STUDIUM

UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW

ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

GMINY NOWE MIASTO

UWARUNKOWANIA ROZWOJU

CIECHANÓW, 1999 ROK I ETAP - UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY NOWE MIASTO

ZESPÓŁ AUTORSKI:

mgr inż. Anna Słonecka - główny projektant

mgr Barbara Buczek

mgr Stanisława Delejzych

mgr inż. Elżbieta Jaglak

mgr inż. arch. Stanisław Korpanty

arch. Grzegorz Piekarski arch. Sławomir Tabor SPIS TREŚCI

I. W S T Ę P ...... 1

1. Cel i zakres opracowania ...... 1

2. Ogólna charakterystyka gminy ...... 2 V

II. ANALIZA PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 3

1. Stan prawny w zakresie zagospodarowania przestrzennego ...... 3

2. Realizacja obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego ...... 4

III. STAN I ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 7

1. Zasoby i warunki środowiska ...... 7

1.1. Geomorfologia ...... 7

1.2. Budowa geologiczna ...... 9

1.3. Szata roślinna ...... 10

1.4. Gleby ...... 12

1.5. Wody powierzchniowe ...... 13

1.6. Wody podziemne ...... 15

1.7. Klimat ...... 16

1.8. Surowce mineralne ...... 17

2. Jakość podstawowych elementów środowiska ...... 18 3. Obszary i obiekty chronione ...... 22

3.1. Obszary chronionego krajobrazu ...... 22

3.2. Parki zabytkowe i wiejskie ...... 23

3.3. Pomniki przyrody ...... 24

3.4. Lasy ochronne ...... 24

3.5. Obszar wysokiej ochrony wód podziemnych ...... 23

IV. ŚRODOWISKO KULTUROWE ...... 25

V. STRUKTURA DEMOGRAFICZNO - SPOŁECZNA ...... 30

1. Zagadnienia demograficzne ...... 30

2. Rynek pracy ...... 33

3. Sieć osadnicza ...... 36

4. Infrastruktura społeczna ...... 38

4.1. Oświata i wychowanie ...... 38

4.2. Ochrona zdrowia...... 40

4.3. Pomoc społeczna ...... 41

4.4. Mieszkalnictwo ...... 41

VI. STRUKTURA GOSPODARCZA ...... 43

1. Rolnictwo ...... 43

1.1. Struktura użytkowania gruntów ...... 43

1.2. Jakość użytków rolnych ...... 45

1.3. Melioracje ...... 47

1.4. Stan własności użytków rolnych ...... 47

1.5. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych ...... 48

1.6. Główne kierunki produkcji rolnej ...... 49

1.7. Obsługa rolnictwa ...... 50 2. Działalność gospodarcza pozarolnicza ...... 51

3. Rekreacja ...... 55

3.1. Walory turystyczno-wypoczynkowe ...... 55

3.2. Zagospodarowanie rekreacyjne ...... 56

3.3. Baza rekreacyjna ...... 58

4. Struktura budżetu gminy ...... 59

4.1. Dochody budżetu gminy ...... 59

4.2. Wydatki budżetu gminy ...... 58

VII. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA IKOMUNIKACJA ...... 62

1. Komunikacja ...... 62 1.1. Powiązania komunikacyjne ...... 62

1.2. Nadrzędny układ komunikacyjny ...... 62

2. Elektroenergetyka ...... 64

3. Gazownictwo ...... 64

4. Telekomunikacja ...... 65

5. Gospodarka wodno - ściekowa i komunalna ...... 65

5.1. Zaopatrzenie w wodę ...... 65

5.2. Odprowadzenie ścieków ...... 67

5.3. Gospodarka odpadami ...... 68

INFORMACJA ZE STUDIUM ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

WOJEWÓDZTWA ...... 70 I. WSTĘP

1. Cel i zakres opracowania

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest opracowywane zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 07 lipca

1994 r. (Dz. U. Nr 15 z 1999 r. poz. 139 - tekst jednolity).

Celem „Studium” zgodnie z ustawą, jest określenie polityki zarządzania przestrzenią gminy z uwzględnieniem uwarunkowań, celów i kierunków polityki przestrzennej państwa na obszarze województwa.

Stosownie do wymagań określonych w ustawie, w „studium” powinny być uwzględnione uwarunkowania wynikające z:

• dotychczasowego przeznaczenia i zagospodarowania terenu,

• występowania obiektów i terenów prawnie chronionych na podstawie przepisów szczególnych,

• stanu funkcjonowania środowiska przyrodniczego,

• stanu i wartości środowiska kulturowego,

• potencjału demograficznego,

• stanu wyposażenia terenów w infrastrukturę techniczną i komunikacyjną,

• systemu obsługi mieszkańców przez infrastrukturę społeczną,

• potencjału gospodarczego gminy. Podstawowymi zadaniami „Studium” są:

- rozpoznanie aktualnej sytuacji gminy, istniejących uwarunkowań oraz problemów związanych

z jej rozwojem,

- sformułowanie kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy,

- stworzenie podstawy do koordynacji planów miejscowych i decyzji o warunkach zabudowy i

zagospodarowania terenu wydawanych bez planu miejscowego,

- promocja rozwoju gminy.

Podstawą do podjęcia prac nad „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nowe Miasto" była uchwała nr 15/111/98 Rady Gminy Nowe Miasto z dnia

30.12.1998 r..

W dostosowaniu do zakresu określonego w ustawie jak i zadań „Studium” przyjęto dwa etapy opracowania:

I - rozpoznanie uwarunkowań rozwoju gminy,

II - określenie kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Przedstawione opracowanie jest wynikiem pierwszego etapu prac i stanowi -

Uwarunkowania rozwoju gminy Nowe Miasto.

2. Ogólna charakterystyka gminy

Gmina Nowe Miasto położona jest w północno-wschodniej części powiatu

f • • 2 • * płońskiego. Zajmuje 78 km powierzchni, co stanowi 5,7% ogólnej powierzchni powiatu. Gminę zamieszkuje ok. 5,0 tys. mieszkańców tj. ok. 5,5% ludności powiatu.

Sąsiednie gminy to: Sochocin, Joniec (powiat płoński), Sońsk (powiat ciechanowski),

Świercze (powiat pułtuski) i Nasielsk (powiat nowodworski).

Sieć osadniczą tworzy ośrodek gminny Nowe Miasto i 36 miejscowości zorganizowanych w 33 sołectwa. Większość zagospodarowania osadniczego gminy stanowi zabudowa zagrodowa, a w niektórych wsiach (głównie południowo-zachodnia część) występuje zabudowa letniskowa. W miejscowości Nowe Miasto w zagospodarowaniu dominuje budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne (tylko kilka siedlisk rolniczych). 3

Wiodącą funkcją gminy jest rolnictwo a uzupełniającą jest funkcja rekreacyjna.

Teren gminy leży w korzystnej relacji przestrzennej do krajowego systemu komunikacji drogowej. Dobre powiązania zapewniają drogi wojewódzkie: nr 619 relacji Płońsk - Nowe Miasto - Nasielsk - Winnica - Pułtusk i nr 620 Nowe Miasto -

Stizegocin - Przewodowo Parcele. Najbliższe stacje kolejowe na linii normalnotorowej znajdują się w: Świerczach - ok. 10 km i w Nasielsku około 15 km od ośrodka gminnego.

Gmina znajduje się w zasięgu oddziaływania miasta powiatowego Płońsk oraz miast: Ciechanowa, Pułtuska, Nasielska i Warszawy. Odległość ośrodka gminnego

Nowe Miasto do najbliższych miast wynosi: do Płońska - ok. 19 km, Ciechanowa - ok. 27 km, Pułtuska - ok. 40 km, Nasielska - ok. 14km, a do Warszawy - ol

11 ANALIZA PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. Stan prawny w zakresie zagospodarowania przestrzennego

Obowiązujący obecnie „Miejscowy Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego gm.

Nowe Miasto” został zatwierdzony Uchwałą Nr YIII/33/90 Gminnej Rady Narodowej Nowe

Miasto w dniu 28.02.1990 r. (Dz. Urz. Woj. Ciechanowskiego Nr 7 z 1990 r. poz. 59).

W myśl przepisów ustawy o planowaniu przestrzennym z 12 lipca 1984 roku zostały zatwierdzone zmiany w planie Uchwałą Gminnej Rady nr XIII/99/92 z dn. 18.12.1992 r. (Dz.

Urzędowy Woj. Ciechanowskiego 33/92 poz. 148) - dotyczące 16 wsi i nr YII/31/94 z dn.

16.11.1994 r.( Dz. U .nr 26/94 poz. 186) - w obrębie 10 wsi.

W 1992 roku został również uchwalony Miejscowy Plan Szczegółowy Zagospodarowania

Przestrzennego Terenu Budownictwa Letniskowego i Usługowego w Nowym Mieście (uchwała nr

XIl/85/92 z dn. 29.09.1992 r.).

Zgodnie z ustawą o zagospodarowaniu przestrzennym z dn. 07 lipca 1994 r., która zaczęła obowiązywać od 01 stycznia 1995 r. zostały dokonane zmiany planu w obrębie miejscowości

Nowe Miasto: - Uchwałą Nr XXII/112/97 Rady Gminy Nowe Miasto z dn. 5.02.1997 r. dotyczące

miejscowości Nowe Miasto (obejmujące działki nr 619, 218/50 i część dz. 165),

- Uchwałą nr 25/IV/99 RG Nowe Miasto z dn. 5.02.1999r. (Dz. Urzędowy Woj.

Ciechanowskiego nr 41/99 poz. 1435) - obejmujące dz. nr 153.

2. Realizacja obowiązujących planów zagospodarowania przestrzennego

W oparciu o obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w gminie

Nowe Miasto w latach 1989-1998 wydano 266 decyzji, które umożliwiły rozpoczęcie prac inwestycyjnych w 31 jednostkach osadniczych i dotyczyły:

• budownictwa mieszkaniowego (budowa, rozbudowa, modernizacja) - 121,

• budownictwa letniskowego - 58, w 7 wsiach,

• obiektów usługowych - 7 (Nowe Miasto, Nowe Miasto Folwark, Szczawin),

• zabudowy gospodarczej (budynki inwentarskie, gospodarcze, garaże itp.) - 52,

• obiektów produkcyjnych - 3, (modernizacja w zakładzie utylizacyjnym - Miszewo W.,

rozbudowa ubojni - Władysławowo, budowa tartaku - Nowe Miasto Folwark), • stacji CPN - 1 (Nowe Miasto Folwark), • inwestycji liniowych infrastruktury technicznej - 25,

Na budowę wodociągów grupowych wydano 6 decyzji dla następujących zadań: ■ Gościmin, Zasonie, Nowe Miasto (1995 r.) ■ Nowe Miasto (1996 r.)

■ Karolinowo, Zawady Stare, Zawady B., Czaraoty, Henrykowo (1997r.),

■ Wólka Szczawińska, Anielin, Szczawin (1997r.),

■ Nowe Miasto Folwark (1998r.),

■ Nowe Miasto (1998r.).

W zakresie elektroenergetyki wydano 15 decyzji dotyczących budowy, modernizacji linii napowietrznych SN 15kV, budowy linii kablowych NN, budowy stacji transformatorowych lub budowy przyłączy. Inwestycje takie występowały w rejonach wsi: Nowe Miasto, Popielżyn Dolny,

Miszewo W., Grabie, Aleksandria, Nowosiółki. W zakresie komunikacji drogowej wydano 1 pozwolenie, które dotyczyło modernizacji drogi gminnej - Zawady B. (1998 r.)

W zakresie telekomunikacji wydane pozwolenia dotyczyły:

- budowy kanalizacji teletechnicznej w Nowym Mieście (1996 r.)

- budowy linii teletechnicznej kablowej doziemnej Nowe Miasto Folwark - Władysławowo -

Latonice - Janopole - Belin - Anielin - Szczawin - Wólka Szczawińska - Henrykowo - Zasonie

- Czamoty - Karolinowo - Miszewo W. (1998 r.)

- linii światłowodowej Kadłubówka - Nowe Miasto i rozbudowa kanalizacji teletechnicznej w

Nowym Mieście (1997 r.)

Ilość wydanych decyzji o wskazanie lokalizacyjne lub o warunki zabudowy w poszczególnych latach świadczy o wzroście ruchu budowlanego na terenie gminy od 1995 r.:

Liczba wydanych decyzji

Wyszczególnienie w tyin:

Ogółem budownictwo budownictwo mieszkaniowe letniskowe 1991 12 9 1

1992 6 1 5

1993 9 - 8

1994 16 8 7

1995 55 21 17

1996 42 20 3

1997 49 20 4

1998 77 42 13

Ogółem 266 121 58 6

Wydane decyzje w układzie przestrzennym oraz według pełnionej funkcji oprócz liniowych inwestycji infrastruktury technicznej, przedstawia poniższe zestawienie tabelaryczne:

Lp. Zabudowa Zabudowa Budów, Obiekty Obiekty Razem letniskowa gospodar. i usługowe produkc. Wyszczególnienie mieszkań. prod. roi.

1. Aleksandria - 8 - - 8

2. Anielin 2 - - - 2

3. Belin 2 - 1 - - 3

4. Czarnoty 3 - - - 3

5. Gawłowo 1 - 2 - - 3

6. Gawłówek 2 - - - 2

7. Gościmin 5 - 3 - - 8

8. Grabie 3 9 - - - 12

9. Henrykowo 1 - - - - 1

10 Janopole - - 1 - - 1 . 11 Jurzynek - - 2 - - 2 . 12 Kadłubówka 4 - 3 - - 7 . 13 Karolinowo 5 2 3 - - 10 . 14 Kubicę - - 1 - - 1 . 15 Latonice 4 - 1 - - 5 . 16 Miszewo B. 2 - - - - 2 . 17 Miszewo W. 6 2 1 - 1 10 . 18 Modzele 2 - 1 - - 3 . 19 Nowe Miasto 57 11 23 5 - 96 . 20 Nowe Miasto Fol. 9 - - 1 1 11 . 21 Popielżyn Dolny 2 17 - - - 19 . 7

22. Rostki 2 - - - - 2

23. Salamonka - - 1 - - 1

24. Szczawin 1 - 5 1 - 7

25. Władysławowo 2 - - - 1 3

25. Wólka Szczaw. 2 - - - - 2

27. Zakobiel - - 1 - - 1

28. Zasonie 2 - - - - 2

29. Zawady B. - - 3 - - 3

30. Zawady Stare 2 - - - - 2

31. Zołędowo - 9 - - - 9

Razem 121 58 52 7 3 241

III. STAN I ZASOBY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

1. Zasoby i warunki środowiska

1.1. Geomorfologia

( Obszar gminy Nowe Miasto położony jest w makroregionie Nizina Północnomazowiecka, w południowo - zachodniej części jednostki fizyczno- geograficznej (mezoregionu) zwanej

Wysoczyzn, Ciechanowsk,

Kształtowanie się rzeźby terenu przebiegało pod dominującym wpływem procesów akumulacji lodowcowej w czasie recesji ostatniego lądolodu stadiału Wkry zlodowacenia

środkowopolskiego. Powstały wtedy zasadnicze elementy dzisiejszej rzeźby terenu.

Przeważającą część powierzchni gminy zajmują wysoczyzny morenowe: płaska i falista.

Plaska wysoczyzna morenowa charakteryzująca się niewielkimi spadkami (do 5°) obejmuje zachodnią i południowo-zachodnią część gminy. Falista wysoczyzna morenowa o spadkach do 15° i deniwelacjach sięgających 15-20m występuje w północno-zachodniej i wschodniej części gminy. 8

Miejscowość gminna Nowe Miasto leżąca po prawej stronie rzeki Sony, obejmuje fragment płaskiej wysoczyzny stanowiącej obszar moreny dennej (z wzniesieniami moreny czołowej w zachodniej i północnej części wsi), o wysokości od ca 93 do 105 m npm. Wschodnią część stanowi fragment doliny rzeki Sony, której dno leży na wysokości 89-91 m n.p.m..

Obszar wysoczyzny w południowej i środkowej części Nowego Miasta posiada łagodnie nachyloną (w stronę doliny rzeki Sony) powierzchnię o spadkach poniżej 5%. Wyniesienie moreny czołowej, graniczące w północnej części terenu z doliną rzeki opada w kierunku Sony stromym zboczem o spadkach powyżej 10%. Obszar tego wyniesienia zamyka od południa stromo wcięta dolinka strumienia uchodzącego do Sony. Zbocza wysoczyzny porozcinane są liniami spływów okresowych wód powierzchniowych, co sprzyja procesowi rozmywania jej powierzchni.

Walorem rzeźby obszaru Nowego Miasta jest nie tylko wyniesienie terenu nad dolinę rzeki i dolina lecz również falistość terenu i nachylenie zboczy oraz południowa na ogół ekspozycja, a także walory krajobrazowe. Ma to szczególne znaczenie w części północnej terenu, w aspekcie istniejącego zbiornika wodnego i możliwości rozwoju różnego rodzaju zabudowy, w tym także zabudowy letniskowej.

W kierunku doliny Sony, która położona jest najniżej nachylony jest również pozostały obszar gminy Nowe Miasto. Nachylenia zboczy są łagodne i zawierają się w granicach od 4 do 6°.

W środkowej i południowo-wschodniej części gminy występują dość licznie zagłębienia bezodpływowe.

