Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY ŁOBEZ NA LATA 2010-2013 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2014 - 2017

Wykonawca: mgr Natalia Springer mgr in Ŝ. Anna Rodak

Kierownik projektu: mgr in Ŝ. Anna Rodak

wrzesień, 2010 r.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Spis treści

1. WPROWADZENIE ...... 4 1.1. ZAŁOśENIA OGÓLNE ...... 4 1.2. PODSTAWY PRAWNE ...... 4 1.3. CEL I ZAKRES PROGRAMU ...... 5 2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ...... 5 2.1. GŁÓWNE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA ...... 5 2.2. STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 20072015 ...... 9 2.3. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ...... 9 2.4. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU ŁOBESKIEGO ...... 10 2.5. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ŁOBEZ ...... 11 3. STREFA SPOŁECZNOGOSPODARCZA ...... 11 3.1. POŁOśENIE GMINY ...... 11 3.2. DEMOGRAFIA ...... 12 3.3. ROZWÓJ GOSPODARCZY ...... 13 3.4. ROLNICTWO ...... 15 3.5. TURYSTYKA ...... 15 3.6. OŚRODKI ZDROWIA ...... 17 3.7. PLACÓWKI OŚWIATOWE ...... 19 3.8. EDUKACJA EKOLOGICZNA ...... 19 4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 20 4.1. POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE ...... 20 4.2. SIEĆ WODOCIĄGOWA I ZAOPATRZENIE W WODĘ ...... 24 4.3. GOSPODARKA ŚCIEKOWA ...... 26 4.4. GOSPODARKA ENERGETYCZNA I GAZYFIKAZCJA ...... 27 4.4.1. Systemy grzewcze ...... 27 4.4.2. Systemy zaopatrzenia w gaz ...... 28 4.4.3. Energia elektryczna ...... 28 4.4.4. Energia odnawialna ...... 28 5. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁODNIKÓW PRZYRODY ...... 29 5.1. UKSZTAŁTOWANIE TERENU ...... 29 5.2. GLEBY I KOPALINY ...... 29 5.3. WARUNKI KLIMATYCZNE ...... 30 5.4. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ...... 30 5.5. WODY PODZIEMNE ...... 38 5.6. WODY POWIERZCHNIOWE ...... 39 5.6.1. Rzeki ...... 39 5.6.2. Jeziora ...... 43 5.6.3. Tereny zalewowe ...... 43 5.7. CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW PRZYRODY OśYWIONEJ ...... 43 5.7.1. Lasy ...... 43 5.7.2. Szata roślinna ...... 44 5.7.3. Fauna ...... 46 5.7.4. Ochrona przyrody i krajobrazu ...... 48 5.7.5. Parki wpisane do rejestru zabytków ...... 55 6. GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZAGROśEŃ ŚRODOWISKA W GMINIE ŁOBEZ ...... 55 EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 2

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

6.1. ZAGROśENIA WÓD PODZIEMNYCH ...... 55 6.2. ZAGROśENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH ...... 56 6.3. ZAGROśENIA POWIETRZA ...... 56 6.4. ZAGROśENIA ZWIĄZANE Z TRANSPORTEM I POWAśNE AWARIE ...... 59 6.5. HAŁAS ...... 59 6.6. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 60 6.7. GLEBA I POWIERZCHNIA TERENU...... 61 6.8. GOSPODARKA ODPADAMI ...... 62 7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2017 ...... 62 7.1. WSTĘP ...... 62 7.2. PRIORYTETY OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 62 7.3. CEL NADRZĘDNY ...... 63 7.4. CELE SYSTEMOWE ...... 63 7.4.1. Zasoby przyrody ...... 63 7.4.2. Zasoby wodne ...... 65 7.4.3. Powietrze atmosferyczne ...... 67 7.4.4. Powierzchnia terenu i środowisko glebowe ...... 69 7.4.5. Edukacja ...... 70 8. HARMONOGRAM RZECZOWOFINANSOWY ...... 72 9. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 87 9.1. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REGLAMENTUJĄCE MOśLIWOŚCI KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA ...... 87 9.2. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY FINANSOWE ...... 87 9.3. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY KARNE I ADMINISTRACYJNE ...... 87 9.4. UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU ...... 88 9.5. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA ...... 88 9.5.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 88 9.5.1.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 89 9.5.1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ...... 89 9.5.2. Fundusze Unii Europejskiej ...... 89 10. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU ...... 92 11. WDRAśANIE I MONITORING PROGRAMU ...... 92 12. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU ...... 92 13. SPIS RYSUNKÓW I TABEL ...... 94 14. LITERATURA ...... 96

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 3

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

1. WPROWADZENIE

1.1. ZAŁOśENIA OGÓLNE

Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz.U.2008.25.150 t.j. ze zm.) nakłada na zarz ąd województwa, powiatu i gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa obowi ązek sporz ądzania odpowiednio wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, które nast ępnie s ą uchwalane przez sejmik województwa, rad ę powiatu lub rad ę gminy (art.17-18). Programy ochrony środowiska podlegaj ą aktualizacji nie rzadziej, ni Ŝ co 4 lata i okre ślaj ą cele ekologiczne, priorytety, harmonogram działa ń proekologicznych, oraz źródła finansowania niezb ędne do osi ągni ęcia postawionych celów.

1.2. PODSTAWY PRAWNE

W opracowaniu uwzgl ędniono wymagania obowi ązuj ących przepisów prawnych dotycz ących zagadnie ń ochrony środowiska. Podstaw ę prawn ą aktualizacji Programu stanowi ą wymienione poni Ŝej ustawy oraz akty wykonawcze do tych ustaw: − Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz.U.2008.25.150 ze zm.), − Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.2008.199.1227 ze zm.), − Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 Nr 92, poz. 880 ze zm.), − Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w Gminach (Dz. U. z 2005 Nr 236 poz. 2008 ze zm. jedn. tekst), − Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2005 r., Nr 239, poz. 2019 ze zm., jedn. tekst), − Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. 2006 nr 123 poz. 858 z zm, jedn. tekst), − Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (tekst jednolity: Dz.U.2005.45.435 ze zmianami), − Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz.U.2005.228.1947 ze zm.), − Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz.U.2007.39.251 ze zm), − Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowi ązkach przedsi ębiorców z zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (teksy jednolity: Dz.U.2007.90.607 ze zm.), − Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity: Dz.U.2004.121.1266 ze zm.), − Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz.U.2006.156.1118 ze zm.), − Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawo Ŝeniu (Dz.U.2007.147.1033), − Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jednolity: Dz.U.2007.44.287 ze zm.),

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 4

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

− Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.2003.80.717 ze zm.), − Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz ąt (tekst jednolity: Dz.U.2003.106.1002 ze zm).

1.3. CEL I ZAKRES PROGRAMU

Celem opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla gminy Łobez uchwalonego uchwał ą nr XXVI/213/05 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 26 lutego 2005 r., który porusza szeroko rozumian ą problematyk ę ochrony środowiska na terenie Gminy. Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedn ą z głównych dróg prowadz ących do osi ągni ęcia zrównowa Ŝonego rozwoju, nale Ŝy jednak pami ęta ć, Ŝe nie jedyn ą. O w pełni zrównowa Ŝonym rozwoju mo Ŝna mówi ć, po osi ągni ęciu czterech ładów: − ekologicznego, − społecznego, − ekonomicznego (gospodarczego), − przestrzennego. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Rad ę Miasta pozwoli na wypełnienie przez Burmistrza Miasta ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie Gminy, poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców Gminy, poprawy jako ści środowiska naturalnego Gminy oraz jej zrównowa Ŝonego rozwoju. Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel w opracowaniu zawarto diagnoz ę stanu środowiska naturalnego na terenie Gminy Łobez, główne problemy ekologiczne oraz sposoby ich rozwi ązania ł ącznie z harmonogramem działa ń i źródłami ich finansowania. Szczególne rozwini ęcie Programu stanowi Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014 – 2017. Zakres merytoryczny Programu Ochrony Środowiska okre ślaj ą „Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” (Ministerstwo Środowiska 2002).

2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU

2.1. GŁÓWNE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA

Wiod ącą zasad ą polityki ekologicznej pa ństwa jest przyj ęta w Konstytucji RP zasada zrównowa Ŝonego rozwoju, której istot ą jest równorz ędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co oznacza konieczność integrowania zagadnie ń ochrony środowiska z polityk ą w poszczególnych dziedzinach gospodarki. Zasada ta ma za zadanie zapewni ć taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym w celu równowa Ŝenia szans dost ępu do środowiska poszczególnych społecze ństw lub ich obywateli zarówno obecnych, jak i przyszłych pokole ń, nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. Programy ochrony środowiska pełni ą szczególn ą rol ę w systemie dokumentów realizuj ących wymagania zrównowa Ŝonego rozwoju, okre ślaj ą, bowiem priorytety ekologiczne i warunki ich osi ągania. Oprócz tej konstytucyjnej zasady, w Polityce Ekologicznej zawarto równie Ŝ szereg innych, przetransponowanych nast ępnie do Prawa ochrony środowiska. S ą to m.in.:

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 5

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

zasada zapobiegania zanieczyszczeniom - ka Ŝdy, kto podejmuje działalno ść mog ącą negatywnie oddziaływa ć na środowisko jest zobowi ązany do zapobiegania temu oddziaływaniu;

zasada przezorno ści - ka Ŝdy, kto podejmuje działalno ść , której szkodliwe oddziaływanie nie jest jeszcze w pełni rozpoznane jest zobowi ązany, kieruj ąc si ę przezorno ści ą, podj ąć wszelkie mo Ŝliwe środki zapobiegawcze;

zasada zanieczyszczaj ący płaci - ka Ŝdy, kto powoduje zanieczyszczenie środowiska ponosi koszty usuni ęcia tego zanieczyszczenia, a kto mo Ŝe spowodowa ć zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu;

zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - polityki, strategie, plany lub programy dotycz ące w szczególno ści przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, gospodarki przestrzennej, le śnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu powinny uwzgl ędnia ć zasady ochrony środowiska i zrównowa Ŝonego rozwoju;

zasada jawno ści informacji o środowisku i jego ochronie - ka Ŝdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach okre ślonych ustaw ą;

zasada uspołecznienia procesu decyzyjnego - ka Ŝdy w przypadkach określonych w ustawie ma prawo do uczestniczenia w post ępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyj ęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu rozwoju i restrukturyzacji oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego, oraz zasady zawarte w Polityce Ekologicznej w tym zasada: regionalizacji, stosowania najlepszych dost ępnych technik (BAT), subsydiarno ści, klauzul zabezpieczaj ących oraz skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej (oznaczaj ącej w praktyce potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu).

OBSZAR PRIORYTETOWY 1: KIERUNKI DZIAŁA Ń SYSTEMOWYCH

CEL: Uwzgl ędnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych
poddawanie ocenie oddziaływania na środowisko projektów dokumentów wszystkich sektorów gospodarki
uwzgl ędnienie wyników tych ocen w ostatecznych wersjach tych dokumentów

CEL: Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska
uruchomienie mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów („zielone zamówienia”, „zielone miejsca pracy”, transfer technologii słu Ŝą cych ochronie środowiska)
kreowanie świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju

CEL: Zarz ądzanie środowiskowe
szerokie przyst ępowanie do Systemu Zarz ądzania i Audytu - EMAS (ang. Environmental Management Audit Scheme)
tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie (podnoszenie presti Ŝu, ograniczenie kontroli)

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 6

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

CEL: Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska
podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie” prowadz ącą do:
proekologicznych zachowa ń konsumenckich
pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialno ści za stan środowiska
organizowania akcji lokalnych słu Ŝą cych ochronie środowiska
uczestnictwa w procedurach prawnych i kontrolnych dotycz ących ochrony środowiska

CEL: Rozwój bada ń i post ęp techniczny
zwi ększenie roli polskich placówek badawczych we wdra Ŝaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz produkcji wyrobów przyjaznych środowisku
doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska

CEL: Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku
stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody
w przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku koszty naprawy musz ą ponie ść jej sprawcy

CEL: Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym
przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego (uwzgl ędnienie zasad ochrony środowiska) w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego

OBSZAR PRIORYTETOWY 2 : OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH

CEL: Ochrona przyrody
zachowanie bogatej bioró Ŝnorodno ści biologicznej polskiej przyrody na ró Ŝnych poziomach organizacji
umo Ŝliwienie zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego kraju

CEL: Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów
racjonalne u Ŝytkowanie zasobów le śnych
kształtowanie wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej lasów
zachowanie bogactwa biologicznego
rozwijanie idei trwale zrównowa Ŝonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej

CEL: Racjonalne gospodarowanie zasobami wody
racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób by uchroni ć gospodark ę narodow ą od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi
zwi ększenie samodofinansowania gospodarki wodnej
maksymalizacja oszcz ędno ści zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne
zwi ększenie retencji wodnej
skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem

CEL: Ochrona powierzchni ziemi
rozpowszechnienie dobrych praktyk rolnych i le śnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego
przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno- błotnych przez czynniki antropogenne EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 7

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą

CEL: Gospodarowanie zasobami geologicznymi
doskonalenie prawodawstwa dotycz ącego ochrony zasobów kopalin, wód podziemnych
ograniczenie presji środowiskowej podczas prac geologicznych i eksploatacji kopalin
wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin w procesie planowanie przestrzennego
eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin
wykonanie bilansu pojemno ści struktur geologicznych, w których mo Ŝliwa jest sekwencja dwutlenku w ęgla
rozpoznanie geologiczne złó Ŝ soli kamiennej, wyczerpanych złó Ŝ ropy i innych struktur geologicznych pod k ątem magazynowanie ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowanie odpadów
dokumentacja dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych

OBSZAR PRIORYTETOWY 3: POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO

CEL: Środowisko i zdrowie
dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia
skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenia powietrza

CEL: Jako ść powietrza
osi ągni ęcie do 2010 r. limitów dla SO 2- 426 tys. Ton, dla NO x- 251 tys. ton, dla roku 2010, a dla roku 2012 dla SO 2 - 358 tys. ton, dla NO x- 239 tys. ton.
ograniczenie emisji pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM 2,5)
całkowita likwidacja emisji substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą oraz wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski

CEL: Ochrona wód
zapewnienie 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych
przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych
zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków
opracowanie planów gospodarowania wodami oraz programu wodno - ściekowego

CEL: Oddziaływanie hałasu i pół elektromagnetycznych
dokonanie wiarygodnej oceny nara Ŝenia społecze ństwa na ponadnormatywny hałas
podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro Ŝenia tam, gdzie jest ono najwi ększe

CEL: Substancje chemiczne w środowisku
stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 8

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

2.2. STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 20072015

Priorytet 2 Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 to: Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej. Zgodnie ze Strategi ą w zakresie ochrony środowiska wspierane b ędą przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z oczyszczaniem ścieków, zapewnieniem wody pitnej wysokiej jako ści, zagospodarowaniem odpadów i rekultywacj ą terenów zdegradowanych, ochron ą powietrza, ochron ą przed hałasem, drganiami i wibracjami. Wspierana będzie, zatem budowa oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacyjnych, a tak Ŝe podj ęte zostan ą działania ograniczaj ące odprowadzanie do wód szkodliwych substancji, w tym z rolnictwa. Wdra Ŝane b ędą te Ŝ działania zmniejszaj ące emisje CO 2, SO 2, NO X i pyłów pochodz ących z sektora komunalno - bytowego oraz przemysłu, zwłaszcza energetyki, jak równie Ŝ przedsi ęwzi ęcia termomodernizacyjne. Po Ŝą dane jest przygotowanie i wdro Ŝenie wieloletnich programów rozwoju bran Ŝ, przy zapewnieniu utrzymania lub redukcji emisji CO 2 na poziomie uwzgl ędniaj ącym potrzeby rozwojowe kraju i zobowi ązania mi ędzynarodowe. Przewiduje si ę tak Ŝe wsparcie tworzenia nowoczesnych systemów utylizacji odpadów. Ze wsparciem publicznym realizowane te Ŝ b ędą przedsi ęwzi ęcia z dziedziny ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, w tym tworzenia europejskiej sieci obszarów chronionych NATURA 2000, ochrony i kształtowania krajobrazu, a ponadto rozwój parków narodowych i krajobrazowych jako wyraz dbało ści o zachowanie dziedzictwa przyrody. Promowane b ędą równie Ŝ działania z zakresu ochrony przed katastrofami naturalnymi (zwłaszcza powodziami i ich skutkami), w tym o charakterze prawnym i organizacyjnym, oraz zagro Ŝeniami technologicznymi, jak te Ŝ dotycz ące zwi ększania zasobów le śnych. Techniczne działania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej b ędą obejmowa ć przede wszystkim inwestycje modernizacyjne i odtworzeniowe, a tak Ŝe rozwój małej, sztucznej retencji oraz budowy polderów. B ędą one stanowi ć niezb ędne uzupełnienie działa ń dotycz ących retencji naturalnej.

2.3. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

Jak wynika z „Programu Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego”, dokumentem nadrz ędnym wytyczaj ącym cele i kierunki działa ń w zakresie polityki ekologicznej województwa jest „Strategia rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego”.

CEL. Zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska
kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści wód;
kontynuacja działa ń zwi ązanych z ochron ą powierzchni ziemi;
racjonalna gospodarka odpadami;
kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza atmosferycznego;
kontynuacja działa ń zwi ązanych z ochron ą przed hałasem;
kontynuacja działa ń zwi ązanych z ochron ą przed promieniowaniem elektromagnetycznym;

CEL. Zrównowa Ŝone wykorzystanie materiałów, wody i energii oraz rozwój proekologicznych form działalno ści gospodarczej
racjonalne gospodarowanie wod ą;
zrównowa Ŝone wykorzystanie energii;
zrównowa Ŝone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne);
prowadzenie proekologicznej polityki w dziedzinie transportu.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 9

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

CEL. Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych
ochrona dziedzictwa przyrody, w szczególno ści bioró Ŝnorodno ści;
zwi ększenie lesisto ści i ochrona lasów.

CEL. Poprawa stanu bezpiecze ństwa ekologicznego
ochrona przed powodzi ą i susz ą;
ochrona przed osuwiskami;
ochrona przeciwpo Ŝarowa;
przeciwdziałanie awariom przemysłowym.

CEL: Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej
ustawiczne kształcenie społecze ństwa w zakresie edukacji ekologicznej;
systematyczna poprawa zarz ądzania ochron ą środowiska;
wzmocnienie roli aspektów ekologicznych w politykach sektorowych;
aktywizacja rynku do działa ń na rzecz ochrony środowiska.

2.4. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ POWIATU ŁOBESKIEGO

W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013 – 2016 wyznaczono siedem obszarów strategicznych, a w obr ębie ka Ŝdego z nich wyznaczono cele ekologiczne i zadania prowadz ące do ich osi ągni ęcia.

OBSZAR STRATEGICZNY I: Ochrona wód i ich jako ści oraz racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi

Cel 1: Zarz ądzanie zasobami wodnymi Cel 2: Ochrona przeciwpowodziowa i mała retencja

OBSZAR STRATEGICZNY II: Jako ść powietrza atmosferycznego

Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza z ciepłownictwa Cel 2: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych Cel 3: Ochrona przed hałasem Cel 4: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym

OBSZAR STRATEGICZNY III: Ochrona środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego

Cel 1: Ochrona i rozwój obszarów chronionych Cel 2: Ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt Cel 3: Ochrona lasów

OBSZAR STRATEGICZNY IV: Ochrona powierzchni ziemi

Cel 1: Ochrona gleb u Ŝytkowanych rolniczo Cel 2: Inwentaryzacja zasobów kopalin

OBSZAR STRATEGICZNY V: Gospodarka odpadami

OBSZAR STRATEGICZNY VI: Zarz ądzanie środowiskiem EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 10

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Cel 1: Integracja aspektów środowiskowych z planowaniem przestrzennym Cel 2: Odpowiedzialno ść za szkody w środowisku Cel 3: Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom

OBSZAR STRATEGICZNY VII: Edukacja ekologiczna

Cel 1: Edukacja w formalnym systemie kształcenia Cel 2: Edukacja w nieformalnym systemie kształcenia

2.5. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY ŁOBEZ

Głównym celem – misj ą i wizj ą w zakresie polityki przestrzennej zawart ą w Studium jest: „Ziemia łobeska przyjazna dla ludzi i środowiska. Malownicza kraina czystych wód opieku ńcza i Ŝywicielska stwarzaj ąca korzystne warunki inwestowania oraz aktywnego i kameralnego wypoczynku”. Z zapisu wizji wynikaj ą główne kierunki polityki społecznej, gospodarczej i przestrzennej: • orientuj ącej si ę na warunki Ŝycia mieszka ńców i stwarzaj ącej ludziom dogodne warunki zamieszkania, wypoczynku i rozwoju kulturowo-cywilizacyjnego, • łącz ącej harmonijnie potrzeby nowoczesnej gospodarki z ochron ą warto ści przyrodniczo - krajobrazowych i kulturowych , stanowi ących podstawy wielofunkcyjnego rozwoju, a wi ęc dbało ść o walory i zasoby przyrodniczo-kulturowe z trosk ą o człowieka i potrzeby rozwoju gospodarki, • otwartej na współprac ę, oferuj ąc ułatwione i korzystne warunki do podejmowania wielostronnej działalno ści gospodarczej oraz warunki dobrego i aktywnego wypoczynku mieszka ńcom i turystom w malowniczym krajobrazie w siodle i na szlaku Regi z w ędk ą i wiosłem.

3. STREFA SPOŁECZNOGOSPODARCZA

3.1. POŁOśENIE GMINY

Gmina Łobez poło Ŝona jest w środkowej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w powiecie łobeskim. Graniczy od północy z gmin ą Resko (powiat łobeski) i Świdwin (powiat świdwi ński), od zachodu z gmin ą Radowo Małe (powiat łobeski), od południa z gmin ą W ęgorzyno (powiat Łobeski) i od wschodu z gmin ą Drawsko (powiat drawski) i Brze Ŝno (powiat świdwi ński). Siedzib ą władz gminy jest miasto Łobez. Ponadto w skład gminy wchodzi 21 sołectw i 31 miejscowo ści. Jej powierzchnia wynosi 228 km 2, z czego powierzchnia miasta wynosi 11,75 km 2, a powierzchnia obszarów wiejskich 216,25 km 2.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 11

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ryc. 1. Poło Ŝenie gminy Łobez w powiecie łobeskim

3.2. DEMOGRAFIA

Teren gminy zamieszkuje 14.374 mieszka ńców (stan na dzie ń 31.12.2009r.). Ludno ść gminy w latach 2005 - 2009 roku zmalała o 322 mieszka ńców (w roku 2005 gmina liczyła 14 696 mieszka ńców, natomiast w roku 2009 - 14 374 mieszka ńców).

Tabela 1 Liczba ludno ści na terenie gminy Łobez w latach 2005-2009 Rok Liczba mieszka ńców 2005 14.696 2006 14.588 2007 14.487 2008 14.449 2009 14.374 Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Liczb ę ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach na terenie gminy przedstawiono w tabeli poni Ŝej.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 12

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 2 Liczba ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach na terenie gminy (stan na dzie ń 31.12.2009r.) Liczba Lp. Miejscowo ść mieszka ńców 1 Bełczna 359 2 Bonin 118 3 Budziszcze 46 4 Byszewo 25 5 Dalno 452 6 Dobieszewo 146 7 Grabowo 199 8 Karwowo 162 9 Kl ępnica 93 10 Kołdr ąb 24 11 Łobez 10 568 12 Łob Ŝany 72 13 Meszne 62 14 Niegrzebia 99 15 Poradz 181 16 Prusinowo 150 17 Przyborze 42 18 Ro Ŝnowo 157 19 Rynowo 143 20 Suliszewice 222 21 Trzeszczyna 45 22 Unimie 134 23 Worowo 234 24 Wysiedle 167 25 Zachełmie 77 26 Zagórzyce 151 27 Zajezierze 193 28 Zakrzyce 11 29 Polakowo 4 30 Tarnowo 33 31 Zdzisławice 5 Razem: 14 374 Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

3.3. ROZWÓJ GOSPODARCZY

Działaj ące na terenie gminy Łobez firmy to najcz ęś ciej osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Zajmuj ą si ę one głównie handlem i budownictwem.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 13

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON na terenie gminy Łobez (wg PKD 2007, stan na dzie ń 02.06.2010 r.) Liczba Lp. Sekcja wg PKD 2007 podmiotów gospodarczych Sekcja A 1 9 Rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo

Sekcja C 2 23 Przetwórstwo przemysłowe

Sekcja F 3 99 Budownictwo Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny, naprawa 4 109 pojazdów samochodowych wł ączaj ąc motocykle Sekcja H 5 22 Transport i gospodarka magazynowa Sekcja I 6 Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem 13 i usługami gastronomicznymi Sekcja J 7 4 Informacja i komunikacja Sekcja K 8 11 Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa Sekcja L 9 Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku 1 nieruchomo ści Sekcja M 10 Działalno ść profesjonalna, naukowa 17 i techniczna Sekcja N 11 Działalno ść w zakresie usług 6 administrowania i działalno ść wspieraj ąca Sekcja P 12 6 Edukacja Sekcja Q 13 39 Opieka Zdrowotna i Pomoc Społeczna Sekcja R 14 Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą 4 i rekreacj ą Sekcja S 15 17 Pozostała działalno ść usługowa Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Do najwi ększych zakładów produkcyjnych na terenie gminy naleŜą : • Przedsi ębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego „Nowamyl” S.A. w Łobzie, • Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Łobzie, • Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łobzie, • „BO-DE” Sp. z o.o. w Łobzie, • Łobeska Energetyka Cieplna Sp. z o.o., EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 14

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

• Drutpol Sp. z o.o. w Łobzie.

3.4. ROLNICTWO

Łobez jest gmin ą o charakterze rolniczym. U Ŝytki rolne zajmuj ą 52,7% powierzchni gminy (z czego grunty orne – 44,9%, sady – 0,2%, ł ąki i pastwiska – 7,6 %).

Tabela 4 UŜytkowanie gruntów na terenie gminy Łobez (stan na grudzie ń 2006) UŜytki rolne Pozostałe grunty (grunty Pow. ogólna łąki i lasy zabudowane i razem grunty orne sady [ha] pastwiska [ha] zurbanizowane, [ha] [ha] [ha] [ha] wody, inne) [ha] 22 768 12 004 10 237 41 1 726 8 288 893 Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Na obszarze gminy: − dominuj ą grunty orne o średniej przydatno ści rolniczej (na około 60% areału 4 i 5 kompleks przydatno ści rolniczej w IV kl. bonitacyjnej), − znaczny jest udział gleb dobrych w rejonach Dobieszewa i Łobza (w 2 kompleksie przydatno ści w III kl. bonitacyjnej), − gleby słabe wyst ępuj ą głównie w rejonach Budziszcza, Wysiedla, Zagórzyc i na północny - wschód od Worowa (6 i 7 kompleks przydatno ści rolniczej w VI kl. bonitacyjnej).

