Informator dla odwiedzających Wigierski Park Narodowy © Copyright by Wigierski Park Narodowy

Autor: Jarosław Borejszo, Barbara Perkowska

Konsultacje: Informator dla odwiedzających Paulina Pajer-Giełażys, Joanna Górecka, Jacek Łoziński Wigierski Park Narodowy Korekta językowa: Anna Ambrosiewicz

Mapy: Adam Januszewicz

Fotografie: Archiwum WPN

Wydawca: Wigierski Park Narodowy

Druk: Drukarnia – Agencja Reklamowa „Xpression” ul. Wesoła 43, 16-400 Suwałki

Edycja 2016

ISBN: 978-83-64711-06-0 Wystawa etnograficzna „Ocalić od zapomnienia” Wystawa „Historia i tradycja rybołówstwa nad Wigrami”

Spis treści Od autorów

Od autorów...... 5 Wystawa etnograficzna „Ocalić od Wigierski Park Narodowy jest jednym z 23 parków na- Wigierski Park Narodowy stara się tworzyć warun- Ogólnie o parku...... 6 zapomnienia” ...... 28 rodowych w Polsce, został utworzony w celu ochrony ki dla różnorodnych form turystyki zrównoważo- jednego z najcenniejszych pod względem przyrodni- nej, czyli godzącej ze sobą względy przyrodnicze, Zasady udostępnienia parku Wystawa „Historia i tradycja czym i krajobrazowym zakątków naszego kraju. Waż- społeczne i ekonomiczne. Coraz więcej ludzi po- dla turystyki...... 7 rybołówstwa nad Wigrami”...... 28 nym zadaniem parku jest również udostępnianie go szukuje odpoczynku w bliskim kontakcie z przy- Zasady pobytu i uprawiania Obiekt turystyczno-edukacyjny dla edukacji, turystyki, rekreacji i nauki w sposób, który rodą, z dala od zgiełku i tłumów. Coraz bardziej turystyki na obszarach lądowych nie wpływa negatywnie na jego przyrodę. ceni się miejsca niezurbanizowane o czystym śro- „Dziupla”...... 28 dowisku. Takie warunki zapewniają właśnie parki parku...... 7 Niniejszy informator skierowany jest przede Warsztaty etnograficzne...... 28 narodowe. Zasady pobytu i uprawiania wszystkim do turystów odwiedzających nasz park turystyki na wodach parku...... 7 Inne atrakcje i usługi turystyczne...... 29 oraz do osób i podmiotów działających w dziedzi- Zapraszamy serdecznie do Wigierskiego Parku nie edukacji i turystyki - nauczycieli, przewodni- Narodowego oraz poznania jego walorów przy- Zasady wędkowania w wodach Pokamedulski zespół klasztorny...... 29 ków, kwaterodawców, biur podróży, stowarzyszeń rodniczych i kulturowych. Jest to obszar niezwykle parku...... 8 Rejsy statkiem po jeziorze Wigry...... 29 turystycznych. atrakcyjny zwłaszcza dla tych, których zachwyca Zasady nurkowania w wodach piękno natury. Dobrze zagospodarowane szlaki Przejazdy Wigierską Kolejką...... 30 Opracowanie zawiera informacje o zasadach udo- lądowe i wodne umożliwią wszystkim odwiedza- parku z użyciem aparatów stępniania parku, ofercie turystyczno-edukacyjnej, Miejsca wykorzystywane do kąpieli... 29 jącym park bliższe zapoznanie się z jego przyrodą oddechowych...... 8 atrakcjach i infrastrukturze czekających na turystę. o każdej porze roku. Zasady fotografowania i filmowania Coś dla dzieci ...... 30 Znajdą w nim Państwo również opisy ścieżek edu- w parku...... 9 Atrakcje zimowe...... 31 kacyjnych i innych szlaków turystycznych. Dodatkowe informacje...... 9 Kuchnia regionalna ...... 31 Szlaki lądowe i wodne...... 10 Baza noclegowa ...... 32 Ścieżki edukacyjne...... 10 Obiekty WPN-u ...... 32 Szlaki piesze...... 16 Obiekty prywatne...... 33 Szlaki rowerowe...... 21 Wypożyczalnie i serwis sprzętu Turystyczne trasy narciarskie ...... 23 turystycznego...... 34 Szlak kajakowy jezioro Wigry – Czarna Wypożyczalnie rowerów...... 34 Hańcza – Kanał Augustowski...... 25 Serwis rowerowy...... 34 Trasa samochodowa przez Wigierski Park Narodowy i okolice...... 26 Samoobsługowe stacje naprawy Oferta turystyczna i edukacyjna rowerów...... 34 Wigierskiego Parku Narodowego...... 26 Wypożyczalnie nart biegowych...... 34 Centrum Informacji Turystycznej...... 26 Wypożyczalnie sprzętu wodnego ...... 34 Ośrodek Edukacji Środowiskowej ...... 26 Miejsca sprzedaży kart wstępu Muzeum Wigier...... 27 i licencji wędkarskich...... 35 Wystawa przyrodnicza „Nad Wigrami”...... 27

4 5 Ogólnie o parku Zasady udostępnienia parku dla

Wigierski Park Narodowy, utworzony 1 stycznia sucharami. Przez park przepływa rzeka Czarna turystyki 1989 roku, położony jest w północno -wschodniej Hańcza. Jej dolina, a także doliny innych rzek: Wia- Polsce, w województwie podlaskim, na Suwalsz- trołuży, Maniówki, Kamionki, mają wysoką wartość Wszystkie obowiązujące zarządzenia i cenniki 8. W okresach najwyższego (trzeciego) stopnia czyźnie. Jego powierzchnia wynosi około 150 km² przyrodniczą. Bogactwo ekosystemów wodnych w sprawie udostępniania i wędkowania znajdują zagrożenia pożarowego lasów obowiązuje cał- i obejmuje zespół 42 jezior oraz kompleks lasów zadecydowało o tym, że w 2002 roku park został na http://www.wigry.org.pl/bip/index.htm. północnej części Puszczy Augustowskiej. Lasy zaj- wpisany na listę Konwencji Ramsarskiej, na której kowity zakaz palenia ognisk i wyrobów tytonio- mują 63% powierzchni parku, wody 19%, grunty znajdują się obszary wodno-błotne o międzynaro- wych oraz używania otwartego płomienia. rolnicze 15%, tereny zurbanizowane 3%. dowym znaczeniu. Zasady pobytu i uprawiania turystyki na obszarach Zasady pobytu i uprawiania Rzeźba terenu północnej i południowej części Wigierski Park Narodowy to jednak przede WPN-u jest zróżnicowana. Obszary na północ od wszystkim lasy. Dominują w nich sosny i świerki, lądowych parku turystyki na wodach parku jeziora Wigry, znajdujące się w zasięgu Pojezierza a w północnej części parku w większej ilości ro- 1. Pobyt i uprawianie turystyki lądowej dozwolone 1. Turystykę wodną można uprawiać w okresie Wschodniosuwalskiego, są pagórkowate z liczny- sną również dęby, lipy, olsze, modrzewie i jesiony. są przez cały rok na oznakowanych w terenie od 1 maja do 31 października na jeziorach Wi- mi morenami, ozami, rynnami rzek i strumieni. Mo- W wielu miejscach lasy zachowały naturalny cha- szlakach turystycznych, ścieżkach edukacyjnych gry, Pierty, Postaw, Leszczewek, Omułówek, zaikowaty charakter występujących tu gleb wpły- rakter, z bogatym runem leśnym. Szata roślinna i spacerowych, trasach narciarskich i rowero- Mulaczysko, Czarne koło Bryzgla, Czarne koło wa na różnorodność drzewostanów oraz zespołów oznacza się dużym bogactwem i różnorodnością. wych, udostępnionych drogach oraz w obiek- Gawrych Rudy oraz na rzece Czarna Hańcza roślinności torfowiskowej i wodnej. Tereny na po- Wiele zbiorowisk roślinnych jest miejscem wystę- tach turystycznych i edukacyjnych parku. w granicach parku pomiędzy miejscowościami łudnie od Wigier leżą na Równinie Augustowskiej, powania gatunków rzadkich i chronionych. Czerwony Folwark i Studziany Las. 2. Ruch pojazdów z napędem spalinowym dopusz- której powierzchnia jest płaska lub lekko sfalowa- Równie bogaty jest świat zwierząt. Symbolem cza się wyłącznie na drogach publicznych, chy- 2. Jeziora wymienione w punkcie 1. w okresie ich na. Na piaszczystych glebach sandru rosną bory parku jest bóbr, licznie zamieszkujący brzegi jezior ba, że oznakowania informują inaczej. zlodzenia są udostępnione dla ruchu turystycz- i lasy mieszane. Największym bogactwem parku są i rzek, z rzadszych gatunków obserwowany jest nego i uprawiania sportów zimowych. wody. Charakteryzują się one dużą różnorodno- 3. Postój pojazdów z napędem spalinowym dopusz- ryś, zając bielak oraz coraz liczniejszy wilk. Oprócz ścią oraz wysokimi walorami przyrodniczymi. „Ser- cza się wyłącznie na oznakowanych parkingach. 3. Zabrania się używania silników spalinowych i hybry- pięknej przyrody i malowniczych krajobrazów, cem parku” są Wigry (2189 ha, maksymalna głę- 4. Psy należy prowadzić na smyczy. dowych (spalinowo-elektrycznych), zakaz nie doty- atrakcją Wigierskiego Parku Narodowego są rów- bokość 73 m), największe i drugie pod względem czy statku pasażerskiego pływającego po Wigrach. nież interesujące obiekty kultury materialnej. Naj- 5. Odcinki wyznaczonych tras narciarskich nie- głębokości jezioro na Suwalszczyźnie. Wokół niego 4. Dopuszcza się do pływania jednostki o długości cenniejszym zabytkiem jest pokamedulski zespół pokrywające się ze szlakami turystycznymi lub leży 41 innych jezior, z których na szczególną uwa- nie większej niż 10 m i szerokości nie większej klasztorny w Wigrach. Pięknie położony na półwy- ścieżkami edukacyjnymi dostępne są wyłącznie gę zasługują niewielkie śródleśne jeziorka zwane niż 3 m, zakaz nie dotyczy statku pasażerskiego spie wyróżnia się w krajobrazie okolicy. We wsiach dla osób poruszających się na nartach. pływającego po Wigrach. w parku i jego otulinie można jeszcze napotkać in- 6. Dopuszcza się wjazd kuligów na wybrane, nieozna- teresujące przykłady tradycyjnego budownictwa. kowane w terenie drogi leśne, po wcześniejszym 5. Zabrania się wpływania w strefy porośnięte Są to w większości budynki drewniane, choć spo- uzgodnieniu trasy kuligu z miejscowym leśniczym. przez roślinność wynurzoną i skupienia roślin o liściach pływających. tyka się też obiekty wykonane z gliny. Ciekawym 7. Palenie ognisk oraz używanie źródeł światła zabytkiem technicznym jest leśna kolejka wąsko- i ciepła o otwartym płomieniu (w tym również 6. Zabrania się przebywania w Zatoce Hańczań- torowa, od 15 lat przystosowana do przewozów grilli i kuchenek turystycznych) jest dozwolone skiej na jeziorze Wigry każdego roku w okresie turystycznych. na polach biwakowych „Jastrzęby”, „Gremz- od stopnienia lodu do 15 czerwca. Wigierski Park Narodowy, podobnie jak wszyst- dówka”, „Za szkołą” i „Bindużka”, w urządzonym 7. Wyznacza się następujące pomosty, będące we kie parki narodowe w Polsce, powołano w celu miejscu odpoczynku „Dziupla” w Krzywem oraz władaniu parku, dla postoju i cumowania jedno- ochrony rodzimej przyrody, krajobrazu i walorów w urządzonym miejscu odpoczynku na polanie stek pływających: Powały (po uzgodnieniu terminu z leśniczym kulturowych. Do zadań parku należy również • w Starym Folwarku przy Muzeum Wigier Obwodu Ochronnego Powały). W okresie za- prowadzenie i koordynowanie badań naukowych (jezioro Wigry), i monitoringu środowiska przyrodniczego, prowa- legania pokrywy śnieżnej dopuszcza się palenie • w Mikołajewie w pobliżu gajówki Budzisko dzenie działalności edukacyjnej oraz przygotowa- ognisk i używanie źródeł światła o otwartym nie terenu i udostępnianie go dla turystyki. płomieniu (pochodnie) w innych miejscach, po (jezioro Wigry), uzgodnieniu ich lokalizacji i terminu z miejsco- • przy polu namiotowym „Jastrzęby” (Zato- wym leśniczym. ka Jastrzębia jeziora Wigry),