Na terenie gminy deniwelacje terenu osiągają wartość 60m. Najwyższe wzniesienia - około 140 m n.p.m. występują w północno-wschodniej części gminy, w rejonie wsi Jurzynek. Z kolei najniższe obniżenie - około 80 m n.p.m. znajduje się w południowej części gminy w dolinie rzeki Sony. Ograniczenia w sposobie użytkowania terenu wynikające z dużych spadków towarzyszą obszarom krawędzi erozyjnej wysoczyzny morenowej oraz niektórym fragmentom drugorzędnych dolinek. Znaczne spadki na tych obszarach uniemożliwiają niektóre formy budownictwa oraz użytkowania rolniczego. 9

1.2. Budowa geologiczna

Obszar gminy pokryty jest głównie utworami polodowcowymi zlodowacenia

środkowopolskiego. Na powierzchni dominują piaski akumulacji rzecznolodowcowej

0 miąższości kilku metrów oraz gliny morenowe o miąższości kilkunastu metrów.

Lokalnie występują utwory zastoiskowe (iły i mułki o miąższości kilku metrów) odsłaniające się między innymi nad Soną oraz w rejonie Latonie (głównie piaski zastoiskowe).

Płatami występują również utwory morenowe (gliny, piaski

1 żwiiy) we wschodniej części gminy. W rejonie Gawłowa, między dopływami Wkry: Nasielną i

Turką występują iły plioceńskie.

W dolinach rzecznych występują zarówno piaski rzeczne jak i utwory organiczne, głównie namuły, lokalnie piaski próchniczne spotykane w przegłębieniach dna dolin i starorzeczach, o zmiennej miąższości: od ca 0,5 m do powyżej 4 m. W utworach rzecznych - głównie piaskach utrzymuje się zwierciadło wód gruntowych na ogół o lustrze swobodnym , na głębokości uzależnionej od wysokości terenu nad lustro wody rzeki tj. od ca 0,5 m do 2 m p.p.t.

W podłożu całej miejscowości gminnej występują utwory czwartorzędowe, wykształcone w okresie plejstocenu jak i holocenu. Od powierzchni terenu i na stosunkowo niedużych głębokościach, stwierdzono głównie utwory zlodowacenia środkowopolskiego, reprezentowane przez gliny. Ponadto występują utwory międzymorenowe. Są to zarówno utwoiy fluwioglacjalne - piaski i żwiiy, jak i zastoiskowe - muły i iły oraz piaski mułkowate. Na większych głębokościach

(od ca 22,5 do ca 40 m p.p.t.) stwierdzono występowanie gliny zwałowej starszej tzw. moreny dennej (nie została przewiercona do maksymalnej głębokości 42 m).

Utwoiy czwartorzędowe o miąższości 60-90 m podścielają utwoiy trzeciorzędowe:

- pliocemi o miąższości dochodzącej do 100 m - ze względu na zaburzenia glacitektoniczne strop

tych utworów może być wymieszany z leżącymi wyżej osadami czwartorzędowymi. W profilu

pliocenu występują przede wszystkim iły jeziorne, 10

- miocemi - piaski lądowe z wkładkami węgla brunatnego osiągają miąższość 40 m, oligocenu -

piaski morskie o miąższości 30-35 m.

Strop utworów mezozoicznych znajduje się na głębokości ok. 250 m, a ich spąg na głębokości ca 2700-2800 m. Warstwy te zapadają generalnie w kierunku południowo-zachodnim pod kątem kilku stopni.

1.3. Szuta roślinna

Na obszarze opracowania tereny lasów i zadrzewień zajmują 3317 ha co stanowi 28 % pow. gminy, wobec wskaźnika lesistości w powiecie płońskim - 13,0%.

W strukturze władania dominują lasy prywatne - 1980 ha, które obejmują rozdrobnione zalesienia oraz fragmenty większych kompleksów, w sąsiedztwie któiych występują najuboższe kompleksy glebowe. Lasy państwowe o powierzchni 1337 ha, zarządzane są przez Nadleśnictwo

Płońsk. Większe areały lasów państwowych występują na gruntach wsi:

- Aleksandria 99 ha,

- Grabie 107 ha,

- Kubicę 199 ha,

Przepitki 228 ha,

- Jurzynek 269 ha.

Planowane dolesienia na powierzchni ca 1220 ha zwiększą lesistość do 38%.

Obszaiy predysponowane do dolesień stanowią ca 10,3% powierzchni gminy, a ich układ przestrzenny sprzyjałby powiększaniu istniejących kompleksów leśnych oraz stworzeniu spójnego układu przyrodniczego.

Możliwości dolesień są wynikiem analizy fizjograficznej, przestrzennej, własnościowej oraz znacznych powierzchni gleb słabych, mało przydatnych dla produkcji rolnej tj. kl. Vlz, VI i sporadycznie V. Oprócz dużych kompleksów lokowanych w sąsiedztwie istniejących lasów, przewiduje się również zalesianie małych skrawków terenu, szczególnie na obszarach bezleśnych.

Będą one pełnić funkcję zieleni śródpolnej, ostoi drobnej zwierzyny oraz będą kształtowały architekturę krajobrazu. 11

Największe zwarte kompleksy leśne występują w zachodniej części gminy. W sposób istotny wpływają na mikroklimat przyległych terenów. Wpływ ten polega przede wszystkim na zmniejszeniu przez nie prędkości wiatru, a co za tym idzie zmniejszeniu parowania gleby, wielkości erozji wietrznej oraz głębokości zamarzania. Zatrzymywanie różnych postaci wody, spływów grawitacyjnych z ulew i roztopów wiosennych oraz zasilanie wód gruntowych, pewne

łagodzenie skutków nadmiarów i niedoborów wodnych w zlewni, powoduje, że las korzystnie wpływa na stosunki wodne.

Największy udział lasów w powierzchni ogółem (powyżej 30%) występuje w następujących sołectwach:

Szczawin (31,5%), - Żołędowo (41,2%),

- Czamoty (32,3%), - Grabie (45,5%),

- Janopole (32,8%), - Jurzynek (46,0%),

- Tomaszewo (38,0%), - Kubicę (57,2%),

- Gucin (38,3%), - Aleksandria (59,1%),

- Kadłubówka (39,6%), - Przepitki (60,5%),

- Popielżyn Dolny (40,0%), - Salamonka (68,9%).

Pozostałe lasy zajmują niewielkie powierzchnie i występują w postaci porozrzucanych wśród pól. Najmniejszy udział lasów w powierzchni ogółem

15%) występuje w sołectwach:

- Belin (1,1%), Miszewo B. (10,1%),

- Anielin (2,1%), Latonice (10,3%),

- Jurzyn (4,5%), Hemykowo (10,7%),

Gawłowo (5,3%), Gościmin (13,5%),

- Zawady Stare (5,9%), Gawłówek (14,7%).

- N. Miasto Folwark (6,2%), 12

Przeważająca część lasów występuje na siedliskach bom świeżego, z dominującą sosną w różnych klasach wieku. Na siedliskach wilgotnych występują drzewostany zróżnicowane wiekowo z dominacją olchy. Stanowią cenne i trudno odnawialne zasoby biotyczne i są ostoją drobnej zwierzyny oraz jedną z dróg migracji faunistycznej.

W obrębie gminy Nowe Miasto funkcjonuje system powiązań przyrodniczych bazujący na dwóch podstawowych elementach:

• kompleksach leśnych i zadrzewieniach stanowiących rejony swobodnej migracji faunistycznej,

• dolinkach bocznych oraz obniżeniach i zagłębieniach bezodpływowych umożliwiających

lokalne migracje faunistyczne oraz powiązania obiektów przyrodniczych w skali miejscowej.

Ciągi te łączą się z ciągiem powiązań przyrodniczych o znaczeniu krajowym (wg koncepcji

ECONET) funkcjonującym w dolinie Wkiy.

1.4. Gleby

Pokrywę glebową stanowią głównie piaski całkowite wodnolodowcowe oraz piaski zwałowe. Typologicznie dominują gleby brunatne wyługowane. Wytworzone zostały z piasków luźnych, piasków słabo gliniastych lub gliniastych na podłożu piasków. Są to gleby cieple, łatwe do uprawy, ubogie w składniki pokarmowe, o niskiej i średniej przydatności rolniczej. Przeważnie są okresowo za suche a wytworzone z piasków luźnych trwale za suche. Występują na terenie całej gminy, jednak większe zwarte powierzchnie skupione są w północnej i zachodniej części gminy. Pod względem przydatności rolniczej zaliczane są głównie do kompleksu 6-go (żytni słaby) - ok. 32% gruntów ornych oraz do kompleksu 5-go (żytni dobiy) - ok. 20% gruntów ornych.

Gleby powstałe z piasków luźnych to przeważnie kompleks 7 (żytnio - łubinowy) - ok.

27% gruntów. Przydatność dla upraw rolniczych ogranicza się do żyta, ziemniaków i łubinu a miejsca bardziej uwilgotnione nadają się do uprawy jęczmienia

i owsa. 13

Na terenach płaskich i niewielkich obniżeniach, głównie w południowej i środkowej części gminy występują skupiska gleb pseudobielicowych. Wytworzone one zostały z glin odgórnie spiaszczonych lub z piasków naglinowych podścielonych gliną. Gleby takie posiadają dość dobrz e wykształcony poziom omo-próchniczny, w większości nadmiernie uwilgotnione, ale nie podmokłe. Zabiegi melioracyjne poprawiają ich urodzajność.

Miejscowo na niewielkich areałach (doliny cieków i zagłębienia terenowe) występują płaty gleb zaliczane do czarnych ziem zdegradowanych. Wytworzone one zostały głównie z piasków lub glin odgórnie spiaszczonych. Odznaczają się dość dobrze wykształconym poziomem próchnicznym i odczynem obojętnym lub alkalicznym.

Skupiska gleb pseudobielicowych i czarnych ziem to grunty dobre jakościowo. Pod względem przydatności rolniczej zaliczane są do kompleksu 2-go (pszenny dobry)-ok. 6% i 4-go

(pszenno-żytni) - ok. 8% gruntów ornych.

Niewielkie powierzchnie głównie w dolinie rzeki Wkiy i Sony zajmują mady pyłowe lub piaszczyste oraz gleby powstałe na siedliskach pobagiennych (murszowe na piaskach i torfy).

Użytkowane są przeważnie jako łąki i pastwiska, a pod względem przydatności rolniczej zaliczane są głównie do kompleksu 3z-użytki zielone słabe i bardzo słabe.

1.5. Wody powierzchniowe

Największym ciekiem gminy Nowe Miasto jest rzeka Wkra o całkowitej

9 . ... długości 249,1 km i powierzchni zlewni 5 322 km przepływająca na niewielkim odcinku w południowo-zachodniej części gminy. Bierze swój początek w woj. warmińsko-mazurskim, na wschód od jez. Kownatki, a uchodzi prawobrzeżnie do Narwi w pobliżu m. Pomiechówek w woj. mazowieckim. Warunki naturalne predysponują Wkrę do turystycznego użytkowania jako wodny szlak kajakowy ("szlak turystyczny czterech rzek" - Struga Załuska, Nida, Działdówka, Wkra).

Przydatność do bezpośredniego wykorzystania rekreacyjnego rzeki Wkry jest ograniczona ze względu na duże zanieczyszczenie wód oraz ograniczoną dostępność brzegową. 14

Pod względem hydrograficznym cały analizowany obszar znajduje się w dorzeczu Sony - lewobrzeżnego dopływu rzeki Wkry. Rzeka Sona o całkowitej

•2 * długości 67,3 km i powierzchni zlewni 536,5 km przepływa przez teren gminy

z północy na południe. Zbiera wody z terenu całej gminy za pomocą dopływów

układających się równoleżnikowo w kierunku wschodnim i zachodnim, z których

najważniejszymi są: Tatarka na północy i Turka na południu. Wypływa na wschodnich

stokach Krawędzi Opinogórskiej w okolicy Wierzbowa. W większości zlewni sieć

hydrograficzna jest słabo rozwinięta. W przyujściowym odcinku dolina rzeki jest wąska, dobrze wykształcona.

Dolina rzeki Sony przecina obszar gminy w jej środkowej części. Posiada zmienną szerokość. W obrębie miejscowości gminnej szerokość doliny wynosi od 200 m w części centralnej, do ca 500 m w części północnej i ca 600 m w części południowej. W dnie doliny występują dwa tarasy zalewowe:

- taras zalewowy niższy o zmiennej szerokości stanowi współczesne dno doliny

Sony i położony jest na wysokości 89-91 m n.p.m., ca 0,5-1 m nad korytem rzeki,

- taras zalewowy wyższy położony jest na wys. 90-92 m n.p.m., ca 0,5-1,5 m nad

dnem doliny. Występuje w formie oderwanych powierzchni, w różnych częściach dna doliny

(większe obszary towarzyszą południowej i północnej części doliny).

Rzeka Sona została zakwalifikowana do rzek o ograniczonych zasobach nie gwarantujących w pełni pokiycia potrzeb wodnych. Przeciwdziałać (lub zmniejszać) deficytowi wód powierzchniowych może retencja.! W Nowym Mieście na Sonie znajduje się zbiornik retencyjny przeznaczony do podsiąkowego nawadniania ca 40 ha użytków rolnych oraz dla celów rekreacji. Budowę zbiornika zakończono w 1989 roku, natomiast budowę jazu żelbetowego spiętrzającego wodę w 10+310 km biegu rzeki zakończono dwa lata wcześniej.

• charaktery styka jazu:

- rzędna piętrzeniamax. przy QŚ, r - 90,20 m n.p.m.

- światło przęsła - 4,0 m

- ilość przęseł - 3

- wysokość piętrzenia - 2,0 m 15

• charakterystyka zbiornika:

- powierzchnia zbiornika -11,61 ha

- głębokość maksymalna - 2,0 m

- głębokość minimalna - 1,7 m

- długość zbiornika - ca 820 m

średnia szerokość zbiornika - ca 140 m

3 pojemność zbiornika - ca 215 tys. m

Na prawym brzegu zalewu zorganizowano pole biwakowe oraz plażę z kąpieliskiem. Poza rekreacyjnym zagospodarowaniem zbiornik wykorzystywany jest wędkarsko. Zalew użytkowany jest przez Koło Wędkarskie w Nowym Mieście, podlegające pod PZW w Pułtusku. Zaiybiony węgorzem i karpiem, nie podlega odłowom gospodarczym.

W rejonie zbiornika retencyjnego oraz po obu stronach rzeki Sony i Wkry zlokalizowane budownictwo letniskowe w znacznej części posiada charakter żywiołowy. Kolonie domków

powstawały w różnych okresach czasu i nie wszystkie zostały usytuowane stosownie do

możliwych zagrożeń rzek tj. nie uwzględniają możliwości zmian stosunków wodnych w korycie i ty dolinie rzeki Sony na skutek ewentualnej budowy II etapu zbiornika retencyjnego w Nowym

Mieście oraz zabudowy (odbudowy) hydrotechnicznej na Wkrze.

1.6. Wody podziemne

Na terenie gminy Nowe Miasto wody podziemne rozpoznane zostały w utworach trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia w wodę mają czwartorzędowe poziomy wodonośne. Z rozpoznania warunków hydrogeologicznych wynika, że na analizowanym terenie w większości występują korzystne warunki zaopatrzenia w wodę tj. są możliwości uzyskania wydajności z pojedynczego otworu w wysokości 40 - 100 m /godz., a nawet powyżej 100 mVgodz.Najkorzystniejsze warunki występują w północno-zachodniej części gminy, w rejonie Kadłubówka - Przepitki - Zasonie gdzie istnieje możliwość uzyskania wydajności z pojedynczego otworu powyżej 100 m3/godz.

16

Drugi obszar odznaczający się bardzo korzystnymi warunkami hydrogeologicznymi stwierdzono w rejonie położonym równolegle do aktualnej doliny Wkry lecz bardziej w kierunku wschodnim, w południowo-zachodniej części gminy na linii Grabie - Aleksandria - Popielżyn

Dolny - Nowosiółki, gdzie utwory piaszczysto- żwirowe osiągają największą miąższość (ca 70-

80m). W rejonie tym zlokalizowane zostało m.in. ujęcie wody w Nowosiółkach (pierwotnie na potrzeby Rzeźni Drobiu w Nasielsku).

Niekorzystne warunki zaopatrzenia w wodę charakterystyczne są dla środkowej i fragmentarycznie wsch. części gminy. Potencjalne wydajności pojedynczych studni poniżej 2 m3/godz. wskazują na panujący w tym rejonie deficyt wód podziemnych.

Zasilanie wód podziemnych następuje z wód opadowych - bezpośrednio zasilany jest pierwszy, przypowierzchniowy poziom wodonośny. Drugi poziom zasilany jest pośrednio przez okna hydrologiczne lub przesączanie przez osady słaboprzepuszczalne oddzielające go od poziomu przypowierzchniowego. Występowanie wymienionych poziomów wodonośnych związane jest z osadami piaszczysto-żwirowymi zlodowacenia środkowopolskiego i marginesowo ze zlodowaceniem północnopolskim. W rejonie Nowego Miasta występuje również fragmentarycznie trzeci poziom wodonośny.

