Workshop Grenspark Groot Saeftinghe

Smeden van de drie-eenheid: Landbouw, Haven en Natuur

Kennissessie Korte Ketens Donderdag 4 Februari 2021 Online

1 Grenspark Groot Saeftinghe

Programma

Donderdag 4 februari 2021 van 10:00 tot 09:45 12:00 uur Online Lobby. Kennissessie: Korte Ketens 10:00 Hoe kan het Grenspark zich verder Introductie agrarische uitdagingen gaan ontwikkelen op gebied van brede Grenspark en korte terugblik sessie 1 en innovatieve landbouw met oog (Parkconcepten), Richard Rozemeijer en voor biodiversiteit, korte ketens en Pieter Jan Meire (Grenspark) gebiedsmerken? Hoe kan het park zich met het aanbod beter aansluiten op 10:20 de inwoners van de stad Antwerpen? Leren van bestaande korte ketens, Jan- Ultra-korteketens expert Jan-Willem Willem van der Schans van der Schans neemt ons mee in de belangrijkste lessen in Nederland 10:50 en daarbuiten. Hoe organiseer je Gesprek over de lessen met boeren uit het het in het gebied, bijvoorbeeld Grenspark, en de andere deelnemers coöperatief en met stad-land voedselgemeenschappen? Hoe maak je 11:10 de juiste deal met supermarkt, nieuwe 10 min Pauze ‘disruptieve’ distributienetwerken en horeca? En op welk sleutelproduct 11:20 zet je in? En zien korte ketens er na Smeden van de drie-eenheid Covid anders uit? In deze tweede kennissessie gaan we onder leiding Pitches door o.a. food ondernemers uit van moderator Merten Nefs in gesprek onze Landvestors publicatie: Wes Korrel met de Grenspark-boeren over hun (Boeren van Amstel), Gilmee Davids ontwikkelingsplannen, en bekijken we (Verstegen Spices and Sauces) en Shera voorbeelden van elders om te prikkelen van den Wittenboer (Landbouwpilots en inspireren. O.a. komen innovatieve College van Rijksadviseurs). landbouwmodellen met gelijktijdige biodiversiteitsverbetering aan bod, uit 11:20 onze Landvestors publicatie. Toepassing in het Grenspark

Panelgesprek met de agrariërs en streekholders Emiel van de Vijver (Voedselbron Graauw), Harm van Hoeve (Akkerbouwer), Alexander Cerpentier (leerkracht op de landbouwschool en ondernemer), Marc De Boey (Medeoprichter van de Smaak van Waas). Gevolgd door een discussie met de andere deelnemers.

12:20 Wrap-up met Richard Rozemeijer en Pieter Jan Meire Programma

>>> Indonesië

3 Foto Theo Baart

Het Grenspark agrariërs. Met een horizontale aanpak in een slow proces werkt men samen aan een is een gebied met een roerige geschiedenis, toekomstperspectief voor deze grensregio. vanwege de ontpoldering van de Hedwigepolder. Aan de basis van de huidige Samen met u willen zij dit nu (weer) een ontwikkelingen liggen ruimtelijke processen stap verder brengen. Daarom nodigen de die hier grensoverschrijdend samenkomen: Community of Practice (CoP) Landschap een snelgroeiende wereldhaven, de als Vestigingsvoorwaarde en het Grenspark achteruitgang van de biodiversiteit en team u uit voor de volgende reeks online grootschalige natuurontwikkeling. De lokale kennissessies en workshops. De online bewoners en boeren maakten de voorbije kennissessies zijn voor iedereen toegankelijk 30 jaar een enorme gedaanteverwisseling en gericht op een nationaal publiek. De van hun landschap mee. Bekijk in dit ontwerp- en intervisiesessies zijn gericht op filmpje hoe bijvoorbeeld vleesveehouders de partijen in het Grenspark en deelnemers experimenteren in openluchtlabo Groot van de Community of Practice. Saeftinghge. Wil je meer lezen, download dan de De governance van het Grenspark is Grenspark Atlas, een samenwerking met o.a. ook vernieuwend, naast internationaal foto’s van Theo Baart. Bekijk de gebiedsvisie. en -regionaal, ook informeel in de vorm Of koop het boek Grensland, door Mark Eker van ‘streekholders’ van beide zijden van en Henk van Houtum. de grens, waaronder een netwerk van Programma Kennissessies en Workshop

