Horyzonty Anglistyki Praktyczne Czasopismo Dla Nauczycieli

HORYZONTY ANGLISTYKI PRAKTYCZNE CZASOPISMO DLA NAUCZYCIELI

CZASOPISMO DOSTĘPNE W PRENUMERACIE ISSN 2544-4239 ■ PAŹDZIERNIK-LISTOPAD 2018 (07) ■ NR. ART. 475407

TEMAT NUMERU GRAMMAR DRAMA, CZYLI MOI UCZNIOWIE NIE LUBIĄ GRAMATYKI

BEFORE THE TEST KEEP CALM AND TEACH ON… CZY E8 TO EDUKACYJNY K2?

STUDENT SKILLS LAB CO I GDZIE WARTO CZYTAĆ W SIECI?

ROZMOWA Z PROF. HANNĄ KOMOROWSKĄ na temat nauczania, kształcenia nauczycieli oraz sposobów na szukanie motywacji

OD REDAKCJI

MÓWI SIĘ, ŻE WCZORAJSZY NAUCZYCIEL W PRZEDWCZORAJSZEJ SZKOLE UCZY DZISIEJSZEGO UCZNIA, JAK ROZWIĄZYWAĆ PROBLEMY JUTRA. BRZMI JAK PARADOKS, ALE NIM NIE JEST. TAK WYGLĄDAŁA EDUKACJA NA PRZEŁOMIE WIEKÓW.

Zawsze starszy uczy młodszego. Ale czy daje mu odpowiednią ilość autonomii uczniowskiej? Już Maria Montessori radziła, by przyglądać się rozwojowi dziecka. By podążać za nim i niekoniecznie dogma- tycznie instruować go, o co właściwie w tym życiu chodzi. Każdy ma swój czas i każdy uczy się we własnym tempie. Technologie niesamowicie sprzyjają tym filozofiom i podejściom metodologicznym. Czy 50-letnia nauczycielka może stać się liderem edukacji przyszło- ści dla młodego pokolenia, które uczy? I w końcu, czy pokolenie Z żyjące w świecie cyfr i komputerów, potrzebuje autorytetów?

Amerykański pisarz Marc Prensky w artykule Digital Natives, Digi- tal Immigrants czyli cyfrowi tubylcy (młodzi ludzie wychowywani przez smartfony) i cyfrowi imigranci (ci, którzy poznali nowe technologie w życiu dorosłym) opowiada o tej niesamowitej i odwiecz- nej dychotomii.

Cyfrowi tubylcy czy cyfrowi imigranci – kto ma większe doświad- czenie? Kto gra główną rolę? I w końcu, kto tu kogo ma uczyć?

Nauczycielka 50+, jest cyfrową imigrantką. Uczy w szkole, ale sama obsługi programów, takich jak: Paint, PowerPoint i Canvy, nauczyła się na szkoleniach. I to wcale nie tak dawno temu. Aleksander, lat 9, uczeń pani Krystyny, lawiruje między kolejnymi ikonkami aplikacji na tablecie jak szalony. Bez najmniejszego problemu potrafi uru- chomić każdą z nich. W świecie nowoczesnych technologii porusza się jak ryba w wodzie. Czy to w jakiś sposób deprymuje nauczy- cielkę? No właśnie.

Nie bać się i mieć dystans do siebie, bo bez tego zginiemy – tak w wywiadzie powiedziała profesor Hanna Komorowska. Zgadza- cie się?

Zapraszam do lektury!

ALEKSANDRA DYKTA REDAKTOR MERYTORYCZNA

www.horyzontyanglistyki.pl 1 HORYZONTY ANGLISTYKI

SPIS TREŚCI

TEMAT NUMERU Grammar drama, czyli moi uczniowie 4 nie lubią gramatyki Weronika Sokołowska

HANDOUT Questions − 25 student's version Ewa Ostarek

Questions − 28 teacher's version Ewa Ostarek

Easy Passive Voice Part 1 − 29 student's version WYWIAD Ewa Ostarek Easy Passive Voice Part 1 − Rozmowa z prof. Hanną Komorowską na temat 8 33 teacher's version nauczania, kształcenia nauczycieli oraz sposobów Ewa Ostarek na szukanie motywacji

STUDENT SKILLS LAB Co i gdzie warto czytać w sieci? 12 Justyna Mak

UNIQUESKILLS Trudna sztuka efektywnego notowania 18 Weronika Sokołowska

Gadżety z torby nauczyciela 22 Katarzyna Wiącek

Kiedy dali Ci klasę heterogeniczną, działaj! 35 Aleksandra Dykta

(Home)work, yes or no? 39 Mariusz Jaśkiewicz

Homework. Kiedy praca domowa staje się 41 czystą przyjemnością! Katarzyna Gala

BIEŻĄCE INFORMACJE O CZASOPIŚMIE DOSTĘPNE NA STRONIE: WWW.HORYZONTYANGLISTYKI.PL

WYDAWCA I REDAKCJA DYREKTOR WYDAWNICZY KOORDYNATOR WYDAWNICZY Forum Media Polska Sp. z o.o., Radosław Lewandowski Klaudia Kurdzieko ul. Polska 13, 60-595 Poznań; Wydział VIII Gospodarczy KRS Poznań, REDAKTOR NACZELNA DZIAŁ OBSŁUGI Wysokość kapitału zakładowego: 300 000 zł Agata Klimaszewska KLIENTA/PRENUMERATA NIP 781-15-51-223; KRS nr 0000037307 [email protected] e-mail: [email protected] tel. 61 66 55 800, faks: 61 66 55 888 Sąd Rejonowy Nowe Miasto i Wilda NADZÓR GRAFICZNY w Poznaniu Agnieszka Szulc BIURO REKLAMY Marlena Zamojcin PREZES ZARZĄDU REDAKCJA MERYTORYCZNA tel. 61 66 83 180 Magdalena Balanicka Weronika Sokołowska, Aleksandra Dykta [email protected]

2 październik–listopad 2018 NOWOŚCI

SPEAK UP Let’s speak together, czyli kilka słów o mowie 45 Katarzyna Gala REKLAMA

Wypowiedź ustna − oceniać czy nie oceniać? 47 I jak oceniać? Katarzyna Gala

HORYZONTY ANGLISTYKI Korepetycje z lekcji wyrównawczych 50 Dominika Jelonek

Innowacyjne nauczanie 54 Maciej Błaszak

BEFORE THE TEST Keep calm and teach on… 59 Czy E8 to edukacyjne K2? Justyna Mak

Drugie życie repetytorium − nowa energia 61 kontra rutyna! Justyna Mak

wyspa Jane mieszka na w island island and i mus lives on an i podróżować doys piszkołye Jane 485łodzią. she has to take a boat to l. MARKETING I PROMOCJA INNE INFORMACJE schoo 485

Maria Osesek Redakcja nie zwraca nadesłanych Angielski fiszki cz2 60x75.indd 470 [email protected] materiałów i zastrzega sobie prawo formalnych 14.06.2018 17:18:07

zmian w treści artykułów. 14.06.2018 17:18:07 SKŁAD I ŁAMANIE Angielski fiszki cz2 60x75.indd 469 Kinga Chudobiecka

DRUK I OPRAWA Paper & Tinta NAKŁAD 3500 egz.

SERWISY ZDJĘCIOWE Fotolia.pl, Dreamstime HORYZONTY ANGLISTYKI

Grammar drama, czyli MOI UCZNIOWIE NIE LUBIĄ GRAMATYKI

egatywne nastawienie do nauki czegokolwiek skutecznie bardziej zaawansowane konstrukcje gra- utrudnia zrozumienie i zapamiętanie danego tematu, już nie matyczne. Praca na przekonaniach, że wspominając o jego praktycznym użytkowaniu. Uczniowie, nauka gramatyki jest użyteczna, ułatwia którzy nie lubią ćwiczeń gramatycznych, unikają ich wyko- czy uatrakcyjnia komunikację, przynosi nywania, podważają ich zasadność i szukają łatwiejszych zupełnie inne efekty, ma długofalowe Nrozwiązań. Jeśli niećwiczone elementy piętrzą się i sprawiają wrażenie działanie. Uczniowie czują potrzebę, by wyjątkowo skomplikowanych, szybko maleje uczniowska pewność siebie, analizować, zestawiać, ćwiczyć, powta- a strach przed popełnieniem błędu jest pierwszym krokiem do wewnętrz- rzać i używać poznane struktury gra- nej blokady w komunikacji w języku obcym. Rolą nauczyciela jest więc matyczne. zaszczepienie w uczniach pozytywnego nastawienia do nauki gramatyki.

Zacznij od „dlaczego?” Pozwól na własne „know how” Po co uczysz gramatyki? Bo taka jest podstawa programowa? Bo jest to konieczne, aby uczniowie zdali egzamin końcowy? To prawda, ale zachęca- Kolejnym krokiem po zrozumieniu nie do ćwiczeń gramatycznych przez straszenie sprawdzianem to metoda, potrzeby głębszego poznania nowych która jest skuteczna na krótko. Mózg ludzki jest urządzeniem wyjątkowo konstrukcji gramatycznych jest ich odpo- energooszczędnym. Upraszczając nieco cały proces, elementy, które wskutek wiednie poznanie, uporządkowanie i usy- powtarzania i ćwiczenia przeszły z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej, tuowanie na tle dotychczasowej wiedzy. a następnie (po egzaminie) zostały „oznaczone” jako nieprzydatne, są stam- Wiele podręczników w prosty i przejrzysty tąd bardzo szybko usuwane, aby zrobić miejsce bardziej istotnym faktom. sposób pokazuje prawidłowości w funkcjonowaniu danego elementu w języku. Jeśli szczerzej spojrzymy na istotę nauczania zagadnień gramatycznych, Nauczyciele też z reguły potrafią dosko- nie będzie zaskoczeniem, że pełnią one wyjątkowe zadanie dla każdego nale pokazać uczniom ścieżki analizowa- użytkownika języka: pomagają przekazać informację. Uczniowie powinni nia i zapamiętywania nowego materiału. wiedzieć, że gramatyka to narzędzie ułatwiające komunikację, ale by Problem w tym, że ani podręcznik, ani nabrali tej świadomości, należy zacząć od „dlaczego?” – i wskazać na nauczyciel nie wiedzą, co uczeń już wie problem. Zamiast rozpoczynać zajęcia od analizy struktury be going to, oraz jak zorganizowane i uporządkowane warto zapytać uczniów o ich plany na weekend i poprosić, aby wspólnie są te informacje dla jego użytku. Stąd też zastanowili się, jak powiedzieć to po angielsku. Brak narzędzia, aby coś warto czasami powierzyć w uczniowskie wyrazić, stwarza potrzebę nauczenia się nowej konstrukcji. Satysfakcja ręce analizę danej struktury, prawidłowo- z nowej umiejętności, która ma znaczenie komunikacyjne, jest wyjątkowa ści w jej funkcjonowaniu i podobieństw do dla budowania pewności siebie w użyciu języka. Na kolejnych etapach znanych elementów. Rolą nauczyciela jest nauki, kiedy nasi uczniowie potrafią już skomunikować wszystkie swoje wówczas zadawanie właściwych pytań codzienne potrzeby, przychodzi czas, aby zrobić to szybciej, trafniej i ade- i wspieranie uczniów na drodze odkry- kwatnie do kontekstu. I w tym wszystkim z pomocą przychodzą uczniom wania języka.

4 październikpaździernik–listopad–listopad 2018 TEMATTEMAT NUMERU NUMERU

„Nie lubię gramatyki! Jest nudna, trudna i w ogóle nikomu niepotrzebna”. Czy już to gdzieś słyszałeś? Jeśli Twoi uczniowie czują niechęć do zagadnień gramatycznych, wiedz, że osobą, która może to zmienić jesteś właśnie Ty. A naprawdę warto, bo uczeń, który lubi Grammar drama,uczyć się zagadnień gramatycznych, to uczeń, czyli MOI UCZNIOWIE NIE LUBIĄ GRAMATYKI który potrafi stosować Przede wszystkim uczniowie powinni mieć czas na analizę nowego je w praktyce, a taki jest elementu. Warto więc rozważyć pracę w modelu flipped class, jeśli nie można zapewnić uczniom komfortu samodzielnej pracy we własnym przecież cel każdego tempie podczas zajęć. Samodzielni uczniowie, którzy już dobrze radzą nauczyciela. sobie z analizą elementów językowych, mogą dokonać jej indywidualnie w taki sposób, jaki jest dla nich najlepszy. Jeśli zaś uczniowie nie są na to gotowi, warto oprzeć się na konkretnych zadaniach, np.:

Stwórz chmurę wyrazów (elektroniczną lub własnoręczną), w której umieścisz wszystkie elementy istotne dla podanej - konstrukcji.

Zaznacz nową konstrukcję na mapie wiedzy (artykuł o mapach - wiedzy w numerze luty–marzec 2018). Zakreśl w podanych zdaniach wszystkie przymiotniki. Podziel - je na grupy pod względem końcówek i zobrazuj w diagramie. Przygotuj notatkę wizualną dla podanej struktury. Posłużysz - się nią, wyjaśniając partnerowi jej użycie. To właśnie podjęcie próby nauczenia innych nowo zdobytej wiedzy jest najlepszym sprawdzianem dla poziomu zrozumienia nowego materiału.

Praktyczne narzędzie Nie sposób patrzeć na zagadnienia gramatyczne jako narzędzie w służbie komunikacji, jeśli przykłady, jakie im towarzyszą, nie przy- stają do realiów osób komunikujących się. Uczeń, który używa języka angielskiego w komunikacji biznesowej, prawdopodobnie nie znajdzie zastosowania dla zdania Tom prefers cats to dogs, ale zdanie I prefer phone calls to emails może swobodnie użyć poza zajęciami. Znając nieco swoich uczniów, możemy zapre- zentować im takie przykłady i ćwiczenia gramatyczne, aby przy- pominały im sytuacje, w których odnajdują się każdego dnia.

www.horyzontyanglistyki.pl 5 HORYZONTY ANGLISTYKI

To wcale nie oznacza, że nauczyciel musi napisać cały podręcznik gramatyczny na nowo i w dodatku indywidualnie dla każdego ucznia. Kto najlepiej zna realia naszych uczniów? Oczywiście oni sami. Dlatego poza kilkoma przykładami, w których wystarczy, tak jak powyżej, zmie- nić podmiot czy dopełnienie, by dostosować je do indywidualnych potrzeb, warto pozwolić uczniom tworzyć własne „życiowe” przy- kłady zdań. Jeśli brakuje im pomysłów, mogą sięgnąć po inspirację do swoich e-maili służbowych czy konwersacji na komunikatorach w poszukiwaniu kontekstów i zdań, które sami użyli. Tym samym ćwiczenie polegające na napisaniu e-maila z prośbą o przeło- żenie spotkania czy kilku komentarzy do zdjęć z portalu spo- łecznościowego zostanie ocenione przez uczniów znacznie wyżej w skali przydatności niż uzupełnianie luk w przypad- kowych zdaniach pozbawionych kontekstu. Zatem uczniowie nie tylko chętniej podejmą się takiej aktywności, ale i poświęcą jej więcej zaangażowania.

Jeśli chcemy, aby uczniowie uznali ćwiczenia gramatyczne jako przydatne, powinniśmy zwrócić uwagę nie tylko na ich formę, ale i kanał realizacji. Przeciętny człowiek w ciągu dnia zdecydowanie więcej komunikacji przeprowadza ustnie niż pisemnie, zatem należałoby zwrócić uwagę, aby aktywnościom ustnym poświęcić odpowiednio więcej czasu na zajęciach. Za ćwiczeniami ustnymi przemawia też fakt, że jeśli w spontanicznej wypowiedzi uczeń potrafi użyć odpowiedniej struktury gramatycznej, możemy być pewni, że poradzi sobie również z użyciem jej w pisemnym ćwiczeniu, gdy ma więcej czasu na przemyślenie i skorygowanie ewentualnych usterek.

Kiedy proponujemy uczniom wyko nywanie ćwiczeń pisemnych, mu simy pamiętać, że w większości podręczników gramatycznych są one schematyczne i mono- tonne. Nic więc dziwnego, że znaczna grupa uczniów pała do nich niechęcią. Ist- nieje jednak kilka sposo- bów, aby te aktywności uatrakcyjnić i tym samym zachęcić uczniów do poświęcenia im swojej uwagi. Ćwiczenia, w których uczniowie

6 październik–listopad 2018 TEMAT NUMERU

automatyzują i utrwalają pewną wiedzę, na przykład formy czasowników nikacji. Podkreślając, że umiejętność nieregularnych, z powodzeniem mogą być wykonywane na czas. Bicie samodzielnej budowy zdania z poznaną własnych rekordów stanowi dodatkową motywację do pracy. Ćwicze- konstrukcją we właściwym kontekście nia, które wymagają zastanowienia i precyzji, na przykład te, w których jest wyjątkowa w tak wczesnym sta- uczniowie muszą wybrać odpowiedni czas gramatyczny dla zdań w tekście, dium poznania, będzie motywacją dla powinny zachęcać treścią. Zabawne, tajemnicze lub szokujące historie, wszystkich uczniów. Zaś dla tych, którzy w których uczniowie odkrywają kolejne fragmenty dopiero po uzupełnieniu podejmą udane próby jej użycia, okaże wcześniejszych, wzbudzają ich ciekawość i chęć do poznania zakończenia. się doskonałą nagrodą. Podobnie jest, gdy treść ćwiczenia dotyczy historii z życia nauczyciela. Młodsi uczniowie chętnie wykonują takie ćwiczenia, w jakich dzięki sto- Warto pamiętać, że nagroda bywa sowaniu poprawnych konstrukcji zdobywają szyfr do skrzynki z nagrodą zamaskowaną karą, bo jej brak jest jed- lub rozwiązanie zagadki. noznaczny ze złą oceną pracy ucznia. Dlatego dobrym pomysłem jest nagra- dzanie nie tylko poprawnego zastoso- Nie sama praktyka czyni mistrzów wania ćwiczonych struktur gramatycz- Zrozumienie zasad gramatyki i wykonywanie ćwiczeń gramatycznych nych, ale w ogóle podejmowania prób. jeszcze nie stanowi o sukcesie w aplikowaniu tej wiedzy w komunikacji. Wówczas można powiedzieć: „Dziękuję, Uczniowie podejmujący próby operowania różnorodnymi konstrukcjami że postarałeś się użyć nowo poznany gramatycznymi w procesie uczenia się popełniają błędy. Niewłaściwy czas gramatyczny w swojej wypowie- stosunek do błędów podkopuje ich wiarę we własne umiejętności i moż- dzi. Upewnijmy się teraz, że wszyst- liwości sprawnej, poprawnej komunikacji. W niektórych przypadkach kie formy czasowników są poprawne” powoduje to frustracje i wycofanie w sytuacjach komunikacyjnych. Klu- albo: „Świetnie, że znalazłeś kontekst czowa jest więc postawa nauczyciela, który może wzmocnić w uczniach do użycia pierwszego okresu warun- poczucie dyskomfortu podczas podejmowanych prób lub pomóc im kowego. Popracujmy teraz wspólnie w nich wzrastać wraz ze zdobywanym doświadczeniem. nad jego formą”. Jeśli już samo podjęcie próby otrzymuje pozytywny feedback, Ważnym elementem relacji nauczyciel – uczeń jest empatia. Musimy to poprawne używanie konstrukcji gra- zrozumieć, że obszerny materiał gramatyczny może być dla uczniów matycznych na skali nagrody powinno przytłaczający, a mnogość reguł i wyjątków może sprawiać wrażenie zostać ocenione jeszcze wyżej. Możemy chaosu nie do okiełznania. Warto to zrozumienie komunikować uczniom więc powiedzieć: „Brawo! Jesteś eks- i tym samym uspokajać ich obawy, że materiał gramatyczny przerasta pertem od mowy zależnej”. ich możliwości. Możemy powiedzieć na przykład: „Nic dziwnego, że się mylisz. W tej konstrukcji jest wiele elementów, o których trzeba pamiętać Uczniowie, którzy mają poczucie, że na- w jednym czasie”. Można też odwołać się do własnych doświadczeń: bywają przydatne umiejętności, ćwiczą „Rozumiem cię. Dla mnie też było to bardzo trudne do opanowania”. je praktycznie i jednocześnie otrzymują zapewnienie, że ich rozwój przebiega Presja wysokich oczekiwań wobec uczniów nie działa na wszystkich systematycznie i we właściwym tem- motywująco. Uczniowie, którzy mają trudności ze sprostaniem wysokim pie, nie ulegają frustracjom związanym wymaganiom, nierzadko nabierają przekonania, że brak im zdolności z procesem ucznia się języka, który lub talentu do nauki języków. Niekoniecznie to nauczyciel jest stroną w dzisiejszym pędzącym świecie jest oczkującą zbyt wiele. Czasami to sami uczniowie ustanawiają sobie wyjątkowo trudny do zaakceptowania. nierealistyczne oczekiwania, którym – jak nietrudno się domyślić – nie potrafią sprostać. Dlatego warto jasno informować uczniów o tym, czego mogą spodziewać się, poznając i ćwicząc kolejne konstrukcje grama- Weronika Sokołowska tyczne. Powiedzenie uczniom, że na danym etapie powinni potrafić jedy- Trener języka angielskiego. Autorka książki Za- nie rozpoznać i zinterpretować podaną strukturę, działa uspokajająco cznij mówić po angielsku i bloga o nauce języ- ków obcych weronikasokolowska.pl. Właściciel- i wzmacniająco na osoby, które tkwią w przekonaniu, że raz zapoznaw- ka szkoły językowej Inspiro Language Academy szy się z nową konstrukcją, powinny samodzielnie używać jej w komu- w Krakowie.

www.horyzontyanglistyki.pl 7 HORYZONTY ANGLISTYKI

ROZMOWA Z PROF. HANNĄ KOMOROWSKĄ NA TEMAT NAUCZANIA, KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI ORAZ SPOSOBÓW NA SZUKANIE MOTYWACJI

W jakim momencie zdecydowała być to szkoła oddalona od Warszawy, Czy z perspektywy czasu uważa Pa- Pani, że będzie zajmowała się w jakiejś małej wsi, czego na tam- ni, że dokonany wybór był słuszny? edukacją? Czy był jakiś konkretny tym etapie mojego życia nie pla- powód czy wydarzenie, po któ- nowałam. Moje obawy zbiegły się Uważam, że stało się wręcz świet- rym zapadła decyzja o wyborze z pojawieniem się możliwości zostanie, ponieważ nie nadaję się do bycia drogi zawodowej? nia asystentem w pracowni języków naukowcem w jednym, wąskim obcych Instytutu Pedagogiki. Profe- temacie. Muszę mieć bardzo sze- Wszystko zaczęło się od studiów – sor Okoń, który był profesorem Uni- rokie pole widzenia, kosztem nawet około czwartego roku byłam świa- wersytetu Warszawskiego, jednocze- tego, że być może nie uda mi się doma, że czytając chętnie literaturę, śnie kierował tym instytutem i dał nigdy zgłębić jednego, wybranego nie widzę możliwości zajmowania mi szansę na to stanowisko. Był to zagadnienia. Jednak ta różnorod- się nią naukowo. Wobec tego swoją mój piąty rok studiów, a więc podję- ność jest dla mnie bardzo istotna. uwagę skierowałam na językoznaw- cie takiego zatrudnienia wiązało się Dydaktyka daje mi możliwość wcho- stwo. Jednak po jakimś czasie i ta dla mnie z dość sporym poświęce- dzenia w obszary psychologii, w tym dziedzina okazała się niewystarcza- niem czasowym, przy jednoczesnym psychologii społecznej i socjologii. jąca, aby zajmować się nią wyłącz- kończeniu pracy magisterskiej. Tym Dzięki temu mam okazję obser- nie. W tamtym czasie funkcjonowały bardziej że profesor Okoń narzu- wowania interakcji edukacyjnych nakazy pracy, co wiązało się z tym, cił mi spore tempo pracy, prosząc w każdym wymiarze – pomiędzy że po ukończeniu studiów mogłam o podanie tytułu pracy doktorskiej. uczniami czy też na linii uczeń – zostać skierowana do pracy w szkole. Od tego momentu mogę powiedzieć, nauczyciel, lub między samymi Ta perspektywa mnie nie odstraszała, że wszystko się zaczęło i dzięki tym nauczycielami, aż na oddziaływa- obawiałam się jednak, że mogłaby wydarzeniom jestem tu, gdzie jestem. niach nauczyciel – rodzic kończąc.

