ement A 35 Kientzville d e R hin L’ À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace FietsenD 82 in de Elzas a u D 212 Zelsheim D 468 D 210 D 81 D 1083

l l

I

' ' HUMANISME RHÉNANL ET ARTISANAT DU RIED D 82 BL Rheinischer Humanismus und Kunsthandwerk im Ried-Gebiet Rhineland humanism and craftwork in the Ried D 211 43,9 km - 89 m

D 211 c 514 Rijnlands humanisme en ambachten in de Ried a N 59

D 35 D 321 D 211 D 210

anal d'Als

C

A 35 D 82 Grand Châtenois Ehnwihr

anal d'Alsac C

D 468 Grand - D 21 Rathsamhausen

Sélestat L 'I ll

Kintzheim D 209

D 20 D 1083

A 35 D 205 D 21

ce chwiller a D 424 D 705

Baldenheim

Saasenheim

d Canal d'Als

n

Gra

m

Mussig hei

Bœsenbiesen s l l lob P

L'Il e d D 209 Schœnau n i Forêt de l'Illwald s s D 605 a 6 B

D 208 u D 468 d

h

c mentation a i l l

d A D 205 ' e i d l D 42I R na a C

Heidolsheim Weisw

N 83

Guémar D 424 hin / Rhein D 106 R Canal du Rhône au Rhin L 104 D 20 Le Illhaeusern

Sens du circuit / Richtung des Tour / Direction e

ß of trail / Rijrichting a r

t

S

Route / Straße / Road / Verharde weg r le ei D 106 isw 83 Voie à circulation restreinte / Straße mit e eingeschränktem Verkehr / Restricted access W D 208

road / Weg met beperkt verkeer L 104 l l D 106 l Parcours cyclables en site propre/ Radweg im I ' t L Gelände / Separate cycle track / Fietspad ch F e Forêt communale de Bandes cyclables / Radweg auf der Straße / (Niederwald) Wyhl am Kaiserstuhl Cycle lanes / Fietsstroo K 5114 D 10 0 1 km EuroVelo 15 Départ du circuit / Start der Tour / Start of D 424 83 trail / Vertrekpunt

L 104 L 113 L 113 D 3 e ß L 113 a D 45 D 10 tr rêt ROTTERDAM (NL) S D 3 ler PFALZ MAINZ (D) h unale Grussenheim y Faible dénivelé / Wenig Höhenunterschied / W lmar Low height difference / Weinig hoogtemeters L 105 Sasbach am

D 3Im D 3 D 468 Kaiserstuhl D 20 n StrasbourgBAS-RHIN BADEN 176 176 SCHWARZWALD (D) 200 176 LORRAINE 150

100 km Colmar Marckolsheim 0 5 10 15 20 25 30 35 40 Marckolsheim Sélestat Marckolsheim Fribourg (DE) Mulhouse HAUT-RHIN

BASEL (CH) ANDERMATT

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 1/5 HUMANISME RHÉNAN ET ARTISANAT DU RIED BL Rheinischer Humanismus und Kunsthandwerk im Ried-Gebiet Rhineland humanism and craftwork in the Ried 514 Rijnlands humanisme en ambachten in de Ried

Entre et Colmar, le est propice aux découvertes à vélo. Between Strasbourg and Colmar, the Grand Ried plain is ideal for exploring by bike. Le terme Ried est dérivé de l’alémanique « Rieth » qui signifie jonc (roseau). « Ried » With its myriad natural treasures and preserved habitats, this region is exceptional. The s’applique par extension aux paysages de prés inondables et de forêts à la végétation term Ried comes from the Alemannic word “Rieth”, meaning reed and designates the luxuriante. meadow landscapes and forests abounding with flora in the floodplain. Explorez ce territoire aux multiples richesses naturelles et milieux préservés : Réserve As you explore by bike, you can plunge into the past with the memorial museum of the de l’ Wald avec sa horde de daims sauvages, Maison de la Nature de Muttersholtz in Marckolsheim, go for a refreshing dip in Wittisheim Lake, discover the et son sentier pieds nus… Profitez d’une pause pour faire quelques achats auprès des barefoot path, the Nature and Traditional Crafts Centre in Muttersholtz and finally arrive artisans d’Ehnwihr : tissu traditionnel en kelsch, poterie, girouette… avant de rejoindre in Sélestat, the high spot of Rhineland Renaissance and home of Beatus Rhenanus and Sélestat, cité de l’illustre Beatus Rhenanus, qui a longtemps constitué un pôle majeur de the Humanist Library. l’Humanisme Rhénan, dont la prestigieuse Bibliothèque Humaniste faisant actuellement l’objet d’un vaste chantier de valorisation en est le principal témoin. Tussen Straatsburg en Colmar ligt de Grand Ried, een ideaal fietsgebied met een bijzondere, ongerepte natuur. Ried komt van het Duitse ‘Rieth’, wat in het Nederlands Das Große Ried zwischen Straßburg und Colmar bietet sich dafür an, mit dem gewoon riet betekent. De Ried is een overstromingsgebied met weilanden en weelderige Fahrrad erkundet zu werden. Das Gebiet besticht durch seine Naturvielfalt und bossen. seine zahlreichen naturbelassenen Landschaften. Das Wort Ried kommt aus dem Een goede aanvulling op deze fietstocht is een bezoek aan het herdenkingsmuseum Alemannischen (Rieth) und bedeutet Schilf. Im weiteren Sinne bezeichnet es außerdem van de Maginotlinie in Marckolsheim. Profiteer van het meertje van Wittisheim voor Sumpfwiesen und Wälder mit üppiger Vegetation. een zwempauze. Ontdek het blotevoetenpad, het Natuurhuis en de traditionele Auf dieser Radtour gibt es einiges zu entdecken: das Memorial der Maginot-Linie in ambachten van Muttersholz. De tocht eindigt in Sélestat, het centrum van de Rijnlandse Marckolsheim, das Naturschwimmbad in Wittisheim, den Barfußpfad, das Haus der renaissance, de stad van Beatus Rhenanus en de Humanistisch Bibliotheek. Natur und traditionelles Handwerk in Muttersholtz und schließlich Sélestat, Zentrum der rheinischen Renaissance, Stadt des Beatus Rhenanus und der Humanistischen Bibliothek

LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Localités Orte / Towns / Gemeentes •

Marckolsheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Mackenheim ◆ Bootzheim ◆ ◆ Artolsheim ◆ ◆ ◆ Sundhouse ◆ ◆ ◆ Wittisheim ◆ ◆ ◆ ◆ Muttersholtz ◆ ◆ ◆ ◆ Ehnwihr Baldenheim - Rathsamhausen ◆ ◆ ◆ Sélestat ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ohnenheim ◆

Localités Orte / Towns / Gemeentes Marckolsheim ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Mackenheim ◆ ◆ Bootzheim Artolsheim Sundhouse ◆ Wittisheim ◆ ◆ Muttersholtz ◆ ◆ Ehnwihr ◆ Baldenheim - Rathsamhausen ◆ Sélestat ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Heidolsheim ◆ Ohnenheim ◆

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 2/6 HUMANISME RHÉNAN ET ARTISANAT DU RIED BL Rheinischer Humanismus und Kunsthandwerk im Ried-Gebiet Rhineland humanism and craftwork in the Ried 514 Rijnlands humanisme en ambachten in de Ried

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Aire de service pour camping-car / Gemischter Stellplatz für Camping/ Musée / Museum Bicycle repairs / Fietsenmaker Cars (Service und Parkplatz) / Mixed campsite for campers-dormobiles (services + parking area) / Camperplaats (service- en parkeerplaatsen) Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / Site patrimonial remarquable / Sehenswerte Kulturstätte / Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur Restaurant Remarkable heritage site / Opmerkelijk erfgoed

Réparation et location de bicyclettes / Fahrrad Reparatur und Châteaux et fortifications / Burg - Befestigungsanlagen / Castle Vermietung / Bicycle repairs and hire / Fietsenmaker en Fietsenverhuur Commerces alimentaires / Lebensmittel / -Fortification / Kasteel - Vestingwerk Food shop / Lebensmittelgeschäft

VAE / e-Bike Vermietung / e-bike hire/ Elektrische fietsen huren Artisanat local / Lokal Handwerk / Salon de thé / Bistro-Cafe / Local craft / Plaatselijke ambachten Bistro-café / Café Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Réserve naturelle / Naturschutzgebiet / Cash dispenser / Geldautomaat Office de Tourisme / Verkehrsbüro / Nature reserve / Natuurreservaat Tourist office / VVV Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Site naturel ou archéologique remarquable / Sehenswerte • Naturlandschaft oder archäologische Stätte / Remarkable natural or Toilettes publiques / Öffentliche Toiletten / Public restroom / archaeological site / Opmerkelijk natuurgebied of vindplaats Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel- Openbare toiletten restaurant, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Piscine et lieux de baignade / Swimming pool Indoor swimming pool / Hotel-Restaurant mit Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, Schwimmbad Hallenbad / Buitenbad Binnenbad *,**,***,****=offizielle Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant Aire de pique-nique / Picknickplätze / with bicycle shed (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official Picnic area / Picknickplaatsen classif., ch=no. of rooms) / Hotel-restaurant met fietsenstalling Patrimoine Mondial de l’Unesco / Weltkulturerbe der UNESCO / UNESCO world heritage / werelderfgoed van de UNESCO Chambre d’hôtes labéllisée / Gästezimmer mit label / Point d’eau / Badeplätze / Labeled Bed and Breakfast / B&B Bathing / Zwemmen toegestaan Ville ou village 4 fleurs et GPN Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période Tronçon dangereux sur la boucle (flux automobile important) / d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, Gefährlicher Abschnitt in der Wegschleife (viel Autoverkehr) / Parcs et jardins remarquables / Sehenswerte Parks und Gärten / L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Dangerous section on the loop (heavy traffic flow) / Gevaarlijk stuk op het Remarkable parks and gardens / Opmerkelijke parken en tuinen L=leisure, opening season) / Camping traject (veel verkeer)

