedvir my en wees. Vera1 beginners het hier 'n ek salgoed wees vir jou." Hy het juis 'nspecial gesien by Gun Pen. TlENIE DU PLESSIS' kitsoplossing om die bykans 1 000 voels ' Hy sluk die laaste bietjie van die polisiekoffie weg toe dit hom tref dat hydie .:wat in die substreek voorkom, gemaklik Kapelaan more moet gaan sien. As Annette netnie so bliksemsslim was nie dan het hy MYouNewman lyk sleg. Die leeroortreksel , en hanteerbaar te groepeer. . nie al hierdie kak gehad nie. Sy wou mos vir hom s~ dat In manse seksorgane tussen sy islankal verlore endaar ismargarine-kolle "voelhabitatte word tn sestien streke ore sitennie tussen sybene U!e en dat syhorn nie weerwil. sien me. As PW segesig oor die aasvoels op blabsy152 (daai verdeelen metIn kleurfoto vanIntipiese 'nie op die 1Vwas rue (dis ook maar min)het Petra nie tweekeergespoeg rue. Annette , staptoer by Rustenburg in 1986). Oral is veldsoort gei!lustreer. Daarom saljynou hou toe ook nie haar bek nie, toe blaas hydie Hi-Fi sommer ook:Die klomp liberals in aantekeninge en datums langs die teks. presies weet hoe Miombo-bos lyk -dit is Bellevue moet ook altyd inchip en kom kyk wat aan diegang is.' Die klein prokureur Die boek het sedert 1983 hard gewerk... In "breeblaar-, bladwisselende boomveld wou niesybek hou nie en nou sitdie met twee steke en syoogispermanent toe: En Nou isdieNuwe, verbeterde Newman's . met Brachystegia asdiedominante borne. hy metnog 'n paar siviele eise. .' beskikbaar - aanbeveel deur die Suider­ Die blaarkrone raaknieaanmekaar nie, en .. Afrikaanse Voelkundige Vereniging. dusontwikkel grasen struike totIn welige Die son skyn ook op die dwase. Gordon Maclean se Roberts'. Birds of grondbedekking." .. Southern Af.rica was my voelbybel totdat Volgens Basil vanRooyen, besturende Jissis, hywens daai Baretta wil ander pad kyk, prewel hyterwyl hyloop om nog In , Newman se veel kleiner en ligter boek direkteur van Southem Books, is daar 'n' brandy te gaan skink. Hy is seker die Coke iskouer terwyl hyIn sluk vat. Na'in gesukkel . verskyn het. Na nege jaar is Newman's , -ongekende oplewing in voelkykery, Die met sy geroeste trommel neem hysycleaning kit engaansit opdie bed. Die keer is Birds of Southern Africa steeds die aanvanklike oplaag van Newman het in daar geen hoes toehydie Chesterfield intrek nie. aanbevole hoek vir sowel beginners as die middel-tagtigerjare teenIn bestendige Die two-by-four hyg deur die loop en dit klink vir hom net soos die kaffer inAlex. kenners. _ 5000 kopiee perjaarverkoop. Verlede jaar Hy kan die aap totvandag toe nie verstaan rue. Hulle wou n.et·drle bottels Bols en Bale het te doen met die Iormaat, is meer as 20000 vandie1991-hersiening twintig rand virsmokes he toe die bliksem begin slim raak. Snaaks hoehulle wit raak Newman isnienetIn maklike hoek om in­ verkoop. En vroeg die jaar het Newman sodra hulle geld lay. . . die veld rondte dra nie, maar diekort en dieverstommende verkoopsyfer van 100 , Barries het hom 'nsnotklap gegee entwee bottels gevat, Toeby die laai oopmaak toeganklike teks asook die .uitsekende 000 verkopeverbygesteek, In Merkwaardige waar hy die geld bere, hethyaan hom gestamp. Petra het n~t eendoppie gespoeg en illustrasies dra ruim daartoe bydat'nmens onderskeidlng vir enige hoek (wat nie by hulle moes die lykswa roep. Gelukkig het die Luitenant In gesteelde Baby Browning in Roberts deesdae op die boekrak los en skole voorgeskryfwordnie) indie klein en sy cubbyhole gehad. . Newman saam met die verkyker in die bedrukte Suid-Afrikaanse boekmark. Dieopskrif in Beeld die volgende dag lees: "Polisieman skier sj~been-eienaar na bakkie laai. Sover my kennis strek was dit Die Afrikaanse weergawevan Newman doodsdreigemente met gesteelde pistool", '. ~ok die eerste identflkasiegids waar die het, naaanvanklike rraagheid opdie mark, , kleurillustrasies reg langs die toepaslike totdie suksesbygedra. DieeersteAfrikaanse Die son skyn ook opdie ooptes. teks geplaasis. Indie ander boekmoes jy uitgawe (1983) het sleg verkoop en die ' "plate 34, opp.p.240" soek indien jygou , laaste paarhonderdmoesteen "n winskoop­ Candy het altyd na skool vir Petra geneem en assyso korrel; het.sy netsoos Tessa in . wou naslaan ofdie voeltjie watjynouvoor prys vandiehandgesit word. Verlede jaar ' dje fotoboekies gelyk. Hoekomsy soverander het, sal hynie weet nie. Voor dietroue jou sien inderdaad dierooiwangparakiet isdieAfrikaanse oplaag binne ses maande . het sy nooit geflght ofgemoan nie. Die eerste fight wastoehulle 'n jaar getroud was en is. uitverkoop, _ hy 'n paar biere bydie kantien gedrink het. B&G Schnappshet 'ntwo-for-the-price-of­ 'n Verdereverbetering in die nuwe KenNewman se voelboek is uit die one special gehad entoehyelfuur bydie huis kom, wasdieke~ie op. Een skop het Newman is In kleurkodering wat die aard van diesaak die "v1agskip' van die. probleem opgelos, Sy hethaar enklein Theunsie in die spaarkamer toegesluit en hy opsporing van voels salvergemaklik. AI Southern -'nduidelik teken dat daar nie In '. het sy voet seergemaak teen die deur. Theunsie het nie ophou skr.ee nie enmet elke . die geveerde spesies word in twaalf ,plaasvervanger vir gehalte is nie. Verder" klap was ditnet erger. As Candy maar nethaar bek gehou het, Sy _het met dietweede afdelings verdeel - seevoels, binnelandse dill die gesonde handelswaarde van die ~y ~ .hou geval, maar dit het.eers 'nklap.met Petra gevatvoor was. : . watervoels, eende en waadvoels, grOat boek,en soortge1yke.boeke watmet die . Dit was ses weke terug, '.. ..:.,..•... .. ,..''.. . .': ' grondlewende voels, roofvoels ensomeer. natuur temake het, op Inleserspubliek .' Die kleurkodes issigbaar teendierandvan wat, met betrekking tot die omgewing, Die sonskyn ook opdie dose. die hoek en lndien jou eerste, bree beslis besig is om teontwaak. , Nadat hyPetra aangetreken vol dum-dum's gela~he(': Fok;H~ofkantoor en die' Minister - skink hyvir hom nog 'ndop. Gelukkig werk hulle.net tottien-uur toe enkan hulle nog In bonel bydie kantien trek voor sewe. Dit laatdielaaste paar uursovee! "SHE'LD()NS, Vinniger verbygaan. Terwyl hyvir Petra inbaar holster druk; dink hyfok die majoor, en hydown sydop. . '.- ' , DIE BOEKWINKEL' '. MET· DIE KOFFIEWINKEL' Diesonskyn ook opdie bose. Eastgate, Ingang 5

28 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992.

at ',~~" ~ .' - .- ",'- .. "'. '., -,--'

" ' .. . " --' ~ ,..

... kyk metnuwe09 na Pallo Jordan ons riie vergeet nie

A LIFE'S MOSAIC my toe. En noem haar niks anders as glory." Vanaf die begin van dieverhaal fronteer moet word. 'nMens word nie Door Ph}4lis Ntantala mama nie." Hoe anders asdat so 'n is dit duidelik datPhyllis Ntantala 'n vry deur teignoreer nie, maar juis deur David Philip, 1992 . huwelik nie krake optel asgevolg van persoon ineie reg is.-Sy bejammer tekonfronteer, teanaliseer sodat jyjou .die stietkinders nie! ander vroue wat toelaat dathulle in die\' daarvan kan losmaak, Die verhale en ANTJIE·KROG Opvallend hoe indiebekende skadu van hulle besonderse mans staan e , gebeure wat Ntantala seopinie van haar families mense mekaar bystaan, onder . Op die flapteks word egter tog parugsteun, ontbreek meestal sodra dit DIE soort hoek watnodig is om'n . die vlerk neem op treinritte, op genoem dat Ntantala die "wife and byhaar man kom. nuwe gemeenskap te bou ~ dit is die kolleges, in stede - 'n uitgebreide mother (is) offamous men - the Die hoek handel boeiend oordie outobiografie van Phyllis Ntantala, A netwerk van omgee enbystaan. pioneering scholar A.C. jordan and the protes teen Bantu Education. Die Life's Mosatc, met 'n pragtige voorblad ANC activist and intellectual, Pallo ongevoelige opdragte van die ANC, uitgegee deurDavid Philip. Soos .AANVANKLIKIS 'Nmens effens Jordan." Nou word egter indiehoek vergaderings, strategiee word beskryf, Sindiwe Magona se To My Children:S geirriteer deur die "goedheld" van almal. niks meer gese nievan AC Jordan asdat selfs die sprekers enwat hulle gese het. Children, was diestimulus van diehoek Die wat familie is,diewat van hy"warm, but not demonstrative", .Vanaf Fort Hare woon die ]ordans in omsekere dinge aan kinders se koninklike afkoms is, diewat konserwitief en veral suinig was. Sy Kaapstad inn township. Ntantale seaan kleinkinders meete deel: opdat onsnie saamgewerk hetmet die regering, die spel uit dat die huwelik gereel was, dat haar man datsynie haar kinders daar vergeet nie. . . . wat geleerd was - almal was netgoed... . AC haar met aile mag wou gehad heten kan grootmaak nie. Hy se:' dink aan al Ntantala isgebore in 'n familie van. Tot ekbydie hoofstuk oorKroonstad datsyhom geweldig gerespekteer het 'dieander kinders wat hier moet groot "landed gentry" in Transkei. Dit maak kom. Meteens was ditasof iets balsems en onder hom intellektueel ontwikkel word. Sy se: my kinders isniedieander haar verhaal ietwat anders aswat oor 'n mens loop. Ek hetdie hoofstuk het. kinders nle, engaan nie noubegin om meeste Xhosa-sprekende vroue s'n sou . verskeie kere gelees. ja, verte!, vertel. Van AC jordanse besondere dit te word nie. En dit blyk as syhaar wees. Sy word groot nieaileen in Vette! hoe 'n puik man was die standpunte, syinvloed word weinig opinie gevorm het, kon niemand dit rnateriele gemak nie, maar het'n ... prinsipaal drReginald Cingo, na wie die gese behalwe oor syIntreerede byFort verander nie. Hulle gaan woon besondere verhouding met haar pa, . jongste hoerskool onlangs vemoem is. Hare waar hygepraat hetoordie uiteindelik in die bruin gebiede.. Tata, Dis insiggewend diebevryde Vertel hoe fluks enleergierig 2000 moraliteit van die swartoorloe, Die riglyne waarmee hy sykinders opvoed, leerlinge was, Ntantale beskryf hoe studente was verruk: hier gebruik AC moontlik gemaak deursy geld en . pligsgetrouleerlingesmiddae Jordan dieselfde geskiedenis wat hulle DIE BOEK SLUIT AF met die ]ordans ge1eerdheid: 'n mens mag ryk wees, teruggekom hetskool toevir studie. Dit geleer hetenkyk uit 'n totale nuwe seAmerikaanse verblyf wat interessante maar jymoet altyd deel met "the less was sostil engeorden datsydikwels oogpunt daarna. Wat was die oogpunt? perspektief bied opdie rassisme in fortunate andthe destitute"; jymoet alle elders kon heengaan en met haar wonder 'n mens. Hoehethysyvrou beide lande. Die roerendste hoofstuk. mense behandel metrespek en terugkoms netdie kinders hoef te laat ontwikkel? Watter nuwe fllosofiee vind ek die "Coming Through" waarin waardigheid. Die persone watvirdie' . verdaag het. Sy vertel hoeenergiek die hethygehad wat gemaak hetdat hy Ntantala bely: •...and yet for all ofthis, there are times when a feeling ofguilt Ntantale-gesin gewerk het, hetvirdie .leerlinge ge!ees het. Hoe sorgvuldig beskou word as 'n belangrike vormende overwhelms me." Omdat syvoel syhet ouers gewerk en magdeur geen kind . . boekeuitgeneem is, hoe noukeurig dit invloed opvandag seANC-leiers? Watter aldiemense saam met wie sy geveg het gehiet engebied wordnie. Ntantale terugbesorg is. Vertel, vertel, want 'n rol hethulle asegpaar gespeel indie beskryf haar pa as lei man sonder enige .' · teen Bantu Education, teen apartheid in kant van

. VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 29 critics on criticism

DARRYL ACCONE marks for local works. But they are also " nificant to him/her than' any other . , • ofwhatone has been exposed togive a The Star honour bound to encourage that work person's. . critical andsubstantiated appraisal ofthe without being patronising or excessively 5. Our time and place is out of whack. skill and quality of a production from The critic's duty of interpreting and harsh. Critics/reviewers/whatever should be whatever cultural arena asitcomes across . . contextualizing is made especially chal­ able to appreciate theangles anddeal in performance, irrespective ofthe good lenging in South Africa bya number of GILLIAN ANSTEY with theideologies. Theyhaveaduty to intentions or efforts that have gone into factors. . Sunday Times pickup on a progressive local and creating it, and always trying to becon­ First, there is the richness of existing . Umm, this feels a bit like an exam, but I international society asemulated inthe structive andnotinfluenced bypersonali­ andrapidly evolving multi-eultural, multi­ don't think there's aprefect model answer arts. ties. lingual cultures. ~. itdepends onthepublication for which 6. Alotofcritics/reviewers/whatever are . Second, there are basic working condi­ you're writing. You see, I'm appointed as frustrated artists, I'know I am. THEUNIS ENGELBRECHT tions. Few critics here have the luxury ­ a reporter - on the arts : and reviewing 7. Theatre is an entertainment commod­ Beeld perhaps that should read the misfortune­ shows isjust part ofthat job.' ity. People pay, watch, leave. A re­ Die aardvan'n kritikus seresensies word ofbeing solely critics. Rather, they have to So my responsibilities are the same as viewer must assess the entertainment bepaal deur die blad waarvoor hyskryf. function as wide ranging arts journalists, a that of any reporter - to be accurate, fair value, project the vibe of the produc­ Skryfhyvir'ngespesialiseerdekunstydskrif, major component ofwhose work iswrit­ and informed. And byinformed I mean tion and provide information for a kanhymetliefde akademies wees, ofskoon ingreviews/critiques.. more than book knowledge, because itis potential audience. Theatre workers dit myns insiens dikwels ontaardin Much is made of the divide between impossible to write on the arts without look from the other side and their' pretensieuse selfkoestering. Skryf 'nmens reviews and critiques (especially bythe making a concerted effort to beinformed sensitivity can make the job difficult. vir'ndagblad, soosek,moet jyinagneem self-appointed purveyors ofthe latter). In on what's happening where and'who's 8. Critics/reviewers/whateverhave aduty datdiemeerderheid lesers nie noodwendig considering the two, the audience for doing it. .' toinject theindustry, togetsome funk . belangstel in 'n gespesialiseerde analise which critics are writingmust betaken into . Obviously Idon't profess toexpress the . going, to search andhype new talent . rue. Ek stel rue daarin belang om account. The sophisticated analytical tools ,views ofthe "general public" - who are and new forms. I can't slate a show , intellektueel vernaamdoenerig teklink nie, and jargon of criticism canlook awfully they anyway? - and just ask any theatre completely - the time, effort, hassles maar om vir die leserop 'n toeganklike . silly, if not pompous, to readers of a management if they can predict the suc- that gointo itcreate a piece thatis, by manier 'n ideete gee waaroor 'n plaat of populist newspaper; equally, a populist cess ofa show. . its existence, a worthwhile contribu­ produksie handel, ofdit tegnies oppeil is approach would berisible inpublications I suppose if I do have a duty, it isto tion. en of dit kreatief oorspronklik en that deem themselves weightier. promote new orhidden talent, toreport on 9. Sometimes Ifeellike I'm crawling up verbeeldingrykis. Ek vind dit ookinterresant However, most South African newspa­ the development ofculture and its struc­ my ownarse. ., om produksies en plate vanuit 'n perscritics write for anastonishinglybroad ture in the changing South Africa. sosiologiese invalshoek te benader ente . readership, ranging from those with very DIANE DE BEER probeer bepaal hoe kunstenaars omgaan poor reading skills (remember that well CHARLOTTE BAUER Pretoria News met sosiaal-politieke kwessies en ook overhalf the South Africanpopulation is The Weekly Mail As a"critic" writing about theatre, film and kwessies watvandag die wereld oorheers, illiterate) tothose who arerelatively well Most. South African television is a joke. cabaret for a Pretoria paper this question soos geweld, seksen menseregte. . educated, knowledgable about the arts Anyway, that's how Itreat it when I write takes on special meaning as. spedfically Poprubrieke isuitdie aard van die saak and sophisticated in their responses to' about it, sointhat sense Ithink SABC-lV capital city readers have to be informed altyd anti-establishment, en hier kan 'n them. To make accessible a piece of and M-Net deserve me. Naturally I don't that there islife other than andbeyond the mens dikwelsnie andersasom 'noffbeat- cinema, theatre, fine art, to the majority of think I deserve them. Nobody deserves .State Theatre - which has lately come .. aanslag te gebruik nie. Ook hier vind ek readers in this spectrum is one of the them. Therefore I'm notsure that what I do under heavy artillery for its often ikonoklasme bale belangrik, want om critic's primaryresponsibilities. Ifheorshe can be seriously considered under the .singleminded approach to theatre. kunstenaars asafgodjies tebehandel, gee canbeunderstood byandappeal to, both lofty aegis of"criticism". My role, if I have Any talk about transitional theatre has my'n pyn. the populist andthe highbrow, so much one, is to prevent myself being bored to yet tohitthese shores asthepowers-that­ Omdat die Suid-Afrlkaanse kuns- en the better. death each week and hopefully toraise the beare still grappling with theissues ofhow musiekgemeenskap so klein is, dink baie Here I'm going to crib from thegreat spirits ofa few viewers bymaking light of to talk to what they seeasthe other side. kunstenaars hulle kan in resensente se film critic Pauline Kael andadd that if the agenerally mirthless pastime..'. The predominantly white audiences atthe goeie boekies kom deurpersoonlik met critic/reviewer can provide awindow into State Theatre aremeasure enough ofhow hulle bevriend te raak. Ek dink hierdie the world ofthe play orfilm and get the CHARL BLiGNAUT urgently something/anything needsto be 500rt klieks is hoogs verdag. Omdat dit reader tolook again (literally re-view), he . Vrye Weelcblad . done while Louis Bezuidenhoutannounces onvennyde1ik is datresensente soms met orshehassucceeded. (This rids "review" 1. It's ajob, mylife doesn't revolve around in the latest Pact Info (5) that Pact's kunstenaars meng, vind ek dit uiters .. of the pernicious connotations writers of .it, but I don't mind being paid to be management has thought itwisetoremain noodsaaklik dathulle 'nafstand handhaaf. critiques attach to lt.) . entertained. out of the political arena. "There are Ongelukkig is daar baie resensente in 2. I'm seriously hooked on theperform­ But more a problem in South Africa . several reasons for this...themost impor­ Suid-Afrika wat sO star-struck is dat hulle ingarts, The potential anddynamic of tant is the fact that Pact exists for all uiteindelik hand-om-die-blaas met die than the highbrow/lowbrow, division is experiencing live performance andthe people." " . that ofWestern culture vsAfrican culture .kunstenaars raak, en sodoende word die magic that happens when reality gets As theatre journalists wehave toreport eenheilige koei na dieander geskep. - the hoary divide between Eurocentric fucked with. .. on and inform Pretorians whowould like and Afrocentric. Avital critical role isto Ek voel ook daar is 'n arrogante 3. There isnoobjectiVity. Maybe that time toshare intheriches ofourneighbouring grootheidswaan onderbaie Suid-Afrikaanse break down readers' prejudices about the you're happy, sad, pissed off, bored, city's broader cultural life and hope the resensente, dathulle dinkhulle isuitverkore two, while assessing bothwith an even pissed, in love" black, white, green, demand will change thelocal agenda. profete en hul menings is die alfa en mind -bywhich ismeant avoiding prais-: broke,chilled out, nameless, numb, omega. Geen mening is ooit finaal nie. 'n ingwork because ofa bias infavour ofits whatever, italters perceptions. Iknow NUSHIN ELAHI . Bietjie meerbeskeidenheid sal verfrissend cultural origins. . I'm seeing agood show when I forget Citizen . wees, wantniemandhet tog aldiewysheid Being more exposed to international howI felt when I walked in. Toinform andgenerate interests inthearts in pagnie- en wiewilditookbuitendien work, critics are obliged toindicate bench- 4. No oneperson's opinion is more sig~ among one'sreaders, using thebroad base he.A ? . -"

30 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992

ad ,media

PETER FELDMAN ' isaccessible, tolet black people,know the dramaturg sewerk enkennis hetvan die journalist who also writes reviews. , The Star reverse. In other words, to help build an nitty gritty van die toneelwereld, . Inthis context "critics", while inpursuit The role of the arts critic in South Africa audience quite unlike any other in the 'n Resensie behoort 'n toneelstuk oop of artistic excellence, 'can function as today isavery serious onebecause henot ,, world, the kind that can happilygoandsee , te maak vir 'nleser, sonder omteveel uit 1acilitators bridging the great cultural and only has a duty tohimself tobehonest in the "Amandla!" ensemble one night and telap. Hy behoort daaruit tekan aflei ofdit aesthetic divides. It's about setting stand- ' his assessment ofa,film, play or piece of, , King Learthe next, drift from a traditional .in sy smaak sal val ofnie, ards andcriteria, while keeping track of music, butalso a duty tohis readers tobe - choral competition to I Was King -and artistic processes and the development of informative, 'entertaining and enlighten­ revel inall manifestations ofculture: lan­ BARRY RONGE 1 theatre and dance forms, all the while ing. With theunfolding ofthe"new" South guage is one ofthe keys, so viva a new Sunday Times .being aufait with international andAfrican , Africa, and with perspectives and cori­ education system. But even Without three I could give you the pious bumper sticker trends and standards. cepts changing ~ thetime, it's animpor­ or four languages, audiences can open about nurturing the cultural life of the One ofthemajor pitfalls is affirmative tant task for thecritic tokeep fully abreast their hearts and minds toone ofthe richest "community, educating anduplifting artists ' inthese areas: Once South African critics : cultural diversities inonecountry andcitizens alike but that's bullshit, 990,4 of criticism, praising new forms outofIgno­ rejoin theinternational fraternity and the the journalists in our country work in a rance or sympathy. On the other hand access tointernational fare isonce again in TITUSPEMBA compromised environment. The length of there isthetemptation toreject, and label, the offing, it willbe Vital here that critical CityPress ourcomplex analysis ofthe dialectic ina work which doesn't fit in with Western criteria be adjusted to encompass fresh " I haven't been inthis field that long. I must play isdetermined solely bywhether Pick tastes, traditions orexperience. thinking. Thecritic hasa duty to perform' , " respond asablack person. We know what andPay are sellingtoilet rolls onspecial on Itisthe South African theatre joumalisfl on all levels of society and must be ' . therole ofcriticism issupposed tobe-to , a half-page adora full-page ad. Abarely critic's duty tomonitor, contextualise and, ' allowed to do so free of,censorship and, try to improve aesthetic values and the revealed nipple oranewly exposed politi­ where possible, nurture the performing harrassment ' work done byartists. Tohelp shape new cal scandal ~ consume the column arts without being condescendirig orob­ cultural values. inches you 'had reserved for, a structionist. We have along way togo, but ROBERT GREIG ' ' The problem isthat some black artists deconstruction ofthenewHeiner Muller; itisa hell ofafascinating ride. Business Day Critics arenotreviewers. Here andnow, a critic's chief responsibility isto avoid the' ' immense temptation tobeareviewenind' ',~'" sell outcriticism ofthework itself. Typi- , cally,a reviewer sees work 'through some­ one else's eyes or has hidden agendas. These eyes oragendas maybe aneditor's, animpressario's, a politidan's. Reviewers have commercial, political andlor moral agendas and these agendas falsify their gaze andtraduce theworks. Commercial ~ motives arerevealed in their use ofruli:' . nary metaphors orshowbiz terms ("good, entertainment value") or predictions of commerdal success. Moral agendas are revealed by phrases like "family fun',' or "sincere performance". Their political and ideological agendasarerevealedinkneejerk " take criticism very personally -they don't In a moribund economy, with the CHRISTI VAN DER WESTHUIZEN use, of "ought", a wagging offmgers; the expect tobe criticised. This is difficult ­ theatre on a life-support system we are Vtye Weekblad staging of public executions in print; or what standards do we use to criticise? also co-opted into theatrical marketing Die funksie van die kritikus is om na marginalising. -There are new tastes andimages develop­ and PRo We juggle a commitment to deeglike, onpartydige en objektiewe The critic's role andresponsibility isto ing for anew and developing South Africa quality, theneed for a politically correct oordenking en met inagneming van give anhonest, intelligent account ofwhat ' -what arethese? Especially theexample of culture (as we severely define thatmost spesifiekesosialegroeperinge segevoelens, heorsheseesandhears andtoensure that, protest theatre -the performers complain _amorphous ofcultural mirages) and the jou beskeie mening uit tespreek oor die heorsheisintellectually equipped tobe that they are being critted bywhite critics ', spectre of underpaid "resting"actors to­ onderwerp ter sake. 'n Mens moet tog honest andintelligent. who don't have a background to under­ gether with our deadlines arid the knowl­ onthou dat talle mense daar buite se stand the work. It hasnothing todowith ' edge that the arts, seldom make it past belewenis van die werklikheid asgevolg BARRIE HOUGH their lives. ' marginal status (unless they ban IbeLast van sosio-ekonomiese realiteite van joune Rapport Temptation o!CbrtsV. verskil, As jydus musiek resenseer, moet Barrie Hough het voedsel vergiftiging - LAETITIA POPLE So inanswer tothe question about the jyonthou dat 'n swart dertienjarige wel opgedoen terwyl hyonlangs indieKaap Beeld function ofcritics, my answer is-Show me Brenda Fassie betekenisvol vind; dat 'nwit was 'om die Goue Sanlamprys vir ­ 'n Resensie staan nie in diens van die -- ' thework ofa South African critic, in the dertienjarige emosioneel byKylie Minogue jeugliteratuur te ontvang. Hy kondus nie. kurisie nie, maar lewer 'n diens aan sy pure sense ofthe word, andI'll read itand aanklank vind; dat 'riwit veertigjarige man antwoord rue, maar het'npaarkeer gesug, , lesers ' letyou know. I could enlarge onall these Johnny Matthis uit nostalgie aanhang; dat .'~ 'nResensensie is'nmening, 'ngesprek: " ' points, but this isalreadytoo long and with 'npunk slegs agting hetvir Sid Vicious se GLYNIS O'HARA wat'nresensentmetsyleservoer.Partykeer ' your space restraints you are probably musikale vaardighede; daten middeljarige The Star 10k dit interresante reaksie uit, daarom is , going tohave toslash itandGod knows huisvrou inKlerksdorp sekniee lam word To stay alive... . .1 die ideaal dat meet aseenpersoon 'nstuk what the subs will dotoitafter you've had bydie aanhoor van Bles Bridges. Endan No, seriously, but., resenseer, Die beste resensent issoos die your scissors 'into it, which sort ofdemon­ isdaar natuurlik 'n jong musiekresensent Well, you've gottofulfilthe'usual things­ skrywer Hennle Aucamp eenkeer " strates my point. van johannesburgwat liefs dienare feite Inform the public; give' the public an opgemerk het, iemand wat algeleef het. ter syde stelmet die skrywevan haar informedopinion, encourage goodartand 'n Resensent behoort iernand te wees ADRIENNE SICHEL ' resensies. ' behonest when it'sless than good. That wat versot isopdieteater enalles opdie The Star alone gets you into plentyofkak, butwe'll kringloop gaan sien: van 'npantomime tot Talk about a-loaded question. The key ANDREA VlNASSA

letthat rest for themoment. 'nseksklug. Elke produksie, ofdit nou'n words are "in South Africa II - anabnormal Vtye Weekblad Respotlsibilities: the primary oneis to studenteproduksie of 'n produksie is wat multi-lingual, multi-cultural societyin tran­ , When a' ballet critic married a Franco­ , bridge thehuge racial divides builtinto our duisende gekos het, behoortoor dieselfde sition. Russian choreographer, an arts editor society bycenturies ofracism; toletwhite kam geskeer word. Dit is iernand wat sy . Therole and responsibilityofthe "critic" twisted my arm totake thejob. I've been people know what black artisandthat it huiswerk gedoen hetenvertroud ismet 'n areenormous ifby "critic" ismeant theatre trying to find a way outfor 11 years.'