3.5. TURYSTYKA

Teren gminy Łobez ze wzgl ędu na wyst ępowanie tu du Ŝych kompleksów le śnych, zasobno ść rzek i jezior oraz malownicze pagórkowate tereny stwarza dogodne warunki do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i konnej. Na terenie gminy istniej ą wytyczone szlaki rowerowe i piesze, co sprzyja propagowaniu aktywnego i ekologicznego stylu Ŝycia. Wytyczony jest tak Ŝe Szlak Konny Pojezierza Drawskiego, biegn ący z Łobza do Białego Boru. Urokliwy krajobraz rzeki Regi jest atrakcyjny dla osób lubi ących sporty wodne. Istnieje szlak kajakowy, z którego korzystaj ą zarówno mieszka ńcy jak i go ście przyje ŜdŜaj ący tu specjalnie, by uprawia ć ten sport. Na terenie gminy znajduje si ę wiele zabytków kulturalnych i architektonicznych, w tym urokliwe pałace i dworki.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 15

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 5 Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zlokalizowanych na terenie gminy Łobez (stan na 31 marca 2010) Miejscowo ść Zabytek Bełczna park dworski, XIX, nr rej.: 849 z 26.09.1979 ko ściół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. św. Józefa, 1845, nr rej.: A-64 z 25.04.2001 cmentarz przyko ścielny, nr rej.: j.w. zespół dworski i folwarczny, nr rej.: A-110 z 21.12.2002: • dwór, 1840 Bonin • budynek gospodarczy i „d Ŝokejówka”, XIX/XX • stodoła, 1880 • stajnia, XIX/XX • obora, ob. stajnia, 1880 park dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 924 z 3.12.1980 Byszewo park dworski, 1 poł. XIX, nr rej.: 848 z 26.01.1979 Dalno park dworski, 2 poł. XIX, nr rej.: 847 z 26.01.1979 ko ściół fil. p.w. św. Macieja Apostoła, k. XVI, nr rej.: 237 z 22.10.1957 Dobieszewo park dworski, XIX, nr rej.: 846 z 26.01.1979 Grabowo park pałacowy, XIX, nr rej.: 845 z 26.01.1979 ko ściół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. MB Cz ęstochowskiej, szach., XVIII, nr rej.: 338 z 12.09.1958 Karwowo zespół dworski: • dwór, 1804, 1913, nr rej.: A-1173 z 18.02.1991 • park, XIX, nr rej.: 999 z 27.10.1982 zespół pałacowy, XIX-XX: Kl ępnica pałac, XIX, pocz. XX, nr rej.: A-1097 z 17.05.1989 park, nr rej.: A-1170 z 11.12.1990 ko ściół par. p.w. Naj świ ętszego Serca Pana Jezusa, XV, 2 poł. XVII, po 1976, nr rej.: 521 z 22.12.1965 ko ściół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. Naj świ ętszego Serca Pana Jezusa, 1844-1845, nr rej.: A-150 z 17.12.2003 dom, ul. Bema 7, szach., poł. XIX, nr rej.: 520 z 22.12.1965 (nie istnieje?) dom, ul. Budowlana 37, szach., poł. XIX, nr rej.: 216 z 25.02.1957 (nie istnieje ?) dom, ul. Niepodległo ści 7, szach., pocz. XIX, nr rej.: A-1394 z 3.12.1998 2 wille, ob. dom mieszkalny, ul. Niepodległo ści 66a-68, pocz. XX, 1920, nr rej.: A-390 z 20.04.2009 Łobez poczta, ul. Rapackiego 12, XIX/XX, nr rej.: A-1246 z 30.11.1992 zespół stadniny koni, ul. Świ ętoborzec 2, 3, 3a, 13, 14, nr rej.: A-213 z 22.04.2005: • dom dyrektora (nr 1), 1876 • stajnia wyjazdowa (nr 5), 1876 • ku źnia - szorownia (nr 6), 1876 • stajnia (nr 10), 1884 • stajnia (nr 14, 16), 1876 • budynek administracyjny (nr 17), 1886 • ambulans weterynaryjny (nr 18), 1876 • uje ŜdŜalnia (nr 21), 1876 • park i ziele ńce, 3 ćw. XIX Poradz wiatrak holender, 2 poł. XIX, nr rej.: 876 z 26.09.1979 Przyborze park dworski, 2 poł XIX, nr rej.: 844 z 26.01.1979

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 16

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Miejscowo ść Zabytek zespół pałacowy, XIX: Ro Ŝnowo • pałac, 2 poł. XIX, nr rej.: A-1257 z 19.02.1994 Łobeskie • park, nr rej.: A-828 z 2.10.1978 zespół pałacowy, XIX: Rynowo • pałac, 1928, nr rej.: 780 z 24.08.1976 • park, nr rej.: 829 z 25.11.1978 Trzeszczyna park dworski, XIX/XX, nr rej.: 843 z 26.01.1979 ko ściół ewangelicki, ob. nie u Ŝytkowany, szach., XVII-XVIII, nr rej.: 309 z 22.10.1957 Unimie park dworski, k. XIX, nr rej.: 842 z 26.01.1979

ko ściół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Imienia Marii, szach.-mur., 1707, Worowo nr rej.: 553 z 17.01.1966 ko ściół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Świ ętej Trójcy, XVII, wie Ŝa drewn. Wysiedle XVIII, 1912, nr rej.: 225 z 28.02.1957 Zachełmie park dworski, XIX, nr rej.: 841 z 31.12.1979 - zespół pałacowy, XVIII, 1 poł. XIX, nr rej.: 256 z 22.10.1957: • pałac (dec. dwór) Zajezierze • park - dom, szach., nr 19, 1 poł. XIX, nr rej.: A-543 z 7.12.2009 Źródło: Krajowy O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków; www.zabytek.pl

Na terenie gminy istnieje rozbudowana baza noclegowa:
Hotel Słowia ński w Łobzie (30 miejsc),
Zajazd „Stodoła” w Łobzie (4 miejsca),
Hotel w O środku Szkolenia i Wychowania OHP w Łobzie,
Pole biwakowe dla kajakarzy i w ędkarzy Bo Ŝena Giermakowska, Prusinowo.

W gminie rozwija si ę agroturystyka. W Łobzie działa Punkt Informacji Agroturystycznej. Gospodarstwa agroturystyczne znajduj ą si ę mi ędzy innymi w nast ępuj ących miejscowo ściach:
Domek Trapera Gra Ŝyna i Tadeusz Szubowie, Kl ępnica,
Dworek Tradycja Gra Ŝyna i Tadeusz Szubowie, Bełczna,
Kapłan Jarosław i Rafał, Zagórzyce,
Majewski Grzegorz, Bonin,
Młyn nad Star ą Reg ą Grzegorz Kotwicki, Tarnowo,
Nojszewska El Ŝbieta, Kl ępnica,
Wo źniak Jan i Leonarda, Kl ępnica,
Turkowska Teresa, Prusinowo.

3.6. OŚRODKI ZDROWIA

W ramach podstawowej opieki zdrowotnej na terenie gminy Łobez funkcjonuj ą nast ępuj ące poradnie: − gabinet medycyny szkolnej: o NZOZ piel ęgniarstwo w środowisku nauczania i wychowania s. c., ul. Spokojna, Łobez;

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 17

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

− poradnia lekarza POZ: o NZOZ „MEDICOR" A. Wysocki i M. Kubacki s. c., ul. Kwiatowa 12, Łobez; o NZOZ „MEDYK” Sikorskiego 6, Łobez; NZOZ „Przychodnia Rodzinna”, ul. Niepodległo ści 66/1b, Łobez; o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez; − poradnia piel ęgniarki środowiskowej – rodzinnej: o NZOZ „MEDICOR" A. Wysocki i M. Kubacki s.c., ul. Kwiatowa 12, Łobez; o NZOZ „MEDYK”, ul. Sikorskiego 6, Łobez; o NZOZ „Przychodnia Rodzinna”, ul. Niepodległo ści 66/1b, Łobez; − poradnia poło Ŝnej środowiskowej –rodzinnej: o NZOZ „MEDICOR" A. Wysocki i M. Kubacki s. c., ul. Kwiatowa 12, Łobez; o NZOZ „MEDYK” ul. Sikorskiego 6, Łobez; o NZOZ „Przychodnia Rodzinna” ul. Niepodległo ści 66/1b, Łobez;

Na terenie gminy funkcjonuje tak Ŝe szereg poradni specjalistycznych: − chirurgii ogólnej: o NZOZ "CHIRURG" Sp. z o.o., ul. Sikorskiego 6, Łobez; − ortopedii i traumatologii narz ądów ruchu: o NZOZ "CHIRURG" Sp. z o.o., ul. Sikorskiego 6, Łobez; − dermatologiczna i wenerologiczna: o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez; − diabetologiczna: o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez; − ginekologia poło Ŝnicza: o NSZOZ "SPECMEDICA", ul. Spokojna 6, Łobez; o ZOZ "FEMINA" Sp. z o.o. GABINET NR 1, ul. Wybickiego 5/11, Łobez; − logopedyczna: o Polski Zwi ązek Głuchych Centrum Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci i Młodzie Ŝy Oraz Osób Dorosłych z Uszkodzonym Słuchem, ul. Konopnickiej 42, Łobez; − neurologiczna: o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez; o okulistyczna: Prywatna Praktyka Lekarska Bo Ŝena i Marek Kubaccy S. C., ul. Wybickiego 5/13; Łobez − otolaryngologiczna: o Indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska R. Pobłocka, ul. Sikorskiego 6/110, Łobez; − reumatologiczna: o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez; − leczenia Gru źlicy i Chorób Płuc: o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez; − Pracownia Radiologii: o NZOZ B. Kołosowska, ul. Sikorskiego 6, Łobez; − badania (RTG, mammografia, USG, EKG, spirometria, badania endoskopowe i kolonoskopowe): o NZOZ "INTERMED" Sp. z o.o., ul. Niepodległo ści 66, Łobez.

Ponadto na terenie gminy funkcjonuj ą trzy poradnie stomatologiczne, Poradnia Leczenia Uzale Ŝnie ń, Poradnia Zdrowia Psychicznego, Ośrodek Rehabilitacyjny dla uzale Ŝnionych od substancji psychoaktywnych, Gabinet Rehabilitacji, Pracownia Fizjoterapii, Zakład Domowej EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 18

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Opieki Długoterminowej, zespół wyjazdów reanimacyjnych R nale Ŝą cy do Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie oraz 5 aptek.

3.7. PLACÓWKI OŚWIATOWE

Na terenie gminy funkcjonuje 5 publicznych szkół i jedno publiczne przedszkole oraz 10 szkół i placówek niepublicznych wpisanych do ewidencji prowadzonej przez starost ę Łobeskiego.

Tabela 6 Placówki o światowe na terenie gminy Łobez Gmina Łobez Zespół Szkół im. Tadeusza Ko ściuszki Zespół Szkół Gimnazjalnych w Łobzie Szkoła Podstawowa nr 1 w Łobzie Publiczne Szkoła Podstawowa nr 2 w Łobzie Szkoła Podstawowa w Bełcznej Przedszkole Miejskie nr 1 im. Krasnala Hałabały LO dla Dorosłych „PROGRES” Policealne Studium Zawodowe „PROGRES” Zakład Szkolenia Kursowego Ośrodek Szkolenia Zawodowego Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w Łobzie Niepubliczne Prywatne Policealne Studium Zawodowe w Łobzie Prywatne Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące „PROGRES” Placówka Niepubliczna Kształcenia Ustawicznego Ligi Obrony Kraju Prywatne Technikum Zawodowe Źródło: Strona internetowa Starostwa Powiatowego 2009 r.

Ponadto na terenie gminy znajduje si ę placówka opieku ńcza: Dom Dziecka oraz Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna.

3.8. EDUKACJA EKOLOGICZNA

Dyrekcje szkół i przedszkoli na terenie gminy Łobez we własnym zakresie opracowuj ą i wdra Ŝaj ą mi ędzyprzedmiotowe ście Ŝki ekologiczne oraz organizuj ą konkursy ekologiczne, w których czynny udział bior ą przedstawiciele Urz ędu Miejskiego i Nadle śnictwa Łobez. Na terenie gminy corocznie organizowane s ą akcje: „Sprz ątanie Świata” oraz „Dni Ziemi”, w których aktywnie uczestnicz ą dzieci, młodzie Ŝ oraz doro śli. Dla zach ęcenia, zwłaszcza młodszej cz ęś ci społecze ństwa do udziału w powy Ŝszych przedsi ęwzi ęciach do roku 2009 z środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zakupywane były materiały edukacyjne dla szkół i przedszkoli. W 2007 roku w ramach akcji „Dnia ziemi” usuni ęto z terenu gminy 60 m 3 odpadów, w 2008 roku 67 m 3 odpadów, a w roku 2009 - 50 m 3. Ramach akcji „Sprz ątanie świata” w 2007 roku usuni ęto 65 m 3 odpadów, w roku 2008 - 60 m 3 odpadów, a w roku 2009 - 44 m 3 odpadów. Ze środków GFO ŚiGW zakupywane były nagrody za uczestnictwo w ró Ŝnego rodzaju konkursach oraz za zdobywanie tzw. „Zielonych Certyfikatów”(Przedszkole Miejskie w Łobzie oraz Zespół Szkół im. T.Ko ściuszki w Łobzie).

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 19

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ponadto, w zwi ązku z pojawieniem si ę szkodnika kasztanowców Gmina Łobez corocznie podejmuje akcj ę zwalczania szrotówka kasztanowcowiaczka i jako jedna z pierwszych wprowadziła szczepienie drzew. Obecnie głównym koordynatorem akcji jest Nadle śnictwo Łobez, ale Gmina czynnie w niej uczestniczy, do akcji tej wł ączaj ą si ę placówki o światowe i zakłady pracy. W efekcie zauwa Ŝyć mo Ŝna, Ŝe na terenie Gminy Łobez stan kasztanowców jest lepszy ni Ŝ w porównywalnych okresach z lat poprzednich. Na stronie internetowej Urz ędu Miejskiego w Łobzie znajduje si ę informator, w którym na bie Ŝą co podawane i aktualizowane s ą informacje o środowisku. W tabeli poni Ŝej przedstawiono zadania z zakresu edukacji ekologicznej zrealizowane ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2007-2009.

Tabela 7 Zadania z zakresu edukacji ekologicznej zrealizowane ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 2007-2009 Rok Zadania z zakresu edukacji ekologicznej zrealizowane ze środków GFO ŚiGW Sfinansowanie wst ępu do muzeum w Malborku. Wynajem autobusu gminnego dla Szkoły Podstawowej nr 2 do Mrze Ŝyna. Wykonanie kopii waloryzacji przyrodniczej gminy Łobez. Zakup i monta Ŝ budek l ęgowych dla ptaków. 2006 Zakup ksi ąŜ ek z zakresu ochrony środowiska. Zakup nagród ksi ąŜ kowych dla Przedszkola Miejskiego oraz dla Zespołu Szkół im. T. Ko ściuszki w Łobzie. Zakup tablic informacyjnych na ziele ńce. Wykonanie placu edukacyjnego w Karwowie . Zakup publikacji ksi ąŜ kowych. Zakup budek l ęgowych dla ptaków. Zakup nagród za udział w konkursie ekologicznym dla przedszkoli. 2007 Dofinansowanie biletów wst ępu do ogrodu zoologicznego dla uczniów SP nr1 w Łobzie. Zakup medali dla szkół. Zakup tablic edukacyjno – informacyjnych wraz ze stela Ŝami. Zakup gier planszowych. Zakup publikacji ksi ąŜ kowych. Zakup słodyczy z w zwi ązku z konkursami ekologicznymi w Bełcznie oraz w Przedszkolu Miejskim w 2008 Łobzie. Zakup map ekologicznych. Zakup pucharów za udział w maratonie rowerowym. Zakup biletów wst ępu do Karkonoskiego Parku Narodowego dla uczniów SP nr 1 w Łobzie. Zakup gier planszowych. 2009 Zakup słodyczy w zwi ązku z konkursami ekologicznymi w Przedszkolu Miejskim w Łobzie. Zakup filmu edukacyjnego DVD „Nasze środowisko-segregujmy śmieci”. Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

4.1. POWIĄZANIA KOMUNIKACYJNE

Gmina Łobez poło Ŝona jest na północ (w odległo ści 13 km) od drogi krajowej nr 20 i na południe (35 km) od drogi krajowej nr 6.

Drogi wojewódzkie Przez teren gminy Łobez przebiegaj ą nast ępuj ące odcinki dróg wojewódzkich: EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 20

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

− droga wojewódzka nr 147 Wierzbi ęcin-Troszczyno-Wołkowo-Łobez, − droga wojewódzka nr 148 Starogard (Łobeski)-Łobez-Drawsko Pomorskie, − droga wojewódzka nr 151 Świdwin-Łobez-Węgorzyno-Recz-Barlinek-gr. województwa (Gorzów Wielkopolski).

Informacje na temat stanu dróg wojewódzkich przebiegaj ących przez teren gminy Łobez zestawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 8 Stan dróg wojewódzkich na terenie gminy Łobez Lp. Droga wojewódzka Odcinek Stan nawierzchni nawierzchnia w dobrym 1 droga wojewódzka nr 147 Strzmiele – Łobez stanie Bełczna – Łobez stan nawierzchni dostateczny Łobez, cz ęść ulicy Rapackiego oraz nawierzchnia kwalifikuje si ę 2 droga wojewódzka nr 148 skrzy Ŝowanie ul. Rapackiego, do remontu Kraszewskiego i Obr. Stalingradu Łobez – Zagozd stan nawierzchni dobry odc. granica gminy (Słonowice) – do m. nawierzchnia w złym stanie Łobez technicznym 3 droga wojewódzka nr 151 w m. Łobez, ul. Kraszewskiego oraz most na kwalifikuje si ę do remontu. ul. Segala Łobez – gr. gminy (W ęgorzyno) stan nawierzchni dobry Źródło: Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, 2010 r.

Wzdłu Ŝ dróg wojewódzkich na terenie gminy brak infrastruktury ochrony przed hałasem – ekranów akustycznych. Stan zadrzewie ń wzdłu Ŝ dróg wojewódzkich na terenie gminy Łobez przedstawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 9 Stan zadrzewie ń wzdłu Ŝ dróg wojewódzkich na terenie gminy Lp. Droga wojewódzka/odcinek Stan zadrzewienia du Ŝo drzew ro śnie w skrajni drogowej, zostan ą one 1 droga woj. nr 148 na odc. Bełczna – Łobez – Zagozd przeznaczone do wycinki wykonano wycink ę najbardziej zagra Ŝaj ących drzew 2 droga woj. nr 151 odc. Słonowice – Łobez przydro Ŝnych drzewa zagra Ŝaj ące bezpiecze ństwu przeznaczone 3 droga woj. nr 151 odc. Łobez - Lesi ęcin do wycinki 4 woj. nr 147 odc. Dalno – Łobez. wyst ępuje zadrzewienie Źródło: Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, 2010 r.

Drogi powiatowe Wykaz dróg i ulic powiatowych na terenie gminy Łobez zestawiono w tabelach poni Ŝej.

Tabela 10 Drogi powiatowe na terenie gminy Łobez Lp. Nr drogi Nazwa drogi 1 0916 Z Bełczna – Kl ępnica 2 0917 Z Karwowo – Smorawina 3 0918 Z Karwowo-Strzmiele 4 0920 Z Prusinowo – Worowo 5 0921 Z Prusinowo – Przybo Ŝe 6 0922 Z Trzeszczyna – Łob Ŝany

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 21

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Lp. Nr drogi Nazwa drogi 7 0923 Z Meszne - Łobez 8 0924 Z Rynowo – Tarnowo 9 Słudwia – Wysiedle – 0925 Z Suliszewice 10 Wysiedle –Bonin - 0926 Z Wysiedle 11 0927 Z Suliszewice – Byszewo 12 0928 Z Zagórzyce – Ró Ŝowo Łob. 13 0929 Z Zajezierze – Zagórzyce 14 0930 Z Łobez – gr. woj. Łab ędzie Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Łobzie, 2010 r.

Tabela 11 Ulice powiatowe na terenie gminy Łobez Lp. Nr ulicy Nazwa ulicy 1 0923 Z Spokojna 2 0930 Z H. Sawickiej 3 0986 Z Wojska Polskiego 4 0977 Z Północna 5 0964 Z Boczna 6 0979 Z Przemysłowa 7 0963 Z A. Mickiewicza 8 0962 Z Rolna 9 0983 Z Szkolna 10 0980 Z Przyrzeczna 11 0976 Z Podgórna 12 0968 Z Kolejowa 13 0982 Z Siewna 14 0973 Z M. Konopnickiej 15 0969 Z Komuny Paryskiej 16 0966 Z H. Sienkiewicza 17 0984 Z W. Sikorskiego 18 0974 Z Murarska 19 0972 Z Krótka 20 0985 Z Wojcelska 21 0978 Z Przedmiejska 22 0965 Z Głowackiego 23 0967 Z J. Słowackiego 24 0975 Z Okopowa 25 0970 Z Ko ściuszki Źródło: Zarz ąd Dróg Powiatowych w Łobzie, 2010 r.

Drogi powiatowe na terenie gminy ze wzgl ędu na swój stan techniczny wymagaj ą corocznego remontu cz ąstkowego nawierzchni na wszystkich odcinkach. Stan techniczny ulic powiatowych na ternie gminy wymaga corocznego remontu cz ąstkowego nawierzchni na około 11 km, na powierzchni około 3000 m 2. Stan techniczny ulic powiatowych miasta Łobez w 30% jest niezadowalaj ący. Cz ęść ulic o wa Ŝnym znaczeniu komunikacyjnym dla miasta nadaje si ę do przebudowy lub konieczny jest remont nawierzchni bitumicznych i chodników. Wzdłu Ŝ dróg powiatowych na terenie gminy Łobez nie wyst ępuj ą elementy infrastruktury ochrony przed hałasem – ekrany akustyczne. EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 22

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Drogi gminne Na terenie Łobza sie ć dróg gminnych wynosi 50,6 km.

Tabela 12 Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Łobez Długo ść drogi Nr drogi Przebieg na terenie gminy w km 4106001 Przyborze – Poradz - Kl ępnica 6,20 4106002 Dalno - Przyborze 4,00 4106003 Poradz - Prusinowo 1,72 4106004 Łobez - Łob Ŝany - Prusinowo 5,30 4106005 Kl ępnica - Stacja Kl ępnica 1,80 4106006 Zagórzyce - Kolonia Zagórzyce 2,80 4106007 Ro Ŝnowo - Rynowo 4,50 Ro Ŝnowo - Nętno (do granicy 4106008 1,30 gminy) 4106009 Tarnowo - Kolonia Rynowo 2,00 Zajezierze – Cianowo (do granicy 4106010 1,25 gminy) 4106011 Łobez - Niegrzebia 1,25 Łobez – Łobez (ul. Wary ńskiego – 4106012 0,75 ul. W ęgorzy ńska) 4106013 Dobieszewo - Meszne 1,75 4106014 Unimie – Zachełmie 3,50 Ulica Budowlana 0,267 Ulica Browarna 0,201 Ulica Chopina 0,628 Ulica Cicha 0,138 Ulica Dubois 0,124 Ulica Kamienna 0,177 Ulica Kili ńskiego 0,851 Ulica Kopernika 0,150 Ulica Krasickiego 0,184 Ulica Odnoga W ęgorzy ńska 0,672 Ulica Ogrodowa 0,275 Ulica Pomorska 0,178 Ulica Przechodnia 0,115 Ulica Rzeczna 0,233 Ulica Strumykowa 0,976 Ulica Węgorzy ńska 0,604 Ulica Zielona 0,127 Ulica XXX – lecia PRL 0,242 Ulica Łąkowa 0,098 Ulica Kwiatowa 0,184 Ulica Słoneczna 0,222 Ulica Krzywoustego 0,341 Ulica Mieszka I 0,910 Ulica Orzeszkowej 0,730 Ulica Chrobrego 0,384 Ulica Władysława Łokietka 0,125 Ulica Anny Jagiellonki 0,117

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 23

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Długo ść drogi Nr drogi Przebieg na terenie gminy w km Ulica Ksi ęcia Racibora 0,106 Ulica Ksi ęcia Bogusława 0,096 Ulica Czcibora 0,358 Ulica Ksi ęcia Warcisława 0,087 Ulica Nowe Osiedle 0,494 Ulica Wybickiego 0,089 Ko ścielna (od ul. Bema - Ulica 0,397 Łobzówek) Bema (od ul. Ko ścielnej do Ulica 0,155 Nadle śnictwa) Ulica Rolna (od ul. Bema do weterynarii) 0,540 Przemysłowa (od ul. A. Krajowej do Ulica 0,171 ul. Bema) Łącznik ulicy Spokojnej z ul. Ulica 0,101 Okopow ą Łącznik ulicy Sawickiej z ul. Ulica 0,261 Rapackiego Ulica Szymanowskiego 0,290 Ulica Moniuszki 0,125 Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie Stan cz ęś ci dróg i ulic gminnych jest niezadawalaj ący i wymaga remontów nawierzchni.

Transport kolejowy Transport kolejowy pełni uzupełniaj ącą funkcj ę w stosunku do transportu drogowego w obsłudze gminy. Obsług ę transportow ą gminy zapewniaj ą: • stacja Łobez w zakresie ruchu towarowego i osobowego, • stacja Worowo (k/Prusinowa), w zakresie ruchu towarowego (uzupełniaj ąco, do stacji Łobez) i osobowego. Kolejowa komunikacja zbiorowa jest wi ęc realizowana wył ącznie przez lini ę o znaczeniu krajowym (Stargard Szczeci ński - Gda ńsk) oraz stacje Łobez i Worowo. Pełni w gminie pomocnicz ą rol ę.

4.2. SIEĆ WODOCIĄGOWA I ZAOPATRZENIE W WODĘ

Z sieci wodoci ągowej korzysta 14 332 mieszka ńców gminy (99,7%). Obecnie niezwodoci ągowane pozostaj ą jedynie nast ępuj ące miejscowo ści: Tarnowo, Polakowo i Zdzisławice. Na terenie Gminy Łobez funkcjonuje 16 wodoci ągów publicznych, których eksploatatorem jest Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łobzie (14 wodoci ągów) oraz Spółdzielnia Mieszkaniowa „Nadzieja” w Dalnie (2 wodoci ągi). Woda na terenie gminy Łobez ujmowana jest z uj ęć gł ębinowych, charakteryzuj ących si ę du Ŝą ilo ści ą Ŝelaza i manganu, przez co konieczne jest uzdatnianie wody surowej. Na terenie gminy istnieje nieeksploatowana studnia w miejscowo ści Zajezierze. Obecnie Gmina Łobez opracowała projekt prac geologicznych na likwidacj ę nieeksploatowanego odwiertu, przewiduj ąc jednocze śnie nowy odwiert w celu zapewnienia ci ągło ści dostaw wody odpowiedniej jako ści mieszka ńcom wsi Zajezierze.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 24

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Pozostałe studnie s ą eksploatowane i konserwowane na bie Ŝą co przez eksploatatora. Wszystkie publiczne uj ęcia wody na terenie Gminy Łobez posiadaj ą strefy ochrony bezpo średniej.

Tabela 13 Sie ć wodoci ągowa i zaopatrzenie w wod ę ludno ści na terenie gminy Łobez w latach 2005-2009 Lp. Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 Zu Ŝycie (sprzeda Ŝ) wody 1 499 355,40 507 239,80 480 325,00 519 789,80 477 132,28 z wodoci ągów publicznych [m 3] 2 Liczba uj ęć wody [szt.] 17 17 17 16 16 3 Długo ść sieci wodoci ągowej [km] 52,1 52,1 62,4 64,3 73,9 Liczba przył ączy wodoci ągowych 4 1164 1179 1228 1281 b.d. [szt.] 5 % zwodoci ągowania gminy - - - - 99,6 Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Głównymi poborcami wód podziemnych na terenie gminy Łobez w 2009 roku w zgodnie z danymi Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego były: • Bolesław Wi ęckowski, ul. H. Sawickiej 27 A/4, Łobez, • Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej, Sikorskiego 6, Łobez, • Publiczna Szkoła Podstawowa w Bełcznie, Bełczna 28A, Łobez • Agencja Nieruchomo ści Rolnych, Jednostka Gospodarcza Zasobu w Nowogardzie, ul. Górna 3, Nowogard, • Spółdzielnia Mieszkaniowa „Nadzieja,” Dalno 7, Łobez, • Nadle śnictwo Łobez, ul. Bema 15, Łobez • Przedsi ębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego „NOWAMYL” S.A. ul. Szosa Świdwi ńska 1, Łobez, • Tadeusz Brzozowski, ul. Budowlana 13/7, Łobez, • Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o., ul. Wojska Polskiego 17, Łobez.

Wielko ść poboru wody z poszczególnych uj ęć zlokalizowanych na terenie gminy Łobez w 2009 roku (zgodnie z danymi Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego) zestawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 14 Pobór wód podziemnych na terenie gminy Łobez w 2009 roku Ilo ść pobranej wody Do Na inne Lp. Nazwa uj ęcia Do produkcji cele spo Ŝycia ro ślinnej [m 3] Uj ęcie Suliszewice 1 - - 3155,00 Dz.20/14 2 Uj ęcie Łobez 558972,00 2840,00 2125,00 3 Uj ęcie Bełczna 21941,00 - - Uj ęcie 4 5533,00 - - Świ ętoborzec Uj ęcie 5 22900,00 - 3240,00 Trzeszczyna 6 Ujecie Bonin 378,00 - - 7 Uj ęcie Zajezierze 11942,00 - -

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 25

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ilo ść pobranej wody Do Na inne Lp. Nazwa uj ęcia Do produkcji cele spo Ŝycia ro ślinnej [m 3] 8 Uj ęcie Rynowo 4909,00 - - 9 Uj ęcie Wysiedle 5627,00 - - Uj ęcie 10 6517,00 - - Ro Ŝnowo Uj ęcie 11 13217,00 - - Grabowo Uj ęcie 12 4086,00 - - Dobieszewo 13 Uj ęcie Unimie 18743,00 - - 14 Uj ęcie Meszne 3306,00 - - Uj ęcie Suliszewice 15 31917,00 - - Dz.133 16 Uj ęcie Worowo 6596,00 - - 17 Uj ęcie Poradz 8520,00 - - 18 Uj ęcie Zagórzyce 4703,00 - - 19 Uj ęcie Karwowo 5752,00 - - Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, 2010

Poborc ą wód powierzchniowych na terenie gminy Łobez w 2009 roku było Przedsi ębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego „NOWOMYL” S.A. ul. Szosa Świdwi ńska 1, Łobez. Ilo ść pobranej przez przedsi ębiorstwo wody w 2009 roku wynosiła 334 620,00 m 3.