1.7. Klimat

Warunki klimatyczne gminy Nowe Miasto nie różnią się zasadniczo od sąsiednich terenów. Dobre warunki klimatyczne dotyczą wysoczyzn, natomiast doliny rzek stanowią typowe obszaiy akumulacji i zalegania chłodnego powietrza. Występują tu często duże inwersje temperatury i długotrwałe mgły. Ponadto okresowo niższe partie dna dolin są zalewane, natomiast na wyższych poziomach tarasu zalewowego i występujących fragmentach tarasu nadzalewowego, w okresie letnim panują dobre warunki termiczne i solanie, a także mniejsza wilgotność z uwagi na dobre przewietrzanie. Są to tereny korzystne dla sezonowych spacerów. Po wykonaniu zalewu wzrosła ogólna wilgotność powiedzą w dolinie Sony przy jednoczesnym ograniczeniu okresowych wylewów rzeki i wzroście atrakcyjności terenów położonych wyżej w obrębie doliny. 17

Mniej korzystne warunki termiczne posiadają także lokalnie strome zbocza 0 ekspozycji północnej. Są to tereny najodpowiedniejsze pod różnego rodzaju zieleń.

Obszary położone poza dolinami rzek i terenowymi obniżeniami o zwierciadle wód gruntowych zalegającym poniżej 2 m oraz dostatecznie przewietrzane charakteryzują się dobrymi warunkami klimatu lokalnego.

Opady na terenie gminy należą do najniższych w Polsce - roczna suma opadu atmosferycznego wynosi ok. 500 mm. Najniższe średnie sumy opadu występują w zimie, natomiast najwyższe w lecie.

Na omawianym terenie dominują wiatry z kierunków zachodnich, osiągające największe prędkości - do 15 m/sek. Średnie prędkości wiatru (łącznie dla wszystkich kierunków) kształtują się w granicach 3 m/sek. Przeważają wiatry słabe.

1.8. Surowce mineralne

Obszar objęty opracowaniem nie należy do zasobnych w surowce mineralne

1 nie ma do tej pory udokumentowanych zasobów złóż. Na terenie gminy występują obecnie dwa złoża kruszywa naturalnego:

• złoże Kubicę o zasobach zarejestrowanych. Jest to złoże piasku pochodzenia

czwartorzędowego o formie pokładowej i jednym pokładzie. Eksploatowane jest okresowo w

małych ilościach - wyłącznie na potrzeby lokalne dla budownictwa i drogownictwa. Zasoby

geologiczne tego złoża wynoszą 168 tys. ton i zasoby przemysłowe 168 tys. ton (wg Bilansu

Kopalin z 31 XII 1994 roku). Jest to złoże niekolizyjne z ochroną środowiska,

perspektywiczne dla rozwoju gminy.

• piasku ze żwirem o zasobach zarejestrowanych - złoże Szczawin. Jest to również złoże

pochodzenia czwartorzędowego o formie pokładowej i jednym pokładzie. Eksploatacja złoża

prowadzona jest bez koncesji na eksploatację kopaliny, w małym zakresie. Złoże to posiada

439 tys. ton zasobów geologicznych (wg Bilansu Kopalin z 31 XII 1994 roku) i nie będąc

kolizyjne z ochroną środowiska stanowi duży potencjał dla rozwoju gminy.

Na terenie gminy udokumentowano (w kat. C2) jeden rejon występowania torfowisk na odcinku Łopacin - Nowe Miasto o nazwie „Dolina rzeki Sony”. 18

Stwierdzone bilansowe zasoby torfu wynoszą 324 tys. m\ natomiast całość zasobów 2175 tys. m\ Ze względu na udowodnioną nieopłacalność eksploatacji torfu w stosunku do węgla obszar ten przeznaczony jest do rolniczego zagospodarowania.

Na analizowanym obszarze w końcu 1995 roku zinwentaryzowano łącznie 5 punktów eksploatacji kopalin pochodzenia czwartorzędowego. W większości punktów eksploatacja odbywa się dorywczo w małych ilościach, dla zaspokojenia lokalnych potrzeb. Są to żwiry i piaski oraz pospółka, które występują w miejscowościach:

Szczawin - żwir i piasek w części stropowej, niżej pospółka i piasek

kwarcowy różnoziamisty,

- Kubicę - piasek ze żwirem,

Latonice - pospółka szara,

Rostki Duże - pospółka szara z domieszką otoczaków,

- Czamoty - piasek i żwir.

Na terenie gminy wyznaczono jeden rejon prognostyczny dla kruszywa naturalnego, niekolizyjny z ochroną środowiska tj. położony poza obszarem chronionego krajobrazu oraz poza obszarem wysokiej ochrony wód podziemnych na południe od wsi Latonice. Na wyznaczonym obszarze prognostycznym powinny być prowadzone prace mające na celu udokumentowanie zasobów tego złoża oraz wykazanie opłacalności jego eksploatacji.

2. Jakość podstawowych elementów środowiska

• Stan czystości wód powierzchniowych

Największym ciekiem odwadniającym analizowany obszar jest rzeka Wkra, stanowiąca niewielki fragment południowo - zachodniej granicy gminy. Badania przeprowadzone 1997 r. przez Woj. Inspektorat Ochrony Środowiska w Ciechanowie w 14 punktach pomiarowo - kontrolnych umożliwiły kontrolę jakości jej wód na długości ca 200 km. Charakterystyka stanu zanieczyszczenia rzeki wykazała, że Wkra w 1997 roku, tak jak i w latach 1993 - 1995 na całej skontrolowanej długości nie odpowiadała zakładanej - II klasie czystości i prowadziła wody pozaklasowe. 19

Najbliższe rozpatrywanego terenu były punkty pomiarowo - kontrolne w miejscowościach

Kołoząb gm. Sochocin oraz Borkowo gm. Nasielsk, zlokalizowane odpowiednio na 38,3 km i 18,4 km biegu rzeki. Wśród badanych wskaźników najbardziej od normy II klasy czystości odbiegały stężenia fosforu ogólnego.

Rzeka Sona - lewobrzeżny dopływ Wkry płynie przez środek gminy Nowe Miasto odcinkiem o długości ca 20 km (całkowita długość tej rzeki - 67,3 km). Bezpośrednio do Sony odprowadzane są mechanicznie oczyszczone ścieki bytowo - gospodarcze z Domu Dziecka w

Sońsku oraz technologiczne z Zakładu Utylizacyjnego „Sona” w Miszewie. Ostatnie badania przeprowadzono w 1996 i 1998 roku w 5 punktach pomiarowo - kontrolnych, w tym 4 zlokalizowane były w obrębie gm. Sońsk (Ciemniewko, Sońsk, Gołotczyzna i Łopacin) oraz 1 w

Nowym Mieście na 8, 7 km biegu rzeki. We wszystkich przekrojach rzeka prowadziła wody pozaklasowe i nie dotrzymywała zakładanej II klasie czystości. O ponadnormatywnym zanieczyszczeniu decydowały : azot azotynowy, fosfor ogólny oraz produktywność pierwotna.

Badaniami jakości wód objęto również wody zbiornika retencyjnego w Nowym Mieście.

Jest to mały, nizinny zbiornik powstały przez przegrodzenie Sony w jej dolnym biegu. Znaczna zmienność zasilania w ciągu roku (wielokrotna wymiana wód w zbiorniku) decyduje o tym, że zalew „Nowe Miasto” jest niestabilnym ekosystemem, a jakość wód Sony decyduje o jakości wód w zbiorniku.

Stan czystości wód zbiornika oceniany dwoma metodami tj. stosowanymi przy ocenie jakości wód jeziornych i rzecznych był identyczny i odpowiadał III klasie czystości. W okresie wzmożonego mchu turystycznego o III klasie czystości wód zalewu decydowała znaczna produktywność pierwotna, charakteryzowana zawartością chlorofilu „a” (stwierdzona biomasa fitoplanktonu była wyraźnie wyższa latem - ca 30 mg/m3 niż wiosną - ca 7 mg/m3). Drugiej klasie czystości odpowiadały stężenia m.in. rozpuszczonego tlenu, BZT 5, ChZT-Cr, fosforu ogólnego oraz stan sanitarny i hydrobiologiczny wody. Pozostałe oceniane wskaźniki były charakterystyczne dla I klasy czystości. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra OSZNiL z

05.11.1991 roku dla celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz urządzania kąpielisk wody powinny mieć parametry II klasy czystości. 20

• Stan czystości wód podziemnych

Na terenie gminy Nowe Miasto nie ma punktów badawczych jakości wód podziemnych w ramach monitoringu krajowego i wojewódzkiego. Najbliższe analizowanego terenu otwory obserwacyjne zlokalizowane są w miejscowościach:

- Slubowo - otwór obserwacyjny w sieci monitoringu regionalnego, w odległości ca 2km od

północno - wschodniego krańca gminy,

- Ostrzyniewo i Nasielsk - otwory obserwacyjne w sieci monitoringu krajowego, w odległości

ca 4 km od wschodniej granicy gminy.

Jakość wód podziemnych w Ostizyniewie i Nasielsku badana była przez Państwowy

Instytut Geologiczny w Warszawie, natomiast w Slubowie przez Wojewódzki Inspektorat

Ochrony Środowiska w Ciechanowie.

Od 1994 roku największym zanieczyszczeniem charakteryzowały się wody gruntowe ujmowane przez studnie w Ostizyniewie i Ślubowie, słabo izolowane od pow. gruntu, w otoczeniu gruntów ornych i zabudowy mieszkalno - gospodarczej.

O stwierdzonej III klasie czystości, charakteryzującej wody niskiej jakości decydowały m.in. wysokie stężenia azotanów i azotynów oraz potasu wymywanych z intensywnie nawożonych terenów upraw rolnych lub przedostających się z zabudowy wiejskiej o nieuporządkowanej gospodarce odpadami i wodno-ściekowej.

Wody wgłębne badane w otworze ujęcia komunalnego w Nasielsku, lepiej izolowane charakteryzowały się wyższą jakością i odpowiadały II klasie (wody średniej jakości o naturalnym chemiźmie, jak i zmienione antropogenicznie, wymagające uzdatniania).

Badane ujęcie wody znajduje się w obrębie obszarów zabudowanych. Od roku

1995 obserwuje się pogorszenie jakości tych wód z II klasy w latach 1991-1994 do parametrów

III klasy czystości. Tak poważne zanieczyszczenie płytkich warstw wodonośnych jest konsekwencją niewłaściwej gospodarki ściekowej. Klasa III jest najniższa w klasyfikacji (nie wyróżnia się wód pozaklasowych). W przypadku stwierdzenia w wodzie stężeń wyższych niż określone dla klasy III, wody klasyfikuje się do tej klasy. 21

W bliskiej odległości od południowej granicy gminy, w ramach monitoringu krajowego badana była jakość wód wgłębnych ujęcia komunalnego w Nasielsku. Występują tu wody w utworach czwartorzędowych. Głębokość stropu warstwy wodonośnej wynosi 61,5 m. W rejonie ujęcia są grunty rolne i pojedyncze gospodarstwa. W latach 1991-1998 stwierdzono Ił klasę czystości, co odpowiada średniej jakości.

Z przytoczonych danych wynika, że najniższą jakość wód podziemnych stwierdza się w wodach pierwszego poziomu wodonośnego. Potwierdzają ten fakt również badania prowadzone przez wojewódzkie i terenowe służby sanitarne. Niską jakość wód stwierdzono w obrębie obszarów, gdzie zwierciadło wody zalega płytko pod powierzchnią terenu oraz na terenach zabudowanych. Ponieważ korzysta z tego poziomu znaczna ilość użytkowników obszaru zlewni w sposób bezpośredni oraz pośrednio poprzez zasilanie głębszych poziomów, jego stan czystości jest bardzo ważny. Źródłami zanieczyszczeń wód mogą być nieszczelne szamba, niewłaściwa lokalizacja studni względem szamb, przecieki do studni kopanych, spływ nawozów oraz zanieczyszczenia punktowe w wyniku działalności gospodarczej.

• Stan czystości gleb

Najmniej zdegradowanym elementem środowiska naturalnego gminy są gleby. Od 1991 roku utrzymuje się podwyższone w stosunku do średniego w kraju nadmierne zakwaszenie gleb.

Gleby kwaśne stanowiły w gminie około 70% ogółu użytków rolnych (w Polsce - 56%). Nie stwierdzono gleb o podwyższonej na skutek antropopresji zawartości siarki (jej nadmiar w glebie powodowany imisją z powietrza jest bardziej szkodliwy niż deficyt). Zgodnie z „Oceną stopnia zanieczyszczenia gleb i roślin metalami ciężkimi i siarką” opracowaną przez Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, od 1993 roku obowiązuje 4 - stopniowa ocena zawartości siarki w glebie. W wyniku badań stwierdzono, że na terenie gminy Nowe Miasto występują gleby o niskiej i średniej zawartości siarki (I i II klasa).

Gleby gminy nie wykazują zanieczyszczenia metalami ciężkimi i posiadają warunki do produkcji żywności o wysokich parametrach jakościowych. 22

• Warunki uerosanitarne

Na terenie gminy nie są prowadzone pomiary zanieczyszczenia powietrza (stężenie m.in. związków siarki i azotu). Do źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza o lokalnym, ograniczonym zasięgu należą paleniska indywidualne oraz środki transportu. Na pogorszenie warunków aerosanitamych wpływają również zakłady produkcyjno-usługowe, w tym Zakład

Utylizacyjny „Sona” w Miszewie oraz obiekty hodowlane. Mają one niewielki zasięg oddziaływania i nie stanowią dużego zagrożenia dla środowiska. Nie zaobserwowano również szkodliwego wpływu miasta Nasielska na stan higieny atmosfeiy, ponieważ obszar koncentracji

źródeł emisji zanieczyszczeń znajduje się w znacznej odległości od wschodniej granicy gminy

Nowe Miasto.

3. Obszary i obiekty chronione

3.1. Obszar chronionego krajobrazu

Zgodnie z rozporządzeniem Wojewody Ciechanowskiego nr 8/98 z dnia 28 maja 1998 roku na terenie gminy Nowe Miasto znajdują się wyróżniające się krajobrazowo tereny należące do obszarów chronionego krajobrazu i zajmujące 28,2% ogólnej powierzchni gminy. W powiecie płońskim OCK zajmują 469 tys. ha, tj. 33,9% powierzchni powiatu i obejmują: dolinę rzeki Wkry wraz z bocznymi dolinkami, obszar Wzniesień Namszewskich oraz skarpę rzeki Wisły (gm.

Czerwińsk). Funkcjonowanie większości tych obszarów trwa od 23.04.1990 r. tj. od momentu ich pierwszego wyznaczenia.

Nadwkrzański Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje na terenie gminy Nowe Miasto

3348,67 ha, w tym:

- użytki rolne - 1536,34 ha, - tereny komunikacji - 67,93 ha,

lasy i zadrzewienia - 1600,62 ha, - tereny osiedlowe - 43,86 ha,

- wody - 36,62 ha, - nieużytki - 25,60 ha.

Podstawowym celem tworzenia obszarów chronionego krajobrazu jest zabezpieczenie przyrodniczo-krajobrazowej bazy do rozwoju różnych form rekreacji (biologicznej odnowy człowieka). 23

Turystyka i wypoczynek są więc podstawową funkcją tych obszarów, ich forma musi być dostosowana do walorów przyrodniczych, aby nie prowadziła do niszczenia walorów rekreacyjnych. Dogodne warunki do rozwoju wypoczynku i turystyki nadwodnej pozwalają na zaliczenie tego obszaru do najbardziej atrakcyjnych (obok gminy Joniec i Czerwińsk) w skali powiatu płońskiego. Podstawową barierą rozwoju tej formy rekreacji są zanieczyszczone okresowo wody rzeki Sony, Wkry i zbiornika retencyjnego.

System obszarów chronionego krajobrazu w województwie ma ścisłe powiązania z krajową siecią ekologiczną ECONET-POLSKA. W tej koncepcji dolina rzeki Wkry uznana została za korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym (są to obszaiy, które umożliwiają rozprzestrzenianie się gatunków a także swobodną migrację zwierząt wędrownych).

3.2. Parki zabytkowe i wiejskie

Pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pozostają trzy parki podworskie w miejscowościach:

- Gościmin Wielki - o powierzchni 3,3 ha (nr rejestru zabytków 236/80) z przełomu XVIII i

XIX w. Na terenie parku znajduje się budynek szkolny z lat 1966-1967, Miszewo Wielkie - o

powierzchni 8,7 ha (nr rejestru zabytków 237/80) z XIX wieku, w tym rzeka Sona na odcinku

ca 150 m oraz budynek starego dwom,

- Modzele Bartłomieje - o powierzchni 4,0 ha (nr rejestru zabytków 238/80) z XIX wieku, w

tym rzeka Tatarka na odcinka ca 300 m oraz dawne budynki gospodarcze.

Parki zabytkowe chronione są mocą ustawy z dnia 15.02.1962 roku o ochronie dóbr kultury i muzeach (Dz. U. nr 10 z 1962 roku, poz. 48 z późniejszymi zmianami). Są to zespoły cennej, wielogatunkowej roślinności drzewiastej, wymagające ochrony.

W miejscowości gminnej Nowe Miasto są dwa parki wiejskie:

- park na Głównym Rynku - o powierzchni 0,26 ha (cz. dz. nr 790) ustanowiony uchwałą nr

X/55/95 Rady Gminy w Nowym Mieście z dnia 12 kwietnia 1995 roku, 24

- park na Zielonym Rynku - o powierzchni 0,65 ha (dz. nr 837) ustanowiony uchwałą nr

X/56/95 Rady Gminy w Nowym Mieście z dnia 12 kwietnia 1995 roku.

Parki wiejskie pozostają pod opieką i nadzorem samorządów gminnych.

3.3. Pomniki przyrody Elementami wzbogacającymi krajobraz i podlegającymi ochronie są pomniki przyrody

żywej (pojedyncze drzewa, grupy drzew) oraz pomniki przyrody nieożywionej (głazy narzutowe).

