Veldonderzoek Leesvaardigheid Amsterdam Zuidoost
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
LECTORAAT MANAGEMENT VAN CULTUURVERANDERING VELDONDERZOEK LEESVAARDIGHEID AMSTERDAM ZUIDOOST Oktober 2015 CREATING TOMORROW Samir Achbab MSc VELDONDERZOEK LEESVAARDIGHEID AMSTERDAM ZUIDOOST, OKTOBER 2015 COLOFON Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Fieldlab Zuidoost. Het lectoraat Management van Cultuurverandering ondersteunt organisaties door onderzoek en advies over de ontwikkeling van organisatie- en gemeenschapsculturen, zodat hun maatschappelijke opdracht beter kan worden gerealiseerd. Het lectoraat maakt deel uit van het HvA speerpunt Urban Management dat zich ten doel stelt de uitvoeringskracht van professionals en organisaties in de metropool Amsterdam te versterken. Auteur Samir Achbab MSc De auteur wil graag zijn dank uitspreken aan de opleiding Bestuurskunde en Djimo van Berlo (voormalig stagiaire van het lectoraat). Zij hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandingkoming van dit rapport. © Hogeschool van Amsterdam Oktober 2015 Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan onder voorwaarde van een volledige bronvermelding. Amsterdams Kenniscentrum voor Maatschappelijke Innovatie Lectoraat Management van Cultuurverandering Wibautstraat 80-86 Postbus 1025 1000 BA Amsterdam www.hva.nl/akmi www.hva.nl/cultuurverandering 2 VELDONDERZOEK LEESVAARDIGHEID AMSTERDAM ZUIDOOST, OKTOBER 2015 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING ...................................................................................................................................... 4 2. ONDERZOEKSONTWERP ............................................................................................................. 6 3. GEBIEDSANALYSES ................................................................................................................... 10 4. RESULTATEN VELDONDERZOEK ............................................................................................. 11 5. CONCLUSIE ................................................................................................................................. 21 LITERATUUR ................................................................................................................................ 23 BIJLAGE: TAALVERKENNER PASPOORT ................................................................................. 24 3 VELDONDERZOEK LEESVAARDIGHEID AMSTERDAM ZUIDOOST, OKTOBER 2015 1. INLEIDING Aanleiding In de regio Amsterdam is Urban Management van de Hogeschool van Amsterdam een belangrijke samenwerkingspartner van stadsdeel Zuidoost. Urban Management wil een bijdrage leveren aan het versterken van de uitvoeringskracht van publieke organisaties. Het lectoraat Management van Cultuurverandering van Urban Management speelt een belangrijke rol in het meten van laaggeletterdheid en het signaleren van vindplaatsen van laaggeletterden. Dit onderzoek is in opdracht van het Fieldlab Zuidoost. Dr. Alex Straathof is als lector eindverantwoordelijk voor het lectoraat. Context Vanuit internationaal perspectief bestaat er een lange traditie van het meten en verklaren van laaggeletterdheid. Uit onderzoek van de OESO blijkt dat er 1,3 miljoen laaggeletterden in Nederland zijn (Buisman, Allen, Fouarge, Houtkoop & Van der Velden, 2013). In 2014 heeft Urban Management in opdracht van de landelijke organisatie Stichting Lezen & Schrijven een lokaal veldonderzoek verricht naar leesvaardigheid in Amsterdam Nieuw-West. Uit dat onderzoek kwam een duidelijk beeld naar voren van de mate van leesvaardigheid in het stadsdeel. Maatschappelijke relevantie Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven informatie om te functioneren in de maatschappij, om eigen doelen te bereiken en om eigen kennis en mogelijkheden te ontwikkelen (Houtkoop, Allen, Buisman, Fouarge & Van der Velden, 2012). Mensen die laaggeletterd zijn hebben moeite met lezen en schrijven. Daardoor zijn ze niet in staat gedrukte of geschreven informatie te gebruiken en kunnen hierdoor minder goed functioneren in de samenleving, thuis en op het werk (Houtkoop et al., 2012). Mensen die op het niveau van laaggeletterdheid zitten beschikken over een elementair basisvocabulaire en kunnen alleen eenvoudige informatie uit korte zinnen en teksten halen. Daarnaast hebben ze moeite om verschillende soorten informatie te vergelijken, te contrasteren of te beredeneren (Buisman et al., 2013). In de moderne kenniseconomie is geletterdheid echter een fundamentele voorwaarde voor duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt, zelfredzaamheid van burgers en sociale cohesie. Laaggeletterdheid hangt daarmee samen met burgerschap en maatschappelijke participatie. Probleemstelling Laaggeletterdheid is een erkend maatschappelijk probleem en staat de laatste jaren