6 7 • w Zakątach (Zatoka Jastrzębia jeziora Wigry), na jedną lub dwie wędki spławikowe lub jedną 1. Nurkowanie z użyciem aparatów tlenowych 1. Osoby przebywające na terenie parku zobowią- • w Bryzglu przy Stanicy Wodnej „Kamena” wędką uzbrojoną przynętą sztuczną. może odbywać się wyłącznie w miejscach, ter- zane są do przestrzegania przepisów dotyczących (jezioro Wigry), 7. Przez cały rok obowiązuje zakaz połowu „na minach i na zasadach określonych każdorazowo ochrony przyrody, a w szczególności ustawy z dnia przez dyrektora parku. 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. • przy półwyspie Łysocha (Zatoka Słupiań- żywca” (zakaz dotyczy stosowania jako przy- z 2015 r. poz. 1651 z późn. zm.) ska jeziora Wigry), nęty żywych oraz martwych ryb). 2. Nurkujących obowiązuje zakaz posiadania urzą- dzeń do łowiectwa podwodnego. 2. Usługi przewodników turystycznych na tere- • w Maćkowej Rudzie, przy polu biwako- 8. Przez cały rok obowiązuje zakaz połowu suma, nie parku mogą wykonywać osoby posiadające wym „Za szkołą” (rzeka Czarna Hańcza), siei, troci jeziorowej oraz pstrąga potokowego, 3. Za nurkowanie pobierane są opłaty. Dyrektor a w okresie od 15 czerwca do 15 lipca zakaz parku może zwolnić nurkujących z opłaty lub jej uprawnienia określone w ustawie o usługach • przy polu biwakowym „Gremzdówka” (rze- połowu węgorza. części, jeżeli zostanie zawarte z parkiem porozu- turystycznych. ka Czarna Hańcza), 9. Połów szczupaka oraz połów na spinning, mienie dotyczące wykonania przez nurków dzia- 3. W czasie wichur o prędkości powyżej 75 km/h • przy polu biwakowym „Bindużka” (rzeka w tym również trolling, dozwolony jest wy- łań na rzecz parku. obowiązuje zakaz przebywania na terenach le- Czarna Hańcza), łącznie w jeziorach Wigry i Pierty w okresie od śnych oraz na wodach parku. • w Czerwonym Folwarku przy bazie rybac- 1 czerwca do 31 sierpnia. W pozostałych wo- Zasady fotografowania 4. Park nie ponosi odpowiedzialności za doznane kiej parku (jezioro Postaw) – wyłącznie dla dach połów szczupaka oraz połów na spinning i filmowania w parku urazy, kontuzje, innego rodzaju szkody na ciele kajakarzy w miejscu wyznaczonym. i trolling jest zabroniony. oraz utratę życia i mienia osób przebywających 1. Fotografowanie i filmowanie na obszarach udo- na obszarach udostępnionych do zwiedzania. 8. Cumowanie przy innych pomostach i gruntach 10. Wędkujących obowiązuje zakaz stosowania stępnionych dla ruchu turystycznego jest bez- niebędących we władaniu WPN-u wymaga wszelkich zanęt. Posiadanie zanęty podczas płatne. zgody właściciela. połowu będzie traktowane jako naruszenie 2. Fotografowanie i filmowanie na obszarach wyłą- niniejszego regulaminu. 9. Cumowanie i postój jednostek pływających czonych z ruchu turystycznego wymaga uzyskania może odbywać się także przy brzegu w odle- 11. Wędkowanie z brzegu dozwolone jest w miej- zgody dyrektora parku oraz uiszczenia opłaty. głości do 10 m po obu stronach pomostów scach niezarośniętych roślinnością wynurzoną. 3. Dyrektor parku może zwolnić fotografujących opisanych w punkcie 7. i 8. oraz przy pomoście 12. Wędkowanie z łodzi na jeziorach udostępnionych lub filmujących z opłaty lub jej części, jeżeli na Bartnym Dole i w Czerwonym Folwarku. do wędkowania dozwolone jest od 1 maja do 31 zostanie zawarte porozumienie z parkiem do- 10. Za cumowanie i postój jednostek pływają- października i może odbywać się tylko z jedno- tyczące możliwości nieodpłatnego wykorzysty- cych mogą być pobierane opłaty. stek zarejestrowanych zgodnie z obowiązującymi wania przez park kopii przekazanych zdjęć lub przepisami oraz z zachowaniem zasad bezpie- filmów. Zasady wędkowania w wodach czeństwa przy uprawianiu żeglarstwa określo- parku nych w przepisach o żegludze śródlądowej. Dodatkowe informacje 1. Za amatorski połów ryb w wybranych wodach 13. Wędkowanie w rzece Czarnej Hańczy do- • Za wstęp lub korzystanie z wartości przyrodni- Wigierskiego Parku Narodowego uważa się zwolone jest poniżej jeziora Wigry w grani- czych parku i urządzeń infrastruktury turystycz- poławianie ryb wędką. cach WPN-u. Na odcinku rzeki od Wysokie- nej pobiera się opłaty w formie karty wstępu (na go Mostu do granicy WPN-u w miejscowości 2. Wody WPN-u nie są udostępnione do łowiec- podstawie art. 8e ust.1, art. 12, ust. 3, 4 i 8 usta- Studziany Las dopuszcza się stosowanie jako twa podwodnego. wy z dnia 16 kwietnia 2004 r. ustawy o ochro- przynęty wyłącznie sztucznej muchy oraz nie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651 z późn. 3. Wędkowanie dozwolone jest na jeziorach przynęt roślinnych. zm.), §1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Środowi- udostępnionych do turystyki (patrz wyżej). Wykaz miejsc, gdzie można zakupić licencję węd- ska z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie parków 4. Z opłat za wędkowanie zwolniona jest mło- karską znajdują się na stronie 35 przewodnika, narodowych lub niektórych ich obszarów, gdzie dzież do lat 14, która może wędkować w ra- a dodatkowo aktualny cennik licencji na stronie za wstęp pobiera się opłaty (Dz.U. z 2013 r. poz. mach własnego łowiska i limitu dziennego, ale internetowej www.wigry.org.pl. 400). Do kontroli posiadania przez turystów kart wyłącznie pod opieką opiekuna, który wniósł wstępu oraz licencji wędkarskich upoważnieni opłatę za wędkowanie. Zasady nurkowania w wodach są pracownicy Służby Parku Narodowego. 5. Wędkowanie dozwolone jest wyłącznie w po- parku z użyciem aparatów Wykaz miejsc, gdzie można nabyć karty wstępu rze dziennej tj. od wschodu do zachodu słońca oddechowych znajduje się na końcu przewodnika. Za wstęp do zgodnie z kalendarzem. parku można zapłacić również przelewem. Wię- 6. Wędkowanie z łodzi lub brzegu dozwolone Nurkowanie w wodach parku może odbywać się cej informacji na stronie parku: www.wigry.org.pl jest jedną lub dwiema wędkami zwykłymi lub po uzyskaniu zgody dyrektora parku oraz uiszcze- metodą spiningową,. Zimą z lodu wolno łowić niu opłaty za nurkowanie.

8 9 Szlaki lądowe i wodne

Poruszanie się po szlakach turystycznych jest podsta- zróżnicowane zespoły leśne i wokół śródleśnego wowym sposobem poznawania naszego parku. Obec- jeziorka Suchar I. Na trasie zbudowano platformę nie zapraszamy na 270 km oznakowanych w terenie widokową oraz ustawiono tablice opisujące siedli- szlaków lądowych – pieszych, rowerowych, ścieżek ska leśne. Przy trasie ścieżki znajduje się wystawa edukacyjnych, ścieżek spacerowych i turystycznych przyrodnicza, etnograficzna, przyrodniczy plac za- tras narciarskich. Trasom turystycznym towarzyszą baw, urządzone miejsce ogniskowe. różne elementy zagospodarowania: tablice informa- Przystanki na ścieżce: • grąd subkontynentalny, • cyjne, drogowskazy, urządzone miejsca odpoczynku – obozowisko łowców reniferów, • łęg olchowo-je- zadaszenia i ławy, wieże i platformy widokowe, kładki sionowy, • bór mieszany, • bór bagienny i świer- oraz pomosty. Wigierski Park Narodowy to także raj czyna na torfie, • spała żywiczarska, • mrowisko dla wodniaków. Jeziorem Wigry i rzeką Czarną Hańczą mrówki ćmawej, • żeremie bobrowe, • rośliny wiedzie jeden z najbardziej znanych w Polsce szlaków widoczne z pomostu, • bartnictwo nad Wigrami, kajakowych. Dostępne są broszury wyczerpująco opi- • gady - zagrożenia i ochrona, • ochrona gadów sujące trasy i ścieżki edukacyjne. Polecamy również gniazdujących w glinie. skorzystanie z obsługi licencjonowanego przewodnika. 2. Ścieżka „SUCHARY”, znaki zielone, 7 przystan- Ścieżki edukacyjne ków, długość 2,5 km, czas przejścia - 2 godziny. Ścieżki edukacyjne parku wiodą przez tereny atrakcyjne Mapa str. 11 przyrodniczo i kulturowo. Są zazwyczaj krótkie i zamy- Początek ścieżki znajduje się w odległości 400 m kają się w pętli z początkiem i końcem w tym samym od siedziby parku w Krzywem. Ścieżka prowadzi miejscu. Na ścieżkach znajdują się tablice informacyjne wokół dwóch śródleśnych jezior (sucharów), lasów i inne obiekty służące poznaniu prezentowanych za- i torfowisk z charakterystycznymi roślinami i zwie- gadnień. Ścieżki łączą się ze szlakami turystycznymi. rzętami. Na trasie ścieżki można zobaczyć żeremia i zgryzy bobrowe a przy odrobinie szczęścia bo- 1. Ścieżka „LAS”, znaki zielone, 12 przystanków, bry. Ścieżka jest wyposażona w kładki przez tereny długość 1,5 km, czas przejścia - 1 godzina. podmokłe (przy Sucharze II), zadaszone miejsce Mapa str. 11 odpoczynku oraz platformę widokową (przy Su- Jest to jedna z najliczniej odwiedzanych ścieżek. charze IV). Rozpoczyna się przy siedzibie parku w Krzy- Przystanki na ścieżce: • Suchar II, • życie w su- wem i początkowo prowadzi po kładkach przez charze, • ślady i tropy zwierząt, • poznajemy drze- podmokły, liściasty las, gdzie bobry na strumyku wa i krzewy, • Suchar IV – obserwujemy bobry, • zbudowały tamę i żeremie. Dalej wiedzie przez grąd, Jezioro Czarne.

10 11 1000 m 1000 m przystanek przystanek autobusowy autobusowy zabudowania zabudowania droga gruntowa droga gruntowa droga asfaltowa droga gruntowa droga gruntowa droga asfaltowa miejsce odpoczynku miejsce odpoczynku polecana dla rowerów polecana dla rowerów 1 1 500 m 500 m w terenie w terenie szlak pieszy yy szlak pieszy początek ścieżki początek ścieżki szlaki rowerowe szlaki rowerowe przystanki ścieżki przystanki ścieżki ścieżka edukacyjna ścieżka edukacyjna oznakowanie ścieżki oznakowanie ścieżki 1 1 ŚcieżkaŚcieżka PłazPłaz 6 6 2 2 5 5 3 3 4 4 0 0

Wigry Wigry

y y

Rosochaty Róg Rosochaty Róg

Ścieżka Płaz Ścieżka Ścieżka Płaz Ścieżka Ścieżka edukacyjna „Płazy” Ścieżka edukacyjna „Płazy” Jezioro Wigry Jezioro Wigry

12 13

1000 m 1000 m

c c

e

e l l

e

e

z

z

r r

o o

g g

o o

P P 1 1

i a i a z z c

k c k

ń ń

a a o t o

t

H

H

s s s

s a

a

n n y y

o r 500 m

o r 500 m

a a 2 2 z z W M C W M C 5 5 6 6 e e w w o o n n i i o 4 o 4 w 1 w n 1 n

1 a

1 a

R r g R r a g 3 a d d 3 u u a u u a R a R a w Ż b o ow Ż b aćk ćk M Ma t t a a s s k k 0 0 o o w w ó ó M M i i z z k k c c i i o o n n s s ś ś y 7 y 7 e e L W L W

y y w w o o r r a a

P P Ścieżka edukacyjna „Puszcza” Ścieżka edukacyjna „Puszcza”

k k ia ia

8 n p 8 pn no o o on . K K J J.