Obiekty te występują w różnych rejonach gminy, w tym na obszarze chronionego krajobrazu oraz wchodzą w skład drzewostanów parkowych. Wszystkie pomniki przyrody mają dużą wartość przyrodniczą, są znaczącymi elementami krajobrazu wsi oraz terenów rolnych. Na terenie gminy

Nowe Miasto pomniki przyrody występują w miejscowościach:

• Gościmin Wielki (teren parku) - dąb szypułkowy - wys. 23 m,

• Miszewo W.(teren lasu) - dąb szypulkowy „Piast"- wys. 22 m,

• Grabie - dąb szypulkowy - wys. 30 m,

• Nowe Miasto - głaz narzutowy - obw. 1470 cm,

• Gościmin Wielki (teren parku) - 4 lipy drobnolistne - wys. 18 m,

- dąb szypulkowy -

wys. 21 m,

• Zakobiel - 2 dęby szypulkowe - wys. 25 m,

• Jurzynek - lipa drobnolistna -wys. 2 lm, • Miszewo - dąb szypulkowy -wys. 19 m.

3.4. Lasy ochronne

Na terenie gminy Nowe Miasto lasy ochronne występują w jej północnej części, w obrębie

Uroczyska Modzele Olszyna, Leśnictwo Nowe Miasto, oddział 205. W drzewostanie dominuje olsza w wieku 85 lat. Są to lasy pełniące funkcje wodochronne m.in. regulują spływy powierzchniowe i sprzyjają retencji wód. Zatwierdzone zostały Zarządzeniem nr 183 Ministra

Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 03.08.1995 roku.

25

3.5. Obszar wysokie j ochrony wód podziemnych

Zachodnia część gminy Nowe Miasto (poza niewielkim fragmentem w rejonie Gucina) leży w zasięgu GZWP - głównego zbiornika wód podziemnych Działdowo. Miąższość utworów wodonośnych wynosi w przewadze 20 - 40 i ponad 40 m (część wschodnią gminy leżącą poza zbiornikiem charakteryzują miąższości 10 - 20, 5 - 10 i poniżej 5 m). W obrębie tego obszaru wydajności studzien wierconych są znaczne i osiągają wartość 200 nr7h przy depresji dochodzącej do 12 m. Z uwagi na:

- bardzo korzystne warunki hydrogeologiczne,

- możliwość budowy ujęć o dużym znaczeniu dla zaopatrzenia w wodę także dla miast (m.

Nasielsk),

- dobrą jakość wód wydzielony GZWP stanowi obszar wysokiej ochrony wód podziemnych (OWO).

IV. ŚRODOWISKO KULTUROWE

Gmina Nowe Miasto położona jest w centralnej części Mazowsza, dlatego przyjąć można, iż sieć osadnicza rozwijała się tu podobnie jak w innych rejonach tego regionu. Osiedlały się tutaj kolejno plemiona związane z kulturami: ceramiki grzebykowej, amfor kulistych i ceramiki sznurowej. Plemiona te pod wpływem przybyszów z południa zapoznawały się z hodowlą zwierząt i uprawą roli, co doprowadziło do osiadłego tiybu życia.

W wyniku napływu z południa, na przełomie III i II wieku, wyrobów z miedzi (ozdoby, narzędzia, broń) pojawiają się one i na Mazowszu, mimo że używano tutaj jeszcze długo narzędzi krzemiennych. W tym czasie (ok. 1700 r. p.n.e.) na tym terenie żyły grupy związane z tzw. kulturą trzciniecką. Około 1200 r. p.n.e. na obszarze całej Polski zaczyna rozwijać się kultura

łużycka.

Kultura wczesnej epoki żelaza (550 - 120 r. p.n.e.) charakteryzowała się oczywiście pojawieniem się wyrobów z żelaza ale również wznoszeniem przez miejscową ludność małych osiedli obronnych dla grup złożonych z najwyżej pięciu rodzin. 26

Osiedla te, w formie grup półziemianek otoczonych wałem kamienno-ziemnym, funkcjonowały do około I w. p.n.e. Na omawianym terenie ślady osadnictwa z tego okresu występują w Zasoniu - cmentarzysko i Ustrzewie - osada oraz w miejscowości Bielne - osada.

W II w. p.n.e. pojawia się na Mazowszu kultura przeworska, wiązana ze starożytnymi

Słowianami - Wenedami, znanymi z przekazów rzymskich. Ludność ta grzebała swych zmarłych w grobach ciałopalnych wyposażonych w przedmioty codziemiego użytku, ozdoby, broń.

Głównymi dziedzinami gospodarczymi było rolnictwo i hodowla, ale również rzemiosło, a w tym hutnictwo - świadczą o tym, odkryte prymitywne piece do wytapiania żelaza z rudy darniowej.

Upowszechnienie umiejętności obróbki żelaza w pocz. I w. p.n.e. przyniosło upowszechnienie narzędzi żelaznych, a co za tym idzie wzrost produkcji rolnej i hodowli oraz rozwój różnych rzemiosł. Również rozwój kontaktów handlowych (bursztyn) z bardziej rozwiniętym południem był przyczynkiem do rozwoju rzemiosła i handlu. Ślady działalności człowieka z okresu wpływów rzymskich stwierdzono na obszarze gminy Nowe Miasto w Ustrzewie, Henrykowie, Modzelach,

Kubicach, Bielnych, Żelazach Starych, Jurzynku.

Okres wczesnośredniowieczny to upadek organizacji plemiennych i wszelki regres gospodarczy (upada handel wymienny i dalekosiężny).

W V - VII wieku upada produkcja garncarska oparta na kole szybkoobrotowym, produkcja ozdób brązowych, upada szklarstwo. Głęboki regres nie sięgnął jedynie wytwórczości produkującej na rynek lokalny. W rolnictwie coraz częściej używa się okutych żelazem pługów i bron. W tym okresie odżywają-"'"' organizacje plemienne, które będą początkiem organizacji państwa, czego dowodem jest pojawienie się otoczonych pierścieniowatym wałem grodów obronnych, obok których lokowano osady podgrodowe.

Przełomem w dziejach tego okresu było wprowadzenie chrześcijaństwa, co wiązało się ze zmianą m.in. pochówków - zgodnie z zaleceniami Kościoła zmarłych nie palono a jamę grobową okładano kamieniami. Do grobów jednak, zgodnie z pogańskimi zwyczajami, wkładano broń, ozdoby i przedmioty codziennego użytku. 27

Ślady osadnictwa z tego okresu znaleziono w Nowym Mieście Kolonia, Łuszczewie, Zasoniu,

Zagwizdach, Ustrzewie, Henrykowie, Czamotach, Modzelach, Rokach, Kubicach, Bielnych,

Żelazach Starych, Jurzynku oraz Wólce Szczawińskiej.

• Stanowiska archeologiczne

Miejscowość nr stanowiska typ stanowiska chronologia kultura Nowe Miasto Kol. 1/47-63 osada średniowiecze staropolska

2/47-63 osada jw. jw. 3/47-63 osada jw. jw.

Łuszczewo 4/47-63 osada średniowiecze staropolska

5/47-63 osada jw. jw.

Zasonie 6/47-63 cmentarzysko okres lateński IVw grobów p.n.e.-pocz.n.e. kloszowych

7/47-63 osada średniowiecze staropolska

8/47-63 cmentarzysko okres lateński IVw grobów p.n.e.-pocz.n.e. kloszowych 9/47-63 osada wcz. średniow. prapolska 10/47-63 osada średniowiecze staropolska 11/47-63 osada średniowiecze staropolska 12/47-63 osada jw. jw. 13/47-63 osada jw. jw.

Zagwizdy 14/47-63 osada średniowiecze polska

15/47-63 osada wcz. średniow. prapolska 16/47-63 osada średniowiecze staropolska

Ustrzewo 17/47-63 ślad osadn. okres wpływów staropolska rzymskich 17/47-63 osada jw. jw. 18/47-63 pkt osadn. okres lateński - 18/47-63 osada średniowiecze staropolska

19/47-63 osada okres lateński okres - rzymski 19/47-63 osada średniowiecze staropolska

20/47-63 cmentarzysko okres wpływów “ rzymskich

Henrykowo 21/47-63 pkt osadn. okres wpływów - rzymskich 21/47-63 ślad osadn. średniowiecze staropolska Miejscowość nr stanowiska typ stanowiska chronologia kultura

Henrykowo 22/47-63 osada jw. prapolska

Czarnoty 23/47-63 osada średniowiecze staropolska

24/47-63 osada jw. jw.

Gościmin Wielki 25/47-63 osada średniowiecze staropolska

Modzele 26/47-63 osada średniowiecze prapolska

27/47-63 osada jw. staropolska 28/47-63 osada jw. jw.

29/47-63 ślad osadn. okres wpływów - rzymskich 29/47-63 osada średniowiecze staropolska 30/47-63 osada jw. jw.

Raki 3 1/47-63 osada średniowiecze prapolska

Kubicę 32/47-63 ślad osadn. okres wpływów - rzymskich 32/47-63 ślad osadn. średniowiecze prapolska

Żelazy Nowe 33/47-63 pkt osadn. wcz. średniow. prapolska

Bielne 34/47-63 pkt osadn. okres wpływów - rzymskich 34/47-63 osada średniowiecze staropolska

Żelazy Stare 35/47-63 ślad osadn. okres wpływów - rzymskich 35/47-63 ślad osadn. średniowiecze staropolska 36/47-63 osada wcz. średniow. prapolska

Bielm 37/47-63 osada. epoka brązu epoka - żelaza 37/47-63 ślad osadn. średniowiecze staropolska

Jurzynek 38/47-63 pkt osadn. okres wpływów - rzymskich 38/47-63 osada średniowiecze staropolska 39/47-63 osada średniowiecze staropolska Olszyny 42/47-63 pkt osadn. wcz. średniow. prapolska

Wólka Szczawińska 43/47-63 osada średniowiecze staropolska 29

W 1828 roku ukazał się artykuł Wincentego Hipolita Gawareckiego dotyczący Nowego

Miasta, Zakroczymia i Ostrołęki. W artykule tym autor zamieszcza m.in. informacje o murowanym zamku, który miał istnieć pierwotnie w Nowym Mieście, a informacja ta opiera się na literaturze z

XVł i XVII wieku.

W 1977 roku przeprowadzono na „wzgórzu zamkowym” w Nowym Mieście badania archeologiczno - wiertnicze, których wyniki wykluczają funkcjonowanie murowanego zamku na tym terenie. Stwierdzono natomiast iż najstarszy materiał ceramiczny, który został znaleziony pochodził z XV w. co potwierdza charakter lokacji miasta na tzw. surowym korzeniu. Według

Izabeli Galickiej „Nowe Miasto założone przez Janusza I” na surowym korzeniu w 1398 roku wzmiankowane jest jako miasto książęce, stolica powiatu, należącego do ziemi zakroczymskiej. W

1420 r. otrzymało od Janusza I „prawo chełmińskie”. Nowe Miasto było bardzo często odwiedzane przez Janusza I, istniał tu dwór książęcy, który być może w przekazach urósł do rangi zamku.

W końcu XIX w. Nowe Miasto było osadą miejską w powiecie płońskim gm. Modzele.

Istniały tu: kościół parafialny (z 1470 r.) dom modlitwy ewangelicki, synagoga, urząd gminy, szkoła początkowa, szpital żydowski. Było 118 domów, 2222 mieszkańców.

• obiekty wpisane do rejestru zabytków

Miejscowość Funkcja Nr rejestru Okres powstania

Gościmin Wielki Ogród podworski 236/80 XIX wiek

Miszewo 237/80 pocz. XX w. Park podworski krajobrazowy, dwór murowany

Modzele Bartłomieje Park podworski krajobrazowy 238/80 XIX wiek

Nowe Miasto 76/76-373/62 W A XIV/XVII w. Kościół parafialny pod wezw. św. Trójcy wraz z otoczeniem w obrębie murów cmentarza kościelnego 30

• parki zabytkowe

Miejscowość Rodzaj parku Nr rejestru Okres Powstania

Gościmin Wielki podworski 236/80 XIX w.

Miszewo podworski 237/80 pocz. XX w.

Modzele Bartłomieje podworski 238/80 XIX w.

• cmentarze

Miejscowość Wyznanie Rok budowy najstarszego nagrobka Grabie ewangelicki 1928 r.

Nowe Miasto rzymsko - katolickie 1883 r.

Nowe Miasto mojżeszowe 1839 r.

Nowe Miasto wojenny 1915 r.

V. STRUKTURA SPOŁECZNO - DEMOGRAFICZNA

1. Zagadnienia demograficzne

Według danych Urzędu Statystycznego w Ciechanowie na koniec 1998 roku gmina Nowe

Miasto liczyła 4 904 mieszkańców, co stanowi około 5,4 % ludności powiatu płońskiego i około

0,1 % ludności województwa mazowieckiego. Pod względem wielkości zaludnienia gmina należy

do mniejszych w powiecie płońskim

i słabo zaludnionych. Wskaźnik gęstości zaludnienia - 42 osoby/km2 jest znacznie niższy od

średniego dla terenów wiejskich powiatu płońskiego (46 osób/km2).

Wśród mieszkańców gminy dominują mężczyźni, którzy stanowią 51,5 % całej populacji

gminy (2 577). Przewaga mężczyzn jest znaczniejsza, niż średnio na terenach wiejskich powiatu.

Na 100 mężczyzn w powiecie przypada średnio 98 kobiet, w gminie - 94. Ruch naturalny w

gminie w latach 1990 - 1998 kształtował się następująco (według danych Urzędu Statystycznego

w Ciechanowie ) : 31

Rok Ludność Urodzenia Zgony Przyrost Urodzenia Zgony Przyrost ogółem naturalny naturalny O s o b y %0

1990 5 097 88 61 27 16,6 11,5 5,1

1991 5 086 80 61 19 15,2 11,6 3,6

1992 5 084 77 70 7 14,8 13,4 1,3

1993 5 004 76 74 2 14,8 13,4 1,3

1994 5 017 80 62 18 15,6 12,1 3,5

1995 4 985 59 49 10 11,6 9,6 2,0

1996 4 956 61 59 2 12,1 11,7 0,4

1997 4 933 59 59 0 11,8 11,8 0

1998 4 904 47 70 -23 9,4 14,0 -4,6

W okresie 1990 - 1998 nastąpił gwałtowny spadek przyrostu naturalnego, spowodowany spadkiem poziomu urodzeń oraz wzrostem umieralności ludności. W 1997 roku liczba zgonów zrównała się z liczbą urodzeń , a w 1998 roku - przewyższyła liczbę urodzeń, co oznacza w rezultacie ujemny przyrost naturalny.

Kształtowanie się migracji w gminie przedstawia poniższe zestawienie:

R o k Napływ migracyjny Odpływ migracyjny Saldo migracji

o s o b y 1990 51 136 - 85

1991 50 80 - 30

1992 36 102 - 53

1993 36 118 - 82

1994 44 74 - 30

1995 37 88 - 51

1996 50 68 - 18

1997 55 76 - 21

1998 32 57 - 25 32

Gmina jest terenem odpływowym, wymeldowania z gminy z pobytu stałego przewyższają zameldowania na pobyt stały (ujemne saldo migracji). Struktura wieku gminy na tle powiatu płońskiego według podstawowych grup wieku przedstawia się następująco :

Grupa wieku G m i n a P o w i a t osoby % wieś ogółem

- przedprodukcyjna (0 - 17 lat) 1 281 26,1 26,7 26,6

- produkcyjna 2 766 56,4 55,6 57,8 (18 - 59 lat kobiety) (18-64 lata mężczyźni)

- poprodukcyjna (60 i > kobiety) 857 17,5 17,7 15,6 (65 i > mężczyźni)

Ogółem 4 904 100,0 100,0 100,0

Gmina charakteryzuje się mniej korzystną - „starszą” strukturą wieku niż tereny wiejskie powiatu .(Niższy odsetek dzieci i młodzieży przy zbliżonym udziale ludzi w wieku poprodukcyjnym). Struktura ludności według wieku mająca reperkusje na kształtowanie się struktur społeczno - ekonomicznych przedstawia się następująco:

Grupa wieku osoby %

• Wiek przedprodukcyjny 1 281 26,2 0-2 lata 166 3,4 3-6 274 5,6 7- 14 584 11,9 15 - 17 257 5,2 • Wiek produkcyjny mobilny 1 877 38,3

18-44 lata kobiety 865 17,6 18 - 44 lata mężczyźni 1 012 20,7 • Wiek produkcyjny niemobilny 889 18,1

45 - 59 lat kobiety 382 7,8 45 - 64 lata mężczyźni 507 10,3

• Wiek poprodukcyjny 857 17,5

60 lat i > kobiety 567 11,6 65 lat i > mężczyźni 290 5,9 33

2. Rynek pracy

Liczba pracujących w gospodarce narodowej na koniec 1997 roku według sekcji

Europejskiej Klasyfikacji Działalności (bez indywidualnych gospodarstw rolnych i bez zakładów osób fizycznych o liczbie pracujących do 5 osób) przedstawiała się następująco:

Wyszczególnienie Osoby %

403 100,0 Pracujący ogółem w tym:

• Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 73 18,1

• Działalność produkcyjna 68 16,9

• Budownictwo 4 1,0

• Handel i naprawy 25 6,2

• Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i 7 1,7 wodę

• Transport, składowanie i łączność 52 12,9

• Pośrednictwo finansowe 12 3,0

• Administracja publiczna i obrona narodowa 58 14,4

• Obsługa nieruchomości i firm 2 0,5

• Edukacja 70 17,4

• Ochrona zdrowia i opieka społeczna 28 6,9

• Pozostała działalność usługowa 4 1,0

Aktywność ekonomiczną ludności w rolnictwie (według danych Powszechnego Spisu

Rolnego 1996 r.) przedstawia poniższe zestawienie : 34

Wyszczególnienie Osoby %

Ludność faktycznie zamieszkała w gospodarstwach domowych z 3 057 X użytkownikiem gospodarstwa rolnego

Ludność ogółem w wieku 15 lat i więcej w gospodarstwach 2 393 100,0 domowych z użytkownikiem gospodarstwa rolnego

Pracujący ogółem w tym : 1 746 73,0

• w swoim gospodarstwie rolnym 1 289 53,9 z tego : - wyłącznie 1 268 53,0 - głównie 21 0,9 • poza swoim gospodarstwem rolnym 457 19,1 z tego : - wyłącznie 148 6,2 - głównie 309 12,9 Bezrobotni 9 0,4 Bierni zawodowo 368 15,4

Współczynnik aktywności zawodowej w rolnictwie (liczony w stosunku do ludności w wieku 15 lat i więcej) w gminie wynosi około 83 %. Szacuje się, że ogólna liczba pracujących w rolnictwie (wyłącznie w indywidualnych gospodarstwach rolnych) i działach pozarolniczych w gminie wynosiła około 2 150, co oznacza wskaźnik aktywności zawodowej ca 78% (liczony do ludności w wieku produkcyjnym).