OÙ SE LOGER ? / UNTERKÜNFTE / WHERE TO STAY ? / ACCOMMODATIE ■■ Chambres d’hôtes Jean-Paul OHNENHEIM HÔTELS AVEC GARAGE À VÉLO CHAMBRES D’HÔTES LABÉLISÉES Hôtel-restaurant de l’Illwald *** JAEGER (2 épis) Chambre d’hôtes Melichkannel (+KITS DE RÉPARATION) Gästezimmer mit label 6 rue du 42ème RIF Hotel mit Fahrradgarage Le Schnellenbuhl Labeled Bed and breakfast (3 épis) + 33 (0)3 88 92 55 50 (Werkzeuge für kleine +33 (0)3 90 56 11 40 B&B 24 rue de Huhnawihr Reparaturen) www.illwald.fr Chambres d’hôtes Anne + 33 (0)3 88 92 85 88 Hotel with bicycle shed ALLONAS (2 épis) (Tools for small repairs) ■■MARCKOLSHEIM ■■MARCKOLSHEIM 2 place de la République Hotel met fietsenstalling Chambre d’hôtes Angèle (Reparatiekit) Loges du Ried + 33 (0)3 88 92 55 62 21 avenue de l’Europe JAEGER (2 épis) 3 rue du Violon ■■ARTOLSHEIM CAMPINGS CLASSÉS TOURISME ■■SÉLESTAT +33 (0)3 88 58 25 00 Campingplätze Einstufung www.logesduried.com + 33 (0)3 88 92 50 08 Chambre d’hôtes Brigitte DOLT Tourismus Hôtel-restaurant Abbaye www.gites-angele-et-roger.fr (4 épis) Campsite classif tourism La Pommeraie **** 7 rue de Hessenheim Camping 8 avenue du Maréchal Foch + 33 (0)3 69 33 45 28 + 33 (0)3 88 92 07 84 www.chambre-dhotes-le-menil. ■■SÉLESTAT www.relaischateaux.com/ com pommeraie Camping municipal ■■MUTTERSHOLTZ « Les Cigognes » ** Hôtel-restaurant Vaillant *** ère Place de la République Chambres d’hôtes M. Schmitt Rue de la 1 D.F.L. + 33 (0)3 88 92 09 46 (2 épis) + 33 (0)3 88 92 03 98 www.hotel-vaillant.com 2a rue des Tulipes www.camping.selestat.fr Hôtel-restaurant Majuscule + 33 (0)3 88 85 14 65 9 route de Sainte Marie-aux-Mines ■■EHNWIHR + 33 (0)3 88 92 92 88 www.hotelmajuscule.fr Chambres d’hôtes Ferme du Pays d’Eaux Mme De Sousa Hôtel-restaurant de l’Ill (3 clés) 13 rue des Bateliers 22 hameau d’Ehnwihr + 33 (0)3 88 92 91 09 + 33 (0)3 88 85 49 67 www.hotel-selestat.fr www.relaisetape-lepaysdeaux.fr ■■BALDENHEIM – ■■SÉLESTAT RATHSAMHAUSEN City break 401926 (4 épis) Hôtel de Charme Les prés rue Sainte Odile d’Ondine *** + 33 (0)3 88 92 31 18 5 route de Baldenheim Rathsamhausen-le-Haut + 33 (0)3 88 58 04 60 www.predondine.com

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 3/6 HUMANISME RHÉNAN ET ARTISANAT DU RIED BL Rheinischer Humanismus und Kunsthandwerk im Ried-Gebiet Rhineland humanism and craftwork in the Ried 514 Rijnlands humanisme en ambachten in de Ried

OÙ MANGER ? / WO ESSEN? / WHERE TO EAT? / UIT ETEN? ■■MARCKOLSHEIM ■■BOOTZHEIM ■■SÉLESTAT +33 (0)3 88 92 28 00 La Ville de Reims Auberge du Rhin Le Wienerwald Le Mistral La Taverne Alsacienne 29 rue des Chevaliers 4 rue Clémenceau Rue de l’Europe 9 rue du Foulon 2 rue du Président Poincaré +33 (0)3 88 92 15 22 +33 (0)3 88 74 94 65 +33 (0)3 90 57 77 77 +33 (0)3 88 82 07 85 +33 (0)3 88 82 88 77 Le Bistrot du Marché ème Route de Strasbourg Bar-restaurant côté écluse ■■SUNDHOUSE Auberge du 7 Art Chez Youpel 67 canal du Rhône au Rhin 48 rue du Président Poincaré 24 rue du Président Raymond +33 (0)3 88 92 92 22 +33 (0)3 88 08 61 12 Au tonneau d’or +33 (0)3 88 82 89 47 Poincaré Auberge de la Paix 12 rue principale +33 (0)3 88 92 29 82 44 rue du Président Poincaré Auberge du Grenadier +33 (0)3 88 85 20 05 La Vieille Tour 6 rue de l’Hôtel de ville 7 rue de la Jauge Le Couvert +33 (0)3 88 92 14 50 +33 (0)9 83 78 23 17 Brasserie La demi-lune +33 (0)3 88 92 15 02 20 route de Strasbourg Winstub Au Bon Pichet 3 place crinoline www.aubergedugrenadier.com Restaurant Bio l’Acoustic +33 (0)3 88 92 99 99 10 place du Marché aux Choux +33 (0)3 88 92 83 55 +33 (0)3 88 82 96 65 Le cordon bleu www.lademilune.net 5 place du Marché Vert Abbaye La Pommeraie - 16 rue du Maréchal Foch +33 (0)3 88 92 29 40 Le Prieuré Au Central +33 (0)3 88 85 24 71 ■■WITTISHEIM Restaurant Majuscule 8 avenue du Maréchal Foch 9 place de la Victoire +33 (0)3 88 92 07 84 +33 (0)3 88 92 04 66 ■■MACKENHEIM La Grange 9 route de Sainte Marie-aux-Mines 1 rue des forgerons +33 (0)3 88 92 92 88 Au Pied de Bœuf Auberge de campagne du +33 (0)3 90 56 19 00 Le Rösti Huus 17 rue du Président Poincaré Grand Ried +33 (0)3 88 92 11 29 4 rue de Wyhl ■■MUTTERSHOLTZ 4 rue du Cerf +33 (0)3 88 92 90 43 Vaillant +33 (0)3 88 74 92 60 À l’Escale du Ried Winstub Apfelstuebel Place de la République Aux deux clés 3 route de Sélestat +33 (0)3 88 92 09 46 7 rue des clés +33 (0)3 88 85 12 90 8 avenue du Maréchal Foch +33 (0)3 90 57 92 52 +33 (0)3 88 92 07 84 ■■MUSSIG ■ www.restaurant-auxdeuxclefs- ■BALDENHEIM - Le Schatzy L’Illwald mackenheim.fr RATHSAMHAUSEN 8 rue des Chevaliers Le Schnellenbuhl La Couronne À l’Etoile +33 (0)3 88 82 48 76 +33 (0)3 90 56 11 40 rue principale 14 rue de Baldenheim Auberge des Alliés +33 (0)3 88 92 51 80 +33 (0)3 88 92 35 79 39 rue des chevaliers