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 31 win& kombuis /~ ,

,~_~_pl~nt JnbODIJ( ~ DINK JOUJN.Jy, boomsendeling enskrywer van 'n gereelde boomrubriek, 'probeer weekinenweek uitdieongelowiges daar burte oorreed o~e te plant. Elke week vertel jydie mense van 'n ander boom, hoedieboom lyk, systam, syblare, haar blom, haarvrug - waarvoor die boom gebruik word en so meer: Jy doen dItomdat jy weet, volgens die bronne van dieamptelike , boommonitors, dat vir elke tien borne watop die kontinent afgekap word, neteengeplant word. Jy doen dit ook omdat jy weetboomplant isnieeen van die prioriteite van politici, \ regerings endie seburokratiese masjiene nie. Hulle dink mos nie . disvreemd ofteenstrydig om die boomportefeulje aan 'n eertydse AARBEIE PERE~ EN SWARTPEPER-- minister van oorlog te gee nie, enjyweet dusdat jy ditnooit op , hul prioriteitslysie gaan krynie. Nou skryf jymaar oordie . saam met sangria op die waterk3! ' volgende boom met die hoop dat enkelinge jou erens hoor en bome begin plant om te vergoed virdie grootskaalse vernietiging. WANNEER die Kaap lyk soos hy vandag lyk - 'n bygooi totditgladword. Danhet jystrawberry fool, Jy gIo enkelinge kan wel'n verskil maak. ' .potblou see, die berg soos 'n prentjie uit die wat jymet nogvars room bedien. Daar isookmense Jy het reeds [ou boom vir die week gekies enaldie relevante kinderbybel, tjienkerientjees en kappertjies netwaar wat gek is na sjokolade met aarbeie. Maak vir hulle inligting random die betrokke boom ingesamel, jy skuif agter jou jykyk . kart jy die plek enigiets vergewe. Om te wag sjokoladepoeding met gekapte aarbeie en room. rekenaar inen skryf die opskrif, wat elke week dieselfde bly: Plant' dat dit ophou reen, en te wag vir reen, is dieselfde Of maak jou eie frozen yoghurt met aarbeie. ,'11. bQQm.-- , . ding as jy wens ditWas andersom, andthis mother of ~ ~ Moenie hard vries nie, so twee of drie uur in die , Maar dan daag daar 'n faks van die Suider-Afrikaanse acitykept usonhold, hoor. .,' vrieskas isgenoeg. Klits dan goeden eetmet smaak Natuurstigting op,jylees die eerste paragraaf en jou geloof is Maar ditvergeet jyas jyvroegoggendwakkerword op.Dis veral 'n lekker poeding virmense wat nievan daarmee heen. "Bykans 90 persent van diewereld se natuurlike en kyk hoedie seestadig van swart nadonkerblou, ~ soetgoed hou nie. woudeingematigde k1imaatstreke buite dieGemenebes van en dan van vaalblou totkobalt verander soos dit lig Aarbeiemaak 'n feestelike vrugteslaai met appels, Onathanklike State (die ou Sowjet-Unie) is reeds vernietig..." word. Op my horison oorkant die baai verrys die ,pere, koejawels en piesangs, niks papaja nie. En Volgens die faks hetdieWereld-Natuurfonds (WWF) pas die nuwe gebou bo-oor die ou President, en as ek 'n . vriendin Maria maak se1fs 'n groenslaai met aarbeie . eerste omvattende studie oordie stand van die planeet sewoude miljoen mid gehad het, het ek ook vir my daar 'n ~ deurmekaar met die kruie en komkommer en in gematigde klimaatstreke voltooi: Forests in Trouble: AReview of penthouse gekoop. ,~' fyngekapte grasui. Dis juis sywatgloinswartpeperby the Status cfTemperate Forests Worldwide, deur Nigel Dudley van Teen vyfuur, wanneer dit helder lig is errdie aarbeie en se hulle smaak beter gekrui as soet. Earth Resources Research. En dinge vir dieoorblywende 10 meeue swaaiend om diehuis skreeu, haal ekvan die persent lyk nie goed nie. " goddelike Griekse joghurt uit dieyskas endoop die .~. SO VAN SUIKER gepraat, Mies Pikeur rynou vir'n Volgens die verslag word emstige kommer uitgespreek oordie " een aarbei na ,die .' ander daarin vir brekfls. My ,maand ofwatop diewaterkar enhetinnige simpatie toestand van altesame tweemiljard hektaar woude in gematigde buurvrou ismet vakansie enek skaai haar Burgerom . met mense wat by jol-geleenthede probeer vrolik streke wereldwyd, Woude in China, Oos-Europa, Kanada, elke oggend telees, just for a laugh. Vanmore se 'n word op sodawater. Die' nie-drinker se grootste Skandinawie en die noordweste van Amerika word die ergste opskrifopdie voorblad dis uiteindelik aarbeityd indie probleem iswatomte drink - wantalles hetsuiker of ~tr~ , Kaap. Hulle isnet anderhalf maand laat, disal. suikernamaaksels in en is stroop, stroopsoet. Groot dele van Skotland was byvoorbeeld eens metwoude My gunsteling tot dusver wasDry Lemon, half om oortrek. Tans word slegs 15 persent van dieland deur woude AARBEI MET JOGHURT, ofroomys, ofroomkaas half met soda. Maar toe ontdekek twee wonderlike bedek, waarvan slegs 1persent inheems is. Bykans 80 persent van ' isvandielekkerstesomerskosopaarde.Suurlemoensap ,. dinge: Eerstens dietonikumkonsentraat watjyvirdie maak hulle nog lekkerder, ensuiker ashulle niesoet . sodastream koop (suikerloos, hoera), en regte, egte, wat oorbly van Skotland se natuurlike woude word bedreig deur is nie. Party mense maal swartpeper oor, en die, , outydse limonade. oorbeweiding, meestal deur vee wat deur dieregering kinders houdaarvan omhulle in die mat in te trap, Laasgenoemde kanjysosuurmaak datjou kiewe , gesubsidieer word. Jn Brits-Colombie in Kanada isminstens 60 wantdie sap los 'n kol wat nooitweer uitkom nie. saamtrek, as jy genadeloos sondersuiker moet sit. persent van die oudste woude langs die provinsie se 800 km lange Ry uit na'naarbeiplaas asjykan: die varsgeplukte Maar die heerlike suurlemoensmaak isonverbeterlik. kuslyn reeds uitgekap. Indie huidige tempo sal daar oor 15 jaar vrugte smaak 5005 ambrosyn. 'n Botanikus sal jou Maak gerus jou eie met 'n sakvol suurlemoene wat niks wees nie, se die verslag. . vertel hoekom daardie blink douop'naarbei eenUUf nou rede1ik goedkoop behoort tewees, ofgaan stroop (Kyk maar na ons eieKnysnabos - dis 'n skamele 7 persent van na jy hom pluk, verdwyn (die vrugtesuiker verander, jou buunnan se boom. ' die oorspronklike.) , of so iets), en hoekom dit dadelik anders smaak. Kommersiele houtkappery isdie grootste bedreiging, met Onthou omdie aarbeie te was net voor jyhulle eet, LIMONADE suurreen, veldbrande, onvoldoende wetgewing, endie aanplantlng rue vroeer nie • hulle trek water. ' Druk 14 suurlemoene uit, Sny die ski! van 4 van plantasies wat ook hultol eis.. Enwanneer jy en die kinders julIe trommeldik suurlemoene ekstra-fyn, of rasper, as jy kans sien. Dis dus teverstane as jy, boomsendeling en skrywer van 'n geeet het, maak jy 'n tert van die knalrooi vruggies. Voeg bydiesapso3koppies suiker, meer ofminder, gereelde boomrubriek, neerslagtlg raak en begin twyfel aandie Die sap maak 'nmens sevingemaels swart - gebruik nesjywil, en net soveel water. Kook diesap, suiker enkeling serol asboomplanter om enigsins iets tedoenteen die .,' dus 'n mes om die stinge1s uitte trek. en water vir net 1 minuut tot die suiker gesmelt het, georkestreerde enstelselmatige vernietiging van borne. Want jy" en voeg dan diefyn ski! by. weet, om een boom te plant gaan geen staat tot'nvalbring nie, AARBEITERT Die limonade verdun jy met water, halfom half. dit gaan niks verander nie. Maak 'n ryk kors van beskuitjiekrummels, of short­ Nog 'nsomerdrankie watekinteressantgevindhet, Daarom stel jynie die week 'n boom bekend nie.. bread, as jy kan, en voer 'n groot plat tertbord was wit sangria. Die Spanjaarde maak die drankie ,daarmee uit.Ven'nlagie appel-, kweper-, ofbessiejellie gewoonlik metrooiwyn (Tassies het omtrent nie 'n op die kors enrangskik heelvars aarbeie styf teen beterdoe~asditnie),kruisementblareenlemoenskywe. mekaar daarop, puntjies na00, net 5005 hulle in die Hierdie eenisnetso lekker, met'n half wilde smaak . .'"grand bakkerye maak. ~ van die gemmerbier en kaneel, ~ , Smelt 2 botteltjies van die bogenoemde jellie in'n harridans-- pannetjie, e~ roer 2lepelssjerrie ofbrandewyn by. WIT SANGRiA Giet die jellie versigtig oor die aarbeie, enmaak Meng 1bottel circe witwyn (come on,niechardonnay Qomagindieyskaskoud.Bedienmetbaiestyfgeklopte nie, Swartland Dry Steen is piekfyn), Z koppies .restaurant room. gemmerbier, 'nskootsuurlemoensap, ditto brandewyn, atthemarket, bree street, newtown tel: 838-6960 1fyngekapte appel en 'n knippie fyn kaneel. Verdun JYKAN AARBEIE ooknetsomet'nlepel suiker in as jywi! metsodawater, of drink net so, die menger gooi, en dan stadig 'n stroompleroom SAFE PARKING AVAILABLE Skink uitgroot bekers, enoppas vir dieskop. 32' VRYE WEEKBlAD 6NOVEMBER 1992 d ELMARI RAUTENBACHSKRYF,' ,~~-'~ OOR DIE WEEK BE TV .

groei kyk; terwy1 Andre Spier, futuris enscenario­ bep1anner, meer in die bree oardie toekoms van die Suid-Afrikaanse ekonomie gepraat het. Watverrassend hierwas,was die eensgesindheid oor baie aspekte. S6 byvoorbeeld hetaldie partye saamgestem dat desentralisasie beter bes1uitneming .'. verseker, endat die mark die beste meganisme is yirekonomiese regu1erihg.

,AJ co 'n Vrydag of.Saterdag na Vrye 'Weekblad gaan soek net om te·hoordit is uitverkoop? .Hier is die oplossing:. laat di~ elke Vrydagoggehd op jou voorstoep aflewer. . dis net jou skuld as jy iets mis

Ons doen huisafiewerings op die volgende plekke: . Die PWV-gebied, wat ins/lit Johamesburg, Pretoria, Verwoercl:llrg. ~idrand, Ssndton, Rancl:>lrg, Roodepoort, Randfontein, Krugerscbrp, Florida. Gem1iston, Alberton, BedforcMew. Kerrptonpark, Benoni, Boksbtrg. Springs. Brakpan, , Vereeriging enVarderbijlparlc. InTransvaal isons ookbeskil4:>aar indiesentrale dele van Wilbarlc enNelsprt.it, enindieVrystaat ookinsekere dele van Bloemfontein. In .dieKaapse Skiereilarxllewer OIlSafinWoodstock, Rosebank,Observatory, MO'MJray, Clarerront. Ne'Mards. Bish:lpsceurt, Wynberg, Kenilworth, Constantia, Tune, Oranjezicht. Vredehoek, Higgovale en BelMIIe (slegs sekere dele). WIB word ookinStelle.,bosch en Somerset~wes afgelewer. . En as jybuite een van die streke val, stuur ons VWB teen dieselfde k?ste per pas aan. So moenie elke Vrydag s~arrel am. JOu gunsteling nuustydskrif in die hande tekry nle, st.uur hewer nou R150 en ontvang VWB vir 'njaar of R80 VIr ses maande (BlWen aflewering ingesluit).:

W de vorm vardag nag inen stwr saBm met]au tjek ofpos'M'ssei aan: WIB OKAVANGO 'N Verspraiding Posbus 177. Newt0'Ml2113. ., LAAGTEPUNT SELFS nog slegter asdie smaak wat Okavango die meeste van sy Suid-Afrikaanse medewerkers indie mond gelaat get, isdie reeks self. Sondag seeerste r------, I Stuur WlBvir my per posltuisaflewering aan vir 1 episode opM-Net. het elke cliche in dieboek . bevat: alllateuragtige sabotasie, singende swart : 01. I werkers wat die Amerikaners se huis herbou I' 06 maande : omdat die soos miters opwitperde die wildp1aas . enhulle bestaankomred, 'nbadguy metbakbene, I 1 Pa enMatollend in 'n vreugdevolle omhelsing in IN'I Aaam , ~ :...... 1 stadige aksie... noem maar op. Maar die beste isdie I .dres (aflewenng) .. 1 klomp Amerikaners indiebos, met skaars 'nSuid­ Afrikaanse aksent iewers hoorbaar. I, :;;;;.;;;';:;;'""",..,;;, :'; , , ,, ', ,, , , i o ja, endie reeks is gemaak deur onder meer . V" rrespon ensIe, I . die Amerikaanse. GibraltarTelevision,nieBebra1tar· I ~ ; ~...... I Television, soos die persverk1aring gese het nie, Die was darem glo die eerste, ongekorrigeerde . I Poskode I . weergawe wat peronge1uk ultgestuur is, het M­ I Telefoonnommer : Net verlede week om verskoning gevra.