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec 1998 roku wynosiła 324 osób, w tym

182 stanowiły kobiety (56,2 % ). Rozmiary bezrobocia w gminie w latach 1992

- 1998 przedstawia poniższe zestawienie :

Lata Liczba zarejestrowanych bezrobotnych

1992 449

1993 509

1994 447

1995 393

1996 359

1997 309

1998 324 35

Natężenie bezrobocia w gminie (w latach 1992 - 1997) słabnie i jest niższe niż notowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Płońsku. Świadczy o tym wskaźnik bezrobocia (liczony w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym), któiy dla gminy wynosi 11,3%, a dla powiatu -

11,8% (w 1997r.). W 1998 roku nastąpił wzrost w porównaniu do 1997 roku, liczby zarejestrowanych bezrobotnych.

Zmiany rozmiarów bezrobocia w wybranych kategoriach bezrobotnych w 1998 roku w stosunku do roku poprzedniego przedstawia poniższa tablica.

Wyszczególnienie Liczba bezrobotnych Dynamika

XII’97 XII’98 XH’97 = 100,0

Bezrobotni ogółem 309 324 104,9 • kobiety 172 182 105,8 • mężczyźni 137 142 103,6

Bezrobotni zwolnieni z przyczyn zakładu 13 15 115,4 pracy

Bezrobotni absolwenci szkół ponad 12 13 108,3 podstawowych Bezrobotni z prawem do zasiłku 105 81 77,1

Bezrobotni pozostający bez pracy powyżej 145 155 106,9 12 miesięcy

W strukturze bezrobotnych według wieku maleje udział bezrobotnych w młodszych grupach wieku, rośnie natomiast w grupach starszych. Strukturę wieku bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 1998 roku przedstawia poniższa tablica:

Wiek bezrobotnych Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety osoby %

Liczba bezrobotnych ogółem w tym 324 182 100,0 100,0 w wieku : 18 - 24 83 57 25,6 31,3 25 - 34 97 61 29,9 33,5 35-44 93 43 28,7 23,6 45-54 43 21 13,3 11,6 55-59 8 0 2,5 0 60-64 0 0 - - 36

Wśród bezrobotnych dominującą grupę stanowią roczniki 18- 44 lata (84,2%). Jest to grupa najbardziej mobilna, o największej aktywności zawodowej, największej częstotliwości tworzenia gospodarstw domowych i największych potrzebach mieszkaniowych.

Jedną z najbardziej niebezpiecznych cech bezrobocia jest długi czas bierności zawodowej spowodowanej niemożnością podjęcia pracy. Bezrobocie w gminie ma wciąż charakter długotrwały. Na koniec 1998 r. pozostawało bez pracy ponad rok około 52 % bezrobotnych ( 158 osób) .

3. Sieć osadnicza

W granicach gminy znajdują się 33 sołectwa (36 miejscowości ). Sołectwa według liczby mieszkańców (dane z Urzędu Gminy)przedstawia poniższe zestawienie:

Jednostki sieci osadniczej Liczba Struktura Liczba Struktura wg liczby mieszkańców miejscowości % ludności %

do 40 5 13,9 164 3,3

41- 100 16 44,4 1073 21,4

101 -200 10 27,8 1294 25,8

201 - 300 4 11,1 913 18,2

1561 1 2,8 1561 31,3

Ogółem 36 100,0 5 005 100,0

Sieć osadnicza gminy pod względem zaludnienia jest rozdrobniona, około 50% jednostek osadniczych , to miejscowości małe o zaludnieniu do 200 mieszkańców.

Do największych pod względem zaludnienia należą: Nowe Miasto (1561 osób),

Karolinowo (261), Nowe Miasto Folwark (244).

Rozmieszczenie przestrzenne ludności (wg danych z UG) kształtuje się następująco: stan na 31.12.1998 r 37

Miejscowość Liczba ludności Pow. ogółem (ha) Gęstość zalud. (km2)

Adamowo 78 137,5 57 Aleksandria 32 291,3 11

Anielin 92 155,1 59

Belin 63 87,2 72

Czamoty 70 255,6 27

Gawlowo 203 590,2 34

Gawlówek 33 199,1 17

Gościmin Wielki 205 493,2 42 Grabie 77 392,8 20

Gucin 31 156,4 20

Henrykowo 63 190,4 33

Janopole 65 164,5 39

Jurzyn 103 414,6 25

Jurzynek 121 598,6 20

Kadlubówka 148 299,8 49 Karolinowo 261 410,1 64

Kubicę 53 466,0 11

Latonice 199 433,6 46

Miszewo B. 74 271,2 27

Miszewo Wielkie 132 519,3 25

Nowe Miasto 1561 891,7 175

Nowe Miasto Folwark 244 497.2 49

Nowosiółki 51 182,5 28

Popielżyn Dolny 47 249,5 19

Przepitki 52 472,4 11

Rostki 73 507,3 14

Salamonka 38 252,5 15

Szczawin 98 259,2 38

Tomaszewo 30 109,1 27

Władysławowo 113 177,5 64

Wólka Szczawińska 150 393,2 38

Zakobiel 58 257,8 22

Zasonie 110 300,3 36

Zawady B. 105 191,4 55

Zawady Stare 113 350,5 32

Zolędowo 59 175,2 34 Ogółem 5 005 11 835,0 42

38

Gęstość zaludnienia gminy wynosi ok. 42 osoby/km2 i jest niższa od średniej

r • • r • '2 gęstości zaludnienia powiatu płońskiego (66 osób/km ).

4. Infrastruktura społeczna

4.1. Oświata i wychowanie

• Wychowanie przedszkolne

Na terenie gminy (na koniec 1998 roku) liczba dzieci w wieku przedszkolnym (3 -6 lat) wynosiła 274, z tego dzieci w wieku 6 lat stanowiły około 23,7% (tj.65).

W gminie funkcjonowały (stan na dzień 20.09.1998 r.) 4 placówki wychowania przedszkolnego - są to 3 oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych w miejscowościach:

Gościmin Wielki, Latonice i Szczawin oraz przedszkole w Nowym Mieście. Ogółem uczęszczało do nich 101 dzieci. Wskaźnik uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym jest niski i wynosi 36,9 %.

Przedszkole w Nowym Mieście o 75 miejscach posiada 3 oddziały i zatrudnia 5 nauczycieli na pełnych etatach. Uczęszczało do niego 63 dzieci, co oznacza wskaźnik wykorzystania miejsc - 84%. Mieści się w budynku będącym własnością Urzędu Gminy, który jest w dobrym stanie technicznym.

Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych w roku szkolnym 1998/1999 przedstawia poniższa tablica :

Miejscowość Uczniowie Oddziały Nauczyciele pełnozatrudnieni

63 o 5 Nowe Miasto J

(przedszkole) Szczawin 6 1 1

Gościmin Wielki 23 1 1

Latonice 9 1 1

Razem 101 6 8 39

• Szkolnictwo podstawowe W roku szkolnym 1998/99 na terenie gminy funkcjonowały 4 szkoły podstawowych, z tego

2 o klasach I - VIII w miejscowościach: Nowe Miasto i Gościmin Wielki oraz o klasach I - III w

Szczawinie i Latonicach (filie szkoły w Nowym Mieście). Do szkół tych uczęszczało 515 uczniów i zatrudniały one 33 nauczycieli na pełnych etatach.

Miejscowość Uczniowie Pomieszczenia do Nauczyciele Oddziały nauczania pełnozatrudnieni Nowe Miasto 377 10 20 16

Gościmin W. 87 10 9 8

Latonice 39 5 3 2

Szczawin 12 3 1 1

Razem 515 28 33 27

Warunki nauczania w szkołach podstawowych w gminie w roku szkolnym 1998/99 obrazowały następujące wskaźniki:

Wyszczególnienie Gmina Powiat płoński

Liczba uczniów na :

- szkołę 129 190

- pomieszczenie do nauczania 18 X

- liczba uczniów na nauczyciela 18 pełnozatrudnionego

Stan techniczny budynków szkolnych jest dobiy (remonty bieżące). Przy szkołach znajdują się budynki będące własnością Urzędu Gminy z mieszkaniami przeznaczonymi dla nauczycieli: w

Nowym Mieście - 2 budynki (11 mieszkań) i stary budynek szkoły (7 mieszkań) oraz w

Szczawinie - 1 mieszkanie. Ponadto mieszkania dla nauczycieli znajdują się w budynkach szkolnych : w Gościminie Wielkim (3 mieszkania), w Karolinowie (1 mieszkanie) i w Latonicach

(3). 40

W nowym roku szkolnym 1999/2000 na bazie szkoły podstawowej w Nowym Mieście będzie utworzone gimnazjum, szkoły podstawowe o klasach 1-V1 będą funkcjonowały w Nowym

Mieście i Gościminie Wielkim.

Miejscowość Uczniowie Pomieszczenia Oddziały Nauczyciele na do nauczania pełnych etatach

361 10 12 16 Szkoła podstawowa w Nowym Mieście 65 10 6 8 Szkoła podstawowa w Gościminie 72 2 3 3 Gimnazjum w Nowym Mieście

• Szkolnictwo ponadpodstawowe

W Nowym Mieście funkcjonuje od 1957 roku Liceum Ogólnokształcące dla młodzieży. W roku szkolnym 1998/1999 posiadało 8 oddziałów, 9 pomieszczeń do nauczania (w tym: 2 izby lekcyjne, 6 pracowni przedmiotowych i salę gimnastyczną), zatrudniało 11 nauczycieli na pełnych etatach i 5 niepełnozatrudnionych, a kształciło się w nim 245 uczniów. Budynek szkolny jest własnością Gminy Nowe Miasto, znajduje się w dobiym stanie technicznym.

4.2. Ochrona zdrowia

Obsługę ludności gminy w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej zapewnia :

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Kontraktowy Ośrodek Zdrowia w Nowym Mieście

zatrudniający: 6 lekarzy, 5 pielęgniarek; • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej - Zespół Opieki Paliatywnej ,

• Prywatna Praktyka Stomatologiczna w Nowym Mieście - zatrudnia 1 stomatologa.

Podstawowe wskaźniki obrazujące dostępność ludności do usług medycznych w gminie kształtują się następująco (na 10 tys. ludności): • lekarze - 12 (powiat płoński - 10) • lekarze dentyści 2 „2 • pielęgniarki 10 x 41

W Nowym Mieście znajduje się 1 apteka w budynku prywatnym.

4.3. Pomoc społeczna

W 1998 roku ze świadczeń pomocy społecznej przyznanych w ramach zadań zleconych i zadań własnych (bez względu na ich rodzaj, formę, liczbę i źródło finansowania) skorzystało w gminie 754 osoby, co stanowi 15% mieszkańców gminy. W stosunku do roku poprzedniego oznacza to wzrost o 61 osób (tj. około 7,7%).

Środowiskową pomocą społeczną objętych było 183 rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, w których wystąpił jeden z podanych powodów :

• bezrobocie - 70 rodzin (296 osób), • bezradność w sprawach opiekuńczo-

wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego - 71 rodzin (328 osób), • długotr wała choroba - 6 rodzin ( 20 osób),

• niepełnosprawność - 46 rodzin (162 osoby),

• potrzeba ochrony macierzyństwa - 23 rodziny (110 osób),

• rodziny niepełne - 12 rodzin ( 54 osoby),

• rodziny wielodzietne - 24 rodziny (164 osoby),

• ubóstwo - 81 rodzin (363 osoby),

• alkoholizm - 20 rodzin (102 osoby).

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej zatrudnia 4 pracowników i 4 opiekunki. Na terenie gminy brak jest domu pomocy społecznej.

4.4. Mieszkałn ictwo

Zasoby mieszkaniowe zamieszkałe w gminie na koniec 1997 r. wynosiły - 1478 mieszkań

(4627 izb). 42

Warunki mieszkaniowe na tle powiatu płońskiego obrazują następujące wskaźniki:

Wyszczególnienie Gmina Powiat płoński

Ogółem

Przeciętna pow. użytkowa mieszkania 56,3 59,9 w m 2

Przeciętna liczba izb w mieszkaniu 3,13 X

Przeciętna liczba osób/ mieszkanie 3,33 3,58

Przeciętna liczba osób /izbę 1,06 X

Przeciętna pow. użytkowa mieszkania 16,9 17,1 /osobę w m2

Warunki mieszkaniowe są ściśle skorelowane m.in. ze stanem technicznym zasobów mieszkaniowych. Szacuje się, że ok. 30% zasobów w gminie zostało wybudowanych przed 1945 r.

Ponadto około 29% ogółu zasobów mieszkaniowych znajduje się w budynkach o palnym materiale

ścian kwalifikujące się do wymiany.

Zasoby mieszkaniowe według form własności kształtują się następująco:

Wyszczególnienie Miejscowość Liczba % mieszkań

• własność komunalna: 16 1,1 Latonice 6 Nowe Miasto 9 Grabie 1

• własność prywatna wszystkie 1462 98,9

Ogółem 1478 100,0

43

Ruch budowlany w gminie jest słaby o czym świadczą liczby mieszkań nowo wybudowanych i oddanych do użytku w latach 1991 - 1997:

Rok Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa w ni2

ogółem na 1 mieszkanie

1991 - - - -

1992 1 5 80 80

1993 2 8 234 117

1994 jy 9 148 49

1995 2 8 219 219

1996 2 9 148 74

1997 - - - -

VI. STRUKTURA GOSPODARCZA

1. Rolnictwo

1.1. Struktura użytkowania gruntów

Ważnymi elementami dla określenia rozwoju rolnictwa oraz przestrzennego rozmieszczenia potencjałów produkcyjnych są formy użytkowania gruntów, własności użytków rolnych i struktura indywidualnych gospodarstw rolnych.

Trwałe formy użytkowania gruntów w granicach administracyjnych gm. Nowe Miasto wg stanu na 1.01.1998 r. przedstawia poniższe zestawienie : 44

Wyszczególnienie Powierzchnia ha Struktura % 1. Użytki rolne 7 816 66,0

2. Grunty pod lasami i zadrzewieniami 3317 28,0 3. Grunty pod wodami 91 0,8

4. Użytki kopalne - - 5. Tereny komunikacyjne 271 2,3 6. Tereny osiedlowe 219 1,9 7. Tereny różne i nieużytki 121 1,0

Powierzchnia ogółem 11 835 100,0

Gmina odznacza się stosunkowo niskim udziałem użytków rolnych (ok. 66%), wobec

średniego w powiecie płońskim- ok. 76% oraz stosunkowo wysokim udziałem gruntów pod lasami i zadrzewieniami - 28,0% (powiat - 13,2%).

Struktura użytkowania gruntów wskazuje na dominującą rolę produkcji rolnej w strukturze gospodarczej gminy. Wykorzystanie gruntów na cele rolnicze jest bardzo zróżnicowane przestrzennie. Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gruntów poszczególnych sołectw wynosi od ok. 34% we wsi Przepitki do ok. 96% we wsi Belin, co wynika głównie z rozmieszczenia terenów leśnych. Tereny użytkowane rolniczo zajmują 7 816 ha, co stanowi ok. 66

% ogólnej powierzchni gminy.

Struktura użytków rolnych przedstawia się następująco:

Wyszczególnienie Powierzchnia ha Struktura %

Powiat płoński Gmina grunty orne 6 309 80,7 81,3

sady 135 1,7 2,3 - łąki 586 7,5 11,3 pastwiska 786 10,1 5,1

Użytki rolne razem 7 816 100,0 100,0

W strukturze użytków rolnych dominują grunty ome ok. 81% użytków rolnych. W poszczególnych sołectwach udział gruntów ornych w użytkach rolnych jest zróżnicowany zależny głównie od ilości trwałych użytków zielonych.

45

Największym udziałem gruntów ornych (ponad 90% użytków rolnych) odznaczają się rejony wsi Gucin, Nowosiółki, Salamonka, Tomaszewo.