SERVICES PAR COMMUNES / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE presbytère protestante et du RÉPARATEURS DE VÉLOS LOCATION DE VÉLO ET VAE parking à l’église protestante) Fahrrad-Reparatur e-Bike und Fahrrad-Vermietung Bicycle repairs e-bike and Bicycle hire ■■SÉLESTAT Fietsenmake Fietsenverhuur en Elektrische Square Albert Schweitzer ■■MARCKOLSHEIM ■■SÉLESTAT Place d’Armes Garage Renault Weyh SHKT Place du Marché aux Choux 31 rue Maréchal Joffre Bureau d’accueil de Sélestat Siège Neja Waj +33 (0)3 88 92 50 32 10 boulevard Leclerc Quai de l’Ill - sur Parking Vauban +33 (0)3 88 58 87 20 Multi cycles Rue H. Berlioz (Quartier Ouest) 8 rue du Rhin www.selestat-haut-koenigsbourg. +33 (0)3 88 58 75 43 com Zone de loisirs du Grubfeld https://multicycles.eu ■■MARCKOLSHEIM AIRES DE PIQUE-NIQUE ■■WITTISHEIM Office de Tourisme Picknickplätze du Grand Ried Picnic area Garage Maldonado Picknickplaatsen 3 rue de l’écluse 13 rue du Mal Foch +33 (0)3 88 92 56 98 +33 (0)3 88 85 83 13 ■■MARCKOLSHEIM (Ouvert du mardi au samedi) www.grandried.fr D10 au parcours de santé ■■SÉLESTAT ■■ARTOLSHEIM Cycles BOESPFLUG TOILETTES PUBLIQUES 3 rue Sainte Barbe Öffentliche Toiletten Sortie village en direction +33 (0)3 88 92 05 14 Public washrooms Richtolsheim Openbare toiletten Intersport ■■MUTTERSHOLTZ 3a rue de la Diligence ■ Route de Hilsenheim, + 33 (0)3 88 58 06 58 ■MARCKOLSHEIM Place de la République D21 Mondo Vélo 12 rue de l’Industrie Rue de l’Hôtel de Ville Place des fêtes +33 (0)3 88 82 46 63 Rue de Vendée Vélo & Oxygen ■ 49 route de Strasbourg ■MUTTERSHOLTZ +33 (0)3 88 82 80 44 Rue de Wittisheim (à côté du

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 4/6 HUMANISME RHÉNAN ET ARTISANAT DU RIED BL Rheinischer Humanismus und Kunsthandwerk im Ried-Gebiet Rhineland humanism and craftwork in the Ried 514 Rijnlands humanisme en ambachten in de Ried