nadrukkelijk op de politiek-bestuurlijke agenda. De cijfers over laaggeletterdheid zijn verontrustend. Volgens het onderzoek van de OESO geldt landelijk 12% procent van de beroepsbevolking als laaggeletterd, voor Amsterdam was al bekend dat 16% behoort tot die categorie (Buisman en Houtkoop, 2014). Uit eerder veldonderzoek van het lectoraat Management van Cultuurverandering komen veel hogere uitkomsten naar voren dan de cijfers die al bekend waren: 27% van de beroepsbevolking in Amsterdam Nieuw- West is hoogstwaarschijnlijk onvoldoende leesvaardig. De hoogste percentages zijn te vinden in Slotermeer Noordoost (41%) en Slotermeer Zuidwest en Geuzenveld (allebei 37%) (Achbab, Fukkink, Straathof & Faddegon, 2015). Leesvaardigheid is een noodzakelijke voorwaarde voor geletterdheid. Dat betekent dus dat het probleem van laaggeletterdheid in een aantal delen van Amsterdam mogelijk groter is dan men denkt. Dat geldt waarschijnlijk ook voor Amsterdam Zuidoost. Veel van die problematiek is verborgen laaggeletterdheid waardoor de populatie moeilijk te bereiken is. Doelstelling Het doel van het onderzoek is het in kaart brengen van de mate van leesvaardigheid in stadsdeel Zuidoost. Leesvaardigheid wordt gezien als een cruciale voorwaarde voor geletterdheid. Momenteel bestaat er te weinig kennis in welke delen van Zuidoost laaggeletterden precies zijn te vinden. Door meer inzicht te creëren in de mate van leesvaardigheid in gebieden in Amsterdam kan er beleid worden ontwikkeld om meer mensen te bereiken voor scholing of andere aanpakken. Op deze manier kan er een bijdrage worden geleverd aan een effectieve aanpak van laaggeletterdheid. 4 VELDONDERZOEK LEESVAARDIGHEID AMSTERDAM ZUIDOOST, OKTOBER 2015 Methode Om de doelstelling te kunnen bereiken is er een veldonderzoek verricht met de Taalverkenner Paspoort. De Taalverkenner Paspoort is een betrouwbaar en valide meetinstrument dat in 3 minuten kan worden ingevuld. Het is in 2013 in samenwerking met verschillende deskundigen ontwikkeld en gevalideerd en is geschikt voor omvangrijke veldonderzoeken. De cesuur ligt bij ≥4 voor een voldoende Taalverkenner Paspoort score. Bij scores van 4-6 vragen goed is er een indicatie van matig tot goed leesvaardig. Bij scores van 0-3 vragen goed is er een indicatie van onvoldoende leesvaardigheid. (Achbab, Fukkink, Straathof & Faddegon, 2015). De data is verwerkt in een SPSS-database waarna statistische analyses uitgevoerd zijn. Veldonderzoek Studenten Bestuurskunde hebben in februari en maart 2015 een veldonderzoek uitgevoerd waarbij de Taalverkenner Paspoort is ingezet. Op die manier is data verkregen voor de database. Ongeveer 75 studenten van het 1e jaar van de opleiding Bestuurskunde, zes projectcoaches en de onderzoeksleider van het lectoraat Management van Cultuurverandering waren betrokken bij dit onderzoek. In het veldonderzoek zijn in een aantal geselecteerde gebieden bewoners van Zuidoost benaderd. Deze gebieden zijn in overleg met het stadsdeel en het Fieldlab bepaald. Het gaat om Bijlmer Oost en Bijlmer Centrum. Respondenten De onderzoekspopulatie bestaat uit bewoners van Zuidoost. De studenten hebben in het stadsdeel respondenten op straat geworven door mensen aan te spreken. Hiervoor kregen ze een training vanuit de opleiding en werden ze begeleid door de projectcoaches. Daarnaast hebben studenten ook respondenten geworven door gebruik te maken van de sociale infrastructuur in Zuidoost (welzijnsinstellingen, buurthuizen et cetera). De afname van de Taalverkenner Paspoort was op basis van anonimiteit. Hiermee wordt de privacy van respondenten gewaarborgd. Opbouw rapport Dit rapport bestaat in totaal uit vijf hoofdstukken. In hoofdstuk 2 wordt het onderzoeksontwerp behandeld. Hoofdstuk 3 bevat de gebiedsanalyses van de twee onderzochte gebieden in Amsterdam Zuidoost. In hoofdstuk 4 komen het veldonderzoek en de resultaten aan de orde. In hoofdstuk 5 kan men de conclusies vinden die voortvloeien uit de analyses van het veldonderzoek. In de bijlage zit de Taalverkenner Paspoort. 5 VELDONDERZOEK LEESVAARDIGHEID AMSTERDAM ZUIDOOST, OKTOBER 2015 2. ONDERZOEKSONTWERP 2.1 INLEIDING In de periode februari-maart 2015 is de Taalverkenner Paspoort ingezet in een project van de opleiding Bestuurskunde. Ongeveer 75 studentonderzoekers (1e jaars Bestuurskunde) hebben, onder begeleiding van zes projectcoaches, 1.104 respondenten geïnterviewd. De onderzoeksgegevens zijn in het statistische verwerkingsprogramma SPSS ingevoerd. Dit heeft geleidt tot een database waarin de ruimtelijke verspreiding van leesvaardigheidsniveau gekoppeld wordt aan opleidingsniveau, culturele en etnische achtergrond en arbeidsstatus. Geografische bepaling onderzoek en schaalniveau Het onderzoek heeft zich geconcentreerd in verschillende buurten in Amsterdam Zuidoost. Voor de data-analyse van de vindplaatsen is uitgegaan van de buurtcombinaties.