8 październik–listopad 2018 WYWIAD

ROZMOWA Z PROF. HANNĄ KOMOROWSKĄ

Ponadto w ramach mojej pracy są? Jak się zmienili na przestrzeni nak zdanie. Wynika to z wielu powo- dochodzą gałęzie o podłożu histo- lat? Czego oczekują? dów, jednak w dużej mierze absol- rycznym, ale także futurystycz- wenci zaczynają doceniać korzyści, nym, chociażby w zakresie rozwoju Zanim przejdziemy do studentów, jakie wiążą się z wykonywaniem tego języków, szans na ich przetrwanie, chciałabym poruszyć jedną, istotną zawodu. Zwłaszcza w porównaniu kierunki ewoluowania. Zgłębianie dla mnie kwestię. Zarówno nauczy- z tym, czym zajmowali się po stu- kultury materialnej zaprowadziło ciele, jak i studenci są bardzo różni. diach. Pomimo ogromnego obciążenia mnie z kolei do antropologii czy Ta różnorodność istnieje w każdym i mnogości zadań, jakie mają nauczy- też kwestii dotyczących komunikacji zawodzie, a zawód nauczyciela z pew- ciele, należy jednak brać pod uwagę w przestrzeni publicznej. To wymiar godzin, jakie spę- wszystko daje mi pewność, dzają w szkole, a także ferie że nie zamykam się w jed- Dydaktyka daje mi możliwość czy wakacje. Są to niewąt- nym małym obszarze, ale wchodzenia w obszary psychologii, pliwe atuty. Dla niektórych cały czas mam możliwość w tym psychologii społecznej okazuje się to po prostu zagłębiania się w prze- kuszące w porównaniu do różne, ciekawe dla mnie i socjologii. pracy w innych zawodach. zagadnienia. Absolutnie Należy więc podkreślić, nie potrafiłabym latami zaj- że część absolwentów zmie- mować się jedną wąską dziedziną, to nością nie jest wyjątkiem. Są wśród nia zdanie o pozostaniu nauczycielem nie leży w moim charakterze! Wraca- nich naprawdę wspaniali pedagodzy, dopiero po upływie jakiegoś czasu. jąc do odpowiedzi na pytanie – cie- jak również ci mniej doskonali. Podob- Oczywiście jest też druga grupa, która szę się, że robię to, co robię i przez nie jest ze studentami. Chciałabym od początku planuje swoją nauczy- tyle lat mam możliwość rozwijania zaznaczyć, że ogólnoeuropejska ten- cielską ścieżkę kariery, często pracuje się w ramach tak wielu zagadnień. dencja wśród absolwentów pedago- już po licencjacie, a tytuł magistra giki jest taka, że znaczna część z nich robi świadomie, aby móc pracować w momencie ukończenia studiów w liceum. Ta grupa ma zupełnie inne Czyli robi Pani to, co lubi, a to bar- nie zamierza wykonywać zawodu podejście zarówno do samego stu- dzo ważne. Ma Pani również okazję nauczyciela. Tymczasem po około diowania, jak i do tego, czego chcą pracować ze studentami. Jacy oni 8 latach pewna grupa zmienia jed- się podczas tych studiów nauczyć.

www.horyzontyanglistyki.pl 9 HORYZONTY ANGLISTYKI

Jeśli natomiast chodzi o różnice mię- przygotować studentów właściwie w jakiej się ją wykorzystuje. Jeśli dzy studentami na przestrzeni lat, to w tym systemie nauczania. Kolejna mówimy o technologii na lekcjach, musimy cofnąć się nieco w czasie, rzecz to konieczność uwzględniania to z pewnością jest to dla uczniów do roku mniej więcej 1990, kiedy nie w ramach studiów zainteresowań atrakcyjne, a więc w jakimś stop- powstawały jeszcze szkoły prywatne, studentów tak, żeby dany kierunek niu bardziej ich motywuje do nauki. a anglistyka była niezwykle elitarnym był atrakcyjny i przyciągał chętnych. W takim zakresie z pewnością jest to kierunkiem. W ogóle niewielki pro- Obecnie absolwenci nauczają pry- korzyść. Chciałabym jednak podkre- cent maturzystów w tamtym czasie watnie na wielu poziomach zaawan- ślić, że badania międzynarodowe 15 szedł na studia. Nie były tak popu- sowania oraz w różnych grupach wie- krajów UE, w których wzięło udział larne jak teraz. Dodatkowo, niewielu kowych. Wobec tego nie da się ukryć, ponad pięćdziesiąt tysięcy uczniów, studentów miało w szkole średniej że nie jest im na rękę to, że studia wykazały, że nie ma żadnej korela- język angielski, a zatem niewielu licencjackie przygotowują ich wyłącz- cji między zastosowaniem nowych technologii a wynikami nauczania, Studia dają studentom pewne narzędzia, z których natomiast jest negatywny związek między użyciem nowych techno- muszą nauczyć się korzystać, ale również logii w trakcie wykonywania zadań konieczne jest, aby stale pogłębiali swoją domowych a wynikami nauczania. Oczywiście nie wiemy, do czego wiedzę w ramach swoich potrzeb. faktycznie uczniowie używają kom- putera w czasie przeznaczonym na wykonanie pracy domowej, jednak należy to właśnie wziąć pod uwagę, w ogóle mogło startować na angli- nie do nauczania w szkole podstawo- jest to dla nas cenna informacja. Jak stykę. Dostawali się też wyłącznie wej. W związku z tym obecny pro- każda pomoc edukacyjna, tak rów- najlepsi. Pracowało się zatem z nie- gram studiów musi zawierać rów- nież nowe technologie mają swoje zwykle ambitnymi absolwentami nież takie treści, które rozszerzą ich plusy i minusy. liceów, znającymi język angielski na wiedzę w ten sposób, aby nadawała bardzo wysokim poziomie. Natomiast się do wykorzystania w nauczaniu na Na pewno nie jest to narzędzie, które w tej chwili jest inaczej z samego różnych szczeblach. Przygotowanie rozwiąże wszystkie problemy zwią- faktu, że o wielu więcej absolwentów studenta do wykonywania swojego zane z nauczaniem i edukacją. szkół średnich idzie w ogóle na stu- zawodu jest obecnie bardzo trudne, dia, a anglistykę można też studiować co wynika chociażby z tych systemo- na wielu różnych uczelniach. Zatem wych problemów. Dodatkowo należy Jakie metody nauczania możemy sytuacja się zmieniła. Chciałabym podkreślić, że studia nigdy nie przy- obecnie uznać za innowacyjne? Czy jednak podkreślić, że najlepsi nadal są gotują studenta, by był gotowy na warto stawiać na trendy? najlepsi, tylko liczba studentów, z któ- wszystkie sytuacje, z jakimi zetknie rymi konkurują, jest zupełnie innej się w trakcie pracy. Jest to po pro- Powiem trochę przewrotnie. Jako wielkości. Obecnie różnica między stu niemożliwe. Studia dają studen- pierwsza na myśl przychodzi wła- najlepszym a najsłabszym w danym tom pewne narzędzia, z których śnie technologia, jednak są inne, mniej roczniku jest kolosalna. Wpływa to muszą nauczyć się korzystać, ale oczywiste rzeczy. W moim odczuciu też niewątpliwie na pracę ze studen- również konieczne jest, aby stale innowacją byłoby to, żeby klasy były tami, która według mnie jest teraz pogłębiali swoją wiedzę w ramach mniejsze lub żeby nauczyciele mieli większym wyzwaniem. swoich potrzeb. Jedni dodatkowo faktyczną możliwość dokształcać się będą potrzebować wiedzy z zakresu według własnych potrzeb. Na pewno np. radzenia sobie z agresją, a inni obecnie innowacją jest wymiana mię- Czy uważa Pani, że nauczyciele np. z prowadzenia zajęć w grupach dzynarodowa. Wszystkie programy w Polsce po studiach pedagogicz- o bardzo różnym poziomie języko- typu Erasmus są innowacją, ponieważ nych są przygotowani do pracy wym, bo w takich im przyjdzie pra- zmieniła się znacznie funkcja i skala w szkole? cować. Każdy ma inne potrzeby, wymiany studentów. w zależności od tego gdzie pracuje Po pierwsze, został wprowadzony i z jakimi uczniami się spotyka. Z drugiej strony, podręczniki stanowią bardzo skomplikowany system, zgod- też pewną innowację samą w sobie – nie z którym student już po ukończe- są o wiele bogatsze, jednak – w mojej niu studiów licencjackich musi nabyć Jeśli chodzi o samo nauczanie języ- ocenie – nie zawsze ułatwia to pracę odpowiednie uprawnienia. W moim ków, Pani Profesor, jak zapatruje się nauczycielom. Zatem innowacja koja- odczuciu 3 lata studiów licencjackich Pani na temat nowych technologii rzy mi się bardziej z bogactwem tego, to zbyt mało, żeby wykształcić filo- w nauczaniu języka obcego? Czy to co obecnie jest dostępne. loga, a co dopiero włączyć w to 270 pomaga, czy bardziej szkodzi? Jak godzin przedmiotów kierunkowych nauczyciel powinien wykorzystywać i 150 godzin praktyk. Tego rodzaju technologie w codziennej pracy? Jakie rady ma Pani Profesor dla pomysł musi powodować obniże- nauczycieli przygotowujących mło- nie umiejętności merytorycznych. Na przestrzeni lat widziałam bar- dzież do egzaminu ósmoklasisty? W związku z tym bardzo trudno dzo duży postęp technologii i skali, Wielu nauczycieli się ich obawia.

10 październik–listopad 2018 WYWIAD

Prof. zw. dr hab. Hanna Komorowska jest pracownikiem Uniwersytetu SWPS. Była prorektorem Uniwersy- tetu Warszawskiego, prezesem Pol- skiego Towarzystwa Neofilologicz- nego, polskim delegatem w Grupie Projektowej ds. Języków Nowożyt- nych przy Radzie Europy, członkiem powołanej przez Unię Europejską Grupy Wysokiego Szczebla ds. Wie- lojęzyczności i konsultantem Europej- skiego Centrum Języków Nowożyt- nych w Grazu. Przewodniczy Komi- tetowi selekcyjnemu polskiej edycji European Language Label. Jest eks- pertem grupy Training and Consul- tancy ECML, rzeczoznawcą do spraw programów i podręczników do nauki języków obcych MEN, współautorką Europejskiego portfolio dla studen- tów – przyszłych nauczycieli języków i autorką licznych publikacji z dziedziny metodyki nauczania języków obcych oraz kształcenia nauczycieli.

Moje zdanie jest takie, że przecież powiedzieć, że osiągnęła Pani już zawsze staram się znaleźć czas na egzaminy zewnętrzne są w Polsce wszystko. Jakie ma Pani plany teatr, wystawy – szczególnie malar- już od dawna, a to jest po prostu na przyszłość? stwa, odwiedzanie muzeów. Jednym jeden z nich. Dopiero co był egzamin słowem, ta wielość zainteresowań gimnazjalisty, mamy maturę, zatem Chciałabym obecnie wydać drugą ułatwia mi znajdowanie przyjemności wiadomo, czego można się spodzie- z trzech zaplanowanych książek, które i motywacji w tym, co robię. Myślę, wać. Wszystkie najważniejsze infor- po raz pierwszy piszę wspólnie – że zmiana to jest coś, dzięki czemu macje w zakresie samego egzaminu w tym przypadku z profesorem Krajką. mogę stale się rozwijać. Nie bałam się są znane, dodatkowo każdy nauczy- Do tej pory ukazała się w wydawnic- w życiu zawodowym zmian, w tym ciel zna przecież podstawę progra- twie Peter Lang książka Monolingu- zmiany pracy czy też wchodzenia mową, są przykładowe wzory, czyli alism, Bilingualism, Multilingualism. w kolejne dziedziny naukowe. To podstawowe informacje mamy. Moja The Teacher’s Perspective dotycząca wszystko daje mi motywację do dzia- rada pozostaje więc taka, żeby realizo- jedno- i wielojęzyczności. Do końca łania. wać podstawę programową zgodnie roku mamy w planach zakończyć z programem nauczania. Dodam przy drugą książkę, dotyczącą nauczania tej okazji, że nie znam żadnych wyni- języków obcych. Następnie powstanie I na koniec, czego życzy Pani nau ków badań, które pokazywałyby zależ- jeszcze trzecia książka, zatem będzie czycielom języka angielskiego na ność między przygotowywaniem do to swojego rodzaju trylogia. ten rok szkolny? testu a wynikami nauczania. Obala to obecny trend, zgodnie z którym wszy- Poczucia humoru i dystansu do siebie, scy przygotowują się pod test, jednak Jak Pani sobie radzi z takimi kwe- bo bez tego nie przetrwa się najtrud- ta zależność de facto nie istnieje. stiami, jak zmęczenie pracą, może niejszych sytuacji! lekkie znudzenie? W jaki sposób Jak najbardziej rozumiem jednak nie- szuka Pani u siebie motywacji do pokój rodziców uczniów klas siód- dalszych działań? Dziękuję za inspirującą rozmowę mych i ósmych, bo rzeczywiście dla i już teraz serdecznie zapraszam na nich to wszystko będzie nowe. Przede wszystkim mam zróżnicowane wyjątkowe spotkanie z Panią Pro- pole życiowych działań. Poza pracą fesor w dniu 16 listopada 2018 r. na zawodową, która – jak już mówiłam – kongresie nauczycieli języka angiel- Jest Pani autorką wielu pomocy musi być wszechstronna, na pewno skiego w Warszawie. dydaktycznych, książek, artyku- w dużym stopniu realizowałam się łów, wystąpień publicznych. Można również jako matka. Dodatkowo, Rozmawiała Agata Klimaszewska

www.horyzontyanglistyki.pl 11 HORYZONTY ANGLISTYKI

CO I GDZIE WARTO CZYTAĆ W SIECI?

W tym numerze zaproponuję 10 miejsc w sieci, aplikacji i stron dla uczniów, które pomogą w udoskonalaniu umiejętności czytania. Wszystkie w swojej podstawowej wersji są bezpłatne, niektórych można używać bez zakładania konta, kilka z nich wymaga zalogowania się.

12 październik–listopad 2018 STUDENT SKILLS LAB

DREAMREADER

http://dreamreader.net/

Interaktywna strona do ćwiczenia umiejętności czytania ze zrozumieniem, podzielona na 5 podstron: Easy, Intere- sting, Fun, Practical i Academic English. Wydarzenia ze świata, współczesne zagadnienia, wyszukiwarka tematów.

Każdej czytance towarzyszy nagranie oraz interaktywny QUIZ. Ponadto istnieje możliwość ściągnięcia pliku PDF z czytanką, quizem i kluczem odpowiedzi (na dole strony).

ALL THINGS TOPICS https://www.allthingstopics.com/beginning-to-intermediate-reading-lessons.html https://www.allthingstopics.com/reading-practice-quizzes. html

Kopalnia tematycznych czytanek podzielona na poziomy od podstawowego do średnio – zaawansowanego (A1, A2, B1). Teksty dostępne są w formacie PDF, wraz z ciekawymi, różnorodnymi ćwiczeniami sprawdzającymi ich zrozumienie oraz znajomość słownictwa. Czytankom towarzyszą nagrania z możliwością wyboru akcentu amerykańskiego lub brytyjskiego oraz klucz odpowiedzi i dodatkowe źródła wiedzy na dany temat.

NEWSELA

https://newsela.com

W podstawowej wersji strony mamy dostęp do tysięcy tekstów na różne tematy. Każdy artykuł można wydrukować w pliku PDF wraz z quizem i kluczem odpowiedzi. Możemy wybrać poziom tekstu (liczba słów) oraz skorzystać z tzw. Power Words (podkreślone na zielono, trudniejsze słowa w tekście, których definicje i nagrana wymowa pojawiają się po kliknięciu w dane słowo). Ponadto, po prawej stronie obok artykułu znajduje się zadanie pisemne (Write) oraz interaktywny Quiz (niestety sprawdzanie odpowiedzi dostępne tylko w wersji PRO).

Po założeniu konta (zalogowaniu się na platformie) istnieje możliwość zakładania wirtualnych klas i przyłączania uczniów, udostępniania zadań domowych (Create Assignment) oraz śledze- nia postępów.

www.horyzontyanglistyki.pl 13 HORYZONTY ANGLISTYKI

FACTITIOUS

http://factitious.augamestudio.com/#/

Stronka z krótkimi informacjami/tekstami sprawdzającymi umiejętność krytycznego myślenia i odróżniania fałszywych od autentycznych wiadomości (fake/real news). Uczeń przechodzi przez kolejne rundy, podczas któ- rych na ekranie pojawia się krótka czytanka oraz przyciski umożliwiające wybór, czy dany tekst jest realny czy fałszywy. Po kliknięciu odpowiedzi system pokazuje prawidłową COMMONLIT odpowiedź i jej zwięzłe wytłumaczenie. https://commonlit.org

Aby w pełni wykorzystać możliwości platformy, należy się zalogować i utworzyć konto nauczycielskie – można wtedy zadawać zadania domowe i śledzić postępy uczniów. Strona z tysiącami tekstów i możliwościami ich eksploatowania.

W zakładce LIBRARY możemy wybrać interesujący nas arty- kuł, książkę, opowiadanie czy tekst, biorąc pod uwagę różno- rodne kryteria, m.in. poziom edukacyjny, tematykę, umiejsco- wienie wydarzeń. Uczeń, czytając artykuł, może zaznaczyć dowolne słowo, do którego pojawi się definicja oraz prawi- dłowa wymowa. Istnieje także możliwość zaznaczenia całego (lub fragmentu) tekstu i odsłuchania go (a także pauzowania, zatrzymywania w trakcie odsłuchiwania). Artykułowi towa- rzyszą zadania na zrozumienie tekstu (guiding questions) oraz zadania do dyskusji.

READ THEORY FAMOUS PEOPLE LESSONS

https://readtheory.org https://famouspeoplelessons.com

Krótkie, zwięzłe artykuły/teksty, którym towarzyszą po pra- Bardzo prosta, wej stronie interaktywne pytania sprawdzające zrozumie- przejrzysta stronie tekstu. W przypadku zaznaczenia błędnej odpowiedzi na z tysiącami natychmiastowo pojawia się wytłumaczenie (Explanation) tekstów dotyczą- na dole strony. cych życia sławnych osób uszeregowanych alfa- betycznie według nazwisk. Każdemu tekstowi towarzyszy nagranie audio oraz wiele różnorod- nych ćwiczeń na słownictwo (synonym/phrase match, gap fill, choose the correct word), dotyczą- cych tekstu (układanie wydarzeń w odpowiedniej kolejności, układanie rozrzuconych słów w zdaniu z tekstu itp.), zachęcających do dyskusji. Jest także zadanie domowe obejmujące różne umiejętności językowe, zachęcające do twórczego poszukiwania informacji lub przeprowadzenia projektu. Na dole strony znajduje się klucz odpowiedzi.

Jedynym mankamentem jest to, że zadania nie są interaktywne (niemożliwe jest kliknięcie odpowiedzi i natychmiastowe jej sprawdzenie). Wyjściem z sytuacji jest praca z kartami odpowiedzi – nano- szenie rozwiązań na własnej kartce/w zeszycie).

14 październikpaździernik–listopad–listopad 2018 STUDENT SKILLS LAB

READ WORKS https://readworks.org

Podobnie, jak w przypadku platform Newsela i Commonlit po zalogowaniu się uzyskujemy możliwość tworzenia wirtualnych klas, wysyłania zadań i śledzenia postępów. Teksty do czytania możemy wybierać, biorąc pod uwagę wiele kategorii.

Do każdego artykułu dostępne jest nagranie audio, interaktywne zadania na rozumienie (comprehension questions) oraz tłuma- czenia słówek.

BREAKING NEWS ENGLISH

https://breakingnewsenglish.com/index. html

Platforma z artykułami oraz całymi lekcjami do pobrania podzielonymi na poziomy zaawansowania (0–6 level), którym towa- rzyszą różne zadania do tekstu (before/ /after reading), m.in.: łączenie wyrażeń, uzupełnianie luk w zdaniach, zadawanie pytań, zagadnienia do „free writing”, a także zadanie domowe. Wszystkie zadania można wykonywać online bądź pobrać w formacie PDF. ENGLISH READING COMPREHENSION Na tej stronie polecam zakładkę SPEED Aplikacja na urządzenia mobilne – English Reading Compre- READING – każdy tekst można otworzyć hension – uczniowie mogą ćwiczyć czytanie ze zrozumieniem, w widoku promptera, który wyświetla tekst korzystając z telefonów komórkowych. Szeroki wybór intere- na 3 poziomach prędkości (ćwiczenie czy- sujących, współczesnych tematów, przechodzenie na kolejne tania na głos) oraz TEXT JUMBLE ACTI- poziomy zaawansowania i długości tekstów. Zadania z egza- VITY – interaktywne układanie kawałków minów TOEFL oraz TOEIC. artykułu w odpowiedniej kolejności.

W kolejnym numerze zapraszam na III część cyklu Student Skills Lab – tym razem strony i aplikacje pomocne w ćwi- czeniu umiejętności MÓWIENIA.

Justyna Mak Nauczycielka języka angielskiego, fanka metody projektu, CLIL, Design Thinking oraz wdrażania nowoczesnych technologii w nauczaniu języków obcych. Szkoleniowiec i coach językowy zafascynowany narzędziami, które usprawniają proces nauczania/uczenia się i świadomie wspierają w rozwoju. Koordynatorka i moderatorka ogólnopol- skich projektów i programów edukacyjnych, autorka innowacji pedagogicznych. Prowadzi fanpage na FB - Mrs Poppy - uczymy z pomysłem oraz stronę justynamak.weebly.com.

www.horyzontyanglistyki.pl 15 ARTYKUŁHORYZONTY SPONSOROWANY ANGLISTYKI

JUŻ ZA ROK EGZAMIN! JAK POMÓC UCZNIOM W PRZYGOTOWANIACH?

Wielu uczniów ma wypełnione terminarze po brzegi. Często muszą godzić ze sobą wiele obowiązków i pasji. Mają różne ambicje, marzenia i cele, które chcieliby zrealizować. Kariera, studia za granicą – mogą to osiągnąć między innymi dzięki testowi IELTS. Jak wesprzeć uczniów w ich samodzielnej nauce?

16 październik–listopad 2018 ARTYKUŁ SPONSOROWANY

najlepiej z zegarkiem w ręku. Spraw- dołączone są materiały dodatkowe, dzicie postępy i przećwiczycie zda- nagrane na płytę DVD lub CD, z któ- wanie egzaminu. rych warto korzystać. Wiele przydatnych zasobów znajdziesz on-line, np. internetowy kurs Road to IELTS, który pomaga w przygotowaniach do Poznajcie strukturę obydwu wersji testu (General Training # egzaminu i Academic). Przed rejestracją ucznio- 2 wie dostają 10 godzin za darmo, po Znajomość konstrukcji testu jest 20 kolejnych, zaproponuj korzystanie ważna, to dzięki niej uczniowie będę z bezpłatnych aplikacji IELTS Prep mniej zestresowani w dniu egzaminu. App i IELTS Word Power. Dzięki nim Upewnij się, że są oni świadomi rodza- można się uczyć wszędzie, w autobu- jów i długości trwania poszczególnych sie czy w przerwach między zajęciami. Zaplanujcie części oraz typów pytań, a nic ich nie # razem naukę zaskoczy. Wiedza na temat wymagań, 1 kryteriów oceniania i kilka sposobów Angielski Im więcej czasu na przygotowania, na szybsze oraz lepsze rozwiązywa- codziennie, tym lepsze efekty one przynoszą. nia zadań to podstawa do stworze- # a nie od święta Dlatego zacznijcie już dziś. Wybierz- nia własnej strategii egzaminacyjnej. 4 cie datę testu i termin rejestracji. Możesz je poznać w trakcie interne- Zachęć uczniów do codziennego Potem zastanówcie się przez chwilę towego kursu Understanding IELTS, kontaktu z językiem. To łatwiejsze niż i wspólnie obierzcie cele na każdy który organizowany jest regularnie im się to wydaje. Mogą czytać prasę tydzień lub miesiąc. Ważne jest, żeby na platformie Future Learn. w internecie, słuchać podcastów były one realistyczne. Nic tak nie i audiobooków, oglądać filmy w ory- demotywuje uczniów jak niemożność ginalnej wersji językowej, uczestniczyć realizacji zadań, które sobie wyzna- Pomóż zgromadzić w forach internetowych… Dobrym czyli. Zwróć uwagę, żeby plan nie materiały do pomysłem jest także stworzenie tan- zawierał zbyt długich przerw pomię- # samodzielnej nauki demu językowego z native speakerem. dzy sesjami. Powinien on także 3 Dodatkowe aktywności powinny być uwzględnić ćwiczenie wszystkich Na rynku wydawniczym jest wiele dopasowane do zainteresowań i oso- umiejętności jednocześnie. Rozwią- podręczników i zeszytów ćwiczeń bowości uczniów. Bądź dla nich przy- zujcie zadania z testów próbnych i to z kluczem odpowiedzi. Do wielu z nich kładem i zarażaj swoją pasją!

www.horyzontyanglistyki.pl 17 HORYZONTY ANGLISTYKI TRUDNA SZTUKA EFEKTYWNEGO NOTOWANIA

Dlaczego notowanie jest tak ważne? Nauczanie notowania odbywa Podstawową funkcją notatki jest magazynowanie informacji. Dzięki się zazwyczaj w pierwszych takiej zewnętrznej pamięci można latach nauki w szkole. Później powracać do szczegółów, których się uznaje się, że uczniowie powinni nie zapamiętało i powtarzać zdoby- waną wiedzę. Sporządzanie notatki sami zadbać o swoje notatki, uczy pisania. Sporządzanie „dobrej” to znaczy odpowiedzialnie notatki uczy również organizowania je sporządzać i efektywnie wiedzy, dostrzegania relacji, analizo- wania, nadawania znaczeń, doko- z nich korzystać. Tymczasem nywania oceny ważności informacji notowanie to trudna sztuka, i podejmowania decyzji. Tylko informacje, które zostają przetworzone która wymaga ćwiczenia i zorganizowane przez ucznia, mogą i odkrywania nowych technik przechodzić z pamięci krótko- do przez… całe życie. Wszystko długotrwałej. Dlatego warto uczyć „dobrego” notowania – niezależnie dlatego, że sporządzanie od wieku i doświadczeń uczniów. notatki to kluczowa aktywność dla efektywności procesu Jaka notatka uczenia się. jest „dobra”? Zacznijmy od tego, że wszystkie obecne badania nad skutecznością zapisywanie ze słuchu jest zdecy- Lepsze jest streszczanie zawartych notatek wskazują, że notatki linearne dowanie mniej efektywne w procesie w notatce informacji, które na skali są najmniej efektywne w procesie uczenia się niż aktywne sporządza- efektywności wyprzedza zakreślanie uczenia się. Jednak jest to wciąż nie własnej notatki. Jest tak dlatego, najważniejszych elementów. Bez wąt- najpopularniejsza forma notowania że podczas samodzielnego, aktyw- pienia jednak najbardziej efektywną w szkolnych i akademickich zeszy- nego notowania uczeń jest zmuszony czynnością jest przerabianie notatek. tach. Lepsze od linearnych są cho- do przetwarzania, streszczania i orga- Wymaga bowiem głębokiego zrozu- ciażby notatki wypunktowane lub nizowania informacji. Nie sposób też mienia, przetworzenia i ponownego w postaci tabeli. Notatki zorganizo- stworzyć dobrej notatki bez dogłęb- zorganizowania informacji. wane przestrzennie są oceniane jako nego zrozumienia tematu, co nie gwa- najlepsze, głównie ze względu na to, rantuje kopiowanie notatki z podręcz- że pomagają dostrzec połączenia nika lub tablicy. Rodzaje notatek pomiędzy dotychczasową i nowo Istnieje wiele form graficznych, zdobywaną wiedzą (tzw. generation Wreszcie warunkiem stworzenia które wspomagają proces uczenia effect). dobrej notatki jest to, w jaki sposób się. Każda z nich może służyć jako wykorzystuje się ją na dalszym eta- krótka notatka, a dowolnie zestawione Oprócz formy, ważny jest również pie uczenia się. Według badań naj- są doskonałymi elementami dłuższej sposób sporządzania notatki. Bierne mniejsze efekty przynosi czytanie notatki. Oto kilka z nich – szczególnie przepisywanie tekstu z tablicy lub notatek, nawet jeśli jest wielokrotne. przydatnych w nauce języka obcego.