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 33 mense

poging om van onsseff tehou, uit tevind ' Die wurms moet ookleef Ek het begin waar ons vandaan kom. My pa was 'n sien hoe christenskap gebruik word om ,nrnenskanrrian file myner en hy isclaar dood. Hy isdO?d die verdrukking van mense te regverdig. terwyl hy sy longe uitgehoes hetsoos bale Die grondslag van godsdiens is 'n soort ander mynwerkers.: lydsaamheid. Mense moet soosskap; lewe Iiefdemaak nie .enander slaafs volg wat krag van n god Jy sa jy wou ragte studeer? .' gekry het... met die hoopdat ashulle aan Lesego Rampolokeng, 27, se eerste musiekkasset is Nie regtig nie, By die universiteit hethulle die anderkant uitkom, hulle vir ewig en .voorgestel dat ekeerderregte asletterkunde ewig en ewig gelukkig sal wees, onlangs deur Shifty uitgereik. Dit het alles in 'nhuis studeer. . Jou kuns is 'n mengsel tussen dig en in Orlando, Soweto begin. Die dag het hy na een of Letterkunde? . musiek. Waar kom dit vandaan? Ek hetgrootgeword indie BC·tyd en het Beskou jyjouself as sanger, skrywer -ander digter se Yoordrag op Radio Freedom altyd meer gehou van die gedigte en ?ie of digter? .. kuns asvan die ideologie. Ek isgedwmg Ek wasjonk enhetinonshuis inOrlando geluister. In die agtergrond konhy ook die musiek deur die ideologie, van ekbale klein is, om in 'n hoekgesiten naRadioFreedom 'o~ .digte~ ~y oor die bure 'radio hoor. Toe 'besef dat hy na ..i: myself as swart te sien. . geluister. Die een ander het sa hy .gedigte voorgedra. Die bure seradio hetn altwee gelyk kan luister.· En dit was vir hom mooi. Wat beteken dit? Instrumentale song gespeel. Entoe kom Ek hetgrootgeword in'n-gemeenskap wat ekagter dat ekna altw~e ?inge.gelyk k~n PEARLIE JOUBERT gesels met die jong digter meestal ongeletterd enbaie gewelddadig luister. En dit was lieflik. Dit het sin was. Fisieke geweld. Verhoudings was gemaak. Ek hetagtergekom dat 'nmen~ se en musikant . selfs gewelddadig. Dit, was hoe ons stem op elke denkbare manter gekornmunikeer . het. As mense gemanupileer kan word. Da~ ge?igte. in'n liefdesverhoudings begin het, was daar 'n sekere sin'n vonn vanmusiek IS. Dit het . gewelddadige basis ~~t daa~~ie 'n eiesoortige ritme, Deur woorde te verhoudings. Ek ook. Draai Jong meisies manipuleer kan mens musiek en klanke . se ann om hulle sover te kry om sekere - maak wat geen instrument kan nadoen dinge te doen..Ek het dit gedoen soos nie. Toe ekin 1990 saam metWarick Sony ander mense dit gedoen het: stap rond, indie studio gaan, hetonsheroiese gevegte check girls uit engryp hulle. Daar was nie gehad- onshetverskillen~e ritmes g~had, wyn enrose nie. maar dithet gewerk: stadig ~ pynlik.

Verkragting? . Gaan jou musiek oor kommunikasle Nee, vir my gaan verkragting verder asnet of oor die ritmes en verrnaak? 'n fisiese penetrasie van iemand teen hul Dit gaan seker maar oCr kommunlkasie, sin. Mense se koppe kan verkrag word, Reg oor diewereld dansmense eerder as hulle gedagtes, deur tekommunikeer op om nadieeenofander ouwat jap-jap-jap 'n gewelddadige wyse. WaMeer 'n mens teluister. in'nplek leefenjy kom agter jou ambisies endrome kan nooit verwesenlik word nie, Is daar iets wat jou dryf? ontwikkel 'nkollektiewe frustrasie enpas Ek's 'n baie spirituele mens. Ek's nie jyjoumanier van kommunikasie daarby gelowig nie. Ek glo niein tempels enaltare aan: dan leer jyom seksueel gewelddadig nie. Ons leefin'nsernentwereld endaar's met mense te kommunikeer. Dis nie · nie veel ruimte vir geeste nie: Ek probeer . vreemd rue. Om mense sebestaansreg te . my eie kontradiksies en teenstrydige . ontken en weg te wens, is baie emosies verstaan. Ek probeer maar netom gewelddadig. Polisiemanne seskoene wat ·.teverstaan wat dieliefde is.'n Mens kan . Foto: PEARLIEJOUBERT twee uur soggens deure oopskop, is eintlik niedaaroor praatnie, dis iets jyvoel. gewelddadig. Dis hoe ek grootgeword Ek weet mense praat van "liefde maak", het. maar ek dink nie liefde kangemaak word Jou eerste.kasset, die woorde en Ek was niejuis 'npolitieke dier nie, maar nie. As ek vanliefde praat, praat ek van . salts die musiek is nogal donker - is ek was betrokke by rut wat die kettings Hoe het dit jou beTnvloed? liefde vir sommer netdielewe. jy 'n swartgallige en siniese mens? kon breek watmygedagtes vasgebind het. Dit het'ngroot invloed opmy gehad, dis . Ek dink dis nogal pretensieus om tese jy Daarom was dit onverrnydelik datek Marx hoe ek geleer het om met mense te Lief vir die lewe wat jou 'n kaffer isskepties ofsinies oor dinge. Die mens is begin lees het. Ander mense hetMarx en kommunikeer.Dithetbepaalhoeekskryf, gernaak terwyl jy 'n kunstenaar wou insywese maar 'n dier, soos Bongo Cn kaviaar opdieselfde tyd geniet. Ek het net sien, ervaar. Ons word mos gevorm deur wees? die hoek gehad. . groot swart hond wat Ie envlooie krap in alles wat aan die gang is terwyl ons My swartheid isnie 'n tempel nie. Daar's die son) bier. Ek's nie beter ofbelangriker Politiekebetrokkenheidwas onverrnydelik. gemaakword, terwyl die saadgesaai word, niks heiligs aan myswartheid nie. Daar is asBongo nie. Ek isnie meer sinies as ander Dit was onverrnydeUk datekdrie maal by .terwyl ons grootword enonseie oe kry. Ek ook niks omvoor skaam te wees nie. Ek mense oordinge nie. Turfloop oppadklas toe was enmyself in kom uit 'nbaie Katolieke agtergrond. Ek's hetniks metmy kleur te doen nie, Dit is 'n polisiekantoor bevind het. Ek herdie elke Sondag kerk toegesleep in'nbaadjie maar netso.Die lewe isheilig enerens in . As jy bloot 'n dier is, hoekom het jy wet probeer studeer terwyl die wet my en das. Ek't smart gelyk en'elke Sondag Houghton word 'n wit kind groot en nie 'n Orlando-Wes boy, 'n mugger, bestudeer het. En toe verander alles. Toe geluister naiemand wat praat van fire and iewers in Gugulethu word 'n swart kind 'n gangster gebly nie? Instink het tog word Gorbatsjof naas hondedie mens se brimstone. Ek't twee keuses gehad: 6fdie groot envir my isditlieflik. SO iets kan ek te make met die oorlewing van die beste vriend. Maar my lewe het net padvolg wat God se reg is, 6fvergaan en eer, Ras, godsdiens en wat ook al is nie sterkste? voortgegaan, 'n lewe waarin ek geen myself eendag in die hel bevind. Dft op genoeg rede vir myom dood te gaanof Ek isnie skaam oor my verlede nie. Ek het inspraak gehad het nie. Van die begin af sigselfis'nbaie gewelddadige ding enhet baie geweld gepleeg toe ekjonk was. Ek was dit aan my gedikteer deur die land, die andermense teonderdruk nie. Dit beteken my laat dink dat christenskap iets is ook niedatdielewe aakllg isnie. Ek kan hetgedoen wat elke ander Soweto-seun land se wette, die land se weermag en waarvoor ekbang moet wees. Dit beloof gedoen het. Mense hethul oe enledemate . polisie, dielandse mense. Daarom isdit nie deur dielewe gaan enmaak asofeknie . aan die eenkant dieparadys en aandie blomme siennie. Ek kantognievoorgee verloor, Ek was gelukkig om met net'n mosnievreemddatekmyselfnooitwerklik ander kant dood envuur. Ag neeman,ek paar littekens weg te loop. na aan Shakespeare en Keats en Shelley asof ekniks snaaks sienenlag nie, asofek glo mos nie asonsdood isonserens heen · nie lets moois hoor ensmile nie. Ek kannie gevoel hetnie. Wat weet hulle van Soweto geneem gaan word waar ons endieleeus En politiek? se stot? Die bloed van my neef wat deur voorgee datrose niemooi isnie. Asietsmy endie lammertjies langs mekaar salwoon raak, skryfekdaaroor, wilekdaaroor praat In 'nland waar 'nmens segeboorte reeds lede van dieweermag doodgeskiet is? nie. 'npolitieke standpunt is; dat sekere mense en daaroor sing. Dis 'n behoefte wat ek · het. Dalkis eken jy ookbesig om nou te net inBaragwanath-hospitaal gebore kan Waar korn jy vandaan? .. . Waarheen sal jy gaan as jy sing. word ennieinSandton-klinlek nie; datmy Waar almal wat swart isenvan Orlando af doodgaan? enjou skoolopleiding verskillend was; dat kom, .vandaan kom. Sommer net As ek doodgaan gaan ek kos word vir daarvandaan. Bendegevegte, politiek..'n . (End Beginnings, deur Rampolokeng en die manier wat ek en jy onsself uitdruk wurms. Ek isnie'n ongelowtge nie, maar Kalahari Surfers kan teen R25 bestel word ~t verskil; hoe ons loop; hoe onspraat - . Wereld waarin ons almal, ekook, deur 'n asdaar 'ngod is,isdit nie iemandwat buite van: Shifty Records, Posbus 93203, isonmoontlik om nie betrokke teraak me.. swart bewussynsfase gegaan het in 'n die mens bestaan nie. Dis iets hierbinne... .Yeoville 2143)

34 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 ,teater

! ··

THENET\NORK, ' Kaapstad se'jongste loka,al vir lewende musieklteater Is .: The Network, 'n ondem'eming van die dramaturgel ' regisseurs/spelers Ashraf Jamal 'en Charles Fourie. Die,' ,- ' lekaal hetverlede Saterdag geopen metmusiek, Fourie se - - - - Die CrazerenJohn Hawkes se The Undertaker onder regie ~ ' .. van Jamal. ARNOLD BLUMER was daar '

OM indie huidige ekonomiese klimaat 'n nuwe teater te open verg nogal moed, Moed hetdie, Performing arid Visual Arts' Network en die Makeshift Moon Theatre Company beslis gehad toe hulle The Network in Kortmarkstraat geopen het. Miskien hethulle ook 'n bietjie visle gehad, want ekkan nieaannog 'n teater in Kaapstad dink wat (fit sou waag omtweetoneelstukke soos die op te voer nie-en miskien is ditpresies wat ons nodig het om onsuitdie moeras van middelmatige teater te Iig wat nou algeruime tyd dreig omons te verswelg.Met 'n bietjie hoop,baie volharding en tonne ge1uk kan The ' Network straks selfs 'nopvolgervan TheSpace word. Maardan moet 'n paarorganisatoriese en tegniese problemeeers uitgestryk word­ soos ombetyds tebegin. D:iar was'n paarglipse met die beligting, die spelers se verskynings in dieeerste tonee1stuk hetbietjie 10mI' ge1yk endie klankapparaat indie tweede helftekort aandag. Maar miskien was ditmaar netwegspringprobleme.