4.3. GOSPODARKA ŚCIEKOWA

Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wynosi 9,1 km. Skanalizowane jest 72% obszaru gminy. Na terenie gminy funkcjonuje 667 zbiorników bezodpływowych (szamb). Na terenie miasta i gminy Łobez funkcjonuj ą trzy oczyszczalnie ścieków: − Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Łobzie , eksploatowana przez Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Łobzie, obsługuj ąca miasto Łobez i tereny wiejskie nieskanalizowane. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Rega w km 103+550. W skład oczyszczalni wchodz ą nast ępuj ące cz ęś ci: mechaniczna, biologiczna, osadowa oraz koryto pomiarowe. Do magazynowania osadu odwodnionego na poletkach osadowych przeznaczony jest plac składowy osadu. Osady ściekowe powstaj ące w oczyszczalni ścieków w Łobzie pocz ątkowo dojrzewaj ą i s ą higienizowane na poletkach osadowych a nast ępnie wywo Ŝone i magazynowane na terenie przyległym do składowiska odpadów w Prusinowie (rekultywacja kwater składowiska) − Oczyszczalnia ścieków we wsi Dalno , obsługuj ąca głównie miejscowo ści Dalno, Trzeszczyna, Przyborze, nale Ŝą ca do Spółdzielni Mieszkaniowej „Nadzieja”. Ścieki z oczyszczalni wprowadzane s ą do pobliskiego rowu melioracyjnego. − Oczyszczalnia ścieków we wsi Bełczna , obsługuj ąca miejscowo ść Bełczna, nale Ŝą ca do Spółdzielni Mieszkaniowej „Nadzieja” w Dalnie. Ścieki z oczyszczalni wprowadzane s ą do rzeki Regi. . Tabela 15 Gospodarka ściekowa na terenie gminy Łobez w latach 2005-2009 Lp. Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 1 Ilo ść ścieków komunalnych 357 912,00 354 838,30 343 657,50 357 103,15 392 506,56 EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 26

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Lp. Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 wytwarzanych w gminie [m 3/r] Przepustowo ść oczyszczalni ścieków 2 3 2700 2700 1950 1950 1950 Q śr (m / dob ę) Długo ść sieci kanalizacyjnej sanitarnej 3 8,9 8,9 8,9 9,1 9,1 [km] Udział ścieków oczyszczonych biologicznie i z podwy Ŝszonym 4 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % usuwaniem biogenów w ogólnej ilo ści ścieków oczyszczonych Ładunek BZT w oczyszczonych 5 5 10,6 12,5 9,0 6,0 7,5 ściekach komunalnych. mg/dm 3 6 Liczba przył ączy kanalizacyjnych [szt.] 209 224 238 281 b.d. 7 % skanalizowanych terenów - - - 68,5 72,0 8 Liczba szamb [szt.] - - - - 677 Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Zgodnie z danymi Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego głównymi wytwórcami ścieków bytowych i komunalnych na terenie gminy Łobez s ą: • Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej, ul. Sikorskiego 6, Łobez, • Spółdzielnia Mieszkaniowa „Nadzieja” , Dalno 7, Łobez, • Przedsi ębiorstwo Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o. o., ul. Wojska Polskiego 17, Łobez.

Głównym wytwórc ą ścieków przemysłowych na terenie gminy Łobez jest Przedsi ębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego „NOWAMYL” S.A., ul. Szosa Świdwi ńska 1, Łobez. Ilo ść ścieków wytworzonych w 2009 roku w wyniku funkcjonowania ww. podmiotów wynosiła 625 263,00 m 3. Sumaryczny ładunek zanieczyszcze ń w ściekach wytworzonych na w 2009 roku na terenie gminy Łobez zestawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 16 Ładunek zanieczyszcze ń w ściekach wytworzonych w 2009 roku na terenie gminy Łobez Suma ładunków Lp. Wska źnik zanieczyszcze ń zanieczyszcze ń w ściekach [kg] 1 BZT 5 5 540,35 2 CZH-Cr 25 783,04 3 Zawiesina 8 894,29 4 Suma – Cl-+SO 4 67 064,00 5 Fenole lotne 6,7155 6 Metale ci ęŜ kie 58,5030 Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, 2010

4.4. GOSPODARKA ENERGETYCZNA I GAZYFIKAZCJA

4.4.1. Systemy grzewcze

Systemy centralnego ogrzewania funkcjonuj ą głównie w mie ście Łobez. Zarz ądza nimi Łobeska Energetyka Cieplna (ŁEC). Obecnie ŁEC eksploatuje: • 15 w ęzłów cieplnych - w tym 7 w ęzłów indywidualnych, • 4,5 km sieci ciepłowniczej, EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 27

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

• wymiennikowni ę para – woda, • 4 lokalne kotłownie gazowe - w tym 1 pracuj ąca tylko na potrzeby ciepłej wody w okresie letnim, • jedno źródło centralne - ciepłowni ę zasilaj ącą sie ć ciepln ą.

4.4.2. Systemy zaopatrzenia w gaz

Miasto Łobez zaopatrywane jest w gaz ziemny. Istniej ącym źródłem gazu ziemnego dla Łobza jest gazoci ąg magistralny wysokiego ci śnienia z kierunku Gorzów Wielkopolski, Barlinek, Choszczno, Recz, Drawsko Pomorskie, Świdwin wchodz ący do miasta od strony południowo - wschodniej. Sie ć rozdzielcza gazu składa si ę z dwóch systemów: sieci średniopr ęŜ nej (uło Ŝonej w południowo – wschodniej cz ęś ci miasta) i sieci niskopr ęŜ nej (uło Ŝonej w północno – zachodniej cz ęś ci miasta). W gminie z gazu ziemnego korzysta ponad połowa mieszka ńców miasta. Odbiorcy w gminie poza obszarem miejskim zaopatrywani s ą w gaz płynny w butlach. Najwi ększymi odbiorcami gazu s ą gospodarstwa domowe, na drugim: odbiorcy wykorzystuj ący gaz do celów ciepłowniczych, na trzecim: podmioty gospodarcze.

4.4.3. Energia elektryczna

Głównym dystrybutorem energii elektrycznej na terenie gminy Łobez jest ENEA S.A. Oddział w Szczecinie. Terenowymi jednostkami organizacyjnymi spółki jest pi ęć Rejonów Energetycznych, obejmuj ących 56 gmin oraz Rejon Wysokich Napi ęć , który zajmuje si ę eksploatowaniem sieci rozdzielczej wysokiego napi ęcia (110 kV). Gmina Łobez podlega Rejonowi Energetycznemu Gryfice, który nadzoruje Posterunek Energetyczny w Łobzie. Miasto Łobez jest zasilane liniami SN - 15 kV napowietrzno-kablowymi i liniami kablowymi tworz ącymi p ętle zasilane ze stacji 110/15 kV. Na terenie miasta jest zlokalizowanych 45 stacji transformatorowych 15/0,4 kV, w tym 22 typu miejskiego, 14 wie Ŝowych i 9 słupowych. W mie ście wi ększo ść stacji ma zainstalowane moce powy Ŝej 200 kVA (35 na 45 stacji), w tym 6 stacji powy Ŝej 500 kVA. Stacje te w wi ększo ści (23 stacje) zlokalizowane s ą na terenach wytwórczo usługowych lub w ich s ąsiedztwie.

4.4.4. Energia odnawialna

W obszarze miasta i gminy Łobez funkcjonuje sze ść małych elektrowni wodnych. W granicach miasta s ą zainstalowane 4 małe elektrownie wodne (MEW) stanowi ące własno ść prywatn ą: − MEW zlokalizowana w km 0+535 rzeki Ło źnicy o mocy 5,0 - 7,0 kW, − MEW zlokalizowana w km 2+300 rzeki Ło źnicy o mocy 5,0 – 6,0 kW, − MEW zlokalizowana w km 1+605 rzeki Ło źnicy o mocy 5,0 – 8,0 kW, − MEW zlokalizowana w km 102+800 rzeki Regi o mocy 75,0 kW. W obszarze gminy Łobez s ą zainstalowane dwie małe elektrownie wodne (MEW): − MEW Prusinowo o mocy 80 kW na rzece Rega (km 112 +100) nale Ŝąca do ZE Szczecin, − MEW Tarnowo o mocy 20 kW na rzece Stara Rega (km 8+400).

Małe elektrownie wodne, które pi ętrz ą wod ę w rzekach na niewielkie wysoko ści nie wpływaj ą znacz ąco na ekosystem i krajobraz otoczenia. Wpływaj ą natomiast korzystnie na poziom wód

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 28

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 gruntowych i retencj ę wód, uspokajaj ą nurt rzeki i zatrzymuj ą zjawiska erozji dennej i bocznej. Wyposa Ŝone w odpowiednie urz ądzenia ochrony ryb nie powoduj ą szkód dla środowiska.

Jedn ą z najszybciej rozwijaj ących si ę bran Ŝ produkuj ących „zielon ą” energi ę elektryczn ą jest energetyka wiatrowa. Obszar gminy poło Ŝony jest w strefie o korzystnych warunkach energetycznych wiatru. Na terenie gminy istniej ą korzystne warunki do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Planowana jest budowa elektrowni wiatrowych we wsiach Bełczna, Kl ępnica i Karwowo. Dla elektrowni w Bełcznej i Kl ępnicy zostały ju Ŝ wydane decyzje lokalizacyjne.

5. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁODNIKÓW PRZYRODY

5.1. UKSZTAŁTOWANIE TERENU

Zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizycznogeograficzne J. Kondrackiego (1998) Gmina Łobez poło Ŝona jest w obr ębie: • prowincji Ni Ŝ Środkowoeuropejski; • podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie; • makroregionu Pojezierze Zachodniopomorskie; • mezoregionów: o Wysoczyzna Łobeska, o Pojezierze Drawskie.

Wysoczyzna Łobeska rozci ąga się pomi ędzy Równin ą Nowogardzk ą i Równin ą Gryfick ą od zachodu i południowego-zachodu po Pojezierze Drawskie na wschodzie. Od północy ogranicza ją Równina Białogardzka, a od południa - Pojezierze Ińskie. Wysoczyzna zajmuje znaczn ą cz ęść obszaru gminy – dolinę Regi oraz tereny poło Ŝone na zachód od niej. Obszar wysoczyzny poło Ŝony jest na zapleczu moren czołowych i wyniesiony na 80-120 m n.p.m. Charakterystycznymi formami rze źby tego mezoregionu s ą doliny, głęboko wci ęte w prawie płask ą wysoczyzn ę morenow ą. Doliny te maj ą kształt rynien o stromych brzegach. Utworzone zostały na skutek silnej erozji wód roztopowych, jako drogi odpływu marginalnego na przedpolu topniej ącego lodowca. Dna dolin, wci ęte do 50 m w wysoczyzn ę polodowcow ą, tylko cz ęś ciowo są wykorzystywane przez rzeki: Reg ę i jej dopływy. Przepływaj ąca w gł ębokiej dolinie rzeka Rega, w rejonie Łobza tworzy przełomowy zakr ęt (zakole). Jej dolina stanowi najbardziej charakterystyczny element mezoregionu. Pojezierze Drawskie. W obr ębie Pojezierza Drawskiego wyró Ŝnia si ę trzy ci ągi moren czołowych fazy pomorskiej oraz zaznaczaj ące si ę mi ędzy nimi zagł ębienia wytopiskowe po martwym lodzie. Mezoregion ten stanowi przedłu Ŝenie moren fazy pomorskiej Pojezierza Ińskiego w kierunku północno-wschodnim, w strefie wododziałowej bezpo średniego zlewiska Bałtyku (dorzecza Regi i Pars ęty) oraz dorzecza Warty-Noteci. Na obszarze Łobza do regionu tego nale Ŝy teren poło Ŝony na wschód od prawego ramienia doliny Regi wzdłuŜ wschodniej granicy gminy. Charakteryzuje si ę du Ŝym urozmaiceniem rze źby powierzchni z licznymi zagł ębieniami i wzniesieniami.

5.2. GLEBY I KOPALINY

Gleby na terenie gminy utworzone zostały z utworów czwartorz ędowych i s ą silnie zwi ązane ze skał ą macierzyst ą. Najpowszechniej na terenie gminy wyst ępuj ą słabe gleby bielicowe wytworzone na bazie piasków i glin pochodzenia lodowcowego i wodnolodowcowego. Rzadziej EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 29

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 spotykane s ą urodzajne gleby brunatne – wyst ępuj ą one w okolicach Bełczny, Poradza i Trzeszczyny. W dolinie Regi, w okolicach Łobza, Unimia, Zachełmia obni Ŝenia terenu s ą miejscami wy ścielone glebami torfowymi powstałymi w wyniku zanikania zbiorników wodnych. Na terenie gminy nie stwierdzono obszaru, który pod wzgl ędem zanieczyszcze ń metalami ci ęŜ kimi kwalifikowałby si ę do wył ączenia z upraw rolniczych i ogrodniczych. Na obszarze miasta wyst ępuj ą gleby antropogeniczne przekształcone na skutek działalno ści człowieka. S ą to gleby zaliczane do gleb najgorszej, VI klasy. Charakteryzuj ą si ę skróconym profilem glebowym, w którym mog ą wyst ępowa ć domieszki materiałów obcych m.in. budowlanych. Wi ększo ść warstw tego typu gleb wykazuje wysoki stopie ń zag ęszczenia. Gleby te w wi ększo ści przykryte s ą powierzchn ą lit ą w postaci chodników, jezdni. Uniemo Ŝliwia to mi ędzy innymi obieg wody oraz Ŝycie na poziomie mikrobiologicznym. Gleby antropogeniczne wykazuj ą wysokie zasolenie, spowodowane stosowaniem soli w okresie zimowym w celu przeciwdziałania skutkom oblodzenia dróg i chodników. Powoduje to negatywne skutki dla wzrostu i rozwoju ro ślin. Zgodnie z rejestrem obszarów górniczych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego na terenie gminy zlokalizowany jest jeden obszar górniczy o nazwie Pęczerzyno-Rynowo (nr rejestru XL/1/14). Koncesja eksploatacyjna 4/97 [OSB-12/7513-1/4/97] wydana została 29.12.1997 r. i jest wa Ŝna do 31.12.2015 roku. Na terenie obszaru istniej ą eksploatowane okresowo torfy i kredy. Powierzchnia obszaru górniczego wynosi 74862 m 2 Powierzchnia terenu górniczego wynosi 113435 m 2. UŜytkownikiem zło Ŝa jest pan Barra Wojciech zamieszkały ul. Sosnowa 21,78-100 Kołobrzeg. Tereny zdegradowane na terenie gminy zajmuj ą powierzchni ę 1,69 ha i znajduj ą si ę w obr ębie nieczynnego, obecnie rekultywowanego składowiska odpadów w Prusinowie.

5.3. WARUNKI KLIMATYCZNE

Obszar gminy Łobez poło Ŝony jest w obr ębie Krainy V – Nowogardzko – Gryfickiej. Kraina ta obejmuje obszary równinne i faliste moreny dennej, rozci ągaj ące si ę na zachód od Zalewu Szczeci ńskiego i Puszczy Goleniowskiej, po wzniesienia Pojezierza Drawskiego i charakteryzuje si ę: • usłonecznieniem rzeczywistym, wzrastającym z południowego wschodu na południowy zachód – od 1490 do 1580 godzin, • temperatur ą powietrza obni Ŝaj ącą si ę z zachodu w kierunku wschodnim i południowo – wschodnim: o średnia roczna od 7,9 oC do 8,4 oC, o średnia lipca od 16,9 oC do 17,3 oC, • długo ści ą okresu wegetacyjnego wynosz ącą od 216 do 223 dni (jego długo ść wzrasta w kierunku zachodnim), • du Ŝy gradient rocznych sum odpadów od ok. 580 mm w pobli Ŝu Zalewu Szczeci ńskiego do 720 mm na przedpolu wzniesie ń Pojezierza Drawskiego, • pokryw ą śnie Ŝną zalegaj ącą na wi ększo ści obszaru w czasie 45-50 dni okresu listopad – kwiecie ń, najrzadziej w cz ęś ci północno – zachodniej, zdecydowanie dłuŜej w cz ęś ci południowo – wschodniej. Obszar gminy poło Ŝony jest w strefie o korzystnych warunkach energetycznych wiatru, co umo Ŝliwia lokalizacj ę na jej terenie elektrowni wiatrowych.

5.4. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 30

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Zgodnie z ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 z pó źn. zm.), Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Szczecinie dokonał w marcu 2010 roku oceny poziomu substancji w powietrzu za 2009 rok w strefach województwa zachodniopomorskiego, wraz z klasyfikacj ą stref przeprowadzon ą według zasad okre ślonych w art. 89 ust. 1 ustawy. Obowi ązuj ące przepisy prawne definiuj ą system oceny jako ści powietrza oparty na klasyfikacji stref w województwie. Stref ę stanowi aglomeracja o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 250 tysi ęcy oraz obszar jednego lub wi ęcej powiatów poło Ŝonych na obszarze tego samego województwa, niewchodz ący w skład aglomeracji.

Substancje podlegaj ące rocznej ocenie jako ści powietrza za 2009 r., dla których obowi ązuj ą poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu to:

• dwutlenek siarki (SO 2), • dwutlenek azotu (NO 2) i tlenki azotu (NO x), • benzen (C 6H6), • pył zawieszony PM10, • ołów (Pb) zawarty w pyle PM10, • tlenek w ęgla (CO). Substancje podlegaj ące rocznej ocenie jako ści powietrza za 2009 r., dla których obowi ązuj ą poziomy docelowe substancji w powietrzu to:

• ozon (O 3), • arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni) i benzo(a)piren – zawarte w pyle zawieszonym PM10. Pod k ątem poziomu celu długoterminowego ocenie podlega ozon w powietrzu.

W województwie zachodniopomorskim, ocen ę jako ści powietrza za 2009 rok, dla zanieczyszcze ń: SO 2, NO 2, NO x, C 6H6, PM10, Pb, CO, As, Cd, Ni i B(a)P, przeprowadzono dla Aglomeracji Szczeci ńskiej oraz dla 16 stref pozostałych (12 powiatów i 4 strefy powstałe z poł ącze ń powiatów). Jedn ą ze stref, która podlegała ocenie jest strefa powiat łobeski, na terenie której znajduje si ę gmina Łobez (Ryc.2.). Ocenie pod k ątem wyst ępuj ących poziomów st ęŜ eń ozonu w powietrzu podlegały 2 strefy: Aglomeracja Szczeci ńska i pozostały obszar województwa – tzw. strefa zachodniopomorska, w skład której wchodzi gmina Łobez (Ryc.3.).

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 31

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ryc.2. Strefy województwa zachodniopomorskiego podlegaj ące rocznej ocenie jako ści powietrza w 2009 r. – dla zanieczyszcze ń: SO 2, NO 2, NOx, C 6H6, PM10, Pb, CO As, Cd, Ni i B(a)P (Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010)

Ryc.3. Strefy województwa zachodniopomorskiego podlegaj ące rocznej ocenie jako ści powietrza w 2009 r. dla ozonu O 3 (Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010) EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 32

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Oceny poziomu substancji w powietrzu na obszarze stref województwa, dokonuje si ę na podstawie funkcjonuj ącego w danym roku systemu oceny jako ści powietrza, szczegółowo okre ślonego w wojewódzkich programach monitoringu środowiska. W 2009 roku, w województwie zachodniopomorskim, na system taki składały si ę: pomiary automatyczne i manualne w stałych punktach, pomiary pasywne w stałych punktach, obliczenia z wykorzystaniem modeli rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń w powietrzu oraz metody obiektywnego szacowania. Ocen ę dla gminy Łobez przygotowano w oparciu o:

− pomiary pasywne SO 2 i NO 2 w miejscowo ści Łobez, − pomiary st ęŜ eń ozonu w miejscowo ści Widuchowa (stanowisko reprezentatywne dla strefy zachodniopomorskiej), − obliczenia modelowe na podstawie inwentaryzacji emisji z dost ępnych źródeł informuj ących o emisji punktowej, powierzchniowej oraz liniowej.

Wyniki pomiarów pasywnych dwutlenku siarki SO 2 i dwutlenku azotu NO 2 w punkcie pomiarowym w gminie Łobez przedstawiono w na rycinach poni Ŝej.

Ryc.4. St ęŜ enia średnioroczne SO 2 w Łobzie – tendencje zmian w latach 2002-2009 (Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010)

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 33

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ryc.5. St ęŜ enia średnioroczne NO 2 w Łobzie – tendencje zmian w latach 2002-2009 (Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010)

Na podstawie wyników pomiarów pasywnych w miejscowości Łobez nie stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych dwutlenku siarki (ustanowionego dla celu ochrona ro ślin) i dwutlenku azotu (ustanowionego dla celu ochrona zdrowia). W odniesieniu do poziomu dopuszczalnego dla dwutlenku siarki, warto ść średnioroczna w 2009 r. stanowiła 21,5% tego poziomu. W przypadku dwutlenku azotu średnioroczne st ęŜ enie tego zanieczyszczenia w powietrzu stanowiło 44,5% warto ści dopuszczalnej. W ostatnich latach nie zauwaŜa si ę wyra źnej tendencji spadkowej st ęŜ eń tych zanieczyszcze ń, a nawet w przypadku dwutlenku azotu jest to tendencja lekko rosn ąca. Średnie dla gminy Łobez tło substancji w powietrzu, rozumiane jako aktualne średnioroczne st ęŜ enie substancji, dla których w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie warto ści odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 16 poz. 87) okre ślone s ą warto ści dopuszczalne przedstawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 17 Tło - aktualne średnioroczne st ęŜ enie zanieczyszczenia w powietrzu dla obszaru gminy Łobez Tło dla gminy Łobez- aktualne średnioroczne st ęŜ enie zanieczyszczenia w powietrzu [µµµg/m3] pył tlenek dwutlenek dwutlenek tlenki azotu ołów (Pb) benzen zawieszony węgla siarki (SO ) azotu (NO ) (NOx) w pyle PM10 (C6H6) 2 2 PM10 (CO)

5,0 8,0 10,3 17,0 200 0,015 0,3

Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010

Wyniki klasyfikacji stref W przeprowadzonej za 2009 r. klasyfikacji stref dla zanieczyszcze ń: SO 2, NO 2, NOx, CO, C6H6, pyłu PM10, Pb, As, Cd, Ni, B(a)P strefa powiat łobeski (w tym gmina Łobez) otrzymała

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 34

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 klas ę A ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia i ro ślin (Tabela 18 i 19). Dla klasy A nie s ą wymagane działania naprawcze. Nie oznacza to jednak, Ŝe problemy z jako ści ą powietrza na obszarze tej gminy nie wyst ępuj ą. Wykorzystywane w rocznych ocenach jako ści powietrza obliczenia modelowe wskazuj ą, Ŝe podobnie jak na pozostałym obszarze województwa zachodniopomorskiego, najwi ększe zagro Ŝenia jako ści powietrza dotyczy ć mog ą pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w nim benzo(a)pirenu. Według oblicze ń modelowych (mapa 3), na terenie gminy Łobez średnioroczne st ęŜ enie pyłu zawieszonego PM10 wynosi od 15 [µg/m3] do 24 [µg/m3], co stanowi od 37,5% do 60% warto ści dopuszczalnej. Dla benzo(a)pirenu obliczenia modelowe za 2009 r. (mapa 4) wskazuj ą na wyst ępowanie potencjalnych przekrocze ń st ęŜ eń tego zanieczyszczenia przez st ęŜ enie średnioroczne. W szczególno ści dotyczy ć to mo Ŝe zabudowanego obszaru miasta Łobez, gdzie średnioroczne st ęŜ enie benzo(a)pirenu mo Ŝe przekracza ć poziom docelowy wynosz ący 1 [ng/m 3]. Wykorzystane w ocenie metody oblicze ń modelowych aktualnie nie stanowi ą jeszcze wystarczaj ącej podstawy do stwierdzenia przekrocze ń, a tym samym przypisania strefie klasy C dla danego zanieczyszczenia, skutkuj ącej opracowaniem programów ochrony powietrza. Wskazuj ą jednak na fakt, Ŝe taki problem zwi ązany z jako ści ą powietrza istnieje na danym obszarze.

Tabela 18 Klasyfikacja strefy powiat łobeski dla poszczególnych zanieczyszcze ń dokonana z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia (poziomów dopuszczalnych i docelowych) – wg rocznej oceny jako ści powietrza za 2009 r. Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla obszaru strefy - ochrona zdrowia Nazwa strefy Obszar strefy As B(a)P Cd Ni SO NO PM10 Pb C H CO 2 2 6 6 (PM10) (PM10) (PM10) (PM10) powiat łobeski powiat łobeski A A A A A A A A A A Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010

Tabela 19 Klasyfikacja strefy powiat łobeski dla SO2, NOx, dokonana z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony ro ślin (poziomów dopuszczalnych) – według rocznej oceny jako ści powietrza za 2009 r. Klasa strefy Nazwa strefy Obszar strefy SO 2 NOx powiat łobeski powiat łobeski A A Źródło: WIO Ś Szczecin, 2010

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 35

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ryc.6. St ęŜ enie średnie roczne pyłu zawieszonego PM10 na obszarze gminy Łobez na podstawie oblicze ń modelowych

Ryc.7. St ęŜ enie średnie roczne benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 na obszarze gminy Łobez na podstawie oblicze ń modelowych EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 36

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ozon Strefa zachodniopomorska (obszar województwa bez Aglomeracji Szczeci ńskiej), na obszarze której znajduje si ę gmina Łobez, w ocenie za 2009 r. otrzymała klas ę D2 ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu celu długoterminowego przez st ęŜ enia ozonu, dla kryterium ustanowionego ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia oraz klas ę D2 ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin (tabela 20). Przekroczenia stwierdzone zostały na podstawie pomiarów, wykonywanych na automatycznych stacjach w Widuchowej i w Storkowie. Dla stref w klasie D2 nie jest wymagane opracowanie programu ochrony powietrza. Działania wymagane w tym przypadku – to ograniczenie emisji lotnych zwi ązków organicznych jako prekursorów ozonu, które to działania powinny by ć uj ęte w wojewódzkich programach ochrony środowiska. W ocenie za rok 2009, uśrednione z okresu 3 lat wyniki pomiarów na stacji w Widuchowej wykazały, Ŝe dla ozonu nie został przekroczony poziom docelowy okre ślony dla tego zanieczyszczenia zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi jak te Ŝ ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin (Ryc. 8.).

Tabela 20 Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego dla ozonu dokonana z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia i ro ślin (poziomów docelowych i celu długoterminowego) – według rocznej oceny jako ści powietrza za 2009 r. Klasa strefy Lp. Nazwa strefy Obszar strefy ochrona zdrowia ochrona ro ślin

O3 (dc) O3 (dt) O3 (dc) O3 (dt) obszar województwa strefa z wył ączeniem 1. A D2 A D2 zachodniopomorska Aglomeracji Szczeci ńskiej d(c) – poziom docelowy; d(t) – poziom celu długoterminowego

Uśrednione z 3 lat liczby dni z przekroczeniem poziomu docelowego dla ozonu na stanowisku pomiarowym w Widuchowej 30 27,3 25 25 24 23 liczba dni 20 15 15 10 5 0 2003-2005 2004-2006 2005-2007 2006-2008 2007-2009 lata - okres u średniania Widuchowa_stanowisko pozamiejskie

dopuszczalna liczba dni

Ryc.8. Uśrednione z 3 lat liczby dni z przekroczeniem poziomu docelowego dla ozonu na stanowisku pomiarowym w Widuchowej

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 37

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

5.5. WODY PODZIEMNE

Wody podziemne s ą jednym z wa Ŝniejszych bogactw naturalnych decyduj ących o rozwoju regionu. Ilo ść wód podziemnych na danym obszarze zale Ŝy od charakteru budowy geologicznej oraz rodzaju skał i osadów. Na niektórych obszarach o odpowiedniej budowie geologicznej, gdzie wyst ępuj ą du Ŝe zasoby Ŝwirów oraz utworów piaszczysto - Ŝwirowych, mog ą wykształci ć si ę podziemne zbiorniki wodne. Obszar gminy poło Ŝony jest poza obszarami Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. Gmina Łobez poło Ŝona jest w obr ębie Jednolitej Cz ęś ci Wód Podziemnych (JCWPd) nr 8, która znajduje si ę w obr ębie regionu wodnego Dolnej Odry oraz Przymorza Zachodniego i obejmuje powiaty: gryficki, goleniowski, kołobrzeski, łobeski, drawski. Jej powierzchnia wynosi 2845,67 km 2. JCWPd nr 8 nie jest zagro Ŝona nieosi ągni ęciem celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej, charakteryzuje si ę dobrym stanem ilo ściowym i chemicznym.

Ryc.9. Granica JCWP nr 8 (zaznaczono pogrubion ą czerwon ą lini ą) Źródło: Pa ństwowa Inspekcja Hydrogeologiczna, http://www.psh.gov.pl/

Ocena jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi zbadanej w roku 2009 r. w wodoci ągach sieciowych zlokalizowanych na terenie gminy Łobez była dobra. Wod ę nieodpowiadaj ącą wymaganiom sanitarnym stwierdzono jedynie w wodociągu Bełczna - Szkoła Podstawowa - ze wzgl ędu na ponadnormatywn ą m ętno ść Pa ństwowy Powiatowy EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 38

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Inspektor Sanitarny w Łobzie zalecił podj ęcie działa ń maj ących na celu doprowadzenia jako ści wody do obowi ązuj ących wymaga ń sanitarnych. W wyniku podj ętych działa ń uzyskano prawidłow ą warto ść m ętno ści, zgodn ą z wymaganiami Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. 2007 Nr 61, poz. 417 z póz. zm.).