Donderdag 14 januari 2021 Kennissessie 1: Parkconcepten

Hoe kan een gebied worden georganiseerd als Landschapspark of Landbouwpark, en wat is het verschil? Samen met de partners en streekholders van het Grenspark leren we van twee Vlaamse en twee Nederlandse voorbeelden op het gebied van landschaps- en landbouwparken. Klik hier om deze terug te kijken. Foto Theo Baart Donderdag 4 februari 2021 Kennissessie 2: Korte ketens en innovatieve "Onder de rook landbouwmodellen Hoe kan het Grenspark zich verder van de Antwerpse gaan ontwikkelen op gebied van brede en innovatieve landbouw met oog haven gebeurt iets voor biodiversiteit, korte ketens en gebiedsmerken? Hoe kan het park zich bijzonders. Hier met het aanbod beter aansluiten op de inwoners van de stad Antwerpen? is het Grenspark Ultra-korteketens expert Jan-Willem van der Schans neemt ons mee in de Groot Saeftinghe belangrijkste lessen in Nederland en daarbuiten. Hoe organiseer je het in het in ontwikkeling. gebied, bijvoorbeeld coöperatief en met stad-land voedselgemeenschappen? Hoe Streekholders maak je de juiste deal met supermarkt, nieuwe ‘disruptieve’ distributienetwerken ontplooien in dit en horeca? En op welk sleutelproduct zet je in? En zien korte ketens er na Covid unieke landschap anders uit? O.a. komen innovatieve landbouwmodellen met gelijktijdige nieuwe initiatieven, biodiversiteitsverbetering aan bod, uit die het gebied onze Landvestors publicatie. 11 maart 2021 aantrekkelijker Ontwerpsessie: Openluchtlabo Grenspark maken voor Groot Saeftinghe 18 maart 2021 bezoekers en om er Workshop en intervisie; De volgende stap zelf te wonen en te samen werken." Sprekers 4 februari

Richard Rozemeijer Wes Korrel Projectleider Agrariër en grootschalige medeoprichter van projecten op Boeren van Amstel het gebied van gebiedsontwikkeling Provincie Zeeland

Pieter Jan Meire Gilmee Davids Cördinator Agroforestry Interregproject developer bij Grenspark Groot Verstegen Spices Saeftinghe bij and Sauces EGTS Linieland van Waas en Hulst

Jan Willem van der Shera van den Schans Wittenboer Medeoprichter van Gebiedsmanager Task Force Korte Van Gogh Nationaal Keten Park bij de Provincie Noord- Brabant Panel 4 februari

Emiel van de Vijver Alexander Agrariër, eigenaar Cerpentier Voedselbron Agrariër, leerkracht Graauw en landbouwonderwijs streekholder Groot en Streekholder Saefinghe Groot Saeftinghe Lid van het Lid van het discussiepanel discussiepanel

Harm van Hoeve Marc De Boey Agrariër en Agrariër, voorzitter streekholder Groot van Smaak Saeftinghe van Waas en Lid van het Streekholder Groot discussiepanel Saeftinghe Lid van het discussiepanel Foto Theo Baart Pitches (EN/NL) Grenspark Grote Saeftinghe

Initiative: Boeren van Amstel, 2015

Type of organization: cooperative

Landscape focus: peat land, meadow birds (...)

Scale: +-180ha, 21 dairy farmers

Contact: Wes Korrel https://www.boerenvanamstel.nl/

Financing model: subsidy and commercial investment Boeren Van Amstel

Boeren Van Amstel is an initiative of more than 20 different dairy farmers from the Amstelland area south of Amsterdam, known for meadow birds. The project started around 2015, when farmers faced a decreasing number of meadow birds in the area, while subsidies for nature management were insufficient. Thanks to the creation of a dairy cooperative and collaboration with NGOs and a large dairy company, the farmers were able to adjust their business operations and agriculture management for the benefit of the environment, and invest in their own production of milk, yoghurt and quark.