John Hawkesse stuk kom uit diemiddel-sestigerjare. Die tema, rondom die pa-seun­ The cast of DidiKriel's Wonderland. . verhouding, isniks nuuts nie("All children kill their parents bymerely surviving them"­ EPlessen), maar 'n mens kansien waarom die regisseur jamal 'n opvoering daaivan in Suid-Afrika op di~ tydstip tersakeagas jyj~u siening verbreed om die verhouding nie TANDOOR netas 'n persoonlike verhoudlng tussen twee individue te beskou nie, maar eerder as'n ,Rockey Street has got itself a new performance space. verhouding tussen, se maar, die staat en syburgers. ' Die begrafnisondememer-pa (Andre Roothman) isnie netinsyberoep betrokke by CHARL' BLiGNAUT was at the opening die dood nle (hyis '11 kundige in die Balseming van negers), maar lyk ook persoonlik behep daarmee - hysluit homse1f indiebadkamer toe endreig regdeur die stuk om THE Black Sun isn't exactly a theatre, it's more a metaphor for aJo'burg space that's selfmoord te pleeg. Dit reduseer sysemi Edward (Tim Mahoney) tot'n kermende, ,desperately needed to give independents and experimental performers a place towork. bewende homp mensvleis, wat smeek om sy pase aandag - terwyl sypaop sybeurt .From Berea to Orange Grove to Rockey Street andnow further down thestreet to alle flsleke kontak verafskuen emosies assnert beskou. Hy behandel syseun in Tandoor where future Black Sun productions will be staged. werklikheid 500S diekruipende hond wat hybeskryf Aan die ander kant lyhyblykbaar The Tandoor venue isoutin the back yard, which has been covered and rigged with aan "dooie hartstogte". - , , " , lights. It's going tohum. This is the first Black Sun space that has enough room to Roothman se uitbee1ding van die pa-karakter ontplof elke nouen dan met woede of experiment and that doesn't feel precious. The concrete walls and floor feel likethey weersin. Ek souhombaie meer.gedisansieer wou sien, ysig kil en in beheer van can be fucked around with and it'salso a dual venue for Tandoor music shows. The homself EnMahoney se seun verduidelik insyvertolking nie waarom hyvolhou met venue was opened with a triple bill onWednesday night. die lyding onder sypa se emosionele onttrekking nie. Waarom se hysypaniemaar om UnsentimentalJoumeyis'a one-man play co-writtenby Bruce Young and Deon tegaanbars en selfmoord te pleeg nie? ~ietemin is dit 'n stimulerende enontstellende Opperman and directed byOpperman. Young plays himself and gives a relaxed vertolking. account ofleaving South Africa with aninferiority complex and the Weight ofintema­ tionalliberalism pressing down onthestigma ofthewhite South Africanmale. He traces 'NSATIRE VOLG 500S dittradisioneel hoort.Fourie se stuk is'n persiflage opdie histime in London, working on luxury yachts, breaking into New York agencies and keiser sonder klere. Daar sithy(Andre Roothman) kaalgat op 'n 500rt elektriese stoel en then ontoLA,managing to score roles in Slaves ofNew York, Lethal Weapon IIand a , probeer vasstel wie's diekindwat gese hethy't riie klere aannie. Want netasdie-kind daytime soap. ASouth African abroad. He also throws words like moer and jissis around gevang en vrek geskietis, saldieyolk hom toelaat om syskaamte weer met klere te to remind ushe's still a local. The show's onat 8pm Monday toSaturday. bedek. . ' , " , , , Sy nar(Rory Avenstnip) as sybewakeren verteenwoordiger van die yolk voer hom, , DIDI KRIEL'S Wonderland islooking better all the time asit picks up themodern meewarig gIimlaggend, met dagga; LSD, opkikkers enander 'voedsel", Aubrey, die edge and gets a kind ofclub funk going. The lighting, costumes andmoves have geheime agent, laatafen toevia geselsradio hoordat hydie kirid in 'n blblioteek ontdek attitude and the backing (Rocco deVilliers, Andre Abrahamse and Hermann Engster) is , het, maar

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 36 MARKET 'we all have .it THEATRE coming, kid' . . 832-1641 _Conned by Pau'l Schrader, moved byClint Eastwood, sunk by Peter Greenaway. .WEEKLY MAIL­ ROGER YOUNG's had quitea week' FILM FESTIVAL 26 OCTOBER - 7 NOVEMBER HARDCORE DROWNING PAUL SCHRADER'S uardcoie ends too easily. Just when we· BVNUMBERS AMAMPONDO think we've been built uptothepoint that we're ready tobe fucked AND THEN ON Tuesday night I went tocatch Prospero's Books at 17 - 28' NOVEMBER over by the fmal confrontation, everyone goes. home and lives the tail endoftheWeekly Mail film fest - butlike thetime I went happily every after and quite personally 1felt conned. . toseeLast Temptation, itwasn't there. No excuses this time though, Jake Van Dorn's (George CScott) daughter runs away from her ­ nopicket lines, nopolice seizing thereel from theprojector room, Calvinist home inGrand Rapids tothebustling metropolis ofEl Lay. _. LAAGER THEATRE just a small sign reading"Piospero': Books is now Drrnt;nin~ by The next timeJake sees hershe isplaying the title role inafilm called Numbers." if it~ film 832 1641 As by own decision one metarnorphosized mto -Slave To Love, if you get my meaning. .- the other. So Jake tells the sleazoid PI who unearthed this treasure in an So I satdown onchair B27 andthelights went down and,like CHAMELEON adult bookstore to take a hike and goes undercover as an adult' the time 1went totheWMFF toseeLightSleeper, thefilm started and filmmaker tofind his daughter. The only memorable scene belongs Written by MICHAEL ELLIS itwas outoffocus and then theaudience had to shout toget the toBig Dick Black who has"a dick on me'nine inches long" andis . sound turned onandthen the sound was terrible and someone from Directed by JERRY certain heisnot being hired for the part because ofhis unwhiteness. the audience had tocomplain. MOFOKENG . Ultimately you'd have to see this scene to appreciate it, butto sit That's thekind oftheatre I enjoy, audience partidpation, helps With PATRICK SHAI & through the whole thing for it? . make you feel like you belong. MOTSHABI1YELELE Just asinLightSleeper, Schrader takes us onahellbound descent And even though the WMFF made a promise they could not LAST 3 SHOWS and just asheisabout tobite, invalidates itbysome crappy outof keep, let it be said that Drowning By Numbers is definitely an sync positive ending. .. acceptable compromise, although nottothose who hadseen itand Not that 1have anything against positive, I just have something not Prospera's. " . against unrealistic. . Every Greenaway film isatapestry ofsex, architecture, food and UPSTAIRS THEATRE .stomachs, Numbers being no different. 832-1641 AShirleyTemple done stands inthemiddle ofthe road skipping and naming and numbering thestars. Aman hasanaffair, his lover WEEKLY MAIL tips over abarrel ofapples, they bath, his wife comes inanddrowns him. The coroner involves thelocals ina number ofbizzare games, FILM FESTIVAL wants towrite abookondeath incurred while playing cricket and UNTIL 7 NOVEMBER desires three women all called Cissie who all eventually drown their . husbands. The coroner's sonnumbers violent deaths with paint and .celebrates them with fireworks. Theskipping girl istrashedby acar full ofscreaming lunatics. KIPPIES The camera constantly tracks over fruit andinsects anditistaken 8321641 for granted that women can get away with murder, not even 27 October - 7 November conspired murder, just murder, because as Cissie #3 puts it, "1 just MIKE MAKHALEMELE found it very dissapointing." There isnorevolution inthis newfound freedom, nojoy inthe &KALiMBA UNFORGIVEN cutting ofbonds, theloosing ofspirit, it'sall asif they went tothe (WEEKDAYS) Ri0.00 WHICH ISEXACTLY what the new Clint Eastwood film isnot. bakery, found the bread price raised anddidn't have enough cash onthem. . ' (WEEKENDS) R12.00 Unrealistic that is. Westerns inthese techno times are few and far between andare Personally I find all Greenaway films overly long and yawn­ seemingly always directed byand starring Clint, infact every film inducing buthave never beenable toresist sitting through one, just for the sheer visual poetry of the man, just because only in a MARKET GALLERIES hemakes isa western and more and more often they seem to be made bya Hemmingway with nodesire for suicide. ' Greenaway film will two cyclists be able to crash into dead cows ALASTAIR FINDLEY The plot of Unforgiven issimple: Whore iscut up by Cowboy, numbered with paint parking offin themiddle oftheroad. . &TINUS HORN Whore offers reward for death ofCowboy, Sherrif outlaws guns in For 2 weeks town to prevent bloodshed, Rookie assassin fmds olddint with a dead wife and kids and makes him anoffer he can't refuse. -;\:,,_ "Heidi Edeling se debuut is 'n gUtsy cabaretgelitel It's difficult tobeobjective about a Clint Eastwood film, theman . ~- uses every western cliche, including rain, everytime herides into ~;~ town, butthere isalways this visual eloquence about the way he Pure as the-Driven Slush of So Warm Soos Sneeti.: . FLEA MARKET handles himself andhis actors, there isalways somethinggoing on . below thesurface. He isonly killlng for the cash, butweknow that 'Smidra Prins/Do bet die regie behartig"en die show het Spend your Saturdays at the deeper, there isaresolution inside him that with his wife gone, well what else isthere? original Johannesburg Flea Clint Eastwood is one ofthe men who was attheforefront of mythologising the West and now is at the forefront of the Market w~ere you enjoy live demythologising ofit. Feverish inacabin he tells how hesawright into a dead man's skull, hedescribes itwith disgust, with hatred for entertainment while you what he is and yet he accepts it, he has made himself into this i:~~':/~>::.Wits-Teaterbegin.Dis'n vermaak/ikeen -. <: .;- creature and heisgoing tolive with it. browse and bargain hunt in . Shortly after they kill a man, the rookie assassin says to him, "Guess he had it coming," . our exciting selection of stores. Clint turns, looks athim. doudsscoot by inthe cold distance. "We all have it coming, kid."

36 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 - - film-

WANNEERLIEFDE TEEN 'N TROLLIE BOTS

VanJaar se algehele wenner van die Weekly\ MaillFawo, Kort Rolprent-kompetisie is Alex Yazbek se 'lWo Cigarettes. , , 0 CHARL BLiGNAUT het die prysoorhandiging bygewoon

, . DIE regisseur-vervaardiger-kameraman-skrywer (lees struggling jong filmmaker) Alex Yazbek se Two Cigarettes is 'n eietydse verwerking van die verhaal van Aspoestertjie. Die heldin (Melinda Ferguson, ook mede-vervaardiger) werk in'nrestaurant met 'naaklige baas' enmoeilike klante. Die held (Kevin Smith) het 'n bank beroof, 'npaar motors gesteel en'n skoen verloor terwyl hyprobeer wegkom. Sy vind die 'skoen, jy ken die verhaal. Maar Two Cigarettes het'nedge. Die naamlose kragte wat bots astwee mense bymekaar uitkom, ismet humor enspanning aangebied. Vanessa Cooke speel 'nhuisvrou wat inkopies gaan doen het enpashaar trollie totbo-op 'nheuwel gestoot het. Sy stop en steek virhaar twee sigarette aan en die trollie rolteen die bultaf. Regdeur die fliek word tonele ingesny van die trollie wat afmoer - enuiteindelik met haar nuwe trollie inkopies bots terwyl sydit deur die park stoot. Die soort tegnieke geedie ontwikkeling van die verhaal 'n noodsaaklike offbeat kwaliteit wat opgetel word in 'n uitstekende sequence waar die heldin droom syisin 'n restaurant ,Melinda Ferguson IS

.die Yolledige toekennings: ALQEHELE WENNER : Two Cigarettes - AlexYazbek BE8TE FILM (FIK8IE) '. : Two Cigarettes - AlexYazbek TWEEDE PRY8 (FIK81E) '; AngelDelight - DanRoberts : BlackAlice- Nic Hofmeyr, Dave Jammyen Alan Lazar BESTE FILM (DOKUMENTaR) : It's a Challenge - David Brown TWEEDEPRYS (DOKUMENTaR) : Visions Of Change - Ingrid Gavshon DERDEPRY8 (DOKUMENTaR) : PrettyBoys- LuizBarros Jennifer Jason Leigh is Hedy in 8.ingle WhiteFemale

, WAT MAAK JV AS 'N PSIGOPAAT UNDER JANE'S PETTICOAT BY JOU INTREK? . CHARL BLiGNAUT went to see Howard's End CHRISTI VAN DER WESTHUIZEN resenseer_ THE Merchant Ivory team and crew have again been doing what they're best at-taking the Single White Female _ charmed modernists, Forster orJames, andtransposing them, filtered yellows, period details, K~REL kulminnares. Sy is'n gesofistikeerde maar sosiaal onsuksesvolle jong vrou enkry vast English landscapes andall, tothebig screen. Ifonly asanexercise inreading EM Forster's 'nwoonstelmaat omhaareensaamheid te vertigo Die-is 'neffe boerse maar empatieke jong 1910 novel, Howard's Endmakes excellent viewing. Itgaan's aan abit, but itgaan's aan very vrou -watongelukkig in 'npsigotiese monster verander, Eersgenoemde jong vrou val haar , beautifully. ten prooi en moet om haar lewe veg, Tussendeur bied homoseksuele buurman morele ' Following on the heels .cfthe lateVictorians, Forster's novel has an intricate plot that ondersteuning. Ons het ditalgesien, met'n paar wysigings hier en daar. . cranks outasmany events and confliets'as you'd be likely to find in ten Hollywood pulp Maar die riller laat jou nietemin jou asem inhou. Die boerse jong vrou (Hedy) word movies. Itfeels justlike aJane Austen, with itsheroines, Helen and Margaret Schlegel, intheir uitmuntend vertolk deurJennifer Jason Leigh. Leigh isbas in Last Exitto Brooklyn gesien ' London flat, visiting country homes, idle and well-fed, temperamental and touring abroad waarin sy'nontroerendekarakter gespeel het-iemand wat nie kon ontsnap van haar gure, -except Forster lifts Austen's petticoat andtakes adive into female emancipation, love across ontredderde omstandighede nie. Hedy isookvasgevang, maar indie pynvan die(virhaar) the class and age barriers and the unholy Victorian stink ofsex. onverstaanbare verlies van haartweelingsuster. In haar chaotiese brein is die idee van 'n The way togetagood story going istochoose two families, sothere's theSchlegels and substituut die uitweg - en syvind ditin Ally (Bridget Fonda). theWilcox's (Mrand Mrs, Paul and Charles). Add a working class couple -Leonard Bast and Leigh se Hedy oortuig volkome: spesifieke senuagtige trekkinge van haar gesig en his voluptuous wife. Cast them all with pretty young things and pump up thesoundtrack.. handgebare wanneer sy ontstel word, val jou op. Fonda se laaste rolwas die promiskue losbol-suster in Strapless -die keeris sy, 'n vrou in die groot stad wat sukkel omhaarsell te THEN ADD theconflicts. Helen falls inlove with PatJ. It ends. Margaret becomes friends laat geld. Sy glo haarredding Ie in 'n verhouding - totdat dieman haar vemeuk. with Mrs Wilcox. She dies. Margaret inherits herhome, Howard's End. Her family won't let Aangesien dit'nriller is, val diewerkinge van dienoodlot (ofwat ook al) op: omdat Ally ithappen. Helen gets tomeet Leonard Bast. He's married. Margaret marries Mr Wilcox. He's onseker is, bel synieonmiddellik dievrou wat syoorspronklik aswoonstelmaat gekies het' hada whoring fling With Mrs Bast. Helen flees. Helen returns. She and Bast spend a day rue, maar eerder haar ex-lover - netomdietelefoon insyoorneer te sitenintrane opdie together, she gets pregnant. The older Wilcox son kills him, tragic stuff. vloer neer tesyg. En danisHedy daaromhaartetroos. Hedyhet,ook die ongelukklge manier Ivory has also managed to draw some hot performances. Anthony Hopkins is harcUy om mense perongeluk te vermoor.- , ' , noticable, he's soconvincing asthebigotted Wilcox, Vanessa Redgrave meanders a fragile Wat Single White Female uitsonderlik maak, isdat geen Great White Male dieheldin op performance as Mrs Wilcox. Helena Bonham Carter finally gets some spunk going and Emma die oueinde rednie. Ook isdie gay mens nie jou stereotipiese slapgewrig Nellie - soos al Thompson, England's cultural darling, plays a brilliant, annoying, strung out, delighted inonder andere Frankie&Johnnygesien is- nie. Die stone boeijou enduit - dis goeie ligte Margaret Schlegel. vermaak asjyniekans sien virSaraftna! nie. Forget the novel, goseethemovie.