5.6. WODY POWIERZCHNIOWE

Sie ć hydrograficzn ą na terenie gminy Łobez tworz ą rzeka Rega i jej dopływy: Ło źnica, Stara Rega oraz Reska W ęgorza, której dopływem jest Brze źnicka Węgorza. Sie ć hydrograficzn ą uzupełniaj ą nieliczne i niewielkie jeziora oraz drobne cieki i rowy melioracyjne. Do wi ększych jezior rynnowych wyst ępuj ących na terenie gminy nale Ŝą : o Kl ępnica o pow. 64,15 ha, o Karwowo o pow. 33,3 ha, o Du Ŝe (Strzmiele lub Biały Zdrój) o pow. 54,7 ha, o Nowe Zajezierze o pow. 30,69 ha Do mniejszych jezior, o powierzchni od 5 ha do 15 ha nale Ŝą : Chełm, Dobieszewo, Moszczenica, Świ ętoborzec, Radostowo i Byszewo. W tej grupie jezior dominuj ą bezodpływowe jeziora wytopiskowe poło Ŝone w śród lasów.

5.6.1. Rzeki

Rega jest jedn ą z najwi ększych rzek Przymorza i drug ą pod wzgl ędem przepływów rzek ą województwa zachodniopomorskiego. Swój pocz ątek bierze z jeziora Resko Górne na Pojezierzu Drawskim. Rzeka, o całkowitej długo ści 167,8 km, zbiera wody z obszaru 2724,9 km 2 i wprowadza je w rejonie Mrze Ŝyna do Morza Bałtyckiego. Wzdłu Ŝ całego biegu rzeka przyjmuje szereg dopływów, z których wa Ŝniejsze to: Stara Rega, Ło źnica, Reska W ęgorza, Piaskowa, Ukleja, Rekowa, Gardominka i Mołstowa. O jako ści wód Regi w głównej mierze decyduj ą zanieczyszczenia dopływaj ące z du Ŝych miast zlokalizowanych wzdłu Ŝ biegu rzeki, w górnym biegu Świdwin, a nast ępnie Łobez, Resko, Płoty, Gryfice, Trzebiatów i Mrze Ŝyno. Na stan czysto ści jej wód istotny wpływ maj ą równieŜ spływy powierzchniowe z terenów rolniczych.

Stara Rega - wypływaj ąca z jeziora D ębowo, o długo ści 25 km, zbiera wody z powierzchni 172 km 2 i wprowadza lewostronnie do Regi. Dolina rzeki jest wci ęta i miejscami zabagniona. W rejonie koryta Starej Regi usytuowane s ą wsie, które maj ą istotny wpływ na wody rzeki.

Brze źnicka Węgorza - stanowi lewy dopływ Regi o długo ści ok. 40 km, a wypływa z jeziora Studnica na Równinie Drawskiej, z obszaru zamkni ętego Poligonu Drawskiego. Przepływa przez Jezioro Ostrowickie oraz Bucierz, Mał ą i Du Ŝą Czapl ę oraz Jezioro Brze źniak. Uchodzi do Regi w okolicach Łobza.

Reska W ęgorza – lewobrze Ŝny dopływ rzeki Regi bierze swe źródło na Pojezierzu I ńskim na południowy wschód od wsi Cieszyno i biegnie w kierunku północno-wschodnim przez wie ś Winniki. Dalej płynie w kierunku północno-wschodnim przy wsi Runowo i Kra śnik Łobeski. Nast ępnie przepływa przez wie ś Lesi ęcin w kierunku północnym, by zawróci ć i poł ączy ć si ę z Brze źnick ą W ęgorz ą. Reska W ęgorza biegnie dalej na północ i uchodzi do Regi od lewego brzegu, na Wysoczy źnie Łobeskiej na granicy administracyjnej miasta Łobez.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 39

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ło źnica – wypływa w śród ł ąk i bagien w okolicy wsi Zagorzyce. Stanowi lewobrze Ŝny dopływ Regi o długo ści 13,4 km.

Ryc.10. Uproszczona mapa rzeki Regi z jej dopływami

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie wykonał ocen ę stanu wód powierzchniowych w województwie zachodniopomorskim w 2008 roku zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (Dz.U.2008.162.1008). Zgodnie z ww. Rozporz ądzeniem wymagane jest dokonanie oceny stanu ekologicznego, elementów fizykochemicznych, stanu i stanu jako ści wód. Stan ekologiczny wód powierzchniowych oceniono na podstawie wyników bada ń elementów biologicznych, fizykochemicznych i substancji szczególnie szkodliwych. W ocenie stanu ekologicznego nie uwzgl ędniono oceny hydromorfologicznej z powodu braku opracowanych metodyk. Oceniane elementy fizykochemiczne (wspieraj ące elementy biologiczne) podzielone zostały na cztery grupy wska źników charakteryzuj ących stan fizyczny, warunki tlenowe, zanieczyszczenia organiczne, zakwaszenie i warunki biogenne. Zgodnie z ww. Rozporz ądzeniem, w przypadku gdy stan elementu biologicznego jako ści wód jest umiarkowany (III klasa), słaby (IV klasa) lub zły (V klasa), wówczas nadaje si ę taki sam stan ekologiczny wód. Natomiast, gdy stan wska źnika biologicznego jako ści wód jest bardzo dobry (I klasa) lub dobry (II klasa) w ocenie stanu ekologicznego nale Ŝy uwzgl ędni ć równie Ŝ stan wska źników fizykochemicznych oraz wska źników substancji szczególnie szkodliwych. Ocen ę ko ńcow ą stanu wód (stan dobry lub zły) przeprowadza si ę na podstawie oceny stanu ekologicznego i stanu chemicznego. W przypadku, gdy stan ekologiczny jest umiarkowany, EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 40

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 słaby lub zły, wówczas stan wód klasyfikuje si ę jako zły. Natomiast, gdy stan ekologiczny jest dobry lub bardzo dobry wówczas rozpatruje si ę równie Ŝ wyniki oceny stanu chemicznego wód. W 2008 roku badania jako ści wód przeprowadzono w 72 punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie województwa zachodniopomorskiego. Na terenie gminy Łobez zlokalizowane były dwa punkty pomiarowe Ło źnica uj ście do Regi i Brze źnicka W ęgorza uj ście do Reskiej Wegorzy.

Tabela 21 Zestawienie punktów pomiarowo - kontrolnych monitoringu rzek w 2008 roku na terenie gminy Łobez Km Nazwa punktu Nazwa JCW Typ JCW Nazwa rzeki rzeki pomiarowego Ło źnica Potok nizinny piaszczysty Ło źnica 0,3 Ło źnica uj ście do Regi Brze źnicka Brze źnicka Brze źnicka Węgorza uj ście Ciek ł ącz ący jeziora 0,5 Węgorza Węgorza do Reskiej Wegorzy Źródło: WIO Ś Szczecin 2009

Ocena elementów biologicznych Ło Ŝnicy w punkcie pomiarowym uj ście do Regi wskazała na stan bardzo dobry. Stan elementów fizykochemicznych oceniono jako poni Ŝej dobrego. Ze wzgl ędu na zawarto ść substancji szczególnie szkodliwych stan wód Ło Ŝnicy oceniono jako dobry i powy Ŝej dobrego. Wska źniki charakteryzuj ące stan fizyczny wskazywały na I klas ę jako ści. Wska źniki charakteryzuj ące warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne wskazywały na klas ę I, z wyj ątkiem CHZT Mn, którego zawarto ść wskazywała na stan poni Ŝej dobrego oraz ogólnego w ęgla organicznego który wskazywał na klas ę II. Wska źniki charakteryzuj ące zasolenie i zakwaszenie wskazywały na I klas ę. Wska źniki charakteryzuj ące warunki biogenne utrzymywały si ę na poziomie I lub II klasy. Ogólnie stan wód Ło Ŝnicy w punkcie pomiarowym Ło źnica uj ście do Regi oraz stan całej JCWP oceniono jako zły. Ocena elementów biologicznych Brze źnickiej Węgorzy w punkcie pomiarowym Brze źnicka Węgorza uj ście do Reskiej Wegorzy skazała na stan bardzo dobry. Elementy fizykochemiczne wskazywały na II klas ę. Ze wzgl ędu na zawarto ść substancji szczególnie szkodliwych stan wód Brze źnickiej Węgorzy w punkcie pomiarowym Brze źnicka Węgorza uj ście do Reskiej Wegorzy oceniono jako dobry i powy Ŝej dobrego. Wska źniki charakteryzuj ące stan fizyczny, zasolenie, zakwaszenie oraz warunki biogenne wskazywały na I klas ę. Wska źniki charakteryzuj ące warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne wskazywały równie Ŝ na klas ę I, z wyj ątkiem CHZT Mn, który wyst ępował na poziomie II klasy. Szczegółowo wyniki przeprowadzonej oceny przedstawiono w tabelach poni Ŝej.

Tabela 22 Ocena elementów biologicznych w wodach rzek gminy Łobez w 2008 roku Ocena elementów biologicznych Lp. Nazwa punktu pomiarowego Klasa Stan 1 Ło źnica uj ście do Regi I bardzo dobry 2 Brze źnicka W. ujscie do Reskiej Wegorzy I bardzo dobry Źródło: WIO Ś Szczecin 2009

Tabela 23 Wyniki klasyfikacji elementów fizykochemicznych wspieraj ących ocen ę biologiczna w wodach rzek gminy Łobez w 2008 roku Lp. Nazwa punktu pomiarowego Ocena elementów fizykochemicznych 1 Ło źnica uj ście do Regi poni Ŝej stanu dobrego 2 Brze źnicka W. uj ście do Reskiej W ęgorzy II Źródło: WIO Ś Szczecin 2009

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 41

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 24 Ocena substancji szczególnie szkodliwych w rzekach gminy Łobez w 2008 roku Lp. Nazwa punktu pomiarowego Ocena substancji szczególnie szkodliwych 1 Ło źnica uj ście do Regi dobry i powy Ŝej dobrego 2 Brze źnicka W. uj ście do Reskiej W ęgorzy dobry i powy Ŝej dobrego Źródło: WIO Ś Szczecin 2009

Tabela 25 Zestawienie wyników badan elementów fizykochemicznych w rzekach na terenie gminny Łobez w 2008 roku Brze źnicka Ło źnica uj ście Węgorza uj ście Grupa wska źników Badany element do Regi do Reskiej Węgorzy Wska źniki charakteryzuj ące Temperatura wody/klasa I I stan fizyczny Zawiesina ogólna/klasa I I Tlen rozpuszczony I I /klasa BZT5/ I I klasa Wska źniki charakteryzuj ące CHZT Mn/ poni Ŝej stanu warunki tlenowe II klasa dobrego i zanieczyszczenia organiczne og. weg. org./klasa II I CHZTCr/ b.d. b.d. klasa Przewodno ść w 20°C I I Substancje rozpuszczone I I ogólne Wska źniki charakteryzuj ące Siarczany I I zasolenie Chlorki I I Wap ń I I Magnez I I Wska źniki charakteryzuj ące Odczyn I I zakwaszenie Azot Amonowy I I Azot Ogólny Kjeldahla I I Wska źniki charakteryzuj ące Azot Azotanowy II I warunki biogenne Azot Ogólny I I Fosfor Ogólny II I Źródło: WIO Ś Szczecin 2009

Tabela 26 Ocena jako ści wód rzecznych w województwie zachodniopomorskim w 2008 r. wg rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych Nazwa jednolitej Wyszczególnienie cz ęś ci wód Ło źnica Brze źnicka Węgorza Nazwa punktu pomiarowo- Brze źnicka W. uj ście do Ło źnica uj ście do Regi kontrolnego Reskiej W ęgorzy Ocena elementów fizyko - poni Ŝej dobrego II chemicznych Ocena substancji szczególnie dobry dobry szkodliwych Ocena elementów biologicznych I I EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 42

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Nazwa jednolitej Wyszczególnienie cz ęś ci wód Ło źnica Brze źnicka Węgorza Ocena stanu ekologicznego/ umiarkowany dobry Potencjału ekologicznego Ocena stanu chemicznego b.d. b.d. Ocena stanu w punkcie zły dobry Ocena stanu jednolitej cz ęś ci wód zły dobry Źródło: WIO Ś Szczecin 2009

5.6.2. Jeziora

Jeziora s ą ekosystemami szczególnie podatnymi na zanieczyszczenie wynikaj ące z działalno ści człowieka. Samooczyszczenie jezior nast ępuje bardzo powoli, m.in. z uwagi na kumulacj ę zanieczyszcze ń w osadach dennych. Na terenie gminy prowadzone s ą corocznie badania fizykochemiczne i mikrobiologiczne jezior, które wykorzystywane s ą przez mieszka ńców jako k ąpieliska. W 2009 roku jako ść wody w jeziorach: Miejskie, Kl ępnicko, Zajezierze, Moszczenica oraz Karwowo odpowiadała wymaganym wska źnikom i parametrom mikrobiologicznym okre ślonym w zał ączniku nr 1 do Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 pa ździernika 2002r. w sprawie wymaga ń jakim powinna odpowiada ć woda w k ąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530). W 2009 roku jedynie w jeziorach Moszczenica i Zajezierze odnotowano zbyt mał ą przezroczysto ść .

5.6.3. Tereny zalewowe

Zasi ęg obszarów zalewowych na terenie gminy Łobez jest obecnie w trakcie weryfikacji. Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej dysponuje obecnie jedynie wst ępnymi wynikami dotycz ącymi zasi ęgu stref powodziowych na terenie gminy. Strefy zalewowe zostały opracowane dla rzeki Regi, dla prawdopodobie ństwa przekroczenia p=10% (woda dziesi ęcioletnia) i P=1% (woda stuletnia). Strefy te nie maj ą jednak statusu bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą w rozumieniu Art. 82 ust. 1 Ustawy Prawo Wodne, gdy Ŝ nie zostały wprowadzone do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dlatego nale Ŝy traktowa ć je jako obszary nara Ŝone na niebezpiecze ństwo powodzi.

5.7. CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW PRZYRODY OśYWIONEJ

5.7.1. Lasy

Lasy i grunty le śne zajmuj ą na terenie gminy 8 502 ha (37,3% powierzchni gminy), z czego na terenach wiejskich powierzchnia lasów wynosi 8 322 ha, a w mie ście Łobez 180 ha (wg stanu na dzie ń 31 maja 2005). Lasy na terenie gminy nale Ŝą do Nadle śnictwa Łobez. Jest to nadle śnictwo dwuobr ębowe o ogólnej powierzchni 22 913,02 ha (01.01.2009 r.). Obr ęby zajmuj ą powierzchni ę: • obr ęb Łobez -10 911,05 ha; • obr ęb W ęgorzyno – 12 001,97 ha. Du Ŝy, zwarty kompleks le śny Obr ębu W ęgorzyno zajmuje południow ą cz ęść gminy, za ś na pozostałym obszarze znajduje si ę kilka mniejszych kompleksów Obr ębu Łobez, rozdzielonych du Ŝymi terenami rolniczymi. Gospodarka le śna i rolna spowodowała du Ŝe zmiany w naturalnym EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 43

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 charakterze siedlisk i ro ślinno ści. Lasy maj ą charakter typowo gospodarczy, s ą zdominowane przez drzewostany sosnowe, podczas gdy potencjaln ą ro ślinno ść naturaln ą na tych terenach stanowi ą głównie bory mieszane Pino-Quercetum i lasy mieszane Fago-Quercetum . śyzna buczyna pomorska wyst ępuje tylko w niewielkich płatach. Charakter bardziej zbli Ŝony do naturalnego maj ą enklawy lasów bagiennych, ł ęgowych i gr ądowych, zwi ązane z nieckami i dolinami rzecznymi. Tylko w miejscach szczególnych, najcz ęś ciej trudno dost ępnych, utrzymały si ę małe fragmenty ekosystemów o cechach naturalno ści. Na terenie Nadle śnictwa zlokalizowanych jest wiele obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, wszystkie poło Ŝone s ą jednak poza granicami gminy Łobez.

5.7.2. Szata roślinna

Wg Geobotanicznego Podziału Polski (Szafer W., Zarzycki K., 1972) obszar gminy le Ŝy w granicach Pa ństwa Holarktydy, Obszaru Eurosyberyjskiego, Prowincji Ni Ŝowo – Wy Ŝynnej – Środkowoeuropejskiej, w Dziale Bałtyckim, w Krainie Pojezierze Pomorskie i w Okr ęgu Wałecko – Drawskim. Wg Podziału Polski na Krainy i Dzielnice przyrodniczo – le śne L. Mroczkiewicza i innych (1964) obszar opracowania le Ŝy w Krainie Bałtyckiej, Dzielnicy Pojezierza Pomorskie. Najwa Ŝniejszym zbiorowiskiem le śnym Krainy Pojezierza Pomorskie s ą buczyny pomorskie. Zajmuj ą one głównie gleby margliste i gliniasto – piaszczyste. Nale Ŝą do kilku zespołów, które geograficznie i historycznie ł ącz ą si ę z buczynami przyatlantyckimi zachodniej Europy. Buczynom pomorskim towarzysz ą wielogatunkowe lasy mieszane. Lasy takie, w których buk tworzy mniej lub bardziej wa Ŝną domieszk ę, maj ą wiele rysów florystycznych wspólnych z buczynami, zwłaszcza w śródle śnych wąwozach oraz obszarach źródliskowych cieków, które odznaczaj ą si ę znaczn ą wilgotno ści ą. Sosna, d ęby, klony i lipa drobnolistna tworz ą obok buka najcz ęstsze składniki lasów mieszanych (Szafer, Zarzycki, 1972). Zbiorowiska ro ślinne najmniej przekształcone zachowały si ę w obszarach le śnych i ł ąkowych w dolinach rzecznych oraz obni Ŝeniach terenowych poza obszarami zmeliorowanymi. Z naturalnych lub zbli Ŝonych do naturalnych charakterystyczne s ą krajobrazy: − lasu bukowego lub mieszanego z dominacj ą buka w obszarze Wysoczyzny Łobeskiej - szczególnie w obszarach pagórkowatych i falistych, − boru sosnowego i mieszanego d ębowo-sosnowego w piaszczystych partiach kraw ędziowych dolin, − bagiennych lasów olchowych w dolinach rzek i obni Ŝeniach terenowych rynien z zanikaj ącymi jeziorami i w s ąsiedztwie oczek polodowcowych. Najbogatsze zbiorowiska torfowiskowe i bagienne znajduj ą si ę w dolinie Regi i Brze źnickiej Węgorzy oraz w obszarach obni Ŝeń terenowych na wysoczyznach. śyzna buczyna pomorska wyst ępuje w niewielkich płatach, powstałych w wyniku wylesie ń. Charakter bardziej zbli Ŝony do naturalnego maj ą enklawy lasów bagiennych, ł ęgowych i gradowych w dolinach rzecznych i obni Ŝeniach terenowych. Szczególny charakter i warto ści przyrodnicze posiadaj ą: − pozostało ści ro ślinno ści lobeliowej (jez. Chełm), − łąki storczykowe (na torfowiskach niskich), − zespół turzycy bagiennej (na torfowiskach przej ściowych i wysokich). Ro ślinno ść wodna i przybrze Ŝna Ekosystemy wodne na obszarze gminy to kilka jezior wi ększych oraz mniejszych, cz ęsto bezimiennych, a tak Ŝe liczne małe oczka wodne. Przez obszar gminy przepływa kilka rzek, z których najwi ększa to Rega, oraz drobne cieki wodne -strumienie i kanały. Wszelkie zbiorniki wód wraz z otaczaj ącymi je bezpo średnio obszarami s ą obiektami cennymi i wartymi ochrony.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 44

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Maj ą one znaczenie biocenotyczne ze wzgl ędu na retencj ę wód oraz stanowi ą siedlisko niejednokrotnie bogatej, zawieraj ącej w swym składzie gatunki chronione, ro ślinno ści wodnej i lądowo - wodnej oraz szeregu gatunków zwierz ąt. Ro ślinno ść torfowiskowa • torfowiska niskie Na obszarze gminy dominuj ą torfowiska typu niskiego. Wyst ępuj ą w postaci obszarów poro śni ętych olsami, szuwarami i turzycowiskami. S ą one cz ęś ciowo zmeliorowane i przekształcone w u Ŝytki zielone. Najcenniejsza ro ślinno ść torfowisk niskich to zbiorowiska kalcifilne. Nale Ŝą tu zbiorowiska mszysto-turzycowe, w tym wapniolubne młaki niskoturzycowe. Są to ł ąki mszyste z kozłkiem dwupiennym i turzyc ą Ŝółt ą i mechowisko z turzyc ą łuszczkowat ą. Bardzo rzadkim zbiorowiskiem jest fitocenoza ponikła sk ąpo kwiatowego. Warstw ę mchów buduje Drepanocladus intermedius z nieznacznym udziałem Bryum pseudotriquetrum , za ś w wodzie utrzymuj ą si ę pływacze: zwyczajny i drobny, oraz ramienice Chara sp. UŜytkowanie ł ąkowe spowodowało wykształcenie si ę antropogenicznych zespołów zast ępczych: łąk sitowia le śnego i ł ąk ostro Ŝeniowych Cirsio-Polygonetum , z udziałem storczyków (ł ąki storczykowe), oraz rzadkiego zespołu situ t ępo kwiatowego. Obecnie, gdy zarzucono nieopłacaln ą gospodark ę na u Ŝytkach zielonych, do zbiorowisk takich wkracza ro ślinno ść ziołoro ślowa - zespół bodziszka i wi ązówki. Najsilniejszej degradacji uległy siedliska pod wpływem u Ŝytkowania pastwiskowego, gdzie utrzymuj ą si ę bezwarto ściowe zbiorowiska sitowo -trz ęś licowe i śmiałczyska o zdegenerowanej strukturze. • torfowiska przej ściowe i wysokie Walorem przyrody gminy Łobez s ą liczne małe torfowiska przej ściowe i wysokie wykształcone w kociołkach, charakterystycznych dla krajobrazu morenowego wyst ępuj ącego w południowej cz ęś ci gminy. S ą to trz ęsawiska maj ące posta ć ko Ŝucha zwanego płem, pokrywaj ącego powierzchni ę jeziorek, b ądź mszary otoczone okrajkiem wypełnionym wod ą. U czoła ko Ŝucha, nasuwaj ącego si ę na jezioro, w kontakcie z otwart ą wod ą wyst ępuje zespół turzycy nitkowatej z du Ŝym udziałem bobrka trójlistkowego. W niektórych obiektach spotyka si ę jednogatunkowe pło bobrkowe lub bobrkowo – czermieniowe ze znacznym udziałem czermieni błotnej i siedmiopalecznika błotnego. Rzadki i cenny jest zespół turzycy bagiennej z chronionymi i gin ącymi gatunkami ro ślin naczyniowych jak rosiczka okr ągłolistna, bagnica torfowa na zwartym dywanie torfowców: Sphagnum cuspidatum , Sph.fallax , Sph. palustre . Najcz ęś ciej razem wyst ępuj ą zespoły turzycy dzióbkowatej, wełnianki w ąskolistnej, z nalotem brzozy omszonej. Rzadki jest zespół turzycy obłej. Cz ęstym gatunkiem wszystkich tych zespołów, jak i mszarów wysokich jest Ŝurawina. Mszary o tendencjach rozwojowych w kierunku torfowiska wysokiego maj ą struktur ę k ępowodolinkow ą. W warstwie mszystej dodatkowo wyst ępuje torfowiec Sphagnum magellanicum , oraz mchy wła ściwe Polytrichum strictum i Caliergon stramineum , za ś z ro ślin naczyniowych modrzewnica zwyczajna, przygiełka biała, wełnianka pochwowata i bagno zwyczajne. Na torfowiskach wysokich o zako ńczonym procesie torfotwórczym wyst ępuje bagienny bór sosnowy. Ro ślinno ść segetalna i ruderalna Liczne zbiorowiska ruderalne rozpowszechnione s ą na terenach zabudowanych i na przydro Ŝach tworz ąc kompleksy fitocenoz zró Ŝnicowanych florystycznie ze wzgl ędu na ró Ŝnice w nat ęŜ eniu wydeptywania, wła ściwo ści gleby, nasłonecznieniu etc. Zbiorowiska segetalne (towarzysz ące uprawom) cechuj ą si ę zwykle kadłubowym składem. Mała ich ró Ŝnorodno ść i bardzo ubogi skład florystyczny spowodowany jest stosowaniem środków ochrony ro ślin. Gatunki charakterystyczne dla zespołów segetalnych wyst ępuj ą zwykle na obrze Ŝach pól, przydro Ŝach i miedzach. W obr ębie upraw zbó Ŝ, wykształca si ę głównie zachodnio-środkowoeuropejski zespół Aphano-Matricarietum z gatunkami charakterystycznymi: EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 45

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 skrytek polny i rumianek pospolity. Najbogatsze florystycznie i najbardziej typowe płaty zespołu wykształcaj ą si ę w zbo Ŝach ozimych, zubo Ŝałe natomiast w jarych i rzepaku. Z innych gatunków wymieni ć nale Ŝy: ostró Ŝeczk ę poln ą, owies głuchy, chaber bławatek, nawrot polny, mak polny, gorczyc ę poln ą, przetacznik perski. Zespół Lamio-Veronicetum politae wykształca si ę w uprawach buraków cukrowych i ziemniaków na Ŝyznych i alkalicznych glebach gliniastych i wytworzonych z utworów pyłowych. Płaty zespołu charakteryzuj ą si ę stał ą obecno ści ą gatunków charakterystycznych, takich jak: przetacznik l śni ący, wilczomlecz obrotny, mlecz kolczasty i jasnota ró Ŝowa. Spotyka si ę tu cz ęsto równie Ŝ przetacznik perski, dymnic ę pospolit ą.