14 15 3. Ścieżka „JEZIORA”, znaki niebieskie, Augustowskiej oraz jej bogactwa przyrodniczego. Znaki szlaku pieszego północnej części Wigierskiego Parku Narodowe- 10 przystanków, długość 5,2 km, czas przejścia Przystanki na ścieżce: • stare trakty, • Czarna Hańcza, go. Na terenie parku prawie cały czas szlak biegnie - 2,5 godziny. •stanowisko archeologiczne z epoki kamienia, • ka- przez las. Kilkakrotnie przecina małe rzeki, jak Ka- Mapa str. 12 medulska smolarnia, • morena czołowa i oz, • żurawi- mionka czy Wiatrołuża. Miejscami wije się pomię- Znajduje się koło Gawrych Rudy, nad Zatoką Słu- nowe bagno, • starodrzew, • suchar Konopniak. dzy jeziorkami o wdzięcznych nazwach: Wądołek, piańską jeziora Wigry. Na trasie występują 3 jezio- Przystanki zostały opisane w przewodniku i broszu- Samle, Gałęziste. Przy trasie stoi drewniany krzyż 1. Szlak „Wokół Wigier” im. Antoniego Patli ra: Wigry, Suchar Wielki i Długie, otoczone lasa- rach dostępnych w leśniczówce w Wysokim Moście prawosławny (prawdopodobnie jest to miejsce Znaki zielone: Stary Folwark – Wigry – Mikołaje- mi. Trasa prowadzi przez teren zróżnicowany pod oraz Centrum Informacji Turystycznej w Krzywem. pochówku rosyjskich żołnierzy z okresu I wojny wo – Jastrzęby – Bryzgiel – Gawrych Ruda – Lesz- względem trudności. Na znacznej długości ścieżka 7. Ścieżka „SAMLE”, znaki czerwone, światowej). Na trasie szlaku: wystawy przyrod- czewek – Stary Folwark (50 km). Na odcinku Stary jest łatwa do przebycia, przystosowana dla osób 14 przystanków, długość 4,8 km, czas przejścia nicza „Nad Wigrami” i etnograficzna „Ocalić od Folwark – Węgzał szlak o randze międzynarodo- niepełnoprawnych. - 2 godziny. zapomnienia”, centrum informacji turystycznej, wej (9,7 km) – stanowi fragment trasy E-11. Przystanki na ścieżce: • jezioro Wigry, • ols torfow- Mapa str. 15 punkt wypożyczania rowerów w Krzywem. Wę- Jest to główny i najchętniej odwiedzany szlak Wi- cowy, • torfowisko, • geneza południowej części je- Ścieżka zlokalizowana jest w północnej części drówkę szlakiem można wzbogacić, przemierzając gierskiego Parku Narodowego. Wędrując dookoła ziora Wigry, • subborealny bór mieszany, • porosty, Wigierskiego Parku Narodowego, w Nowej Wsi znajdujące się w bliskim sąsiedztwie dwie ścieżki • Suchar Wielki, • historia wsi Słupie, • geomorfo- perły suwalskich jezior, obejrzymy różne oblicza je- i biegnie w pobliżu jezior: Samle Duże i Małe, Ga- „Las” i „Suchary”. Inne atrakcje na szlaku: neokla- logia terenu, • Jezioro Długie, • drzewa i krzewy. ziora Wigry oraz innych jezior. Szlak przebiega przez łęziste, Białe Pierciańskie oraz Królówek. Wędru- sycystyczny kościół (1929-39) wraz z przylegają- malownicze tereny leśne i rolnicze, przecina urokliwą jąc ścieżką, zapoznamy się z genezą tych jezior, ich cym do niego cmentarzem i czterema kapliczkami 4. Ścieżka spacerowa „DĄBEK” znaki żółte. dolinę Czarnej Hańczy. Po­konamy moreny, wzgó- walorami przyrodniczymi, otaczającymi je ekosys- z pierwszej połowy XIX w. długość 1,6 km, czas przejścia do 1 h. rza kemowe, tarasy rzeczne oraz zagłębienia wyto- temami leśnymi także tych terenów. Mapa str. 12 piskowe, wypełnione wodą lub torfem. Będziemy 3. Szlak „Nad sucharami” Przystanki na ścieżce: • informacje ogólne, • Sam- Ścieżka znajduje się na Słupiu, na półwyspie Dąbek. obcować z fascynującą przyrodą. Wędrówkę szla- Znaki zielone: Krzywe – Leszczewo – Krzywe (7,2 km). le Duże i Samle Małe, • Jezioro Gałęziste, • Samle Zaczyna się około 600 m od miejsca postoju pojaz- kiem można wzbogacić, odwiedzając znajdujące się Krótki szlak okrężny, zaczyna się i kończy się koło - historia osadnictwa, • rzeka Samlanka, • zadania dów. Wędrując ścieżką, możemy podziwiać wspa- w bliskim sąsiedztwie ścieżki edukacyjne: „Płazy”„Ols” siedziby WPN-u w Krzywem (całoroczny parking ochronne w parku, • Jezioro Białe Pierciańskie, • niałe widoki na jezioro Wigry i otaczające je lasy. i „Jeziora” oraz ścieżkę spacerową „Dąbek”. Na trasie oraz wystawy: przyrodnicza „Nad Wigrami” i etno- kapliczka, • jezioro Królówek, • okopy z czasów szlaku: pokamedulski zespół klasztorny w Wigrach, graficzna „Ocalić od zapomnienia”, centrum infor- 5. Ścieżka „PŁAZY”, znaki zielone, 6 przystanków, II wojny światowej, • gatunki obce w parku, • Le- Muzeum Wigier w Starym Folwarku, wystawa „Hi- macji turystycznej, wypożyczalnia rowerów, MOR, długość 4,2 km, czas przejścia - 2,5 godziny. śne Bagno, • naturalna sukcesja, • zagrożenia lasu. storia i tradycje rybołówstwa nad Wigrami” w Czer- punkt naprawy i ładowania rowerów, przyrodniczy Mapa str. 13 wonym Folwarku, rejsy statkiem w Wigrach, rejsy Zlokalizowana jest we wschodniej części parku, prze- 8. Ścieżka „OLS”, 6 przystanków, długość 288 m, plac zabaw, pokoje gościnne). Wędrówkę szlakiem łodzią „Leptodora II” z przeszklonym dnem w Starym biega wśród pól, łąk, zabagnień we wsi Rosochaty czas przejścia do 0,5 h. można wzbogacić, przemierzając znajdujące się Folwarku, drewniane kładki przez dolinę rzeki Czarna Róg. Na środkowym, półkilometrowym odcinku, Ścieżka znajduje się przy Muzeum Wigier w Sta- w bliskim sąsiedztwie dwie ścieżki „Las” i „Sucha- Hańcza, Wigierska Kolej Wąskotorowa w Płocicz- biegnie wokół drobnych „oczek” wodnych specjal- rym Folwarku. Trasa przebiega po gruncie, kład- ry”. Trasa daje możliwość zapoznania się z niemal nie-Tartaku, punkty widokowe w Bryzglu, Starym nie odtworzonych dla płazów Zwiedzający na trasie kach i wiszących mostkach. Przechodząc ścieżką, wszystkimi krajobrazami parku, pokazując zróżni- Folwarku, Gawrych Rudzie, Mikołajewie i Kruszniku, ścieżki poznają biologię, znaczenie i metody czynnej uzyskamy informacje dotyczące martwego drew- cowane lasy, śródleśne jeziorka zwane sucharami, „Piaski” - dzika plaża z w rozległym wypłyceniem. ochrony płazów. Wyposażona jest w 6 tablic infor- na, nauczymy rozpoznawać się porosty, zapozna- otwarte krajobrazy rolnicze. Rzeźba terenu w nie- macyjnych oraz kładkę i pomost. Ścieżkę tę, podob- my się z florą i fauną lasów podmokłych. Szlak chętnie odwiedzany przez rowerzystów, choć których miejscach przypomina tereny podgórskie. nie jak pozostałe, można zwiedzać przez cały rok. Przystanki na ścieżce: • ols, • nad wodą, • skala poro- w niektórych miejscach trudny do pokonania rowe- We wsi Leszczewo atrakcją jest gospodarstwo Najlepszym jednak okresem do obserwacji płazów stowa, • leśni mieszkańcy, • martwe drewno, • okop. rem. Trasa jednodniowa dla nieobciążonych rowe- państwa Milewskich, które w czerwcu 1999 roku jest wiosna, kiedy zwierzęta te odbywają gody. rów. We wsi Wigry na trasie Euro Velo urządzono odwiedził Papież Jan Paweł II. Trasę można poko- Przystanki na ścieżce: • informacje ogólne, • kumak Szlaki piesze MOR (miejsce obsługi rowerzystów), w Bryzglu nać rowerem, utrudnieniami są liczne wzniesienia. nizinny, • grzebiuszka ziemna, • żaba moczarowa, • i Czerwonym Folwarku samoobsługowy punkt na- To także wyśmienity szlak narciarski. żaba jeziorkowa, • żaba trawna, • traszka zwyczajna. W parku funkcjonują szlaki piesze należące do sieci prawy rowerów, a w Starym Folwarku dodatkowo Polskiego Towarzystwa Turystyczno - Krajoznaw- stację ładowania pojazdów elektrycznych. W okre- 4. Szlak „Śladami Lityńskiego”: Krzywe – Lesz- 6. Ścieżka „PUSZCZA”, znaki żółte, 8 przystanków, czego. Większość z nich jest dostępna także dla ro- sie zimowym odcinki prowadzące po drogach le- czewek – Stary Folwark długość 3,7 km, czas przejścia - 2 godziny. werzystów. Jeżeli dany odcinek szlaku nadaje się dla śnych nadają się do turystyki narciarskiej. Znaki czerwone (8 km) Mapa str. 14 rowerów, wtedy na drogowskazie pojawia się sym- Szlak łączy siedzibę Wigierskiego Parku Narodo- Początek ścieżki znajduje się w pobliżu mostu na bol roweru. Jeżeli nie ma takiego znaku, to ozna- 2. Szlak Krzywe – Kaletnik wego ze Starym Folwarkiem. Nazwa szlaku jest rzece Czarna Hańcza we wsi Wysoki Most, poło- cza, że wprawdzie można jechać dalej rowerem, ale Znaki żółte (17,5 km, fragment szlaku Krzywe – związana z Alfredem Lityńskim (1880-1945), żonej w południowo - wschodniej części parku. Idąc należy spodziewać się drogi trudnej do pokonania. Smolniki – Żytkiejmy (61,3 km). wybitnym hydrobiologiem, który kierował Stacją ścieżką, odkryjemy kilka tajemnic z historii Puszczy Prowadzi przez pagórkowate, malownicze zakątki Hydrobiologiczną w Starym Folwarku, placówką

16 17 N N

O L E V O N L E E E V R N G E E R G Puszcza (5) Puszcza (5) granica Parku drogi asfaltowe drogi gruntowe szlaki rowerowe szlaki piesze granica Parku drogi asfaltowe drogi gruntowe szlaki rowerowe szlaki piesze Płazy (4) Płazy (4)

igry igry

igry igry

Jezioro W Jezioro W

Dąbek (8)

J. Pierty Stary Folwark W Jezioro

Dąbek (8) Stary Folwark W Jezioro

Samle (6) J. Pierty i Samle (6) i m y m n y n n i c n i ś c o ś g o

i O

g L

m

i E O

a

V L j

m

Jeziora (3)

N E

o E

a

V

k

j E

Jeziora (3)