18 październik–listopad 2018 UNIQUESKILLS

1. KODOWANIE KOLOREM 3. DIAGRAM DRZEWKOWY Najprostszy sposób reprezentacji Wyróżnia grupy i podgrupy w ramach graficznej oparty na zakreślaniu róż- określonego zjawiska (zdj. 2). Pozwala nymi kolorami elementów o określo- zauważyć zależności hierarchiczne nej charakterystyce. W przypadku i utrwalić połączenia pomiędzy do dużej liczby kolorów, tym samym tychczasową a nowo zdobywaną wie- zdj. 4 znacznej szczegółowości, wymagana dzą. jest legenda wyjaśniająca znaczenie danego koloru, np. gramatyka – kolor zielony, słownictwo – kolor niebieski, zdj. 2 wyjątki – kolor czerwony, przykłady zdań – kolor żółty itp. Jeśli korzystamy tylko z trzech lub czterech kolorów, legenda nie jest konieczna.

Kodowanie kolorem to sposób prze- OŚ CZASU twarzania notatki po jej zakończeniu. 6. Czytając gotową notatkę, uczeń doko- Doskonale nadaje się do zobrazowa- nuje analizy i oceny zawartych w niej nia zastosowania czasów gramatycz- informacji i kolorami zakreśla odpo- nych (zdj. 5) wiednie elementy. Przy późniejszym korzystaniu z notatki łatwiej jest też odnaleźć poszukiwane informacje.

2. DIAGRAM VENNA Najczęściej służy do oznaczania zdj. 5 części wspólnych dwóch lub więcej zbiorów, ale można za jego pomocą zestawiać i porównywać zagadnienia. . W tym wypadku, jeśli w okręgu umie- ścimy wyrażenia charakterystyczne dla czasu present simple, poza okrę- giem możemy zapisać wyrażenia, DIAGRAM TARCZOWY które nie są dla tego czasu typowe 4. (zdj. 1). Takie ujęcie pozwala uczniowi Najlepiej segreguje elementy pod dostrzec granice pojęć i zagadnień. względem ważności lub obrazuje relacje (zdj. 3). 7. TABELA OPISOWA zdj. 1 W najprostszej formie służy do zaznaczenia najważniejszych informacji w notatce. Wówczas wystarczy wpi- sać tekst w jednokomórkową tabelę. Bardziej rozbudowana tabela opisowa przydaje się do planowania wypowiedzi pisemnych (zdj. 6).

zdj. 3

zdj. 6

5. DIAGRAM STRZAŁKOWY Kolejne narzędzie do zobrazowania zależności lub związków przyczynowo- -skutkowych (zdj. 4).

www.horyzontyanglistyki.pl 19 HORYZONTY ANGLISTYKI

uczniowskich decyzji. Każdy bowiem TABELA PORÓWNAWCZA może mieć swoje preferencje i pomysł 8. na wykonanie notatki. Jak sama nazwa wskazuje, można w niej zestawić i porównać dwa lub Największym błędem, jaki może po

więcej zjawisk (zdj. 7). zdj. 8 pełnić nauczyciel grupy, która dopiero uczy się tworzyć własne notatki, jest polecenie im jednoczesnego słuchania informacji i efektywnego notowania. Przede wszystkim uczniowie notu- jący nie są w stanie skoncentrować się na słuchanych treściach. Dodat- kowo, notatki tworzone jednocześnie z poznawaniem nowego materiału są zwykle przepełnione zbędnymi szczegółami, bo nie ma wówczas zdj. 7 czasu na ocenę ważności informacji i właściwe rozplanowanie notatki. zań (zdj. 8). Tworzenie mapy koncep- Dobrym rozwiązaniem jest popro- cyjnej nie jest tak skomplikowane szenie uczniów o uwagę podczas i czasochłonne jak notowanie za przekazywania nowych informacji, pomocą map myśli. a następnie polecenie im sporządze- nia notatki z usłyszanych i zapamię- Jak uczyć notowania? tanych wiadomości. Sporządzanie dobrych notatek jest Uczniowie mogą tworzyć swoje notatki 9. MAPA MYŚLI trudną sztuką, wymagającą ćwicze- indywidualnie, ale również w parach nia i doskonalenia. Nauczyciel może lub większych grupach. Po zakończe- Notatka zbudowana na tej zasa- wspierać uczniów w pozyskiwaniu niu notatki warto zaplanować czas na dzie ma koncentryczny kształt. Na tej umiejętności na wiele sposobów. refleksję nad efektem końcowym, pyta- środku znajduje się słowo lub wyra- Jednym z nich jest demonstracja jąc – na przykład – czy chcieliby coś żenie będące tematem głównym. polegająca na tym, że nauczyciel zmienić. Należy pamiętać, że podda- Należy je zapisać wielkimi literami, tworzy notatkę na oczach uczniów, wanie notatki samoocenie jest kolejna kolorowo i opatrzyć odpowiednim głośno komentując proces powsta- nym etapem przetwarzania zawartych rysunkiem lub symbolem. Od niego wania kolejnych jej elementów. Jest w niej informacji. Dobrym pomysłem odchodzą strzałki lub linie skiero- to metoda szczególnie przydatna na jest też zaproponowanie uczniom, aby wane ku pomniejszym wątkom zwią- początku przygody z nauką efektyw- porównali ze sobą gotowe notatki. zanym z tematem głównym. Każda nego notowania. Mają wówczas szansę inaczej spoj- odnoga powinna mieć osobny kolor, rzeć na omawiany temat i podjąć decy- a podtematy należy zapisać odpo- Ćwiczenia przygotowujące do two zję o wprowadzeniu zmian w swo- wiednio mniejszymi literami, podob- rzenia własnych, efektywnych notatek ich notatkach. nie jak strzałki, im bardziej oddalone mogą być oparte na pojedynczych od centrum mapy tym drobniejsze elementach, które stanowią kolejne Sporządzenie notatki jest doskonałym i cieńsze. W ten sposób cała mapa kroki w pozyskiwaniu umiejętności zadaniem domowym. W domowych miała charakter hierarchiczny. Zapi- oceny treści i podejmowania decyzji. warunkach, bez ograniczenia czaso- sując mapę, warto stosować skróty, Oto kilka przykładów ćwiczeń, które wego uczniowie mogą swobodnie słowa klucze i ilustracje. Tworze- temu służą: analizować i przetwarzać wiadomości nie czytelnych i estetycznych map hh wypisanie słów kluczy, z zajęć, jednocześnie je powtarza- myśli jest trudnym zadaniem i cza- jąc. Oprócz klasycznej formy notatki hh porównanie dwóch elementów, sochłonnym procesem. Informacje w zeszycie możemy zaproponować tekstów lub konstrukcji grama- notowane w ten sposób są jednak stworzenie prezentacji w Power Point tycznych, głęboko przetwarzane, a więc ucze- lub infografiki. nie się przy pomocy map myśli jest hh zakreślanie informacji w tekście, wyjątkowo skuteczne. hh notowanie na marginesie, Źródła:  http://wac.colostate.edu/journal/vol16/boch.pdf hh nadawanie tytułów,  G. Petty, Teaching Today: 4th Edition, wyd. Nelson 10. MAPA KONCEPCYJNA hh podział treści na części. Thornes, 2009. Ten rodzaj diagramu zwany jest też minimapą myśli. Tutaj również na Gdy uczniowie poznali już różne typy Weronika Sokołowska środku oznaczamy temat główny, notatek, warto powoli oddawać im Trener języka angielskiego. Autorka książki a strzałki, które z niego wychodzą, odpowiedzialność za wybór właści- Zacznij mówić po angielsku i bloga o nauce języków obcych weronikasokolowska.pl. Wła- prowadzą do podtematów, poszcze- wej formy graficznej dla danej treści. ścicielka szkoły językowej Inspiro Language gólnych aspektów, skojarzeń i nawią- Ważne jest jednak, aby nie podważać Academy w Krakowie.

20 październik–listopad 2018

HORYZONTY ANGLISTYKI GADŻETY

Z TORBY NAUCZYCIELA

Podręczniki, klasówki, pomoce edukacyjne, czego nie znajdziemy w nauczycielskiej torbie? W poprzednim numerze „Horyzontów Anglistyki” pisałam o tym, w jaki sposób możemy wykorzystać zwykłą kartkę papieru. Tym razem zapraszam do zapoznania się z kilkoma przykładami na wykorzystanie prostych gadżetów, które w ciekawy sposób urozmaicą nasze lekcje, a jednocześnie są dość małe i nie zajmą dużo miejsca w naszych nauczycielskich torbach.

22 październik–listopad 2018 UNIQUESKILLS

hh Inna wersja wspólnego wypracowania z użyciem Patyczki papierowej kartki. Każdy uczeń dostaje czystą kartkę papieru, na której zapisuje pierwsze zdanie opowiadania lub innego rodzaju tekstu. Następnie Chodzi o patyczki, takie jak do lodów na patyku albo zgina kartkę, tak aby stworzyć z niej papierową piłkę, lekarskie szpatułki, mogą być kolorowe lub bezbarwne. rzuca kulką do innego ucznia, najlepiej na drugi koniec sali. Uczniowie rozwijają papierowe kulki i dopisują hh Podział uczniów na grupy, np. wszyscy, którzy wylo- swoje zdanie, zginają je i rzucają do kolejnej osoby. Gra sowali ten sam kolor albo w każdej grupie musi być toczy się do około 10 powtórzeń lub do momentu, aż osoba z innym kolorem patyczka, możesz też na każ- kartki już nie wytrzymają ciągłego zginania i odginania. dym patyczku napisać słowa należące do różnych Na koniec każdy uczeń rozwija swoją papierową piłkę kategorii, uczniowie muszą podzielić się na grupy i odczytuje tekst. W trakcie czytania uczniowie, któ- według określonej kategorii. rzy napisali dane zdanie, podnoszą rękę. hh Losowanie kolejności odpowiedzi, jeśli na każdym patyczku napiszemy imię ucznia lub wykorzystamy numery uczniów z dziennika. Kości do gry hh Powtórzenie słówek: patyczki jak fiszki – uczniowie piszą na patyczkach wybrane słowa wraz z tłumacze- hh Ze zwykłych kostek tworzymy swoje własne Story niem na odwrocie, potem losują i sprawdzają swoją Cubes, rysujemy lub naklejamy rysunki – mamy wiedzę lub przepytują innych. Patyczki możemy gotowe kostki do ćwiczeń językowych. gromadzić cały rok szkolny lub nakleić na każdym kawałek zalaminowanej kartki, wtedy patyczki będą hh Na lekcję powtórzeniową przygotuj planszę 6  6, do wielokrotnego użycia. uczniowie mogą zrobić to sami, wystarczy na czys tej kartce narysować planszę, w każdy kwadrat hh Język funkcjonalny – tworzymy listę zwrotów, np. wpisują wyraz lub zwrot z danego zagadnienia lub „Co powiesz na?”, „Nie jestem pewien, ale…”, „Gdy- rozdziału w podręczniku. Rzucają dwoma kostkami, bym był Tobą…”, drukujemy wszystkie zwroty, przy- uczniowie pracują ze słowem znajdującym się na czepiamy je do patyczków (można też zwroty zapi- przecięciu wylosowanych cyfr. Najprostsze zadanie sać na patyczkach). Uczniowie pracują w parach, to przetłumaczenie danego słowa, ale ponieważ losują sześć patyczków (po trzy na osobę), muszą kolejny rzut może wskazać to samo słowo, to pro- ułożyć dialog, w którym wykorzystają wszystkie ponuję dwa rozwiązania: opcja pierwsza – jeden sześć patyczków. Dla utrudnienia lub ułatwienia uczeń z grupy wymyśla zadanie dla odpowiadającej (niektórzy uczniowie lubią mieć podany konkretny osoby; opcja druga – tworzymy karty z zadaniami, temat zadania niż wolną rękę w wyborze tematu) z których uczniowie losują. Przykładowe zadania uczniowie losują kontekst sytuacyjny (np. w restau- na kartach to: racji, kłócące się rodzeństwo albo gotowanie obiadu) `` przetłumacz, i układają dialog do wylosowanej sytuacji. `` podaj definicję, `` podaj przeciwieństwo, hh Jeśli masz kolorowe patyczki, ustal, że każdy kolor `` podaj synonim, odpowiada trudności zadania, np. żółty – bardzo `` ułóż zdanie z danym słowem, łatwe, pomarańczowy – łatwe, czerwony – średnie, `` zadaj pytanie z danym słowem, zielony – trudne, niebieski – bardzo trudne. Ucznio- `` podaj trzy skojarzenia, wie wybierają kolor patyczka, określając w ten spo- sób, na jakiej trudności pytanie chcą odpowiedzieć. hh Turlane opowieści to jedno z moich ulubionych Może być to zadanie na początek lub koniec lekcji. ćwiczeń rozwijających sprawność mówienia z uży- Kiedy uczniowie są już przyzwyczajeni do tego typu ciem kości. Podobnie jak w poprzedniej zabawie zadania, zamiast samodzielnego wyboru mogą loso- potrzebna jest plansza z 5 kolumnami, pierwsza wać patyczek z worka. kolumna to cyfry od 1 do 6, druga kolumna o nazwie „Kto?”, trzecia – „Gdzie?”, czwarta – „Kiedy?”, pią ta – „Co?” (czynność). W każdym kwadracie powinien pojawić się rysunek lub słowo. Uczniowie rzu- Piłka cają kostką do gry i na bieżąco muszą układać historię z użyciem obrazka z danego kwadratu planszy. hh Powtórzenie słówek: rzucamy piłkę, mówiąc słowo – uczeń tłumaczy, dodaje formy przeszłe lub podaje hh Boggle – na każdą kostkę naklej różne litery, potrzebne swoje skojarzenie ze słowem. będzie około 16 kostek. Uczniowie pracują w grupach, parach lub samodzielnie. Nauczyciel rzuca wszyst- hh Ustalanie kolejności odpowiedzi: uczniowie rzucają kimi kostkami, uczniowie w ciągu 2–3 minut muszą piłkę do osoby, która ma odpowiedzieć jako wypisać jak najwięcej słów z użyciem literek wylo- kolejna. sowanych na kostkach.

www.horyzontyanglistyki.pl 23 HORYZONTY ANGLISTYKI

Balon

hh Powtórzenie słownictwa: uczniowie stają w kole, nauczyciel podaje kategorię tematyczną, zadaniem uczniów jest nie pozwolić balonowi upaść, za każdym razem kiedy podbijają balon, muszą podać słowo z danej kategorii. W ten sposób uczniowie mogą końcu lekcji uczniowie losują słowo, które muszą podawać skojarzenia do danego tematu; powtarzać przetłumaczyć lub ułożyć z nim zdanie. zagadnienie gramatyczne (np. podać formy przeszłe czasownika nieregularnego). hh Zamiast fiszek ze słówkami do worka możesz wrzucić konkretne zadania, np.: „Zapytaj kolegę, ile ma lat”, hh Powtórzenie słownictwa: każdy uczeń dostaje „Powiedz, jak spędziłeś ostatni weekend” lub „Zapytaj, nadmuchany balon. Nauczyciel podaje kategorię, jak dojść na stację kolejową?”. Takie krótkie zadania uczniowie na balonie zapisują słowo związane z daną mogą być przerywnikiem w trakcie lekcji lub służyć kategorią, następnie rzucają balonem, łapią inny jako zadanie dla uczniów, którzy wcześniej skończyli balon i na nim zapisują kolejne słowo – rzucają balo- pracę. Jeśli dodatkowo na drugiej stronie karteczki/ nem do momentu, gdy zabraknie miejsca do /fiszki podana będzie poprawna odpowiedź, ucznio- zapisania. Zasadą jest, że uczniowie nie mogą wie sami będą mogli się sprawdzić. powtarzać słów na balonie i za każdym razem podają inne słowo. hh Jeśli chcesz zainteresować uczniów tematem lekcji, przynieś jego temat w worku. Jeśli z młodszymi hh Uczniowie zapisują na balonie dowolne pytanie, uczniami będziesz omawiać np. owoce i warzywa, nauczyciel może ustalić kategorię, następnie rzucają przynieś w worku kilka produktów, poproś uczniów balon, łapią inny i udzielają na balonie odpowiedzi. o dotknięcie owoców i odgadnięcie, wykorzystując Rzucają po raz kolejny, zapisują kolejne pytanie, ale tylko zmysł dotyku. warunkiem jest, aby w jakiś sposób było ono związane z poprzednim pytaniem, np. „Czy masz rodzeństwo? Nauczycielska torba bywa ciężka, często nie mamy swojej Tak, brata”; wtedy kolejne pytanie powinno dotyczyć pracowni w szkole i z lekcji na lekcję musimy nosić wszyst- brata, np. „Ile lat ma Twój brat?” lub „Czym się zaj- kie pomoce. Mam nadzieję, że przedstawione w artykule muje Twój brat?”. gadżety zmieszczą się do każdej torby. Pamiętaj, że nie musisz stosować wszystkich od razu i na każdej lekcji. Jak z każdą pomocą dydaktyczną – ważny jest umiar i rozsądek. Worek Katarzyna Wiącek Nauczycielka języka angielskiego, autorka bloga en-joyenglish.weebly. hh Wykorzystaj worek do przechowywania w nim fiszek com, prowadzi warsztaty na konferencjach, pisze artykuły oraz tworzy ze słówkami z poprzedniej lekcji. Na początku lub na materiały dydaktyczne.

24 październik–listopad 2018 HANDOUT

QUESTIONS

Introduction Think and write here 10 different sentences in English.

1. 6. 2. 7. 3. 8. 4. 9. 5. 10.

Over to you! Can you recognise which tense is used in these sentences? Read them and mark your answers in the table. LEVEL ELEMENTARY + LEVEL ELEMENTARY Sentence Answer

1. Where were you born? 2. Why is he talking with you right now? 3. Are you OK? 4. Will you do this for me? 5. Does it rain in this city often? 6. Why did you do this to me? 7. Have you got any nice books to read? 8. Do you like cheese? 9. Did you go with your friend to the cinema yesterday? 10. Are you planning to do this activity?

Notice! In English we can ask questions in different ways. Match the answers to the questions.

Questions Answers VERSION STUDENT'S

What do you think about this game? In this new shop around the corner in our town. Are you going or not? Yes, I will. Where have you seen this flower? Yes, I do. Will you help me, please? I have no idea. I don’t have a lot of free time. Why didn’t you go to the cinema with us? She’s 59. Do you like this new dress? I think that it’s interesting. When will you watch this new film? Because I didn’t feel well. How old is your mother? Yes, I am.

Test yourself! What are the general options of making questions in English? Can you see it from the examples?

......

Present Simple questions Have a look at the previous exercise. Note down what is the way of forming questions in that tense. Compare with your friend.

www.horyzontyanglistyki.pl 25 HORYZONTY ANGLISTYKI

Present Continuous questions Have a look at the previous exercise. Note down what is the way of forming questions in that tense. Compare with your friend.

Past Simple questions Have a look at the previous exercise. Note down what is the way of forming questions in that tense. Compare with your friend.

Future Simple questions Have a look at the previous exercise. Note down what is the way of forming questions in that tense. Compare with your friend. LEVEL ELEMENTARY + LEVEL ELEMENTARY

Task 1. Look at the exercise 1. Make questions from 4 sentences and write them here. Don’t show your work to your friend. He/She is going to guess and tell you your sentences.

Task 2. What is the difference between these sentences?

Set 1 Set 2

Do you like cheese? Why did you do that? Are you coming with us? How long have you been standing here? Is he cooking this now? What is the best name for a dog? Did they tell you about that? Which city will you live in in the future? Does she read many books every day? Where were you yesterday? STUDENT'S VERSION STUDENT'S Game 1. In the spaces provided draw 3 objects which will help your friend to guess the name of the job which is connected with the picture.

Then in the spaces below to each job write 2 sets of questions. One set should start from auxiliary verbs, the second one from WH-questions. After that chat with your friend and do the role plays according to the chosen job.

Set 1 Set 2 What’s that job? 1. 1. Job 1 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 1. 1. Job 2 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 1. 1. Job 3 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. Notes

26 październik–listopad 2018 HANDOUT

Listening game Listen to your friends saying different questions (you can invent them or use the questions from the lesson) to the whole class. Raise your one hand if it is a yes/no question or both hands if it’s a different one.

Play in 3 versions: 1st version – one student says the questions aloud and slowly. 2nd version – the student says the questions with 3 seconds pause after each. 3rd version – the student says the questions one after another.

Game 2. Think and write here 10 objects that some students in your class have. Example: a phone. 1. 6. 2. 7. 3. 8.

4. 9. + LEVEL ELEMENTARY 5. 10. Then all those students who have certain objects mentioned in the previous exercise are to invent one question and ask that question to the other person. There are 10 objects so the first students to invent and ask the questions are the owners of, for instance, phones.

Crazy game Invent in teams as many crazy questions as possible according to the tables.

Yes/No questions Detailed questions

Present Simple

Present Continuous

Past Simple

Future Simple STUDENT'S VERSION STUDENT'S

Quiz 1. What should be in the gap? ……….. you like this kind of exercise? 2. Choose: ……. you do this for me tomorrow? A – Are B – Will C – Do 3. Right or wrong? Sentence: I called you yesterday three times. Where you there?

Game 3. Use the remaining sentences from the exercise 1. and make questions from them.

Final game Invent your own 4 quiz questions here for your friend. Discuss the answers!

1. 2.

3. 4.

Over to you What was the best for you to learn? How can you practise English questions in use? What do you like taking about? Why? What did you learn today? Ewa Ostarek

www.horyzontyanglistyki.pl 27 HORYZONTY ANGLISTYKI QUESTIONS

Introduction Students’ sentences.

Over to you! Sentence Answer

1. Where were you born? Past simple 2. Why is he talking with you right now? Present continuous 3. Are you OK? Present simple 4. Will you do this for me? Future simple 5. Does it rain in this city often? Present simple 6. Why did you do this to me? Past simple 7. Have you got any nice books to read? Present perfect LEVEL ELEMENTARY + LEVEL ELEMENTARY 8. Do you like cheese? Present simple 9. Did you go with your friend to the cinema yesterday? Past simple 10. Are you planning to do this activity? Present continuous

Notice! Talking! What do you think about this game? Students’ answers. I think that it’s interesting. Are you going or not? Game 1. Yes, I am. Students’ questions. Where have you seen this flower? Listening game In a new shop around the corner in our town. Students’ ideas. Will you help me, please? Yes, I will. Game 2. Why didn’t you go to the cinema with us? Students choose 10 objects and write them down. Because I didn’t feel well. Example: a phone. Do you like this new dress? Then all those students who have certain objects mentioned in the previous exercise are to invent one ques-

TEACHER'S VERSION TEACHER'S Yes, I do. When will you watch this new film? tion and ask that question to the other person. There I have no idea. I don’t have a lot of free time. are 10 objects so the first students to invent and ask the How old is your mother? questions are the owners of, for instance, phones. She’s 59. Crazy game Students invent crazy questions in the given tenses. Test yourself! Yes/No questions (questions start from auxiliary verbs) Quiz or detailed questions (Wh-questions plus How?) 1. What should be in the gap? DO/DID……….. you like this kind of exercise? Present Simple questions 2. Choose: ……. you do this for me tomorrow? Do/Does at the beginning plus verb in the infinitive: A – are Do you like me? B – will (Why) Are you happy? C – do Present Continuous questions 3. Right or wrong? Is/are plus verb with –ING: (Why?) Are you going with us? Sentence: I called you yesterday three times. Past Simple questions Where you there? Was/were/did plus verbs in infinitive form: WERE not Where (Why?) Did you do this? Was she happy? Game 3. Future Simple questions Students’ answers. Will plus infinitive: (Why?) Will you go there? Task 1. Final game Students’ questions and answers. Students’ questions. Task 2. Over to you Set 1 – short questions, auxiliary questions. Students’ s answers. Set 2 – detailed questions, wh-questions. Ewa Ostarek

28 październik–listopad 2018 HANDOUT

EASY PASSIVE VOICE PART 1

Introduction Guess the topic. Solve the riddle to guess the topic of the grammar phenomena!

-ge+ k=s+ -lo v+ r=o

16 LEVEL PRE-INTERMEDIATE

Task 1. Think and write in English 4 sentences. Two in Present Simple and two in Past Simple. You’ll need them later on.

Task 2. Look at the sentences. Do you know what phenomena this is? Do you recognise this in Polish? Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę. Ameryka została odkryta przez Krzysztofa Kolumba. STUDENT'S VERSION STUDENT'S Andrzej kupił nowe kwiaty. Nowe kwiaty zostały kupione przez Andrzeja.

Task 3. Can we do similar transformations in Polish? 1. Prezenterzy przedstawiają wiadomości. 2. Mój brat kupił nowy motocykl. 3. Asia jedzie na rowerze. Can we change all the sentences? Why?

Task 4. Look at the examples. Can you see any similarities? 1. My mother cooked the soup. The soup was cooked. 2. The postman delivers letters. Letters are delivered. 3. I will buy this red car. This red car will be bought.

Task 5. Based on the sentences fill in the box. Use some general rules of what you have observed.

