BIBLIOGRAFIJA ČASOPISA „ARS“ (1986-2016) priredila Vera Đukanović Cetinje, 2017. UVOD Prije trideset godina na Cetinju je, kao prirodni nastavak bogate tradicije književne periodike Crne Gore, pokrenut časopis za književnost, nauku i umjetnost Ars. Prvi broj ovog časopisa objavljen je krajem juna 1986. godine. Pokrenut je kao glasilo Književne opštine Cetinje. Taj broj je štampan u 1.000 primjeraka. U izdanju Književne opštine Cetinje izašla su tri broja za 1986, dva broja za 1987, jedan broj za 1988. i dva broja za 1989. godinu. Zbog više razloga časopis nije izlazio deset godina, da bi opet, sa naznakom Nova serija, a u izdanju Crnogorskog društva nezavisnih književnika, počeo izlaziti 1999. godine. Od 2001. godine, pored Crnogorskog društva nezavisnih književnika, izdavač časopisa je i Otvoreni kulturni forum sa Cetinja, koji, „kao nevladina kulturna organizacija, obezbjeđuje veći dio tehničkih i materijalnih sredstava, jer Crnogorsko društvo nezavisnih književnika, časopisu nije moglo obezbijediti ni minimalne tehničke uslove za pripremu, rad i distribuciju.“1 Od prvog broja do sredine 2016. objavljeno je ukupno 80 svesaka, odnosno 115 brojeva. Časopis izlazi tromjesečno, obično u rasporedu dvobroj, posebni broj, posebni broj, dvobroj, tako da godišnje izlazi po šest brojeva. Slijedeći ovakav poredak u izlaženju, većina svesaka Ars-a je brojem stranica, kao i razmjerom u broju pjesničkih i proznih priloga gotovo identična. Koncepcija časopisa nije se mijenjala tokom proteklih trideset godina. Od samog početka izlaženja, pa do danas, Ars je unosio moderni senzibilitet i dosljedno pratio utvrđenu dimenziju otvorenosti za saradnju, otvorenosti prema „alternativnim i disidentskim kulturnim i političkim konceptima“2 Od prvog broja iz 1999. godine podnaslov Ars-a je: časopis za književnost, kulturu i društvena pitanja, a uz numeraciju časopisa stoji: nova serija. Likovno-grafičko rješenje časopisa uradio je Bogdan Kršić, jedan od najznačajnijih srpskih grafičara i dugogodišnji profesor na predmetu Grafika i knjiga, na odsjeku Primenjena grafika Fakulteta primenjenih umetnosti u Beogradu. Tu je, u Kršićevom ateljeu, uz pomoć asistenta Sovre Baračkovića, nastao „najljepši dizajn časopisa u zemlji i otvorio nam je izgledom vrata svjetskih centara. Do danas. Sačuvali smo njegove izvorne vrijednosti.“ 3 Teme, naslovi, sadržaj Ars je prevashodno književni časopis, no njegov glavni koncepcijski zadatak je da, pored kritičke prezentacije savremene crnogorske književnosti i prevođenja inostrane literature, uspostavi ponovnu saradnju pisaca, publikacija i izdavača sa područja nekadašnje Jugoslavije. Ars objavljuje temate iz savremene hrvatske, slovenačke, bosanske i makedonske književnosti, kao i temate iz savremene svjetske književnosti. Časopis daje pregled aktuelnih trenutaka stvaralaštva, kako u okvirima poetskog izraza, tako i u okvirima pripovjedačkog ili pak, dramskog žanra. Pojedinačni brojevi činili su male antologije savremene hrvatske poezije, savremene britanske priče, ruske ženske proze, na primjer... U broju 4 za 2003. godinu objavljeni su prilozi iz savremene crnogorske književnosti na engleskom jeziku. Broj 1 za 1989. godinu posvećen je obilježavanju 175. godišnjice rođenja Petra II Petrovića Njegoša; broj 1-2 za 2003. daje antologiju savremene britanske priče; broj 3 za 1 Časopis za književnost, kulturu i društvena pitanja - ARS, OKF, Cetinje Dostupno na:kristijan-solutions.com/portfolio/okf-cetinje/cg/ars.htm 2 Pobjeda, 8. avgust 2006, str. 12. 