Arkusz GĄSOCIN (0409)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWION E PRZEZ MINISTRA ŚRO DOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz GĄSOCIN (0409) Narodowy Fundusz MINISTERSTWO Ochrony Środowiska ŚRODOWISKA i Gospodarki Wodnej Warszawa 2010 Autorzy: Adam Mydłowski**, Jerzy Król***, Leszek Kwaśny***, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec* Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny Planszy A: Olimpia Kozłowska* Redaktor regionalny Planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska.* * - Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** - Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Dolnośląski im. Henryka Teisseyre’a we Wrocławiu ul. Jaworowa 19, 53 -122 Wrocław *** - Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2010 Spis treści I. Wstęp (A. Mydłowski) ........................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Mydłowski) ............................................ 3 III. Budowa geologiczna (A. Mydłowski) ................................................................................ 5 IV. Złoża kopalin (A. Mydłowski) ............................................................................................ 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (A. Mydłowski) .......................................................... 14 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (A. Mydłowski) .................................... 19 VII. Warunki wodne (A. Mydłowski) ..................................................................................... 21 1. Wody powierzchniowe (A. Mydłowski) .............................................................................. 21 2. Wody podziemne (A. Mydłowski) ....................................................................................... 21 VIII. Geochemia środowiska (P. Kwecko, H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 24 1. Gleby (P. Kwecko) ............................................................................................................... 24 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ...................................................... 26 IX. Składowanie odpadów (J. Król) ........................................................................................ 28 X. Warunki podłoża budowlanego (A. Mydłowski, L. Kwaśny) ........................................... 38 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (A. Mydłowski, L. Kwaśny) ........................................... 39 XII. Zabytki kultury (A. Mydłowski, L. Kwaśny) .................................................................. 41 XIII. Podsumowanie (A. Mydłowski) ..................................................................................... 42 XIV. Literatura ........................................................................................................................ 44 I. Wstęp Arkusz Gąsocin Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowany został w Oddziale Dolnośląskim Państwowego Instytutu Geologicznego w 2009 r. (plansza A) oraz w Przedsiębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA i Państwowym Instytucie Geologicznym – Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie (plansza B). Wykonano go zgodnie z „Instrukcją opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Mapa geośrodowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem informacji doty- czących występowania kopalin i ich walorów gospodarczych na tle wybranych zagadnień: geologii inżynierskiej, hydrogeologii oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa się ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowane treści Mapy geologiczno – gospodarczej Polski uzupełnione o system NATURA 2000, a plansza B - nowe informacje z zakresu zagrożeń powierzchni ziemi w tym składowania odpadów i geochemii środowiska. Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych dzia- łań gospodarczych. Mapa służy różnym instytucjom, samorządom terytorialnym i administra- cji państwowej przy podejmowaniu decyzji w zakresie planowania przestrzennego i gospo- darki zasobami środowiska naturalnego. Jest cennym narzędziem edukacyjnym na wszystkich szczeblach nauczania oraz wspomaga kształtowanie proekologicznych postaw lokalnych spo- łeczności. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoża są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogorszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są użyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodaro- 3 wania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowią pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Przy opracowywaniu części graficznej i opisowej mapy, niezbędne materiały pozy- skiwano z archiwów: Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Urzędu Marszał- kowskiego Województwa Mazowieckiego oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Wykorzystane zostały również informacje uzyskane w starostwach, urzędach gmin, u Woje- wódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie, w zakładach wodociągowych i u użyt- kowników złóż, a także z Mapy geologiczno-gospodarczej Polski (Kwaśny, 2004). Ponadto niektóre dane archiwalne weryfikowano podczas wizji terenowych. Dane dotyczące złóż kopalin pospolitych zawarto w kartach informacyjnych złóż. Mapę wykonano w wersji cyfrowej. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Gąsocin wyznaczają współrzędne geograficzne: 52°40’- 52°50’ szero- kości geograficznej północnej oraz 20°30’- 20°45’ długości geograficznej wschodniej. Admi- nistracyjnie teren mapy znajduje się w województwie mazowieckim w trzech powiatach: cie- chanowskim (gm. Ciechanów - obszar wiejski, gm. Ojrzeń, gm. Sońsk), płońskim (gm. Nowe Miasto, gm. Sochocin) i pułtuskim (gm. Świercze). Według podziału regionalnego (Kondracki, 2002) cały arkusz znajduje się w makrore- gionie Nizina Północnomazowiecka. Północno-zachodnia część arkusza należy do mezore- gionu Wzniesienia Mławskie. Pozostała część obszaru arkusza mieści się na Wysoczyźnie Ciechanowskiej (fig.1). Wysoczyzna Ciechanowska jest równiną morenową urozmaiconą ostańcami wzgórz morenowych oraz gęstą siecią rzek i mniejszych cieków. Jest zbudowana z piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz z glin zwałowych stadiału północnomazowieckiego i ich eluwiów. Najwyższe wzniesienia zbudowane są z: piasków, żwirów i głazów moren czołowych. Pasmo takich wzniesień ciągnie się między Sarnową Górą a Bronisławicami, i najwyższy punkt osią- ga na wysokości 158,9 m n.p.m. W południowo-wschodniej części terenu arkusza, wzgórza przekraczają wysokości 130 m n.p.m. osiągając w najwyższym punkcie wysokość 151,9 m n.p.m. Zbudowane są głównie z glin zwałowych, podrzędnie głazów lodowcowych, piasków i żwirów. Najniżej położone punkty terenu nie przekraczają 100 m n.p.m. 4 Fig. 1. Położenie arkusza Gąsocin na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granice makroregionów; 2 – granice mezoregionów Mezoregiony Niziny Północnomazowieckiej: 318.61 – Wysoczyzna Płońska, 318.62 – Równina Raciąska, 318.63 – Wzniesienia Mławskie, 318.64 – Wysoczyzna Ciechanowska. Mezoregiony Niziny Środkowomazowieckiej: 318.73 – Kotlina Warszawska. Gleby charakteryzują się przeważnie słabą jakością. Największą powierzchnię zajmują gleby bielicowe. Dominują tu gleby zaliczane do IV klasy bonitacyjnej. Na terenach leśnych przeważają gleby rdzawe. Wytworzyły się one na osadach holoceńskich lub na utworach po- lodowcowych. Przeważają tu tereny rolnicze z uprawą zbóż i roślin okopowych. Stwierdzono nie- wielki udział kompleksów leśnych, występujących głównie w zachodniej i południowej części arkusza. Dominującym gatunkiem w drzewostanie jest sosna, podrzędnie brzoza i dąb. Arkusz Gąsocin znajduje się w wielkopolsko-mazowieckim regionie klimatycznym (Wiszniewski, Chełchowski, 1975). Średnia temperatura okresu zimowego wynosi 0–0,5°C, a letniego 14–14,5°C. Opady zazwyczaj nie przekraczają 500 mm na rok. Okres wegetacyjny trwa około 220 dni. Przez cały rok dominują wiatry zachodnie i północno-zachodnie. 5 Dominującym elementem hydrografii obszaru jest rzeka Sona. Wpływa ona do rzeki Wkry przecinającej południowo-zachodnie naroże terenu arkusza i odwadniającej cały jego obszar. Rzeka Łydynia wraz z dopływami zajmuje północno-zachodni obszar arkusza i sta- nowi ona lewobrzeżny dopływ rzeki Wkry. Charakterystyczną cechą w krajobrazie jest rozproszona zabudowa wiejska.