N o R

o

E G

p

k E

Suchary (2) o R

z G p i Las (1) Suchary (2) k z w i Las (1) ó k z w c i ó n z ś c i e l ścieżki edukacyjne siedziba Wigierskiego PN miejsca widokowe n ś e l ścieżki edukacyjne siedziba Wigierskiego PN miejsca widokowe Wigierski Park Narodowy Park Wigierski Puszcza (5) Puszcza (5) z wielkim dorobkiem naukowym, działającą nad części trasy ładne fragmenty leśne Puszczy Augu- „Puszcza”, „Bindużka” – pole namiotowe z ładnym trasy. Poprowadzono go ogólnodostępnymi drogami Wigrami od 1928 do 1939 roku. Obecnie w jej stowskiej (malownicze stare drzewostany). Na szlaku widokiem na rzekę, pozostałości smolarni w Stu- o dobrej nawierzchni, w większości w otulinie Wigier- budynku funkcjonuje Muzeum Wigier. warto zobaczyć odnowione zabudowania dawnego dzianym Lesie, „Dziewiętnasty Kilometr” – dawna skiego Parku Narodowego. Atrakcje na szlaku: wieś Trasa bardzo atrakcyjna krajobrazowo i przyrodniczo. kamedulskiego folwarku Hutta w Hucie, rzekę Ka- składnica drewna, gdzie w przeszłości ładowano Danowskie z dobrze zagospodarowaną plażą, Tobo- Spotkamy na niej wspaniałe lasy, ze starymi drzewa- mionkę, wystawy: przyrodnicza „Nad Wigrami” i etno- wycięte drzewa na wagony wąskotorowej kolejki le- łowo z barem serwującym lokalne przysmaki, obszar mi. Warto nieco odejść od szlaku, by zobaczyć zgru- graficzna „Ocalić od zapomnienia”, centrum informacji śnej. Przy składnicy, w starych sosnach znajduje się ochrony ścisłej „Wierchstaw”. Trasa bardzo łatwa za- powanie wyjątkowo okazałych modrzewi – jeden turystycznej w Krzywem. Wędrówkę szlakiem można kilka wykonanych w niedawnych latach barci zasie- równo dla turystyki pieszej jak i rowerowej. Rowerem z nich należy do najstarszych drzew tego gatunku i li- wzbogacić, przemierzając znajdujące się w bliskim są- dlonych przez pszczoły. Szlak w całości przejezdny można przejechać cały odcinek w jeden dzień. Wę- czy ponad 260 lat. Pod Leszczewkiem uwagę zwra- siedztwie dwie ścieżki „Las” i „Suchary” lub jadąc Wi- dla nieobciążonych rowerów. Zimą nadaje się do tu- drówkę pieszą i narciarską należy podzielić na etapy. ca urokliwe śródleśne torfowisko. Dalej podziwiać gierską Kolejką Wąskotorową. Odcinek między Sobo- rystyki narciarskiej. Samochód można zostawić przy 12. Szlak łącznikowy „W dolinę Czarnej Hańczy będziemy wspaniałe widoki z kładki na jeziora Lesz- lewem i Gawrych Rudą jest trudny dla rowerzystów. leśniczówce w Wysokim Moście. od północy” czewek i Wigry oraz pokamedulski zespół klasztorny 9. Szlak „Na Dziewiętnasty Kilometr” Znaki czarne w Wigrach. Na końcu szlaku czeka na nas Muzeum 7. Szlak: Uroczysko Węgzał – Maćkowa Ruda – Znaki czarne z Wysokiego Mostu (2,7 km) Sobolewo II – Łąkowa Droga – Kładka na Czarnej Wigier oraz wieża widokowa na terenie ośrodka Wysoki Most – Gremzdówka Szlak łącznikowy umożliwiający skrócenie wycieczki Hańczy (1,7 km). Łączy szlak niebieski: Suwałki – PTTK. Samochód można zostawić na parkingu przy Znaki niebieskie (8 km) czerwonym szlakiem opisywanym powyżej. Dzie- Danowskie we wsi Sobolewo ze szlakiem zielonym siedzibie parku w Krzywem lub przy Muzeum Wigier Fragment szlaku do Sejn, który na odcinku Węgzał więtnasty Kilometr to śródleśna polana, na której „Wokół Wigier” po północnej stronie doliny Czar- w Starym Folwarku. Miejscami na odcinkach leśnych – Giby (25,5 km) ma rangę międzynarodową i sta- składowano i ładowano wycięte drzewa na wagony nej Hańczy. szlak uznaje się za trudny dla rowerzystów. nowi fragment trasy E-11. Szlak rozpoczyna się w lesie na wschodnim brzegu kolejki leśnej. Stąd inna nazwa tego miejsca – skład- 13. Szlak łącznikowy „W dolinę Czarnej Hańczy 5. Szlak „Stary Folwark – Nowa Wieś – Lipniak” jeziora Wigry. Łączy trasy nadwigierskie z Sejneń- nica. Kolejka wąskotorowa przyjeżdżała z oddalone- od południa” Znaki czarne (10 km) szczyzną. Biegnie przez piękne bory Wigierskiego go o dziewiętnaście kilometrów Płociczna. Do dzisiaj Znaki czarne Fragment szlaku prowadzącego do wsi Szwajcaria. Parku Narodowego. Liczne pagórki urozmaicają pozostały jedynie ślady torowiska, a szyn i podkła- dów już nie ma. Na szlaku napotkamy przystanki Sobolewo I – Bielańska Droga – kładka na Czar- Na całym odcinku szlak o randze międzynarodowej wędrówkę. W Wysokim Moście szlak przecina ścieżki edukacyjnej „Puszcza”: stanowisko archeolo- nej Hańczy (1,5 km). Podobnie jak poprzedni, łączy – stanowi fragment trasy E-11. Jest to trasa o du- Czarną Hańczę i łączy się z innymi trasami Wigier- giczne i kamedulska smolarnia. Szlak bardzo łatwy, szlak niebieski z zielonym, tym razem po południo- żych walorach poznawczych, krajobrazowych i re- skiego Parku Narodowego. Ze szlaku można zbo- „piknikowy”. Dobry na wycieczki rodzinne. wej stronie doliny Czarnej Hańczy. kreacyjnych. Ukazuje bogatą rzeźbę polodowcową czyć na ścieżkę edukacyjną „Puszcza”, zobaczyć północnej części Wigierskiego Parku Narodowego: Oba szlaki mają za zadanie umożliwienie szybkie- miejsce pamięci obok mostku na rzece Gremz- 10. Szlak „Znad Wigier do Blizna”: Krusznik – go dotarcia i powrotu z systemu kładek przecinają- mocno sfalowane wyniesienia morenowe, doliny dówce , gdzie w 1944 r. Niemcy zastrzelili dwóch rzek: Kamionki, Maniówki i Szwajcarii (nazwa gór- Monkinie – Danowskie cych obszar ochrony ścisłej „Czarna Hańcza”. braci Przekopskich z Budy Ruskiej. Na całej długo- Znaki czerwone (8 km) nego biegu Kamionki), niecki kilku malowniczych ści szlak nadaje się do turystyki rowerowej. Zimą Szlak łączący szlaki wigierskie z augustowskimi. Roz- 14. Szlak „Nad jezioro Staw” jezior w otoczeniu najdalej na północ wysuniętych można podróżować na nartach biegowych. poczyna się przy jeziorze Mulaczysko. Pozwala zo- Znaki czarne krańców Puszczy Augustowskiej i dorodnych la- baczyć największe w parku obszary starodrzewów Płociczno PKP – Płociczno (2,6 km). Krótki szlak sów okolic Suwałk. Na prawie 4,5-kilometrowym 8. Szlak „Nad Czarną Hańczą”: Wysoki Most – sosnowych. Zbaczając z trasy szlaku przy leśni- dojściowy (poza terenem parku) łączący stację ko- odcinku prowadzi przez lasy parku – zróżnicowa- Sarnetki – Wysoki Most czówce w Kruszniku i idąc drogą wzdłuż ściany lasu lejową z niebieskim szlakiem Suwałki – Danowskie. ne pod względem składu gatunkowego, struktury Znaki czerwone (14 km) ok. 500 m, dochodzi się do końcowego przystanku i wieku. Atrakcją na szlaku są: wieże widokowe Ten krótki, okrężny szlak pozwala na poznanie naj- „Zielona Karczma” Wigierskiej Kolejki Wąskotoro- Szlaki rowerowe w Starym Folwarku i Nowej Wsi, rzeki: Kamionka, piękniejszych fragmentów środ­kowego biegu Czar- wej. We wsi Danowskie dobrze zagospodarowane Samlanka, Maniówka oraz Jezioro Gałęziste. Przez teren Wigierskiego Parku Narodowego prze- nej Hańczy. Przebiega w większości przez tereny le- kąpielisko nad jeziorem Blizno. Do atrakcji na szlaku biega 5 oznakowanych szlaków rowerowych Szlak dostępny dla rowerzystów, jednak niektóre śne. Na trasie również puszczańskie wsie – Sarnetki należy drewniany kościół w Monkiniach zbudowany Znaki szlaku rowerowego odcinki leśne są trudne po pokonania. i Studziany Las, a w nich pozostałości tradycyjnego w 1924 roku. Szlak dobry dla rowerzystów, poza budownictwa drewnianego. Na zachód od zabudo- nadbrzeżnym odcinkiem przy jeziorze Blizno, który 6. Szlak Mała Huta – Krzywe – Gawrych Ruda wań Sarnetek znajdują się podmokłe, źródliskowe można ominąć utwardzoną drogą. Znaki niebieskie (14 km) łąki. Rośnie tu wiele rzadkich, zagrożonych i chro- Fragment szlaku Suwałki - Danowskie. nionych gatunków, m. in.: kruszczyk błotny, rosiczki, 11. Szlak Danowskie – Tobołowo – Sarnetki Trasa stanowi połączenie szlaków wigierskich z au- storczyki z rodzaju kukułka, turzyca bagienna i weł- Znaki żółte (12 km) Drogowskaz drogi rowerowej gustowskimi. W rejonie Krzywego malownicze frag- nianka delikatna. Osobliwością jest tu także wystę- Fragment długiego szlaku Augustów - Mikaszówka. menty lasów WPN-u, potem dolina Czarnej Hańczy, powanie skalnicy torfowiskowej, gatunku należące- Szlak prowadzi głównie przez Puszczę Augustowską, pejzaż moreny dennej koło Sobolewa, głęboko wcięta go do kategorii roślin wymierających w Polsce. Do wynurzając się we wsiach letniskowych, aby dać od- w morenowe utwory rynna jeziora Staw. W drugiej atrakcji w pobliżu szlaku należy: ścieżka edukacyjna począć i zadumać się turyście nad pięknem przebytej

20 21 1. Międzynarodowy Szlak Rowerowy R11 stów). Typowy szlak rowerowy, mało przydatny dla Stary Folwark – Muzeum Wigier, rejsy łodzią werów i ładowania pojazdów elektrycznych, wieża Danowskie – Monkinie – Bryzgiel – Gawrych Ruda turystyki pieszej czy narciarskiej. z przeszklonym dnem „Leptodora II” ścieżka edu- widokowa z widokiem na zespół pokamedulski. – Sobolewo – Leszczewek – Stary Folwark – Mag- Atrakcje na szlaku: kacyjna „Ols”, samoobsługowy punkt naprawy ro- dalenowo – Czerwony Folwark – Rosochaty Róg Krzywe – siedziba Wigierskiego Parku Narodowego, werów i ładowania pojazdów elektrycznych, wieża 7. Szlak papieski „Tajemnice światła” – Maćkowa Ruda – Wysoki Most (ok. 30 km). parking, wypożyczalnia rowerów, MOR, samoobsłu- widokowa z widokiem na zespół pokamedulski; Oznakowany żółtym symbolem JP2 i tabliczkami. Rozpoczyna się w Ełku, a kończy przy klasztorze Jest to odcinek międzynarodowej trasy rowero- gowy punkt naprawy i ładowania pojazdów elek- Leszczewo – „wapienniki”- pozostałość z czasów ka- wigierskim. Na terenie parku i jego otuliny biegnie wej, która docelowo ma połączyć Ateny w Grecji trycznych, wystawy: przyrodnicza i etnograficzna, medulskich po piecach, służących do wypalania wapna; na trasie: Buda Ruska - Maćkowa Ruda - uroczysko z Przylądkiem Północnym w Norwegii. Na terenie ścieżki edukacyjne „Las” i Suchary”, pokoje gościnne; Krzywe – siedziba Wigierskiego Parku Narodowego, Węgzał - Mikołajewo - Czerwony Folwark - Wigry. województwa podlaskiego prowadzi z Tarnowa Stary Folwark – Muzeum Wigier, rejsy łodzią parking, wypożyczalnia rowerów, MOR, samoobsłu- Długość tego odcinka wynosi 11 km. Szlak dla pie- koło Łomży do przejścia granicznego w Ogrodni- z przeszklonym dnem „Leptodora II”, ścieżka edu- gowy punkt naprawy rowerów i ładowania pojazdów szych i rowerzystów. kach i tam na razie się kończy. Szlak łatwy, pro- kacyjna „ Ols”, samoobsługowy punkt naprawy ro- elektrycznych, wystawy: przyrodnicza i etnograficzna, Atrakcje na szlaku: wadzący głównie lokalnymi drogami asfaltowymi. werów i ładowania pojazdów elektrycznych, wieża ścieżki edukacyjne „Las” i „Suchary”, pokoje gościnne. Typowy szlak rowerowy, mało przydatny dla tury- widokowa z widokiem na zespół pokamedulski; Buda Ruska – wystawa zdjęć fotografika i podróż- styki pieszej czy narciarskiej. 4. Mała Huta – Leszczewo – Stary Folwark nika Piotra Malczewskiego; Wigry – pokamedulski zespół klasztorny, statek Znaki niebieskie (7 km). Fragment szlaku Dowspu- Atrakcje na szlaku: pasażerski, MOR; Budzisko – najlepszy punkt widokowy na północną Bryzgiel – platforma z widokiem na największą wy- da – Suwałki – Stary Folwark. Czerwony Folwark – wystawa rybacka, punkt na- część Wigier z pokamedulskim zespołem klasztornym; spę na jeziorze Wigry – Ostrów (38,5 ha), na parkin- Szlak pozwala bezpiecznie przejechać rowerem prawy rowerów. – ścieżka edukacyjna „Płazy”; gu przy leśniczówce punkt naprawy rowerów; z Suwałk do Starego Folwarku – największej wsi Rosochaty Róg Bartny Dół, Powały, Binduga – przystanki Wigier- 3. Podlaski Szlak Bociani nad Wigrami, z Muzeum Wigier i dobrze rozwiniętą Czerwony Folwark – wystawa „Historia i tradycje skiej Kolei Wąskotorowej i punkty widokowe; Znaki czerwone: Sarnetki – Czerwony Krzyż – Mi- sferą usług turystycznych, jak kąpieliska, wypoży- rybołówstwa nad Wigrami”; kołajewo – Czerwony Folwark – Magdalenowo – czalnie sprzętu wodnego, gastronomia, noclegi, itp. Płociczno – kompleks turystyczny ze stacją po- Stary Folwark – Leszczewek – Krzywe – Mała Huta Wigry –pokamedulski zespół klasztorny. czątkową Wigierskiej Kolei Wąskotorowej, mu- Atrakcje na szlaku: – Nowa Wieś – Lipniak – Dębowo (ok. 20 km). zeum kolejki i restauracją, Mała Huta – pozostałości po dawnym kamedul- 6. Drogi rowerowe Fragment długiego szlaku z Białowieży do Stańczyk. skim folwarku Hutta; Oprócz szlaków pieszych i rowerowych, znako- Leszczewek – cmentarz wojenny z lat 1914-1915 Szlak ten prowadzi przez obszary o najwyższych wanych zgodnie z unormowaniami PTTK, są na i mogiła polskich ułanów z 1920 roku; rzeka Kamionka – obszar ochrony ścisłej; walorach przyrodniczych – Puszczę Białowieską, terenie WPN-u również zwykłe drogi gruntowe Leszczewo – wieża widokowa; Stary Folwark – Muzeum Wigier, rejsy łodzią z prze- Dolinę Górnej Narwi, Kotlinę Biebrzańską, Puszczę udostępnione dla ruchu turystycznego. Wszyst- szklonym dnem „Leptodora II”, ścieżka edukacyjna Augustowską i Pojezierze Suwalskie. Trasa łączy ze Stary Folwark – Muzeum Wigier, rejsy łodzią kie te drogi doskonale nadają się dla rowerzystów, z przeszklonym dnem „Leptodora II”, ścieżka edu- „Ols”, samoobsługowy punkt naprawy rowerów i ła- sobą 4 parki narodowe – Wigierski, Białowieski, dlatego potocznie nazywane są w parku „droga- kacyjna „Ols”, samoobsługowy punkt naprawy ro- dowania pojazdów elektrycznych, wieża widokowa na Narwiański i Biebrzański – oraz 2 parki krajobrazo- mi rowerowymi”. Zostały one oznakowane dro- werów i ładowania pojazdów elektrycznych wieża terenie ośrodka PTTK; we – Suwalski Park Krajobrazowy i Park Krajobra- gowskazami – prostokątnymi tabliczkami. U góry widokowa z widokiem na zespół pokamedulski. Wigry – pokamedulski zespół klasztorny, statek zowy Puszczy Rominckiej. znaku znajduje się symbol roweru, obok niego pasażerski, 5. Krzywe – Stary Folwark strzałka, a poniżej nazwa miejscowości docelowej Atrakcje na szlaku: Znaki żółte (10 km). i odległość. Od drogowskazów szlaku rowerowego Czerwony Folwark – wystawa rybacka, punkt na- Sarnetki – puszczańska wieś z charakterystyczna odróżnia je to, że strzałka jest w kolorze tła tablicz- prawy rowerów; zabudową; Atrakcje na szlaku: Krzywe – siedziba Wigierskiego Parku Narodowe- ki, czyli biała. Długość takich dróg wynosi w grani- Rosochaty Róg –ścieżka edukacyjna „Płazy”; Czerwony Krzyż – przy skrzyżowaniu dróg po go, parking, wypożyczalnia rowerów, MOR, samo- cach parku nieco ponad 30 km. Wysoki Most – ścieżka edukacyjna „Puszcza”. lewej stronie znajduje się pomnik na wspólnej obsługowy punkt naprawy i ładowania rowerów, mogile powstańców z 1863 roku oraz żołnierzy 2. Wschodni szlak rowerowy „Green Velo” wystawy: przyrodnicza i etnograficzna, ścieżki Turystyczne trasy narciarskie radzieckich poległych w 1944 roku; pomnik upa- Znaki pomarańczowe. Krzywe - Stary Folwark – edukacyjne „Las” i „Suchary”; miętnia także spalenie wsi i wywiezienie jej miesz- Trasy oznakowane są drogowskazami i znakami malo- Magdalenowo - Wigry - Maćkowa Ruda - Studziany kańców w czerwcu 1944 roku – był to odwet za Leszczewek – „wapienniki”, pozostałość po pie- wanymi na drzewach, z sylwetką narciarza. Trasy nar- Las (20 km). Jest to fragment liczącego 1985 km pomoc polskim partyzantom; cach służących do wypalania wapna oraz cmen- ciarskie znajdują się w Krzywem i na Słupiu. (najdłuższego, spójnie oznakowanego) szlaku rowe- tarz wojenny z lat 1914 – 1915 i mogiła polskich rowego w Polsce. Biegnie przez najpiękniejsze re- Piaski – brzeg Wigier z rozległym wypłyceniem Trasy narciarskie w Krzywem rozpoczynają się ułanów z 1920 roku; giony Polski wschodniej, łatwy, prowadzący głównie i pięknym widokiem; pod okapem drzewostanu przy siedzibie dyrekcji Wigierskiego Parku Na- lokalnymi drogami asfaltowymi, gruntowymi oraz sosnowego, idealne miejsce na odpoczynek; Stary Folwark – Muzeum Wigier, rejsy łodzią rodowego i tworzą sieć o łącznej długości 8 km. wydzielonymi drogami rowerowymi, wyposażony Wigry – pokamedulski zespół klasztorny, statek z przeszklonym dnem „Leptodora II”, ścieżka edu- W trzynastu węzłowych punktach stoją tablice co około 10 km w MOR (Miejsca Obsługi Rowerzy- pasażerski; kacyjna „ Ols”, samoobsługowy punkt naprawy ro- informacyjne z numerem miejsca, pozwalające