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN? ■■MARCKOLSHEIM quarters, command post, well for drinking polygonal chair. Frescoes and paintings were le savoir-faire ancestral de Monsieur Gander. Cité paysanne / Bauernsiedlung / Farmers’ water etc. They are outfitted with original completely restored in 2009. L‘atelier Gander est labellisé « Entreprise du Estate / Boerenwijk weapons such as an antitank gun, machine Deze 19e-eeuwse neogotische kerk wordt patrimoine vivant » depuis 2007. Rue Le Bugue guns, mortars, Bren guns, as well as a variety of ook wel de ‚Kathedraal van de Ried‘ genoemd. Letzte Kelsch-Weberei. Kelsch ist ein für die optical equipment. Construit à partir de 1941 par le gouvernement Geveltorenspits, gewelfd kerkschip met Region typischer rot, aus Leinen oder Hanf, blau Dit herdenkingsmuseum is gehuisvest in zijbeuken en een meerhoekig koor. oder weiß karierter Stoff. ntdecken Sie Herrn allemand, le quartier de la cité paysanne se e compose de trois modèles d’habitations / Die kazemat nr. 35 van de 3 verdedigingslinie van Cimetière Israélite / Israelitischer Friedhof / Ganders altüberliefertes Können. Bauernsiedlung wurde 1941 unter der deutschen Marckolsheim en herdenkt de gevechten die Jewish cemetery / Joodse begraafplaats This is the last remaining workshop Reichsregierung errichtet und besteht aus drei plaatsvonden op 15, 16 en 17 juni 1940 en die Foret de Mackenheim which weaves Kelsch, a traditional fabric of Wohngebäudetypen / Built from 1941 by the het dorp Marckolsheim bijna geheel van de +33 (0)3 88 58 26 26 the Alsace region, made of linen or hamp, German Government, the Farmers’ Estate kaart veegde. De ruimtes zijn in de staat van with red, blue or white checks. Learn about 1940 ingericht: schietkamers, stroomgenerator, Ce cimetière israélite est l‘un des plus is made up of three housing models / De anciens d‘Alsace (1600). Il se situe au cœur Mr Gander‘s expertise, passed down through Duitse overheid liet in 1941 deze ‚boerenstraat‘ slaapzaal, commandopost, drinkwaterputten... the generations. Uitgerust met wapens uit die dagen, zoals de la forêt rhénane / Israelitischer Friedhof aanleggen. De Cité Paysanne bevat drie soorten Weverij van linnen en hennep Kelsch- antitankkanonnen, mitrailleurs, mortieren, von 1600 gelegen im Herzen des Rheinwaldes / modelboerderijen. stoffen en de traditionele geruite stoffen machinegeweren en optisch materiaal. Jewish Cemetery from 1600, situated in the Chapelle de Mauchenheim / Kapelle von heart of the Rhenane forest / Deze joodse (rood, blauw, wit) uit deze streek. Ontdek Mauchenheim / Chapel of Mauchenheim / Piscine ludique « Aquaried » / Nautisches begraafplaats (Judengarten) uit 1608 is een het eeuwenoude vakmanschap van meneer Kapel van Mauchenheim Zentrum Aquaried / Nautical center Aquaried / van de oudste in de Elzas en ligt in het hart van Gander. De weverij draagt sinds 2007 het label Lieu-dit Mauchen Zwemcomplex Aquaried het Rijnlandse bos. ‚Entreprise du Patrimoine Vivant‘. Route d’Artzenheim Rue de la Garonne Textures (Patricia Marino, compagnon +33 (0)3 88 92 54 64 ■■WITTISHEIM La chapelle Saint-Grégoire est le dernier potier) - Atelier de poterie d’art / www.ried-marckolsheim.fr/Culture-Sport- Huilerie Oléa’presse / Ölmühle / Oil-works Töpferei „Textures“ / Pottery „Textures“ / vestige du village de Mauchenheim disparu Loisirs/Piscine en 1348. Elle a été édifiée en 1246 et lorsqu‘on / Oliefabriek Kunstpottenbakkerij “Textures” pénètre à l‘intérieur on peut y voir des fresques Toboggan, pataugeoire, bassin ludique 23 rue de Hilsenheim 17 rue des tulipes +33 (0)6 89 82 94 47 évoquant la Création / Kapelle von Mauchen mit comprenant banquettes bouillonnantes, ZA des Saules restaurierten Fresken aus dem 13. Jahrhundert. geyser… / Toboggan, Planschbecken, Vente au détail, conseils et ateliers, visite +33 (0)3 88 85 23 33 Einziger Überrest des verschwundenen Dorfes / Spielbassin, Brodelnbänke, Geiser, de l’huilerie / Verkauf, Beratung, Workshops, www.texturestm.fr Wasserstrahlen / Slide toboggan, paddling Besichtigungen der Ölmühle / Retailing, Chapel of Mauchen with restored frescoes ■■EHNWIHR from the 13th century. Only remaining pool, funny basin including bubbling benches, consulting and workshops, visit of the oil building of an ancient medieval village / De geyser, water jets / Glijbaan, pierenbad, ludiek mill / Verkoop, gebruiksadviezen en workshops, La Maison de la Nature, du Ried et kapel Saint-Grégoire is het laatste bouwwerk van bad met bubbelbanken, fontein… bedrijfsbezoek. de l’Alsace Centrale / Naturhaus und het in 1348 verdwenen dorp Mauchenheim. De Centrale Hydroélectrique et écluses Plan d’eau de Wittisheim & Koba Wake permanentes Umweltschutzzentrum / Ried kapel is gebouwd in 1246. de Marckolsheim / Wasserkraftwerke und Park / Wittisheim Badenstelle / Witisheim’s and Central Alsace Nature Centre and Environment Education Centre / Huis van de Musée Mémorial de la Ligne Maginot du Schleusen / Hydroelectric power plants and Lake / Meertje van Wittisheim locks / Waterkrachtcentrale Marckolsheim Rue de Muttersholtz Natuur, van de Ried en Midden-Elzas Rhin / Memorial der Maginot-Linie am Rhein 35 Ehnwihr D 424 +33 (0)3 88 85 23 44 Kasematte / Herdenkingsmuseum