5.7.3. Fauna

Świat zwierz ęcy zwi ązany jest głównie ze środowiskiem: − wodno-błotnym i reprezentowany przez rzadkie i cenne gatunki ptactwa, płazów i gadów (w tym 4 gatunki zagro Ŝone w Europie i w Polsce), − wodnym o charakterze górskim (łoso ś, tro ć w ędrowna, pstr ąg, pliszka górska), − le śnym (ptactwo i zwierzyna łowna), − polnym. Na obszarze gminy wyst ępuj ą chronione gatunki ptaków, w tym: − zagro Ŝone w skali globalnej (3 gatunki), − zagro Ŝone w Polsce (17 gatunków), − zagro Ŝone na Pomorzu Zachodnim (8 gatunków). Są w śród nich b ąk, g ągoł, orzeł bielik, orlik krzykliwy, kania ruda, trzmielojad i bocian czarny. Do obszarów przyrodniczo cennych b ędących miejscem wyst ępowania rzadkich i zagro Ŝonych gatunków zwierz ąt zlokalizowanych na terenie gminy Łobez nale Ŝą : − dolina Regi i s ąsiaduj ące z ni ą tereny o koryto Regi i obszary mu towarzysz ące na północ od drogi ł ącz ącej miejscowo ści Strzemiele i Łobez: W skład tego obszaru wchodz ą nast ępuj ące zbiorniki wodne: obecne koryto Regi i jej starorzecza oraz jezioro Karwowo. Cechami wyró Ŝniaj ącymi obszar jest obecno ść starych drzewostanów z du Ŝymi fragmentami buczyn. Na starych rozło Ŝystych i dziuplastych drzewach ch ętnie gnie ŜdŜą si ę najcenniejsze ptaki naszej awifauny – bielik, bocian czarny, kania ruda, trzmielojad, orlik krzykliwy, a tak Ŝe g ągoł oraz niezbyt licznie wyst ępuj ące w lasach Pomorza goł ąb siniak i muchołówka mała. W zakolach i starorzeczach Regi wiele dogodnych do l ęgów miejsc znajduje ptactwo wodno-błotne, w tym takie rzadkie i cenne gatunki jak: kropiatka, derkacz, Ŝuraw, krakwa, cyranka i perkoz rdzawoszyi. W obr ębie omawianego obszaru znajduje si ę tak Ŝe kolonia brzegówek na terenie Ŝwirowni le Ŝą cej na północny-wschód od miejscowo ści Przyborze. Środowiska wilgotne i obecno ść , zwłaszcza drobnych, zbiorników wodnych sprzyja wyst ępowaniu płazów. Obserwowano tu: traszk ę zwyczajn, kumaka nizinneg, ropuch ę szar ą i rzekotk ę drzewn ą, ponadto wyst ępuj ą tu: Ŝaba jeziorkowa, Ŝaba śmieszka i Ŝaba wodna - chronione w okresie rozrodu. Spo śród gadów w dolinie Regi widywano jaszczurk ę zwink ę, jaszczurk ę Ŝyworodn ą i zaskro ńca, a rzadsze ssaki tam napotkane to: wydra, gronostaj, kuna le śna i borsuk – dwa ostatnie gatunki znajduj ą si ę w Polsce na li ście zwierz ąt łownych. Stosunkowo cz ęsto widywano natomiast lisa, sarn ę i dzika. W Redze wyst ępuj ą szczupaki, okonie, klenie, jazie oraz sumy i w ęgorze, natomiast w jeziorze Karwowo leszcze, karpie, szczupaki i płotki. o teren na południe od drogi ł ącz ącej miejscowo ści Strzemiele i Łobez: Na obszarze tym jest wi ększy odsetek terenów silnie zmienionych działalno ści ą gospodarcz ą człowieka, zarówno roln ą, jak i le śną. Sporo jest na niej jezior, a do najwi ększych nale Ŝą : Strzemiele, Chełm, Dobieszewo, Helka i Unimskie. Poza tym przy południowej granicy obszaru

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 46

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 rzeka Brze źnicka W ęgorza wpada do Regi, a zatem ł ącz ą si ę w tym miejscu ze sob ą dwa wa Ŝne korytarze ekologiczne, jakimi s ą koryta tych rzek. Na wymienionych jeziorach oraz starorzeczach Regi lub w ich pobli Ŝu obserwowano kilkana ście interesuj ących gatunków ptaków, w tym kani ę rud ą, gągoła i zimorodka. Ponadto bytuje tam wiele gatunków płazów: rzekotka drzewna, ropucha szara, Ŝaba trawna i Ŝaba moczarowa. − tereny le Ŝą ce mi ędzy Ro Ŝnowem Łobeskim a Rynowem: Obszar ten charakteryzuje si ę obecno ści ą licznych drobnych oczek śródpolnych, co jest elementem decyduj ącym o wysokiej warto ści faunistycznej tego obszaru. Te małe zbiorniki wodne maj ą istotne znaczenie jako miejsca rozrodu i przebywania ptaków i płazów. Towarzysz ące im lasy i zaro śla, charakterystyczne dla tego rodzaju zarastaj ących obiektów, stanowi ą jednocze śnie miejsca ukrycia dla ró Ŝnych drobnych zwierz ąt, w tym ptaków, ssaków, płazów i gadów. Odnotowano tam obecno ść ponad 30 l ęgowych ptaków, a w śród nich bąka, kani ę rud ą, orlika krzykliwego, przepiórk ę i derkacza. Na południowy wschód od miejscowo ści Rynowo znajduje si ę czapliniec, w którym gnie ździ si ę ponad 70 par czapli siwych. W zbiornikach wodnych le Ŝą cych w obr ębie omawianego obszaru rozradzaj ą si ę licznie płazy: kumak nizinny, ropucha szara, ropucha zielona, rzekotka drzewna, Ŝaba jeziorkowa, Ŝaba trawna i Ŝaba moczarowa, z gadów widywano tam padalca i zaskro ńca. − stawy rybne le Ŝą ce po śród lasów: Lęgnie si ę tu około 10 gatunków ptaków (mi ędzy innymi 3 gatunki kaczek i 3 gatunki perkozów oraz łab ędź niemy), a ponadto widywano nad nimi w sezonie l ęgowym kani ę rud ą i bielika. Stawy te s ą równie Ŝ miejscem rozrodu płazów – Ŝaby moczarowej, rzekotki drzewnej i ropuchy szarej. − śródle śne mokradło na południe od Stadniny Koni Łobez: Lęgn ą si ę tam Ŝuraw, kszyk, słonka i strumieniówka, rozradzaj ą Ŝaba moczarowa, kumak nizinny i ropucha szara, a ponadto w 1997 roku przyw ędrowały tam Brze źnick ą W ęgorz ą i osiedliły si ę bobry. − oczko w śród lasów (oddział 91c), w kierunku południowej granicy gminy: Zamieszkuj ą je w sezonie l ęgowym m.in. b ąk, perkozek, perkoz dwuczuby, łab ędź niemy, Ŝuraw, g ęgawa i g ągoł. W tym niewielkim zbiorniku wodnym maj ą swoje miejsce rozrodu płazy – Ŝaba moczarowa, Ŝaba trawna, Ŝaba jeziorkowa i ropucha szara. Oczko to jest u Ŝytkowane jako staw rybny i ten typ gospodarowania powinien by ć zachowany, pod warunkiem utrzymywania w nim odpowiednio wysokiego poziomu wody. − śródle śne jezioro Radostowo: Lęgn ą si ę tu głównie ptaki blaszkodziobe: perkozek, Ŝuraw, kszyk i brz ęczka, a tak Ŝe rozradzaj ą si ę w nim płazy: Ŝaba moczarowa, ropucha szara i rzekotka drzewna. − zalana ł ąka le Ŝą ca na skraju lasu w kierunku Zajezierza: Z ptaków l ęgn ą si ę tam perkozek, perkoz rdzawoszyi, łab ędź niemy, Ŝuraw, derkacz, kszyk, czajka, samotnik, płaskonos i g ęgawa. Ponadto widuje si ę w tej okolicy bociana czarnego i kani ę rud ą. W tym zarastaj ącym zbiorniku wodnym rozradzaj ą si ę ropucha szara i Ŝaba moczarowa. W lesie, na zachód od omawianego obszaru ma swój rewir l ęgowy orlik krzykliwy, a dla jego gniazda utworzono stref ę ochronn ą (w oddziale 133b). − niewielkie zarastaj ące bagienko na północny-zachód od miejscowo ści Zajezierze: Stwierdzono tu nast ępuj ące l ęgowe ptaki: 3 gatunki perkozów, łab ędzia niemego, krakw ę, kszyka, g ągoła, płaskonosa i Ŝurawia. Słu Ŝy ono tak Ŝe jako miejsce rozrodu rzekotce drzewnej, Ŝabie moczarowej, kumakowi nizinnemu i ropusze szarej. − oczko wodne nieopodal Grabowa: Na brzegach tego zbiornika wodnego zakładaj ą gniazda perkoz dwuczuby, łab ędź niemy, czernica, głowienka i świerszczak, natomiast z płazów rozradzaj ą si ę tam Ŝaba moczarowa, Ŝaba trawna i kumak nizinny .

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 47

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

− łąka na północno-wschodnim skraju gminy Łobez w pobliŜu jez. Kl ępnicko Na jeziorze l ęgnie si ę niewiele gatunków ptaków (na przykład perkoz dwuczuby, łab ędź niemy, g ągoł i zimorodek), ale nieopodal niego znajduje si ę obszar znacznie obfitszej awifaunie, na któr ą składa si ę ponad 20 gatunków ptaków. Spo śród najcenniejszych wymieni ć nale Ŝy derkacza, kropiatk ę, krakw ę, cyrank ę i g ągoła. W tym sztucznie utworzonym zbiorniku wodnym rozradzaj ą si ę licznie płazy: Ŝaba moczarowa, Ŝaba trawna, Ŝaba jeziorkowa, kumak nizinny i ropucha szara.

5.7.4. Ochrona przyrody i krajobrazu

Do obszarowych form ochrony przyrody powołanych na podstawie ustawy o ochronie przyrody poło Ŝonych cz ęś ciowo na terenie gminy Łobez nale Ŝą obszaru NATURA 2000: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) Ostoja Ińska (PLB320008) oraz obszar proponowany do zatwierdzenia jako NATURA 2000 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO) Dorzecze Regi (PLH320049). Ponadto, na terenie gminy istniej ą 4 pomniki przyrody o Ŝywionej (pomnikowe okazy drzew) i jeden pomnik przyrody nieo Ŝywionej (głaz narzutowy).

Ryc.11. Obszary NATURA 2000 na terenie gminy Łobez Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/ EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 48

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków (OSO) Ostoja I ńska (PLB320008) Powierzchnia ostoi wynosi 87 710,9 ha, z czego na terenie gminy Łobez znajduje si ę jej niewielki fragment obejmuj ący południowo-zachodni ą cz ęś ci gminy. Obszar charakteryzuje si ę krajobrazem postglacjalnym. Rze źba terenu została ukształtowana podczas stadiału pomorskiego ostatniego zlodowacenia i cechuje si ę du Ŝym zró Ŝnicowaniem form i wysoko ści wzgl ędnych. Fragment ostoi poło Ŝony na terenie gminy Łobez odwadniany jest przez rzek ę Reg ę. Bogatej morfologii odpowiada mozaikowe u Ŝytkowanie terenu. Na terenie ostoi gniazduje ponad 140 gatunków ptaków, z czego co najmniej 29 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi. Obszar stanowi bardzo wa Ŝną ostoj ę bielika i kilku innych gatunków drapie Ŝnych, kilku gatunków kaczek i Ŝurawia. Wyst ępuj ą tu dobrze zachowane zbiorowiska le śne. Oprócz nich du Ŝe znaczenie przyrodnicze ma ro ślinno ść wodna i terenów podmokłych. Wyst ępuj ą tu te Ŝ cenne zespoły ro ślinno ści ł ąkowej. Na terenie ostoi znajduj ą si ę stanowiska licznych storczykowatych. Stosunkowo niska g ęsto ść zaludnienia, niski stopie ń urbanizacji i uprzemysłowienia oraz od środkowy układ hydrograficzny ostoi sprzyja zachowaniu i ochronie warto ści przyrodniczych. Teren ostoi stanowi zachodni skraj areału wilka w Polsce. Wyst ępuje tu ponadto wiele gatunków ro ślin prawnie chronionych w Polsce.

Tabela 27 Ptaki wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG wyst ępuj ące na terenie OSO Ostoja I ńska Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 bąk (Botaurus stellaris) A021 2 bocian czarny (Ciconia nigra) A030 3 bocian biały (Ciconia ciconia) A031 4 łab ędź krzykliwy (Cygnus cygnus) A038 5 trzmielojad (Pernis apivorus) A072 6 kania czarna (Milvus migrant) A073 7 kania ruda (Milvus milvus) A074 8 bielik (Haliaeetus albicilla) A075 9 błotniak stawowy (Circus aeruginosus) A081 10 orlik krzykliwy (Aquila pomarina) A089 11 kropiatka (Porzana porzana) A119 12 derkacz (Crex crex) A122 13 Ŝuraw (Grus grus) A127 14 siewka złota (Pluvialis apricaria) A140 15 batalion (Philomachus pugnax) A151 16 brodziec le śny (Tringa glareola) A166 17 rybitwa rzeczna (Sterna hirundo) A193 18 rybitwa białow ąsa (Chlidonias hybryda) A196 19 rybitwa czarna (Chlidonias niger) A197 20 puchacz( Bubo bubo) A215 21 lelek kozodój ( Caprimulgus europaeus) A224 22 zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis) A229 23 dzi ęcioł czarny (Dryocopus martius) A236 24 dzi ęcioł średni (Dendrocopos medius) A238 25 lerka (Lullula arborea) A246 26 jarz ębatka ( Sylvia nisoria) A307 27 muchołówka mała (Ficedula parva) A320 28 dzierzba g ąsiorek (Lanius collurio) A338

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 49

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Lp. Nazwa gatunkowa Kod 29 ortalon (Emberiza hortulana) A379 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Tabela 28 Regularnie wyst ępuj ące na terenie OSO Ostoja I ńska ptaki migruj ące (nie wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG) Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 perkozek (Tachybaptus ruficollis) A004 2 perkoz dwuszyi (Podiceps grisegena) A006 3 perkoz zausznik (Podiceps nigricollis) A008 4 łab ędź niemy (Cygnus olor) A036 5 gęś g ęgawa (Anser anser) A043 6 kaczka krakwa (Anas strepeta) A051 7 cyraneczka (Anas crecca) A052 8 cyranka (Anas querquedula) A055 9 płaskonos (Anas clypeata) A056 10 gowienka (Aythya ferina) A059 11 gągoł (Bucephala clangula) A067 12 nurog ęś (Mergus merganser) A070 13 bekas kszyk (Gallinago gallinago) A153 14 samotnik (Tringa ochropus) A165 15 płomykówka (Tyto alba) A213 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Tabela 29 Ssaki wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyst ępuj ące na terenie OSO Ostoja I ńska Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 bóbr europejski (Castor fiber) 1337 2 wilk (Canis lupus) 1352 3 wydra europejska (Lutra lutra) 1355 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Tabela 30 Płazy i gady wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyst ępujące na terenie OSO Ostoja Ińska Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 traszka grzebieniasta (Triturus cristatus) 1166 2 kumak nizinny (Bombina bombina) 1188 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Tabela 31 Ryby wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyst ępuj ące na terenie OSO Ostoja I ńska Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 minóg strumieniowy (Lampetra planeri) 1096 2 głowacz bialopłetwy (Cottus gobio) 1163 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Tabela 32 Bezkr ęgowce wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyst ępuj ące na terenie OSO Ostoja I ńska Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 skójka gruboskorupowa ( Unio crassus ) 1032 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Tabela 33 Ro śliny wymienione w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyst ępuj ące na terenie OSO Ostoja I ńska EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 50

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Lp. Nazwa gatunkowa Kod 1 elisma wodna (Luronium natans) 1831 Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO) Dorzecze Regi (PLH320049 ) Obszar ten znalazł si ę na li ście proponowanych do utworzenia obszarów NATURA 2000 przekazanej Komisji Europejskiej dnia 29 pa ździernika 2009 roku. Obszar obejmuje swymi granicami dolin ę Regi od Trzebiatowa do jej obszarów źródłowych. Na terenie gminy Łobez obejmuje dolin ę Regi oraz jej dopływów: Starej Regi i Brze źniackiej Węgorzy. Granica ostoi na terenie gminy obejmuje doliny ww. rzek razem ze zboczami z wył ączeniem terenów z zabudow ą, w obr ębie których obszar ogranicza si ę w zasadzie do koryta rzecznego. Poza obszarem miasta Łobez dolina Regi jest mozaik ą terenów le śnych i rolniczych. Rega jest jedn ą z najdłu Ŝszych rzek polskich wpadaj ących bezpo średnio do Bałtyku, zachowuj ąc jednocze śnie prawie w całej swej długo ści charakter cieku łososiowego. Charakterystyka morfologiczna tej rzeki sprawia, Ŝe znajduj ą tam dobre warunki bytowania ryby łososiowate i karpiowate reofilne.

Tabela 34 Typy siedlisk wymienione w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG wyst ępuj ące na terenie SOO Dorzecze Regi Lp. Klasy siedlisk Kod Pokrycie [%] Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo- 1 fragilis , Populetum albae , Alnenion glutinoso-incanae , olsy 91E0 11.1 źródliskowe) 2 Gr ąd subatlantycki ( Stellario-Carpinetum ) 9160 8.6 śyzne buczyny ( Dentario glandulosae-Fagenion , Galio odorati- 3 9130 2.7 Fagenion ) 4 Pomorski kwa śny las brzozowo-dębowy ( Betulo-Quercetum ) 9190 2.4 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze 5 3150 2.4 zbiorowiskami z Nympheion , Potamion 6 Kwa śne buczyny ( Luzulo-Fagenion ) 9110 1.9 Ni Ŝowe i górskie świe Ŝe ł ąki u Ŝytkowane ekstensywnie 7 6510 0.8 (Arrhenatherion elatioris ) Torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa Ŝnie z ro ślinno ści ą z 8 7140 0.63 Scheuchzerio-Caricetea ) Bory i lasy bagienne (V accinio uliginosi-Betuletum pubescentis , 9 Vaccinio uliginosi-Pinetum , Pino mugo-Sphagnetum , Sphagno 91D0 0.45 girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne) Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników 10 3260 0.2 Ranunculion fluitantis 11 Torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą ( Ŝywe) 7110 0.13 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, 12 7230 0.1 turzycowisk i mechowisk Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i 13 7120 0.08 stymulowanej regeneracji 14 Naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne 3160 0.04 Ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla 15 6430 0.01 nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium ) Źródło: www.natura2000.gdos.gov.pl/

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 51

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Na terenie ostoi stwierdzono ponadto wyst ępowanie wielu cennych, rzadkich i chronionych w Polsce gatunków ro ślin. W rzekach stwierdzono wyst ępowanie takich gatunków ryb jak certa (Vimba vimba ) i tro ć wedrowna ( Salmo trutta morpha trutta ).

Pomniki przyrody Na terenie gminy istniej ą 4 pomniki przyrody o Ŝywionej (pomnikowe okazy drzew) i jeden pomnik przyrody nieo Ŝywionej (głaz narzutowy) uznane za pomniki przyrody na mocy Uchwały NR XXXVII/294/02 Rady Miejskiej w Łobzie z dnia 13 kwietnia 2002 roku.

Tabela 35 Pomniki przyrody na terenie gminy Łobez Wła ściciel terenu na Lp. Pomnik przyrody Opis pomnika przyrody Lokalizacja którym poło Ŝony jest pomnik obwód na wysoko ści 1,3 m: 7,10 m; miejscowo ść Zachełmie, lipa drobnolistna wysoko ść : ok. 30 m; Zabytkowy Park 1 Tilia cordata Mill. Gmina Łobez wysoko ść wyst ępowania Dworski, działka nr 8/4, „Elizabeth” pierwszych konarów: 2,5 m; obr ęb Zachełmie orientacyjny wiek: 250 lat obwód na wysoko ści 1,3 m – miejscowo ść Zachełmie, platan klonolistny 3,80 m; wysoko ść : ok. 21 m; Zabytkowy Park 2 Platanus x acerifolia Willd. wysoko ść wyst ępowania Gmina Łobez Dworski, działka nr 8/4, „Dzi ćka” pierwszych konarów:5 m; obr ęb Zachełmie orientacyjny wiek: 150 lat obwód na wysoko ści 1,3 m: przy drodze powiatowej Zarz ąd Dróg dąb bezszypułkowy 5,10 m; wysoko ść : ok. 35 m, Unimie – Dobieszewo, Powiatowych 3 Quercus petraea Liebl. wysoko ść wyst ępowania działka nr 7 i 113/9, i Wiesław „Bartek” pierwszych konarów: 6 m; obr ęb Unimie Uczciwek orientacyjny wiek: 300 lat obwód na wysoko ści 1,3 m: nad rzek ą Melnic ą, w kasztanowiec zwyczajny 4,40 m; wysoko ść ok. 35 m; miejscu w którym do ANR OT 4 (kasztanowiec biały) wysoko ść wyst ępowania 1958 roku istniała osada Szczecin Aesculus hippocastanum L. pierwszych konarów: 2 m; o nazwie Ciechowo orientacyjny wiek:150 lat Nadle śnictwo Łobez, obr ęb Przyborze, le śnictwo Unimie, oddział 117a, obwód: 9,10 m; szeroko ść : teren starej Ŝwirowni, w głaz narzutowy Nadle śnictwo 5 2,50 m; długo ść : 4,50 m; pobli Ŝu drogi gruntowej eratyk z epoki plejstocenu Łobez wysoko ść : 1,80 m prowadz ącej od strony południowej miejscowo ści Przyborze w kierunku pradoliny rzeki Regi Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Na terenie gminy znajduje si ę wi ęcej obiektów, które mog ą by ć uznane za pomniki przyrody i procedura obejmowania ich ochron ą powinna trwa ć w dalszym ci ągu.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 52

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 36 Potencjalne rezerwaty przyrody planowane do utworzenia na terenie gminy Łobez

Pomnik przyrody Lp. Zagro Ŝenia Zalecenia konserwatorskie opis/lokalizacja

dąb szypułkowy obwód 460 cm, stan ochrona czynna, ci ęcia 1 wycinka zdrowotny dobry, posusz korony, Kl ępnica sanitarne cis pospolity obwód 175 cm, drzewo ma 2 wycinka ochrona czynna form ę pienn ą, Bełczna - wie ś jesion wyniosły obwód 365 cm, stan ochrona czynna. ci ęcia 3 zdrowotny dobry, 20% posuszu, Byszewo- wycinka sanitarne wie ś dwa d ęby szypułkowe obwód 480 cm, 430 4 wycinka ochrona czynna cm, stan zdrowotny dobry, Grabowo - wie ś dąb szypułkowy obw.450 cm, stan ochrona czynna, ci ęcia 5 wycinka zdrowotny dobry, Zachełmie-wie ś sanitarne buk zwyczajny obwód 370 cm, stan 6 zdrowotny dobry, Łobez park „Zielona wycinka ochrona czynna Góra” buk zwyczajny obwód 355 cm, stan 7 zdrowotny dobry, nad jez. Kociatkowo; wycinka ochrona ścisła ŁW Oddz. 140/102 d, g buk zwyczajny obw.320 cm, stan zdrowotny 8 dobry, nad jez. Kociatkowo; ŁW Oddz. wycinka ochrona ścisła 140/102 d, g szpaler d ębów dł. 0, 3km o obwodach 345 9 cm, stan zdrowotny dobry, ŁŁ oddz. 10 ; na wycinka ochrona ścisła skraju lasu aleja lipowa dł. szpaleru to 2,2 km o 10 obwodach śr. 250 cm, stan zdrowotny wycinka ochrona czynna dobry, droga Zachełmie – Meszno dwie krótkie aleje d ębowe o dł. 1 km o ochrona czynna, ci ęcia 11 obwodach śr. 250 cm, stan zdrowotny wycinka sanitarne dobry, przy wsi Zachełmie szpaler d ębowy o obwodach drzew 355 – ochrona czynna, ci ęcia 12 380 cm, stan zdrowotny dobry, droga wycinka sanitarne Rekowo - jez. Dobieszewo skraj lasu Źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie

Do wyj ątkowo cennych obszarów na poło Ŝonych na terenie gminy nale Ŝą Jezioro Kl ępnica Mała wraz z otaczaj ącym je lasem i mechowiskiem, lobeliowe Jezior Chełm oraz mszar kolo łobeskiej stadniny koni. Wskazane jest obj ęcie tych obszarów ochron ą rezerwatow ą.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 53

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 37 Potencjalne rezerwaty przyrody proponowane do utworzenia na terenie gminy Łobez

Stan zachowania Zalecenia Lp. Nazwa Cel ochrony Zagro Ŝenia walorów konserwatorskie przyrodniczych

zachowanie zmiana stosunków licznej populacji wodnych, wycinka storczyka drzew i ro ślinno ści, Storczykowe kruszczyka ochrona przed 1 dobry zanieczyszczenie Uroczysko Jeziora szerokolistnego antropopresj ą środowiska (np. spływ Kl ępnica Mała rosn ącego w lesie biogenów z pól), nad jeziorkiem i zabudowa terenu na mechowisku renaturyzacja zachowanie zbiornika przez walorów utrzymanie jego przyrodniczych i oligotroficznego krajobrazowych charakteru, zmiana stosunków oligotroficznego zabezpieczenie wodnych, wycinka jeziora z przed dopływem Lobeliowe Jezioro drzew i ro ślinno ści, 2 charakterystyczna dobry wód z zewn ątrz, Chełm zanieczyszczenie ro ślinno ści ą i ochrona przed środowiska, stanowiskiem antropopresj ą antropopresja chronionego (likwidacja gin ącego gatunku biwakowiska na flory - lobelii brzegu), ochrona jeziornej przed zanieczyszczeniami zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych Ŝywego mszaru z zakaz melioracji post ępuj ącym i zmiany procesem stosunków torfotwórczym, zmiana stosunków wodnych, zakaz łącznie z wodnych, wycinka wycinki drzew Mszar koło dystroficznym drzew i ro ślinno ści, i niszczenia 3 łobeskiej stadniny jeziorkiem dobry zanieczyszczenie ro ślinno ści, koni torfowym; środowiska, ochrona przed wyst ępuje tu antropopresja antropopresj ą, charakterystyczna ochrona przed ro ślinno ść zanieczyszczeniami torfowiskowa i

wodna z chronionymi i zagro Ŝonymi wygini ęciem gatunkami flory Źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 54

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

5.7.5. Parki wpisane do rejestru zabytków

Na terenie gminy Łobez znajduje si ę 16 parków wpisanych do rejestru zabytków na podstawie decyzji wydanej przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wykaz parków wraz z ich lokalizacj ą oraz numerem rejestru przedstawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 38 Parki na terenie gminy Łobez wpisane do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2010 Lp. Opis obiektu Miejscowo ść Nr rejestru 1 park dworski z XIX wieku Bełczna 849 z 26.09.1979 2 park dworski z 1 połowy XIX wieku Bonin 924 z 3.12.1980 3 park dworski z 1 połowy XIX wieku Byszewo 848 z 26.01.1979 4 park dworski z 2 połowy XIX wieku Dalno 847 z 26.01.1979 5 park dworski z XIX wieku Dobieszewo 846 z 26.01.1979 6 park pałacowy z XIX wieku Grabowo 845 z 26.01.1979 7 park z XIX wieku Karwowo 999 z 27.10.1982 8 park Kl ępnica A-1170 z 11.12.1990 park i ziele ńce z 3 ćw. XIX wieku wchodz ące 9 w skład zespołu stadniny koni, ul. Łobez A-213 z 22.04.2005 Świ ętoborzec 2, 3, 3a, 13, 14 10 park dworski z 2 połowy XIX wieku Przyborze 844 z 26.01.1979 11 park Ro Ŝnowo Łobeskie A-828 z 2.10.1978 12 park Rynowo 829 z 25.11.1978 13 park dworski z XIX/XX wieku Trzeszczyna 843 z 26.01.1979 14 park dworski z ko ńca XIX wieku Unimie 842 z 26.01.1979 15 park dworski z XIX wieku Zachełmie 841 z 31.12.1979 park wchodz ący w skład 16 zespołu pałacowego z XVIII wiek, 1 połowa Zajezierze 256 z 22.10.1957 XIX wieku Źródło: Krajowy O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków

6. GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZAGROśEŃ ŚRODOWISKA W GMINIE ŁOBEZ

6.1. ZAGROśENIA WÓD PODZIEMNYCH

Główne przyczyny zanieczyszczenia wód podziemnych maj ą pochodzenie antropogeniczne. Stopie ń zanieczyszczenia wód podziemnych w najwi ększym stopniu zale Ŝy od gł ęboko ści zalegania oraz izolacji poziomu wodono śnego od powierzchni terenu oraz od lokalizacji potencjalnego źródła zagro Ŝeń. Na terenie gminy wyst ępuje czwartorz ędowy poziom wodono śny. Wody tego poziomu s ą w znacznym stopniu nara Ŝone na zanieczyszczenie ze wzgl ędu na dobre wła ściwo ści filtracyjne skał słabo izoluj ących poziom wodono śny, co stwarza dobre warunki do migracji zanieczyszcze ń.

Wpływ na jako ść wód podziemnych na terenie gminy maj ą:
Zanieczyszczenia obszarowe pochodzenia rolniczego, w tym niewła ściwe stosowanie nawozów sztucznych, organicznych i środków ochrony ro ślin (niedostosowane termin i dawki nawo Ŝenia), brak płyt gnojowych itp.
Brak wła ściwego systemu ujmowania i odprowadzania ścieków (nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, wylewanie nieoczyszczonych ścieków do wód lub do ziemi).
Deponowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych (bezpo średnio na ziemi, w ciekach wodnych itp.). EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 55

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Zanieczyszczenia pochodzenia przemysłowego, w tym nieszczelne zbiorniki paliw i innych substancji, awarie przemysłowe itp.
Deponowanie odpadów (tzw. dzikie wysypiska) w ciekach wodnych oraz na powierzchni terenu.

Długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wynosi 9,1 km. Skanalizowane jest 72% obszaru gminy. Na ternie gminy funkcjonuje 667 zbiorników bezodpływowych (szamb).

6.2. ZAGROśENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH

Na jako ść wód powierzchniowych wpływaj ą uwarunkowania naturalne: warunki klimatyczne, jako ść gleb, podło Ŝe geologiczne oraz presje antropogeniczne.

Najpowa Ŝniejszymi czynnikami obni Ŝaj ącymi jako ść wód na terenie gminy s ą:
Odprowadzanie ścieków z komunalnych oczyszczalni ścieków do rzek wyst ępuj ących na terenie gminy. Pomimo tego, ze oczyszczalnie mają charakter proekologiczny stanowi ą one zorganizowane źródło emisji zanieczyszcze ń. Na terenie miasta i gminy Łobez funkcjonuj ą trzy oczyszczalnie ścieków – w mie ście Łobez oraz we wsiach Dalno i Bełczna. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych pochodz ących z Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Łobzie jest rzeka Rega. Ścieki z oczyszczalni w Dalnie wprowadzane s ą do pobliskiego rowu melioracyjnego. Ścieki z oczyszczalni we wsi Bełczna wprowadzane s ą do rzeki Regi.
Brak sieci kanalizacyjnej na terenach wiejskich - powoduje narastaj ące zagro Ŝenie dla czysto ści wód powierzchniowych, bowiem ścieki nieoczyszczone mog ą w sposób niekontrolowany przedostawa ć si ę do środowiska. Aktualnie długo ść sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy wynosi 9,1 km. Skanalizowane jest 72% obszaru gminy.
Powa Ŝnym zanieczyszczeniem wód powierzchniowych (rzek i jezior) w gminie Łobez są zanieczyszczenia obszarowe (Dyrektywa Azotanowa). Są one odprowadzane do wód w sposób niezorganizowany, trudny do okre ślenia pomiarowego. Głównym źródłem tych zanieczyszcze ń s ą mineralne i organiczne nawozy stosowane pod uprawy oraz chemiczna ochrona ro ślin. Transport tych substancji z terenu zlewni odbywa si ę przez wody roztopowe, opadowe i infiltracyjne na całej długo ści rzeki. Powy Ŝszy zespół zagro Ŝeń doprowadza do nadmiernego wzbogacenia wód w substancje biogenne. Nadmierne uŜyźnienie wód powoduje nadmierny rozwój organizmów, a ich masowy rozkład obni Ŝa parametry biochemiczne wód. Stały dopływ ścieków powoduje degradacj ę wód powierzchniowych, ju Ŝ w odcinkach źródłowych.
Deponowanie odpadów (tzw. dzikie wysypiska) w ciekach wodnych oraz na powierzchni terenu.