Meadow birds preservation in Amstelland Photo: Gertphotography Coevorden NL

Agricultural nature management management used to be The farmers only mow after the economically viable for farmers, breeding season and maintain a because of the various subsidies high water level on their lands. and other incentives from EU and This also contributes to a greater provinces. Increasingly, farmers diversity of herbs and grasses, abandon agricultural nature ensuring the insect population management for various reasons: which is necessary for meadow the reimbursements have been birds. The cows are released reduced, and the business in the fields a bit later than economic circumstances have traditionally, allowing a longer intensified (higher prices for breeding period for the birds. milk, land and animal feed). In The farmers are rewarded based addition, the province decides on their nature performance, whether or not an incentive monitored by Agrarische package or subsidy becomes Natuurvereniging De Amstel. A available for agricultural nature rigorous point system evaluates management in a specific area, the variety of herbs and grasses while the plans of province and according to each terrain. farmers are not always well This kind of agricultural nature aligned. 12 New products, branding and financing investments in the dairy factory is hoped to be The farmers of the Bovenkerkerpolder, reached after 2,5 years. Soon they should be Amstelland Polders, Ronde Hoep and making profits on the dairy products. Holendrecht Polder decided to take a different Risks are unavoidable: The heavy loans for the stand to dairy farming and founded the investments and the plummeting dairy prices cooperative “Amstelgoed Natuurzuivel”. The during the early Corona crisis may have a serious cooperative unites farmers with the ambition financial impact for the farmers. The majority to make organic local products with companies of their production goes to cafés, restaurants that are committed to the meadow birds and grocery stores, which are suffering from protection in the area. The cooperative was constraints at the moment. able to invest in its own factory, located in the municipality of Oudekerk. The factory became Potential fully operational in September 2019. Boeren van Amstel demonstrates that The selling of high-quality products such as entrepreneurs can join forces and develop new milk, yoghurt and soon quark - directly to the business models, which can give financial return consumer, increases the profit margins of the and invest in the Dutch landscape and the cooperative. The products are delivered locally in same time. The example also makes clear that order to reduce the ecological footprint as well. it is a risky business and support is necessary Spending by governments and NGOs, however, from (non)governmental subsidies and larger is still necessary. The regional landscape fund companies who share the values of high-quality has helped to finance the equipment of the landscape and products. If we want this way dairy factory, because these investments fit the of working to scale up throughout the Dutch fund’s ambitions to stimulate nature-inclusive countryside, the equivalent of Friesland Campina agriculture. The province of North-Holland and other cooperatives may be needed in other and the EU also made a subsidy available. agricultural and processing sectors too, such The Netherlands Bird Protection Association as the potato and fries business, horticulture supports the project, as well as Wij.land (see and flowers. Is that the case? And how Donations), which helped with the financing of transparent are Friesland Campina and other the factory, it’s structure and marketing. large companies with regard to their business In the past, the farmers would supply 100% of strategies? When the financing is a hybrid of their milk to Friesland Campina. Today, they still subsidies and corporate support, who makes the collaborate with the Dutch company for 70% final decisions regarding the landscape? of their milk production, while the other 30% go to the cooperative. This flexible attitude of Friesland Campina ensures the farmers a safe revenue despite the financial risks taken for their cooperative’s investments.

Lessons learned Collaborate: Extensive farming is necessary to attain the higher ecological qualities, but this demands a much larger workforce. Farmer Wes Korrel: “a farmer can hardly take care of this by himself.” Cooperatives are a traditional and effective way to do this in rural areas. Start simple, take small steps: To be on the safe side and get the most out of their investments, the farmers have made choices regarding what they are producing. They decided to start with only machines for milk, yoghurt and quark. Butter and cheese require additional machines and processes and might become viable in Eerste yogurt geleverd! a next phase. The break-even point of the Photo: Boeren Van Amstel boerenvanamstel.nl Initiative: Verstegen Spices and Sauces, Supplier and ReNature, 2011/2018

Type of organization: limited liability company

Landscape focus: Indonesian agriculture

Scale: Indonesian rainforest

Contact: Gilmee Davids

Financing model: subsidies and private investors Verstegen Spices & Sauces B.V.

As a family-based company, Verstegen Spices & Sauces focuses on long-term business continuity. They direct many of their investments towards quality and sustainability, in order to remain competitive in the market of the future, including ever more aware and demanding customers. This explains why they attach so much importance to transparent, ethical and sustainable production chains. In 2011 the company initiated a new project for white pepper production in Bangka, Indonesia. In 2018 Verstegen added an agro-forestry project, based on trust, knowledge exchange and experience with a supplier located in Indonesia.