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 37 nu rneuo -jhb ~~~fhafit~~.

FOCUS· 248 Jeppe Street . . . '.. BOOMERANG Eddie Murphy, Robin Givens 12·18} Eddie Murphy, Robin GIVens 12·18J. Finally, a new Independent. Johannesburg's funkiest club, 4th MON·SAT: 9.30, 12.00,230,5.15,7.45,1015 MON·SAT: 9.30, 1200,2.30,5.15,7.45, 10.15 World, will b~ screening two films every Wednesday night starting SUNOAY: 230,5.30, 8.00 SUNOAY' 2.30, 5.30, 8.00 at 20:00. Entrance Is R7.50. . THE CUTTING EDGE UNFORGIVEN D.B. Sweeney, MOira Kelly (A) Clint Eastwood, Gene Hackman (2·161 '. FOCUS opens this week with a sensational surprise feature. MON·SAT: 9.45, 1215, 2.30, 5.15, 7.45,10 00 MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15,7.45, 10.15 . . SUNOAY' 2.30, 5.30, 8.00 SUNDAY. 2.30, 5.,0,8.00 DIE WEEKLYMAILSE ROLPRENTFEES - by..die Markteater ROMEO AND JULIA CATCHFIRE Vang die laastevan die feesvandag en mere.WoodyAllen sa Shadows and BobKoherr, Ivana Kane (2-l0) Dennis Hopper, Jodie Foster (2-18) MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,1000 MON·SAT: 9.45, 1215, 2.30, 5.15, 7.45,1000 Fog (fotoregs)en Paul Verhoeven sa The FourthManbegin draai. Daar'sook SUNDAY' 2.30, 5.30 8.00 SUNDAY. 2.30, 530,8.00 'n laastekans om te gaan kykna ToddHaynessa Poison, IsaacJuliense THE PLAYER HOUSESITTER YoungSoulRebelsen PaulSchrader seLight Sleeper. TimRobbins. Greta Scacchr (2-16) Steve Martin, Goldie Hawn (A) MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10.15 MON·SAT" 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 SUNDAY·2.30, 5.30, 8.00 SUNDAY.2.30 5.30 8.00 Seven Arts- Grantlaan, Norwood. (011)483-1680. Woody Allenen Mia Farrow in Shadows and Fog' UNFORGIVEN THE PLAYER RobertAltman sa The PlayermetTim Robbins en.,Greta Scacchi. ClintEastwood, Gene Hackman 12-16) Tim Robbins, Breta Scecchi (2-16) MON·SAT: 9.30, 1200,2.30,5.15,7.45,1015 MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 515,7.45,10.15 Tye: 12,2,6,8; Vr-Sa: 12,2,6,8,10 SUNDAY. 2.30, 5.30, 8.00 SUNDAY. 230 5.30,8.00 HOUSESITTER PATRIOT GAMES KAAPSTAD Steve Martin, Goldie Hawn (A) Harrison Ford, Anne Archer (2-13) MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30,5.15,7.45,10 00 MON·SAT· 0.10, 12.aO, 2.30, 5.15, 7.45,10.15 NoudatJohannesburg se Mini CInetoegemaak het,is die enigste SUNOAY' 2.30 5.30,800 SUNDAY 2.30,5.30,8.00 onafhanklike rolprentleater waarop~n menskan staatmaakdie Labia- YEAR OF THE COMET .... Oranjestraat 68, Kaapstad. (021) 24-5~27. . Penelope Ann Miller, TimDaly (A) ~ Hierdieweekbly daar 'n paarremnants van die WMFFoor - Hardcore, The :u~5D~~i5i~;Oi~ ~5oci.45, nu metro kaapstad MON·SAT: 10.00 lIut11lTRG Unbelievable Truth en Rush. AnderfilmsIs Watershi,o Down, MeetingVenus, . : . PATRIOT GAMES y Hamson Ford, Anne Archer (2-13) " MONSAT:S~~~A~2~~0:~~0:J~;45,1015 YEAR OF THE COMET . BOOMERANG LETHAL WEAPON 3 Panelope Ann Miller, Tim Daly (A) EddieMurphy, RobinGivens (2·181 MelGibson, Danny Glover 12.161 MON·SAT. 9.45, 12.15,2.30,515,7.45,10.00 MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30,5.15,7.45,10.15 I-_~::::::=:::;:;:,=;':::~_-'--I MON.SAT: 9.3lJ, 1200,230,5.15,7.45,10.15 . SUNOAY. 2.30, 5.30, 8.00 ster - kinekor / kaapstad SUNDAY: 2.30,5.30,8.00 SUNDAY' 2.30, 5.30, 8.00 BOOMERANG CATCHFIRE Eddie Murphy, Robin GIVens 12·18) Golden Acre 1·3, ' . IffiN4,j.fStll l !lfiiJ§: Wesl aleMall 1-4 . ,: Dennis Hopper, Jodie Foster '12.18) MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 Telephone:683-4063 Telephone: 25·2720 MON.SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 515,7.45,10.00 SUNOAY' 230,5.30, 8.00 Mon-Sat: 9.45,12.15,2.45,5.15,7.45,10.15pm Mon-Sat: 10.00,2.00,S.lS~ 8.30pm SUNDAY' 2.30, 5.30, 8.00 UNFORGIVEN Sun: 2.00,4.30 ,7.30pm Sun.:'2.00,5.00.8.00pm Clint Eastwood, Gene Hackman 12·161 NU METRO 1·6 c MON· SAT: 9.3~ 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10.15 Single White 1492 • Conquest of HYDE PARK 447·3091 SUNOAY. 2.30, 5.30, 8.00 Female 2·18 Paradise 0·16 '. BOOMERANG CATCHFIRE Thriller starring Brigitte Fonda & Jennifer Jason-Leigh The storyof Christopher tolumbus ' . Eadie Murphy, Robin Givens (2·18) Dennis Hopper.Jodie Foster (2·181 Mon-Sat: 9.45,12.15,2.45,5.15,7.45,..IO.15pm Mon-Sat:9.45,12.00,2.30,.5.15, 7.45.10.1Spm MON·SAT: 9.30, 12.00,2.30,5.15,7.45, \0.15 MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 515,7.45,10.00 Sun.: 2.00,4.30, 7.30pm > '. SUNOAU 30,800' SUNOAY' 2.30, 5.30, 8.00 San: 2.00,4.30 ,7.30pm ' Unlawful Entry 2·18 UNFORGIVEN THE CUTTING EDGE Single White Clint Eastwood, Gene Hackman- (2-16) 0.8.Sweeney, Moira Kelly lA) AnexplOSive thriller starring Kurt Russel & Ray Liotta Female 2·18 Sarafina 2-14 HOUSESITTER CASABLANCA StarringWhoopi Goldberg SteveMartin, GoldieHawn (AI MON·SAT: 930,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 Mon-Sat: 7.45,10.15pm 1hriller starring Brlgl~e Fonda & Jennlfer Jason-Leigh HumphreyBogart. IngridBergman SUNDAY 2.30,800 . SUNDAY. 2.30, 5.30, 8.00 Mon -Fri: 10.00,2.00,8.00pm MON·SAT: 9,45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00. 1M Sun: 7.30pm Mon- Sat: 9.30,12.30,3.00.li.00,9.(M)pm • SUNOAY: 2.30, 5.30,8.00 MON·SAT: 9.45,12.15, 2.30,5.15,7.45,10.00 UNLAWFUL ENTRY WHITE SANDS Sat:8.00pm 'SUNDAY. 2.30,5.30,8.00 Kurt Russell, Madeleine Stowef2-18l Wlllem Dafoe, Mickey Rourke {2-16j The Lawnmower Sun: 2.00,5.00,8.00prn Sun: 7.30pm MON·SAT: 9.45, 1215,230, 5.15, 7.45,10.00 MON·SAT: 9.45, 1215, 2.30, 5.15, 7.45,10.00 Man 2·10 MY OWN PRIVATE IDAHO SUNDAY' 2.30, 5.30, 8.00 SUNDAY' 2.30, 5.30, 8.00 Howards En.d 2·18 THE PLAYER River Phoenix, Kean~ Reeves 12·191 Jeff Fahey & Pierce Brosnan starIn this drama TimRobbins, Greta Scacchi (2·161 Mon-Sat: 9,45,12.15,2.45,5.15pm MDN·SAT: 9.45,12.15, 2.30,5.15,7.45,10.00 SINGLEWHITE FEMALE SHADOWCHASER MON·SAT: 930,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 SUNDAY: 2.30,5.30,8.00 Bridget Fonda, Jenrutter Jason-leigh i2-181 Meg Foster, Martin Kove (2-16) Sun: _2.00, 4.30pm SUNOAY: 2.30,5.30,8.00. f----=-;;-;:=:.::;;::;;T.::~;:;.;~=-_t MON·SAT: 945,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 MON·SAT. 9.45,12.15,230,515,7.45,10.00 Sarafina 2,14 . FAR AND AWAY SUNDAY' 2.30 5.30 8.00 SUNDAY 2.30,5.30,8.00 TomCruise, NicoleKidman (AI EVENING PARKING FROM 5.00PM & UNFORGIVEN MON·SAT: 9.15,12.15, 2.45,5.45,8.45 . THE PLAYEn UNDER SUSPICION Moo· Sat: 9.30;12.30,3.00,6.00, 9.00pm Tim Hobbms, Greta Scecchl (2-16) Lram Neeson, lauraSanGiacomo !2-18) SATURDAYS FROM 1PM ONLY!!MG ClinlEastwood, Gene Hackman (2·16) SUNDAY: 2.30,5.30,8.30 MON·SAT: 9.30, 12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 MON·SAT 945,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 Sun: 2_00,5.00, 8.00pm MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30,5.15,7.45,10.15 i-=="';:'':::-:~~~':=':C:::==-'''' SUNDAY. 2.30, 5.30, 8.00 ~UNDAY, 2.30, 5.30, 8.00 Ty ervalley 1-4' • Cilv of Joy All , SUNOAY: 2.3D, 5.30,8.00 UNLAWFUL ENTRY Patrick ~wayze & Pauline ccums star KurtRussell, MadeleineStowe (2·18) HOUSESITTER . . TOUGH LUCK MonSat: 9.30,12,00,,2.30,5.15,,7.45,10.30 MON·SAT: 9.45,12.15, 2.30,5.15, 7.45,10.00 MON·SAT: 9.45,12.15, 2.30,SUN: 2.30 IA) Tolla van derMerwe, Frank Opperman (A) SUNDAY. 2.30,5.30,8.00 PATRIOT GAMES MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30, 5.15, 7 45,10.00 Sun: 2.00, 4.30,7.30prn MON-SAT 515,7.45,10 15SUN: 8.00 [2·13 SUNDAY. 2.30, 530, 8.00 Fried Green UNFORGIVEN ., THE PLAYER . BOOMERANG ClintEastwood, Gene Hackman (2,16) Tim Robbins, Greta Scacctu (2-16) Tomatoes All EddieMurphy, RobinGivens (2·181 MDN·SAT: 9.30,12.00, 2.30,5.15, 7.45,10.15 MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 MON·SAT" 9.30, 12.00, 230,5.15, 7.45,10.15 Mon-Fri : 10.00,2.00,5.15,9.00pm SUNOAY 2.30,5.30,8.00 . SUNDAY' 2.30, 530, 800 SUNDAY. 2.30,5.30,8.00 .Sat: 5.15,9.OOpm BOOMERANG :1 ., .. I: " J ,J Sun: 7.00pm UNFORGIVEN EddieMurphy,RobinGivenS: (2·18) At Play in the Fields ClintEastwood, Gene Hackman 12-T61 MON·SAT: 9.30.12.00, 2.30,5.15.7.45,10.15 THE CUTTING EDGE MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 SUNDAY' 2.30,5.30,8.00 oB.Sweeney, MOira Kelly (A) olthe Lord 2·16 MON·SAT: 9.45, 12.15, 230,5.15,7.45,10.00 Sat: 9.45,12.00,2.30pm SUNDAY 2.30,5.3(},.8.00 SINGLE WHITEFEMALE Sun: 2.00,4.30pm THE PLAYER BndgetFonda,JenmferJason-leigh 12·18) BOOMERANG WAYNE'S WORLD TimRobbins, Greta Scacchi (2.161 MDN·SAT: 9.45,12.15, 2.30,5.15, 7.45,10.00 MLke Meyers, Dona Carney lPG2-10J Watership Down All Eddie Murphy, Robin Givens (2·181 MON.SAT: 9.30, 12.00, 2.30,5.15,7.45,10.15 SUNDAY. 2.30,5.30,8.00 MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10.15 MON·SAT. 9 45, 12.15,2.30, 5.15, 7.45,10.00 Mon-Sat:9.45,12.00,2.30,5.15pm SUNDAY. 130,5.30, 8.00 Sun: 2.00, 4.30pm SUNDAY' 2.30,5.30,8.00 •, _. , ~~ UNFORGIVEN Dogs in Heaven All ... Clint Eastwood, Gene Hackman 12-16) Mon- Sat: 8.30pm MON·SAT. 9.30, 1200,2.30,5.15,745, 10.15 Sun: 7.30pm White Men Can't SUNDAY 2.30,5.30,8.00 Jump 2·18 Far I Away All • I I: ~ , II & Tom Cruise & Nicole Kidman starIn tms love story Comedy starring Woody Harrelson Wesley Snipes 'II BOOMERANG l , Mon - Sat: 5.15,10.OOpm COMPANY BUSINESS Eddie Murphy, Robin Givens (2·18) . IllillE"":lnIINii','4iW Sun: 2.00pm Gane Hackman Mikhail BaryshnikovI2·13) MON·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 745,10.15 Telephone:761-0131 A League of their MON-FRI·1.00, 9,00 SAT: 500, 100,900 . SUNDAY. 2.30, 5.30, 8.00 Mon·Sat: 10.00,2.00,5.15, &3Opm Own 2·10 ' SARAFINA Sun: 2_00,5.00,8.00pm I THE PLAYER Whoopie Bcldberglolera Khumafu (2·t41 1492 • Conquest of Mon - Sat: i.30, 7.45pm Tim Robbins, Greta Scacchi 12·161 MON·SAT: 9.30, 12.15,2.30, 5.t5,7.45,10.15 Paradise 0.16 Sun: 4.30,7.00pm MON-FRI.700,900SAT' 500,700,900 SUNOAY' 230,5.30, 8.00 Stellenbosch 1-4 * .. .' BOOMERANG Th"tory otChristopher Colvmbus Bugsy 2·18' .- EddieMurphy, RobinGivens (2·181 u: ". J: .:. UNFORGIVEN' Telephone: (02231)4464 I Clint Eastwood, Gene Hackman (2-16) Mon-Sat:9.45,12.15,2.45,5.l5,7.45,10.15pm Drama starring Warren Beaty MON·SAT: 9.30,12.00.2.30.5.15,7.45,10.15 Mon - Fri: 2.00,4.30, 7.00,9.30pm SUNDAY: 12.00,2.30,8.30 MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 Sun: 2.00,4.30,7.30pm I Mon· Sat: 2.30, 7.45prn • SUNDAY. 2.30, 530,8.00 Sat: 10.45,2.00,4.30,7.00, 9.3Opm Unforginn 2·16 Single White Sun: 2.00,4.30pm '. WAYNE'S WORLD HOUSESITTER MikeMeyers, Dona Carney (PG2.1011------t Action dramawith Clint Eastwood,'Gene Hackman Female 2·18 . Europa Europa 2·18 Steve Martin, Goldie Hawn (A) MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30,5.15,7.45,10.00 & Morgan Freeman Thriller starring Brigitte Fonda & Jennifer Jason-Leigh German dialogue - English subtitles MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 SUNDAY: 12.00, 2.30,8.30 SUNDAY 2.30 5.30,8.00 - Mon--Fri:2.00,5.00,8.00pm Mon-Sat: 9.45,l:1,J5,2.45,;'15, 7.45, 10.15 Moo - Sat: 5.15., 100lKlpm THE PLAYER Sat: 11.00, 2.00, 5.00,8.00pm Sun: 2.00,4.30,7JC)pm S~n: 7.00pm UNFORGIVEN Tim Robberts, Greta Scacchi (2·161 ClintEastwood, Gene Hackman (2·161 MON·SAT: 9.30,12.00,2.30,5.15,7.45,10.15 City of Joy All Unlawful Entry 2:18 WithnaB II 2·18 MON·SAT:9.3D, 12.00, 2.30,5.15.7.45,10.15 Patrick Swayze & Pauline Collms starinthisdrama SUNOAY: 2.30 5.30 8.00 An explosive thriller starring Kurt Russel & Ray Liotta SUNDAY: 12.00, 2.30,B.3O PATRIOT GAMES Mon-Sat: 4.15, 9.15pm Man- Sat: 9.30,2.45,7.4Spm Harrison Ford, Anne Archer (2·13) Sun: 2.00,7.30pm HOUSESITTER MON·SAT. 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15 Unlawful Entry 2·18 Sister Act All Steve Martin, GoldieHawn (A) BOOMERANG SUNOAY' 230, 5.30, ROO Anexplosive thrillefstarring Kurt Russel & Ray Liotta Comedy stamng Whoop1 Goldberg MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45, 1D.00 Eddie Murphy, RobinGivens (2·18) UNFORGIVEN SHADOWCHASER Sat: IO.45pm SUNOAY: 12.00, 2.30,8.30 MON·SAl12Jl1l,2.JO,m.7.45 Clint Eastwood, Gene Hackman 12·161 Meg foster,Martin Kove . (2·161 MDN·SAT: 9.30, 12.00, 2.30, 5.15, 7.45, 10:15 MON·SAT: 9.45,12.15,2.30,5.15,7.45,10.00 Peter Pan All SISTER ACT SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 Mon - Fri: 2.15,5.15,8.15pm • WhoopieGoldberg, Maggie Smilh (AI UNFORGIVEN ClinlEastwood, Gene Hackman (2·16} I, Sat: 10.45,2.15,5.15, 8.15pm MON·SAT: 9.45, 12.15, 2.30,5.15,7.45,10.00 SUNDAY: 12.00,2.30, 8.30 . MON·SAT: 12.00.2.30,5.15, 7.45 All Far I Away 0 " Somerset West 1.2 0 SARAFINA Tom CrUise & Nicole Kidman starIn thislove stOry •I Whoopie Goldberg, loletaKhumalo (2·14) Telephone:(024)51-5581 FAR AND AWAY MON·SAT: 9.30, 12.15,2.30,5.15,7.45,10.15 Mon· Sat: 2.00,6.4Spm TomCruise,NicoleKidman (AI LUCKY 7 PART 2 Mon- Sat: 4.00pm My Father'S Glory All Sun: 4.45pm MON·SAr.12..15, 2.45,5.45, 8.45 ALMOST PREGNANT !'!.YS STOP OR MY MOM WILL SHOOT Tanya Roberts, Oom Deluise 12·18) WILD MERCENARIES My Mothe,'s Castle All SylvestorStallone,ES!elle Getty (AI MON·SAT: 9.45, 12.15,2.30, 5.15, 7.45,10 00 MON·SAT: 10.00, 2.00, 700 SUN: 12.00, 2.00, 8.00 Monte Carlo 1·2" ' Monffue!ThurlFril:2.00,5.00,8.00prn Telephone: 25·3052 PLU~ " Wed& Sat: 10.00,2.00,5.00, 8.00pm Mon-Sat: 16.00,2.00,5.15,8.30pm Sun: 2.00,5.00,8.00pm , ,-, Sun: 2.00, 5.00,8.00pm 1492 • Conquest of . THE CUTIING EDGE MON·SAT: 945,12.15,230,515,7.45,10.00 1492 • Conquest of D.B. Sweeney, MoiraKelly (AI SUN, 2.45,5.15, 7.45 Paradise 0·16 MON·FRi" 9.30, 2m, 7.30 SAT: 11.00, 3.30, 8.00 Paradise 0·16 SUN: 10.00, 2.00 The story ofChnstopher Columbus TIGER CLAWS ThestoryofChristopher Columbus FAR AND AWAY Monrrue!ThurlFrilSat:l.4S,6.15,8.30 Cynthia Rothrock (AI BLACK RAIN Mon- Sat: 9.30,12.15, 3.00,6.00.9.00pm • Tom Cluise, NicoleKidman (AI Wed: 10.00,1.45,6.15,8.30pm MDN·SAT:I2..15, 2.45,5.45.8.45 FAR AND AWAY !'!.YS Sun: 2.00, 4.45,7.45pm Sun: 2.00,7.30pm Tom Cruise, Nicole Kidman IAI STOP OR MY MOM WILL SHOOT Bowards End 2·10 BLAME IT ON THE BEll BOY1------1 Single White OodleyMoore,BryonBrown (AI MON·SAl: 10.00, 2.00, 7.00 SUN 12.00,2.00,800 Drama atarrlnq Anthony Hopkins &Vanessa Redgrave THE LAWNMOWER MAN HOUSESITTER Female 2·18 a!lS Pierce Brosnan.Jeff Fahey12·10) SteveMartin, Goldie Hawn (AI STONE COLD Thritlerstarnng Bngltte Fonda & Jennifer Jason-Le1gh MDN·SAT: 12.15,2.45, 5.45,7.45 PLUS Sat: 10.3Oam UNFORGIVEN FOUR ASSASSINS WHITE SANDS ClintEastwood, Gene Hackman (2.16) WAYNE'S' WORLD ARCHIE .14·12) MON.SAl: 10.00, 200, 7.00 SUN 12.00,2.00,800 Little Mermaid All MON·ffil: 9.30, 2.00, 7.30 SAT: 11.00, 3.30, 8.00 MikeMeyers, Dona Carney IPG2·101 SUN: 1D.oo, 2.00 MON·SAT:.12.15, 2.30.5.15,7.45 38 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 - nu metro ster - kinekor pretoria johannesburg en pretoria ~g