6.3. ZAGROśENIA POWIETRZA

Zmiany antropogeniczne (wywołane działalno ści ą człowieka) składu atmosfery mo Ŝna zaklasyfikowa ć do 3 grup:
zmiany składu chemicznego, tzn. wprowadzanie do powietrza nowych składników gazowych,
zanieczyszczenia mechaniczne (zapylenie),
zanieczyszczenia energetyczne (głównie termiczne)

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 56

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Ze wzgl ędu na źródło i sposób rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń na terenie gminy mo Ŝna wyró Ŝni ć: − emisję nisk ą, − emisj ę wysok ą, − emisj ę ze źródeł komunikacyjnych, − emisja ze źródeł przemysłowych.

Emisja niska Problem niskiej emisji zwi ązany jest z wykorzystywaniem w ęgla jako głównego paliwa do wytwarzania ciepła w gospodarstwach domowych zaopatrywanych z indywidualnych systemów grzewczych. Udział emisji niskiej w ogólnej ilo ści emitowanych do powietrza zanieczyszcze ń jest trudny do zbilansowania ze wzgl ędu na rozproszenie źródeł emisji. StęŜ enie zanieczyszcze ń jest wi ększe w sezonie grzewczym ni Ŝ pozagrzewczym. Przyczyn ą tego jest spalanie paliw tanich o du Ŝej zawarto ści siarki i mało korzystnych parametrach grzewczych oraz spalanie śmieci. W zwi ązku z powy Ŝszym du Ŝe znaczenie maj ą działania podejmowane m in. przez indywidualnych mieszka ńców prowadz ące do zmiany ogrzewania z węglowego na gazowe lub olejowe.

Emisja wysoka Istotnym źródłem emisji zanieczyszcze ń do atmosfery jest Łobeska Energetyka Cieplna w Łobzie. Emituje do atmosfery stosunkowo du Ŝe ładunki zanieczyszcze ń, ale jest to tzw. „wysoka emisja” (z uwagi na wysoko ść emitora). Dzi ęki temu ładunek zanieczyszcze ń jest rozpraszany na du Ŝym obszarze, w niewielkim stopniu wpływaj ąc na stan powietrza w mie ście. Dzi ęki przeprowadzonej w 2009 roku modernizacji Łobeskiej Energetyki Cieplnej (wymiana komina, monta Ŝ wyci ągu spalin i instalacji odpylania) została ograniczona emisja zanieczyszcze ń do atmosfery z ilo ści 54 tony w 2005 roku do 26 ton w roku 2009.

Emisja ze źródeł komunikacyjnych Do znacz ących niezorganizowanych źródeł nale Ŝy zaliczy ć emisj ę zanieczyszcze ń zwi ązanych z transportem samochodowym. Szybki rozwój motoryzacji, a w konsekwencji ci ągle zwi ększaj ąca si ę na drogach liczba pojazdów samochodowych, prowadzi do wzrostu emisji dwutlenków azotu, tlenku w ęgla, w ęglowodorów i ołowiu. Do obszarów naraŜonych na terenie Gminy Łobez nale Ŝy zaliczy ć tereny poło Ŝone bezpo średnio przy drogach: − droga wojewódzka 151 – przebiegaj ąca z północy na południe, prowadz ąca z Recza do Świdwina, − droga wojewódzka 147 – prowadz ąca z Łobza na zachód do Wierzbi ęcina, − droga wojewódzka 148 –prowadz ąca z Drawska na północ do Starogardu Łobeskiego, − drogi powiatowe, gminne i lokalne ł ącz ące poszczególne miejscowo ści w gminie.

Źródłem emisji komunikacyjnej s ą tak Ŝe stacje paliw. Na terenie miasta Łobez funkcjonuj ą 3 stacje paliw: przy ul. Przemysłowej 1, Wary ńskiego 16 oraz Rolnej 22.

Emisja odorów (gazów złowonnych) Głównymi emitorami odorów (gazów złowonnych) na terenie gminy s ą:
„AGRI PLUS” Spółka z o.o., ul. Marceli ńska 92/94, Pozna ń (ferma trzody chlewnej w Suliszewicach),

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 57

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Gospodarstwo Rolne Ferma Drobiu Kazimierz Chwiałek, ul. Ko ściuszki 21A, Osina – ferma drobiu Byszewo,
Przedsi ębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego „NOWAMYL” S.A., Łobez,
Ferma drobiu Unimie, Michał Tokarczyk Odory wi ąŜą si ę z dyskomfortem zwi ązanym z przedostawaniem si ę gazów złowonnych do powietrza atmosferycznego. Dodatkowo źródłami emisji odorów na terenie gminy s ą: niezorganizowane źródła emisji gazów złowonnych z indywidualnych palenisk domowych (np. spalanie odpadów z tworzyw, gumy w paleniskach domowych), gospodarstwa rolne z nieprzystosowanym miejscem do składowania i gromadzenia odchodów zwierz ęcych oraz gnojowicy oraz oczyszczalnie ścieków.

Emisja ze źródeł przemysłowych Zgodnie z danymi Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego głównymi emitorami zanieczyszcze ń powietrza ze źródeł technologicznych, procesów produkcyjnych (i dodatkowo ze źródeł grzewczych) były: o „DRUTPOL” Sp. z o.o., Oddział w Łobzie, ul. Sokołowska 13, Golub-Dobrzy ń, o „AGRI PLUS” Spółka z o.o., ul. Marceli ńska 92/94, Pozna ń (ferma Suliszewice), o Polski Koncern Naftowy „Orlen” S.A., ul. Chemików 7, Płock, o JARONIMO MARTINS DYSTRYBUCJA S.A., ul. śniwna 5, Kostrzyn o Gospodarstwo Rolne Ferma Drobiu Kazimierz Chwiałek, ul. Ko ściuszki 21A, Osina (ferma drobiu Byszewo) o Przedsi ębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego „NOWAMYL” Sp. z o.o., ul. Szosa Świdwi ńska 1, Łobez, o Zakłady Naprawcze Mechanizacji Rolnictwa Spółka Akcyjna, ul. Armii Krajowej 24, Łobez, o Przedsi ębiorstwo PKS Gryfice Sp. z o.o., ul. Trzygłowska 32, Gryfice.

Tabela 39 Wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie gminy Łobez w latach 2005-2009 Wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych [Mg] Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie 59 72 56 67 31 uci ąŜ liwych (dot. ciepłowni miejskiej oraz PPZ „Nowamyl” w Łobzie) Źródło: Urz ąd Miejski w Łobzie

Łączna warto ść emisji zanieczyszcze ń ze źródeł grzewczych i przemysłowych na terenie gminy Łobez w 2009 roku (zgodnie z danymi Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego) wynosiła 18 762 655,92 kg (z czego gazy - 18 762 428,99 kg, pyły - 226,93 kg). Wielko ść emisji poszczególnych substancji z ww. źródeł na terenie gminy Łobez w 2009 roku zestawiono w tabeli poni Ŝej.

Tabela 40 Wielko ść emisji do powietrza ze źródeł grzewczych i przemysłowych na terenie gminy Łobez w 2009 roku Suma emisji Lp. Wyszczególnienie [kg] 1 Aldehydy alifatyczne i pochodne 3,92 2 Amoniak 9 868,95 EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 58

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Suma emisji Lp. Wyszczególnienie [kg] 3 Benzen 3,69 4 Benzo(a)piren 26,61 5 Dwutlenek siarki 76 070,00 6 Dwutlenek w ęgla 18 430 312,94 7 Ketony i pochodne 44,00 8 Kwasy nieorganiczne i bezwodne 106,00 9 Kwasy organiczne i pochodne 3,85 10 Metan 365,03 11 Podtlenek azotu 154,43 Pyły środków powierzchniowo 12 72,50 czynnych 13 Pyły w ęglowo-grafitowe, sadza 1 405,57 14 Pyły ze spalania paliw 63 073,43 15 Pyły pozostałe 11 425,69 16 Tlenek w ęgla 136 842,61 17 Tlenki azotu (NO 2) 32 012,82 18 Weglowodory alifatyczne 496,31 19 Węglowodory aromatyczne 362,57 20 Wodorofluorow ęglowodory 5,00 Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, 2010

6.4. ZAGROśENIA ZWIĄZANE Z TRANSPORTEM I POWAśNE AWARIE

Zgodnie z definicj ą „powa Ŝna awaria” – to zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem. Potencjalne zagro Ŝenie środowiska na terenie Gminy Łobez stwarza głównie transport materiałów i substancji niebezpiecznych na drogach przebiegaj ących przez gmin ę. Transport jest powa Ŝnym źródłem zanieczyszczenia środowiska zarówno w skali lokalnej jak i globalnej. Jest on zwi ązany z emisj ą zanieczyszcze ń do powietrza jak i zwi ększeniem nat ęŜ enia hałasu. W ostatnich latach nast ąpił w całe Polsce gwałtowny rozwój transportu drogowego, prawie dwukrotnie wzrosła liczba prywatnych samochodów. Przez teren gminy nie przebiega Ŝadna droga krajowa. Przebiegaj ą 3 drogi wojewódzkie oraz drogi powiatowe i gminne. Na terenie miasta drogi biegn ą głównie przez tereny mieszkalne o stosunkowo wysokim stopniu zaludnienia, co zwi ększa zagro Ŝenie dla mieszka ńców. Znacz ącym zagro Ŝeniem dla środowiska mog ą by ć równie Ŝ zbiorniki magazynowe substancji znajduj ące si ę na stacjach paliw. Na terenie miasta Łobez funkcjonuj ą 3 stacje paliw: przy ul. Przemysłowej 1, Wary ńskiego 16 oraz Rolnej 22.

6.5. HAŁAS

Ze wzgl ędu na środowisko wyst ępowania mo Ŝemy dokona ć podziału hałasu na trzy podstawowe grupy:

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 59

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

hałas w przemy śle (przemysłowy),
hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, u Ŝyteczno ści publicznej i terenach wypoczynkowych (komunalny),
hałas od środków transportu (komunikacyjny). Stan klimatu akustycznego na terenie gminy nie został dotychczas rozpoznany. Mo Ŝna przypuszcza ć, Ŝe główny wpływ na jako ść klimatu akustycznego ma hałas komunikacyjny - samochodowy i kolejowy. Równowa Ŝny poziom d źwi ęku pochodz ący od źródeł hałasu komunikacyjnego kształtuje si ę na poziomie w przedziale od 75 – 90 dB przekraczaj ąc cz ęsto warto ści dopuszczalne hałasu regulowane Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska w sprawie warto ści dopuszczalnych hałasu w środowisku z dnia 14 czerwca 2007 r.(Dz. U. Nr 120, poz. 826) na terenach chronionych akustycznie. Przez gmin ę przebiegaj ą drogi wojewódzkie nr 151, 147 i 148, drogi powiatowe, gminne i lokalne ł ącz ące poszczególne miejscowo ści w gminie oraz linia kolejowa Szczecin – Gdynia przebiegaj ąca przez teren gminy z południowego zachodu na północny wschód. Hałas pochodz ący od instalacji i urz ądze ń technologicznych, je Ŝeli jest uci ąŜ liwy, to przewa Ŝnie tylko lokalnie i najcz ęś ciej mo Ŝe zosta ć w znacznym stopniu ograniczony . Cz ęść mieszka ńców gminy nara Ŝona jest na ponadnormatywny hałas w mieszkaniach wyst ępuj ący w wyniku stosowania oszcz ędnych materiałów i konstrukcji budowlanych. Hałas wewn ątrzosiedlowy spowodowany jest przez prac ę silników samochodowych, wywo Ŝenie śmieci, dostawy do sklepów itp. Do tych hałasów zalicza si ę równie Ŝ uci ąŜ liwy hałas wewn ątrz budynków np. wadliwe funkcjonowaniem instalacji wodno – kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, hydroforów.

6.6. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Promieniowanie elektromagnetyczne jest stosunkowo nowym zanieczyszczeniem środowiska. Podstaw ą prawa krajowego w zakresie ochrony środowiska przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizuj ącym jest ustawa Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó ź. zm.). Zgodnie z art. 121 ustawy Prawo ochrony środowiska (PO Ś) ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej dopuszczalnych poziomów lub co najmniej na tych poziomach,
zmniejszenie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Dopuszczalne poziomy PEM w celu ochrony ludno ści przed promieniowaniem elektromagnetycznym ustalone s ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz sposobu sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U.2003.192.1883). Do głównych źródeł wytwarzaj ących sztuczne pola elektromagnetyczne na terenie gminy zaliczy ć nale Ŝy stacje i linie elektroenergetyczne oraz obiekty radiokomunikacyjne. Miasto Łobez jest zasilane liniami SN - 15 kV napowietrzno-kablowymi i liniami kablowymi tworz ącymi p ętle zasilane ze stacji 110/15 kV. Na terenie miasta jest zlokalizowanych 45 stacji transformatorowych 15/0,4 kV, w tym 22 typu miejskiego, 14 wie Ŝowych i 9 słupowych. W mie ście wi ększo ść stacji ma zainstalowane moce powy Ŝej 200 kVA (35 na 45 stacji), w tym 6 stacji powy Ŝej 500 kVA. Stacje te w wi ększo ści (23 stacje) zlokalizowane s ą na terenach wytwórczo usługowych lub w ich s ąsiedztwie.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 60

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Do obiektów radiokomunikacyjnych zlokalizowanych na terenie gminy Łobez nale Ŝą : − stacje nadawcze radiowe i telewizyjne w postaci anteny nadawczej Radiowo – Telewizyjnej Stacji Retransmisyjnej (RTSR) w Łobzie, − stacje bazowe telefonii komórkowej, − inne urz ądzenia nadawcze, b ędące w posiadaniu: policji, wojska, stra Ŝy po Ŝarnej i innych jednostek. Na terenie gminy zlokalizowanych jest sze ść stacji bazowych telefonii komórkowej: − w miejscowo ści Zajezierze - stacja bazowa telefonii komórkowej sieci PLUS GSM, − w miejscowo ści Poradz - stacja bazowa telefonii komórkowej sieci PLUS GSM , − w Łobzie przy ul. Magazynowej – stacja bazowa nadawczo-odbiorcza ERA PTC, − w Łobzie przy ul. Zielonej – stacja bazowa telefonii komórkowej sieci PLUS GSM, − w Łobzie przy ul. Przemysłowej – stacja bazowa telefonii komórkowej PTK CENTERTEL, − w Łobzie przy ul. Ko ścielnej – stacja bazowa PLUS GSM.

Zgodnie z art. 123 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z pó źn. zm.), oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie prowadzi okresowe pomiary pól elektromagnetycznych w środowisku w cyklu trzyletnim, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 roku w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. Nr. 221 poz 164). W 2009 roku na obszarze gminy Łobez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził badania poziomu promieniowania elektromagnetycznego w środowisku (PEM) w miejscowo ści Łobez, przy ulicy Generała Bema. Średnia arytmetyczna zmierzonych warto ści skutecznych nat ęŜ eń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu cz ęstotliwo ści co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz, uzyskanych dla punktu pomiarowego w miejscowo ści Łobez wynosi 0,26 V/m. Tym samym nie stwierdzono przekrocze ń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych (7 V/m), okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz sposobu sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003r. Nr 192, poz. 1883). Równie Ŝ pomiary nat ęŜ enia pól elektromagnetycznych emitowanych przez stacje bazowe telefonii komórkowej, przeprowadzone przez inwestorów (operatorów sieci) i udost ępniane Wojewódzkiemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska w Szczecinie, nie wskazuj ą przekrocze ń poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w miejscach dost ępnych dla ludno ści (okre ślonych w ww rozporz ądzeniu Ministra Środowiska).

6.7. GLEBA I POWIERZCHNIA TERENU

Problem stanowi zakwaszenie gleb stanowi ące jeden z głównych czynników ograniczaj ących produkcj ę ro ślinn ą. Nadmierna kwasowo ść najcz ęś ciej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstaj ące przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Szczególnie niebezpieczne jest wykorzystywanie nawozów fizjologicznie kwa śnych przy niedostatecznych dawkach nawozów wapniowych.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 61

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Erozja gleb. UŜytkowanie rolnicze gleb przy śpiesza procesy erozyjne. Szczególne znaczenie ma erozja wodna (deszczowa) polegaj ąca na spłukiwaniu lu źnej, wierzchniej warstwy terenu (zwłaszcza cz ąstek gleby) przez wody deszczowe. Erozja eoliczna (wietrzna) na terenach u Ŝytkowanych rolniczo polega głównie na przenoszeniu cz ąstek gleby i rozkruszonych skał przez wiatr. Procesom erozyjnym sprzyjaj ą: − źle prowadzone osuszanie terenów, − likwidacja miedz w procesie ł ączenia małych gospodarstw w du Ŝe farmy, − usuwanie murków, Ŝywopłotów, zakrzewień i zadrzewie ń śródpolnych, − zła lokalizacja dróg gruntowych.

6.8. GOSPODARKA ODPADAMI

Zagadnienia zwi ązane z gospodark ą odpadami zostały dokładnie omówione w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017.

7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA DO ROKU 2017

7.1. WSTĘP

W celu opracowania dokumentów strategicznych przyjmuje si ę na ogół trójstopniow ą hierarchi ę celów: cel nadrz ędny, cele systemowe, kierunki działa ń. Na proces planowania nakładaj ą si ę równie Ŝ uwarunkowania wynikaj ące z istniej ących programów sektorowych, planów i programów wy Ŝszego szczebla. Formułowane cele i zadania s ą pochodn ą obecnego stanu i zagro Ŝeń środowiska na terenie gminy. Specyfika przewa Ŝaj ącej działalno ści gospodarczej oraz charakterystyka funkcjonalna gminy warunkuje kierunki działa ń i zadania, jakie nale Ŝy wykona ć, aby we wła ściwy sposób przeciwdziała ć degradacji środowiska, d ąŜ yć do poprawy jego stanu, a tym samym do poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy.

7.2. PRIORYTETY OCHRONY ŚRODOWISKA

W oparciu o diagnoz ę stanu środowiska oraz zagro Ŝenia środowiska zdefiniowano najwa Ŝniejsze priorytety ochrony środowiska w gminie Łobez.

W zakresie ochrony przyrody: • Ochrona obszarów cennych przyrodniczo • Tworzenie nowych form ochrony przyrody na terenie gminy

W zakresie ochrony wód: • Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej • Modernizacja i rozbudowa systemu zaopatrzenia ludności w wodę • Zapewnienie najwyŜszej jakości wód powierzchniowych i podziemnych

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 62

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: • Zmniejszenie emisji niskiej • Zmniejszenie emisji komunikacyjnej

W zakresie ochrony powierzchni ziemi: • Zapewnienie dotrzymania standardów jakości gleb na terenie gminy

W zakresie edukacji ekologicznej: • Kontynuacja edukacji ekologicznej mieszkańców

7.3. CEL NADRZĘDNY

W przypadku gminy Łobez cel nadrz ędny został zdefiniowany jako:

„Trwały, niezagra Ŝaj ący środowisku naturalnemu rozwój społeczno-gospodarczy gminy”

7.4. CELE SYSTEMOWE

Cele systemowe wyznaczaj ą stan jaki nale Ŝy osi ągn ąć w horyzoncie czasowym 8 lat. Cele systemowe s ą identyfikowane na podstawie analizy obszarów problemowych wyst ępuj ących na terenie gminy. Cele systemowe powinny by ć mierzalne, realistyczne i terminowe. Na poszczególne cele systemowe składaj ą si ę kierunki działa ń. W ramach poszczególnych kierunków działa ń okre ślono konkretne zadania, których realizacja pozwoli na osi ągni ęcie wyznaczonych celów. Zadania podzielono na krótkoterminowe, czyli takie które przewidziano do realizacji w latach 2010 – 2013 oraz zadania długoterminowe - przewidziane do realizacji w latach 2014 – 2017. W harmonogramie rzeczowo-finansowym realizacji zadań krótkoterminowych na lata 2010- 2013 przedstawionym w Rozdziale 8 uj ęto poszczególne zadania niezb ędne do osi ągnięcia zało Ŝonych celów, wraz z potencjalnymi źródłami ich finansowania oraz jednostk ą odpowiedzialn ą za realizacj ę. W harmonogramie uj ęto zadania własne Gminy oraz zadania realizowane przez inne jednostki, a koordynowane przez Gmin ę.

7.4.1. Zasoby przyrody

Cel systemowy:

Ochrona i rozwój obszarów chronionych. Ochrona bioróŜnorodno ści.

Kierunki działa ń:

I. Doskonalenie systemu obszarów chronionych i ochrona obiektów cennych przyrodniczo EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 63

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

II. Ochrona bioró Ŝnorodno ści

III. Ochrona lasów

Kierunek działa ń I: Doskonalenie systemu obszarów chronionych i ochrona obiektów cennych przyrodniczo

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Wykonanie oznacze ń i zabezpiecze ń • Dalsze utrzymywanie istniej ących form dla pomników przyrody znajduj ących ochrony przyrody si ę na terenie gminy • Ustanawianie nowych form ochrony przyrody, rezerwatów przyrody, pomników przyrody i u Ŝytków ekologicznych • Zaproponowanie i utworzenie ZPK „Przyborze” i Łobeskiego ZPK (Wzgórze Rolanda)

Kierunek działa ń II: Ochrona bioró Ŝnorodno ści

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Odbudowa populacji ryb łososiowych w • Dalsza ochrona starodrzewia i cennych Redze obiektów przyrodniczych • Ochrona starodrzewia i cennych • Utrzymanie terenów zieleni ich ochrona obiektów przyrodniczych i konserwacja • Bie Ŝą ce utrzymanie terenów zieleni ich • Prowadzenie stałego monitoringu ochrona i konserwacja środowiska

Bioró Ŝnorodno ść oznacza zró Ŝnicowanie Ŝycia na wszelkich poziomach jego organizacji – w obr ębie gatunku (ró Ŝnorodno ść genetyczna), pomi ędzy gatunkami oraz ró Ŝnorodno ść ekosystemów. Obj ęcie prawn ą ochron ą warto ściowych obiektów i obszarów pozwoli na utrzymanie ci ągło ści procesów ekologicznych i przyczyni si ę do zachowania stabilno ści ekosystemów. Zachowana zostanie ci ągło ść fauny i flory wraz z ich siedliskami. Istotne jest tak Ŝe utrzymanie i konserwacja terenów zielonych szczególnie na obszarze miasta, gdy Ŝ pełni ą one funkcje rekreacyjne, klimatotwórcze i ochronne.

Kierunek działa ń III: Ochrona lasów

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Systematyczne zalesianie gruntów • Dalsze systematyczne zalesianie nieprzydatnych rolniczo gruntów nieprzydatnych rolniczo • Udzielanie informacji wła ścicielom • Dalsza ochrona istniej ących lasów w kwestii prawidłowych zasad kompleksów le śnych

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 64

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

gospodarki le śnej • Racjonalna gospodarka le śna • Ochrona istniej ących kompleksów le śnych • Racjonalna gospodarka le śna

Gospodarka le śna powinna by ć prowadzona zgodnie z wymaganiami ochrony przyrody. Zrównowa Ŝona gospodarka le śna, to działalno ść zmierzaj ąca do ukształtowania takiej struktury lasów i wykorzystania ich w taki sposób i tempie, zapewniaj ącym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjno ści oraz potencjału regeneracyjnego i Ŝywotno ści. Nale Ŝy dąŜ yć do renaturalizacji lasów silnie przekształconych gospodark ą le śną, a ekosystemy zbli Ŝone do naturalnych przynajmniej cz ęś ciowo obj ąć ochron ą biern ą. Wszelkie zabiegi techniczno-le śne powinny uwzgl ędnia ć konieczno ść zachowania bogactwa gatunkowego i strukturalnego lasu.

7.4.2. Zasoby wodne

Cel systemowy:

Poprawa jako ści i ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych. Zapewnienie mieszka ńcom gminy odpowiedniej jako ści wody do picia.

Kierunki działa ń:

I. Ograniczenie dopływu zanieczyszcze ń do wód powierzchniowych i podziemnych

II. Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi i ochrona przeciwpowodziowa

Kierunek działa ń I: Ograniczenie dopływu zanieczyszcze ń do wód powierzchniowych i podziemnych

Zadania krótkoterm inowe Zadania długoterminowe • Pomoc w realizacji inwestycji • Dalsza rozbudowa systemu kanalizacji zwi ązanych z przył ączeniem sanitarnej na terenie gminy, nieruchomo ści do kanalizacji oraz • Prowadzenie rejestru zbiorników dofinansowanie budowy przydomowych bezodpływowych (szamb) oraz kontrola oczyszczalni ścieków na terenach, stanu technicznego szamb i umów na gdzie budowa sieci kanalizacji opró Ŝnianie szamb sanitarnej jest utrudniona z przyczyn • Prowadzenie rejestru przydomowych ekonomicznych, b ądź technicznych. oczyszczalni ścieków • Sukcesywna rozbudowa nowej sieci • Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni kanalizacyjnej na terenie gminy ścieków w Łobzie • Prowadzenie rejestru zbiorników bezodpływowych (szamb) oraz kontrola stanu technicznego szamb i umów na opró Ŝnianie szamb • Prowadzenie rejestru przydomowych

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 65

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

oczyszczalni ścieków • Inwentaryzacja dzikich składowisk odpadów komunalnych • Edukacja rolników nt. optymalizacji stosowania nawozów oraz wła ściwego przechowywania nawozów naturalnych

Za priorytetowe działania chroni ące jako ść wód powierzchniowych i podziemnych w gminie Łobez nale Ŝy uzna ć rozwój systemu kanalizacyjnego, w tym pomoc w realizacji inwestycji zwi ązanych z przył ączeniem nieruchomo ści do kanalizacji Na terenach o du Ŝym stopniu rozproszenia zabudowy ze wzgl ędów ekonomicznych uzasadniona jest budowa przydomowych oczyszczalni ścieków . W celu kontroli cz ęstotliwo ści opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych, a w przypadku przydomowych oczyszczalni ścieków cz ęstotliwo ści i sposobu usuwania komunalnych osadów ściekowych gmina zobowi ązana jest do prowadzenia ewidencji tych urz ądze ń. Rejestr ten pozwoli równie Ŝ na opracowanie ewentualnego planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Aby zapewni ć prawidłowe funkcjonowanie gospodarki ściekami nale Ŝy na bie Ŝą co kontrolowa ć stan techniczny szamb (szczelno ść ) oraz egzekwowa ć umowy na opró Ŝnianie szamb . Na jako ść wód zasadniczy wpływ maj ą równie Ŝ zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł rolniczych. Tą drog ą do wód dostaj ą si ę zwi ązki biogenne, środki ochrony ro ślin oraz wypłukiwane frakcje gleby. Powa Ŝnym zagro Ŝeniem dla jako ści wód jest niewła ściwe stosowanie nawozów naturalnych: gnojowicy i obornika, a tak Ŝe rolnicze wykorzystywanie ścieków i osadów ściekowych bez zachowania wymogów ochrony środowiska. Ograniczenie spływu azotu z pól do wód podziemnych i powierzchniowych mo Ŝna osi ągn ąć poprzez racjonalne dozowanie i limitowanie środków plonotwórczych na u Ŝytkach rolnych. Odpowiednie przechowywanie nawozów naturalnych chroni przed niekontrolowanym przedostawaniem si ę niebezpiecznych substancji do wód. Budowa szczelnych zbiorników na gnojówk ę oraz uszczelnionych płyt obornikowych pozwoli na ograniczenie tego zagro Ŝenia. Zagro Ŝenie dla wód podziemnych stanowi ą „dzikie” wysypiska odpadów. Nale Ŝy je sukcesywnie likwidowa ć i rekultywowa ć. Powstawaniu „dzikich” wysypisk odpadów b ędzie zapobiega ć obj ęcie wszystkich mieszka ńców zorganizowanym systemem odbioru odpadów. Działania dotycz ące gospodarki odpadami zostały szczegółowo omówione w „Planie gospodarki odpadami dla gminy Łobez”.