…………………. + ………………………. https://www.festisite.com/rebus/

www.horyzontyanglistyki.pl 29 HORYZONTY ANGLISTYKI

-ge+ k=s+ -lo v+ r=o

page ski love rice

Think big! Think for a moment: Why do we use passive voice? What is the reason? Brainstorm: Use the circle to mark you ideas.

LEVEL PRE-INTERMEDIATE Game 1. Work in pairs. Each pair is going to create 3 sentences in passive voice. Among them one should be wrong. Then you present your sentences to the class and they show you, using their fingers, which sentence is not correct. Play three rounds.

First round 1. 2. 3.

Second round 1. 2. 3.

Third round

STUDENT'S VERSION STUDENT'S 1. 2. 3.

https://www.festisite.com/text-layout/spiral/

Game 2. Have a look at this words snakes and try to create sentences. You’ll have to be careful.

Space for your answers:

30 październik–listopad 2018 HANDOUT

Over to you! Now play the same game with a friend. Use the spaces here to take notes and create your own word snake. Ideas Draw it here

Game 3. LEVEL PRE-INTERMEDIATE Choose 5 nouns and 5 verbs. Write them here. Then listen to your teacher.

Game 4. Rearrange these words to have sentences.

. BE A TOLD TO STORY TOMORROW ME WILL

LIKES MY STORIES LISTENING . MY BROTHER ------TO

HE ------NEW DAYS BAG LOST AGO TWO HIS

----- SKATEBOARDS ----- USED MANY EVERY DAY ! ARE ---- STUDENT'S VERSION STUDENT'S

THE WATCH GAME I THE IN WILL EVENING TOMORROW

. NEW --- WAS THIS ------PARCEL DELIVERED

Question! Which sentences are in active and which in passive voice? Change active into passive.

Over to you! Prepare your own game for your friends. Play in teams.

www.horyzontyanglistyki.pl 31 HORYZONTY ANGLISTYKI

Game 5. Are the sentences in active or passive voice? Decide. Write A or P. Justify.

1. I like playing football.

2. My big red bike was stolen!

3. Why are we going to this show now?

4. Tea is often drunk by my teacher.

5. Did I tell how much I hadn’t liked this place before?

6. Planes are produced in France.

7. Today each person can use free Internet to chat with fiends.

8. Many people speak English all over the world.

9. A new interesting post was published on Facebook.

10. Long time ago many animals were killed. LEVEL PRE-INTERMEDIATE

Game 6. Do the same for your friend. Let her/him decide.

Act out Play in groups. Think about some sentences in passive voice and act them out. The rest of the group should guess STUDENT'S VERSION STUDENT'S what the sentences is and write it down. Space for you notes:

Over to you Is it possible to change into passive voice the sentences which you have written at the beginning of the class? If it’s possible, do it here. If not, tell why.

1. 2. 3. 4.

Summary Why passive voice is good to use? Write here or draw your three reasons! Remember about them. Have fun with passive voice!

Ewa Ostarek

32 październik–listopad 2018 HANDOUT

EASY PASSIVE VOICE PART 1

Introduction

-ge+ k=s+ -lo v+ r=o

page ski love rice

Task 1. LEVEL IPRE-INTERMEDIATE Students’ answers.

Task 2. This is passive voice.

Task 3. Yes, we can. However, it depends on the sentence. We can’t change the sentence number three.

Task 4. The sentences represent passive voice of Past Simple, Present Simple, Future Simple.

Task 5. correct version of to be + third form/-ed TEACHER'S VERSION TEACHER'S

Think big! We use passive voice.

Game 1. Students’ answers.

Game 2. ONE: the my letters are is delivered two big mistakes were make made a new house houses is being build built

TWO: as nowadays computers is used for many different purposes some of them are really important are many laptops are used to help people at work a lot of young people are into the internet it it applied to many issues as it can help at work and on school

In that sentence: one word is missing. This is the word “ARE” Students should see this. The correct sentence will be: Nowadays computers are used for many different purposes.

Over to you! Students play this game.

Game 3. After choosing 5 nouns and 5 verbs they have to write sentences based on them in passive voice.

www.horyzontyanglistyki.pl 33 HORYZONTY ANGLISTYKI

Game 4. Rearrange these words to have sentences. 1. A story will be told to me tomorrow. 2. My brother likes listening to my stories. 3. He lost his new bag two days ago. 4. Many skateboards are used everyday! 5. I will watch the game tomorrow in the evening. 6. This new parcel was delivered.

Question! Passive sentences: 1. A story will be told to me tomorrow. 4. Many skateboards are used everyday! 6. This new parcel was delivered.

Changes: 2. My brother likes listening to my stories.  --- LEVEL PRE-INTERMEDIATE 3. He lost his new bag two days ago.  His new bag was lost two days ago. 5. I will watch the game tomorrow in the evening.  The game will be watched tomorrow in the evening.

Over to you! Students play the same game.

Game 5. Are the sentences in active or passive voice? Decide. Write A or P. Justify.

1. I like playing football. A

2. My big red bike was stolen! P

3. Why are we going to this show now? A

4. Tea is often drunk by my teacher. P

TEACHER'S VERSION TEACHER'S 5. Did I tell how much I hadn’t liked this place before? A

6. Planes are produced in France. P

7. Today each person can use free Internet to chat with fiends. A

8. Many people speak English all over the world. A

9. A new interesting post was published on Facebook. P

10. Long time ago many animals were killed. P

Game 6. Students play the same game after creating their own sentences.

Act out Students play the game. They think about some sentences in passive voice and act them out. The rest of the group should guess what the sentences are and write them down.

Over to you Students decide if it’s possible to change the sentences they have written at the beginning of the lesson.

Summary They exchange their ideas.

Ewa Ostarek Doświadczony trener języka angielskiego. Autorka wielu artykułów w prasie branżowej. Prowadzi nie tylko indywidualne sesje językowe online, konsultacje z elementami neurodydaktyki, NLP i coachingu, ale i stacjonarne szkolenia oraz warsztaty dla kobiet. Angielski to jej pasja, którą dzieli się za pośrednictwem strony www.ewaostarek.pl.

34 październik–listopad 2018 UNIQUESKILLS Kiedy dali Ci KLASĘ HETEROGENICZNĄ,

DZIAŁAJ Każdy uczeń na innym poziomie językowym – wchodzisz do sali lekcyjnej! i widzisz to gołym okiem! Cały przekrój społeczeństwa uczniowskiego: od tych ultraambitnych (albo z niesamowicie ambitnymi rodzicami, bo i tak bywa) po osoby całkowicie na bakier z angielskim. Jak działać?

www.horyzontyanglistyki.pl 35 HORYZONTY ANGLISTYKI

ożna poddać się mark- inna. Myślę, że można w tej sytuacji Zadał im pewne zadanie, a raczej sistowskiej filozofii jednak sporo zdziałać. Co konkretnie pytanie. Zapytał uczniów, do czego „każdemu według po- robić w takich klasach? służy nos. Oczywiście po niemiecku: trzeb” i rzeczywiście, Wofür die Nase ist? z dużą uważnością, Mpodejść indywidualnie do klaso- Uczniowie mieli do dyspozycji wego kolektywu, jakim jest sala pełna ROZBUDZIĆ CIEKAWOŚĆ 10 minut, bo tyle mniej więcej czasu uczniów, których poziom językowy POZNAWCZĄ zostało do dzwonka, komputer, inter- jest bardzo zróżnicowany. Podczas net i przeglądarkę internetową. gdy oni tworzą swój mały, szkolny Pamiętam pewną sytuację, która miała ekosystem albo kalejdoskop, my miejsce jakieś 10 lat temu. Mój kolega Rzecz działa się jakieś 10 lat temu, oczywiście nie faworyzujemy lep- dostał zastępstwo na niemieckim. Lek- więc nic dziwnego, że zadanie wywo- szych i nie dyskryminujemy słabszych. cja miała dotyczyć części ciała (Kör- łało nie lada poruszenie. „Wow, Kiedy zadajemy pytanie, kierujemy perteile). Zastępstwo odbywało się możemy włączyć komputery”. je do całości, a nie tylko polegamy w sali komputerowej, a więc do dys- na tych szybkich i bystrych (zaraz pozycji uczniów były stanowiska kom- Jednak nie to było najważniejsze przecież dzwonek, a nam się mocno 1puterowe z działającym internetem. w całej sytuacji, ale fakt, że pytanie spieszy). Staramy się zadawać pyta- Wiem, banał, ale nie zawsze sprawa uczniowie wpisywali w języku niemiec- nia budzące ciekawość poznawczą. internetu jest taka oczywista. Do kim w pasek przeglądarki. Oczywi- Każdy ma przecież szansę uczest- końca lekcji zostało 10 minut, a jemu ście wykazali się sprytem, bo prze- niczyć w lekcji i czerpać z niej rów- skończył się materiał. Nic dziwnego, cież komputer od razu pokazywał im nie dużo. Zapewniamy na lekcji takie w końcu nie znał tej klasy i nie sądził, wyniki w języku niemieckim, a odpo- warunki, które odpowiadają indywidu- że tak szybko zrobią wszystkie zada- wiedź miała być podana w tym wła- alizacji nauczania. Utopia? Jak każda nia, jakie przygotował na zastępstwo. śnie języku. Więc jaki jest sens szukać

MOJE ULUBIONE PRZEGLĄDARKI:

 A Google a Day:  Maxthon: http://www.agoogleaday.com/ http://www.maxthon.com/kid-safe-browser/ Ta przeglądarka internetowa ma wbudowane Tę przeglądarkę pobierzesz na Androida. Można pytania i cały system grywalizacyjny. Uczniowie tu zablokować treści niepożądane oraz ustano- mogą w parach albo grupach szukać w inter- wić listę stron, które dziecko może odwiedzać. necie na czas odpowiedzi na pytania w języku Dobre szczególnie dla rodziców w kontekście angielskim. Bardzo dobra zabawa na rozgrzewkę zadań domowych do odrobienia przez dzieci. i chwilowe odciążenie nauczyciela.  BeSt:  KidzSearch: https://fdds.pl/best/ https://www.kidzsearch.com/ Program pełni funkcję kontroli rodzicielskiej KidzSearch oferuje treści dopasowane do wieku w internecie i udostępnia kilkaset bezpiecznych dzieci i ma nawet własny YouTube, który nazywa stron internetowych dla dzieci. Katalog stron się KidzTube. Ciekawa sprawa. podzielony jest na trzy kategorie wiekowe: 3+, 6+, 9+ lat oraz na osiem kategorii tematycznych: gry  Kiddle: i rozrywka, książka i prasa, film i muzyka, edukacja, https://www.kiddle.co/ Przeglądarka od Google, kultura, razem z rodzicami, czas wolny i zwierzęta. która odfiltrowuje treści przemocowe, pornogra- Przeglądarkę BeSt można ściągnąć na komputer ficzne i dodatkowo wyrzuca jako wyniki wyszu- z systemem Windows oraz tablety i smartfony. kiwań treści napisane łatwiejszym angielskim, obrazkowe i bardzo przystępne dla oka dziecka.  KidZui: https://www.dobreprogramy.pl/KidZui,Pro-  KidRex: gram,Windows,15388.html http://www.kidrex.org/ KidZui to bezpłatna przeglądarka, wyszukiwarka Przeglądarka bez filmów i obrazków, ale za to i „internetowy plac zabaw” dla dzieci w wieku można wysłać do niej swoje obrazki. Oprócz tego od 3 do 12 lat. Uwaga, jeśli posiadasz Mac iOS – wyrzuca wyniki wyszukiwań podobnie jak Kiddle. ta przeglądarka nie obsługuje Maca.

36 październik–listopad 2018 po polsku? Żeby znaleźć odpowiedź Błędy poznaw- na to pytanie, musieli przebrnąć przez cze. To one nie wiele różnych definicji, haseł, tekstów, pozwalają nam stron podstron i zakładek. Prawdopo- zachęcić go spojrzeć na naszych ucz- dobnie przeglądarka podsuwała im do czynnego niów bezwzględnie obiektyw- różne źródła, w tym Wikipedię. Naczy- uczestnictwa w zaję- nie i bez soczewki nałożonych tali się trochę tekstów autentycznych, ciach – bez względu przekonań, skojarzeń, myśli więc cel dydaktyczny został spełniony, na to, czy jest słab- i odczuć. jeśli chodzi o wykorzystanie tych krót- szym czy mocniejszym kich 10 minut. Co było ciekawe, gdy zawodnikiem językowym. Gdy jeste- Prawda czy fałsz? Prawda zadzwonił dzwonek, uczniowie nie śmy czegoś ciekawi, dowiemy się jest taka, że nie ma jakiegoś ruszyli się z miejsca. Siedzieli wciąż mimo trudności. Bariery językowe konkretnego panaceum przy komputerach. Nawet jeśli jakiś i kompetencje nie będą nas bardzo na traktowanie uczniów uczeń już podał swoją odpowiedź, ograniczały. Chcesz dowiedzieć się, o zróżnicowanych zdolno- która była prawidłowa, nie wyklu- jak dojść do plaży na wyspie Koh Phi ściach, ale ważne jest, żeby zrozu- czało to innych uczniów jako poten- Phi, wyciągniesz Google translator mieć, że ten Maciek, który zawsze cjalnych zwycięzców w wyzwaniu. Oni albo pokażesz na migi. Zawsze jest siada w ostatniej ławce, trochę gada, też mieli szansę odpowiedzieć prawi- jakiś sposób. często się śmieje i tym samym prze- dłowo, wyszukując kolejne informacje. szkadza na lekcji, niekoniecznie musi W końcu nos nie służy tylko do oddy- pozostać tym „trudnym uczniem”. chania. Mamy więc uczniów, którzy Czasami wystarczy lepiej mu się przyj- pracują podczas przerwy i nie słyszą PRECZ ZŁUDZENIA rzeć, zidentyfikować jego potencjał dzwonka. Mamy uczniów, którzy zaan- i dać mu jakąś nową, ambitną rolę gażowali się w zadanie, mimo że nie Wyobraź sobie salę lekcyjną. Do sali do spełnienia, żeby poczuł się ważny, była to rozrywka ani żadna gra. Mija wchodzi dziewczynka. Nazwijmy ją a przede wszystkim zauważony przez kilka dni. Mój kolega (pan od niemiec- Ania. Wyobraź sobie, że Ania ma nauczyciela. Zauważysz wtedy róż- kiego) ma dyżur na korytarzu szkol- blond włosy zaplecione w warko- nicę w jego zachowaniu i poziomie nym. Nagle podbiega do niego grupka cze, niebieską, wyprasowaną sukienkę motywacji do nauki języka. dzieci. Rozpoznaje, że to przecież ci i szeroki uśmiech na twarzy. Ania sto- uczniowie z klasy, w której miał zastęp- suje zwroty grzecznościowe, takie jak: Pigmalion, król Cypru, miał rację, zako- stwo. Podbiegają do niego i podeks- dziękuję, proszę, przepraszam, jest chując się w posągu idealnej kobiety. cytowanym głosem podpytują. 2lubiana w klasie. Teraz zadanie dla Sam ją sobie wyrzeźbił. Uwierzył w nią ciebie. Zdecyduj: prawda czy fałsz? tak mocno, że bogini Afrodyta oży- „Proszę pana, proszę pana, czy my wiła ów posąg. Pigmalion to również możemy już powiedzieć, do czego 1. Ania dobrze się uczy. tytuł znanej sztuki George’a Bernarda służy nos, bo my już wiemy, możemy 2. Ania zawsze ma odrobione lekcje. Shaw, w której główny bohater uczy to powiedzieć?”. 3. Ania pomaga w klasie słab- biedną dziewczynę poprawnej angiel- szym uczniom. skiej wymowy, po czym zostaje ona Zauważ, że nie był to nauczyciel, 4. Ania nie przeklina. wpuszczona na salony i staje się czę- który regularnie z nimi pracuje. Nie 5. Ania nie ściąga na sprawdzianie. ścią arystokratycznej śmietanki. Nigdy zależało od niego nic: żadna ocena, 6. Ania nie spisuje zadania domo- nominalnie nie byłoby jej dane obra- opinia, mimo to rozbudził ich cieka- wego od innych na przerwie. cać się w takim towarzystwie. Wiele wość poznawczą do tego stopnia, że więc zależy od tego, kto w nas uwie- prawdopodobnie w domu zaangażo- Jeśli odpowiedziałeś „prawda” na rzy. Proste. wały rodzinę do poszukiwania odpo- większość z powyższych zdań, nale- wiedzi na pytanie o nos. Nos – taka żysz do zdecydowanej większości, Większość z nas, nauczycieli, ulega prosta sprawa. która popada w schematy. kuszącej perspektywie kategoryzo- wania uczniów. Ten z pierwszej ławki Nie oczekiwano odpowiedzi „pod Jak mocno zaszufladkowana jest taki, tamta z ostatniej ławki taka. Daj klucz”. To pytanie było otwarte, a nie Ania w Twojej głowie? No właśnie. się miło zaskoczyć. Badania pokazują, zamknięte. Czy na pytania otwarte Codziennie generalizujemy, deduku- że kiedy wierzymy w drugą osobę, mamy jedną, prawidłową odpowiedź? jemy, wyciągamy wnioski na temat w jej potencjał, siły i talenty, wów- Niekoniecznie. Pytania otwarte często osoby na podstawie chociażby czas ona lepiej sobie radzi z nauką. generują nieskończoną liczbę odpo- pierwszego wrażenia, wyglądu, elo- Uczniowie doskonale wyczuwają wiedzi. Dla uczniów oznacza to nie- kwencji czy sposobu wysławiania się nasze nastroje i nastawienie do nich, skończoną liczbę szans, żeby zabły- i poziomu kultury osobistej. A teraz a już na pewno widzą wszelkiego snąć i wykazać się. Każdy wtedy jest pójdziemy o krok dalej: rodzaju antagonizmy czy zniecier- zwycięzcą, jakkolwiek trywialnie to pliwienie, które im przecież okazu- nie zabrzmi. 7. Ania pochodzi z dobrej rodziny. jemy, choć nawet nie jesteśmy tego świadomi. Pamiętajmy, że im bardziej Rozbudzenie ciekawości poznaw- Dlatego że ma wyprasowaną sukienkę traktujemy słabych uczniów jako sła- czej to coś bardzo naturalnego, czy włosy zaplecione w warkocz? bych, tym są słabsi i będą w nauce. co możemy zrobić dla ucznia, aby Wszyscy popełniamy te same błędy. W ten sposób tylko ugruntowujemy

www.horyzontyanglistyki.pl 37 HORYZONTY ANGLISTYKI

ich pozycję jako najsłabszych w klasie Każdy odpowiedzialnie zajął się więc szonej współpracy, tolerancji, akcep- ze względu na swoje przekonania swoją częścią e-booka. tacji opieszałości czy innych przywar i niską poprzeczkę, jaką im stawiamy. członków swojej grupy. Ponadto, po Niektórzy robili research w internecie, zakończonej pracy uczniowie byli inni wymyślali tytuł i nagłówki oraz dumni ze swojego e-booka i bardzo tworzyli spis treści, jeszcze inni mieli chcieli jeszcze powtórzyć ze mną NAJLEPSZE AUTO, JAKIE za zadanie stworzyć szatę graficzną ten projekt. Dla mnie istotne było to, MOŻESZ OFIAROWAĆ, i infografiki do e-booka, a pozostali że nie było najlepszych. W tym pro- TO AUTONOMIA okładkę i ilustracje. jekcie każdy był zwycięzcą. Wynik końcowy był wspólnym sukcesem. Powiesz pewnie, że na autonomię Każdy miał swoje zadanie do wyko- „Wow, stworzyliśmy wspólnie książkę”. trzeba mieć czas, a podstawa pro- nania, które oscylowało wokół języka gramowa nas ogranicza czasowo. angielskiego. Nawet jeśli należało Przydatne narzędzia: I tak, i nie. Dbaj o autonomię ucznia, stworzyć grafikę, to zwykle coś było a on zatroszczy się o swoją kreatyw- na niej napisane. Nawet jeśli trzeba `` CANVA: do tworzenia grafik i info- ność. Stymulujmy tę kreatywność. było sporządzić spis treści, to rów- grafik, a także okładki e-booka 3Jak? Poprzez pytania otwarte, zadania nież musiały być sporządzone prace użyliśmy narzędzia https://www. w grupach, prace projektowe. koncepcyjne i burza mózgów. Musiała canva.com/ nastać owocna współpraca między Moi uczniowie mieli za zadanie stwo- członkami danego zespołu. Zadanie `` EDYTOR TEKSTU: do stworzenia rzyć e-booka. Podzielili się zadaniami. to wymagało sporej dawki niewymu- e-booka można użyć zwykłego Worda lub Google Docs. Wystarczy ściągnąć plik na komputer, zapisu- jąc go w innym formacie, np.: PDF.

GENERATORY E-BOOKÓW: można też użyć autentycznego generatora do prawdziwych BUDOWANIE DUCHA ZESPOŁU e-booków. Przykłady:

W KLASIE HETEROGENICZNEJ: `` PRODUCT HUNT: https:// www.producthunt.com/  Napisz historyjkę w trzech słowach. Opisz sytuację, używając posts/ebookgenerator tylko rzeczowników, reszta ma ułożyć z tego kontekst. Będą się dobrze bawić, próbując rozwinąć Twoje treści. `` FLIP BUILDER: http://www. flipbuilder.com/free-ebook -  Zaszyfruj zdanie symbolami i podaj klucz odpowiedzi na kartach -creator.html pracy zaszyfrowanych kodami QR. Niech uczniowie szukają ich po całym korytarzu. Wyjdźcie z klasy na QR treasure hunt. Możesz `` DESIGNRR: https://desi- to zrobić, wykorzystując następujące bezpłatne narzędzia: gnrr.io/

`` http://www.classtools.net/QR/ `` MY EBOOK MAKER: https:// myebookmaker.com/ `` https://www.qr-code-generator.com/

`` http://mal-den-code.de/ do dodatkowego pokolorowania Aleksandra Dykta kodu. Emocje jak przy zdrapywaniu zdrapki lub wręcz samego Absolwentka filologii angielskiej UWr. Na co dzień tworzy narzędzia ICT dla edukacji, LOTTO. Wypróbowałam również na dorosłych! uczy od 12 lat, przeszkoliła ponad 3 tysiące nauczycieli. Wykładała na uczelniach wyższych, Zadaj pracę projektową. Prace projektowe są bardzo efektyw- takich jak: UWr, SWPS, UAM, WSF i paru innych.  W 2011 funenglish.pl, został zaakceptowany nym sposobem na rozwijanie kompetencji związanych z pracą przez MEN jako pierwszy podręcznik w grupie. Umiejętność pracy w grupie jest niesamowicie ważna internetowy. Zdobywczyni nagrody ELL w życiu zawodowym. Moim zdaniem osoby w klasie naturalnie (European Language Label). Autorka aplikacji dzielą się na podgrupy, które są gotowe, by razem wykonywać do nauki języków obcych, których używa obecnie ponad tysiąc instytucji i kilkaset tysięcy zadania powierzone im przez nauczyciela. Najważniejsze, aby użytkowników na całym świecie. Obecnie umieć współpracować z każdym. pracuje nad Lern http://www.lerni.us/angielski i Lerni for Teachers - narzędziami online do nauki języków, których liczba użytkowników  Zauważ i doceń osoby, które niekoniecznie są naturalnymi lide- przekroczyła już pół miliona. Chętnie angażuje rami w każdej podgrupie, ale włożyły dużo wysiłku w to, aby się w akcje społeczne promujące nowe produkt końcowy został dowieziony. technologie. Należy do #OurFutureWorld i Pioneers oraz wspiera inicjatywy z ramienia FRSI (Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego) i Stowarzyszenia PASE.