3 Lompar, M. U: Ars, br. 6, 2009. 2003. objavljuje rusku žensku prozu, a broj 5 za istu godinu antologiju savremene francuske priče. Sljedeće godine u broju 3 predstavljena je savremena nordijska književnost, a u dvobroju 1-2 za 2007. savremena hispanoamerička ženska priča. Broj 5-6 za 2007. pod naslovom Sve zlatne sveske nobelovke Doris Lesing, daje izbor radova ove poznate britanske književnice. Broj 1-2 za 2005. posvećen je Danilu Kišu, povodom sedamdeset godina od rođenja velikog pisca. Broj je priredio Božo Koprivica... Broj 5-6 za 2010. koji je priredila Aleksandra Nikčević Batrićević, posvećen je feminističkoj teoriji i kritici. U broju 1-2 za 2010. godinu prikazana je nova crnogorska književnost, a broj 5-6 za 2011. godinu posvećen je Dadu Đuriću. Broj 1-2 za 2012. daje pregled nove srpske poezije, a broj 6 za istu godinu daje izbor iz savremene švedske poezije, dok je broj 5-6 za 2014. posvećen Mirku Kovaču. Posljednji broj za 2016. godinu daje preglrd portugalske savremene poezije. Rubrika Revija u reviji i saradnja sa stranim časopisima Međunarodni projekat Revija u reviji, u koji su, uz crnogorski Ars, uključeni slovenački časopis Apokalipsa, poljski časopis Studium, časopis Literatur und Kritik iz Austrije, Jelenkor iz Mađarske, češki časopis Host, hrvatski Quorum, časopis Romboid iz Slovačke i Naše pismo iz Makedonije, osmišljen je sa dalekosežnim ciljevima povezivanja književnosti i časopisa sa prostora centralne Evrope i Balkana i razmjene književnog stvaralaštva i humanističkih ideja drugih kulturnih scena i obogaćivanja vlastite književnosti. Ovaj projekat je, kroz objavljivanje priloga iz časopisa Ars u pomenutim stranim časopisima, „domaćoj književnosti obezbjeđivao konačno napuštanje lokalnih okvira i prohodnost kod inostrane publike“i4. Takođe, Ars je, objavljivao temate iz navedenih časopisa: - broj 5-6 za 2004. godinu – češki književni časopis Host - broj 5-6 za 2005. godinu – makedonski književni časopis Naše pismo - broj 3 za 2006. godinu – hrvatski časopis Quorum - broj 5-6 za 2006. godinu – u Ars-u gostuje slovački časopis Romboid Potrebno je istaći da je krajem 2003. godine između uredništva časopisa Ars i slovenačkog časopisa za kulturu i književnost Sodobnost postignut dogovor o objavljivanju zajedničkog broja u kome bi se našli reprezentativni pregledi slovenačke i crnogorske književnosti. Ova saradnja je bila od velike važnosti za crnogorsku književnu scenu „ne samo zbog uvijek korisnog proširivanja komunikacije, već i radi njenog predstavljanja, preko prevoda, većem auditorijumu. Na ovaj način, istovremeno se promoviše cjelokupna crnogorska kultura, koja nastoji da se što preciznije evropski profiliše i odredi.