6· 12 Nov{BOOK AT COMPI1T1CKEl) . .>ALL'SHOWS;";i;~; ..•.•• ~>R8;OO·.).Y

ALL CINEMAS ARE OPEN ON SUNDAYS EXCEPT WHERE INDICATED BY AN *

UNFORGIVEN Clint Eastwood. GeneHackman (2-16) (0-16} MDN·THURS: 9.30, 12.00,2.30,5.15,7.45 Cll'" * RAN~URG FRI/SAT:9.30.12.00,2.30,5.15.7.45,10.15 ~ SAN lAM CENTRE YEAR OFTHE COMET . 1-2 787-5446 Penelope Ann Miller, Tim Daly . (A) MDN-THURS: 9.45. 12.15, 2.30. 5.15, 7.45 FRVSAT: 9.45;12.15, 2.30,5.15,7.45,10.00 . NU METRO 1·7 Menlyn Park 348·8611 BOOMERANG:'~, . Eddie Murphy, Robin Givens "·12-18) MON-SAT: 9.30. 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15 SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 .. UNFORGIVEN . (AlL) Cfini Eastwood, GeneHackman (2-16) MDN-SAT: 9.30, 12.00. 2.30, 5.15, 7.45, 10.15 SUNDAY1.30, 5.30, 8.00 . SISTER ACT_ (AlL) SISTER ACT . .HOUSESITIER . - ~ . . SieveMartin; Goldie Hawn (A)_ _UD,12.1S,2.31,S.tUI,ID.lIIp• MDN~SAT: 9.45.12.15.2.30, 5.15, 7.45,10.00 111:12."2.31,5.15,1.1" SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 BASIC INSTINCT WAYNE'S WORLD Mike Meyers. Dona Carney (PG2-10) MDN·SAT: 9.45.12.15.2.30,5.15,7.45,10.00 SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 FAR AND AWAY Tom Cruise, Nicole Kidman (A) . MDN·SAT: 9.15. 12,15. 2.45, 5.45, 8.45 SUNDAY: 2.30,5.30,8.30 SARAFINA Whoopie Goldberg, Leleti Khumalo (2-14) MDN·SAT: 9.30. 12.00, 2.30, 5.15, 7.45,10.15 SUNDAY: 2.30, 5.30. 8.00 . 1492 CONQUEST OF PARADISE ~~rald Depardieu, SigourneyWeaverI0-16) . MDN·SAT:l0.00 2.15, 5.30, 9.00 . SUNDAY: 2.15,5.30,9.00 NU METRO 1-6 Hatfield Plaza 342-2932 UNFORGIVEN Clint Eastwood, GeneHackman (2-16) MDN-SAT: 9.30, 12.00. 2.30, 5.15. 7.45,10.15 SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 HOUSESITIER SteveMartin. Goldie Hawn (A) MDN·SAT: 9.45. 12.15. 2.30, 5.15, 7.45,10.00 SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 .0l-IotlD.11I,12.1S,2.11,S.3Il.4S,ID.llpm NAKED TANGO Sll:2.lD,5.1I,1.45,IUI" Vincent D·Onofrio. EsaiMorales (2-19) SINGLE WHITE FEMALE (2-18) MDN·SAT: 9.45,12.15.2.30,5.15,7.45,10.00 ACHILLING SUSPENSE THRILL£R. SUNDAY: 2.30. 5.30, 8.00 RAGE IN HARLEM (2-18) BOOMERANG Eddie Murphy, Robin Givens (2-18) UNLAWFUL ENTRY (2·18) MON-SAT: 9.30.12.00,2.30.5.15,7.45.10.15 SUNDAY: 2.30. 5.30, 8.00 COMING ATTRACTION 13 NDV- SLEEPWALKERS ('·181 . THE PLAYER Tim Robbins. GretaScacchi (2·16) (ALL) MDN·SAT:9.3O, 12.00. 2.30. 5.15. 7.45,10.15 SOUTH SUNDAY: 2.30, 5.30. 8.00 • ell'" sOUTHGAT£ MAll PATRIOT GAMES • ~ 1-7 942-2036/7 Harrison Ford. Anne Archer 12-13) MDN-SAT: 9.30, 12.00. 2.30, 5.15, 7.45,10.15 _lD.I,2.30,S.30,I.30,. SUNDAY: 2.30, 5.30, 8.00 $ll:12.•. 2.3D,5.3I,1.00" 1492- CONQUEST MIDRAND CONSTANTIA (011) 805-4266 OF PARADISE (0-16) ACDMPflllNG AND POWERFUlE~C SIGOURNEY COMPANY BUSIN.ESS WEAVER &GERARD OEP~OIEU STAR! ene Hackman, Mikhail Baryshmkovf2-13) MOl-Iot 10.1,12.15,2.311, S.30,I.45,lD.OOp. MaN-FRI: 7.00. 9.00. SAT: 5.00. 7.00. 9.00 511: 12.00, 2.3D,5.30. 1.00", THE PLAYER BOOMERANG (0-18) Tim Robbins, GretaScacchi (2-16) MAPANTSULA (2-18) MD~lotlD.00.2.30,S.30.8.30pm MDN·FRI: 7.00. 9.00, SAT: 5.00. 7.00. 9.00 ...-sat1.45,12.15,2.30,S.lS,I.45,lD.1Spm 1492 - CONQUEST· NUMETRO NELSPRUIT 1-3 S!JI:12.00,2.30,5.15.B.IIl" OF PARADISE (0·16) "ThePromenade 0 (0131 25Z6'l n UNFORGIVEN (2-16) IIIt-SItlU1,UI,5.lI, IJI,. MOl-lot US. 12.IS. 2.30. S.1S. 145. lD.150m ..U2J1,IJI,. SISTER ACT ~EV'ER1~:~I~~SShRY 2 (ALL) MAPANTSULA (2-18) UN FORGIVEN (2-16) Whoopie Goldberg, Maggie Smith (A) 1492- CONQUEST TIlE TIIIIUGHHROVOKING CONlilOVERSiAl HUMAN DRAMA M...1otli.OO, 12.1S, 2.30. S.15. 7.30, 9.45 p. MDN·SAT: 9.45, 12.15. 2.30, 5.15, 7.45.10.00 :;l'j,,:.:,&I:.~~,S3I.l.45,lD.OOpm OF PARADISE (.11) WHITE MEN CAN'T JUMP (2.16) 'SINGLE WHITEFEMALE (2-18) SOlIDAY llIOY -I.•PM SOlD OUT SINGLE WHITE FEMALE (2·18) I ;::==:;;=;:;:;;-;;;;;o;;i-!A~NA~CT~ION~CO!!:!!ME~OY£!S7~ARR~IN~GW~ES~lEY~SN~IP~ES' WAYNE'S WORLD (PG2.10) 5at7Ho-r.1D.IIO,12.1S&SvDBHo-r.I2.00 r:1lll-llt1Ul,1%.1S, Ul,5JI,UI,11.15,. ,I . HOUSESITTER SISTER ACT (ALL) SteveMartin. Goldie Hawn (A) ..UUI,u,. MON-SAT: 9.45, 12.15. 2.30, 5.15. 7.45,10.00 FOLKS ALL SINGLE WHITE FEMAlE (2·11) SUllIIAYllIOY -I"PM SOlD OUT LETHAL WEAPON 3 SARAFINA Mel Gibson. Danny Glover (2-16) , : II MDN-SAT: 9.30. 12.00. 2.30, 5.15, 7.45.10.15

VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER1992 39 Vryekeus8

• ROLPRENTE SONDER STERRE ISNOGNIEBEOORDEEL NIE; HfERDfE ISNIE'N VERGELYKENDE SKAALNIE; . OfTIS ONMOONTLIK OM ROLPRENTE INVERSKlLlENDE GENRES METMEKAAR TEVERGELYK WARE LIEFDE OORWIN ALLES'

CHRISTI VAN DER WESTHUIZEN RESENSEER CATCHFIRE , Die'bitch is terugl - . "MEN arenot monoqarnous". Diegrotewaarheid fltts in grOan enrooiop 'n efektronieSe Sigourney Weaver is reklarnebord, En Jodie Foster trippel langs die pad af in 'n stywe-kakie-kleurlqe Koningin Isabel in Ridley ..nommertjie. Manswilhaaroplaai,maarsystelniebelang nie.Syverander dushaarroete Scott se 1492 ·en sien daarom'n moord en word dan tot in lengte van dae deur dieMafia vervolg. .' Maar wag. Die hitman (Dennis Hopper) kry'n foto van haar in kousophouers, bikini, korset, stiletto's, sykouseen besef: "This isthegalforme."Vantoeafweethydat hyhaar ken,haardonkerstebegeertesissyne, Eneendag sienhydit: 'n Iipstiffie-advertensie met '.' diewoorde"Protectme fromwhatIwant".Aha. Hyisop haarspoor;snuifhaaruitsoos , - 'n jagter.·, ..".. . " Sy v1ug na Nieu-Mexiko. Daar het die Indiane 'n fttueel waarin 'n massiewe beeld of the box-office. ANDREA VlNASSA haal niediepaalnie. Dieaktrises sukkel "zozobra" verbrand word. Die 14meterhoezozobrasimboliseer aIdieboosheid vandie met dialoog en aksiewat hulletussen jaar.Terwyl dievlammediediabolies-grynslaggende kop verteer, vangdiehitmanhaar. -- EL NORTE Na die glossy,beterweterlgheld van karikature en karakters plaas.Duidelik En hulverhouding vat v1amdie oomblik-toe sy in die sykouseinwikkel wat hy vir haar . hetMarshall'n eksperiment aenqepek gebring het. .... ' Roland Joffese Cttyof Joy is Gregory NavasaEI Nortesoos 'n lentebries. Dis wat nie heeltemal geslaag het nie: sy 'Die filmbewysdat'n 45-jarigeongeletterde maarsaxofoonspelende Mafia-hitman en 'n 'n betowerende sage oor twee Suid­ wou 'n periode-komedie maakwat die '. 25-jarige vrouwat hoge kuns pleeg(veelkleurige "truisms"wat oor elektronieseborde Amerikaanse Indianese soekena die , macho-movies van daai tydperk flits)baiemeergemeen hataswat menscolt kon raal, Endiswonderlikwatfetisjisme vir ,Amerikaanse Droom. Hul v1ug van hul parodiear. Sywou'nfeministiese state­ monogamie kandoen. ' dorpie na 'n twyfelagtige vryheid en mentmaakenookdie draaksteekmet veiligheid in Noord-Amerika word feminisme. AV .,***** VOORTREFLIK " effective scenesthat give filmslikePla­ eenvoudig enmet breehaleverfilm. Die THE CUTTING EDGE . **** STERK AANBEVEEL . toon their punch. KENDELL GEERS ,"magiese realisme" vanskrywers soos Nog 'n sportfliek. Diekeer gaandit oor *** SIEN GERUS ** LATE FOR DINNER Gabriel Garcia Marquez en Carlos ysskaats. ' **SO-SO 1962. Twee dodelik siek mans word Fuentes ontvou in Iiriese landskappe. TOUGH LUCK * VERMY AS JY NUGTER IS bevries en word in 1992 per ongeluk, Ott bring'nwerkllkheid en'nmenslikheid ToliavanderMerwe, FrankOpperman; wakker.'n Soetsappige kyknadie90s. aan die kwessie van onwettige Nicky Rebelo, Johan Heyns, David -". ' RANDY LE ROUX immigrasie in Amerika. AV, Uster, Sean Taylor, Zackdu Plessis, '1492 - THE CONQUEST OF ** FOLKS' *** SARAFINAI Helene Truteren baieander bekendes PARADISE , 'nRousit-com.TomSellecklyk belaglik ' Uitstekend gechoreografeerde danse, spansaam innog'n eg Suid-Afrikaanse Regisseur Ridley .Scott (Alien, met of sonder sy snor, RleR· oortuigende spel deur Leleti Khumalo lokettreffer. Dit handel oor 'n grootse Bladerunner, Thelma & Louise) het 'n , * YEAR OF THE COMET . en aangrypende geweldtonele maak Afrikaanse tema:die mitiese stryd epiese Christopher Oolcrribus-verhaal Romanse kiln wellewensgevaarlik en ' Sarafina! sekerlik die beste Suid­ tussen die platteland en die stad. 'gemaak. Gerard Depardieu speel die avontuurlik wees- maarniein die Mills ' Afrikaanse film n6g. Wat gewoonlik, - ALAN AND NAOMI ·managterdie rnteenSigoumeyWeaver en Boon-jaagtog agter 'n bottel wyn irriteerinstruggle-films (soos CryFree­ Brooklyn, New York 1944~ Alan is 'n iskoningin Isabel. Daar'sbaieseetonele. aan nie. Jy lag nie, jy raak ook nie dom en A Dry White Season) is die 14-jarigeJood watnet-netbeginbewus ,MAPANTSULA,,' ' gespanne nie.Waarom ek nie halfpad , stereotipiese uitbeelding vandiepolisie. word van die anti-semitisme om hom Reconciling thei personal with the po- , ' . uttgeloop het nie, weet nugter aileen. Darrell James Roodt beland genadig envandieoorlogin Europa. Naomise Ittical and depicting a truer version, of CHRISTELLE TERREBLANCHE . niein dieslaggatnie.Waardiefilm wei pa is voor haar oe deur die Nazi's Sowetan I~e, MapantsulaisoneofSouth ' A RAGE IN HARLEM . faal, is in die idilliese en mitiese vermoor. Alan word aangeseom haar 'Africa'smost respected films.It's pur- - Harlem 1956, rokerige jazz-klubs, uttbeelding van Mandela'en die Dag te bevriend. Sy sit katatonies op haar ,rentlyenjoying a belatedarrival on the ' glinsterende danssale. Jackson (For­ vanBevrYding. Diestorieverval aan die , bed,maarmettertyddringAlantot haar ·maincircuit.WithThomasMogotlane, estWhittaker) is'n rekenmeester, gaan einde in pie-in-the-sky-retoriek wat deur. Ongelukkig kan hy haar nie Thembl Mtshali, Marcel van Heerden gereeld kerk toe en het geen vriende gewoon naJef is - veral noudat ons heeltemal tot genesing bring nie. Die and DollyRathebe. " " nie. Systiefbroer, Goldy{Gregory Hines) reedsdieGroot Daggesien het en die Holocaust het nou soos 'n fabriek BOOMERANG is 'n bekende Harlem hustler. Daar's toekomsongelukkig seltsrneertroebel geword en die saak word deur sulke 'n Romantiese komedie. EddieMurphy minmagictussenhulle. Utteindelikgaan Iykas tevore. C vd W flou prentenet ondermyn. R Ie R " is,'n suksesvolle sakeman, soft-core, Jacksoneenaandutten,raai raai,raak *** CITY OF JOY WATERSHIP DOWN ," chauvinist en Womanizer. Hy ontmoet "verlief op die beeldskone Imabelle Roland Joffeis back in the missionary Martin Rosen seanimasi&-prent oordie vir Jacqueline (Hale Berry). Sy's 'n , (Robin Givens). Maarsy's 'n griftermet .posltion. In his attempts to save the lotvan dievlei-hasevan Watership Down sakevrou en behandel hom soos hy , 'n shady agtergrond, shady vriende, world.. heundermines agreatideafor a sal baie mense nog tot trane dryf. gewoonlikvroue behandel. Uefde en ' shadyvyandeen 'n maniese minnaar, film. Hischieffailing istheincorporation , Volgens resensies is dtt briljant, aan­ ,; Hollywood se idee van die 90s vrou. Slim (BadjaDjola). Danny Gloverspeel . of an American played by an over­ , grypand, beeldskoon - eenvandiebas­ Ook metRobin Given,GraceJonesen ,Easy Money wie verlief is op sy emotive PatrickSwayze - hehassome .te animisie-prente wat nog gemaakis. Eartha Kitt. ~ • Chiihuahua. 'n Komedie. of the corniest dialogue ever wrftten, - WAYNE'S WORLD ROMEO AND'JULIA -* THE LAWNMOWER MAN . Much more interesting is the story of Die ervarings van twee Noord­ Diemanop dietelefoon hetgesedis 'n NewcomerBrett Leonard's cybertech thepeoplewho haveto put upwiththis Amerikaanse stadstieners. Met Mike kunsfliek en datdit vandag ~ Village thrillerTheLawnmower Mandabblesin cigarillo-smoking Yank, the peopleof Myers en Dana"Carvey van Saturday Walkbegin draai. Dis'n modeme, New andprojectspopularnotions of afuture Calcutta. AV NightUve-faam. Simpel enkinderagtig Yorkseweergawe vandieShakespeare ' arrived (cybernetics, virtual realtty, smart'" ,COMPANY BUSINESS as jy nie 'n tiener is nie. Uit 'n . play. " " drugs,hacking, cyberpunking) and AI, disjammerdieKoueOorlog isverby. . antropologiese oogpunt is dit egter , '*** SINGLE WHITE FEMALE claims to be "the first comprehensive Toemaar, Hollywood kan met die interessant. R IeR "',Resensie deur Christi van der virtual reality movie to, be released". werklikheid toor. Company Business· ,**** WHITE MEN CAN'T JUMP " c: Westhuizen op bladsy ~6 .' :'While it may havea seriously retarded . herinneraan WhtteKnightsmetMikhail , Diesportfliek was 'n groot verrassing. . :-UNFORGIVEN ' plot development and mayoffer some Baryshnikov as 'n Rus en Gene Dieregisseur en skrywerRon Shelton , Review by RogerYoung on page37 , of the most contrived dialogue on cir- ' , Hackman as 'n Amerikaanse sakeman' ,,was 'n professionele bofbalspeler. Die , ,,****:HOWARD'S E~D ' cult,it's morethansaved by itstechno'­ wat saam die stryd voer teen die choreografie endiekamerawerkisdus "Resensie deurChari Blignautop bladsy friendly status,'some of the most as­ vryemarkstelsel. , briljant, en diejargonheeltemal ego Dis 36 ' ,,' " , toundingcomputergraphics everseen - FAR AND AWAY 'n kombinasie vanBoyz'n the Hood en , ** MIDNIGHT CLEAR onfilmand a devious rangeofalldigital If Far and Away were not so funny,. it enige sport-prentwat jy kan opnoem. Just anotherfilmaboutwar.It isslightly . '3-D sound effects. CHARL BUGNAlJf would be offensive. This is the history Daar is egter een groot verskil - die ,more delicately handledwith a touch ***** THE PLAYER' ' of the colonisation of North America meeste sport-prentedien as grootse , more pathos than your average war , RobertAltmanis back wtthan incisive couched in the terminology of pulp , metafoor en as verheerliking van ' film. But the samestock themes - the' ~.. satire aboutthe Hollywood insiderpoli­ ,,romance. It's a mawkishPotatoWest­ manlikheid, maarSheltonis krities.(Hy loss of innocence, alienation and the , ,tics. He is the subtle avenger as he ,'ern full of the triumph of the human hatookdaardieskttterende bofbalprent, expendability of human life '- are all , . gives Hollywood its just desserts in a spiritandthetriumphofsheeravarice... Bull Durham, gemaak.) WhiteManCan't examined with only marginally more •brilliantly controlledattack. Altmanhas ••­ and Tom Cruise's shapely buttocks. Jump is 'n aanklag teen rassisme en interest. Obviously intended for more ,proved thatthebestrevenge isto make AV vooroordeel op straatvlaken bevorder sensitive viewers, Midnight Clearlacks a brilliant movie with a happy ending ** A LEAGUE OF THEIR OWN 'n soort multi-kulturalisme wat nie the disturbingly violent and' the~fore whichgarnersprizesand doe~ well at , ,PennyMarshall sanostalgiese komedie idealisties is nie. AV

·40 VRYE WEEKBLAD 6NOVEMBER 1992 .