38 październik–listopad 2018 (HOME)WORK,

YES or NO?

racy domowej nie ma” to piękne słowa z ust nauczyciela. Dla 1. Quizlet uszu uczniów są jak nektar, bo zanim je usłyszeli, już martwili się, czy zdążą wykonać zadania z matematyki i napisać esej Popularny i sprawdzony. Ma wielu zwo- z polskiego między dodatkowymi zajęciami, na które zapi- lenników wśród nauczycieli języków, któ- sali się z potrzeby (gimnastyka korekcyjna), lub by rozwijać rych znam. Sprawdza się dobrze zarówno „Pswoje zainteresowania (jeździectwo, szachy, plastyka). Pytania dotyczące w grupach dziecięcych, wśród młodzieży, pracy domowej powracają niczym bumerang każdego roku na radach jak i u dorosłych. Prosty interfejs pozwala pedagogicznych, w mediach, a także na salonach politycznych. Czy nauczycielowi na samodzielne stworzenie prac domowych można uniknąć, czy trzeba zadawać zawsze, po każ- zestawów słownictwa po każdych prze- dej lekcji? Czy można się bez nich obejść? Jak dużo zadawać? A może prowadzonych zajęciach. Jeśli w kolejnych zamiast debatować, najlepiej pokazać uczniom, że praca domowa może latach korzystamy z tych samych podręcz- mieć cel. Warto udowodnić im, że prace wykonane w domu pomogą ników lub zaplanujemy lekcje podobnie, w lepszym opanowaniu języka, że nie zawsze oznaczają wypełnianie wystarczy, że zestawy stworzymy jeden raz. luk czy zaznaczanie odpowiedzi na zadaniach testowych. Potem można je stosownie modyfikować, jeśli zajdzie taka potrzeba. Jak wygląda praca domowa z Quizletem? Jej celem jest Całkowity brak pracy domowej? oczywiście powtórzenie i utrwalenie słow- Trudno mi uwierzyć w całkowity brak pracy domowej może dlatego, nictwa. Prosimy uczniów o zalogowanie się że wrosłem w nasz edukacyjny system jako nauczyciel i lektor, a może i wykonanie wybranego przez nas zestawu dlatego, że ten system mnie wykształcił. Pamiętam też przypadek leksykalnego. Quizlet pozwala ćwiczyć poje- w jednej ze szkół podstawowych w Warszawie, która testowała model dyncze słowa, jak i frazy. Można to robić nauczania bez prac domowych. Jednak po interwencji kuratorium z dowolnego miejsca. Wystarczy urządze- z pomysłu zrezygnowano. Szkoła ta działała w pojedynkę, w sposób nie przenośne z dostępem do internetu. Co innowatorski na niesprawdzonym w Polsce gruncie. Być może rezygna- ważne, każdy uczeń i/lub rodzic otrzymuje cja z zadawania prac domowych jest realna, ale jestem pewien, że nie informację o postępach uczniów, które jako należy z nich rezygnować podczas nauki języka. Powtarzanie, utrwa- nauczyciele możemy monitorować. Co waż- lanie czy usystematyzowanie wcale nie musi być nudne dla ucznia ani niejsze, ta praca domowa „sprawdza się” czasochłonne do sprawdzenia dla nauczyciela. sama, bo program robi to za nas. Wystar- czy tylko scrollowanie i klikanie. Dodatkowo przemawia do mnie oszczędność czasu Jaką formę pracy domowej wybrać? podczas przygotowywania kartkówek ze Oczywiście taką, która najbardziej odpowiada naszym uczniom. Jed- słownictwa z użyciem Quizleta – znów plat- nak nie zapominajmy o nas samych, o naszym czasie wolnym i zada- forma wykonuje to za nas. Wystarczy kilka niach, które jako nauczyciele mamy wykonać. Z każdej pracy domowej kliknięć i gotowe. Jedyną przeszkodą, którą powinno coś wynikać, każda praca domowa powinna mieć jakiś cel i naj- napotkałem do tej pory, było wyegzekwo- lepiej, gdyby jeszcze można ją było dość szybko sprawdzić. Na swoich wanie od uczniów szybkiego i sprawnego zajęciach bardzo często ograniczam się do kilku sprawdzonych chwytów, zalogowania się na platformie i dołączenia które nie tylko systematyzują wiedzę moich uczniów, ale pomagają mi do grupy. Bez tego sprawdzenie ich postę- sprawniej przeprowadzić lekcję. pów jest praktycznie niemożliwe.

www.horyzontyanglistyki.pl 39 HORYZONTY ANGLISTYKI

2. Reading lub takowej poszukać. Dialogi są funkcjonalne, mają zastosowanie w real- nym świecie, tym samym nauka gramatyki staje się celowa. Przy zadawa- Tym, czego bardzo nie lubię, jest przezna- niu pracy domowej korzystam z ćwiczeń dostępnych w książkach. Dbam czanie czasu na zajęciach na coś, z czym o to, by zadania gramatyczne przeplatały się z żywym językiem. Przy uczniowie poradziliby sobie bez mojej sprawdzaniu pracy domowej „ożywiamy” język jeszcze bardziej. Sam akt pomocy. Czymś takim jest reading. Pracę sprawdzania uczniowskich prac polega na przeczytaniu dialogu przez domową w formie readingu zawsze planuję zawsze chętnych ochotników. Dialogi potem modyfikujemy, dodając z wyprzedzeniem i staram się przeznaczać jakiś szczegół lub zmianę imion czy miejsc, wciąż ćwicząc daną konstruk- na nią więcej czasu – tak, żeby na prze- cję. Taka forma sprawdza się idealnie w ramach rozgrzewki językowej. czytanie najkrótszego tekstu moi uczniowie mieli więcej niż 24 godziny (ośmio/ 4. Research /dziewięciolatki powinny już sobie z tym zadaniem poradzić). Przy okazji, prosząc Kiedy natomiast reading do danego zagadnienia nie spełnia moich o przeczytanie danego fragmentu, jedno- oczekiwań – jest za długi, za krótki bądź za nudny – przemawiam do cześnie sprawiam, że uczniowie sięgają do ambicji uczniów i proszę ich o znalezienie jak najwięcej informacji na słowników papierowych lub internetowych – dany temat w internecie. Tematy do zbadania mogą być bardzo ogólne, szczególnie wtedy, gdy do tekstu dołączone np. jedzenie czy rodzina, albo – w przypadku starszych słuchaczy – są pytania, na które trzeba odpowiedzieć. coraz bardziej zawężone, wymagające znalezienia precyzyjnych słów Sprawdzenie odpowiedzi nie zajmuje nam kluczy (np. kobiety-wynalazcy w XIX wieku). Jeśli chodzi o sprawdzenie dużo czasu, o ile wszyscy sprawnie podeprą pracy domowej, wystarczy poprosić uczniów o wymienienie się infor- się odpowiednimi cytatami znalezionymi macjami, które znaleźli. Od razu widać, kto włożył w wykonanie zada- w tekście. Głównym zadaniem readingu nia trochę wysiłku. Tego rodzaju praca domowa pozwala na ciekawe jest szybsze wprowadzenie nas do tematu zakończenie cyklu zajęć wokół określonego tematu lub na rozpoczęcie i pomoc w rozpoczęciu dyskusji na temat, kolejnego działu. Dodatkowo zdejmuje z nas, nauczycieli, ciężar przygo- który zawarty jest w danym rozdziale. towań, co nie znaczy, że należy zostawiać wszystko w rękach uczniów. W taki sposób na zajęciach pojawia się wię- cej żywego języka. Moi uczniowie wiedzą, że bez przeczytania tekstu, o który proszę, Czy można nie zadawać pracy domowej? będzie im trudniej aktywnie włączyć się Moim zdaniem można. Sam nie zadaję pracy domowej, w lekcję, a oni naprawdę chcą rozmawiać. kiedy widzę, że zbliża się okres „burzy i naporu” – wystawiania ocen na koniec semestru czy roku szkolnego. Rozumiem, że dodatkowe zajęcia z języka 3. Gramatyka angielskiego nie są najistotniejsze na świecie (w tej Ćwiczenia gramatyczne polegające na właśnie chwili). Pracę domową warto zadawać, ale wypełnianiu luk w ramach pracy domo- trzeba to robić z rozmysłem. Przede wszystkim nie wej przywodzą na przeciążać uczniów jej wykonaniem, myśl szkołę pru- a siebie jej sprawdzaniem. Wykorzy- ską i mozolną stujmy pracę domową tak, by pomo- koniugację łaciń- gła uczniom w lepszym opanowaniu skich czasowni- materiału, ale i nam w sprawniejszym ków. Można jed- prowadzeniu zajęć. A jeśli ktoś kiedyś nak zaplanować pokaże nam inny sposób na zada- naukę gramatyki wanie pracy domowej lub jej w formie sprawdzenie, dialogowej nie bójmy się go wy- próbować, zmodyfiko- wać i prze- kazać dalej.

Mariusz Jaśkiewicz Lektor języka angielskiego w Szkole Języków Obcych LIVE w Łodzi. Niepoprawny entuzjasta nauczania, raczkujący blogger i metodyk wannabe. Ciągle na ścieżce rozwoju z marzeniem zostania great teacherem. Fan kina klasy B i popcornu.

40 październik–listopad 2018

UNIQUESKILLS HOMEWORK

Kiedy PRACA DOMOWA staje się CZYSTĄ PRZYJEMNOŚCIĄ!

niniejszym artykule Temat pracy domowej w ostatnim czasie chciałabym przedsta- wywołuje wiele kontrowersji. Jej zwolennicy wić dziesięć pomy- przekonują, że nadrzędnym celem, jaki jej słów na niesztampo- wą pracę domową, przyświeca, jest utrwalenie w pieleszach Wktóre sprawią, że Wa si uczniowie zaan- domowych materiału wprowadzonego gażują się w nią bez reszty. Przytoczone przeze mnie pomysły zostały spraw- podczas zajęć, podczas gdy jej przeciwnicy dzone wśród różnych grup wiekowych. podkreślają, że jest to często czynność Każdy z nich okazał się „strzałem w dzie- siątkę” i jest przeze mnie wykorzystywany odtwórcza, która nie dość, że zabija co roku, a nawet kilka razy do roku, na kreatywność, to jeszcze zabiera uczniom wyraźną prośbę moich uczniów. Pomy- czas, który mogliby przeznaczyć na dużo sły te można dowolnie modyfikować w zależności od poruszanych podczas przyjemniejsze sprawy. Prawda leży, zajęć zagadnień, a także wieku czy moż- jak to zwykle bywa, gdzieś pośrodku. liwości danej grupy.

ZDJĘCIA – ta forma pracy domowej sprawdza się z uczniami już od 7. roku życia. Oczywiste jest, że im młodszy uczeń, tym bardziej potrzebuje wsparcia rodziców lub starszego rodzeństwa. Nie traktuję tego w kategoriach pomocy dziecku, ale jako formę zacieśnienia więzi rodzinnych, dzięki zaangażowaniu w zadanie domowei z doświadczenia wiem, że dzieciaki i rodzice odbierają to dokładnie tak samo. Proszę, aby uczniowie, indywidualnie lub w parach, stworzyli album ze zdjęciami pod hasłem English around us, w którym zawrą zdjęcia przedstawiające przejawy obecności języka angielskiego w ich najbliższym oto- czeniu. I tak otrzymuję albumy z fotografiami anglojęzycznych napisów na opa- kowaniach produktów spożywczych, zdjęcia okładek zeszytów z takimi napisami, zdjęcia witryn sklepowych, napisów na murach, zdjęcie mojego t-shirta z napisem I love English i wiele, wiele innych przykładów na to, jak bardzo język angielski zado- mowił się w naszym społeczeństwie. Uczniowie opowiadają, jak podzielili się pracą, jak wytypowali osobę, która zapytała właściciela sklepu o zgodę na sfotografowanie witryny, z zainteresowaniem oglądają albumy ze zdjęciami koleżanek i kolegów. Zaś młodsi podkreślają fakt, że przy okazji wspaniale spędzali czas ze swoimi najbliższymi;

www.horyzontyanglistyki.pl 41 HORYZONTY ANGLISTYKI

FILMIKI – ta forma pracy domowej doskonale sprawdza się z uczniami od 10. roku życia. Obecnie uczniów fascynują rozmaici youtuberzy. Wielu uczniów na pytanie, jaki zawód chcieliby wykonywać w przyszłości, odpowiadają z całym przekonaniem, że marzą o pozostaniu youtuberem. Niektórzy z nich mają już swoje kanały w internecie, na których prezentują swoje różne, nie zawsze najwyższych lotów, pomysły. Podczas omawiania tematu, na przykład związanego ze sportem oraz wplatania w niego cza- sowników modalnych, proponuję uczniom nagranie w parach lub trzy-osobowych grupach krótkich filmików, w których przedstawią wymyślony przez siebie sport. Należy podać jego nazwę, opis zasad, jak również zaprezentować, jak się go uprawia. Całość ograniczona jest jedynie czasowo – filmik ma trwać nie dłużej niż pięć minut. Wyobraźnia ludzka nie zna granic! Rzucanie z balkonu poduszką, jedzenie wiszącego na wstążce jabłka bez użycia rąk, skakanie na trampolinie połączone z wymyślnymi figurami akrobatycznymi, zakładanie skarpetek przy akompania- mencie muzyki, smarowanie kromki chleba masłem – to tylko niektóre z bazy pomysłów moich uczniów, które okraszone są bardzo poważnym komentarzem w języku angielskim. Z uwagi na to, że to uczniowie wymyślają swoje filmy od początku do końca– fabułę, tekst, scenografię, muzykę i tak dalej– zabawa jest gwarantowana, a przy okazji uczniowie ćwiczą bardzo ważną umiejętność, czyli pracę w grupie. Po zakończeniu projekcji filmów zawsze przeznaczam czas na podsumowanie i podzielenie się refleksjami. Uczniowie opowiadają, co sprawiło im największą radość podczas przygotowywania pracy domowej, z czym mieli największy kłopot, co stanowiło największe wyzwanie, a co z perspektywy czasu zrobiliby zupełnie inaczej. Zdarzyła mi się sytuacja, gdy jeden z uczniów chciał zaprezen- tować swój filmik, ale nie chciał go oglądać razem z pozostałymi osobami. Poprosił o możliwość wyjścia poza salę lek- cyjną, na co oczywi- ście przystałam.

KOMIKSY – polecam wykorzystać tę formę pracy z uczniami, zarówno młodszymi, jak i starszymi. Ucznio- wie wymyślają krótkie komiksy na bazie gotowych szablo- nów – dzieciakom, które już sprawnie posługują się kompu- terem, wystarczy pokazać stronę z szablonami i pokazać im, jak działają (np. http://learnenglishkids.britishcouncil.org/en/ /games/comic-strip-maker). Polecam tworzenie komiksów tematycznych, np. obiad w restauracji, zakupy czy wizyta u lekarza. Młodsi uczniowie będą potrzebować wsparcia ze strony starszego rodzeństwa lub rodziców, ale znowu jest to okazja rodzinnej współpracy i wspólnego spędzania czasu. Polecam wysła- nie rodzicom/starszemu rodzeństwu linku wraz z manualem. Wiadomo, że komiksy młodszych będą krótsze oraz bazujące głównie na podstawowych słówkach, ale uwierzcie mi, że również mogą być zaskakujące. W pozytywnym tego słowa znaczeniu!

PRZEDMIOTY UŻYTKU CODZIENNEGO Nic tak nie ułatwia zapamiętywania – na przykład – słówek jak zastosowanie przed- miotów codziennego użytku, znanych w języku angielskim jako realia. Wprowa- dzając rodzaje materiałów (metal, drewno, tkanina itp.), proszę moich uczniów o przyniesienie na zajęcia przedmiotów znajdujących się w ich domach, a wykonanych z wprowadzonych podczas zajęć materiałów. Uczniowie przynoszą łyżki, widelce, karty piłkarskie, wazoniki, paski i tym podobne – prezen- tują je na forum klasy, jednocześnie ćwicząc zwrot It’s made of.../ /They’re made of... Nierzadko dodają także informację o tym, do kogo w rodzinie dany przedmiot należy albo jak bardzo musieli się nagimnastykować, żeby ów przedmiot wynieść z domu i przy- nieść niepostrzeżenie do szkoły. To zakotwiczenie w codziennym życiu, ten odnośnik do najbliższego otoczenia jest bardzo ważny – zwłaszcza dla najmłodszych uczniów, którzy dzięki temu bardziej utożsamiają się z wprowadzanym zagadnieniem, bo dotyczy ich bezpośrednio i jest namacalne.

42 październik–listopad 2018 UNIQUESKILLS

WYWIADY– tę formę pracy domowej proponuję uczniom od klasy czwartej i starszym – w zależności od oma- wianych zagadnień: z dziesięciolatkami utrwalam podawanie podstawowych informacji o sobie, np.: imienia, nazwiska, prze- zwiska, wieku, adresu zamieszkania, numeru telefonu, hobby itp. (What’s your name? What’s your nickname? What’s your address? What’s your mobile number? What do you like doing?). Klasy programowo wyższe utrwa- lają przy pomocy wywiadu, na przykład Present Perfect, Past Simple czy okresy warunkowe (Have you ever eaten sushi? What did you do yesterday? What would you do if you found a lot of money?). Proponuję uczniom wcielenie się w wybraną przez nich rolę, np. celebryty, starszej pani, nastolatki oraz dziennikarza programu telewizyjnego, którego zadaniem jest przeprowadzić wywiad na żywo z jedną z wyżej wymienionych osób zaproszonych do programu. Uczniowie wcześniej, nierzadko w domu któregoś z nich, omawiają szcze- góły wywiadu, rozpisują swoje kwestie, przygotowują odpowiednią scenografię i charakteryzację. Im śmieszniejsze pytania dziennikarza i odpowiedzi gościa, tym większa radość i salwy śmiechu w klasie, a przy okazji znowu ćwiczenie umiejętności współ- pracy i generowanie nowych, wspólnych wspomnień.

GENERATOR MEMÓW – taka praca domowa zwykle spotyka się z uznaniem uczniów dwunastoletnich i wyżej, ale zdarzyło mi się także stawiać takie wyzwanie przed uczniami młodszymi. Pokazuję uczniom, jak krok po kroku stworzyć memy, wyświetlając przy- kładową stronę na tablicy (np. Meme Generator). Proszę ich o przygotowanie mema z użyciem – na przykład – Present Simple i Present Continuous okresów warunkowych, stopniowania przymiotników i tak dalej. Uczniowie wysyłają mi swoje prace e-mailem lub mes- sengerem, wyświetlam je podczas zajęć i następnie tworzymy z nich wystawę i prezentujemy szerszemu gremium.

GRY PLANSZOWE – kto powie- dział, że trzeba korzystać z gotowców? Na pewno większa satysfakcja jest wtedy, gdy rówieśnicy grają w grę planszową przygotowaną przez Ciebie! Internet oferuje gros gotowych szablonów (np. https://www. toolsforeducators.com/boardgames/). Wystarczy je wydruko- wać i rozdać uczniom. Młodsi mogą przygotować grę, w której każde miejsce na planszy odpowiada jednemu obrazkowi, np.: zwierzakowi (a cat), zabawce (a doll), części garderoby (trousers). Może to być gra utrwalająca słownictwo z trzech działów, z całego semestru, z całego roku, a starsi mogą pokusić się o jej bardziej zaawanso- waną wersję, wykorzystując – na przykład – czasowniki nieregularne (have). Gotowe gry można zalaminować i korzystać z nich później do woli!

KRZYŻÓWKI – tutaj również możemy wykorzystać gotowe wzorce (np. https://www.toolsforeducators.com/crossword/). Dzieci dopiero uczące się pisać przygotowują wspólnie ze starszym rodzeństwem lub rodzicami krzyżówkę obrazkową, generując odpowied- nią liczbę kratek do odpowiedniej liczby liter (rysunek psa i kratki do wpi- sania a dog). Starsi uczniowie mogą podnieść porzeczkę, podając proste definicje słów (You use it to colour a picture – a crayon) i odpowiednią liczbę kratek na litery lub podać zdania, które będzie trzeba uzupełnić sło- wem wpisywanym do kratek (I went to the ______and I saw a really good film – cinema).

www.horyzontyanglistyki.pl 43 HORYZONTY ANGLISTYKI

APLIKACJE INTERNETOWE – Kahoot, Quizziz, QR Codes i wiele innych. Gram w nie z dzieciakami od klasy trzeciej wzwyż, ale od szóstej klasy uczniowie sami przygotowują zadania i dzielą się nimi z klasą. Jeśli zachodzi taka potrzeba, spotykam się z uczniem po południu, krok po korku przechodzimy przez wszystkie etapy tworzenia zadań. Niektórzy rezygnują z tej formy pomocy i samodzielnie zgłębiają tajniki aplikacji internetowych, działając metodą prób i błędów. Kilka dni wcze- śniej otrzymuję wszystko do akceptacji – chwalę za ciekawe pomysły, podpowiadam i tłumaczę, co poprawić i zwyczajnie doceniam włożony wysiłek. Jeżeli w czasie gry, na przykład w osławionego Kahoota, pojawią się jakieś wątpliwości, wtedy nie ja, ale jego autor wyjaśnia rówie- śnikom, dlaczego ta, a nie inna odpowiedź jest prawidłowa.

SMS – w dzisiejszych czasach w życiu każdego mło- dego człowieka prędzej czy później pojawi się telefon komór- kowy. Na początku używany do kontaktu z rodzicami, później do grania w gry, aż wreszcie do komunikowania się z rówie- śnikami. Ponieważ zwykłam uczyć najstarsze roczniki wyrażeń slangowych czy skrótów, dlatego zawsze z radością odczytuję SMA lub wiadomości e-mailowe, albo w dzienniku elektronicznym, które są pracą domową moich uczniów, a jed- nocześnie nieformalnym kontaktem ze mną poza murami szkoły:

How R U, Teacher? R U @home? C U 2 MORO XOXO imo this homework is gr8 CUL8R. GTG.

Jesteście pewnie ciekawi, jak oceniam powyższe prace Zachęcam także do pytania uczniów wprost, jakie formy domowe. Otóż wychodzę z założenia, że uczeń robi je pracy domowej ich interesują. Nie bójmy się z nimi roz- dlatego, że chce, a nie dlatego, aby jego praca została mawiać. Tłumaczmy im, że zadajemy prace domowe nie potraktowana oceną. Zawsze pytam uczniów, czy chcą po to, aby zminimalizować ich czas na popołudniowe otrzymać ocenę za podjęcie tego wyzwania, a jeśli tak – aktywności, ale po to, aby mieli szansę utrwalić sobie wspólnie ustalamy kryteria. Bywa i tak, że jeśli ustalamy, materiał spokojnie w domu. że jakaś praca domowa będzie podlegała ocenie, to wszyscy ją dostaną. Zdarza się, że uczeń popełni jakieś Znamienne, że opisane pomysły można śmiało wyko- błędy gramatyczne, na przykład podczas komiksowej rzystać w pracy z dorosłymi uczniami. Sprawdziłam i to pracy domowej. Omawiam je z nim, jeśli uczeń chce, naprawdę działa! Ważne jest, aby nie bać się wyjścia rozmawiamy o nich na forum, aby dać też innym moż- poza stereotyp pracy domowej i zbudować na nowo liwość wypowiedzenia się i nauki na błędach. Popełnia- jej znaczenie. nie błędów to naturalna rzecz w naszym życiu i niekoniecznie musi mieć odniesienie do oceny. Jeśli ocena Staram się pokazywać uczniom, że praca domowa nie nie satysfakcjonuje ucznia, rozumie, dlaczego jest taka, musi być przykrym obowiązkiem, i odmieniać wizję szkoły a nie inna – odstępuję od jej wstawienia. Nie stosuję jako miejsca, gdzie królują tylko kserówki i ćwiczenia, presji i nie wyciągam tu konsekwencji. Wiem, że gdyby które wykonują automatycznie i bezrefleksyjnie. Myślę, moja nauczycielka niemieckiego rozliczała mnie z nie- że zmierzam we właściwym kierunku, czego i Wam życzę. odrobionej pracy domowej, pewnie odrabiałabym ją, ale na siłę, a nie z chęci. Dzięki temu, że tego nie robi, Katarzyna Gala mam wewnętrzną motywację, żeby utrwalać materiał Nauczyciel języka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 169 im. Marii po zajęciach i przychodzić na nie przygotowana, nawet Dąbrowskiej w Łodzi, metodyk nauczania języków obcych w szkole językowej Scool w Łodzi, absolwentka Akademii Metodyka PASE jeśli popełnię błędy. Nikt mi nie każe. To jest po prostu i Akademii Young Learners PASE, lektor języka angielskiego, egzaminator moja potrzeba i chęć. OKE, tutor, etnolog.

44 październik–listopad 2018 SPEAK UP LET’S SPEAK

TOGETHER, CZYLI KILKA SŁÓW O MOWIE

Wymowa jest ważna. I tym ważniejsza na początku procesu edukacyjnego, gdyż to wtedy kształtują się pewne nawyki językowe, które później trudno skorygować lub jest to wręcz niemożliwe. Absolutnie nie chcę tu powiedzieć, że języka angielskiego powinni nauczać tylko jego rodzimi użytkownicy, ale w moim odczuciu każdy lektor języka obcego powinien uczestniczyć w zajęciach nakreślających i uświadamiających, jakimi prawami rządzi się wymowa w danym języku. www.horyzontyanglistyki.pl 45 HORYZONTY ANGLISTYKI

rzykładam dużą wagę do wymowy moich uczniów. Sądzę, Poproś, aby przynieśli na zajęcia małe że w chęci zbliżenia się do ideału nie ma niczego złego. Ale lusterka kosmetyczne i ćwiczcie wspól- jak to zrobić? Jak uczyć wymowy? nie prawidłową produkcję i wymowę /ð/ i /θ/. Na początku będą skrępowani, ale Chciałabym skupić się nad tym, co my jako nauczyciele czy lek- ciekawość zwycięży! Ptorzy możemy zrobić, aby krzewić poprawną wymowę, wzbudzić w uczniach jej potrzebę oraz uświadomić im, dlaczego warto przypisywać jej duże zna-  PRZEMYCAJ CIEKAWOSTKI, czenie. np. czy Twoi uczniowie wiedzą, że kiedyś w wyrazie often wymawiano t, a obec-  DBAJ O SWOJĄ WYMOWĘ – dla uczniów jesteś modelem nie się tego nie robi? I że chociaż słow- i przykładem, na którym się wzorują i który naśladują! Staraj się mieć niki podają te dwie możliwości wymowy, jak najwięcej kontaktu z mówionym językiem, np. poprzez oglądanie to niektórzy językoznawcy nie zgadzają anglojęzycznych filmów, słuchanie anglojęzycznych audycji, wyjaz- się na uznanie poprawności tej pierwszej. dów do anglojęzycznych krajów. Nie wstydź się korzystać ze słownika i sprawdzać wymowę słów, co do których nie jesteś pewny. Lepiej spraw-  PROPAGUJ OGLĄDANIE ANGLO- dzić niż wymyślać własną wersję, która może okazać się poprawna, ale JĘZYCZNYCH FILMÓW – w dzisiejszych co jeśli nie? czasach dostęp do filmoteki jest praktycznie na wyciągnięcie ręki. Możesz sięgnąć  ZAPOZNAJ UCZNIÓW Z SYMBOLAMI TRANSKRYPCJI FONE- do swoich zbiorów filmowych i zapropo- TYCZNEJ – oczywiście dawkuj je w rozsądnej formie. Oczywiste jest, nować coś uczniom albo wręcz wymieniać że nie będziesz ich prezentować młodszym uczniom, ale starsi będą się z nimi filmami czy serialami. już nimi zaintrygowani i zainteresowani. Uczniowie bardzo lubią odga- dywać zapis sposobu wymowy danego słowa, np. ['ti:ʧə] – teacher.  WARSZTATY FONETYCZNE – Przygotuj „ciekawsze słowa” i zrób klasowe zawody w odgadywaniu uważnie śledź propozycje warsztatów ich zapisu fonetycznego. fonetycznych. Są płatne, ale grupy zazwyczaj otrzymują jakąś zniżkę. Naprawę warto  STWÓRZ BAZĘ SŁÓW, KTÓRE SPRAWIAJĄ UCZNIOM KŁOPOTY, się skusić! Im więcej praktyki, tym lepiej! np. to listen, to delete, a knife, a yacht, to climb, a tomb, scissors, honest, should, an island, a guitar, to write, to answer, a castle; an hour itd. Ćwicz  MÓJ PRZYJACIEL SŁOWNIK – te słowa, wplatając w proste zdania, a nie w zupełnym oderwaniu, np. podkreślaj, jak ważne jest sprawdzanie You should go to the doctor. wymowy słów w słowniku. Przynieś na zajęcia swoje słowniki i pokaż uczniom,  ĆWICZ Z NIMI PARY MINIMALNE, czyli takie, które różnią się w którym miejscu szukać wymowy jedną głoską, np. ship : sheep; sit : seat; bad : bed; thin : thing; hat : had; danego słowa. chip : cheap itd. Również polecam ćwiczyć je osobno i w zdaniach, np. He’s thin vs Give me that thing!  NATIVE SPEAKER – jeśli szkoła, w której pracujesz ma wystarczające  WYSYŁAJ IM PLIKI DŹWIĘKOWE DO TEKSTÓW, które czytacie, zasoby finansowe, to nie wahaj się zapro- i których słuchacie podczas zajęć, aby mieli możliwość sięgnąć po nie sić do współpracy osobę, dla której język w domu. Zachęć uczniów do słuchania tekstów, czytania razem z lektorem angielski jest jej językiem ojczystym. Może (metoda shadowing) oraz nagrywania swojej wersji i odsłuchiwania jej. to być bardzo owocna i długoletnia współ- praca, a dla uczniów atrakcja, która jest  ZACHĘĆ UCZNIÓW DO SŁUCHANIA PASYWNEGO – niech anglo- w stanie wzbudzić w nich motywację języczne nagrania będą towarzyszyć im gdzieś w tle, np. podczas sprzą- wewnętrzną do nauki języka angielskiego; tania pokoju, by stworzyć warunki zanurzenia się w języku. W tym roku szkolnym w klasach dwuję-  STOSUJ DRILLING – poproś, aby uczniowie powtarzali po Tobie zycznych, które uczę, wprowadzam inno- słowo, a następnie krótkie zdanie z tymże słowem, np. Listen! I listen! wację Do you really speak English? Moi I listen to music! uczniowie będą mieli w każdym tygodniu dwugodzinne zajęcia, na których będziemy  WYKORZYSTAJ RAP – możesz włączyć podkład muzyczny i zachę- zgłębiali tylko i wyłącznie tajniki wymowy cać uczniów do powtarzania po Tobie tak, jakby rapowali, np. Sit! Sit! Sit! brytyjskiej. Seat! Seat! Seat! Podsumowując, wymowa jest ważna.  PAMIĘTAJ O HOMOFONACH – skieruj uwagę uczniów również Nie wolno jej zaniedbać. na słowa, które tak samo się wymawia, ale inaczej zapisuje. Podkreślaj różnicę w ich znaczeniu, np. weak-week; aren’t-aunt; know-no; sale-sail; ! high-hi; wood-would. Katarzyna Gala Nauczyciel języka angielskiego w Szkole I feel weak, ale That’s the end of the week. Podstawowej nr 169 im. Marii Dąbrowskiej w Łodzi, metodyk nauczania języków obcych w szkole  OSWAJAJ UCZNIÓW Z /ð/ i /θ/ – wyczul uczniów na te dwa językowej Scool w Łodzi, absolwentka Akademii fonemy na przykładzie słów np. this, thing, they, teeth oraz całych zdań. Metodyka PASE i Akademii Young Learners PASE, lektor języka angielskiego, egzaminator OKE, tutor, This is Tom. He brushes his teeth. etnolog.