W gminie Nowe Miasto udział trwałych użytków zielonych w powierzchni użytków rolnych wynosi ok. 18% (średnio w powiecie płońskim - ok.16%) i jest zróżnicowany w układzie przestrzennym gminy od ok. 1% we wsi Gucin do ok. 30% we wsi Żołędowo. Największe kompleksy użytków zielonych (ponad 20% uż. roi.) występują w rejonach wsi: Adamowo,

Anielin, Belin, Czamoty, Gościmin, Janopole, Jurzyn, Latonice, Zawady B., natomiast najmniej

(poniżej 10%) w sołectwach Aleksandria, Gucin, Nowosiółki, Salamonka, Tomaszewo.

Udział sadów w strukturze użytków rolnych wysoki 1,7% ,wobec 2,3% średnio w powiecie płońskim. Są to głównie sady przydomowe nie mające większego znaczenia w towarowej produkcji sadowniczej.

1.2. Jakość użytków rolnych

Zintegrowany wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej obliczony przez IUNG

Puławy (uwzględniający ocenę punktową gleb, rzeźby terenu, agroklimatu i warunków wodnych) wynosi dla gm. Nowe Miasto 50,8 punktów (w skali 100-punktowej), wobec wskaźnika najwyższego w powiecie płońskim 73,2 dla gm. Naruszewo oraz najniższego 49,0 pkt. dla gm.

Sochocin. Miernikiem przydatności rolniczej gruntów jest również klasyfikacja bonitacyjna.

Strukturę jakości gleb wg klas bonitacyjnych przedstawia poniższe zestawienie:

Grunty orne Użytki zielone Klasy bonitacyjne Struktura% Klasy bonitacyjne Struktura %

1 - II 0,1 I-II 0,6

Ilia 1,0

Illb 6,8 III 0,8

IV a 15,3

IV b 13,0 IV 28,3

V 38,4 V 56,1

VI 23,9 VI 13,5 v

Viz 1,5 Viz 0,7 46

Gmina Nowe Miasto charakteryzuje się glebami słabymi jakościowo. Grunty ome dobre i

średnie jakościowo zaliczane do klas III-IV stanowią ok. 36% ogółu gruntów ornych (średnio w powiecie płońskim - ok.65%).

W układzie przestrzennym gminy najkorzystniejsza dla rolnictwa struktura gruntów ornych występuje w rejonie wsi Gawłowo (ok. 77% to kl. III-IY) oraz w rejonie wsi Anielin,

Belin, Miszewo B., Modzele, Czamoty, Nowe Miasto Folwark, Rostki, Zakobiel, Gawlówek gdzie klasa II1-IV stanowi ok. 50-60% gruntów.

Grunty ome słabe jakościowo ( kl.V-VIz ponad 90%) występują w sołectwach: Adamowo,

Gucin, Kadłubówka, Karolinowo, Nowosiółki, Popielżyn Dolny, Salamanka.

Struktura użytków zielonych wg klas bonitacyjnych odznacza się przewagą łąk i pastwisk słabych jakościowo - ok. 70% to kl. V-VIz. Takie użytki zielone dominują w większości sołectw.

Użytki zielone dobre jakościowo (przewaga kl. Ill-IV ) występuje w rejonie wsi: Anielin,

Belin, Czamoty, Gawłowo, Gawłówek, Gościmin, Hemykowo, Latonice, Miszewo W., Modzele,

Nowe Miasto Folwark, Wólka Szczawińska, Zakobiel.

Przestrzenne zróżnicowanie jakości terenów użytkowanych rolniczo wskazuje , że skupiska gleb najbardziej przydatnych dla produkcji rolnej występują w południowo-wschodniej

(Gawłowo, Gawłówek, Rostki) i środkowej (Nowe Miasto Folwark, Belin, Anielin) części gminy.

Płaty gleb dobiych i średnich jakościowo występują również w pobliżu rzeki Sony - głównie po wschodniej stronie (Modzele, Czamoty, Hemykowo, Wólka Szczawińska oraz Gościmin Wielki,

Zasonie).

Gleby słabe jakościowo występują na obszarze całej gminy, jednak największe ich skupione areały są w części zachodniej (Gucin, Karolinowo, Kadłubówka, Salamonka), południowo - zachodniej (Popielżyn Dolny, Nowosiółki) a także środkowo - wschodniej

(Adamowo, Szczawin, Janopole). Gleby te o niskiej efektywności produkcji rolnej mogą być w pierwszej kolejności wykorzystane na cele nierolnicze, najlepiej pod zalesienie. 47

Łączny obszar gruntów podlegający ochronie z mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych obejmuje 2 819 ha tj. 36% użytków rolnych, w tym:

- grunty orne zaliczane do I-IV klasy bonitacyjnej - 2 501 ha tj. ok.36 % gruntów ornych,

- łąki i pastwiska na glebach pochodzenia organicznego (318 ha zaliczane do klas III-IY).

1.3. Melioracje

Na obszarze gminy na koniec 1998 r. zmeliorowane zostało 757ha użytków rolnych, w tym 456 ha gruntów ornych i 301 ha użytków zielonych. Stopień zaspokojenia potrzeb wynosił

41,1 % użytków rolnych (na gruntach ornych - 36,3 % a na użytkach zielonych - 52,7 %) i był niższy niż średnio w skali powiatu płońskiego - 79,0% użytki rolne (grunty ome - 82,1% użytki zielone - 62,9%).Użytki rolne wymagające zabiegów melioracyjnych obejmują powierzchnię 1

070 ha, w tym grunty orne - 800 ha, użytki zielone - 270 ha.

1.4. Stan własności użytków rolnych

Stan władania użytków rolnych ornych oraz ich strukturę wg głównych grup użytkowników przedstawia poniższe zestawienie:

Wyszczególnienie Powierzchnia Struktura %

ha 1. Indywidualne gospodarstwa rolne 7 444 95,3

2. Lasy państwowe 66 0,8 3. PFZ 158 2,0

4. Pozostałe grunty własności 52 0,7 publicznej i społecznej 5. RSP 96 1,2

Razem 7 816 100,0

Dominującą formą własności jest sektor gospodarki indywidualnej, do którego należy ok.

95% użytków rolnych w gminie. 48

1.5. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych

Według danych spisu rolnego 1996r. na obszarze gminy było 788 indywidualnych gospodarstw rolnych (o pow. powyżej 1 ha). Średnia powierzchnia indywidualnego gospodarstwa wynosiła w gminie 11,1 ha (w tym 8,8 ha użytków rolnych) i była wyższa niż średnio w powiecie płońskim 9,0 ha, jak woj. mazowieckim

- 7,2ha.

Strukturę obszarową gospodarstw rolnych w gm. Nowe Miasto wg danych spisu rolnego

1996r. przedstawia poniższe zestawienie:

Grupy Liczba Struktura% obszarowe gospodarstw gospodarstw gmina powiat płoński

1 - 2 ha 78 9,9 8,7

2 - 5 ha 172 21,8 20,9 5 - 7 ha 126 16,0 17,0 7 - 10 ha 146 18,5 19,8 10 - 15 ha 153 19,4 20,2 15 - 20 ha 52 6,6 7,8 20 - 30 ha 52 6,6 4,4 ponad 30 ha 9 1,2 1,2 Razem 788 100,0 100,0

Powyższe dane wskazują, że na obszarze gminy przeważają gospodarstwa małe i średnie w grupach obszarowych do 10 ha, które stanowią ok. 66% ogółu gospodarstw (powiat ok. 66%).

Gospodarstwa duże i bardzo duże o powierzchni ponad 20 ha stanowią 7,8%, wobec ok. 6 %

średnio w powiecie płońskim i ok. 8% w woj. mazowieckim.

W porównaniu do danych spisu powszechnego 1988 r. na terenie gminy liczba indywidualnych gospodarstw (o pow. powyżej 1 ha) zmniejszyła się z 885 w 1988 r. do 788 w

1996 r.. W tym samym okresie znacznie wzrosła ilość działek rolnych (o pow. do 1 ha ) z 29 do

130. 49

Zmiany ilości i struktury obszarowej gospodarstw w latach 1988 - 1996 przedstawia poniższe zestawienie:

Grupy 1988r. 1996r. obszarowe gospodarstw Liczba Struktura Liczba Struktura gospodarstw % gospodarstw %

1 -2 ha 51 5,8 78 9,9

2 - 5 ha 150 16,9 172 21,8 5 -7 ha 129 14,6 126 16,0 7- 10 ha 173 19,5 146 18,5 10 - 15 ha 204 23,1 153 19,4 15 ha i więcej 178 20,1 113 14,4

Razem 885 100,0 788 100,0

Powyższe dane wskazują na znaczny wzrost udziału gospodarstw małych obszarowo o pow. do 5 ha z ok. 23 % w 1988r. do 32% w 1996 r. oraz zmniejszeniu się udziału o ok.6% gospodarstw o pow. powyżej 15 ha.

Dane spisu rolnego 1996r. informują, że w indywidualnych gospodarstwach rolnych zamieszkuje 2 761 osób, z czego pracę wyłącznie w swoim gospodarstwie rolnym deklaruje 1 268 osób.

1.6. Główne kierunki produkcji rolnej

Na terenie gm. Nowe Miasto w produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, które zajmują ok. 75% powierzchni zasiewów. W grupie roślin zbożowych przeważa uprawa żyta i mieszanek zbożowych (ok. 85% ). Stosunkowo mała powierzchnia przeznaczana jest pod tzw. zboża intensywne - pszenica, jęczmień, pszenżyto - ok.0,6 tys. ha tj. ok. 15 % ogółu zbóż.

Znaczny areał upraw (ok. 12% pow. zasiewów) zajmują ziemniaki, natomiast rośliny przemysłowe tylko ok. 0,2% ogółu upraw.

Uprawy roślin pastewnych, które zajmują ok. 10% powierzchni zasiewów, stanowią uzupełnienie naturalnej bazy paszowej dla produkcji zwierzęcej.

50

W produkcji zwierzęcej przeważa chów bydła i trzody chlewnej. Stan pogłowia zwierząt gospodarskich wg spisu rolnego 1996r przedstawiał się następująco:

- bydło ogółem - 2,2 tys. szt., w tym krowy - 1,2 tys. szt.

- trzoda chlewna - 7,3 tys. szt.

Obsada zwierząt na 100 ha użytków rolnych wynosiła: bydło - 30,0 szt. (powiat płoński -

43 szt.), trzoda chlewna - 98 szt. (powiat - 118 szt.). Wielkości te świadczą

0 niższym poziomie produkcji zwierzęcej niż średnio w powiecie płońskim.

Gmina Nowe Miasto odznacza się średnio intensywną produkcją zwierzęcą 1 roślinną. Produkcję roślinną jako dominujący kierunek zadeklarowało ok. 37% gospodarstw indywidualnych, a mieszaną (roślinną i zwierzęcą) - ok. 34% gospodarstw rolnych.

Na terenie gminy nie występuje w skali masowej specjalistyczna produkcja rolna. Do głównych działalności w tym zakresie należy produkcja ogrodnicza pod • f •• •• 9 osłonami. Ogólna powierzchnia szkłami wynosi ok. 0,8 tys. m a tuneli foliowych ok. 4,5 tys. m2.

W dwóch obiektach prowadzona jest produkcja drobiarska - Nowe Miasto Folwark i

Miszewo W. (fermy drobiu). Główny kierunek produkcji rolnej określić można jako zbożowo - ziemniaczany z chowem bydła i trzody chlewnej.

1.7. Obsługa rolnictwa

=> Zaopatrzenie w środki do produkcji rolnej (nawozy, pasze, środki ochrony roślin) prowadzi

baza GS „SCH” w Nowym Mieście i prywatne jednostki gospodarcze.

=> Skup surowców rolniczych prowadzony jest głównie przez zakłady przetwórcze. Mleko

skupują mleczarnie w Płońsku i Ciechanowie poprzez istniejące zlewnie mleka lub

bezpośrednio z gospodarstw. Żywiec wieprzowy i wołowy zbywany jest przez rolników w

lokalnych punktach skupu przy prywatnych ubojniach (Władysławowo, Gościmin Wielki)

oraz kupowany jest przez agencje pośredniczące w dostawie żywca do Zakładów

Mięsnych w Płocku i Warszawie. 51

=> W zakresie mechanizacji prac polowych usługi świadczy Spółdzielnia Kółek Rolniczych -

Nowe Miasto Folwark oraz występują różne formy usług sąsiedzkich. Według danych

spisu rolnego 1996 r. ok. 45% gospodarstw indywidualnych posiada ciągnik (śr. w

gminach powiatu płońskiego - 55%).

=> Obsługę weterynaryjną dla obszaru całej gminy pełnią trzy zakłady prywatne zlokalizowane we

wsi Nowe Miasto.

Głównym ośrodkiem skupiającym usługi dla rolnictwa jest wieś gminna Nowe Miasto.

Rolnicy korzystają również z usług zlokalizowanych na terenie miasta Płońska i Nasielska. Na terenie gminy nie występują przeszkody w zakresie organizacji punktów obrotu produktami rolniczymi, jak i punktów zaopatrzenia w środki do produkcji rolnej.

2. Działalność gospodarcza pozarolnicza

Na terenie gminy Nowe Miasto działalność gospodarczą prowadzi obecnie (1999 r.) 193 podmioty zarejestrowane w systemie REGON.

Zmiany w liczbie zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wg form własności w latach 1995 -1999 przedstawia poniższe zestawienie:

Rok Ogółem S e k t o r

Publiczny Prywatny

razem w tym osób fizycznych * 1995 137 9 128 114

1996 140 9 131 113

1999 193 10 183 165

* bez spółek cywilnych

Strukturę podmiotów według Europejskiej Klasyfikacji Działalności( EKD) z uwzględnieniem liczby pracujących, form własności, oraz w układzie przestrzennym przedstawiają załączone tablice. 52

PODMIOTY GOSPODARCZE ZAREJESTROWANE W SYSTEMIE REGON gm. Nowe Miasto stan 10.06. 1999 r. Lp. Wyszczególnienie Liczba podmiotów zatrudniających (osób)

do 5 6-20 21-50 51>100 ogółem %

- 1. Rolnictwo, łowiectwo i 5 1 1 7 3,6 leśnictwo 2. Rybołówstwo i rybactwo ------

3. Górnictwo i kopalnictwo ------

4. Działalność produkcyjna 29 3 1 - 33 17,1

_ _ _ _ _ 5. Zaopatrzenie w energię _ elektryczną, gaz i wodę 6. Budownictwo 29 - - - 29 15,0

7. Handel hurt. i detal., naprawy 63 1 64 33,2 pojazdów mech., motocykli oraz art. przeznaczenia osobistego i użytku domowego

8. Hotele i restauracje 5 - - - 5 2,6

_ 9. Transport, gospodarka 13 _ _ 13 6,7 magazynowa i łączność 10. Pośrednictwo finansowe 2 1 - - 3 1,6

11. Obsługa nieaichomości, 7 7 3,6 wynajem i działalność zw. z prowadzeniem interesów

12. Administracja publ. i obrona 1 1 2 1,0 narodowa, gwarantowana prawnie opieka socjalna 13. Edukacja 3 2 1 - 6 3,1

14. Ochrona zdrowia i opieka 6 3 _ _ 9 4,7 socjalna

15. Pozostała działalność 15 15 7,8 usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna Ogółem 178 11 4 - 193 X

% 92,2 5,7 2,1 - 100,0 100,0 53

PODMIOTY ZAREJESTROWANE W SYSTEMIE REGON WEDŁUG SEKCJI EUROPEJSKIEJ KLASYFIKACJI DZIAŁALNOŚCI

gm. Nowe Miasto 10. 06 .1999 r.

Wyszczególnienie Ogółem w tym: Spółki prawa Spółki Osoby handlowego cywilne prowadzące działalność gosp. * sektor publiczny 10- - -

* sektor prywatny 183 - 11 ' 165

Ogółem: w tym: 193 - - 165

* Rolnictwo łowiectwo, leśnictwo 7 - 1 , 5

* Górnictwo - - - -

* Działalność produkcyjna '■> - 3 30

* Budownictwo 29 - 1 28

* Handel hurtowy i detaliczny, 64 4 59 naprawa pojazdów oraz art. przeznaczenia osobistego * Hotele i restauracje 5 - - 5

* Transport, gospodarka 13 _ _ 13 magazynowa i łączność * Pośrednictwo finansowe 3 - - 2

* Obsługa nieruchomości i działalność 7 1 6 związana z prowadzeniem interesów

* Administracja publiczna i obrona 2 narodowa; prawnie gwarantowana opieka socjalna * Edukacja 6 - - 1

- * Ochrona zdrowia i opieka socjalna 9 1 6

- * Pozostała działalność usługowo 15 1 10 komunalna, socjalna i indywidualna Wskaźnik zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 1000 mieszkańców wynosi dla gminy Nowe Miasto - 38,6 (powiat płoński - 47,2). Wśród podmiotów gospodarczych dominuje sektor prywatny -183 tj. ok. 95%.

Z ogólnej liczby podmiotów (193) - 85,4% zakładów prowadzona jest przez osoby fizyczne.

Dominują zakłady związane z działalnością handlową (hurt i detal) - 33,1%. Drugą pozycję zajmuje działalność produkcyjna - 17,1%, a następnie budownictwo - 15,0%.

=> Pod względem wielkości zatrudnienia przeważają zakłady małe zatrudniające do 5 osób (ok.