22 23 na łatwą orientację w terenie. Trasy narciarskie Na trasach wędrówek na nartach biegowych • Stanowisko archeologiczne - wapienniki w Lesz- jako białe strzałki. Na tych zjazdach trzeba zachować częściowo pokrywają się z zielonym szlakiem pie- w Krzywem warto zobaczyć: czewie – piec do wypalania wapna, związany z bu- szczególną ostrożność. Słupiańskie trasy są łatwiejsze szym oraz ze ścieżką edukacyjną „Suchary”. Trasy • Puszczańskie lasy z 200-letnim drzewostanem; dowlaną działalnością kamedułów wigierskich; od tych w Krzywem, przewyższenie (różnica między narciarskie prowadzą po terenie pagórkowatym, • Polodowcową rzeźbę terenu: moreny martwego • Ślady po miejscu wyrabiania dziegciu (dziegciar- najwyższym i najniższym punktem) wynosi na nich w związku z tym nie należą do bardzo łatwych. Po- lodu i moreny czołowe; nia) przy V Sucharze. 19 m, podczas gdy na krzywiańskich 26 m. czątkujący narciarze powinni zacząć od wycieczki • Suchary – niewielkie śródleśne jeziora polodow- Możliwości uprawiania narciarstwa nie ogranicza- cowe; ok. 4-kilometrową pętlą, zgodnie z numerami: 1, 2, ją się tylko do przygotowanych tras. Z Krzywego Szlak kajakowy jezioro Wigry • Ostoje zwierzyny łosia, dzika, ślady działalności 3, 4, 13, 11, 12, 2, 1. Bardziej doświadczonym nar- można też wyruszyć na inne szlaki WPN-u. Szcze- – Czarna Hańcza – Kanał bobra; gólnie polecamy przejechanie całego zielonego ciarzom polecamy przejechanie najdłuższej pętli, • Gniazda ptaków drapieżnych kruka, jastrzębia, okrężnego szlaku pieszego Krzywe – Leszczewo Augustowski o długości ok. 6,5 km, według numerów od 1 do kani rudej; – Krzywe. Pętla ma długość 7 km. Jest to jeden z najpiękniejszych i najpopularniejszych 12. Zalecamy przejazd zgodnie z narastającą nu- • „Pomnikowe” drzewa: świerki (50 m wysokości), mają długość 7,1 km szlaków kajakowych w Polsce. Prawie w całości pro- meracją. Unikniemy wtedy najtrudniejszych, stro- modrzewie; Trasy narciarskie na Słupiu i rozpoczynają się w miejscu postoju pojazdów. Ozna- wadzi przez Puszczę Augustowską. Spływy zazwyczaj mych podejść i będziemy mogli cieszyć się długimi • Kamienny pomnik w miejscu rozstrzelania ks. Ro- kowane są tak samo jak te w okolicach Krzywego. rozpoczyna się w stanicy wodnej w Starym Folwarku, zjazdami. mualda Jałbrzykowskiego w styczniu 1940 r.; W węzłowych punktach stoją tablice informacyjne gdyż odcinek Czarnej Hańczy od Sobolewa do jeziora z numerem miejsca, co pozwala na łatwą orientację Wigry nie jest udostępniony turystom. Aby przedłu- w terenie. Układ tras w postaci łączących się ze sobą żyć trasę na jeziorze Wigry, można zwodować kajaki wielu pętli, daje możliwość zaplanowania wycieczki w Gawrych Rudzie lub Bryzglu. Organizując spływ dostosowanej do umiejętności narciarza i czasu, ja- przed sezonem letnim, należy pamiętać, że turystykę kim dysponuje. Centralnym miejscem tras jest punkt wodną, w tym kajakarstwo na terenie parku, można oznakowany numerem 12 tzw. „Pięciodróg”. Znajduje uprawiać od 1 maja do 31 października. Łącznie szlak się tam miejsce odpoczynku ze stołem i ławami oraz jeziora Wigry, Czarnej Hańczy i Kanału Augustow- duża, szczegółowa tablica informacyjna. Startując skiego do Augustowa liczy 98,5km (5-6 dni płynięcia). i wracając do „Pięciodrogu” można przejechać przy- Istnieje też możliwość spłynięcia Kanałem Augustow- najmniej kilka tras w kształcie pętli. Niebezpieczne skim do rzeki Niemen – na terytorium Białorusi, po zjazdy i strome podejścia zostały zaznaczone na mapie wcześniejszym załatwieniu formalności wizowych.

24 25 Trasa samochodowa przez w szkołach. W ośrodku znajduje się sala wykładowa z komikiem, wyposażona w sprzęt audiowizualny Wigierski Park Narodowy i okolice oraz sala laboratoryjna z lupami binokularnymi i mi- Poniżej przedstawiamy propozycję samochodowej kroskopami. W ramach prowadzonych zajęć ośro- wycieczki wokół WPN-u po wschodniej części Su- dek zapewnia materiały oraz pomoce dydaktyczne walszczyzny. Trasa nie ma specjalnych oznakowań (lornetki, lupy, zestawy do badania wody, klucze do i liczy ok. 80 km długości. oznaczania flory i fauny). Zajęcia w ośrodku odby- wają się w grupach od 15 do 30 osób. Ich terminy Krzywe, siedziba WPN-u (wystawy przyrodnicza i et- i tematykę należy uzgadniać z 14-dniowym wyprze- nograficzna, ścieżki edukacyjne: „Las” i „Suchary”) - dzeniem. Ośrodek nie dysponuje bazą noclegową. Stary Folwark (Muzeum Wigier, 2 wieże widokowe) Wystawa przyrodnicza ”Nad - Wigry (pokamedulski zespół klasztorny, możliwość Muzeum Wigier Wigrami” rejsu statkiem po Wigrach) - Czerwony Folwark (wy- Lokalizacja: Krzywe 82, siedziba dyrekcji WPN-u Lokalizacja: Stary Folwark 50 stawa rybacka) - Sejny (Bazylika Mniejsza, podomini- Godziny otwarcia: poniedziałek – piątek, w go- Godziny otwarcia: poniedziałek – niedziela kański zespół klasztorny, Biała Synagoga, możliwość dzinach 7.00-15.00; w weekend na początku maja 10.00-15.00. zjedzenia obiadu z potrawami litewskimi w Karczmie i połączony ze świętem Bożego Ciała oraz w czasie Litewskiej) - Giby (symboliczny pomnik ofiar obła- sezon letni: poniedziałek-niedziela wakacji również w soboty, niedziele i inne dni wol- wy augustowskiej z 1945 r.) - Macharce (cmentarz 10.00-17.00. ne od pracy w godzinach 9.00-16.00. z I wojny światowej) - Bryzgiel (platforma widokowa Kontakt: tel. 87 563 01 52; Kontakt: tel. 87 563 25 62, 87 563 25 57, nad jeziorem Wigry) - Płociczno (Muzeum Kolejki e-mail: [email protected]; 510 992 672, e-mail: [email protected]. i przejazd Wigierską Kolejką Wąskotorową). www.wigry.win.pl/mw. Wystawa prezentuje rozmaite środowiska przyrod- Muzeum funkcjonuje w budynku dawnej Stacji nicze występujące w parku. Poza licznymi postera- Hydrobiologicznej, w której w latach 1928-1939 mi i zdjęciami prezentowane są tu wypreparowane Oferta turystyczna i edukacyjna pracował pionier polskiej limnologii – Alfred Lityń- okazy zwierząt – ssaków, ptaków, gadów, płazów, ski. W tym obiekcie można poznać historię nad- ryb. Integralną częścią wystawy jest diorama pre- Wigierskiego Parku Narodowego wigierskiego krajobrazu, jezioro Wigry – od głębin zentująca środowisko życia bobra. Dużym zainte- i żyjących w nich organizmów, aż po świat przy- resowaniem zwiedzających cieszy się akwarium • wynajem rowerów; rody nad jego brzegami, rzeki, torfowiska, działal- z rodzimymi gatunkami ryb. Zainteresowani historią Centrum Informacji Turystycznej ność człowieka. W muzeum znajduje się sala pro- • sprzedaż przewodników, folderów, map i innych mogą zapoznać się wydarzeniami zaprezentowa- Lokalizacja: Krzywe 82, 16-402 Suwałki, materiałów informacyjnych; jekcyjna, gdzie można obejrzeć filmy i prezentacje nymi na tzw. osi czasu pokazującej najważniejsze Godziny otwarcia: w dni robocze od 7.00 do 15.00, multimedialne, tu odbywają się również warsztaty, • bezpłatny dostęp do Internetu na specjalnie wy- wydarzenia od czasów lodowca po czasy współ- seminaria, szkolenia. Muzeum jest ośrodkiem edu- w weekend na początku maja i weekend po święcie dzielonych stanowiskach; czesne. Największym jednak zainteresowaniem Bożego Ciała oraz w czasie wakacji również w sobo- kacyjnym, gdzie prowadzone są zajęcia dla dzieci zwłaszcza wśród turystów młodszych cieszą się • karty wstępu do WPN-u; ty, niedziele i inne dni wolne od pracy 9.00 - 16.00. i młodzieży i dorosłych. Muzeum można zwiedzać kioski multimedialne, gdzie można obejrzeć filmy • okolicznościowe pieczątki z pobytu na wystawie z przewodnikiem. Można też skorzystać z audio- o WPN-ie, bobrze, prezentacje, gry i quizy przyrod- Kontakt: tel. 87 563 25 62, 510 992 672, e-mail: przyrodniczej i etnograficznej, na ścieżkach edu- przewodników. nicze. Wystawa wyposażona jest w puzzle i inne gry [email protected] kacyjnych Wigierskiego Parku Narodowego. edukacyjne Oglądającym podczas zwiedzania sali Centrum oferuje: Przy Muzeum Wigier funkcjonuje łódź z przeszklo- towarzyszą odgłosy ptaków i ssaków. Grupom zor- • informację na temat walorów przyrodniczych Ośrodek Edukacji Środowiskowej nym dnem „Leptodora II” Na swój pokład łódź ganizowanym proponujemy zwiedzanie wystaw po- i kulturowych parku, szlaków turystycznych, ofer- Lokalizacja: w lesie nad Zatoką Słupiańską, około może jednorazowo zabrać 9 pasażerów. Lekcje na łączone z prelekcją o WPN-ie z przewodnikiem lub ty turystycznej Suwalszczyzny, w tym o noclegach 3 km od Gawrych Rudy. wodnych ścieżkach edukacyjnych są prowadzo- filmem. Prelekcje, projekcje filmów przyrodniczych w leśniczówkach oraz kwaterach agroturystycz- ne dla grup szkolnych od poniedziałku do piątku, Kontakt: Dział Edukacji tel. 87 563 25 45, i kulturowych odbywają się w sali konferencyjnej nych, kuchni regionalnej, o ciekawych imprezach w miesiącach maj - czerwiec oraz wrzesień – paź- 87 563 25 54, 510 992 672, zlokalizowanej obok wystawy. Sala na 45 osób wy- dziernik, a dla turystów indywidualnych w czasie sportowych, turystycznych i kulturalnych; e-mail: [email protected] posażona jest w sprzęt audiowizualny i multimedial- długich weekendów oraz podczas sezonu wa- • usługi licencjonowanych przewodników, także Ośrodek położony jest w atrakcyjnym miejscu: ny. Turyści indywidualni zwiedzający wystawę mogą kacyjnego. Rejsy rozpoczynają się w godzinach: w językach obcych; w lesie, bezpośrednio nad Zatoką Słupiańską jeziora skorzystać z audioprzewodników w języku polskim, 10.00, 11.00, 13.00, 14.00, 15.00. • informacje na temat wycieczek pieszych, rowero- Wigry. Ośrodek proponuje zajęcia terenowe stano- niemieckim i angielskim oraz z audiodyskrypcją dla wych, autokarowych po województwie podlaskim; wiące doskonałe uzupełnienie lekcji prowadzonych Oferta Muzeum dostępna na http://www.wigry.org.pl osób słabowidzących.