“5 Uredništvo i redakcija Glavni i odgovorni urednik Ars-a od broja 1 za 1986. godinu je Mladen Lompar. Članovi redakcije su bili: Krsto Mijanović, Slavko Perović, Milorad Popović, Borislav Cimeša. U izdavačkom savjetu su bili: Sreten Asanović, predsjednik, Jevrem Brković, Božina Ivanović, Milo Knežević, Stevan Kordić, Mladen Lompar, Luka Milunović, Tatjana Pejović, Dimitrije 4 4 Goranović, P.: Najava nove klime, Monitor, god. XIII, br. 633 (6. decembar 2002), str. 45. 5 Isto Dnevne novine Pobjeda, 4. jul 1986. o novom časopisu na crnogorskoj književnoj sceni Popović, Milorad Popović, Novica Samardžić, Marko Špadijer, Slobodan Tomović i Čedo Vuković. Zbog političkih razloga, nakon što je predsjedništvo CK SK Crne Gore smijenilo vođstvo Književne opštine Cetinja i uredništvo časopisa Ars i osudilo ih za nacionalizam i liberalizam, na njihovo mjesto postavljeni su Vojislav Gledić, v.d. glavnog i odgovornog urednika, koji je bio na čelu privremenog redakcijskog kolegijuma koji su još činili Pavle Đonović, Radovan Jablan i Radojica Radović. Ova redakcija objavila je Ars broj 1 za 1989. godinu, koji je bio u drugačijem formatu i sa vidno drugačijom uređivačkom koncepcijom, a nakon što su se u redakciju inkorporirali Marijan Miljić, Milena Drašković-Kusovac i Martin Perović, publikovani su još i brojevi 2 i 3-4 za 1989. godinu. Nakon toga Ars prestaje sa izlaženjem sve do 1999. godine, kada dvojica članova prve redakcije Mladen Lompar, Milorad Popović pokreću novu seriju časopisa, sa njegovim prvobitnim dizajnom i koncepcijom. Novi izdavači Ars-a su, Otvoreni kulturni forum i Crnogorsko društvo nezavisnih književnika, a za izdavača se potpisuje Milorad Popović. Glavni i odgovorni urednik nove serije Ars-a takođe je Mladen Lompar, pjesnik, esejista i kritičar, a pored Milorada Popovića u redakciju su birani novi članovi: Aleksandar Bečanović, Balša Brković, Ljubomir Đurković, Andrej Nikolaidis, Pavle Goranović – sekretar redakcije. Od 2006. godine Goranović je zamjenik glavnog i odgovornog urednika. Od broja 3 za 2003. godinu umjesto Ljubomira Đurkovića u redakciji je Ljiljana Dufgran Boričić do broja 1-2 za 2007. Od broja 1-2 u redakciji je i Jovanka Uljarević, do broja 1-2 za 2007. kada se redakciji priključuje Jelena Vujović. Naknadno novi članovi uredništva postali su Aleksandra Nikčević-Batrićević, Dragana Tripković, Ethem Mandić, Božo Koprivica, Milena Pejović. Sekretar redakcije je Goran Martinović. Kompjutersku obradu radi Nađa Harović. Lekturu i korekturu priloga od 2003. do početka 2008. radi Nada Vuković, a od 2008. godine Zuvdija Hodžić. Bibliografija časopisa Bibliografija časopisa Ars sadrži 1936 bibliografskih jedinica, koje su, po sistemu Univerzalne decimalne klasifikacije6, kao sveobuhvatnog informacijskog jezika za indeksiranje i pretraživanje građe, razvrstane u više tematskih (predmetnih) cjelina. Bibliografske jedinice su urađene po savremenom međunarodnom standardu bibliografskog opisa sastavnih djelova (članaka, priloga) u okviru monografskih i serijskih publikacija - International Standard Bibliographic Description for Component Parts - ISBD (CP). Bibliografske jedinice sadrže anotacije koja bliže objašnjavaju ono o čemu jedinica govori, ako to već iz naslova nije jasno. Sve bibliografske jedinice unutar grupa raspoređene su hronološki, po godinama izlaženja, a u okviru godine po abecednom redosljedu. Na kraju bibliografije