46 październik–listopad 2018 WYPOWIEDŹ USTNA OCENIAĆ CZY NIE OCENIAĆ? I JAK OCENIAĆ?

Umiejętność ustnego komunikowania się winna być nadrzędnym celem nauki każdego języka obcego. Wielu nauczycieli skupia się na słuchaniu, czytaniu i pisaniu (z naciskiem na gramatykę), traktując luźno mówienie.

www.horyzontyanglistyki.pl 47 HORYZONTY ANGLISTYKI

rzeprowadziłam kiedyś badanie na swój własny siedzimy w kole na podłodze bez „spiny”. Tłumaczę im, użytek, pytając nauczycieli o to, jakie ćwicze- że dzięki temu grupa ma szansę ich posłuchać i czegoś nia czy zadania wspierające speaking wyko- się od nich nauczyć, a oni mają szansę na konstruktywny rzystują podczas swoich zajęć. Gros nauczy- feedback. Poza tym gramy w otwarte karty – wszyscy cieli szczerze odpowiadała, że nie mają banku słyszą speech, więc ryzyko pomówienia nauczyciela o nie- Ppomysłów na speaking, więc rzadko kształtują umiejętność sprawiedliwą ocenę jest w tym przypadku znikome. mówienia na rzecz gramatyki. Bardzo niewielu organi- zuje oral exams. Dlaczego? Często brakuje im narzędzia Co biorę pod uwagę przy ocenie? Posiłkuję się przede w postaci kryteriów oceniania. Wierzę w to, że po lektu- wszystkim uniwersalnym systemem oceniania egzami- rze tego artykułu, angliści zmienią zdanie i wypowiedź nacyjnego, głównie przyjmując kryteria KET i PET, czyli ustna na stałe zagości na ich zajęciach. Również ta pod- zwracam uwagę na Grammar and Vocabulary, Discourse legająca ocenie. Management, Pronunciation, Interactive Communication, oczywiście pamiętając o poziomie i możliwościach danej Wypowiedzi ustne to stały element moich zajęć. W młod- grupy jako indywidualnego ucznia. Kryteria przedstawiam szych klasach często siadamy w kole, rozkładamy na każdorazowo przed zaliczeniem ustnym. środku karty obrazkowe, uczniowie po kolei wybierają jedną kartę oraz nominują kolegę lub koleżankę, którego/ /której zadaniem jest odpowiedzieć pełnym zdaniem na OCENA BARDZO DOBRA pytanie What’s this? Jeśli umawiamy się, że wypowiedź będzie oceniona, wówczas z uwagi na to, że klasy w szko- łach państwowych są raczej przepełnione, to wybieram Grammar and Vocabulary – uczeń posługuje się sześć flashcards i proszę ucznia o udzielenie odpowiedzi  bezbłędnie prostymi formami gramatycznymi, ale pełnym zdaniem: It’s a/an.../They’re... I tak za sześć i pięć stara się także używać bardziej skomplikowanych struk- poprawnych odpowiedzi uczeń otrzymuje ocenę bardzo tur, oczywiście poprawnie; posiada bogaty zasób słow- dobrą, za cztery poprawne odpowiedzi ocenę dobrą, nictwa, adekwatny do tematu, na który się wypowiada. a mniejsza niż cztery liczba poprawnych odpowiedzi oznacza, że uczeń najwyraźniej potrzebuje więcej czasu, Discourse Management – uczeń wypowiada się aby przyswoić, utrwalić i opanować nowe słownictwo.  spontanicznie, swobodnie i płynnie, używa zdań złożonych, stosuje mało powtórzeń, a dużo synonimów Podczas zajęć w szkole językowej, gdzie grupy nie prze- oraz wplata tak zwane cohesive devices (wskaźniki zespo- kraczają dziesięciu osób, uczniowie dobierają się w pary, lenia w tekście) – nie mniej niż pięć, takie jak besides, for losując nazwisko swojego towarzysza, wybierają dla niego instance, what is more, first of all, however, to sum up i tak sześć kart obrazkowych i „plusikami” na kartce zaznaczają dalej oraz discourse markers (znaczniki dyskursu), takie jak jego prawidłowe odpowiedzi. Z uwagi na to, że jestem well, then. Oczywiście zarówno wskaźniki jak i znaczniki przeciwnikiem ocen, więc w szkole językowej mam ten powinny być wcześniej wprowadzone. Trudno wymagać luksus, że nie muszę ich stosować. Niestety, praca w szkole od ucznia czegoś, czego nie zna. państwowej wymusza wystawianie ocen. Pronunciation – uczeń mówi wyraźnie i z właściwą W klasach od trzeciej wzwyż mamy większe pole do dzia-  intonacją, wypowiada słowa poprawnie, pamięta- łania. Przede wszystkim uczniowie mają coraz bogatszy jąc o właściwym akcencie. zasób słów i szerszą znajomość konstrukcji gramatycznych oraz większą dojrzałość, co warto wykorzystać podczas Interactive Communication – uczeń inicjuje roz- zajęć. I tak w trzeciej klasie z reguły omawiam daily routines  mowę, właściwie reaguje na to, co słyszy, pod- w połączeniu z telling the time, co daje uczniom możliwość trzymuje dyskusję i rozwija ją bez większego wsparcia opowiedzenia o swoim codziennym dniu z podaniem ram ze strony nauczyciela. czasowych. W czwartej klasie wracamy do telling about yourself i tu uczniowie mają szansę podzielić się informacjami o sobie, a także przeprowadzić wywiad z kolegą/ OCENA DOBRA /koleżanką na temat ich przezwisk, miejsca zamieszkania, ulubionego zespołu czy hobby. Piąta klasa to etap czasow- ników nieregularnych i wspaniała sposobność do opowie- Grammar and Vocabulary – uczeń posługuje się dzenia o swoim wymyślonym, najlepszym i najgorszym  prostymi formami gramatycznymi z drobnymi dniu w życiu albo jakiejś mrożącej krew w żyłach historii błędami, które nie zakłócają w rażący sposób jego wypo- z pogranicza horroru. W kolejnych klasach w programie wiedzi; posiada bogaty zasób słownictwa, adekwatny do znajdziemy zaawansowaną gramatykę i leksykę. Naprawdę tematu, na który się wypowiada. jest w czym wybierać. Jednak pojawia się pytanie, jak tę uczniowską wypowiedź ustną ocenić? Discourse Management – uczeń wypowiada się  spontanicznie, swobodnie i płynnie, stara się uży- Przede wszystkim wskazane jest podanie uczniom kryte- wać zdań złożonych, unikać powtórzeń, w swoją wypo- riów oceniania ich wypowiedzi wcześniej, a nie w trakcie wiedź wplata synonimy; w jego wypowiedzi pojawiają prezentacji. To ważne dla ich poczucia bezpieczeństwa. się przynajmniej dwa tak zwane cohesive devices, takie Niektóre dzieciaki wstydzą się wypowiadać na forum, choć jak besides, for instance, what is more, first of all, howe- staram się stwarzać naprawdę przyjazną atmosferę, czyli ver, to sum up itd.

48 październikpaździernik–listopad–listopad 2018 SPEAK UP

Pronunciation – wypowiedź ucznia jest w dużym przeciwnie, o jej małej płynności. Nigdy nie przerywam  stopniu zrozumiała – uczeń stara się mówić wyraź- uczniowi i nie poprawiam jego błędów w trakcie. Pytam nie i z właściwą intonacją, większość słów wypowiada ucznia, czy chciałby jeszcze coś dodać, a jeśli nie – prze- poprawnie, starając się pamiętać o właściwie padają- chodzę do omawiania jego wypowiedzi zgodnie z przyję- cym akcencie. tymi wcześniej kryteriami, uprzednio pytając ucznia o jego wrażenia. Uczniowie mówią, co im się podobało w ich Interactive Communication – uczeń inicjuje rozmowę, wypowiedzi, a co zmieniliby. Nierzadko mówią o dużym  właściwie reaguje na to, co słyszy, podtrzymuje stresie, „czarnej dziurze” w głowie, spoconych dłoniach. Na dyskusję i rozwija ją ze wsparciem ze strony nauczyciela. wyraźne życzenie ucznia jestem w stanie przygotować na kolejne zajęcia właśnie taką tabelkę zawierającą moje bie- żące uwagi i te, które nasunęły mi się później. Jeśli główny OCENA DOSTATECZNA zainteresowany nie wyraża sprzeciwu, proszę również osoby z grupy o wypowiedzenie się i konstruktywne wyrażenie swojej opinii na temat wysłuchanej wypowiedzi. Dzieciaki Grammar and Vocabulary – uczeń posługuje się uczą się przy okazji formułować konstruktywną krytykę  prostymi formami gramatycznymi z błędami, które oraz ją przyjmować i pochylać się nad nią. Jeśli wypowiedź zakłócają sposób jego wypowiedzi; posiada przeciętny jest naprawdę słaba i nie spełnia kryteriów oceny dosta- zasób słownictwa, nie zawsze adekwatny do tematu, na tecznej, wtedy zapraszam ucznia na dodatkowe omówienie który się wypowiada. indywidualnie i umawiamy się na kolejny termin. Staram się pracować na motywacji wewnętrznej ucznia. Discourse Management – uczeń wypowiada się  z trudnością, z dużym wahaniem i mało płynnie, Zdarza się, że uczeń, który na co dzień naprawdę dobrze posługuje się zdaniami pojedynczymi, jego wypowiedź sobie radzi i nie ma większych problemów z wypowiada- składa się z wielu powtórzeń. niem się w języku angielskim, nagle blokuje się w stresie. Nie traktuję tego jako wpadki, nie komentuję i nie oce- Pronunciation – wypowiedź ucznia jest mało zro- niam – daję mu poczucie komfortu i proponuję kolejny  zumiała, uczeń mówi niewyraźnie i większość słów termin. To nie jest koniec świata, a uczymy się na błędach wypowiada niepoprawnie. swoich i cudzych. Każdy z nas ma do nich prawo!

Interactive Communication – uczeń nie inicjuje Niestety, bywa i tak, że rodzic nie jest w stanie przyjąć  rozmowy, nie reaguje na to, co słyszy lub reaguje do wiadomości, że jego dziecko otrzymało „tylko” ocenę niewłaściwie, podtrzymanie dyskusji sprawia mu kłopot dobrą lub jest ze mną umówione na inny termin. Porzu- i rozwija ją z wyraźnym wsparciem ze strony nauczyciela. ciłam już jałowe dyskusje z takimi rodzicami, mówiąc, że trzymam się ustalonych kryteriów, które zawsze przy- pominam kilka dni przed zaliczeniem ustnym. Słuchając wypowiedzi ucznia, zawsze zadaję sobie dodatkowe pytania, które pomagają mi w stworzeniu ogólnego Zachęcam Was do wdrożenia powyższych kryteriów i tak obrazu tego, co słyszę: planowania swoich lekcji, aby element wypowiedzi ustnej pojawiał się na niej jak najczęściej, również w formie oce- Grammar and Vocabulary – Czy uczeń panuje nad niania uczniów. Wszak język to narzędzie, którego mamy  swoją gramatyką? Czy posiada duży zasób słow- używać na co dzień, bo taki jest nadrzędny cel uczenia się nictwa? języka obcego. Gdzie nasi uczniowie mają się tego uczyć, jeśli nie podczas naszych zajęć? Początki są zawsze trudne. Discourse Management – Czy uczeń wypowiada Dzieciaki są nieprzyzwyczajone do mówienia, boją się,  się swobodnie i płynnie? Czy unika powtórzeń? są niechętne, rodzice mają pretensję, że za dużo od nich Czy w jego wypowiedzi przeważają zdania złożone czy wymagamy. Jednak z doświadczenia wiem, że po tym raczej pojedyncze? impasie szybko następuje radość i ogromna satysfakcja – uczeń zauważa swoją zdolność sprawczą, a nauczyciel jego Pronunciation – Czy odpowiedzi ucznia są jasne? rozwój. Często uczniowie chwalą mi się, że dzięki temu,  Czy jego wypowiedź jest zrozumiała? Czy wypo- że „zmuszam” ich do wypowiadania się na forum, nie mają wiada poprawnie słowa? Czy pamięta o odpowiedniej większych problemów z komunikacją w języku obcym poza intonacji i akcencie? salą lekcyjną. Niektórych wręcz rozpiera duma, że podczas zagranicznego wyjazdu zaskoczyli nawet rodziców, Interactive Communication – Czy uczeń inicjuje gdy ci zastanawiali się, jak zapytać o drogę do centrum  i podtrzymuje rozmowę czy czeka na mój ruch? miasteczka, a oni po prostu podeszli do przypadkowego Czy uczeń potrzebuje mojego wsparcia w rozwijaniu przechodnia i zaczęli z nim rozmawiać. swojej wypowiedzi?

Aby wszystko było bardziej czytelne, przygotowuję sobie Katarzyna Gala tabelkę – każda kolumna to jedno kryterium. W tabelce Nauczyciel języka angielskiego w Szkole Podstawowej nr 169 im. Marii notuję to, na co zwróciłam szczególną uwagę, słuchając Dąbrowskiej w Łodzi, metodyk nauczania języków obcych w szkole językowej Scool w Łodzi, absolwentka Akademii Metodyka PASE wypowiedzi ucznia: interesujące słowa, rażący błąd gra- i Akademii Young Learners PASE, lektor języka angielskiego, egzaminator matyczny, adnotacje o swobodzie wypowiedzi lub wręcz OKE, tutor, etnolog.

www.horyzontyanglistyki.pl 49 HORYZONTY ANGLISTYKI

KOREPETYCJE Z LEKCJI WYRÓWNAWCZYCH

większej aktywności umysłowej na lekcji, a jeżeli wple- Ratunku! Uczniowie bez energii ciemy w zaproponowane przez nas ćwiczenia angiel- Ósma lekcja. Koło wyrównawcze z języka angielskiego. skie zwroty, zyskamy podwójnie. Na samym początku Jeżeli dorosłemu spada energia w pracy po południu, to lekcji warto opowiedzieć również jakiś kawał, zaprosić co dopiero mówić o koncentracji ucznia szkoły podsta- uczniów do sali jakąś ciekawą piosenką lub elementem wowej, który na każdej lekcji poznaje nowy materiał, jest filmu! Dopiero tak przygotowani i uzbrojeni w wyzwalacze niejednokrotnie narażony na stres i spędza kilka godzin pozytywnych endorfin i dodatkową motywację możemy w hałasie. Aby ten spadek energii nie miał przełożenia przejść z uczniami do tej „właściwej” części zajęć i zacząć na całą lekcję dodatkową, pamiętajmy przede wszystkim tłumaczyć to wszystko, co z perspektywy ucznia może o gruntownym wywietrzeniu sali. Nie traktujmy zajęć wydawać się, no cóż… trudne i mniej ciekawe. wyrównawczych jak zwykłej lekcji. Pozwólmy dziecku jeść na lekcji, zachęćmy go do wyjęcia kanapek, soków i owo- ców, o których zajęty uczeń mógł zapomnieć przez cały Ratunku! Belfer bez energii dzień w szkole. Co więcej, zanim przystąpimy do lekcji, Ósma lekcja. Wspomniałam już o tym, że jest to ten warto rozważyć wprowadzenie kilkuminutowej gimna- moment, w którym nasi uczniowie nie słuchają, wyczekują styki przedlekcyjnej. Ruch pobudzi naszych uczniów do tylko momentu powrotu do domu? Pisałam o tym

50 październik–listopad 2018 Dwie w tygodniu, przeznaczone na szeroko rozumiane „lekcje dodatkowe” – tyle godzin do 2016 r. musiał poświęcić każdy nauczyciel na realizację tzw. zajęć pozalekcyjnych. Godziny karciane, bo o nich mówimy, miały odejść w zapomnienie, jednak nowe przepisy, znosząc je, uregulowały także kwestie dotyczące pensum nauczyciela. Odtąd czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W praktyce oznacza to, że „karcianki” – choć już pod inną nazwą – zostają, skoro każdy nauczyciel może zostać zobowiązany do poprowadzenia dodatkowych zajęć, kółek zainteresowań, lekcji wyrównawczych w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy. Jak nie zniechęcić się do lekcji dodatkowych? Jak poprowadzić je z ikrą i uśmiechem na twarzy? Wreszcie, jak zachęcić do nich uczniów? Nie wiesz? Wykorzystaj kilka naszych KÓŁ RATUNKOWYCH i zamień „wyrównawcze z angola” na najlepsze kółko w szkole! KOREPETYCJE Z LEKCJI WYRÓWNAWCZYCH

wszystkim, co mamy my, nauczyciele mum, skup się na uczniach, zamieńcie zrobić, żeby uporać się z uczniowskim Jeżeli możesz się rolami. Nie siedź przy swoim biurku, zmęczeniem i brakiem uwagi. Ale co i sprzyja ku chodź po klasie albo usiądź w ławce my, nauczyciele mamy zrobić, kiedy z uczniem. Jeżeli możesz i sprzyja ku w planie mamy siedem lekcji pod rząd, temu pogoda, temu pogoda, wyjdź z uczniami na a po nich lekcję dodatkową? Nikt nie wyjdź z uczniami zewnątrz i przeprowadź lekcję na świe- jest ze stali, nauczycielowi też trudno na zewnątrz żym powietrzu. Dodatkowa dawka energii wykrzesać energię do pracy, zwłaszcza i przeprowadź dla Ciebie i dla uczniów gwarantowana! po trudnym i długim dniu w szkole… lekcję na świeżym A jak tu jeszcze energią zarazić naszych powietrzu. uczniów? Kawa przychodzi na ratu- Ratunku! Mało uczniów nek, ale może nie wystarczyć. Postaraj Dodatkowa dawka na lekcjach dodatkowych się pobudzić do dodatkowej aktyw- energii dla Ciebie ności ćwiczeniami ruchowymi wraz i dla uczniów Przygotowaliście się do zajęć dodatko- z uczniami. Jeżeli boli Cię gardło po gwarantowana! wych. Miała być lekcja z efektem „wow”, całym dniu, ogranicz mówienie do mini- a pod drzwiami klasy jest dwóch uczniów.

www.horyzontyanglistyki.pl 51 HORYZONTY ANGLISTYKI

Znacie ten widok? Przyczyn takiego stanu rzeczy może szkolnego. To żaden wstyd cofnąć się do tematu z klasy być kilka. Po pierwsze i najważniejsze – rozreklamuj swoje niżej, o ile ma to przynieść wymierne korzyści uczniowi lekcje dodatkowe. Po co? Żeby każdy uczeń o nich pamię- i przyczynić się do jego lepszego zrozumienia tematu. tał nie tylko na samym początku roku szkolnego. Sama Jeżeli uczeń, mimo Twoich starań, nadal nie potrafi zro- informacja o lekcjach dodatkowych, wskazanie godziny zumieć materiału, wykorzystaj obecność innych uczniów. i sali, w której się odbywają, nie wystarczy. Pamiętaj, to Ty Okazuje się, że czasami kolega z ławki, który zrozumiał chodzisz wszędzie z notatnikiem i zapisujesz to, co wydaje temat, może być najlepszym nauczycielem, bo wytłumaczy się przydatne. Uczeń niekoniecznie. Szybko zapomina, koledze temat „po swojemu”, z perspektywy dziecka do często ma obiekcje, żeby zapytać nauczyciela o to, co już dziecka, czego nauczyciel już nie zrobi. Warto też czasami było powiedziane na lekcji. Wydrukuj informacje o lekcjach wypróbować internetowe pomoce dydaktyczne, które dodatkowych na kartce z fajną grafiką i wszystkimi istot- mogą skutecznie przemówić do ucznia. Filmy, prezen- nymi informacjami. Przyklej swoją „reklamę” na drzwiach tacje gramatyczne mogą być wizualnie o wiele bardziej sali, w których zawsze będą odbywać się lekcje dodatkowe. przystępne niż kreda i zielona tablica. W miarę możliwości staraj się nie zmieniać sali. Kartki z informacjami o kółku z angielskiego rozdaj rodzicom, napisz informację w dzienniku elektronicznym, zamieść Ratunku! Uczniowie się nudzą notkę na fanpage’u szkoły. Słowem, zrób wszystko, żeby Podobno największa klęska nauczyciela to lekcja, na której dotrzeć do zainteresowanych. A co jeżeli to nie pomoże uczniowie się nudzą. Postarajmy się, aby lekcja wyrównaw- i nadal frekwencja będzie słaba? Pamiętaj, że ucznio- cza była z dala od nudy, bo daje nam wyjątkowo szerokie wie mają w planie dnia niejedne zajęcia pozalekcyjne, pole do popisu. Przy mniejszej liczbie osób na zajęciach także z angielskiego i wielu rodziców z góry zaplanowało, możesz sobie pozwolić na swobodniejsze zastosowanie że po szkole ich dzieci będą uczęszczały na lekcje w szkole nowinek dydaktycznych. Na rynku jest sporo ofert kart językowej. Nie dopatruj się do nauki angielskich słówek, w tym swojej winy, a raczej fiszek czy różne memory, przenieś swoją uwagę na Dystans do siebie i lekcji, uśmiech, które można zakupić okazyj- tych, którzy przyszli. A jeśli spokój, pomysłowość – te cechy nie. Na lekcji z grupą dwu- są na zajęciach tylko dla- dziestu uczniów nie wyko- tego, by poprawić albo na to klucz do tego, aby lekcje rzystasz tych pomocy, ale pisać zaległy test? Poświęć wyrównawcze były udane zarówno na godzinie wyrównawczej im czas, którego zabrakło jest na to najlepszy czas! Ci na lekcji. Porozmawiaj dla uczniów, jak i dla nas! Zainwestuj w gry dydak- z nimi o szkole, o ich pro- tyczne z angielskiego, niech blemach, o tym, z czym posłużą Ci w tych momen- sobie nie radzą. Masz na lekcji kilku stałych bywalców tach, kiedy uczniowie i Ty będziecie chcieli odetchnąć na z dużymi zaległościami w nauce? Wykorzystaj czas lekcji chwilę od książki i zeszytu. Jeżeli brakuje Ci gazetki kla- wyrównawczej nie tylko na tłumaczenie zawiłości grama- sowej, może warto ją zrobić na godzinach dodatkowych tycznych, ale także na budowanie pozytywnego wizerunku z uczniami? Zaproponuj im wspólną zabawę w wycinanki swojej osoby. Stwórz luźniejszą atmosferę niż na zwykłej i kolorowanie, takie zajęcie pobudzi ich kreatywność, lekcji, pamiętaj, że uczniowie słabsi mogą widzieć Cię poczują się potrzebni, a dodatkowo przygotujecie kolo- inaczej niż uczniowie zdolni – jako osobę wymagającą, rowa gazetkę do klasy. Przejrzyj YouTube, BBC, TED.com bardziej surową. Zmniejsz dystans, pozwól im się otwo- w poszukiwaniu ciekawych filmów i podcastów do nauki rzyć – teraz jest na to czas. I nie martw się małą frekwen- angielskiego. Lekcje wyrównawcze to nie tylko „sucha” cją na zajęciach, rób swoje z tymi, którzy na nie przyszli. gramatyka. Oglądajcie historyjki po angielsku. W internecie znajdziesz wiele opowieści z zadaniami, które są zaadaptowane dla potrzeb ucznia w wieku szkolnym. Ratunku! Tłumaczę znowu to samo! Oglądajcie, słuchajcie, śpiewajcie po angielsku – jednym Masz tak czasami, że przychodzisz na lekcje wyrównaw- słowem, róbcie wszystko to, na co nie zawsze jest czas cze i już wiesz, że będzie na nich uczeń, któremu po raz na zwykłej lekcji. Nuda poskromiona! kolejny tłumaczysz to samo i… nic? Cała klasa zrozumiała temat, a on dalej nie. Nie masz już pomysłu, jak wytłuma- czyć mu materiał, aby kolejną jedynkę poprawił chociaż Ratunku! Każdy uczeń z innej klasy na dwójkę. Czytasz, zmieniasz metody dydaktyczne i nie I nadeszła pora na Twoją ostatnia lekcję. Idziesz do sali jest lepiej. Po pierwsze i najważniejsze, nie zarzucaj sobie, a pod drzwiami widzisz dwóch uczniów z różnych klas, że jesteś złym nauczycielem. Skoro szukasz rozwiązań jeden z czwartej, drugi z szóstej. W tzw. międzyczasie problemu, to na pewno nim nie jesteś. Lekcje wyrów- do klasy wpada spóźniona uczennica z piątej. Na „koło nawcze mają tę przewagę nad lekcjami obowiązkowymi, z angielskiego” – „koło wyrównawcze” oczywiście. Każdy że dają więcej czasu nauczycielowi na rozmowę indywi- czegoś nie rozumie, każdy przyszedł z jakimś problemem, dulaną z uczniem. Spytaj się dokładnie ucznia, czego nie który mamy razem rozwikłać. Złota zasada nr 1: pamiętaj rozumie. Niech wskaże w książce konkretne zagadnienie, o każdym dziecku na lekcji. Złota zasada nr 2: nie daj się z którym ma problem. Jeżeli tego nie potrafi, cofnijmy się zwariować. Jeżeli przyszło trzech uczniów z trzech róż- kilka tematów wstecz, przepytajmy go z treści powiąza- nych klas, niestety każdemu z nich nie objawisz dogłębnie nych, może problem nie leży w materiale bieżącym, lecz gramatycznych prawd, jak pewnie byś tego chciał/(a). w zagadnieniu – przykładowo – z poprzedniego roku Podziel lekcję na części. Zakładamy, że lekcja ma 45 minut.