26 27 Wystawa etnograficzna „Ocalić Obiekt turystyczno-edukacyjny ziemniaków w ognisku. Gry i zabawy na wolnym po- Wyrób i pieczenie sękacza na ogniu wietrzu (stare wiejskie zabawki: szczudła, fajerki i inne), Lokalizacja: obiekt turystyczny „Dziupla” Krzywe od zapomnienia” „Dziupla” malowanki zwierząt domowych, naśladowanie zwie- Lokalizacja: Krzywe, przy leśniczówce w pobliżu Lokalizacja: Krzywe, w pobliżu siedziby dyrekcji rząt. Czas trwania zajęć około 3 godziny. W zajęciach Kontakt i rezerwacje: Maria Kurzyn, siedziby dyrekcji WPN-u. WPN-u. mogą wziąć udział grupy zorganizowane (do 40 osób). tel. 885 292 642 Godziny otwarcia i kontakt: taki sam jak w przy- Kontakt: tel. 87 563 25 62, 87 563 25 577, Uczestnicy warsztatów mają możliwość zapozna- padku wystawy przyrodniczej „Nad Wigrami”. 510 992 672, e-mail: [email protected]. Kartacze nia się z całym procesem przygotowania i piecze- Lokalizacja: Tartak 9 nia sękacza, sposobem tradycyjnym, na naturalnym Wystawa znajduje się w pobliżu siedziby parku, W dawnym budynku gospodarczym urządzono salę ogniu. Warsztaty kończą się wspólną degustacją przy leśniczówce Krzywe, w budynku gospodar- z kominkiem, zaplecze kuchenne i sanitarne. W Sali Kontakt i rezerwacje: Zofia Tarasiewicz, przygotowanego przysmaku Suwalszczyzny. Dzię- czym pochodzącym z lat 20. XX wieku. Zgroma- kominkowej istnieje możliwość prowadzenia zajęć tel. 87 563 71 74 ki zachowaniu tradycyjnej receptury i produktów dzono tu ponad 800 eksponatów, które ofiarowali edukacyjnych, prelekcji, warsztatów, szkoleń. Na ze- W trakcie zajęć uczestnicy mają do wyboru naukę pochodzących z gospodarstwa wiejskiego (masło, wnątrz wybudowane są zadaszenia z ławami i sto- mieszkańcy Suwalszczyzny w ramach konkursu przygotowania dwóch potraw regionalnych – karta- śmietana, jajka) oraz szczypcie tajemniczości, sę- łami, gdzie istnieje możliwość organizacji ognisk. programu „Ocalić od zapomnienia”. W pierwszym czy i soczewiaków. Na początku jest wspólne obie- kacz jest bardzo smaczny. Warsztaty dostępne są Obiekt mieści w sumie około 150 osób. Skorzysta- pomieszczeniu zwanym „wozownią” zobaczymy: ranie ziemniaków, ich tarcie i wyciskanie, wyrabianie dla grup zorganizowanych po wcześniejszej rezer- nie z obiektu wymaga wcześniejszej rezerwacji. wóz żelaźniak, wasąg, uprzęże konne, ubranie ciasta, przygotowywanie farszu mięsnego do karta- wacji. Czas trwania zajęć 3 godziny. woźniczego, żarna. Dwie następne izby pokazują czy lub przygotowanie soczewicy, do soczewiaków. wyposażenie kuchni i pokoju gościnnego z przeło- Warsztaty etnograficzne Po przyrządzeniu potraw wspólna degustacja. Czas mu XIX i XX wieku. W czwartej izbie zgromadzono Ginące zawody trwania zajęć około 3 godziny. W zajęciach mogą sprzęty do obróbki lnu, warsztat i sprzęt stolarski, wziąć udział grupy zorganizowane (do 30 osób). Lokalizacja: Krzywe 82 narzędzia rolnicze, pszczelarskie, rymarskie, leśne i rybackie. Przy budynku, pod specjalnie przygoto- Kontakt i rezerwacje: Dział edukacji WPN-u waną wiatą w ostatnim pomieszczeniu są maszyny tel. 87 563 25 45, 87 563 25 54, 510 992 672, Inne atrakcje i usługi turystyczne rolnicze, takie jak: młockarnia, snopowiązałka, arfa, e-mail: [email protected] kierat oraz inne stare narzędzia rolnicze. Przy wy- Warsztaty odbywają się w dwóch grupach tematycz- Pokamedulski zespół klasztorny Kontakt i rezerwacje: Armator tel. 87 565 82 26, 602 633 092, stawie można przyjrzeć się tradycyjnemu ogród- nych: warsztaty ceramiczne i zajęcia z tkactwa arty- Lokalizacja: Wigry 16 kowi wiejskiemu ze starymi odmianami kwiatów stycznego (plecionkarstwa). Warsztaty ceramiczne Regularne rejsy dla grup zorganizowanych, wycie- Kontakt: i rezerwacje tel. recepcja 87 566 24 99 i ziół. obejmują naukę ręcznego formowania przedmiotów czek, turystów indywidualnych odbywają się co- z gliny (również na kole garncarskim), techniki zdo- Pokamedulski zespół klasztorny w Wigrach należy do dziennie od 1 maja do 31 października. Rejsy trwa- Wystawa „Historia i tradycja bienia i sposobów wypalania. Uczestnicy uczą się najpiękniejszych i najcenniejszych zabytków Suwal- ją 1 godzinę i 10 minut i rozpoczynają się w godz. rybołówstwa nad Wigrami” wykonywania miseczek, biżuterii, kubków, glinianych szczyzny. Kamedułów nad Wigry sprowadził król Jan 10.00, 11.30,13.00, 14.30, 16.00. Statek zabiera domków, listków itp. Warsztaty tkackie obejmują Kazimierz w 1667 r. W latach 1694 - 1745 zakonni- na pokład 45 osób. Istnieje możliwość wynajęcia Lokalizacja: Czerwony Folwark, baza rybacka WPN. swoim zakresem prezentację sposobu posługiwania cy zbudowali murowany kościół i klasztor z eremami. całego statku, zorganizowania rejsu na życzenie tylko w sezonie letnim, co- Godziny otwarcia: się warsztatem tkackim oraz naukę wykonywania tra- W XVIII w. klasztor administrował dobrami w promie- wraz z podaniem na pokładzie dań z miejscowych dziennie 8.00-17.00. dycyjnej plecionki w formie tak zwanej krajki. Warsz- niu około 50 km. Po trzecim rozbiorze Polski skonfi- ryb (sielawa, sieja, węgorz) i kremówek papieskich. tel. 510 992 693, 87 563 25 62, taty są prowadzone przez instruktorów, a mogą skowano dobra kamedulskie, a w 1800 r. usunięto Kontakt: Uczestników rejsów obowiązuje posiadanie karty 510 992 672; e-mail: [email protected]. w nich uczestniczyć grupy zorganizowane (do 30 kamedułów z klasztoru. W czasie I i II wojny świato- wstępu do WPN-u. wej zabudowania klasztorne były niszczone. Wystawa skierowana jest do miłośników rybactwa osób). Na zajęcia należy przeznaczyć 3 godziny. Obecnie funkcjonuje tu ośrodek wypoczynkowy i wędkowania. Na licznych posterach przedstawio- Poznajemy wiejskie gospodarstwo no walory przyrodnicze i kulturowe okolic jeziora zarządzany przez Fundację Wigry Pro. Można tutaj Lokalizacja: Piertanie 3A koło Starego Folwarku Wigry. Na wystawie znajduje się wiele ciekawych wynająć pokoje gościnne, skorzystać z wypoży- eksponatów, m. in. dłubanka, łódź, kuter, kruszar- Kontakt i rezerwacje: Halina Żukowska, czalni sprzętu wodnego a w restauracji skoszto- ka do lodu, model aparatu inkubacyjnego ikry oraz tel. 518 133 007, wać potraw regionalnych. Obiekt udostępniony do liczny sprzęt rybacki stosowany do połowu ryb i ra- W programie zajęć: wizyta w tradycyjnym gospodar- zwiedzania codziennie w godzinach 8.00-18.30. ków. Na wystawie można obejrzeć wypreparowane stwie rolnym z omówieniem funkcji zabudowy, pielę- okazy niektórych gatunków ryb. Zwiedzanie wzbo- gnacji i karmienia niektórych zwierząt, dojenie krowy, Rejsy statkiem po jeziorze Wigry gacają prezentacje i filmy o tematyce rybackiej oraz jazda zaprzęgiem konnym, przygotowanie (do wyboru, Lokalizacja: Przystań statku znajduje się przy po- pokazujące wykonywane zabiegi ochronne w wo- z degustacją): placków ziemniaczanych, kopytek, cia- moście zlokalizowanym się przy zespole pokame- dach WPN-u. steczek domowej roboty, lepienie pierogów, pieczenie dulskim w Wigrach

