Basismeetnet Grondwater
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Basismeetnet grondwater Waterschap Hollandse Delta Ing. J. Willemsen, afdeling Planvorming Verbeterde versie 7 december 2006 I N H O U D 1. INLEIDING 3 2. DOELSTELLING VAN HET MEETNET 5 3. GEBIEDSOPBOUW 7 4. HUIDIG GRONDWATERMEETNET WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA 9 4.1. Grondwaterkwantiteit 9 4.1.1. Regulier meetnet 9 4.1.2. Projectmatig meetnet 9 4.2. Grondwaterkwaliteit 10 5. MEETNETTEN VAN DERDEN 11 5.1. Grondwaterkwantiteit 11 5.2. Grondwaterkwaliteit 12 6. ONTWERP GRONDWATERMEETNET WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA 13 6.1. Grondwaterkwantiteit 13 6.1.1. Bestaande meetpunten 13 6.1.2. Oude meetpunten 13 6.1.3. Nieuwe meetpunten 14 6.1.4. Diep grondwater 15 6.2. Grondwaterkwaliteit 16 7. NIEUW GRONDWATERMEETNET WATERSCHAP HOLLANDSE DELTA 19 7.1. Benodigde meetpunten 19 7.2. Waarnemingsfrequentie 19 7.3. Verzameling, opslag en rapportage van meetgegevens 20 7.4. Inrichting van het nieuwe meetnet 21 7.5. Regulier onderhoud 21 8. FINANCIËLE CONSEQUENTIES 23 8.1. Eenmalige inrichtingskosten 23 8.2. Reguliere kosten 24 9. LITERATUUR 25 BIJLAGEN Bijlage 1: Metingen in opdracht van derden Bijlage 2: Projectmatig grondwatermeetnet waterschap Hollandse Delta Bijlage 3: Primair meetnet provincie Zuid-Holland Bijlage 4: Meetnet drinkwaterbedrijven Bijlage 5: Meetnet terreinbeheerders Bijlage 6: Meetnet gemeenten Bijlage 7: Nieuw grondwatermeetnet waterschap Hollandse Delta Bijlage 8: Automatische grondwaterstandmeters 2 Waterschap Hollandse Delta 1. INLEIDING Veel waterschappen in Nederland voelen zich nauw betrokken bij het beheer van het (ondiepe) grondwater. Verschillende waterschappen hebben, in aanvulling op meetnetten van andere organisaties, een eigen grondwatermeetnet. Meestal worden de verzamelde grondwaterstandgegevens doorgegeven aan NITG-TNO, zodat ze kunnen worden opgenomen in een landelijke database die voor buitenstaanders via internet toegankelijk is. Per 1 januari 2005 is het waterschap Hollandse Delta ontstaan uit het Zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden en de waterschappen Goeree-Overflakkee, De Brielse Dijkring, De Groote Waard en IJsselmonde. Door de voormalige waterschappen werden op een aantal locaties grondwaterstanden gemeten. Meestal gebeurde dit in opdracht van de provincie Zuid-Holland (als onderdeel van het primaire meetnet). Daarnaast werden er in de kop van Goeree en op Voorne op kleine schaal metingen verricht in het kader van specifieke projecten. Van een gebiedsdekkend grondwatermeetnet was bij geen van de waterschappen sprake. Ook werden er geen kwaliteitsmetingen verricht op de waarnemingslocaties. Waterschap Hollandse Delta is voornemens om, net als veel andere waterschappen in Nederland, een eigen basisgrondwatermeetnet in gebruik te nemen. Voorliggend verslag geeft een beschrijving van de tot standkoming van dit meetnet. Tevens heeft dit verslag tot doel inzicht te geven in de meetnetten van derden, zodat dit verslag kan dienen als naslagwerk. Voor de technische details van de verschillende meetpunten wordt verwezen naar de database van NITG-TNO en naar het Geografisch Informatie Systeem van het waterschap. Opgemerkt wordt dat een grondwatermeetpunt kan bestaan uit meerdere peilbuizen, die ieder de grondwaterstand op een andere diepte weergeven. Wanneer in deze rapportage wordt gesproken over een grondwatermeetpunt dan wordt hiermee één bepaalde locatie in het beheersgebied bedoeld, waarop één of meerdere peilbuizen zijn geplaatst. Wanneer over een peilbuis of een (waarnemings)filter wordt gesproken dan betreft het een meetpunt op één bepaalde diepte . Op één en dezelfde locatie kan op meerdere dieptes worden waargenomen, zodat op één grondwatermeetpunt sprake kan zijn van meerdere peilbuizen. Onderscheid wordt gemaakt in het meten van grondwater kwantiteit (ofwel de stand van het grondwaterstand) en grondwater kwaliteit . Ten aanzien van de grondwaterkwaliteit zijn voor waterschap Hollandse Delta met name chloridegehalten en fosfaat- en nitraatconcentraties van belang. Ook is inzicht in het vóórkomen van macro-ionen, zware metalen en bestrijdingsmiddelen voor het waterschap interessant. Basismeetnet Grondwater 3 4 Waterschap Hollandse Delta 2. DOELSTELLING VAN HET MEETNET Door middel van het beheren van oppervlaktewater stuurt het waterschap tot op zekere hoogte de optredende freatische grondwaterstanden (zie figuur 1). Ook ten aanzien van de waterkwaliteit bestaat er een sterke relatie tussen het grondwater en het oppervlaktewater in het beheersgebied van waterschap Hollandse Delta. Inzicht in grondwater is van groot belang bij onder andere de verziltingbestrijding in het beheersgebied en daarvan afgeleid het dagelijkse peilbeheer, het opstellen van peilbesluiten, wateraanvoer en de eisen die voortvloeien uit het