Indonesian pilot project asset in quality control and Indonesia is a great location for accountability. white pepper production and this is the place where Verstegen Safe business model has been getting most of its Verstegen used the financial white pepper supply from. To support of (inter)national increase efficiency and social as governmental subsidies such well as ecological sustainability, as GIZ, DHI and RVO, among a subsidized project was other funds, to establish a started in 2011, to establish a new 50/50 contract with a more fruitful and respectful supplier on the pilot project relationship with the local site. The investments risks farmers. A smaller agroforestry and profits are equally shared project started in 2018 with between Verstegen and the suppliers and ReNature, and is Indonesian supplier company. still under development. Agro- The collaborating farmers in the forestry of white pepper turns Verstegen agro-forestry project out to be a sustainable, fair and become direct suppliers of the efficient production method, Dutch company, which ensures which is also more profitable them a higher and safer income. than traditional mono-culture. An existing plantation from a Lessons learned supplier was turned into an agro- Multinational food production forestry experimenting site, as chains with sustainability, well as an educational project traceability and ethical values for the surroundings farmers. as well as financial viability are By investing in geo-information, possible. They can be a good Verstegen and the supplier can investment for a family business keep on monitoring the project such as Verstegen, focusing on and making sure that the pilot long-term competitiveness and crop would be as sustainable quality. As a kickstart, subsidies and efficient as possible. The are often necessary for a large geo-information data are shared project, such as the 2011 pepper through mobile apps and training production project. Smaller events with the surrounding projects, such as the agroforestry local farmers. The quality of project of 2018, can be started soil, air, water and harvests are by the company and its suppliers, also monitored, which is a great without subsidy. 16 Agroforestry Indonesia. Photo: CIFOR, Flickr CC, 2013

Value loops: In a clever loop of consumer new experiments with other spice cultivations. desires, ethical and sustainable ambitions of the The agroforestry pilot is still small, but has the company, shared risks and costs with a supplier, ambition to grow towards a similar 2.000 or and a safe pilot environment for over 2.000 more farmers. For this growth, Verstegen might pepper farmers, Verstegen Spices managed to reach out to public funding again, or even micro- develop a production chain that brings quality financing of the Indonesian farmers themselves. pepper to the Netherlands and invests in the Would this kind of agroforestry work in the rainforest landscape of Bankga, Indonesia. After Netherlands and the Dutch landscape? In terms nine years, the pilot plots produce containers of of cultivation, why not? It’s perfectly possible to white pepper each month. The longer it works, grow herbs and garlic in our climate and soil. The the more farmers are getting curious and want Dutch legal structures and land use efficiency, to join the agro-forestry process. however, make it difficult to adopt a similar business model, says Verstegen. Additionally, Potential land use and ownership are very fragmented How scalable is this production method? Instead here, while agroforestry requires an integrated of land ownership, the business model is based view on land management. Dutch farmers on many suppliers, a chain that stretches would lose certain (EU) subsidies when they from local farmers in Indonesia to the spice start planting trees or opening their fields to the factory in Rotterdam. This not only reduces and public, because agroforestry and eco-tourism are spreads the financial risks for investments and not designated land use types in the Dutch and costs, but is also more fair and safe for local European planning system. Something we may producers. Verstegen’s purchasing power of need to reconsider, also because producing more big supplies, helps to create the stability. The garlic, onion and soy in nearby sites or countries, steady income from the pepper farms allow for would reduce carbon emissions. Geknotte wilgen Steinse Groen Haastrecht, Foto Frans Berkelaar New Deal Boer en Maatschappij

In de publicatie "Op weg naar een New Deal tussen boer en maatschappij" gaat het College verder op de lijn die met Panorama Nederland was ingezet en worden naast het benadrukken van de urgentie ook in 3 regionale pilots (Krimpenerwaard op veen, De Marne op klei en Salland op zand) verkend hoe de uitwerking hiervan er uit zou kunnen zien.

"Veel mensen zijn bezorgd. Ons cultuurlandschap verandert namelijk in snel tempo in een onaantrekkelijk industrieel landschap. Van het resterende cultuurlandschap loopt de kwaliteit al decennia terug, als gevolg van de enorme druk van de steeds intensievere landbouw. De grenzen van wat het landschap aankan zijn reeds lang geleden overschreden. We kampen met grote problemen op het vlak van klimaat, bodem, biodiversiteit, water en lucht. We teren in op ons maatschappelijk kapitaal. Inmiddels ondervindt ook de landbouw zelf de negatieve gevolgen.

De conclusie is onontkoombaar: er is een transitie van de landbouw nodig in de vorm van een New Deal tussen boer en maatschappij. Een New Deal die leidt tot een landschapsinclusieve landbouw."

College van Rijksadviseurs (2020), Op weg naar een New Deal tussen boer en maatschappij Dit evenement komt tot stand i.s.m.:

Community of practice 'Landschap als vestigingsvoorwaarde'