28 29 Przejazdy Wigierską Kolejką • w Gawrych Rudzie - przy kompleksie turystycz- spodarstw rolniczych, oraz zwierzęta egzotyczne: Banie – sauny Wąskotorową nym „U Jawora”; lamy i jaki. Funkcjonuje tu ośrodek rehabilitacji • Maćkowa Ruda: Franciszek Terlecki, • w Starym Folwarku - przy Muzeum Wigier i klu- zwierząt. Specjalnie dla zorganizowanych grup tel. 87 516 42 12, Wojciech Warakomski Lokalizacja: Płociczno-Tartak bie wodnym Hańcza. i rodzin z dziećmi został przygotowany plac zabaw 509 894 137, Miłosz Cichocki, 87 516 46 27, Kontakt i rezerwacje: tel. 87 567 13 17, 603 165 Nad innymi jeziorami: wraz z miejscem ogniskowym. Amatorzy wędkar- 694 607 543, e-mail:[email protected] 390, 609 537 540, • w Kruszniku (jezioro Mulaczysko); stwa mają szansę na złowienie karpia. Gospodar- • Buda Ruska: Zbigniew Terlecki, tel. 509 320 229, stwo oferuje dla najmłodszych przejażdżki konne. Trasa kolejki zaczyna się Płocicznie-Tartaku i kończy • w Piertaniach (jezioro Pierty); Piotr Malczewski, tel. 604 654 868. • w Krzywem (Jezioro Czarne). się w Kruszniku. Długość trasy wynosi 10 km a czas Atrakcje zimowe • Wysoki Most: Wiesław Nowel, tel. 87 516 46 93 przejazdu w obie strony z przystankami wynosi 2 h, • Studziany Las: Jerzy Bogdanowicz, 15 min. W latach 1916-1989 kolej leśna służyła do Coś dla dzieci Wyciąg narciarski Dąbrówka 10, 16-400 Suwałki, tel. 87 516 51 88 przewozu drewna z Puszczy Augustowskiej. Cała trasa tel. 87 563 09 78, 501 269 888, 722 310 688, Baśniowy Szlak Suwalszczyzny prowadzi przez biegła do wsi Zelwa i liczyła 42 km. Od 2001 roku ko- www.dabrowka.suwalki.pl, • Tartak 9A: „Farma Zdrowia i Urody” siedem ciekawie zagospodarowanych miejsc wy- lejka przewozi turystów. Przy stacji początkowej znaj- e-mail: [email protected] tel. 87 563 70 33, 510 403 377, 505 062 550, poczynku, zabawy i edukacji, zwanymi „wioskami duje się strzeżony parking, Muzeum Kolejki, restau- www.wypoczynek.wigry.net.pl, bajek”. Do całej trasy Baśniowego Szlaku przygo- Stok narciarski położony 3 km od Suwałk, nad jezio- racja i pensjonat. Kolejka kursuje w miesiącach: lipiec e-mail: [email protected] towano karty wędrowców ułatwiające i urozmaica- rem Dąbrówka. Sztucznie naśnieżny, ratrakowany, – sierpień, codziennie o godz.: 10.00, 13.00, 16.00, • Krzywe 16B: „Gościniec pod strzechą” jące zwiedzanie. Mała Karta Wędrowca prowadzi oświetlony. Długość zjazdu 300 m, wyciąg o prze- oraz przez cały rok na zamówienie, dla min. 15 osób. po terenie danej wioski, zaś Duża Karta Wędrowca pustowości ok. 900 osób/godz. Na miejscu: wypo- tel. 87 563 00 43, www.gosciniec.suwalki.pl, Uczestników przejazdu kolejką obowiązuje ważna służy podczas odwiedzania całego szlaku i umożliwia życzalnia sprzętu narciarskiego, instruktorzy nauki e-mail: [email protected]. karta wstępu do WPN-u. jazdy na nartach i snowboardzie, parking, bar. otrzymanie pieczęci oraz zdobywanie nagród. Karty Zimowe spływy kajakowe Wędrowca można otrzymać w poszczególnych „wio- Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowe SZEL- Przedsiębiorstwo Turystyczne „SZOT” – Augustów, Miejsca wykorzystywane do skach bajek”. W pobliżu WPN-u w Nowej Wsi (przy MENT, 16-404 Jeleniewo k/Suwałk, Szelment 1, tel. ul. Konwaliowa 2, tel. 87 643 43 99, 601 146 703, Ośrodku „Maniówka”) znajduje się Wioska Wesołych kąpieli 87 568 32 71, 606 414 166 e-mail: marketing@szel- e-mail:[email protected], [email protected] Na wodach parku znajdują się dwa miejsca wyko- Wędrowców, tel. 87 565 63 55. Pozostałe wioski ba- ment.pl, [email protected]. jek znajdują się w Suwałkach, Kopcu k. Augustowa, rzystywane do kąpieli, (w rozumieniu przepisów Znajduje się ono 15 km od Suwałk, w pobliżu Kuchnia regionalna Puńsku, Sejnach, Bakałarzewie, Rutce Tartak. o bezpieczeństwie osób przebywających na ob- jeziora Szelment, na górze Jesionowej. Ośrodek • Bryzgiel 7, 19a: restauracje „Wigraszek”, Parkowe szarach wodnych): Ogród Bajek „Sowa”, Kaletnik 81, tel. 87 564 73 03, oferuje 10 tras narciarskich (jedna dla dzieci i sno- Centrum Wypoczynku; • w Starym Folwarku, przy PTTK; 518 439 093, Ogród został przygotowany dla dzieci bordzistów) naśnieżanych, ratrakowanych i oświe- • Gawrych Ruda 40: bar „U Jawora”, tel. 87 563 93 36 • w Gawrych Rudzie, przy Młodzieżowym Ośrod- w różnym wieku, znajduje się w zalesionym terenie, tlonych, 8 wyciągów narciarskich, wypożyczalnię • Gawrych Ruda 39B: restauracja w hotelu „Nad Wi- ku „Zatoka Uklei”. wśród pagórków nad rzeką Wiatrołużą. Główną atrak- sprzętu narciarskiego. Centrum dysponuje 39 grami”, tel. 87 563 59 59, www.hotelnadwigrami.pl Ponadto, na terenie parku znajdują się miejsca cją dla odwiedzających są bajkowe domki otoczone po- miejscami noclegowymi oraz restauracją. • Krzywe 16B: „Gościniec pod strzechą”, zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli, z których staciami z baśni. Rodzice i opiekunowie mogą uczest- do najczęściej odwiedzanych należą: Lodowisko miejskie przy Zespole Szkół nr 3, tel. 87 563 00 43, www.gosciniec.suwalki.pl, niczyć we wspólnej zabawie z dziećmi lub zrelaksować ul. Szpitalna 66, 16-400 Suwałki, tel. 87 567 80 63 e-mail:[email protected] Nad jeziorem Wigry: się w Ogrodzie Medytacji, w którym rosną 100-letnie • Płociczno 40: restauracja „Przy Kolejce”, • „Piaski”, na wschodnim brzegu jeziora, na połu- dęby, lipy i brzozy. Atrakcją może być też kamienny krąg, Jest dostępne codziennie od grudnia do marca, przy tel. 87 56963, 603 165 390 dnie od wsi Mikołajewo; piramida oraz stary dworek, gdzie można skosztować sprzyjających warunkach atmosferycznych. Posiada • „Jastrzęby” – przy polu namiotowym w pobliżu regionalnych przysmaków. sztuczną nawierzchnię o wymiarach 20 m x 30 m. • Rosochaty Róg 3: „Gospoda Zapiecek” Anna wsi Czerwony Krzyż; Jednorazowo może korzystać z niego 50 łyżwiarzy. i Piotr Nowel, tel. 87 516 41 82, 669 061 004 • Zatoka Krzyżańska we wsi Czerwony Krzyż; Ekologiczne „minizoo” Mikołajówka 8, Przy lodowisku działa wypożyczalnia łyżew. Wstęp • Stary Folwark 48: restauracja „Pod Sieją”, 16-411 Szypliszki, www.minizoo24.pl, na lodowisko i wypożyczanie łyżew jest bezpłatne. tel. 87 563 70 10 e-mail:[email protected], tel. 87 568 10 10, • Stary Folwark 106: restauracja w obiekcie „Holi- 508 115 186 Organizacja kuligów • Nowa Wieś koło Suwałk, Stanisław Hołubowicz, day”, tel. 87 563 71 20 Goście odwiedzający gospodarstwo mogą obej- tel. 502 374 396 • Tartak 9: gospodarstwo agroturystyczne Zofia rzeć kilkadziesiąt gatunków ptaków, w tym cha- Tarasiewicz, tel. 87 563 71 74 rakterystyczne dla środowisk wodno-błotnych, tj. • Gawrych Ruda, Marek Jeromin, tel. 510 992 682 • Wigry 11, 12, 4: restauracja Fundacji Pro, bociany, łabędzie, kaczki: czubate, karolinki, man- • Gawrych Ruda 40, Kompleks Turystyczny tel. 87 563 70 19, gospodarstwo agroturystycz- „U Jawora” s.c., tel. fax: 87 563 93 36, darynki, krzyżówki. Na leśnych wybiegach można ne Jan Grudkowski, „Pierogi wigierskie” u Teresy zobaczyć jelenie, daniele, dziki. Ponadto na tere- • Żubrówka Stara, Małgorzata Moroz, Biziewskiej. nie gospodarstwa żyją zwierzęta typowe dla go- tel. 695 763 431, 87 516 41 81