Nationaal Bestuursakkoord Water en de Europese Kaderrichtlijn Water. Het gaat hierbij niet alleen om inzicht in de huidige grondwatersituatie maar ook om het monitoren van toekomstige veranderingen in de grondwaterhuishouding. Een grondwatermeetnet van het waterschap heeft de volgende doelstellingen: 1. Ontwikkelen van watersysteemkennis Van belang voor bijvoorbeeld: • Het in beeld brengen van grondwaterstromen en -systemen; • Het in beeld brengen van de grondwaterkwaliteit; • Het in beeld brengen van de relatie tussen grond- en oppervlaktewaterkwantiteit; • Het in beeld brengen van de relatie tussen grond- en oppervlaktewaterkwaliteit; • Het monitoren van de toename van zoute kwel door een toekomstige zeepiegelstijging; • Het opstellen van water- en stoffenbalansen; • Het valideren en calibreren van (grondwater)modellen; • Het bepalen van de grondwaterdynamiek; • Het vaststellen van (trendmatige) veranderingen in de grondwaterkwaliteit en de grondwaterkwantiteit; • Het vaststellen van neerslag-afvoerrelaties. 2. Gebiedsgerichte plannen en beheer Van belang voor bijvoorbeeld: • Trendanalyses; • Signaleren van te lage of te hoge grondwaterstanden; • Peilbeheer en afvoerbeheer; • Verziltingsbestrijding; • Verdrogingsbestrijding in landbouw- en natuurgebieden; • Verklaren van de waargenomen toestand en/of veranderingen in relatie tot milieudruk en beheersmaatregelen; • Opstellen Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime (GGOR). 3. Effectmonitoring bij specifieke projecten en maatregelen Van belang voor bijvoorbeeld: • Vastleggen van de nulsituatie; • Monitoring van vernattingsschade bij peilverhogingen; • Evaluatie van beleidsmaatregelen; • Monitoren van het scheiden van zoet en zout water; • Verlenen en bewaken van vergunningen; • Afhandeling van klachten Bij doelstelling 1, het ontwikkelen van watersysteemkennis, gaat het om het verzamelen van basisinformatie en het opbouwen van kennis over de werking van het watersysteem in brede zin. Hiervoor moeten over het algemeen veel waarnemingsgegevens worden verzameld gedurende een lange tijdsperiode. Bij doelstelling 2, gebiedsgerichte plannen en beheer, is het verzamelen van de benodigde informatie sterk afhankelijk van topografische omstandigheden zoals de ligging van waterlopen, bodemsoorten en het type landgebruik. Er is sprake van metingen die zich concentreren op een bepaald gebied of een bepaald thema in een bepaald gebied, zoals bijvoorbeeld projecten uit de GebiedsGerichte Plannen (GGP) en waterstructuurplannen. De metingen kunnen tijdelijk van aard zijn, maar gezien het karakter van de meeste gebiedsgerichte plannen is meestal sprake van een behoefte aan meetgegevens uit een lange tijdsperiode. Basismeetnet Grondwater 5 Bij doelstelling 3, effectmonitoring, volgt een bepaalde informatiebehoefte uit specifieke maatregelen of projecten. De meetpunten hebben daarbij een duidelijk afgebakende doelstelling en worden waargenomen gedurende een tijdsperiode die relevant is voor het betreffende project. Hiermee worden achtereenvolgens de uitgangssituatie, het effect van inrichtingsmaatregelen en de eindsituatie vastgelegd. Na beantwoording van de onderzoeksvraag worden de meetpunten in principe verwijderd. De meetpunten hebben dus een tijdelijk karakter. Concluderend kan gesteld worden dat het grondwatermeetnet van het waterschap Hollandse Delta bestaat uit twee componenten bestaat; - Regulier meetnet (doelstelling 1 en 2); - Projectmeetnet (doelstelling 2 en 3). Opgemerkt moet worden dat het grondwatermeetnet een extra doelstelling kan krijgen in het kader van de monitoringsstrategie voor de Europese Kaderrichtlijn Water. In de karakterisering van de werkgebieden Rijndelta en Maas wordt het duingebied van de Zuid-Hollandse eilanden als grondwaterlichaam aangegeven en ook de poldergebieden vormen een apart grondwaterlichaam (Ministerie van Verkeer en Waterstaat, 2005). Momenteel is nog niet duidelijk welke concrete gevolgen de Kaderrichtlijn zal hebben voor het monitoren van grondwater. Duidelijk is wel dat het basisgrondwatermeetnet van het waterschap Hollandse Delta voldoende inzicht moet geven in het functioneren van de grondwaterlichamen. Het is mogelijk dat het basisgrondwatermeetnet in de toekomst verder moet worden uitgebreid om te voldoen aan de monitoringsverplichtingen uit de Europese Kaderrichtlijn. Bovenstaande doelstellingen vormen het uitgangspunt voor het ontwerpen van een grondwatermeetnet voor het waterschap Hollandse Delta. Een belangrijk aandachtspunt bij het ontwerp is de afstemming van het waterschapsmeetnet met meetnetten van derden. In totaal worden binnen het beheersgebied van waterschap Hollandse Delta momenteel namelijk in 684 peilbuizen reguliere metingen verricht, waarvan het waterschap er slechts 47 voor zijn rekening neemt. De gegevens van meetpunten van derden zijn meestal wel beschikbaar voor het waterschap.