van de +33 (0)3 88 85 11 30 Maginotlinie langs de Rijn Elle est composée d’un barrage, d’une Plan d’eau aménagé, idéal pour l‘accueil www.maisonnaturemutt.org Route du Rhin usine électrique, et d’une écluse à deux sasses, des familles : baignade surveillée, plage et Étape incontournable dans le Ried, Tél. : +33 (0)3 88 92 56 98 pouvant accueillir un trafic fluvial international. zone de loisirs / Badesee, ideal für Familien: ce Centre d’Initiation à la Nature et à Le site dispose d’une passerelle d’observation Badeaufsicht, Stand und Freizeitzone / Installé dans la casemate N° 35 de la l’Environnement propose une gamme ème des écluses. Specially-equipped lake, ideal for families 3 Ligne de Défense à Markolsheim, ce très variée de produits de découverte : with supervised bathing, a beach and a Mémorial doit rappeler les terribles combats Wasserkraftwerk und Schleusen. Eine Sensoried, programme estival de balades & leisure area / Meertje met voorzieningen, des 15 - 16 et 17 juin 1940 lors desquels la Fussgängerbrücke ermöglicht das Zuschauen des visites guidées. Ville de Marckolsheim a été détruite à plus Durchschleusen der Kähne. ideaal voor gezinnen: zwemmen onder de 80 %. Les locaux ont été aménagés tels toezicht, strand en recreatiezone. Programm für Naturfreunde Sensoried Opened in 1961 the power station (Juli - August): Kutschenfahrten, begleitete qu‘ils se présentaient en 1940 : chambres Les Jardins de Gaïa – La Maison du Thé / Les produces on average 928 million kWh Wanderungen, Entdeckung der Dörfer im Ried de tir, groupe électrogène, dortoir, poste de Jardins de Gaïa -Teehaus / Les Jardins de Gaïa – annually. Lock observation deck. / Discovery paths with descriptive panels along commandement, puits d‘eau potable, etc. Tea house / Tuinen van Gaïa - Maison du Thé the way / Fahrrad Vermietung / WC. Ils sont équipés d‘armes d‘époque telles que Het complex bestaat uit een stuw, ZA / 6 rue de l’écluse canon anti-char, mitrailleuses, mortiers, fusils een krachtcentrale en een dubbele op de +33 (0)3 90 56 20 20 Eco-tourist activity program Sensoried (July mitrailleurs ainsi que de l‘optique d‘origine. internationale binnenvaart aangepaste sluis. www.jardinsdegaia.com – August): outings in a horse-drawn carriage, Waar een observatiebrug is aangelegd bij de nature rambles with a guide, discovering Dieses Denkmal, das sich in der Kasematte sluizen. En plus de l’espace de vente, la Maison du Thé villages in the Ried plain / Naturpfade mit Nr. 35 der 3. Verteidigungslinie von Marckolsheim vous accueille pour une dégustation… Vous Informationsschildern / bike renting / WC. befindet, erinnert an die schrecklichen Kämpfe ■■MACKENHEIM y serez entourés de cinq jardins minéraux des 15., 16. und 17. Juni 1940 während exceptionnels / Tee Geschäft / Teehaus / Een onmisbare halte in de Ried, dit Natuurhuis, Cathédrale du Ried Église Saint Étienne / een informatiecentrum over natuur en milieu. Een denen die Stadt Marckolsheim mehr als 80% Riedmünster / Cathedral of the Ried / japanische Gârten / Probierung, Ausstellungen, zerstört wurde. Die Räume wurden wieder so Konzerte… / Tea shop / tea house /Japanese uitgebreid ontdekkingsprogramma: Sensoried Kathedraal van de Ried, kerk Saint-Etienne wandeltochten en rondleidingen met uitleg in hergestellt wie sie im Jahre 1940 aussahen. 28 rue principale rock gardens / tasting, exhibitions & Schieβräume, Stromaggregat, Schlafsaal, concerts… / Het Theehuis is meer dan alleen een de zomer. Befehlsstelle, Trinkwasserbrunnen usw. In diesen Cette église néogothique, appelée « theewinkel, er kan ook thee gedronken worden Le Batelier du Ried / Flachkahnfahrten im Räumen befinden sich Waffen dieser Zeit, sowie Cathédrale du Ried », date du XIXe siècle. tussen de vijf uitzonderlijke stenentuinen. Ried / Flat-bottomed boats Panzerabwehrkanonen, Maschinengewehre, Elle comporte un clocher de façade, une nef 21 Ehnwihr Mörser, leichte Maschinengewehre und originale voûtée flanquée de collatéraux et un chœur ■■MUTTERSHOLTZ +33 (0)3 88 85 13 11 optische Aggregate. polygonal. Tissages Gander / Kelsch-Weben / Kelsch www.batelier-ried.com Located in Marckolsheim in pillbox # 35 Frühgotische Kirche des 19. Jahrhunderts, weaving / Weverijen Gander Dernier „calfat“ officiellement enregistré on the third line of defense, this Memorial genannt „Kathedrale des Ried“. Bauwerk mit 10a rue de Verdun auprès de la chambre des métiers d‘Alsace, commemorates the fierce fighting of June 15, Fassadenglockenturm, gewölbtes Kirchenschiff, +33 (0)3 88 57 75 84 perpétuant ainsi la tradition séculaire de 16 and 17, 1940, which resulted in over 80% flankiert von Seitenschiffen, vieleckiger Chor. www.tissage-gander.fr la navigation dans le ried et sur les bras du destructions for the town. The rooms have Neogothic church from the 19th century, Atelier de tissage du Kelsch en lin ou Rhin. Au fil de l‘eau sur l‘Ill et ses bras, il vous been rehabilitated such as they were in 1940: „Cathedral of the Ried“. Building with bell- chanvre, tissu à carreaux rouges, bleus ou fera découvrir les richesses paysagères et firing chambers, generating unit, sleeping tower of frontage, arched nave with aisles and blancs, traditionnel de la région. Découvrez historiques du Ried.