92% podmiotów). => Do podmiotów o zatrudnieniu od 21 - 50 osób należą:

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Nowym Mieście,

Przedsiębiorstwo Mięsne „DAN-POL” we Władysławowie,

Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Nowym Mieście,

Szkoła Podstawowa w Nowym Mieście. => Zakładami zatrudniającymi od 6 - 20 osób są:

• w Nowym Mieście:

Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna,

Rzeźnictwo, wędliniarstwo (zakład prywatny),

Bank Spółdzielczy,

Urząd Gminy,

Liceum Ogólnokształcące,

Kontraktowy Ośrodek Zdrowia,

Przedszkole,

Gminny ośrodek Pomocy Społecznej,

• w Miszewie Wielkim:

Zakład Utylizacyjny „SONA”,

Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe „ BARLOff’, • w Gościminie Wielkim - Szkoła Podstawowa.

3. Rekreacja

3.1. Walory turystyczno - wypoczynkowe

Walory przyrodnicze - doliny rzek Wkry i Sony, zbiornik retencyjny w Nowym Mieście oraz kompleksy leśne w zachodniej i północno-wschodniej części gminy a także położenie geograficzne zadecydowały o rozwoju funkcji wypoczynkowej w gminie Nowe Miasto.

Ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe oraz pełnione funkcje ekologiczne znaczna część gminy (ok. 3350 ha w zachodni rejon) włączona została w system obszarów chronionego krajobrazu.

Dobra dostępność komunikacyjna z aglomeracją warszawską, walory przyrodnicze oraz możliwość zakupu ziemi na atrakcyjnych pod względem kraj obrazowym terenach to czynniki decydujące o rozwoju na znacznej części obszaru gminy budownictwa letniskowego. Potwierdza to wykup coraz większej ilości działek oraz budowa na ww terenach domów letniskowych.

Jednym z najważniejszych walorów wypoczynkowych gm. Nowe Miasto jest • • , • • , , •• . • • l'” , jej położenie w odległości ok. 60 km aglomeracji warszawskiej. Dojazd do Nowego

Miasta samochodem ze stolicy kraju ( największego rynku zbytu miejscowego produktu turystycznego) jest możliwy w ciągu zaledwie jednej godziny. Dostępność komunikacją publiczną (PKS) jest nieco gorsza, wymaga bowiem przesiadki w Płońsku.

Atrakcyjność rekreacyjną obszaru gminy a przede wszystkim miejscowości Nowe Miasto podnosi zbiornik retencyjny na rzece Sonie (powierzchnia - 11 ha, długość - 820m, szer.- I40m).

Stanowi on dobre warunki dla rozwoju wypoczynku nadwodnego. Położenie komunikacyjne jak i istniejący zalew predysponują miejscowość Nowe Miasto do roli ośrodka wypoczynku weekendowego dla mieszkańców Warszawy. 56

3.2. Zagospodarowanie rekreacyjne

Bazę noclegową ok. 700 miejsc tworzą głównie domy letniskowe (ok. 85%) i kwateiy prywatne. Rozmieszczenie tej bazy charakteryzuje się znacznym rozproszeniem. Tylko miejscowości Aleksandria, Popielżyn Dolny i Nowe Miasto odznaczają się większą koncentracją miejsc noclegowych.

Na terenie gminy zgłoszone zostały i funkcjonują 2 gospodarstwa agroturystyczne we wsi

Gawłowo i Miszewo W.. Rozwój tej formy rekreacji może stanowić alternatywę dla indywidualnego budownictwa letniskowego i być szansą rozwoju gospodarczego gminy.

Dominującym rodzajem obiektów wypoczynkowych są domy letniskowe, stanowiące własność prywatną. Ogólna liczba budynków letniskowych wynosi ok. 120 uwzględniając tylko te posiadające uregulowany stan prawny (domy na terenach przeznaczonych w planie zagospodarowania pod funkcje letniskowe), ich cechą charakterystyczną jest rozproszenie lokalizacyjne na terenie gminy oraz różnorodność form architektonicznych. Większe skupiska zabudowy letniskowej występują w miejscowościach:

• Nowe Miasto,

• Aleksandria,

• Grabie,

• Popielżyn Dolny,

• Żołędowo.

Obserwuje się systematyczny wzrost zainteresowania nowymi terenami przeznaczonymi na cele zabudowy letniskowej. Liczba domów letniskowych w latach 1988 - 1998 wzrosła o 56 nowych obiektów, nie licząc budynków mieszkaniowych jednorodzinnych wykorzystywanych tylko na cele wypoczynkowe w okresie letnim oraz w czasie wolnym od pracy.

Ilość domów letniskowych i ich rozmieszczenie przestrzenne przedstawia poniższe zestawienie: 57

Wyszczególnienie Liczba domów letniskowych w tym: ogółem obiekty zrealizowane w latach 1988-1998

1. Nowe Miasto 13 11

2. Aleksandria 38 8

3. Belin 1 -

4. Gawłowo 1 -

5. Gości min 5 -

6. Grabie 11 9

7. Nowe Miasto Folwark 1 -

8. Karolinowo 5 2

9. Miszewo Wielkie 4 2

10. Kubicę 2 -

11 Nowosiółki 2 - . 12 Popielżyn Dolny 24 17 . 13 Przepitki 1 - . 14 Jurzynek 1 - . 15 Żołędowo 10 9 . Razem 119 S8

Istniejące zagospodarowanie wskazuje, że w wielu jednostkach osadniczych funkcja rolnicza, dominująca na terenie gminy, została znacznie ograniczona na rzecz funkcji rekreacyjnej lub letniskowej. Do takich miejscowości można zaliczyć Grabie, Aleksandrię, Popielżyn Dolny,

Żołędowo. Wsie te przyciągają swoim położeniem między lasami i nad rzeką Soną mieszkańców miast.

W ośrodku gminnym Nowe Miasto rozwój budownictwa letniskowego nastąpił po zakończeniu budowy zbiornika retencyjnego na rzece Sonie tj. po 1990 r. Zwarty kompleks domów letniskowych powstał w płn.-zach. rejonie miejscowości. 58

Istniejące zagospodarowanie rekreacyjne jak i rezerwy terenowe w obowiązującym planie zagospodarowania nie wyczerpują zapotrzebowania. Zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego opracowywane w 1999 roku ujmują zgłoszone wnioski dotyczące kolejnych terenów z przeznaczeniem pod funkcje letniskowe, w większości położone w sąsiedztwie już zagospodarowanych lub pełniących takie funkcje. Łączny obszar terenów przewidywanych pod budownictwo letniskowe obejmuje ok. 41 ha , w tym:

Aleksandria - 1,2 ha - Nowosiółki - 0,3 ha Grabie - 6,6 ha Popielżyn Dolny - 7,5 ha

Gucin - 1,4 ha - Salamonka - 1,8 ha Kubicę - 4,7 ha - Wóla Szczawińska - 2,9 ha Miszewo B. - 1,2 ha - Zasonie - 0,9 ha Miszewo W. - 3,9 ha - Żołędowo - 2,8 ha Nowe Miasto - 6,0 ha

Największe obszarowo tereny występują w miejscowościach, które jpełnią już funkcję rekreacyjną tj. Grabie, Popielżyn Dolny, Żołędowo, Miszewo. Opracowywany

• • ...... 9 projekt zmian planu przewiduje wielkość działki nie mniejszą niż 1000 m . Zagospodarowanie wszystkich terenów (po uchwaleniu zmian planu) spowoduje wzrost liczby domów letniskowych o ok. 350 tj. do ok. 500 .

3.3. Baza rekreacyjna

Ogólnodostępne tereny turystyczne poza lasami to zagospodarowany teren nad zbiornikiem retencyjnym w Nowym Mieście. Można tu korzystać z kąpieliska, pomostów, pola namiotowego, boiska oraz urządzeń do gier zręcznościowych dla dzieci. Turyści i goście mogą korzystać z punktów małej gastronomii i zaopatrzyć się w niezbędne artykuły w26 sklepach spożywczych.

Możliwości rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowych w miejscowości Nowe Miasto jak i na obszarze gminy zależą w dużym stopniu od rozbudowy odpowiedniej jakości infrastruktury (bazy gastronomiczno - noclegowej, obiektów i urządzeń rekreacyjno - sportowych). Alternatywą dla rozwoju budownictwa letniskowego na terenie gminy może być agroturystyka odbywająca się na bazie istniejących siedlisk rolniczych (o odpowiednim standardzie wyposażenia). 59

4. Struktura budżetu gminy

4.1. Dochody budżetu gminy

Według danych statystycznych struktura dochodów budżetowych gminy w latach 1995-

1997 przedstawiała się następująco:

Wyszczególnienie 1995 1996 1997

tys. zł % tys. zł % tys. zł %

Dochody ogółem 1488,5 100,0 2968,7 100,0 4019,3 100,0

w tym: • podatki i opłaty 268,9 18,1 340,1 1 1,5 486,7 12,1 lokalne • udział w podatkach 304,9 20,5 363,9 12,3 432,3 10,8

stanowiących dochód budżetu państwa • subwencje ogólne 277,0 18,6 1339,4 45,1 1676,7 41,7 • dotacje budżetu 327,8 22,0 621,8 20,9 1054,9 26,2

państwa • pozostałe ( inne ) 309,9 20,8 303,5 10,2 368,7 9,2

Z analizy struktury dochodów budżetu wynika, że dochody gminy związane bezpośrednio z aktywnością gospodarczą stanowiły do roku 1995 ok. 59% (1995 r.) budżetu, zaś po przeję ciu w roku 1996 szkolnictwa przez samorząd, udział ten spadł do ok. 32% (1997r.).

Dochody własne w roku 1997 stanowiły głównie: (w tys. zł)

• podatek rolny -188,4

• podatek od nieruchomości - 202,6

• podatek od środkówtransportu - 95,7

• opłaty skarbowe - 48,4

Dochody z partycypacji w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w 1997 r. zasiliły budżet gminy w ok. 11%. 60

Dochody ogółem i własne gminy w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 1995 - 1997 na tle powiatu płońskiego kształtują się następująco: (w złotych)

Rok Gmina Powiat płoński

dochody dochody dochody dochody ogółem własne* ogółem własne*

1995 298,4 75,4 X X

1996 597,0 98,3 X X

1997 815,9 142,2 786,0 236,2

* obejmują podatek rolny, od nieruchomości, od środków transportowych, opłata skarbowa

4.2. Wydatki budżetu gminy

Według danych statystycznych struktura wydatków budżetowych w latach 1995 - 1997 kształtowała się następująco:

Rok Ogółem W tym:

wydi itki wydatki wynagrodzenia inwestj 'cyjne materialne

tys. zł. % tys. zł. % tys. zł. % tys. zł. %

1995 1439,9 100,0 300,2 20,8 864,1 60,1 275,6 19,1

1996 2962,3 100,0 406,3 13,7 1601,3 54,1 954,7 32,2

1997 4071,4 100,0 1054,1 25,9 1813,5 44,5 1203,8 29,6

W strukturze wydatków gminy Nowe Miasto największą pozycję stanowią wydatki materialne (bieżące), które wraz z wydatkami na wynagrodzenia wynosiły w 1997 r. - około 74 % całości wydatków. 61

Struktura wydatków wybranych działów gospodarki narodowej kształtuje się następująco:

Wyszczególnienie 1995 1996 1997

Ogółem 100,0 100,0 100,0

w tym:

• gospodarka komunalna 4,0 4,9 2,7

• gospodarka mieszkaniowa 1,5 0,8 0,8

• oświata i wychowanie 16,1 52,5 45,4

• kultura i sztuka 3,9 1,7 1,5

• ochrona zdrowia 0,0 0,1 0,1

• opieka społeczna 18,6 1 1,0 8,4

• kultura fizyczna i sport 1,0 2,2 16,5

• administracja samorządowa 23,6 17,4 13,0

W strukturze wydatków największą pozycję od roku 1996 stanowiły wydatki na cele oświatowe. Drugą pozycję (1997 r.) zajmuje kultura fizyczna i sport, a następnie administracja samorządowa. W przeliczeniu na 1 mieszkańca wydatki w gminie na tle powiatu płońskiego kształtują się następująco ( w zł):

Rok Gmina Powiat płoński

1995 288,6 X

1996 595,7 X

1997 826,5 793,6

Rok budżetowy 1997 gmina zakończyła ujemnym wynikiem finansowym (- 52,1 tys. z ł ) , co oznacza, że wydatki gminy przekroczyły jej dochody o 1,3 %. 62

VII. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I KOMUNIKACJA

1. Komunikacja

1.1. Powiązania komunikacyjne

Gmina Nowe Miasto położona jest pomiędzy Płońskiem (oddalonym około 18 km) i

Nasielskiem (ok. 15 km), na południe od Ciechanowa (ok. 30 km).

Podstawowe powiązania komunikacyjne tworzą drogi wojewódzkie nr 619 Płońsk - Nowe

Miasto - Pułtusk i nr 620 Nowe Miasto - Świercze - Przewodowo (Pułtusk) oraz droga powiatowa nr 07541 prowadząca ruch od strony Ciechanowa do Nasielska.

Komunikację z terenami gmin sąsiednich oraz główne powiązania wewnętrzne uzupełnia sieć pozostałych dróg powiatowych, stanowiąc wraz z drogami wojewódzkimi nadrzędny układ powiązań drogowych.

1.2 .Nadrzędny układ komunikacyjny

• Prosa wojewódzka nr 619 Płońsk - Nowe Miasto - Nasielsk - Winnica - Pułtusk, przebiegająca

przez teren gminy na długości ok. 17 km oraz droga nr 620 Nowe Miasto - Świercze -

Strzegocin - Przewodowo Parcele (ok. 5 km) stanowią powiązania regionalne; prowadzą ruch

głównie tranzytowy o charakterze gospodarczym. Według danych generalnego pomiaru mchu

w 1995r, średni dobowy ruch pojazdów samochodowych na przebiegającym przez teren

gminy odcinku drogi nr 619 wynosił 1100 - 1400 pojazdów na dobę, a drogi nr 620 - 500

pojazdów na dobę i wykazywał tendencję wzrostową.

Droga nr 619 stanowi oś komunikacji kołowej w gminie i przebiega przez obszar wsi:

Kadłubówka, Nowe Miasto, Nowe Miasto Folwark i Latonice. Podobnie jak droga nr 620, przebiegająca przez Nowe Miasto Folwark, Belin, Szczawin i Adamowo, posiada nawierzchnię utwardzoną bitumiczną. Wymagają one jednak prowadzenia bieżących prac utrzymaniowych a docelowo modernizacji i przystosowania do wymaganych parametrów technicznych. 63

• Prosi powiatowe

Sieć dróg powiatowych na terenie gminy stanowi dziesięć dróg o łącznej długości ok. 56,6 km :

- nr 07541 Ojrzeń - Nowe Miasto (dł. na terenie gminy ok. 6,8 km)

- nr 07543 Gołotczyzna - Zawady - Nowe Miasto (dł. ok. 7,1 km)

- nr 07743 Sochocin - Kondrajec - Karolinowo (dł. ok. 1,4 km)

- nr 07744 Jurzynek - Raki - Radziwie (dł. ok. 10,3 km)

- nr 07745 Nowe Miasto - Wólka Szczawińska - Kałęczyn (dł. ok. 7,8 km)

- nr 07764 Cieksyn - Gawłówek - Władysławowo (dł. ok. 6,9 km)

- nr 07765 Nowe Miasto - Cieksyn (dł. ok. 7,8 km)

- nr 07766 Wrona Stara - Joniec - Nowe Miasto (dł. ok. 6,0 km)

- nr 07767 Królewo - Miszewo (dł. ok. 2,5 km)

Drogi powiatowe w ok. 35% posiadają nawierzchnię utwardzoną - bitumiczną i brukową a w ok. 30% nawierzchnię żwirową. Pozostałe to drogi gruntowe. Drogi powiatowe w większości nie spełniają wymogów technicznych dróg V klasy, głównie ze względu na zbyt wąskie jezdnie, brak poboczy i rodzaj nawierzchni.

Układ nadrzędny dróg obsługuje prawie wszystkie miejscowości w gminie.

• Drogi gminne o łącznej długości ok. 71 km, stanowią uzupełnienie układu drogowego.

Obsługują przede wszystkim zabudowę kolonijną oraz stanowią połączenia między wsiami i

ułatwiają dojazdy do użytków rolnych. Są to drogi w większości nieutwardzone: gruntowe i

żwirowe w ok. 90% i w ok. 10% - drogi

o nawierzchni utwardzonej - bitumicznej.

Obszar gminy należy do stosunkowo słabo obsłużonych komunikacyjnie - wskaźnik gęstości dróg publicznych o nawierzchni utwardzonej wynosi 34,0 2 km/lOOkm (wskaźnik ten w byłym województwie ciechanowskim wynosił - 76,75 km/100km2). 64

Na terenie gminy funkcjonują dwa punkty sprzedaży paliw: w Nowym Mieście i w

Nowym Mieście Folwark

W zakresie komunikacji zbiorowej, głównym przewoźnikiem jest PKS, obsługujący większość miejscowości w gminie.

Przez teren gminy nie przebiega linia kolejowa. Najbliższe stacje położone są na magistralnej linii kolejowej E-65 Gdańsk - Warszawa w: Świerczach - ok. 10 km i Nasielsku - ok.

15 km od miejscowości gminnej.

2. Elektroenergetyka

Zaopatrzenie w energię elektryczną odbiorców na terenie gminy, odbywa się z GPZ

110/15 kV w Nasielsku, zasilanego napowietrzną linią przesyłową WN 110 kV Dębe - Nasielsk w kierunku Ciechanowa. Linia ta przebiega na obszarze gminy na długości ok. 2,0 km przez obszar wsi Jurzynek.