52 październik–listopad 2018 HORYZONTY ANGLISTYKI

Niech każdy z uczniów ma 5 minut Niech wykonają jedno zadanie, ale klucz do tego, aby lekcje wyrównaw- na to, aby wyjąć książkę, zeszyty solidnie i ze zrozumieniem. Pamię- cze były udane zarówno dla uczniów, i otworzyć je na zagadnieniu/zadaniu, taj, że są to lekcje wyrównawcze, nie jak i dla nas! Bo nauczyciel zadowo- którego nie rozumie. Ty w tym czasie musicie się nigdzie spieszyć. Prze- lony ze swoich lekcji to podstawa podziel tablicę na 3 części i napisz znacz na tę część około 10 minut. i punkt wyjściowy do zadowolenia w każdej z nich jedno zdanie dla każ- Nie wykorzystuj całego czasu na uczniów, także z lekcji dodatko- dego ucznia związane z zagadnie- zagadnienia gramatyczne, nawet wej – również na ósmej godzinie. niem, które było omawiane na jego/ jeżeli wiesz, że poświęciłaś im mniej Nie wymagajmy od siebie cudu. Nie /jej lekcji i z którym może mieć pro- czasu ze względu na zróżnicowanie będziemy tryskać energią po całym blem, przykładowo – z czasem gra- językowe swojej grupy. Dzieci będą dniu. Żaden nauczyciel nie będzie matycznym. Niech wszyscy podejdą przychodziły do Ciebie na zajęcia miał siły, aby po kilku godzinach lek- do tablicy i wykonają Twoje zadanie. z większym zapałem, jeżeli te ostat- cji stać 45 minut pod tablicą i tłuma- Następnie pora na pracę indywidu- nie 10 minut zajęć poświęcisz na czyć gramatykę uczniowi, który też alną. Wiadomo już, z czym uczeń grę w karty po angielsku, fiszki albo nie ma na to siły. Poszukajmy jednak ma problem. Każdemu z uczniów krótki, śmieszny filmik po angielsku. sposobu, aby w miarę możliwości poświęć 5 minut na krótkie wytłuma- Nie traktuj tego czasu jako marno- lekcję wyrównawczą uatrakcyjnić czenie problemu, w którym popeł- trawstwo. Po 30 minutach inten- na tyle, ile jest to możliwe. Wyko- nia błąd. Kiedy zajmujesz się jednym sywnej pracy na zajęciach percep- rzystajmy więc wszelkie dostępne uczniem, zajmij dodatkowym ćwicze- cja dziecka jest mocno ograniczona. pomoce naukowe, nowe technolo- niem pozostałych, najlepiej o obni- Mierz więc siły na zamiary i pamiętaj gie, filmy, zabawki i gry dydaktyczne. żonym stopniu trudności, zadaniu o elemencie rozrywki na zajęciach. Uczniowie będą nam wdzięczni. My leksykalnym bądź łatwiejszą pracą sobie też. domową. Po 5 minutach zmiana. Każ- demu uczniowi wytłumacz, w czym O lekcji na końcu Dominika Jelonek popełniało błąd, każdemu z osobna. w planie zajęć, słowo Nauczycielka języka angielskiego, lingwistka, Na podzielonej przez siebie wcze- autorka bloga lessonsubject.blogspot. śniej tablicy pisz kolejno zadania końcowe com, entuzjastka metody projektu, gier dydaktycznych i wszystkiego, dzięki czemu do wykonania, których wykonanie Dystans do siebie i lekcji, uśmiech, nauczanie języka obcego staje się ciekawsze będziesz oczywiście nadzorować. spokój, pomysłowość – te cechy to dla uczniów.

REKLAMA

0 5-1 20 Legi offi onow ce@ o, ul regip . Polan LANGUAGE GAMES io.co kowa 1 m • te 1 l.: 724 347 020 LEARNING THROUGH PLAY FUNNY SUBSTANTIVE EFFECTIVE www.regipio.com www.horyzontyanglistyki.pl 53 HORYZONTY ANGLISTYKI

INNOWACYJNE NAUCZANIE

54 październik–listopad 2018 HORYZONTY ANGLISTYKI

bszarem aktywowanym jest przyśrodkowa kora przedczołowa (medial prefrontal cortex) odpowiedzialna za koncentrację na własnych myślach i doznaniach, a nie na świecie zewnętrznym. Kora ta realizuje stan Oprzepływu (flow), podczas którego wyrażamy samych siebie, myśląc o tym, co dopiero się wydarzy. W prze- pływie jesteśmy kierowani zinternalizowanymi regułami i strategiami, bez konieczności świadomej kontroli wyko- nywanych działań.

To, co nie dzieje się w mózgu podczas innowacyjnego poznania, jest równie ważne jak procesy, które w nim zachodzą. Pierwszym dezaktywowanym fragmentem jest kora okołooczodołowa (orbital frontal cortex), która monitoruje nasze zachowanie pod względem społecznej poprawności. Dzięki aktywności tej kory martwimy się, co ludzie o nas pomyślą i robimy wszystko, by nie stracić na własnym wizerunku w oczach innych osób. Na lekcji zacho- wujemy się poprawnie – nie przeszkadzamy, nie odpi- sujemy i nie wychodzimy przed końcowym dzwonkiem. Podczas innowacyjnych zadań ta część mózgu pozostaje mniej aktywna, prawdopodobnie dlatego, że liczenie się ze zdaniem innych hamuje naszą kreatywność.

Drugim fragmentem mózgu o osłabionej aktywności podczas muzycznej improwizacji okazała się grzbietowo- -boczna kora przedczołowa (dorsolateral prefrontal cortex). Ta część mózgu realizuje funkcje wykonawcze, umoż- liwiając świadome dążenie do celu, planowanieosiągnięć i monitorowanie postępu. U dzieci mózg wykonawczy nie jest w pełni rozwinięty, osiągając dojrzałość po przekro- czeniu 25. roku życia. Wyjaśnia to, dlaczego uczniowie mają problem z napisaniem eseju w określonym czasie i dlaczego nauczyciele są zmuszeni wyznaczać osiągalne etapy pracy, zawężać temat i precyzować cele. Nas inte- resuje fakt, że rodzaj myślenia niezbędny do podążania wyznaczonym kursem nie jest tym, który napędza impro- wizację i innowacyjne rozwiązania. W rzeczywistości mózg wykonawczy zaburza pracę mózgu kreatywnego.

W psychologicznym stanie przepływu, podczas którego umysł ucznia pracuje innowacyjnie, myśli i wrażenia napły- wają bez kontroli, oceny i wewnętrznej cenzury. Kiedy uczeń czyta własny esej, świadomie oceniając postępy, włącza mentalnego dyrektora, który niechętnym okiem Co dzieje się w mózgu muzyka patrzy na twórcze zabawy i nowe, czasami dziwne skojarzenia. Wyjaśnianie – na prośbę nauczyciela – własnego jazzowego podczas improwizacji? myślenia podczas rozwiązywania problemów obniża Takie pytanie postawili sobie prawdopodobieństwo kreatywnych wglądów (insights) w 2008 r. Charles Limb i Allen Braun, i osłabia przełomowość uzyskanych wyników. którzy w badaniu rezonansowym Jak informacja o mózgu postanowili zlokalizować fragmenty improwizującym może przydać się kory zaangażowane w procesy w projektowaniu innowacyjnych twórcze. Okazało się, że praca trzech zajęć? obszarów neuronalnych odróżnia Szkoła potrzebuje innowacyjnego nauczania, aby przy- muzyczną improwizację od grania gotować uczniów do świata, którego jeszcze nie ma. Nacisk na nowe rozwiązania stanowi poważne wyzwanie z pamięci – jeden z nich jest dla wielu nauczycieli – przyzwyczajonych do przekazy- aktywowany, dwa dezaktywowane. wania wiedzy i unikania działań aktywizujących kreatyw-

www.horyzontyanglistyki.pl 55 HORYZONTY ANGLISTYKI

ność ucznia. Tradycyjne nauczanie bazuje na mózgu Nauczyciele systematyzowali materiał po to, by uczniowie wykonawczym, planującym strategię, sprawdzającym nie musieli wymyślać „koła na nowo”, lecz korzystać ze postępy i dokonującym korekt, gdy myślenie ucznia sprawdzonych metod. Rolą nauczyciela w tej wizji szkoły zbacza z przyjętego kursu. Edukatorzy skoncentrowani było redukowanie zmienności pomysłów, a nie jej wspie- wyłącznie na celu – na przykład realizacji podstawy pro- ranie. Standaryzacja, czyli tworzenie norm i ich kurczowe gramowej – świadomie myślą o kontrolowanym naby- trzymanie się, jest szczególnie niekorzystna na począt- waniu wiedzy przez ucznia. kowych etapach myślenia kreatywnego, które z definicji są chaotyczne, niewydajne i związane z wysokim pozio- Nic z tych rzeczy nie miało jednak miejsca, gdy muzycy mem podejmowanego ryzyka. Oczywiście, innowacja też jazzowi improwizowali wewnątrz skanera, a ich mózgi ma granice – muzycy improwizowali w ramach gatunku odsłaniały rąbek tajemnicy twórczego myślenia. Pod- muzycznego, jakim jest jazz, co wykluczało stosowa- czas gdy gros nauczycieli tworzy plany, które następnie nie technik muzycznych z innych epok i kultur. Granice skrupulatnie sprawdza, jedyną rzeczą, którą jazzmani sprzyjające kreatywności muszą być jednak odpowiednio zrobili celowo, była sama decyzja o improwizacji. Póź- szerokie, zachęcające ucznia do wejścia na szczyt, ale niej świadoma kontrola słabła, a artyści wkraczali w stan niezmuszające go do wyboru konkretnej drogi. przepływu zdominowany przez procesy nieświadome. Rola nauczyciela a wspieranie Nacisk na nowe rozwiązania stanowi kreatywności poważne wyzwanie dla wielu Nauczyciel promujący innowacyjne nauczanie powi- nauczycieli – przyzwyczajonych nien ułatwić uczniowi kreatywne myślenie. Może to zro- do przekazywania wiedzy i unikania bić – moim zdaniem – na trzy sposoby. Po pierwsze, koncentrując się bardziej na „dlaczego” niż na „jak”. Po działań aktywizujących kreatywność drugie, dostarczając właściwej informacji zwrotnej. Po ucznia. trzecie, budując zespoły i programy wokół pasji kreatywnych uczniów.

Plany lekcji zbyt szczegółowe – koncentrujące się na Muzyk podczas twórczej improwizacji nie pytał świa- „jak” coś zrobić – aktywują mózg wykonawczy ucznia. domie: „Co powinienem dalej zrobić z tym tematem?”. Nauczyciel powinien raczej dostarczyć uczniom obrazu Raczej, bazując na własnej ekspertyzie, jego mózg wyszu- oczekiwanych wyników („dlaczego” warto to zrobić), kiwał muzyczne inspiracje poza świadomą kontrolą. Jeśli tworzących granice ich improwizacji. Oczywiście, nowe, wnioski z badań Limba i Brauna są poprawne, procesy improwizowane idee są szczególnie nietrwałe i poddane improwizacji pozostają w silnym konflikcie z myśleniem natychmiastowej krytyce przepadają. Dostarczona infor- ucznia wspieranym przez tradycyjną edukację. Przykła- macja zwrotna – pobudzająca kreatywne myślenie i zachę- dowo, szkoła ceniła sobie wydajność programu naucza- cająca ucznia do dalszego eksperymentowania – chroni nia i standaryzację, która miała ową wydajność zapewnić. rodzące się idee przed emocjonalnym odrzuceniem. Jed-

56 październikpaździernik–listopad–listopad 2018 HORYZONTY ANGLISTYKI

gdy nauczyciel nie dostrzeże, iż aktualna sytuacja różni się w istotny sposób od tej, na której oparty jest skrypt. Dlaczego warto to robić, Słowem – to, co sprawdzało się w świecie dorosłego, nie a nie tylko jak musi obowiązywać w świecie dziecka. Po drugie, problemy pojawiają się, gdy nauczyciele koncentrują się na skrypcie tak bardzo, że nie dostrzegają innej, kluczowej informacji. Konieczność rewizji metod nauczania pod Projekty wpływem szybko rozwijającej się psychologii może być wokół pasji dla wielu zaskakującym i bolesnym doświadczeniem. Po kreatywnych trzecie, nauczyciele przyzwyczajeni do skryptu, który uczniów Informacja od lat sprawdza się, mogą nie rozważać bardziej wydaj- zwrotna, nych metod osiągania tego samego celu. Rosnąca rola a nie krytyka mediów społecznościowych w nauczaniu języka angielskiego dobrze ilustruje problemy, z którymi spotkają się edukatorzy niekorzystający na lekcji z internetu.

Nauczyciele zatem powinni wykorzystać korzyści auto- matycznego myślenia ucznia (obniżenie kosztów działania jego mózgu), pamiętając jednocześnie o ograniczeniach Rys. 1. Działania innowacyjnego nauczyciela mentalnego autopilota (znikoma innowacyjność uczenia się i nauczania). Istnieje kilka prostych sposobów uzu- pełnienia sprawdzonego schematu działania o elementy nym z najlepszych sposobów wspierania rodzących się idei jego nieuchronnej korekty. Jednym z nich jest wbudowy- jest powiązanie pasji kreatywnych uczniów z zespołami wanie dodatkowych etapów skryptu, przede wszystkim i zadaniami, które będą owe pasje rozwijać, na przykład po to, by uczynić go bardziej realistycznym. Akademie pracując metodą projektów. Zróżnicowanie zespołu sty- policyjne zastąpiły strzelanie do sylwetki strzelaniem do muluje niestandardowe rozwiązania, a informacja zwrotna zdjęcia realistycznej postaci po to, by uświadomić funk- od nauczyciela ułatwia ich harmonijną realizację. cjonariuszom, że coś, co przypomina broń, może być komórką lub portfelem w ręku „napastnika”. Standaryzacja procesu edukacyjnego, upraszczająca pro- cedury zdobywania wiedzy, oczywiście nie ma samych Innym sposobem jest cykliczne przerywanie realizacji wad. Zdrowy rozsądek podpowiada, że mózgi osób skryptu – na przykład za pomocą miłego dla ucha sygnału inteligentnych są znacznie bardziej aktywne niż mózgi dźwiękowego – w celu ponownego zobaczenia obrazu osób o niskim IQ, a zdjęcie aktywnego mózgu Einsteina całej sytuacji i zebrania informacji od uczniów co do ich byłoby mapą samych hot spotów. W rzeczywistości jest odczuć i nasuwających się przemyśleń. Kontakt z rzeczywi- na odwrót: osoby uchodzące za ekspertów redukują stością lekcji zapewniają momenty popełnianych błędów, energetyczne wymagania mózgu, bazując na zestanda- kiedy przewidywania muszą być korygowane, a skrypt uak- ryzowanych mentalnych skryptach. Osoby niedoświad- tualniany. Taką rolę w procesie edukacyjnym mogą pełnić czone zmuszone są świadomie myśleć nad tym, co robią, hospitacje, oceny zajęć dokonywane przez uczniów czy ale w miarę postępów uczenia wytwarzają neuronalne wręcz udostępnianie wycinkowego materiału w internecie obwody (chunks), które zawierają gotowe odpowiedzi – i zebranie opinii od postronnych obserwatorów. kategorialne (co?) lub proceduralne (jak?) – na pojawia- jące się wyzwania. Mózg z natury dąży do obniżenia kosz- tów własnej pracy, które pochłaniają u dorosłych 25%, a u niemowlaków 60% całkowitej energii z pożywienia. Ciągłe Funkcjonowanie na mentalnym autopilocie ma zatem uaktualnianie wiele zalet, przydatnych zwłaszcza w warunkach przeła- treści skryptu dowania mózgu informacją, ale generuje też sporo błędów decyzyjnych, mogących mieć tragiczne konsekwencje. Przykładem może być Lynn Hill – legendarna kobieca liderka wspinania się, która doznała wypadku na skutek Życzliwy bezrefleksyjnego wdrożenia skryptu, który powinien być stosunek do popełnianych świadomie skorygowany. Podczas wiązania wspinaczko- błędów wej liny Lynn zaczęła wiązać but – rozproszona rozmową Dostrzeganie skryptu nie powróciła do uprzęży, gdyż jej mózg automatycznie w kontekście „odhaczył” zakończenie etapu wiązania, ale niestety buta. Upadek z ponad 30 metrów zakończył się szczęśliwie, bo został zamortyzowany przez konary drzew.

Skrypty – tworzone w procesie zestandaryzowanej edukacji – nie muszą zatem podwyższać kompetencji ucznia z trzech powodów. Po pierwsze, problemy pojawiają się, Rys. 2. Innowacyjne ulepszanie mentalnych skryptów ucznia

www.horyzontyanglistyki.pl 57 HORYZONTY ANGLISTYKI

Uczniowie, których skrypty są urealniane w oparciu o kon- Co zatem może zrobić nauczyciel, aby innowacyjnymi tekst i popełniane błędy, czasami rozwiązują problemy zajęciami stymulować pojawianie się wglądów w umy- metodą wglądu (insight), widząc pytanie w zupełnie śle ucznia, dzięki którym zaczyna on dostrzegać wzory nowym świetle, bez świadomości jak to światło zostało w morzu kropek?

Pierwszą radą jest zachęcanie uczniów do eksplorowania Zespoły należy budować tematów poza obszarem ich ekspertyzy. Doświadczenia ze zróżnicowanych poznawczo i przykłady na lekcji angielskiego nie muszą odwoływać się do specjalizacji ucznia (jestem z klasy matematyczno- uczniów, analityków z humanistami, -fizycznej) czy zawodu dorosłego (jestem prawniczką). nieco starszych z nieco młodszymi, Nauczanie menedżera wyłącznie Business English ma funkcjonalny sens (pomoże mu w awansie), ale raczej pochodzących z różnych krajów nie przełoży się na wygenerowanie przełomowych idei i kultur. przez jego mózg.

Drugą radą jest budowanie zespołów złożonych ze zróż- nicowanych poznawczo uczniów, analityków z humani- „włączone”. Mark Jung-Beeman z Northwestern Univer- stami, nieco starszych z nieco młodszymi, pochodzących sity postanowił podejrzeć mózg techniką funkcjonalnego z różnych krajów i kultur. Czasami spontanicznym spo- rezonansu, gdy jego właściciela „oświeca” a on sam ma sobem takiej wymiany jest odpowiednio zaprojektowana ochotę wykrzyczeć „Eureka”, czyli „znalazłem”. przestrzeń, w której można usiąść i pogadać z ludźmi z innych grup czy działów. Badanym zaprezentowano zbiory trzech słów, takich jak „pine”, „crab” i „sauce”, a oni mieli podać jedno słowo, Trzecią i ostatnią radą jest stwarzanie dobrego nastroju które mogłoby być połączone z każdym z trzech poda- w szkole i na lekcji. Może brzmi to jak truizm, ale warto nych i tworzyć powszechnie używany zwrot językowy. pamiętać, że na terenie Ford Motor Company śmiech był Przykładowo: „cone” łączy się w „pine cone”, ale nie zakazany w latach 30. i 40. ubiegłego wieku. Amerykański ma sensu w połączeniu z „crab” i „sauce”. „Meat” łączy przedsiębiorca Paul Hawken pewnego razu zauważył: się z „crab” i „sauce”, ale nie z „pine”. Postępując w tak „When the laughter dies, it’s an Elary warning that life metodyczny sposób, badani dochodzą do rozwiązań is ebbing from the enterprise”. drogą analityczną.

Czasami jednak, patrząc na trójkę „pine”, „crab” i „sauce”, badany nagle myśli o „apple”, które pasuje do wszystkich Wychodzenie podanych słów. Jest to niespodziewane olśnienie. Obrazy poza obszary mózgu w takich stanach ujawniają niespotykaną aktyw- ekspertyzy ucznia ność przedniego zakrętu skroniowego górnego (anterior superior temporal gyrus) w prawej półkuli mózgu, co wspiera pogląd o udziale prawej półkuli w procesach kreatywnego myślenia. Budowanie dobrego nastroju Dalsze badania Marka Jung-Beemana pokazały, że badani Budowanie znajdujący się w dobrym nastroju rozwiązują więcej pro- zróżnico- blemów metodą wglądu. Ich mózgi ujawniły interesujący wanych wzór aktywności: tuż przed pojawieniem się kolejnej trójki zespołów słów włączyła się przednia kora zakrętu obręczy (anterior cingulate cortex) odpowiedzialna za poznawczą kontrolę. Dzięki aktywności tej części mózgu myślimy bardziej ela- stycznie, odróżniając prawidłową odpowiedź od błędnej i odpowiednio reagując na każdą z nich. Kora ta podpowiada nam: „Cone pasuje do pine, ale nie do sauce… OK. Rys. 3. Innowacja pobudzająca kreatywność Spróbujmy czegoś innego”.

Badacze kreatywności od dawna wiedzą, iż kreatywni ludzie są elastyczni poznawczo. Przypominają nam rów- prof. UAM dr hab. Maciej Błaszak Pracownik naukowy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. nież, że atmosfera zabawy – wprowadzająca uczniów Stypendysta Uniwersytetu w Kilonii (Stypendium DAAD, Niemcy), w dobry nastrój – sprzyja pojawianiu się niespodziewa- Uniwersytetu w Edynburgu (Stypendium Tempus, Szkocja) i Uniwersytetu nych pomysłów podczas zaaranżowanej burzy mózgów. Berkeley (USA). Wykładowca Akademii im. Leona Koźmińskiego Połączenie w zabawie wysokiego poczucia bezpieczeń- w Warszawie, Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Poznaniu, a także stwa, za które odpowiedzialna jest sieć istotności mózgu Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu. Zainteresowania badawcze dotyczą epigenezy umysłu, czyli możliwości kształtowania mózgu człowieka z refleksyjnością czasu wolnego (za którą z kolei odpo- pod wpływem bodźców środowiskowych. Zajmuje się psychologią wiada sieć stanu spoczynkowego), jest najlepszym prze- uniwersalnego projektowania (universal design), neurodydaktyką pisem na pobudzenie kreatywności ucznia. i problematyką brainfitness.

58 październikpaździernik–listopad–listopad 2018 BEFORE THE TEST KEEP CALM and TEACH ON… Czy E8 to EDUKACYJNE K2?