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 5/6 HUMANISME RHÉNAN ET ARTISANAT DU RIED BL Rheinischer Humanismus und Kunsthandwerk im Ried-Gebiet Rhineland humanism and craftwork in the Ried 514 Rijnlands humanisme en ambachten in de Ried

QUE VISITER ? / BESICHTIGUNGEN? / VISITS? / TE ZIEN?

Begeben Sie sich gemeinsam mit dem dem Humanisten Beatus Rhenanus gehorten. Schiffer des Rieds, einem lokalen Öko- Die Bibliothek schildert die Entwicklung der Tourismus-Anbieter, auf der Ill und ihren Buchertechnik vom 7. bis zum 16. Jh. Die Seitenarmen auf eine Entdeckungstour in Geschichte des elsassischen Humanismus wird das Ried und erfahren Sie mehr über seine durch den elsassischen Buchdruck des 15. und 17. Geschichte und Natur. Der Schiffer bringt Jh. und die Schriften von Geiler von Kaysersberg, ihnen auf dieser Fahrt auf der Ill und ihren Jacques Wimpheling, Beatus Rhenanus, Martin Seitenarmen den landschaftlichen und Bucer und anderen bedeutenden Beruhmtheiten historischen Reichtum des Rieds näher des elsassischen Humanismus erwahnt. Step on board for a historical, naturalist The collections of the Humanist Library journey of the Ried, steered by the Boatman in Selestat are composed of the books from of the Ried, a key local ecotourism provider. the Humanist School Library (15th century) As you sail down the Ill and its tributaries, he and the Libraria rhenana (listed on UNESCO’s will tell you all about the natural and historic Memory of the World Register in 2011), about wonders of the Ried. 760 books, which belonged to the great Humanist Beatus Rhenanus. The display of Deze laatste in de Kamer van Ambachten the books from these two libraries makes it van de Elzas officieel geregistreerde ‚breeuwer‘ ‚Poêle‘, en is bovenal een cultureel en toeristisch herd of fallow deers, as this space is home to possible to study the development of the book restaureert en bouwt platbodems voor th documentatiecentrum, open voor elk publiek en the largest population in . from the 7th to the 16 century. The history of scholen. De ziel van het museum is een eigentijdse recreatieve doeleinden en vissers en doet de Alsatian humanism is told through printing in Met een oppervlakte van ongeveer eeuwenoude traditie van de binnenvaart op th th bedrijfsklare bakkersoven. Er worden regelmatig 2.000 hectaren is dit gebied een van de grootste Alsace in the 15 and 16 centuries and the demonstraties georganiseerd van het bakken de Ried en de zijarmen van de Rijn voortleven. writings of Alsatian humanist leaders such as regionale natuurreservaten van Frankrijk. Het Ontdek met deze schipper de rijkdommen van van diverse soorten brood en niet te vergeten bevat diverse beschermde landschappen, zoals Geiler of Kaysersberg, Jacques Whimpeling, specialiteiten uit de streek zoals de beroemde de natuur en de geschiedenis van de Ried vanaf Beatus Rhenanus or Martin Bucer. een uitgestrekt alluviaal bos, maaiweides en het water. kougelhopf, bretzels en andere minder bekende rietvelden. Een observerende wandelaar loopt De boekenverzameling bevat de boeken van broodsoorten uit de Elzas. ook kans om hier een van de damherten uit Bernard STINNER – Créateur de Girouette de bibliotheek van de Latijnse school van Sélestat Piscine des remparts / Schwimmbad / het grootste damhertenbestand van Frankrijk / Creator of weather vanes / Schöpfer von (15e eeuw) en de legaten van de ‚Libraria rhenana‘ swimming pool / Zwembad tegen het lijf te lopen. Wetterfahne / Schepper van windwijzers (sinds 2011 geregistreerd op de Werelderfgoedlijst 6 Ehnwihr Quai Albrecht voor documenten van de UNESCO), ofwel +33 (0)3 88 58 89 00 ■■OHNENHEIM +33 (0)3 88 85 16 65 zo‘n 760 werken die deel uitmaakten van de www.girouette-stinner.com collectie van humanist Beatus Rhenanus. Een Bassin ludique et de nage en inox, toboggan Le Jardin de Lyne / Lynes Garten / Lyne’s Fabrication de girouettes, enseignes goed overzicht van de ontwikkeling van de de 65 m, espace bien-être / Spa.- und garden / Tuin van Lyne et mobiles à vent / Herstellung von boektechnieken van de 7e tot de 16e eeuw. De Schwimmbecken aus Edelstahl, 65 m lange 203 rue de Heidolsheim Wetterhähnen, Schilder, Mobiles / geschiedenis van het humanisme in de Elzas Wasserrutsche und Wellness-Bereich / A +33 (0)03 88 92 76 67 Manufacture of weather vanes, signboards, komt naar voren via de 15e- en 16e eeuwse stainless steel swimming pool, 65-metre http://lejardindelyne.blogvie.com/ mobiles / Productie van windwijzers, boekdrukkunst uit de Elzas, evenals uit de waterslide and wellness centre / RVS ludiek Ce jardin tournant voit, tout au uithangborden en windmobielen. geschriften van Geiler van Kaysersberg, Jacques bad en sportbad, glijbaan van 65 meter, long des saisons, s‘épanouir des roses Wimpheling, Beatus Rhenanus, Martin Bucer en wellnessruimte. anciennes, plantes vivaces, potées de ■ ■SÉLESTAT andere markante figuren. FRAC Alsace – Fonds Régional d’Arts fleurs... / Broderieparterre mit Buchsbaum, Centre historique de Sélestat / Historischer