Kierunek działa ń II: Racjonalna gospodarka zasobami wodnymi i ochrona przeciwpowodziowa

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Rozbudowa i modernizacja sieci • Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej wodoci ągowej • Likwidacja nieeksploatowanego • Minimalizacja wykorzystania wód odwiertu w miejscowo ści Zajezierze, podziemnych z uj ęć własnych i wody wykonanie nowego odwiertu wodoci ągowej do celów przemysłowych • Bie Ŝą ce kontrole jako ści wody ujmowanej z wodoci ągów publicznych oraz ze studni publicznych przez PPIS w Łobzie • Badanie wody z k ąpielisk w sezonie • Odtworzenie zbiornika małej retencji na

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 66

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

rzece Ło Ŝnicy w obr ębie 3 m Łobez • Regulacja rzeki Ło Ŝnicy na odcinku Zagórzyce – Łobez, u uj ścia Ło Ŝnicy do Regi

Mała retencja stanowi skuteczny sposób zapobiegania skutkom suszy hydrologicznej. Odtworzenie zbiornika małej retencji pozwoli na zwiększenie dyspozycyjnych zasobów wodnych, umo Ŝliwi ochron ę zasobów wodnych, regulacj ę i kontrol ę obiegu wody w środowisku. Regulacja rzeki Ło Ŝnicy przyczyni si ę do ochrony przeciwpowodziowej obszaru.

7.4.3. Powietrze atmosferyczne

Cel systemowy:

Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego. Ochrona przed hałasem polami elektromagnetycznymi.

Kierunki działa ń:

I. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza z ciepłownictwa

II. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza ze źródeł komunikacyjnych

III. Ochrona przed hałasem

IV. Ochrona przed polami elektromagnetycznym

Kierunek działa ń I: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza z ciepłownictwa

Zadania krótkoterminowe Zadania d ługoterminowe • Promowanie nowych no śników energii • Dalsza gazyfikacja obszaru gminy ekologicznej pochodz ących ze źródeł • Stosowanie energooszcz ędnych odnawialnych (np. fermy wiatrowe) materiałów i technologii przy budowie • Prowadzenie monitoringu jako ści nowych obiektów powietrza zgodnie z aktualnym „Programem monitoringu środowiska w woj. zachodniopomorskim ” • Edukacja ekologiczna społecze ństwa na temat wykorzystania proekologicznych no śników energii i szkodliwo ści spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych)

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 67

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Nale Ŝy promowa ć działania zmniejszaj ące straty cieplne w budynkach (izolacja cieplna, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej). Termomodernizacja prowadzona zwłaszcza w budynkach uŜyteczno ści publicznej pozwoli na redukcj ę zu Ŝycia energii i ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Istotnie jest promowanie na terenie gminy wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, w szczególno ści energii wiatru, gdy Ŝ na terenie gminy istniej ą korzystne warunki do rozwoju ferm wiatrowych.

Kierunek działa ń II: Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza ze źródeł komunikacyjnych

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Odnowa nawierzchni drogi • Remonty nawierzchni dróg wojewódzkiej nr 151 na odcinku granica • Rozwój transportu rowerowego powiatu – Łobez (do km 14+269) o • Wprowadzenie i propagowanie systemu długo ści 3,6 km przewozów kombinowanych: rower • Przebudowa cz ęś ci ulicy z innymi środkami lokomocji Kraszewskiego oraz chodnika w mie ście Łobez • Przebudowa mostu na ul. Segala w m. Łobez • Przebudowa chodnika w mie ście Łobez, ul. Ko ścielna i Bema w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 148 • Przebudowa chodnika w m. Łobez, ul. Kili ńskiego i Bema w ci ągu drogi wojewódzkiej nr 147 i 148, zaplanowana do realizacji w 2010 roku • Remonty ulic Ko ściuszki i Bocznej • Prowadzenie okresowych remontów nawierzchni dróg i ulic powiatowych na terenie gminy Łobez

Kierunek działa ń III: Ochrona przed hałasem

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Prowadzenie monitoringu źródeł hałasu • Prowadzenie monitoringu źródeł komunikacyjnego na obszarach, na hałasu komunikacyjnego na których mog ą wyst ępowa ć warto ści obszarach, na których mog ą ponadnormatywne wyst ępowa ć warto ści • Wspieranie inwestycji ograniczaj ących ponadnormatywne ujemny wpływ hałasu m.in.: budowy • Dalsze wspieranie inwestycji ekranów akustycznych, tworzenia ograniczaj ących ujemny wpływ hałasu pasów zwartej zieleni ochronnej, m.in.: budowy ekranów akustycznych, poprawy izolacji akustycznej budynków tworzenia pasów zwartej zieleni (np. wymiana okien); ochronnej, poprawy izolacji • Integrowanie planów akustycznej budynków (np. wymiana zagospodarowania przestrzennego z okien);

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 68

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

problemami zagro Ŝenia hałasem • Integrowanie planów zagospodarowania przestrzennego z problemami zagro Ŝenia hałasem

Kierunek działa ń VI: Ochrona polami elektromagnetycznymi

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Przestrzeganie zapisów na temat • Przestrzeganie zapisów na temat obszarów chronionych, zawartych w obszarów chronionych, zawartych w ocenach oddziaływania na środowisko ocenach oddziaływania na środowisko nowych i istniej ących instalacji; nowych i istniej ących instalacji; • Kontrola wprowadzania do środowiska • Kontrola wprowadzania do środowiska nowych urz ądze ń emituj ących nowych urz ądze ń emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne promieniowanie elektromagnetyczne

7.4.4. Powierzchnia terenu i środowisko glebowe

Cel systemowy:

Ochrona środowiska glebowego i zasobów kopalin

Kierunki działa ń:

I. Zapobieganie degradacji gleb

II. Ochrona zasobów kopalin

Kierunek działa ń I: Zapobieganie degradacji gleb

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Podnoszenie jako ści i struktury gleb • Zachowanie standardów jako ści gleb wykorzystywanych rolniczo poprzez • Dalsza ochrona gleb o wysokiej wykorzystanie kompostu przydatno ści rolniczej przed • Ochrona i wprowadzenie zadrzewie ń przeznaczeniem na cele nierolnicze i zakrzewie ń śródpolnych i przydro Ŝnych spełniaj ących rol ę przeciwerozyjn ą • Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej – szkolenia rolników • Ograniczanie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i niele śne • Monitoring gleb na terenie gminy Łobez- EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 69

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

dofinansowanie badania gleb na zawarto ść metali ci ęŜ kich i makroelementów oraz pH, P 2O5, K 2O, Mg pod k ątem zapotrzebowania nawozowego gleb (zlecenie Okr ęgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Szczecinie) • Wapnowanie gleb kwa śnych • Racjonalne u Ŝytkowanie środków ochrony ro ślin

Istotnym kierunkiem działa ń w rolnictwie b ędzie wdra Ŝanie i upowszechnianie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej (KDPR). Ochrona gleb powinna bowiem uwzgl ędnia ć racjonalne zu Ŝycie nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin, preferowanie nawozów naturalnych, np. obornika, kompostu. Ponadto stosowanie przez rolników nawozów syntetycznych i mineralnych, odchodów zwierz ąt (np. gnojowicy), nieodpowiednich dawek kompostów naturalnych mo Ŝe znacznie nasila ć procesy degradacji gleb. Dzi ęki stałemu monitoringowi gleb mo Ŝliwe jest okre ślenie potrzeb dotycz ących ich wapnowania. Zabieg wapnowania gleb nie tylko wpływa na zmian ę pH gleby, ale tak Ŝe wzbogaca gleb ę w wap ń, magnez, a niekiedy równie Ŝ w mikroelementy . Erozja wietrzna jest typowa dla otwartych przestrzeni rolnych, dlatego niezb ędne b ędzie stosowanie zadrzewie ń śródpolnych oraz podobnie jak przy zapobieganiu erozji wodnej stałe utrzymanie gleby pod pokryw ą ro ślinn ą. Zasadniczym zagro Ŝeniem dla przyległych do szlaków komunikacyjnych gruntów ornych jest imisja pyłu i metali ci ęŜ kich, która powoduje kumulacj ę zanieczyszcze ń w glebie i w uprawianych na nich ro ślinach. Na u Ŝytkach rolnych przyległych do ci ągów komunikacyjnych o du Ŝym nat ęŜ eniu ruchu wskazane jest stosowanie upraw nasiennych, gdy Ŝ ro śliny nie akumuluj ą metali ci ęŜ kich w nasionach.

Kierunek działa ń II: Ochrona zasobów kopalin

Zadania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Racjonalne wykorzystanie zasobów • Racjonalne wykorzystanie zasobów kopalin kopalin

7.4.5. Edukacja

Cel systemowy:

Edukacja ekologiczna społecze ństwa.

Kierunek działa ń:

I. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 70

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Kierunek działa ń I: Podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa

Zad ania krótkoterminowe Zadania długoterminowe • Opracowanie i wdro Ŝenie programu • Edukacja mieszka ńców gminy w informacyjno – edukacyjnego dla zakresie szeroko poj ętej ochrony mieszka ńców gminy środowiska oraz edukacja w • Opracowanie i wdro Ŝenie placówkach o światowych (w tym mi ędzyprzedmiotowych ście Ŝek organizacja „Dnia Ziemi” i akcji ekologicznych dla szkół „Sprz ątania Świata”) • Rozwój i wspieranie szkolnych kółek • Szkolenia pracowników z zakresu o tematyce zwi ązanej z ochron ą ochrony środowiska i edukacja środowiska ekologiczna w miejscu pracy • Organizacja szkolnych konkursów, • Zakup materiałów do edukacji przedstawie ń zwi ązanych z ochron ą ekologicznej i propagowania działa ń środowiska proekologicznych • Organizacja akcji promuj ących zasady zrównowa Ŝonego rozwoju i „Dobrych Praktyk Rolniczych” • Przeprowadzenie akcji informuj ących o zasadach post ępowania przy uzyskiwaniu dotacji z Unii Europejskiej • Organizacja szkole ń, wykładów z zakresu jako ści komponentów środowiska • Zakup materiałów do edukacji ekologicznej i propagowania działa ń proekologicznych

Niezb ędnym warunkiem realizacji celów w zakresie ochrony i poprawy jako ści środowiska oraz racjonalnego u Ŝytkowania zasobów naturalnych jest dobrze zorganizowany system edukacji ekologicznej. Konieczna jest jak najbardziej wszechstronna edukacja ekologiczna skierowana zarówno do dzieci, dorosłych, jaki i grup zawodowych (np. rolników, przedsi ębiorców). Kształtowanie świadomo ści ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy jest wa Ŝnym zadaniem realizowanym w formalnym systemie kształcenia obejmuj ącym wychowanie przedszkolne, szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe. System kształcenia uczniów powinien by ć nastawiony na wykształcenie u nich umiej ętno ści obserwowania środowiska i zmian w nim zachodz ących, wra Ŝliwo ści na pi ękno przyrody i szacunku dla niej oraz zwrócenie uwagi na najistotniejsze problemy zwi ązane z ochron ą środowiska wyst ępuj ące na terenie gminy. Najefektywniejszym sposobem podniesienia świadomo ści ekologicznej osób dorosłych jest zaanga Ŝowanie mieszka ńców w procesy decyzyjne. Niezb ędne jest przekazywanie mieszka ńcom informacji o stanie środowiska, i podejmowanych działaniach na rzecz jego ochrony, a tak Ŝe o mo Ŝliwo ściach prawnych uczestniczenia w podejmowaniu decyzji maj ących wpływ na stan środowiska. Udost ępnianie informacji b ędzie pomocne przy stymulowaniu proekologicznych zachowa ń społeczno ści lokalnej.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 71

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Edukacja społecze ństwa ma na celu ukształtowanie wła ściwego stosunku do otaczaj ącego środowiska naturalnego, doprowadzenie do jego wi ększego poszanowania i zach ęci ć do prowadzenia zdrowego trybu Ŝycia.

8. HARMONOGRAM RZECZOWOFINANSOWY

Proponowane do realizacji w latach 2010 – 2013 przedsi ęwzi ęcia uj ęto w nast ępuj ących tabelach:

Zasoby przyrody – Tabela 41 Zasoby wodne – Tabela 42 Powietrze atmosferyczne – Tabela 43 Powierzchnia terenu i środowisko glebowe – Tabela 44 Edukacja ekologiczna – Tabela 45

W tabelach zastosowano nast ępuj ące oznaczenia: • kolory w wierszach zada ń:

działania ci ągłe zadania których termin realizacji został okre ślony

• zielon ą pogrubion ą czcionk ą wyró Ŝniono zadania własne Gminy, pozostałe zadania s ą koordynowane przez Gmin ę.

Dla pewnych działa ń pozainwestycyjnych zawartych w harmonogramie rzeczowo- finansowym koszty zostały okre ślone jako „wkład rzeczowy” . Dotyczy to przedsi ęwzi ęć , które b ędą realizowane w ramach codziennych obowi ązków pracowników Urz ędu Miejskiego w Łobzie, a wi ęc bez dodatkowych kosztów. Okre ślenie „wkład rzeczowy” tyczy ć si ę mo Ŝe równie Ŝ udziału merytorycznego, udost ępnienia zasobów, czy partycypowania w organizacji przedsi ęwzi ęcia.

EKO-PROJEKT DORADZTWO W OCHRONIE ŚRODOWISKA ul. D ąbrowskiego 291A, 60-406 Pozna ń; tel. (061) 667 51 65, 600 914 508, 601 842 619 www.eko-projekt.com 72

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 41 Harmonogram realizacji zadań krótkoterminowych na lata 2010-2013 w zakresie „ochrona przyrody” Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna Źródła finansowania za realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Wykonanie oznacze ń i zabezpiecze ń dla pomników Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne 2,5 przyrody znajduj ących si ę na terenie gminy Ustanawianie nowych form ochrony przyrody – rezerwatów Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy gminy przyrody, pomników przyrody i uŜytków ekologicznych przyrodniczo przyrodniczo Urz ąd Miejski w Łobzie Zaproponowanie i utworzenie ZPK Regionalna Dyrekcja Środki własne jednostek

Doskonalenie systemu Doskonalenie „Przyborze” i Łobeskiego ZPK b.d. b.d. b.d. b.d. obszarów chronionych i i chronionych obszarów Ochrony Środowiska realizuj ących

ochrona obiektów cennych cennych obiektów ochrona (Wzgórze Rolanda) w Szczecinie

Odbudowa populacji ryb łososiowatych w Redze Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne 1,5

ci ci (zakup narybku) ś

Urz ąd Miejski w Łobzie Regionalna Dyrekcja Ochrona starodrzewia i cennych Środki własne jednostek norodno Ochrony Środowiska b.d. b.d. b.d. b.d. Ŝ obiektów przyrodniczych realizuj ących w Szczecinie Wojewódzki Konserwator Zabytków

Bie Ŝą ce utrzymanie terenów

Ochrona bioró Ochrona zieleni ich ochrona Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne 174,1 174,1 174,1 174,1 i konserwacja

Systematyczne zalesianie gruntów Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne jednostek b.d. b.d. b.d. b.d. nieprzydatnych rolniczo Nadle śnictwo Łobez realizuj ących

Udzielanie informacji wła ścicielom Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne jednostek lasów w kwestii prawidłowych b.d. b.d. b.d. b.d. Nadle śnictwo Łobez realizuj ących, dotacje zasad gospodarki le śnej Ochrona lasów lasów Ochrona Ochrona istniej ących kompleksów Środki własne Nadle śnictwa, Nadle śnictwo Łobez b.d. b.d. b.d. b.d. le śnych dotacje

77

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna Źródła finansowania za realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Środki własne Nadle śnictwa, Racjonalna gospodarka le śna Nadle śnictwo Łobez b.d. b.d. b.d. b.d. dotacje

78

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 42 Harmonogram realizacji zada ń krótkoterminowych na lata 2010-2013 w zakresie „zasoby wodne” Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Pomoc w realizacji inwestycji zwi ązanych z przył ączeniem Urz ąd Miejski w Łobzie, nieruchomo ści do kanalizacji Przedsi ębiorstwo oraz dofinansowanie budowy Wodoci ągów i Kanalizacji przydomowych oczyszczalni Środki własne jednostek Sp. z o.o. w Łobzie, 36,00 ścieków na terenach, gdzie realizuj ących Spółdzielnia budowa sieci kanalizacji Mieszkaniowa „Nadzieja” sanitarnej jest utrudniona w Dalnie z przyczyn ekonomicznych lub technicznych

Porz ądkowanie gospodarki Urz ąd Miejski w Łobzie Kredyty, po Ŝyczki, obligacje 40,00 wodno-ściekowej

Zakup agregatów pompowych Urz ąd Miejski w Łobzie Kredyty, po Ŝyczki, obligacje 32,00 i pomp ściekowych

1 975,00 (planowany Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa kanalizacji sanitarnej termin – 1 165,50 tys. PLN w ul. A. Krajowej, Pomorskiej, Urz ąd Miejski w Łobzie realizacji Inne środki Kamiennej w Łobzie inwestycji – – 809,50 tys. PLN do wód powierzchniowych i podziemnych podziemnych i powierzchniowych dowód lata 2013- ń 2014) Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa kanalizacji sanitarnej – 282,80 tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie 565,6 w ul. Bocznej w Łobzie Inne środki – 282,80 tys. PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa kanalizacji deszczowej – 441,495 tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie 748,089 w ul. W ęgorzy ńskiej w Łobzie Inne środki – 306,594 tys. PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa kanalizacji sanitarnej – 280,30 tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie 475,00 w ul. W ęgorzy ńskiej w Łobzie Inne środki – 194,70 tys. PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje 179,00 Budowa kanalizacji deszczowej Ograniczenie dopływu zanieczyszcze dopływu Ograniczenie Urz ąd Miejski w Łobzie – 99,35 tys. PLN (planowany termin realizacji w ul. Magazynowej w Łobzie Inne środki – 79,65 tys. PLN inwestycji – lata 2012-2014) Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa kanalizacji sanitarnej – 681,50 tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie 1 155,00 w ul. Segala w Łobzie Inne środki – 473,50 tys. PLN 79

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa kanalizacji sanitarnej – 698,863 tys. PLN w ul. Strumykowej, Odnodze Urz ąd Miejski w Łobzie 1 184,185 Węgrzy ńskiej, Ł ąkowej w Łobzie Inne środki – 485,322 tys. PLN Budowa kanalizacji deszczowej Kredyty, po Ŝyczki, obligacje w ul. Strumykowej, Odnodze Urz ąd Miejski w Łobzie – 750,312 tys. PLN 1 271,195 Węgrzy ńskiej, Ł ąkowej w Łobzie Inne środki – 520,883 PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje 1 167,931 Budowa kanalizacji sanitarnej – 689,272 tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie (planowany termin realizacji w ul. Podgórnej w Łobzie Inne środki – 478,659 tys. inwestycji – lata 2012-2014) PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Przebudowa kanalizacji 335,50 – 200,778 tys. PLN deszczowej w ul. Podgórnej Urz ąd Miejski w Łobzie (planowany termin realizacji Inne środki – 134,722 tys. w Łobzie inwestycji – lata 2012-2014) PLN Modernizacja przepompowni ścieków przy ul. Sawickiej Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne 70,00 w Łobzie Prowadz enie rejestru zbiorników bezodpływowych (szamb) oraz kontrola stanu Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego technicznego szamb i umów na opró Ŝnianie szamb Prowadzenie rejestru przydomowych oczyszczalni Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego ścieków

Inwentaryzacja dzikich składowisk odpadów Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego komunalnych Likwid acja nieeksploatowanego odwiertu w miejscowo ści Zajezierze, wykonanie nowego Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne b.d. odwiertu (działka 66/15 obr ęb Zajezierze gmina Łobez)

ochrona ochrona Bie Ŝą ce kontrole jako ści wody Urz ąd Miejski w Łobzie Racjonalna Racjonalna gospodarka gospodarka ujmowanej z wodoci ągów Pa ństwowy Powiatowy Środki własne jednostek b.d. b.d. b.d. b.d. publicznych oraz ze studni Inspektor Sanitarny realizuj ących przeciwpowodziowa przeciwpowodziowa zasobami wodnymi i i wodnymi zasobami publicznych w Łobzie

80

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Urz ąd Miejski w Łobzie Badanie wody z k ąpielisk Pa ństwowy Powiatowy Środki własne 2,00 2,00 2,00 2,00 w sezonie Inspektor Sanitarny w Łobzie

Rozbudowa sieci wodoci ągowej Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne 12,4

Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa sieci wodoci ągowej – 545,oo tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie 924,00 w ul. W ęgorzy ńskiej w Łobzie Inne środki – 379,00 tys. PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje 338,003 Budowa sieci wodoci ągowej – 198,50 tys. PLN Urz ąd Miejski w Łobzie (planowany termin realizacji w ul. Magazynowej w Łobzie Inne środki – 139,503 tys. inwestycji – lata 2012-2014) PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa sieci wodoci ągowej – 434,50 tys. PLN w ul. Wary ńskiego - Urz ąd Miejski w Łobzie 736,00 Świ ętoborzec w Łobzie Inne środki – 301,50 tys. PLN Budowa sieci wodoci ągowej Kredyty, po Ŝyczki, obligacje w ul. Odnoga W ęgorzy ńska Urz ąd Miejski w Łobzie – 46,00 tys. PLN 78,00 w Łobzie Inne środki – 32,00 tys. PLN

Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Budowa sieci wodoci ągowej Urz ąd Miejski w Łobzie – 142,00 tys. PLN 240,00 w ul. Strumykowej w Łobzie Inne środki – 98,00 tys. PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Przebudowa sieci 984,00 – 604,786 tys. PLN wodoci ągowej w ul. Podgórnej Urz ąd Miejski w Łobzie (planowany termin realizacji w Łobzie Inne środki – 379,214 tys. inwestycji – lata 2012-2014) PLN Zachodniopomorski Środki własne jednostek Odtworzenie zbiornika małej Zarz ąd Melioracji realizuj ących retencji na rzece Ło Ŝnicy 300,00 i Urz ądze ń Wodnych Program Rozwoju Obszarów w obr ębie 3 m Łobez w Szczecinie Wiejskich na lata 2007-2013 Zachodniopomorski Środki własne jednostek Regulacja rzeki Ło Ŝnicy na Zarz ąd Melioracji realizuj ących odcinku Zagórzyce – Łobez, 1 000,00 i Urz ądze ń Wodnych Program Rozwoju Obszarów u uj ścia Ło Ŝnicy do Regi w Szczecinie Wiejskich na lata 2007-2013

81

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 43 Harmonogram realizacji zada ń krótkoterminowych na lata 2010-2013 w zakresie „powietrze atmosferyczne” Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Promowanie nowych no śników energii ekologicznej pochodz ących ze źródeł Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego odnawialnych (np. fermy wiatrowe) Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego– 115,00 tys. uŜyteczno ści publicznej przy Pl. Urz ąd Miejski w Łobzie PLN 230,00 Spółdzielców w Łobzie Inne środki – 115,00 tys. PLN JST – 315 000 Termomodernizacja głównego budynku Urz ędu Miejskiego Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Urz ąd Miejski w Łobzie 725,00 przy ul. Niepodległo ści 13 – 47,50 tys. PLN w Łobzie Inne środki – 362,50 tys. PLN Termomodernizacja budynku Jednostki Samorz ądu do powietrza do powietrza

ń Urz ędu Miejskiego w podwórzu Terytorialnego – 42,50 tys. Urz ąd Miejski w Łobzie 85,00 przy ul. Niepodległo ści 13 PLN w Łobzie Inne środki – 42,50 tys. PLN Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego – 1 100,00 Szkoły Podstawowej Nr 2 Urz ąd Miejski w Łobzie tys. PLN 1 800,00 w Łobzie Inne środki – 700,00 tys. PLN

zciepłownictwa Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Termomodernizacja budynku – 430,00 tys. PLN Szkoły Podstawowej Nr 1 Urz ąd Miejski w Łobzie 825,00 w Łobzie Inne środki – 395,00 tys. PLN Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego – 295,00 tys. Publicznej Szkoły Podstawowej Urz ąd Miejski w Łobzie PLN 590,00

Ograniczenie emisji zanieczyszcze Ograniczenieemisji w Bełcznej Inne środki – 295,00 tys. PLN Kredyty, po Ŝyczki, obligacje Termomodernizacja budynku – 250,00 tys. PLN Przedszkola Miejskiego Urz ąd Miejski w Łobzie 500,00 w Łobzie Inne środki – 250,00 tys. PLN Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego – 260,00 tys. Zespołu Szkół Gimnazjalnych Urz ąd Miejski w Łobzie PLN 520,00 w Łobzie Inne środki – 260,00 tys. PLN

82

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego – 300,00 tys. Łobeskiego Domu Kultury Urz ąd Miejski w Łobzie PLN 600,00 w Łobzie Inne środki – 300,00 tys. PLN Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego – 84,00 tys. Urz ąd Miejski w Łobzie 168,00 Biblioteki Publicznej w Łobzie PLN Inne środki – 84,00 tys. PLN Jednostki Samorz ądu Termomodernizacja budynku Terytorialnego – 81,00 tys. socjalnego na stadionie Urz ąd Miejski w Łobzie 162,00 PLN miejskim w Łobzie Inne środki – 81,00 tys. PLN Edukacja ekologiczna społecze ństwa na temat szkodliwo ści spalania materiałów Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne, dotacje wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych)

Odnowa nawierzchni drogi Zachodniopomorski Zarz ąd wojewódzkiej nr 151 na odcinku Środki własne ZDW Dróg Wojewódzkich w 1 970,00 granica powiatu – Łobez (do km w Koszalinie 14+269) o długo ści 3,6 km Koszalinie

Przebudowa cz ęś ci ulicy Zachodniopomorski Zarz ąd Środki własne ZDW

do powietrza do powietrza Kraszewskiego oraz chodnika Dróg Wojewódzkich 281,00 w Koszalinie ń w mie ście Łobez w Koszalinie

Zachodniopomorski Zarz ąd Przebudowa mostu na ul. Segala Środki własne ZDW Dróg Wojewódzkich 1.200,00 w m. Łobez w Koszalinie w Koszalinie

Przebudowa chodnika w mie ście Zachodniopomorski Zarz ąd Środki własne ZDW Łobez, ul. Ko ścielna i Bema w Dróg Wojewódzkich w 199,00 w Koszalinie ci ągu drogi wojewódzkiej nr 148 Koszalinie ródeł komunikacyjnych komunikacyjnych ródeł ź Przebudowa chodnika w m.

ze Łobez, ul. Kili ńskiego i Bema w Zachodniopomorski Zarz ąd Środki własne ZDW ci ągu drogi wojewódzkiej nr 147 Dróg Wojewódzkich 30,00 w Koszalinie i 148, zaplanowana do realizacji w w Koszalinie 2010 roku

Zarz ąd Dróg Powiatowych

Ograniczeniezanieczyszcze emisji Remonty ulic Ko ściuszki i Bocznej Środki własne ZDP w Łobzie b.d. b.d. w Łobzie

83

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Prowadzenie okresowych remontów nawierzchni dróg i ulic Zarz ąd Dróg Powiatowych Środki własne ZDP w Łobzie b.d. b.d. b.d. b.d. powiatowych na terenie gminy w Łobzie Łobez Ograniczanie ruchu samochodowego w obr ębie stref Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne jednostek b.d. b.d. b.d. b.d. o unikalnych walorach Zarz ądy Dróg realizuj ących, dotacje przyrodniczych Prowadzenie monitoringu źródeł hałasu komunikacyjnego na Wojewódzki Inspektorat Środki własne jednostek obszarach, na których mog ą Ochrony Środowiska w b.d. b.d. b.d. b.d. realizuj ących wyst ępowa ć warto ści Szczecinie ponadnormatywne Wspieranie inwestycji ograniczaj ących ujemny wpływ Starostwo Powiatowe hałasu m.in.: budowy ekranów w Łobzie Środki własne jednostek akustycznych, tworzenia pasów b.d. b.d. b.d. b.d. Urz ąd Miejski w Łobzie realizuj ących zwartej zieleni ochronnej, poprawy Wła ściciele budynków izolacji akustycznej budynków (np.