Energia elektryczna rozprowadzana jest do odbiorców poprzez rozdzielczą sieć linii napowietrznych średnich napięć 15 kV oraz stacje transformatorowe 15/0,4 KV i sieć odbiorczą niskiego napięcia 220/380 V.

Sieci i urządzenia elektroenergetyczne są własnością Zakładu Energetycznego

S.A. w Płocku, w zarządzie Rejonu Energetycznego w Płońsku.

Dostawy energii elektrycznej pokrywają zapotrzebowanie odbiorców na terenie gminy.

Działania RE polegają przede wszystkim na utrzymaniu ciągłości dostaw energii, konserwacji linii i urządzeń, rozbudowie sieci w rejonie skupisk odbiorców. W celu zmniejszenia awaryjności układu konieczna jest sukcesywna modernizacja sieci, wymiana linii i rozbudowa sieci stacji transformatorowych w celu zmniejszenia długości odbiorczych linii niskich napięć.

3. Gazownictwo

Przez obszar gminy nie przebiega sieć gazowa i obecnie mieszkańcy gmin y korzystają z gazu bezprzewodowego butlowego propan - butan, rozprowadzanego poprzez sieć punktów wymiany butli.

65

W celu zaopatrzenia gminy w gaz ziemny sieciowy, konieczne jest opracowanie studium gazyfikacji gminy, w oparciu o które mogą być opracowane projekty techniczne systemu sieci i urządzeń gazowych. Zaopatrzenie w gaz możliwe będzie od przebiegającej przez teren sąsiednich gmin Sochocina i Ojrzenia sieci gazowych wysokiego ciśnienia DN 200 i DN 400 relacji Płońsk -

Olsztyn.

4. Telekomunikacja

Obiekty i urządzenia telekomunikacyjne na terenie gminy są własnością Telekomunikacji

Polskiej S.A., zarządzane przez Rejon Telekomunikacyjny w Płońsku. Obszar gminy obsługuje automatyczna centrala telefoniczna w Nowym Mieście. Łączna liczba abonentów telefonicznych

(wg danych na sieipień 1998 r.) wynosiła 324, co daje wskaźnik dostępności telefonów równy

65,7 abonentów na 1000 mieszkańców. Jest to wskaźnik porównywalny ze średnią dla terenów wiejskich w byłym województwie ciechanowskim - 64,5 abon./lOOO mieszkańców i niższy od

średniej dla terenów wiejskich obecnego powiatu płońskiego - około 81,9 abon./lOOO mieszkańców. W ostatnim czasie, w związku z realizacją centrali automatycznej i budową sieci kablowej, ilość abonentów znacznie wzrosła (do ok. 1000), wobec czego wskaźnik dostępności telefonów wzrósł do ok. 200 abonentów/1000 mieszk.

Planowana jest budowa sieci kablowej telekomunikacyjnej w miejscowościach:

Karolinowo, Gościmin Wielki, Zasonie, Czamoty, Henrykowo, Wólka Szczawińska, Szczawin,

Belin, Anielin, Nowe Miasto Folwark, Janpole, Latonice, Władysławowo i Miszewo Wielkie.

Pozostałe wsie w gminie z uwagi min. na rozproszoną zabudowę objęte zostaną radiowym systemem dostępu abonenckiego na bazie centrali we wsi gminnej.

5. Gospodarka wodno - ściekowa i komunalna

5.1. Zaopatrzenie w wodę

Utwoiy wodonośne, na których oparte jest zaopatrzenie ludności w wodę tworzą dwa poziomy:

- przypowierzchniowy o miąższości ca 5 - 10 m (sporadycznie do 20m),

- główny, podglinowy o miąższości 20 - 50m. 66

Pierwszy, przypowierzchniowy poziom wód gruntowych stanowi źródło wody dla licznych jeszcze studni kopanych. We wschodniej części gminy dominuje kierunek spływu ze wschodu na zachód, natomiast na pozostałym obszarze spływ wód odbywa się zasadniczo z północy na południe w kierunku rzeki Wkry. Wymienione rzeki stanowią bazę drenażu dla wód podziemnych. Poziom ten występuje na głębokości od poniżej 1 m do kilkunastu metrów pod powierzchnią terenu. Są to wody gruntowe charaktery żujące się występowaniem swobodnego zwierciadła (lokalnie napięte) i niewielką wydajnością zależną od wykształcenia litologicznego i miąższości warstwy nawodnionej.

Główny poziom wodonośny charakteryzuje zróżnicowany poziom izolacyjności od powierzchni terenu. Przykrywają go na ogół gliny (rzadziej mułki) o miąższości od kilku do kilkunastu metrów (do ok. 40 m). W środkowej i północnej części gminy występują obszaiy pozbawione naturalnej izolacji od powierzchni terenu i bezpośredniej łączności poziomu przypowierzchniowego z zasadniczym poziomem wodonośnym.

Obecnie tylko ca 50% ludności gminy Nowe Miasto korzysta z wodociągu sieciowego, co odpowiada średniemu stopniowi zwodociągowania w powiecie płońskim. Analizowaną gminę obsługują następujące wodociągi:

• Wodociąg „Nowe Miasto” - bazujący na ujęciu składającym się ze studni nr 1

0 głębokości 42m, zatwierdzonych zasobach

eksploatacyjnych w wysokości 42 m3/h przy depresji

dochodzącej do 9m oraz studni n r 2 o głębokości 26,5m

1 zasobach 25 nr/h przy depresji do 12m. Obie studnie wraz z

budynkiem hydroforni zlokalizowane są w centrum Nowego

Miasta, w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, usługowej

oraz parku wiejskiego. Wodociąg długości 9,5 km zaopatruje w

wodę miejscowość gminną (woda dostarczana jest do blisko 250

odbiorców). 67

Zgodnie z decyzją nr OSL.1.6210.98-1/96 z dnia 1996.09.16 Urząd Wojewódzki w

Ciechanowie ustanowił strefę ochrony sanitarnej pośredniej zewnętrznej obejmującą teren w promieniu 250—400 m z zakazem lokalizacji obiektów uciążliwych pod względem sanitarnym, m.in. cmentarzy, wysypisk, ferm hodowlanych itd.

• Wodociąg „Gościmin” - długości 0,2 km o lokalnym zasięgu, doprowadzający

wodę do szkoły, SKR, punktu czerpalnego wody oraz 3

gospodarstw rolnych. Woda pobierana jest z ujęcia wody

o zatwierdzonych zasobach 22 m3/h (głębokość studni

89 m).

Dla ujęcia wody w odległości 100 m od studni ustanowiono strefę ochrony pośredniej zewnętrznej. Strefę tę wyznacza 25 letni czas wymiany wód oraz ich kierunek spływu

(wyznaczenie strefy i odpowiednie gospodarowanie na powierzchni

- zgodnie z decyzją nr OSL.1.6210.48 - 1/96 Urzędu Wojewódzkiego w Ciechanowie z dnia

1996.06.27).

Niewielki, wschodni fragment gminy leży w zasięgu obsługi wodociągu z sąsiedniej gminy Winnica. Woda doprowadzana jest do pięciu gospodarstw z Brodowa i trzech gospodarstw z Kowalewie Nowych.

5.2 Odprowadzenie ścieków

Największym punktowym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych (i podziemnych) jest Zakład Utylizacyjny „Sona” zlokalizowany na gruntach wsi Miszewo W..

Odprowadza do rzeki Sony jedynie podczyszczone (w mechanicznych urządzeniach oczyszczających) ścieki, których ładunki zanieczyszczeń niekiedy dwukrotnie przekraczają dopuszczalne normy. Średnia dobowa ilość ścieków wynosi ca 80 m3/dobę, z czego ca 15% stanowią ścieki bytowo-gospodarcze, natomiast pozostałe ca 85% przypada na ścieki technologiczne i pochłodnicze.

Przeważająca ilość ścieków bytowo-gospodarczych powstająca na terenach wiejskich gromadzona jest w osadnikach bezodpływowych, skąd wywożona jest wozami asenizacyjnymi na wylewisko w Klukówku na terenie gminy Świercze.

68

Wylewisko powstałe w 1991 roku nie było dotychczas w pełni wykorzystywane, w trakcie wypełniania jest pierwsza kwatera. Obiekt składa się z pięciu kwater o powierzchniach od 0,42 do 0,63 ha. Wylewisko o powierzchni 2,6 ha zlokalizowane jest na dużej śródleśnej polanie położonej ca 200 m od nieutwardzonej drogi lokalnej. Najbliższe pojedyncze zabudowania znajdują się w odległości 350-400 m.

Okres użytkowania oceniany był na 18 lat, przy założeniu dziennego dowozu ścieków w ilości 48 m3 i rocznego przyrostu warstwy osadu 1 cm/ha. Aktualnie na wylewisko trafia ca 60-70 m3 ścieków. Dowożone są dwoma beczkowozami. Jeden o pojemności ok. 10 in3 (średnio 4-5 kursów dziennie) obsługuje rejon Nowego Miasta, drugi o pojemności ok. 5 m3 (średnio 5 kursów dziennie) obsługuje gminę Świercze. Przewiduje się, że wykorzystanie pierwszej kwateiy nastąpi w ciągu 5-6 lat. Wtedy podlegać ona będzie rekultywacji, a uruchomiona zostanie kolejna kwatera.

Znaczna ilość zanieczyszczeń infiltruje w głąb piaszczystego gruntu w kierunku zachodnim tj. zgodnie z kierunkiem spływu wód podziemnych. Wykonane w 1998 roku kompleksowe badania przeprowadzone przez firmę AQUAGEO - Michał Fic pozwoliły na ocenę stopnia skażenia w rejonie wylewiska. W odległości mniejszej niż 200 m od wylewiska zanieczyszczenia nie występują już w zawartościach toksycznych, natomiast max. zasięg oddziaływania wylewiska wynosi aktualnie ca 600 m. Kierunek zachodni jest kierunkiem dominującym w migracji zanieczyszczeń z wylewiska, na pozostałych kierunkach oddziaływania są niewielkie sięgające kilkudziesięciu metrów. Ponieważ strefa oddziaływania stale się powiększa (ca 90 m/rok), prowadzony jest dwa razy w ciągu roku monitoring w trzech piezometrach obserwacyjnych (dwa z nich zlokalizowano na kierunku spływu wód podziemnych).

Z kolei zasięg oddziaływania wylewiska na powietrze atmosferyczne określono na 350 m.

Strefa ta rozciąga się głównie w kierunku północno-wschodnim, tj. przeciwnym niż strefa zanieczyszczenia wód podziemnych .

5.3. Gospodarka odpadami

Gospodarka odpadami jest jednym z najważniejszych problemów ekologicznych. Jest to spowodowane stale zwiększającą się masą powstających odpadów i nie wystarczającym ich gospodarczym wykorzystaniem. 6 9

Szacuje się, że odpady komunalne stanowią blisko 50% ogólnej ilości odpadów. Ocenia się, że w gminie Nowe Miasto powstaje rocznie ok. 380 Mg odpadów.

Do 1994 roku odpady komunalne w całości oraz niewielka część nie wykorzystanych gospodarczo odpadów „przemysłowych” składowane były na wysypiskach nie spełniających wymagań ochrony środowiska.

W latach 1994-1996 na skutek kontroli przeprowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat

Ochrony Środowiska w Ciechanowie, jednostki samorządowe zmobilizowane zostały do uporządkowania gospodarki odpadami w gminie. Zamknięte zostały dwa nielegalne wysypiska w

Czamotach o pow. 1,51 ha i 0,04 ha oraz w Latonicach o pow. 0,80 h.. W 1995 roku wyłączone z eksploatacji i zrekultywowane zostało również komunalne składowisko odpadów w Nowym Mieście o powierzchni 1,0 ha.

Obecnie większość odpadów z gminy Nowe Miasto wywożona jest specjalistycznym sprzętem na miejsko - gminne wysypisko odpadów w Dalanówku gm. Płońsk. W ostatnim czasie nie stwierdzono występowania nowych „dzikich” wysypisk. Informacja ze „STUDIUM ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA CIECHANOWSKIEGO” dla gminy NOWE MIASTO

I. Ponadlokalne uwarunkowania przestrzenne

• Obszar chronionego krajobrazu występuje w zachodniej części gminy i obejmuje 3 348 ha, tj. ok. 28% powierzchni gminy;

• Teren gminy leży w obszarze ochronnym głównego zbiornika wód podziemnych, określonego przez Instytut Hydrologii i Geologii Inżynierskiej Akademii Górniczo- Hutniczej w Krakowie;

• Teren gminy leży w obszarze funkcjonalno-przestrzennym „Zielone Płuca Polski”;

• Zgodnie z koncepcją Ekonet-Polska zachodnia część gminy wchodzi w korytarz

ekologiczny o znaczeniu krajowym, wyznaczony wzdłuż rzeki Wkry;

• Atrakcyjne tereny zachodniej części gminy predysponowane są do rozwoju funkcji turystycznej.

• Miejscowość Nowe Miasto posiada zabytki kultury o znaczeniu regionalnym oraz strefę ochrony konserwatorskiej.

II. Informacje ogólne wynikające z przyjętej polityki przestrzennej województwa

1. Obszar województwa

Zgodnie z „Koncepcją polityki zagospodarowania przestrzennego kraju” przyjmuje się założenie równoważenia rozwoju jako wyznacznik kształtowania polityki przestrzennej województwa.

Realizacja zasady równoważenia rozwoju umożliwi stopniowe niwelowanie dysproporcji przestrzennych zarówno w zagospodarowaniu, jak i w poziomie życia mieszkańców z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska. 2

Dla realizacji postawionych celów rozwoju województwa określa się główne kierunki polityki w odniesieniu do całego obszaru województwa w zakresie:

• podniesienie poziomu ekonomicznego województwa poprzez: - integrację funkcjonalno-przestrzenną województwa,

- poprawę efektywności wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej,

- poprawę stanu wykorzystania istniejącego potencjału przemysłowego i dostosowanie jego struktury do wymogów konkurencyjnych gospodarki rynkowej;

• poprawa jakości życia mieszkańców poprzez:

- wzrost poziomu dochodów i konsumpcji,

- zmniejszenie przestrzennego zróżnicowania poziomu życia,

- ukształtowanie racjonalnego przestrzennie systemu obsługi ludności;

• ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez:

- ochronę walorów obszarów najcenniejszych przyrodniczo i krajobrazowo,

- racjonalizację wykorzystania zasobów naturalnych,

- ograniczenie antropopresji na środowisko,

- utrzymanie i rewaloryzację zasobów materialnych dziedzictwa kulturowego;

• rozwój i usprawnienie systemów infrastruktury technicznej poprzez: - podniesienie stanu technicznego i parametrów użytkowych dróg i linii kolejowych,

- usprawnienie i unowocześnienie systemów inżynieryjnych,

- stworzenie kompleksowych systemów gospodarki wodno-ściekowej.

2. Gmina Nowe Miasto - położona jest w obszarze określonym w „Studium zagospodarowania przestrzennego województwa” jako strefa C - utrzymania i wspierania funkcji rolniczej. Politykę przestrzenną w odniesieniu do tej strefy, a dotyczącą gminy Nowe Miasto określa się następująco: 3

• tworzenie warunków dla wielofunkcyjnego rozwoju wsi w powiązaniu z rozwojem agroturystyki (np. szkolenia, finansowanie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej na obszarach intensywnej zabudowy wiejskiej, poprawa stanu dróg, racjonalizacja obrotu towarowego płodami rolnymi),

spieranie programu zalesień i zadrzewień na terenach niewykorzystanych rolniczo

celem ochrony zasobów wód podziemnych oraz uatrakcyjniania przestrzeni rolniczej,

• inspirowanie działań stymulujących rozwój terenów położonych w zasięgu oddziaływania krajowego systemu transportowego,

ziałanie w kierunku zmniejszania deficytu wód powierzchniowych (utrzymanie

obszarów podmokłych, nieużytków rolniczych),

• • ograniczenie i likwidacja konfliktów wynikających z różnych sposobów zagospodarowania przestrzennego a terenami prawnie chronionymi (obszary chronionego krajobrazu),

• racjonalny rozwój usług publicznych wynikający z lokalnych potrzeb,

• popieranie aktywnych form zwalczania bezrobocia,

• uporządkowanie stanu zagospodarowania turystycznego, głównie budownictwa letniskowego,

• umiarkowany rozwój turystyki pobytowej i weekendowej na terenach predysponowanych do pełnienia funkcji wsi letniskowych oraz ogólnodostępnego zainwestowania,

Wieś gminna Nowe Miasto pełnić będzie funkcję ośrodka obsługi lokalnej.

Posiada korzystne warunki przyrodniczo-kulturowe dla rozwoju funkcji turystycznej. 4

III. Informacje o przewidywanych ponadlokalnych zadaniach inwestycyjnych

• modernizacja i przebudowa dróg polegająca w dostosowaniu do parametrów odpowiednich dla poszczególnych kategorii,

• budowa oczyszczalni ścieków i rozbudowa systemów kanalizacyjnych na terenach wiejskich zwłaszcza w jednostkach osadniczych o skoncentrowanej zabudowie i na terenach zabudowy letniskowej,

• projektowany teren do zalesienia wynosi ok. 1,4 tys. ha,

• budowa obwodnicy Nowego Miasta na drodze nr 620 Płońsk-Nowe Miasto-Pułtusk.