30 31 wanych wyposażone jest w zadaszone stoły, miejsca • „BACHUS”, Gawrych Ruda 44b, tel. 87 563 92 59, ogniskowe z rusztem, pomost, toalety kompostujące. www.bachus.suwalszczyzna.com.pl Baza noclegowa • „NAD ZATOKĄ”, Bryzgiel 4a, tel.601 353 233, „Gremzdówka” w Wysokim Moście www.nadzatoka.com na parterze udostępniono 6 miejsc noclegowych Obiekty WPN-u Pole położone nad rzeką Czarna Hańcza, głęboko • „SOWA” – Zakład Aktywności Zawodowej, Lip- w 3 pokojach, łazienkę, aneks kuchenny z wyposa- w lesie, dostępne jedynie dla turystów niezmo- Kontakt i rezerwacje: Centrum Informacji niak 3, tel. 87 562 10 02, www.sowa.suwalsz- żeniem. Obiekt całoroczny. toryzowanych. Na polu turystom udostępniono Turystycznej Wigierskiego Parku Narodowego, czyzna.com.pl zadaszone stoły, miejsca ogniskowe z rusztem, Krzywe 82, 16-402 Suwałki, tel. 87 563 25 62, Lipowe • „MANIÓWKA”, Nowa Wieś 9, tel. 87 565 63 55, pomost, toalety kompostujace, wiatę na drewno. 510 992 672, e-mail: [email protected]. Dwa obiekty położone na polanie śródleśnej, 884 384 494, e-mail: maniowka@suwalki-tury- z dala od wsi. Idealne miejsce dla poszukujących „Bindużka” w Wysokim Moście styka.info.pl Pokoje w leśniczówkach ciszy, bliskości przyrody. W leśniczówce udostęp- Malowniczo położone pole nad rzeką Czarna Hań- Bryzgiel niono pokój 2-osobowy, prysznic, wc, mały aneks cza, na polanie śródleśnej w miejscu dawnej bin- Pola namiotowe i kempingi Leśniczówka w Bryzglu położona jest nad jeziorem kuchenny z wyposażeniem. Obiekt całoroczny. dugi. Wyposażone jest w zadaszone stoły, miejsca • Buda Ruska 2: Zbigniew Terlecki („ZAKOLE”), Wigry, w odległości 50 m od lasu. Obok leśni- tel. 509 320 229 Mikołajewo ogniskowe z rusztem, wiatę na drewno, pomost, czówki znajduje się wieża widokowa z widokiem • Bryzgiel 7: Dariusz Kulbacki, tel. 502 304 588, Leśniczówka położona jest nad jeziorem Wigry, w są- toalety kompostujące. Pole jest niedostępne dla na jezioro Wigry i wyspy Ordów i Ostrów. Tury- www.gawidok.pl siedztwie lasu. Idealne miejsce na wypoczynek rodzin- zmotoryzowanych turystów. stom udostępniono na piętrze 3-osobowy pokój, • Cimochowizna 3: Andrzej Majewski, ny. W leśniczówce udostępniono na piętrze 5 miejsc tel. 87 563 70 78, www.cimochowizna.republika.pl aneks kuchenny z wyposażeniem, łazienkę. Moż- noclegowych w 3 pokojach, łazienkę (prysznic, wc), Obiekty prywatne • Gawrych Ruda 18: Sławomir Ochtera, liwość zamówienia wyżywienia u leśniczego lub Właściciele miejsc noclegowych zrzeszeni są w na- aneks kuchenny z wyposażeniem. Obiekt całoroczny. tel. 604 470 167, 87 563 93 21, niedaleko w restauracji. Na miejscu możliwość stępujących organizacjach: email: [email protected] Krzywe wypożyczenia łódki. We wsi znajduje się wypoży- • Gawrych Ruda 40: Wojciech Jaworowski, Pokoje znajdują się w budynku siedziby Wigierskiego Wigierskie Stowarzyszenie Turystyczne, czalnia sprzętu wodnego, sklep, miejsce do kąpieli. tel. 87 563 93 36, 691 727 905, Parku Narodowego w Krzywem 82. Turystom udo- Stary Folwark 19, 16-402 Suwałki, tel. 604 179 877, Gawarzec www.ujawora.pl, e-mail: [email protected] stępniono: 1 pokój dwuosobowy z łazienką, dwa poko- www.wigry-info.pl, e-mail: [email protected] Zabytkowa drewniana leśniczówka malowniczo po- je 1-osobowe ze wspólną łazienką na korytarzu oraz 2 Stowarzyszenie dysponuje bazą 200 miejsc nocle- • Mikołajewo 37: Czesław Jabłoński, tel. 87 516 44 19 łożona nad Jeziorem Długim, blisko lasu i jeziora Wi- apartamenty 4 osobowe ( jeden apartament składający gowych w pensjonatach i kwaterach prywatnych, • Leszczewek 26: Janusz Trocki, tel. 603 599 959, gry. Idealne miejsce na wypoczynek rodzinny (także się z dwóch pokoi, kuchni i łazienki, drugi apartament w większości położonych w Dąbrówce, Krasnopolu, www.campleszcz.pl z małymi dziećmi), dla miłośników przyrody i spokoju. składa się z trzech pokoi, łazienki, kuchni). Razem jest Leszczewku, Płocicznie, Tartaku, Starym Folwarku. • Rosochaty Róg 1: Małgorzata Andruszkiewicz, Turystom udostępniono na piętrze 5 miejsc noclego- 12 miejsc noclegowych. Jest to obiekt całoroczny. Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna, tel. 696 025 095, www.rosochatyrog.pl, wych w 2 pokojach: 2- i 3-osobowym, łazienkę, aneks ul. Kościuszki 82/7, Suwałki, tel. 87 566 58 72, e-mail: [email protected] Pola namiotowe kuchenny z wyposażeniem. Jest to obiekt całoroczny. 87 566 54 94, www.suwalki-turystyka.info.pl, • Rosochaty Róg 3: Piotr Nowel, tel. 87 516 41 82 „Jastrzęby” w Czerwonym Krzyżu Królówek e-mail: [email protected] • Rosochaty Róg 15: Marzena Giedrojć, Dzierżawca pola: Honorata Łysenko, Drewniana leśniczówka położona jest przy skraju lasu, tel. 87 516 44 37 tel. 604 712 916, 87 566 49 41 Obiekty noclegowe całoroczne z dala od innych domostw. Turystom udostępniono na • Piertanie 3A: Halina Żukowska, tel. 87 563 71 42 Miejsce dostępne dla turystów zmotoryzowanych. • „ZATOKA UKLEI”, Gawrych Ruda,, piętrze 2 pokoje: 3-osobowy oraz 1-osobowy, łazienkę, tel. 87 563 94 70, 600 048 112, • Stary Folwark 55d: OSiR, tel. 602 230 106 Położone jest na południowym brzegu jeziora aneks kuchenny z wyposażeniem. Obiekt całoroczny. www.gawrychruda.pl, • Stary Folwark 44: Bogdan Łukowski, Wigry, na skraju Puszczy Augustowskiej. Pole Leszczewek e-mail: [email protected] tel. 87 563 77 89, 693 705 487 wyposażone jest w drewniane toalety kompostu- • „U JAWORA”, Gawrych Ruda 40, tel. 87 563 Idealne miejsce na wypoczynek dla miłośników • Tartak 9: Zofia Tarasiewicz, tel. 87 563 71 74, jące, murowane sanitariaty z prysznicami z ciepłą 93 36, 691 727 865, www.ujawora.pl, przyrody. Leśniczówka położona jest przy ścianie 602 120 886 i zimną wodą i toaletami przystosowanymi dla e-mail: [email protected] lasu. Z okien pokoju można obserwować leśne • Tartak Grzegorz Daniłowicz, tel. 87 563 71 77 osób niepełnosprawnych, podłączenia elektryczne • „SIEDLISKO LESZCZEWEK”, Leszczewek 37, zwierzęta m.in. dziki, sarny. tel. 503 323 082, 515 345 279 • Wigry 12: Jan Grudkowski, tel. 87 563 70 42 dla przyczep campingowych, stoły z zadaszenia- • „NA GÓRCE”, Leszczewek 26, tel. 603 599 959, • Wigry Aurelia Drażba, tel. 87 563 70 45 Turystom udostępniono na piętrze: 5 miejsc nocle- mi, ławki, miejsca ogniskowe z rusztem, wiatę do 607 885 707, e-mail: [email protected] gowych w 2 pokojach: 2- i 3-osobowym, łazienkę, przechowywania drewna, pomosty, wypożyczalnię • „WIGRY PRO”, Pokamedulski Klasztor – Wigry 11, wc, duży aneks kuchenny z wyposażeniem. Odle- sprzętu wodnego. W sezonie działa sklepik. tel. 87 566 24 99, 503 404 145 www.wigry.pro • „NAD WIGRAMI”, Gawrych Ruda 39b, głość od restauracji 3 km. Obiekt całoroczny. „Za szkołą” w Maćkowej Rudzie tel. 87 563 59 59, www.hotelnadwigrami.pl Maćkowa Ruda Pole położone przy trasie spływu kajakowego rze- • „HOLIDAY”, Stary Folwark 106, tel. 87 563 71 20, Leśniczówka położona przy lesie, blisko rzeki Czar- ką Czarna Hańcza, w miejscowości Maćkowa Ruda, www.hotel-holiday.pl na Hańcza, niedaleko od jeziora Wigry. Idealne w południowej części Wigierskiego Parku Narodowe- • „WIDOK”, Bryzgiel 7, tel. 502 304 588, miejsce na wypoczynek rodzinny. W leśniczówce go. Pole dostępne jedynie dla turystów niezmotoryzo- www.bryzgiel.pl

32 33 Wypożyczalnie i serwis sprzętu Miejsca sprzedaży kart wstępu Wypożyczalnie rowerów • PTTK O. Suwałki ul. T. Kościuszki 37, 16-400 Su- • Krzywe 82, Centrum Informacji Turystycznej, wałki, tel. 87 566 59 61. i licencji wędkarskich WPN-u tel. 87 563 25 62, 510 992 672 Wypożyczenie nart w godzinach pracy biura: karty licencje wtorek 10.00 - 11.00, piątek 13.30 - 14.30 Lp. Obiekt Miejscowość Telefon • Burdeniszki 1, Sylwia Hołubowicz, wstępu wędkarskie tel. 507 683 023, 503 677 193 Wypożyczalnie sprzętu wodnego 1 Centrum Informacji Turystycznej WPN Krzywe 87 563 25 62 + + • Gawrych Ruda 18, Sławomir Ochtera, Kajaki, organizacja spływów kajakowych 2 Muzeum Wigier Stary Folwark 87 563 01 52 + + tel. 87 563 93 21, 604 470 167 • Maćkowa Ruda 35, „AS-TOUR”, 3 Ośrodek Sportu i Rekreacji Stary Folwark 602 230 106 + + • Gawrych Ruda 40, „U JAWORA”, tel. 87 563 93 36, tel. 600 092 252, 608 319 014 4 Pole namiotowe JASTRZĘBY Zakąty 604 712 916 + + 691 727 865 • Maćkowa Ruda 39, „HOBBIT”, tel. 602 311 098 5 Przedsiębiorstwo Turystyczne SZOT Augustów 87 643 43 99 + • Lipniak 3, Ośrodek Wsparcia w Lipniaku, • Wysoki Most 4, „PIK”, tel. 87 516 41 83, 6 Spływy kajakowe STRUMYK Burdeniszki 507 683 023 + tel. 87 562 10 02 tel. 609 872 930 7 Młodzieżowy Ośrodek Wypoczynkowy Gawrych Ruda 87 563 93 12 + • Nowa Wieś 9, „MANIÓWKA”, tel. 87 565 63 55 • Stary Folwark, Klub Wodny „HAŃCZA”, 8 Kompleks Turystyczny U JAWORA Gawrych Ruda 87 563 93 36 + • Stary Folwark 19, Dom Gościnny „AZYL” tel. 87 566 28 74, 603 031 712 M. Rowiński, tel., 604 179 877 • Stary Folwark, wigry24.pl, tel. 87 566 34 04, 9 Folwark Hutta Huta 515 269 875 + • Stary Folwark 79, „AL-WIG”, tel. 87 563 77 52, 604 061 479, www.wigry24.pl 10 Spływy kajakowe AS-TOUR Maćkowa Ruda 600 092 252 + 502 951 308 • Leszczewek 26, Janusz Trocki, tel. 87 563 70 84, 11 Spływy kajakowe CAMPA Maćkowa Ruda 507 142 102 + • Suwałki, Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna, 603 5999 59 12 Spływy kajakowe HOBBIT Maćkowa Ruda 602 110 98 + tel. 87 566 58 72, 87 566 54 94 • Gawrych Ruda 40, Kompleks Turystyczny 13 Pensjonat Wigierski Mikołajewo 500 088 497 + • Sejny, ul. Głowackiego 2, „ROWEROLA” PHU „U JAWORA”, tel. 87 563 93 36, 14 Wigierska Kolejka Wąskotorowa Płociczno 87 563 92 63 + M. Rutkowski, tel. 87 516 22 57 • Wigry 12, „AKAJAK”, tel. 504 065 610, 15 Zakątek nad Wigrami Rosochaty Róg 87 516 41 82 + Serwis rowerowy 87 566 20 97 Gospodarstwo agroturystyczne Zofia • Magdalenowo 10, Grzegorz Pietranis, 16 Tartak 87 563 71 74 + • Suwałki, ul. Reja 46e, tel. 664 720 652 Tarasiewicz tel. 516 312 933, 517 205 312 • Suwałki, ul. Gałąja 38, tel. 87 563 18 48 17 Gospodarstwo agroturystyczne U HALINY Wigry 506 324 298 + • Suwałki, „POTOK”, tel. 87 567 24 01 • Suwałki, ul.1 Maja 6, tel. 87 566 42 40 18 RELAX Krzysztof Grabowski Wigry 87 567 95 42 + • Augustów „SZOT”, tel. 87 643 43 99 • Suwałki, ul. Pułaskiego 30E, tel. 87 516 20 40 19 ARMATOR Statek TRYTON Wigry 602 633 092 + • Burdeniszki „STRUMYK”, tel. 507 683 023, • Sejny, ul. Głowackiego 2, tel. 87 516 22 57 20 Fundacja WIGRY PRO Wigry 87 566 24 99 + 503 677 193 21 Spływy kajakowe PIK Zbigniew Trocki Wysoki Most 87 516 41 83 + Samoobsługowe stacje naprawy Żaglówki 22 Sklep Wędkarski PRZY MOSTOWEJ Augustów 87 644 75 85 + • Stary Folwark, Klub Ośrodka Sportu i Rekreacji, rowerów 23 Sklep DRAPIEŻNIK Augustów 606 944 383 + • Krzywe 82 (przy siedzibie parku), dodatkowo tel. 602 230 106, e-mail: [email protected], 24 Sklep KORMORAN Augustów 87 643 05 75 + punkt ładowania pojazdów elektrycznych www.osir.suwalki.pl 25 KARA-MIX Joanna Zabłocka Bryzgiel 667 249 595 + • Stary Folwark 50 (przy Muzeum Wigier), dodat- • Stary Folwark, Klub Wodny PTTK, 26 kowo punkt ładowania pojazdów elektrycznych tel. 509 414 806, e-mail:[email protected], Gospodarstwo agroturystyczne WIDOK Bryzgiel 501 436 967 + • Czerwony Folwark (przy wystawie rybackiej) e-mail: [email protected], 27 Bar WIGRASZEK Bryzgiel 87 641 01 76 + • Bryzgiel (na parkingu, przy leśniczówce) www.klubwodny.eu 28 Sklep WODNIK Gawrych Ruda 502 304 588 + • Stary Folwark, Klub Wodny Hańcza, 29 Sklep Zoologiczny BARAKUDA Suwałki 570 952 588 + Wypożyczalnie nart biegowych tel. 87 566 28 74, 87 566 33 50, 603 745 301, 30 Sklep Wędkarski REX Suwałki 87 563 05 63 + • Suwalski Park Krajobrazowy Malesowizna – e-mail: [email protected], 31 Sklep Wędkarski KORMORAN Suwałki 87 566 61 22 + Turtul, 16-404 Jeleniewo, tel.87 569 18 01, www.klubhancza-wigry.pl 32 Firma Handlowa STYNKA Suwałki 87 565 33 19 + fax. 87 569 76 36. • Bryzgiel, Klub Wodny Kamena, tel.87 562 87 89, 33 Sklep Wędkarski SKORPION Suwałki 515 136 556 + Posiada 10 par nart z osprzętem. Wypożycze- 87 562 88 51, 606 306 099, 537 405 004, nie nart jest możliwe po wcześniejszej rezerwa- e-mail: [email protected] Oprócz wyżej wymienionych miejsc karty wstępu można nabyć w leśniczówkach i na polach namiotowych WPN-u. cji, w dniach: poniedziałek-piątek, w godzinach • Suwałki Czarter jachtów Marek Taraszkiewicz, 8.00-15.00. Dostępne numery obuwia: 1x35, tel. 87 566 34 04, 604 061 479, 1x37, 1x39, 1x40, 2x41, 2x43, 1x44, 1x46. e-mail: [email protected], www.wigry24.pl.

34 35 TOP TEN IN WPN Rowerem wokół Wigier Z wędką zimą i latem Podwodny świat z łodzi „Leptodora II” Smak wigierskiej sielawy Kajakiem po Czarnej Hańczy Pieszo po ścieżkach edukacyjnych Ciekawie w Muzeum Wigier Saniami przez zaśnieżone lasy Zabytkowo u kamedułów Gościnnie u mieszkańców