Maison du Pain d’Alsace / Haus des Brotes / Contemporain / Regional Fund for mehrjährige Pflanzen und alte Rosenarten in Stadtkern von Sélestat / Historical Centre of House of Bread / Broodmuseum van de Elzas Contemporary Arts / Regionaal Fonds voor einem umlaufenden Garten, in dem antike Sélestat / Oude binnenstad Van Sélestat 7 rue du Sel Hedendaagse Kunst Gegenstände und Möbeln eingefügt sind / L’Église romane Sainte-Foy (XIIe s.), l’Église +33 (0)3 88 58 45 90 1 espace Gilbert Estève Sculpted boxwood, perennials and old gothique Saint-Georges (XIIIe s.), la Tour des www.maisondupain.org +33 (0)3 88 58 87 55 roses decorated this garden with antique e www.culture-alsace.org furniture and objects / Deze tuin draait met Sorcières (XIII s.), la Tour neuve ou dite « de Aménagée dans l’ancien « Poêle » de e de seizoenen mee. In elk jaargetijde fleurt er wel l’horloge » (XIII ss.). L’Hôtel d’ la corporation des boulangers de 1522, la L’Ill Wald* : Réserve naturelle régionale e een roos van weleer, een struik, een border vol (XVI ss.), l’ancienne Commanderie Saint- Maison du Pain est avant tout un centre du ried de Sélestat / Der Ill*Wald, e e bloemen... Jean (XVI s.), l’Arsenal Sainte-barbe (XV s.), d’interprétation à vocation touristique et Naturschutzgebiet / The Ill*Wald, nature les remparts (XVIIe s.). culturelle ouvert au grand public et aux reserve / Ill Wald* : regionaal natuurreservaat Bibliothèque Humaniste / Die scolaires. L’âme de la Maison est un fournil van de Ried van Sélestat Humanistenbibliothek / The Humanist Library fonctionnel contemporain. Véritable atelier +33 (0)3 88 58 85 12 / Humanistische Bibliotheek vivant, il permet à tous les publics d’assister www.ville-selestat.fr/spip_illwald OFFICES DE TOURISME / 1 rue de la Bibliothèque à de nombreuses démonstrations liées à la D’une superficie d’environ 2 000 hectares, +33 (0)3 88 58 07 20 fabrication de pains de toute nature et, bien elle est l’une des plus grandes réserves VERKEHRSBÜRO / www.bh-selestat.fr sûr, des spécialités régionales comme le naturelles régionales de France et préserve TOURIST OFFICE / VVV Le fonds comprend les livres de la Kougelhopf..., les bretzels et d’autres moins une mosaïque paysagère constituée d’une connues. bibliothèque de l’école latine de Sélestat (15e s) vaste forêt alluviale, de prairies de fauche et ■■MARCKOLSHEIM et le legs de la ‘Libraria rhenana’ (inscrite au Das Brot-Haus ist im ehemaligen Zunfthaus de roselières. Le promeneur peut par ailleurs Office de Tourisme du Grand Ried registre de la Mémoire du Monde de l’UNESCO (1522) der Backerei eingerichtet und ist vor allem espérer surprendre, au détour d’un chemin, Bureau de Marckolsheim en 2011), soit quelque 760 volumes ayant ein touristischer und kultureller Anziehungspunkt. quelques individus de la plus importante 13 rue du Maréchal Foch appartenu à l’humaniste Beatus Rhenanus. Il Im Zentrum der Ausstellung steht die Backstube! population sauvage de daims en France. Tél : +33 (0)3 88 92 56 98 permet de voir l’évolution des techniques du Dem Besucher wird vorgefuhrt, wie Brot und Mit einer Flache von ca. 2.000 Hektar ist www.grandried.fr livre du 7e au 16e s. L’histoire de l’humanisme andere regionale Spezialitaten, wie Gugelhupf der Ill-Wald eines der gro.ten, regionalen alsacien est évoquée à travers l’imprimerie und Brezeln, hergestellt werden. Naturschutzgebiete Frankreichs. Die Vielfalt der ■■SÉLESTAT alsacienne des 15e - 16e s, ainsi que les écrits de Installed in the former hall of the bakers’ Landschaft umfasst weiten Auwald, Heuwiesen SHKT (Sélestat Haut-Koenigsbourg Geiler de Kaysersberg, Jacques Wimpheling, guild (1522), the house of bread is primarily a und Rohricht. Mit ein bisschen Gluck Tourisme) Beatus Rhenanus, Martin Bucer et autres tourist attraction and a cultural centre, open entdeckt der Spazierganger sogar eine Herde Bureau d’accueil de Sélestat - Siège personnalités marquantes. to the general public and school groups. The Damhirsche, die hier den gro.ten, wildlebenden 10 boulevard Leclerc Die Sammlung der Humanistenbibliothek heart and soul of the museum is the modern Bestand in Frankreich bilden. +33 (0)3 88 58 87 20 besteht aus Buchern der lateinischen Schule bakery! A demonstration enables all visitors to With a surface of approximately 2,000 www.selestat-haut-koenigsbourg.com von Selestat und der „Libraria Rhenana“ see the production of bread as well as regional hectares, this is one of France’s largest nature Bureau d’accueil de Sélestat - Centre Ville (aufgenommen in das Register des specialties, such as Kougelhopf or pretzels. reserves. The beautiful scenery comprises a Place d’Armes Weltdokumenetenerbes der UNESCO in 2011), Het Broodmuseum is gehuisvest in de oude wide riparian forest, hay meadows and reed +33 (0)3 88 58 87 20 einer Sammlung von etwa 760 Banden, die dorpsbroodoven van de bakkersgilde uit 1522, de beds. Moreover, it is not unusual to see a www.selestat-haut-koenigsbourg.com

JUIN 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 6/6