Kiedy rozmyślamy o obecnych zmianach, które niezaprzeczalnie są wyzwaniem zarówno dla uczniów ostatniej klasy szkoły podstawowej, jak i ich nauczycieli, w głowie pojawia się wizja szczytu (nie?) do zdobycia. Towarzyszą nam naturalne obawy, bo przecież „zmiany przenoszą człowieka z pozycji mistrza do pozycji ucznia”, a co za tym idzie, wiążą się z ustawicznym dokształcaniem, nabywaniem nowych umiejętności, przystosowywaniem się, a czasami całkowitą zmianą metod uczenia (się). Ciągle „pod górkę”, a szczyt przed nami.

oniższy artykuł to zaproszenie na cykl trzech (spowodowaną brakiem czasu) pracy z podręczni- spotkań z E8 – egzaminem ósmoklasisty kiem (i/lub repetytorium) oraz małą efektywnością i pomimo że trudno będzie na chwilę obecną podejmowanych działań, które wpływają na zagu- rozwiać towarzyszące wszystkim obawy bienie nadrzędnej idei, jaka powinna przyświecać (pierwszy „atak szczytowy” dopiero 17 kwiet- w edukacji językowej, czyli swobodnej komunikacji Pnia 2019 r.), postaramy się zastosować spokojną edute- w języku obcym. rapię podbudowaną konkretnymi przykładami działań i sposobami na zdobycie naszego egzaminacyjnego K2. Poznaj strukturę egzaminu, Gdy na jednej z ogólnopolskich konferencji, podczas czyli jak ważny jest arkusz której prezentowałam strukturę egzaminu ósmoklasi- sty, zapytałam nauczycieli, jakie obawy towarzyszą im Czasami boimy się tego, co niejasne, czego nie znamy, co w związku z nim, pojawiły się odpowiedzi dotyczące nie jest nam bliskie. Pierwszym krokiem do przełamania dwóch obszarów: i rozwiania wątpliwości (wśród nauczycieli i uczniów) związanych z egzaminem ósmoklasisty powinno być hh struktury egzaminu i nowych typów zadań (spraw- dokładne zapoznanie z przykładowym arkuszem egza- dzających umiejętności wynikające z realizacji minacyjnym (można go pobrać ze strony Centralnej podstawy programowej) – tutaj pojawiły się wąt- Komisji Egzaminacyjnej). Często padają pytania, czy pliwości dotyczące rozwiązywania zadań otwar- E8 znacznie różni się od egzaminu gimnazjalnego albo tych, (zbyt) wysokiego poziomu egzaminu, ogromu o ile jest trudniejszy od sprawdzianu szóstoklasisty. Na materiału „do przerobienia”, zbyt długiej konstruk- pewno jest najdłuższy czasowo ze wszystkich dotych- cji testu (i czasu jego rozwiązywania), wypowie- czasowych (trwa 90 minut) i ma największą liczbę oraz dzi pisemnej czy umiejętności mediacyjnych oraz najbardziej zróżnicowane typy zadań. Pojawiają się w nim nowe umiejętności i strategie egzaminacyjne – hh metodologii nauczania i warsztatu pracy nauczy- zadania w arkuszu mają być „bliższe” uczniowi w myśl ciela – uczestnicy narzekali na zbyt małą liczbę tzw. self-reference effect (efekt odniesienia do „ja”), godzin na realizację zagadnień egzaminacyjnych, gdyż skuteczna komunikacja i przetwarzanie informa- (często) nudne zadania w repetytorium, obudowę cji stanowią bazę i główne założenie nowej podstawy metodyczną i dostępne materiały, nieumiejętność programowej. Nowe formy wymagają od ucznia umie-

www.horyzontyanglistyki.pl 59 HORYZONTY ANGLISTYKI

jętności krytycznego i samodzielnego myślenia, a brak egzamin maturalny. Stara struktura sprawdzianów i egza- wcześniejszych doświadczeń ze zdawaniem egzaminu minów państwowych nie przewidywała sprawdzania umie- może okazać się dodatkowym utrudnieniem. Egzamin jętności produktywnych w takim stopniu, aby uczniowie ósmoklasisty jest obowiązkowy dla każdego ucznia koń- byli niejako zmuszani do swobodnego „produkowania” czącego ósmą klasę, jego wynik nie wpływa na ukończe- języka (brak egzaminu ustnego oraz urozmaiconych form nie szkoły podstawowej, może natomiast być brany pod pisemnych – dotychczas ucząc się według starej pod- uwagę podczas rekrutacji do szkoły średniej. stawy programowej, uczniowie właściwie nie musieli zbyt dużo pisać). Tym razem jest jednak inaczej. Aby rozpocząć przygodę z przygotowaniami do egzaminu, proponuję, aby spojrzeć na niego jako nową jakość Wszyscy uczniowie będą rozwiązywać zadania na jed- (która wcale nie musi być zła i niedobra), nie porówny- nym poziomie trudności (w arkuszu jest co najmniej jedno wać go z dotychczasowymi doświadczeniami i po prostu zadanie sprawdzające każdą umiejętność: czytania, słu- rozpocząć pracę z wielkim wyzwaniem. chania, znajomości funkcji językowych, gramatyki i leksyki oraz pisania) bez względu na to, czy wybiorą język obcy, EGZAMIN W LICZBACH: którego naukę kontynuowali po pierwszym etapie eduka- hh 90 – tyle minut będzie trwał egzamin, cyjnym, czy drugi język, którego zaczęli uczyć się dopiero hh 5 – z tylu części się składa, w klasie siódmej! W latach 2018/2019–2020/2021 pozio- hh 14 – tylu zadań można się spodziewać, mem docelowym egzaminu będzie A2 (dla umiejętności hh 60 – maksymalna liczba punktów do uzyskania, produktywnych) i A2+ (dla umiejętności receptywnych), hh 17.04.2019 – tego dnia odbędzie się pierwszy egzamin, od roku szkolnego 2021/2022 – A2+ (dla umiejętności hh 40 – to około 40% zadań otwartych. produktywnych) i B1 (dla umiejętności receptywnych) – poziom został opisany za pomocą skali Europejskiego EGZAMIN W PIGUŁCE Systemu Opisu Kształcenia Językowego. Arkusz egzaminacyjny składa się z 14 zadań: hh rozumienie ze słuchu (zadania 1–3), W każdej części egzaminu będą zadania otwarte (takie, hh znajomość funkcji językowych (zadania 4–6), w jakich uczeń samodzielnie formułuje odpowiedź) – sta- hh rozumienie tekstów pisanych (zadania 7–10), nowią one około 40% arkusza egzaminacyjnego i pojawiają hh znajomość środków językowych (zadania 11–13), się po raz pierwszy na egzaminie dla tej grupy wiekowej hh tworzenie wypowiedzi pisemnej (zadanie 14). (o typach zadań oraz o tym, jak przygotować uczniów do rozwiązywania zadań otwartych w drugim artykule ZADANIA PRODUKTYWNE VS RECEPTYWNE z cyklu w kolejnym numerze „Horyzontów Anglistyki”). hh słuchanie 20–25%, umiejętności hh czytanie 25–30%, } receptywne W zadaniu nr 10 (rozumienie tekstu pisanego) – pojawia hh funkcje językowe 15–20%, umiejętności się zupełnie nowy typ zadania: transfer językowy/media- hh środki językowe 15–20%, } produktywne cja/przetwarzanie informacji, czyli uzupełnianie tekstu hh pisanie 20%. z lukami w języku polskim na podstawie tekstu w języku angielskim. Zadania te wymagają samodzielnego prze- CO JEST SPRAWDZANE W POSZCZEGÓLNYCH TYPACH twarzania i interpretowania informacji oraz przekazania ZADAŃ ich w poprawnej formie. hh rozumienie ze słuchu, hh rozumienie tekstów pisanych, przekazanie Do najważniejszych, a zarazem najtrudniejszych obszarów hh znajomość funkcji językowych – komunikatu na egzaminie ósmoklasisty należy zatem bez wątpienia: komunikatywność i poprawność, } umiejętność analizy i interpretacji usłyszanych i przeczy- hh znajomość środków językowych – pełna poprawność tanych tekstów, przetwarzanie i poprawne stosowanie gramatyczna i ortograficzna, środków i funkcji językowych (znajomość leksyki i gra- hh wypowiedź pisemna – treść, spójność i logika wypo- matyki języka obcego) oraz umiejętność samodzielnego wiedzi, zakres i poprawność środków językowych. tworzenia form pisemnych. Przygotowanie uczniów do rozwiązywania zadań otwartych opartych na swobodnej produkcji języka i samodzielnym myśleniu, typy zadań, BRAND-NEW, czyli egzaminacyjne które dotychczas nie były „oczywiste”, to nasz egzami- „świeżaki” nacyjny szczyt K2. Dla większości z nas przygotowanie uczniów do egza- Dlatego serdecznie zapraszamy na kolejny artykuł minów i testów to nic nowego. Ucząc języka, doskonale z cyklu – w następnym numerze o tym, jak „oswoić” wiemy, jakie umiejętności są kluczowe – zadania są podob- zadania otwarte i mediację językową. nie skonstruowane w każdym podręczniku czy materiale metodycznym, który jest dla nas wsparciem. Zawsze będziemy skupiać się na umiejętnościach produktywnych Justyna Mak Nauczycielka języka angielskiego, fanka metody projektu, CLIL, Design i receptywnych, ćwiczyć leksykę i poprawność grama Thinking oraz wdrażania nowoczesnych technologii w nauczaniu języków tyczną. Skąd zatem ten strach przed komunikacją obcych. Szkoleniowiec i coach językowy zafascynowany narzędziami, które i wynikającymi z niej zadaniami otwartymi? Niestety, do usprawniają proces nauczania/uczenia się i świadomie wspierają w rozwoju. dziś pierwszym momentem, w którym uczniowie polskich Koordynatorka i moderatorka ogólnopolskich projektów i programów edukacyjnych, autorka innowacji pedagogicznych. Prowadzi fanpage na FB - Mrs szkół mają styczność z egzaminem ustnym, jest nadal Poppy - uczymy z pomysłem oraz stronę justynamak.weebly.com.

60 październik–listopad 2018 BEFORE THE TEST

DRUGIE ŻYCIE REPETYTORIUM – NOWA ENERGIA kontra RUTYNA!

Klasa maturalna, 3 klasa gimnazjum, a już wkrótce 8 klasa szkoły podstawowej – widmo przedegzaminacyjnych powtórek, stresu uczniowsko-nauczycielskiego, mistrzostwa w planowaniu i rozpisywaniu rozkładu materiału oraz gimnastyka logistyczno-umysłowa. Jak zorganizować lekcje, aby nie wiało nudą? Jak sprawić, aby nasze powtórki zachwycały i porywały uczniowskie umysły, a przy tym mieć pewność, że zrealizowaliśmy niezbędne treści?

www.horyzontyanglistyki.pl 61 HORYZONTY ANGLISTYKI

Często najtrudniejsza decyzja dotycząca organizacji pracy wanie ich jak fascynującej, rocznej podróży ku egzami- podczas finałowego roku przed egzaminem dotyczy nowi z zachowaniem wymagań i typów zadań propono- wyboru materiałów, z którymi będziemy intensywnie wanych przez CKE. pracować. No właśnie: podręcznik czy repetytorium? A może ich połączenie i dodatkowe materiały? Podczas wieloletniej pracy w szkole i współpracy z nauczycielami 1. „ ” uczącymi na różnych etapach edukacyjnych spotkałam się CHWYT z trzema „szkołami” organizowania nauki i powtórek przed egzaminami końcowymi. Poniżej typologia nauczycieli na STORYTELLING, czyli wymyślamy bohaterów „ostatniej prostej” przed egzaminem (Uwaga! – z przy- książki, którzy będą towarzyszyć uczniom mrużeniem oka). w danym roku szkolnym

Typ – „Coursebook Lover” – od lat zakochany Schemat i powtarzalność (które często notabene są zba- (zazwyczaj) w tym samym podręczniku, zna na pamięć wienne dla uczniów przygotowujących się do egzaminu) wszystkie części danej serii. Ślepo zapatrzony w treści, w repetytorium oznacza 14 standardowych działów tema- nie lubi materiałów dodatkowych, a jeśli już tak – to te, tycznych, w których równocześnie powtarzamy: słownic- które poszerzają lub uatrakcyjniają właśnie przerabiany two, gramatykę, środki językowe oraz ćwiczymy: czytanie, temat na stronie 93. Ufa, że materiał przeanalizowany „od słuchanie, pisanie i mówienie. Dlatego świetnym sposobem deski do deski” i wypełnienie kilku arkuszy z ubiegłych lat na ich urozmaicenie jest wprowadzenie do książki boha- zagwarantują jego uczniom sukces na egzaminie. terów – może to być jakaś przeciętna rodzina/grupa ludzi/kolegów (współpracownicy?), która ma sąsiadów, Typ – „Compendium Freak” – finałowy rok nauki gdzieś mieszka, ma swoje nawyki. Zadanie polega na przed egzaminem to dla niego czas intensywnej pracy tym, aby w treści przerabiane z repetytorium wpleść losy z repetytorium i dokładnym, kartka po kartce, przera- bohaterów, którzy będą towarzyszyć uczniom do końca bianiem 14 tematów z egzaminacyjnego katalogu. Ma roku szkolnego. Jak zacząć? Podczas działu CZŁOWIEK, dokładnie rozplanowane godziny przeznaczone na dany który zazwyczaj pojawia się jako pierwszy, prezentujemy temat i wie, że „Naukę i technikę” na pewno skończy do naszych bohaterów, jednocześnie powtarzając materiał końca listopada. W sumie to nie ma presji przerabiania z zakresu: opisu osób (wygląd zewnętrzny, cechy cha- starych arkuszy egzaminacyjnych, bo przecież dobre rakteru, ubrania itd.). Ważne jest, aby uczniowie stworzyli repetytorium „załatwi” wszystko. profile tych osób– można w tym celu wykorzystać duże arkusze szarego papieru i odrysować sylwetki uczniów, Typ – „C&C Hopper” – wolny skoczek, raz pod- można poszukać odpowiednich osób w kolorowych cza- ręcznik, raz repetytorium. Mistrz zarządzania treściami, sopismach, wyciąć i wkleić do zeszytu, a dla lubiących materiałami i czasem. Ma najgrubszy nauczycielski plan- technologię kreatywnym rozwiązaniem na pewno będzie ner i najcięższą torbę – dźwiga w niej zarówno pod- stworzenie avatara. Istotne jest, aby w wymyślonych boha- ręcznik (przerabiany w poniedziałki i czwartki) oraz terów „tchnąć” życie i aby nasi uczniowie jako kreatorzy repetytorium, z którym pracuje przez dwie godziny nowej rzeczywistości czuli się za ich losy odpowiedzialni. we wtorki. Dodatkowo uwielbia wszelakie ekstrama- W kolejnym dziale – DOM, stworzą bowiem dla swoich teriały, nowoczesne technologie i edukacyjne nowinki. bohaterów miejsce zamieszkania, w rozdziale dotyczącym Wszystko ma pod kontrolą, na wszystko ma czas, egza- ŻYWIENIA zastanowią się nad właściwą dietą, a w dziale minacyjny optymista. PODRÓŻOWANIE I TURYSTYKA skupią się na zaplano- waniu idealnych wakacji dla swoich bohaterów. Czy w przedstawionych typach znajdujemy odzwiercie- dlenie swojej edukacyjnej osobowości? A może jesteśmy Dobrze, aby tym przygodom towarzyszyły autentyczne jeszcze inną „mieszanką” przyzwyczajeń i nawyków? Nie- materiały i narzędzia, gdyż one pozwalają odejść od kre- zaprzeczalne jest to, że niezależnie od tego, czy podczas owania bezużytecznych wytworów oderwanych od rzeczy- finałowego roku przed egzaminem pracujemy z repe- wistości – a to najbardziej przeszkadza uczniom w nabywa- tytorium, czy z podręcznikiem i materiałami dodatko- niu umiejętności językowych i otwartości na komunikację. wymi, warto zastanowić się, jak zorganizować pracę, aby Gdy uczeń widzi sens w tym, co robi, łatwiej dąży do celu. w powtórki tchnąć drugie życie i nową energię. 2. „ ” ABY Z REPETYTORIUM NIE WIAŁO NUDĄ – CHWYT OTO TRZY SPRAWDZONE „CHWYTY” DLA KAŻDEJ GRUPY WIEKOWEJ UCZNIU! ZRÓB TO SAM, czyli ukłon w stronę Poniższe inspiracje są zachętą do oderwania się od „sztyw- samodzielności i odpowiedzialności nego”, bezrefleksyjnego stosowania repetytorium, ucze- Nawiązując do poprzedniego punktu, w którym mowa nia „pod egzamin” i potraktowania go jako wspaniałej była o storytellingu oraz o autentycznych materiałach, bazy materiałów i treści nauczania. Pomysły te, kładące genialnym rozwiązaniem jest prowadzenie bloga, redago- nacisk na autonomię ucznia, jego decyzyjność i rozwija- wanie gazety lub e-booka przez całą klasę/grupę. Można nie kompetencji przyszłości, stanowią propozycję zmiany tam umieszczać przygody poszczególnych bohaterów, podejścia do przygotowań egzaminacyjnych i potrakto- wklejać opisy i wypracowania, które tradycyjnie uczniowie

62 październik–listopad 2018 BEFORE THE TEST

oddają nam w ramach pracy domowej. Kiedy nasz uczeń w programie tę część lekcji, którą można zastąpić innym poczuje, że jest odpowiedzialny za jakąś część książki, działaniem, bardziej korzystnym bądź fascynującym dla z pewnością zrobi zadanie i dotrzyma terminu. Poniżej ucznia. Z pełną odpowiedzialnością polecam rezygnację kilka kreatorów e-treści: z tradycyjnych sprawdzianów i testów na rzecz innych metod sprawdzania wiedzy ucznia. Na pewno odezwie hh Gazeta klasowa: bit.ly/2L8hPIX, bit.ly/2Pqa0BN oraz: się tu pokaźna grupa osób, które odpowiedzą, że nie jest bit.ly/2vZeCqm to możliwe, gdyż system oceniania obowiązujący obecnie w szkołach, to system ocen 1–6 i jako nauczyciele musimy Z opisanymi działaniami związana jest także dowolność się podporządkować. To prawda, jednak ważne jest, aby- w wybieraniu kolejności przerabianych działów w repety- śmy urozmaicali formy sprawdzania wiedzy i zrezygno- torium – jeśli uczniowie poczują, że następnym, potrzeb- wali z TYLKO papierowych sposobów. Przecież spraw- nym dla ich bohatera etapem rozwoju opowieści jest dział dzian albo test zazwyczaj zajmują całą godzinę lekcyjną, SZKOŁA – to właśnie ta część powinna być powtarzana. podczas której można sprawdzić wiedzę i RÓWNIEŻ ją ocenić w inny sposób, np: Jedną z najbardziej rozpoznawalnych obecnie metod pracy, z ukłonem w stronę autonomii ucznia, jest Flipped hh Przeważnie repetytorium posiada część podsumo- Classroom (odwrócone nauczanie). Mając na uwadze wującą dany dział – ćwiczenia oparte na strate- naukę z repetytorium maturalnym, gimnazjalnym lub giach i typach zadań egzaminacyjnych. Zachęcam, ósmoklasisty, pamiętajmy, że w ramach pracy tą metodą aby takie powtórki były przeprowadzane metodą możemy „zrzucić” na barki uczniowskie przygotowanie STACJI EDUKACYJNYCH (zadaniowych), gdzie na się przed lekcją ze słownictwa, które mamy zamiar uży- danym „przystanku” uczniowie mogą stanąć w szranki wać na danym spotkaniu (leksykalne wprowadzenie do z danym typem zadania. Można podzielić stacje na tematu, czytanka, pisanie), wskazując odpowiednie strony obowiązkowe i fakultatywne lub zróżnicować pod i zadania do przećwiczenia w repetytorium. Może nie jest względem trudności – pary/małe grupy próbują to zbyt kreatywne rozwiązanie, ale pozwala na wykorzy- zebrać największą liczbę punktów. Uczniowie mogą stanie zadań, na które nie mamy czasu w trakcie lekcji. wybrać własną drogę podróży, liczba zadań i kolej- ność ich wykonywania, a odpowiedzi umieszczają na kartach pracy.

3. h Z technologią „za pan brat” – krótkie testy „CHWYT” h leksykalne, quizy gramatyczne i dłuższe sprawdziany wiedzowe – wszystko za pomocą aplikacji i plat- INNY WYMIAR SPRAWDZANIA WIEDZY – form, które stworzono po to, aby uczeń wyposażony czy tradycyjne sprawdziany w komputer, tablet lub własny telefon komórkowy mógł szybko wykonać zadanie, aby w duchu zabawy są koniecznością? i współzawodnictwa sprawdzić swoją wiedzę. Wię- Ciągle słyszy się o braku czasu na zrealizowanie zapla- cej o quizach na lekcji w: „Horyzonty Anglistyki” nr 3 nowanych na dany rok szkolny treści. Należałoby („Quizes in the classroom – hot or not?”). Co więcej, się zatem zastanowić, czy można z czegoś uczniowie mogą sami przygotować quiz w domu, zrezygnować – wyrzucić (lub ograniczyć) a potem podzielić się z kolegami na lekcji. Nieza- przeczalnie „królami quizów” nadal pozostają KAHOOT, QUIZIZZ oraz QUIZLET LIVE.

www.horyzontyanglistyki.pl 63 HORYZONTY ANGLISTYKI

50 TWARZY TYPOWYCH ZADAŃ do otwarcia się na komunikację (bo prościej opo- EGZAMINACYJNYCH, wiadać o swoich doświadczeniach, o czymś, co jest CZYLI PIMP UP YOUR RIDE! nam bliskie – tzw. efekt Coctail Party). Co z poszczególnymi typami zadań niezbędnych podczas egzaminów końcowych? Strategie ich rozwiązywania są hh Czytanie grupowe – czy uczeń czytając jeden niezwykle ważne. Musimy je pokazywać i ćwiczyć. Jed- paragraf (a nie wszystkie z czytanki), dużo traci? nakże fakt, że zadanie nie jest „typowo egzaminacyjne”, Czy w ogóle coś traci? Tutaj genialną sprawą jest nie oznacza, że nie przygotowuje do egzaminu. Co wię- tzw. luka informacyjna – uczniowie współpra- cej, uczeń nie wiedząc, że się uczy, przyswaja najlepiej! cują na zasadzie: jesteś mi potrzebny, muszę od ciebie uzyskać informacje, zadam ci pytanie, a ty Na zakończenie kilka praktycznych sposobów na „podra- mi odpowiesz! sowanie” typowych zadań z repetytorium: hh „Za i przeciw”, „plusy i minusy”, „więcej/mniej” jako hh Wykorzystaj krótkie filmiki na wprowadzenie (bądź wprowadzenie i zaintrygowanie ucznia danym tema- podsumowanie) tematu (np. www.edpuzzle.com – tem. Załóżmy, że będziemy zajmować się tematem platforma, na której można tworzyć zadania oparte na NAUKA I TECHNOLOGIA. Dlaczego nie zacząć od filmach, w której zasobach znajdują się takie kanały ankiety/debaty, której celem byłoby wygenerowa- jak National Geographic, Khan Academy czy TED nie konkretnych pomysłów „za” i „przeciw” używa- Talks). Świetnie sprawdza się tu przewrotność i humor, nia telefonów komórkowych w szkole? Uczniowie np. jeśli będziemy mówić na lekcji o najlepszych zawo- będą mieli ciekawą rozgrzewkę, a może okazać się dach świata albo największych domach na świe- także, że dysponują szerokim zakresem leksykalnym cie – wyszukajmy krótki filmik o najgorzej płatnych w tym temacie. zajęciach lub najmniejszych miejscach, w których mieszkają ludzie. hh Webquest, czyli znajdź więcej info na dany temat w sieci – jeśli uczniowie dysponują urządzeniami hh Wyciśnij wszystkie „soki” mobilnymi, szybkie wyszukiwanie informacji na z obrazków i zdjęć – dany temat lub odgadnięcie odpowiedzi na zagadkę szata graficzna repe- będzie idealnym sposobem na tytorium to kopal- podtrzymanie zaintereso- nia samokreujących wania tematem i zagłębie- się zadań, w które nie się w treści. Świetnie można wciągnąć działa tu współzawodnictwo. ucznia i pozwolić mu Jeśli w czytance o sław- tworzyć opisy, pytania nej osobie nie pojawiła czy zadania egzaminacyjne się data urodzin czy dla kolegi. Fotografie towa- ślubu – pozwólmy ucz- rzyszące np. artykułom można niom na wyszukanie zestawiać, kontrastować i porów- odpowiedzi na wyścigi. nywać. Zazwyczaj uczniów Webquest jest też anti- wciąga tworzenie dialogów, dotum na nielubiane komiksów i dopisywanie prace domowe. „chmurek” z wypowiedzią lub tworzenie memów do To, jak pracujemy z re- danego obrazka. petytorium czy podręcznikiem, zależy od nas, nauczycieli. Mamy hh Zapytaj uczniów, co tę moc, bo możemy delego- zrobiliby z danym wać zadania i oddawać zadaniem – cza- odpowiedzialność w rę- sami ich pomysło- ce (umysły!) naszych wość ścina z nau- uczniów! Jeśli (sobie) na czycielskich nóg. Ucz- to pozwolimy, lekcja stanie niowie często mają niewiarygodną umiejętność prze- się królestwem swobodnej komunikacji i nabywania kształcania zadań reproduktywnych i przenoszenia umiejętności językowych na fundamencie dobrej, wybra- ich na głębsze poziomy przetwarzania informacji. nej przez nas pozycji wydawniczej. Życzę nam wszystkim Często dzieje się tak z zadaniami typu „uzupełnij lukę POWODZENIA w przełamywaniu schematów! podanymi słowami” czy układaniem zadań z opcją wielokrotnego wyboru do gotowych pytań. Justyna Mak Nauczycielka języka angielskiego, fanka metody projektu, CLIL, Design hh Pozwól zgadywać, sugerować, wymyślać (np. na Thinking oraz wdrażania nowoczesnych technologii w nauczaniu języków podstawie kilku słów/obrazka/urywka filmu– odgad- obcych. Szkoleniowiec i coach językowy zafascynowany narzędziami, które nij, o czym będzie czytanka, słuchanka, o czym usprawniają proces nauczania/uczenia się i świadomie wspierają w rozwoju. Koordynatorka i moderatorka ogólnopolskich projektów i programów eduka- będziemy pisać) – to czysta personalizacja i indy- cyjnych, autorka innowacji pedagogicznych. Prowadzi fanpage na FB - Mrs widualizacja zadań i bezsprzecznie jest ona kluczem Poppy – uczymy z pomysłem oraz stronę justynamak.weebly.com.

64 październik–listopad 2018

HORYZONTY ANGLISTYKI PRAKTYCZNE CZASOPISMO DLA NAUCZYCIELI