Ochrona przed hałasem Ochrona hałasem przed wymiana okien) Integrowanie planów zagospodarowania Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego przestrzennego z problemami zagro Ŝenia hałasem Przestrzeganie zapisów na temat

obszarów chronionych, zawartych Starostwo Powiatowe Środki własne jednostek w ocenach oddziaływania na w Łobzie b.d. b.d. b.d. b.d. realizuj ących środowisko nowych i istniej ących Urz ąd Miejski w Łobzie instalacji Kontrola wprowadzania do polami Starostwo Powiatowe środowiska nowych urz ądze ń Środki własne jednostek w Łobzie b.d. b.d. b.d. b.d. Ochrona przed

elektromagnet. emituj ących promieniowanie realizuj ących Urz ąd Miejski w Łobzie elektromagnetyczne

84

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 44 Harmonogram zada ń krótkoterminowych na lata 2010-2013 w zakresie „powierzchnia ziemi i środowisko glebowe” Szacunkowe koszty w tys. PLN Jednostka Kierunek działa ń Zadanie odpowiedzialna za Źródła finansowania realizacj ę 2011 2011 2012 2013 2010 2010

Podnoszenie jako ści i struktury Środki własne wła ścicieli gleb wykorzystywanych rolniczo rolnicy b.d. b.d. b.d. b.d. gruntów poprzez wykorzystanie kompostu Ochrona i wprowadzenie zadrzewie ń i zakrzewie ń Urz ąd Miejski w Łobzie, Środki własne jednostek b.d. b.d. b.d. b.d. śródpolnych i przydro Ŝnych rolnicy realizuj ących spełniaj ących rol ę przeciwerozyjn ą Ograniczanie przeznaczania Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne jednostek gruntów na cele nierolnicze Starostwo Powiatowe b.d. b.d. b.d. b.d. realizuj ących i niele śne w Łobzie Monitoring gleb na terenie Urz ąd Miejski w Łobzie gminy Łobez – badania gleb Okr ęgowa Stacja Środki własne 2,00 2,00 2,00 2,00 pod k ątem zapotrzebowania Chemiczno-Rolnicza nawozowego w Szczecinie środki własne Gminy i Zapobieganie degradacji gleb degradacji Zapobieganie Urz ąd Miejski w Łobzie, Wapnowanie gleb kwa śnych Powiatu, b.d. b.d. b.d. b.d. rolnicy WFO ŚIGW, środki UE

środki własne Gminy i Racjonalne u Ŝytkowanie środków Urz ąd Miejski w Łobzie, Powiatu, b.d. b.d. b.d. b.d. ochrony ro ślin rolnicy WFO ŚIGW, środki UE

Starostwo Powiatowe Racjonalne wykorzystanie w Łobzie Środki własne jednostek b.d. b.d. b.d. b.d. zasobów kopalin Urz ąd Miejski w Łobzie realizuj ących kopalin kopalin Ochrona Ochrona zasobów podmioty gospodarcze

85

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 45 Harmonogram realizacji zada ń krótkoterminowych w zakresie edukacji ekologicznej Szacunkowe koszty w tys. PLN

Kierunek działa ń Zadanie Jednostka odpowiedz. Źródła finansowania 2010 2010 2011 2012 2013

Opracowanie i wdro Ŝenie programu informacyjno – Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego edukacyjnego dla mieszka ńców gminy

stwa stwa Opracowanie i wdro Ŝenie ń mi ędzyprzedmiotowych ście Ŝek Placówki o światowe Środki własne wkład rzeczowy placówek o światowych ekologicznych dla szkół

Rozwój i wspieranie szkolnych Urz ąd Miejski w Łobzie wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego i placówek kółek o tematyce zwi ązanej z Środki własne Placówki o światowe oświatowych ochron ą środowiska.

Organizacja szkolnych konkursów, Dyrekcje szkół, Urz ąd wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego i placówek przedstawie ń zwi ązanych z Środki własne Miejski oświatowych ochron ą środowiska ci ekologicznej społecze ekologicznej ci

ś Organizacja akcji promuj ących zasady zrównowa Ŝonego Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego rozwoju i „Dobrych Praktyk Rolniczych” wiadomo ś Akcje informuj ące o zasadach Starostwo Powiatowe w wkład rzeczowy Starostwa Powiatowego i Urz ędu post ępowania przy uzyskiwaniu Łobzie, Środki własne Miejskiego dotacji z Unii Europejskiej Urz ąd Miejski w Łobzie

Organizacja szkole ń, wykładów z zakresu jako ści komponentów Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne wkład rzeczowy Urz ędu Miejskiego Podnoszenie Podnoszenie środowiska Zakup materiałów do edukacji ekologicznej i propagowania Urz ąd Miejski w Łobzie Środki własne 2,5 2,5 2,5 2,5 działa ń proekologicznych

86

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

9. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU

9.1. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REGLAMENTUJĄCE MOśLIWOŚCI KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA

Pozwolenia i decyzje administracyjne na emisj ę, zintegrowane, wodno-prawne, na gospodarowanie odpadami, zobowi ązuj ące do prowadzenia pomiarów;
Zgłoszenia instalacji nie wymagaj ących pozwole ń dokonywane przez zakłady je eksploatuj ące;
Przegl ądy ekologiczne dokonywane w razie stwierdzenia okoliczno ści wskazuj ących na mo Ŝliwo ść negatywnego oddziaływania instalacji na środowisko;
Instrukcje eksploatacji obiektów zwi ązanych z gospodark ą odpadami;
Wymagania kwalifikacyjne stawiane eksploatuj ącym obiekty gospodarki odpadami;
Strefy ochrony bezpo średniej i po średniej uj ęć wody;
Obszary ograniczonego u Ŝytkowania terenu;
Ograniczenia lub zakazanie u Ŝytkowania niektórych jednostek pływaj ących na wodach stoj ących;

9.2. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY FINANSOWE

Wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód, składowanie odpadów; ponadto na podstawie ustawy o ochronie przyrody uiszczane s ą opłaty za wycink ę drzew i krzewów, a na podstawie Prawa geologicznego opłaty za wydobycie kopalin ponadto opłaty za wył ączenie gruntów z produkcji rolniczej wynikaj ące z przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych.
Opłaty podwy Ŝszone za korzystanie ze środowiska uiszczaj ą podmioty korzystaj ące z niego bez uzyskania wymaganego pozwolenia;
Wsparcie finansowe przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska w drodze udzielania niskooprocentowanych po Ŝyczek, dopłat do oprocentowania kredytów i po Ŝyczek, udzielania dotacji, wnoszenia udziałów do spółek, nabywania obligacji, akcji i udziałów przez celowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej na szczeblach od narodowego do gminnego, fundusze Unii Europejskiej (szerzej o nich w dalszym rozdziale), bud Ŝet samorz ądu województwa;
System materialnych zach ęt (ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje zró Ŝnicowane stawki podatków i innych danin publicznych słu Ŝą ce celom ochrony środowiska) dla przedsi ębiorców podejmuj ących si ę wprowadzania pro środowiskowych systemów zarz ądzania procesami produkcji i usługami, zgodnie z ogólno światowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie, wyra Ŝonymi m.in. w standardach ISO 14000, EMAS, programach czystej produkcji.

9.3. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY KARNE I ADMINISTRACYJNE

Odpowiedzialno ść cywilna za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko uregulowana jest tak Ŝe w Kodeksie Cywilnym; pozwala on ka Ŝdemu, 87

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko zagra Ŝa lub została wyrz ądzona szkoda, Ŝą da ć jej naprawienia lub zaprzestania działalno ści; je Ŝeli naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego,
Odpowiedzialno ść karna za szkody wyrz ądzone środowisku zagro Ŝona jest kar ą grzywny lub ograniczenia wolno ści w wypadku wprowadzania do obrotu substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie, eksploatacji bez pozwolenia instalacji lub lekcewa Ŝenia przepisów przez prowadz ącego zakład o du Ŝym ryzyku
Odpowiedzialno ść administracyjna sprowadza si ę do mo Ŝliwo ści nało Ŝenia na podmiot korzystaj ący ze środowiska i oddziałuj ący na niego negatywnie, obowi ązku ograniczenia negatywnego wpływu i przywrócenia wła ściwego stanu środowiska;
Administracyjne kary pieni ęŜ ne s ą ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska.

9.4. UPOWSZECHNIANIE INFORMACJI O ŚRODOWISKU

DuŜe znaczenie dla moŜliwości upowszechniania informacji o stanie środowiska i realizacji Programu daje ustawa z dn. 3 października 2008 r. O udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa, w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z pózn. zm.). Ustawa ta nakłada na organy administracji obowiązek udostępnianiu kaŜdemu informacji o środowisku i jego ochronie znajdujących się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Informacja ekologiczna w Polsce dostępna jest m. in. poprzez: - publikacje Ministerstwa Środowiska, - publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, - publikacje Ministerstwa Środowiska, publikacje słuŜb państwowych: Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwowy Zakład Higieny, Inspekcję Sanitarną, - programy i plany strategiczne, opracowania jednostek samorządu terytorialnego, - prasę popularnonaukową o tematyce ekologicznej, - publikacje o charakterze edukacyjnym i populizatorskim jednostek naukowo- badawczych, - publikacje opracowane przez organizacje pozarządowe, - akcje i kampanie edukacyjne i promocyjne, - Internet.

9.5. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA

9.5.1. Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Zasady funkcjonowania narodowego i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej okre śla ustawa z dnia 27 kwietnia 2002 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 ze zm.).. Zasadniczym celem funkcjonowania funduszy jest wspieranie przedsi ęwzi ęć podejmowanych dla poprawy stanu środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działania okre śla II Polityka Ekologiczna Pa ństwa, natomiast, co roku aktualizowane s ą cele szczegółowe.

88

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

9.5.1.1. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) istnieje od 1989 roku. Jego misj ą jest wspieranie zrównowa Ŝonego rozwoju kraju, a tak Ŝe zada ń i celów wynikaj ących z polityki ekologicznej pa ństwa. O dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu mog ą ubiega ć si ę podmioty podejmuj ące realizacj ę przedsi ęwzi ęć słu Ŝą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu finansowania przedsi ęwzi ęć okre ślonych w ustawie.

9.5.1.2. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Zasadniczym celem funkcjonowania wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej jest wspomaganie działalno ści w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej o znaczeniu i zasi ęgu regionalnym (wojewódzkim). Zakres działalno ści, na któr ą mog ą by ć przeznaczone środki z wojewódzkich funduszy okre śla ustawa Prawo Ochrony Środowiska. Obejmuje on mi ędzy innymi:
Realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z gospodark ą odpadami,
Realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą powierzchni ziemi,
Zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku, gdy nie mo Ŝna ustali ć podmiotu za nie odpowiedzialnego,
Zada ń słu Ŝą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ących z zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, ustalonych w planach działalno ści wojewódzkich funduszy, w tym realizacji programów ochrony środowiska. W Funduszu obowi ązuj ą nast ępuj ące formy dofinansowania:
PoŜyczki,
Dotacje,
Dopłaty do kredytów bankowych. Dominuj ącą form ą pomocy finansowej ze środków Funduszu s ą oprocentowane po Ŝyczki udzielane na preferencyjnych warunkach. Istniej ą mo Ŝliwo ści cz ęś ciowego umorzenia udzielonych po Ŝyczek. Dotacje mog ą by ć udzielane na proekologiczne zadania inwestycyjne i modernizacyjne realizowane przez jednostki sfery bud Ŝetowej, jednostki samorz ądów i inne jednostki organizacyjne prowadz ące działalno ść w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, o światy i kultury.

9.5.2. Fundusze Unii Europejskiej

Po przyst ąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaistniała mo Ŝliwo ść finansowania inwestycji w dotycz ących ochrony środowiska z Funduszy Strukturalnych oraz Funduszu Spójno ści, a w szczególno ści z Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. W Polsce do 2013 roku przy wsparciu z funduszy europejskich wdra Ŝanych b ędzie osiem programów operacyjnych. Spo śród nich kluczowe dla zada ń Programu b ędą: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Program Operacyjny Rozwoju Obszarów Wiejskich. Źródła finansowania zwi ązane z ochron ą środowiska zostały na szczeblu wojewódzkim okre ślone ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w Sektorowych Programach Operacyjnych Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dla poszczególnych województw. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Zachodniopomorskiego został przyj ęty w pa ździerniku 2007 r. Celem programu jest rozwój województwa

89

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 zmierzaj ący do zwi ększenia konkurencyjno ści gospodarki, spójno ści przestrzennej, społecznej oraz wzrostu poziomu Ŝycia mieszka ńców. Programy składaj ą si ę na kilka tzw. „osi priorytetowych”, z których najwi ększe znaczenie ze wzgl ędu na działania na rzecz ochrony środowiska:

Oś priorytetowa 4 „Infrastruktura ochrony środowiska”:

Priorytet ten obejmuje nast ępuj ące działania: DZIAŁANIE 4.1. ENERGIA ODNAWIALNA I ZARZ ĄDZANIE ENERGI Ą Poddziałanie 4.1.1. Energia odnawialna: wiatrowa Poddzialanie 4.1.2. Energia odnawialna: słoneczna Poddziałanie 4.1.3. Energia odnawialna: biomasa Poddziałanie 4.1.4. Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe Poddziałanie 4.1.5. Efektywno ść energetyczna, Kogeneracja i zarz ądzanie energi ą DZIAŁANIE 4.2. GOSPODARKA ODPADAMI DZIAŁANIE 4.3. ZAOPATRZENIE W WOD Ę I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW DZIAŁANIE 4.4. OCHRONA POWIETRZA DZIAŁANIE 4.5. OCHRONA PRZYRODY I ZAPOBIEGANIE ZAGRO śENIOM Poddziałanie 4.5.1. Zintegrowany system zapobiegania i kontroli zanieczyszcze ń Poddziałanie 4.5.2. Promowanie bioró Ŝnorodno ści i ochrona przyrody (w tym NATURA 2000) Poddziałanie 4.5.2. Zapobieganie zagro Ŝeniom

W ramach osi priorytetowej realizowane b ędą inwestycje z zakresu gospodarki wodno – ściekowej oraz gospodarki odpadami. Inwestycje te zgodne b ędą z zało Ŝeniami Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami, Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych oraz rozporz ądzenia Wojewody Zachodniopomorskiego w sprawie granic aglomeracji. Działania z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej b ędą wspierane w zakresie budowy, rozbudowy lub przebudowy sieci kanalizacji zbiorczych, przepompowni, zbiorników oraz oczyszczalni ścieków. B ędą one słu Ŝyć poprawie jako ści wód powierzchniowych i zapobieganiu odprowadzaniu zanieczyszcze ń do wody i gruntów. Realizowane projekty powinny wi ąza ć si ę z d ąŜ eniem do efektywnego wykorzystania potencjału ju Ŝ istniej ącej infrastruktury (np. oczyszczalnie ścieków). Co do zasady przedsi ęwzi ęcia z zakresu gospodarki ściekowej b ędą realizowane w aglomeracjach wskazanych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych, zgodnie z lini ą demarkacyjną. W ramach zagospodarowania odpadów priorytetem b ędzie organizowanie i wdra Ŝane systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu oraz modernizacja i rekultywacja istniej ących nieczynnych składowisk odpadów. Preferowane b ędą kompleksowe projekty gospodarki odpadami komunalnymi obejmuj ące mi. in. selektywna zbiórk ę odpadów, sortownie, zakłady recyklingu i odzysku odpadów, biologiczno-mechaniczne unieszkodliwianie odpadów oraz kampanie informacyjne i edukacyjne na temat gospodarki odpadami przyjaznej środowisku. Ponadto, wsparcie uzyskaj ą projekty dotycz ące spalania odpadów, które nie mog ą by ć poddane recyclingowi i odzyskowi oraz składowiska odpadów, jako opcja najmniej preferowana. Realizowane b ędą równie Ŝ operacje maj ące na celu popraw ę jako ści powietrza obejmuj ące swym zakresem roboty i wyposa Ŝenie w środki w zakresie systemów, infrastruktury, urz ądze ń i technologii słu Ŝą cych do ograniczania zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych. Wsparcie uzyskaj ą tak Ŝe inwestycje maj ące na celu popraw ę stanu bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego, przeciwpo Ŝarowego oraz ochrony przed skutkami nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska, m.in. poprzez rozbudow ę infrastruktury monitoringu stanu środowiska. Je śli chodzi o bezpiecze ństwo 90

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017 przeciwpowodziowe, priorytetem b ędą projekty, które mają na celu naturalne zwolnienie szybko ści odpływu wód opadowych oraz zwi ększenie naturalnej retencyjno ści zlewni (np.: odtworzenie zdolno ści retencyjnych naturalnych terenów zalewowych i podmokłych; przywrócenie naturalnego koryta rzecznego, w tym cofniecie regulacji koryta rzecznego czy rozbiórka wałów przeciwpowodziowych i innych urz ądze ń przeciwpowodziowych, które stanowi ą przeszkod ę dla swobodnego przepływu wód powodziowych; rozwój suchych polderów przeciwpowodziowych). Ponadto, wspierana b ędzie rehabilitacja istniej ącej infrastruktury przeciwpowodziowej tam gdzie to konieczne. Nowe środki ochrony przeciwpowodziowej b ędą realizowane jedynie wtedy, gdy wy Ŝej wymienione działania były niewystarczaj ące do zmniejszenia ryzyka powodziowego oraz pod warunkiem, Ŝe spełnione s ą wymagania dyrektyw unijnych, w szczególno ści Artykułu 4(7) Ramowej Dyrektywy Wodnej. Ponadto w sytuacjach, gdy zagro Ŝenie przeciwpowodziowe istnieje i b ędzie musiało by ć zarz ądzane, wsparcie uzyska przygotowanie i utrzymanie w stanie gotowości operacyjnej, regionalnych i lokalnych planów post ępowania w sytuacjach zagro Ŝenia przeciwpowodziowego. W ramach wsparcia inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii realizowane będą przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na budowie, przebudowie, modernizacji i instalacji infrastruktury słu Ŝą cej do produkcji i przesyłu energii ze źródeł odnawialnych, w szczególno ści kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych, elektrowni wiatrowych, pomp ciepła, małych elektrowni wodnych, geotermii, jak równie Ŝ urz ądze ń do spalania biomasy. Istotna b ędzie równie Ŝ budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych umo Ŝliwiaj ących przył ączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Przewiduje si ę tak Ŝe realizacj ę projektów maj ących na celu zwi ększenie efektywno ści wytwarzania, zarz ądzania, przesyłania, dystrybucji i wykorzystania energii. Zwi ększenie czynnej ochrony przyrody b ędzie mo Ŝliwe m.in. poprzez działania zwi ązane z ochron ą siedlisk oraz zachowaniem ró Ŝnorodno ści gatunkowej. Wszystkie działania przewidziane w realizacji musz ą by ć zgodne z obowi ązuj ącymi dokumentami programowymi i planistycznymi, przyj ętymi przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, tj.: „Programem ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego” i „Planem gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego”.

Fundusz Spójno ści Równolegle z realizacj ą sektorowych programów operacyjnych i programu regionalnego realizowane b ędą du Ŝe projekty współfinansowane z Funduszu Spójno ści. Fundusz Spójno ści jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, lecz nie zalicza si ę do funduszy strukturalnych. Pomoc z Funduszu Spójno ści ma zasi ęg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku funduszy strukturalnych. Celem nadrz ędnym funduszu jest wzmacnianie spójno ści społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie du Ŝych projektów tworz ących spójn ą cało ść w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Pomoc Unii Europejskiej dla sektora środowiska i sektora transportu odzwierciedla filozofi ę trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju. Polega ona na zwi ększaniu produktywno ści i konkurencyjno ści gospodarki głównie poprzez rozwój infrastruktury transportowej, lecz zarazem nie kosztem środowiska i jego zasobów, a przez to - kosztem przyszłych pokole ń. Wsparcie Funduszu Spójno ści zostało ustanowione na poziomie 50% dla ka Ŝdego sektora. Beneficjentami Funduszu Spójno ści s ą: • w sektorze transportu: PKP PLK S.A., GDDKiA oraz Ministerstwo Infrastruktury; 91

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

• w sektorze środowiska: jednostki samorz ądu terytorialnego, zwi ązki jednostek samorz ądu terytorialnego, komunalne spółki prawa handlowego oraz NFO ŚiGW. Projekty finansowane z Funduszu Spójno ści powinny by ć zgodne z postanowieniami traktatów, przyj ętymi zgodnie z nimi instrumentami oraz politykami wspólnotowymi ł ącznie z polityk ą ochrony środowiska, transportow ą, w dziedzinie sieci transeuropejskich, polityk ą konkurencji oraz polityk ą zamówie ń publicznych.

10. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU

Program ochrony środowiska dla Gminy Łobez realizowany b ędzie w oparciu o aktualnie obowi ązuj ące w Polsce przepisy prawne, które w swej tre ści s ą zgodne z przepisami UE. Wa Ŝnym elementem realizacji planu jest mo Ŝliwo ść pozyskania funduszy na realizacj ę zało Ŝeń inwestycyjnych planu. Brak funduszy mo Ŝe nie tylko opó źni ć realizacj ę zało Ŝeń, ale równieŜ mo Ŝe spowodowa ć rezygnacj ę z wykonania cz ęś ci inwestycji. Wa Ŝnym elementem realizacji Program jest udział społecze ństwa na wszystkich etapach jego uchwalania i realizacji, a tak Ŝe wdro Ŝenie programu edukacji ekologicznej w gminie.

11. WDRAśANIE I MONITORING PROGRAMU

Zakłada si ę, Ŝe program b ędzie wdra Ŝany zgodnie z przyj ętymi zało Ŝeniami, a środki na wdro Ŝenie pozyskiwane b ędą sukcesywnie z ró Ŝnych źródeł. Przy wdra Ŝaniu Programu planuje si ę czynny udział społecze ństwa gminy. Wa Ŝnym elementem realizacji przyj ętych zało Ŝeń jest podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy. W ramach monitoringu realizacji programu wykorzystane b ędą:
stała analiza wyników bada ń uzyskanych w trakcie prowadzenia Pa ństwowego Monitoringu Środowiska,
dane zgrupowane w bazach danych o środowisku zebrane w WIO Ś w Szczecinie (dane korzystaniu ze środowiska w zakresie emisji ścieków do wód i do ziemi, emisja zanieczyszcze ń do powietrza, pobór wód) oraz bazy danych Marszałka Województwa w zakresie gospodarowania odpadami. Program ochrony środowiska dla gminy Łobez wchodzi do realizacji na podstawie uchwały Rady Miasta. Koordynator wdra Ŝania Programu b ędzie ocenia ć co dwa lata stopie ń jego wdro Ŝenia. Koordynator b ędzie współpracował ści śle z Burmistrzem Miasta i Rad ą Miasta, przedstawiaj ąc Radzie Miasta, zgodnie z art. 18 ust. 2 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity: Dz.U.2008.25.150 ze zm), co dwa lata raporty z realizacji programu ochrony środowiska.

12. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczo ści, oparty na wska źnikach (miernikach) stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach świadomo ści społecznej. Poni Ŝej w tabeli zaproponowano istotne wska źniki, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i powinna by ć sukcesywnie modyfikowana.

92

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 46 Wska źniki monitorowania Programu Jednos Wska źnik Źródło danych tka Wska źniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko Jako ść wód powierzchniowych; udział wód pozaklasowych wg WIO Ś Szczecin % oceny ogólnej Jako ść wód podziemnych; udział wód o bardzo dobrej i dobrej WIO Ś Szczecin % jako ści Stopie ń zwodoci ągowania gminy % Urz ąd Miejski w Łobzie Stopie ń skanalizowania gminy % Urz ąd Miejski w Łobzie Stopie ń zgazyfikowania gminy % Urz ąd Miejski w Łobzie Urz ąd Marszałkowski Ścieki przemysłowe i komunalne wymagaj ące oczyszczenia m3 Województwa odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi Zachodniopomorskiego Stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do sieci wodoci ągowej km Urz ąd Miejski w Łobzie Mg Urz ąd Marszałkowski Wielko ść emisji zanieczyszcze ń pyłowych do powietrza z /rok Województwa zakładów szczególnie uci ąŜ liwych, (z CO ) 2 Zachodniopomorskiego Mg Urz ąd Marszałkowski Wielko ść emisji zanieczyszcze ń gazowych do powietrza z /rok Województwa zakładów szczególnie uci ąŜ liwych (bez CO ) 2 Zachodniopomorskiego Wska źnik lesisto ści gminy % Urz ąd Miejski w Łobzie RDO Ś Procentowy udział powierzchni terenów obj ętych ochron ą prawn ą % Szczecin Nakłady finansowe na ochron ę środowiska w gminie tys zł. Urz ąd Miejski w Łobzie Wska źniki świadomo ści społecznej Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska - Urz ąd Miejski w Łobzie wg oceny jako ściowej Ilo ść i jako ść interwencji (wniosków) zgłaszanych przez b.d. Urz ąd Miejski w Łobzie mieszka ńców Liczba, jako ść i skuteczno ść kampanii edukacyjno - b.d. Urz ąd Miejski w Łobzie informacyjnych, Ilo ść wniosków na dofinansowania inwestycji proekologicznych b.d Urz ąd Miejski w Łobzie

93

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

13. SPIS RYSUNKÓW I TABEL

Ryc. 1. PołoŜenie gminy Łobez w powiecie łobeskim ...... 12 Tabela 1 Liczba ludności na terenie gminy Łobez w latach 20052009 ...... 12 Tabela 2 Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach na terenie gminy (stan na dzień 31.12.2009r.) ...... 13 Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON na terenie gminy Łobez (wg PKD 2007, stan na dzień 02.06.2010 r.) ...... 14 Tabela 4 UŜytkowanie gruntów na terenie gminy Łobez (stan na grudzień 2006) ...... 15 Tabela 5 Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zlokalizowanych na terenie gminy Łobez (stan na 31 marca 2010) ...... 16 Tabela 6 Placówki oświatowe na terenie gminy Łobez ...... 19 Tabela 7 Zadania z zakresu edukacji ekologicznej zrealizowane ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w latach 20072009 ...... 20 Tabela 8 Stan dróg wojewódzkich na terenie gminy Łobez...... 21 Tabela 9 Stan zadrzewień wzdłuŜ dróg wojewódzkich na terenie gminy ...... 21 Tabela 10 Drogi powiatowe na terenie gminy Łobez ...... 21 Tabela 11 Ulice powiatowe na terenie gminy Łobez ...... 22 Tabela 12 Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Łobez ...... 23 Tabela 13 Sieć wodociągowa i zaopatrzenie w wodę ludności na terenie gminy Łobez w latach 20052009 ...... 25 Tabela 14 Pobór wód podziemnych na terenie gminy Łobez w 2009 roku ...... 25 Tabela 15 Gospodarka ściekowa na terenie gminy Łobez w latach 20052009 ...... 26 Tabela 16 Ładunek zanieczyszczeń w ściekach wytworzonych w 2009 roku na terenie gminy Łobez ...... 27 Ryc.2. Strefy województwa zachodniopomorskiego podlegające rocznej ocenie jakości

powietrza w 2009 r. – dla zanieczyszczeń: SO 2, NO 2, NOx, C 6H6, PM10, Pb, CO As, Cd, Ni i B(a)P ...... 32 Ryc.3. Strefy województwa zachodniopomorskiego podlegające rocznej ocenie jakości

powietrza w 2009 r. dla ozonu O 3 ...... 32 Ryc.4. StęŜenia średnioroczne SO 2 w Łobzie – tendencje zmian w latach 20022009 .. 33 Ryc.5. StęŜenia średnioroczne NO 2 w Łobzie – tendencje zmian w latach 20022009 . 34 Tabela 17 Tło aktualne średnioroczne stęŜenie zanieczyszczenia w powietrzu dla obszaru gminy Łobez ...... 34 Tabela 18 Klasyfikacja strefy powiat łobeski dla poszczególnych zanieczyszczeń dokonana z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia (poziomów dopuszczalnych i docelowych) – wg rocznej oceny jakości powietrza za 2009 r...... 35 Tabela 19 Klasyfikacja strefy powiat łobeski dla SO2, NOx, dokonana z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin (poziomów dopuszczalnych) – według rocznej oceny jakości powietrza za 2009 r...... 35 Tabela 20 Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego dla ozonu dokonana z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia i roślin (poziomów docelowych i celu długoterminowego) – według rocznej oceny jakości powietrza za 2009 r...... 37 Ryc.9. Granica JCWP nr 8 (zaznaczono pogrubioną czerwoną linią) ...... 38 Ryc.10. Uproszczona mapa rzeki Regi z jej dopływami ...... 40 Tabela 21 Zestawienie punktów pomiarowo kontrolnych monitoringu rzek w 2008 roku na terenie gminy Łobez...... 41 Tabela 22 Ocena elementów biologicznych w wodach rzek gminy Łobez w 2008 roku 41

94

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

Tabela 23 Wyniki klasyfikacji elementów fizykochemicznych wspierających ocenę biologiczna w wodach rzek gminy Łobez w 2008 roku ...... 41 Tabela 24 Ocena substancji szczególnie szkodliwych w rzekach gminy Łobez w 2008 roku ...... 42 Tabela 25 Zestawienie wyników badan elementów fizykochemicznych w rzekach na terenie gminny Łobez w 2008 roku ...... 42 Tabela 26 Ocena jakości wód rzecznych w województwie zachodniopomorskim w 2008 r. wg rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych ...... 42 Ryc.11. Obszary NATURA 2000 na terenie gminy Łobez ...... 48 Tabela 27 Ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ...... 49 Tabela 28 Regularnie występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ptaki migrujące ...... 50 (nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG) ...... 50 Tabela 29 Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ...... 50 Tabela 30 Płazy i gady wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ...... 50 Tabela 31 Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ...... 50 Tabela 32 Bezkręgowce wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ...... 50 Tabela 33 Rośliny wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na terenie OSO Ostoja Ińska ...... 50 Tabela 34 Typy siedlisk wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG występujące na terenie SOO Dorzecze Regi ...... 51 Tabela 35 Pomniki przyrody na terenie gminy Łobez ...... 52 Tabela 36 Potencjalne rezerwaty przyrody planowane do utworzenia na terenie gminy Łobez ...... 53 Tabela 37 Potencjalne rezerwaty przyrody proponowane do utworzenia na terenie gminy Łobez ...... 54 Tabela 38 Parki na terenie gminy Łobez wpisane do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2010 ...... 55 Tabela 39 Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów szczególnie uciąŜliwych na terenie gminy Łobez w latach 20052009 ...... 58 Tabela 40 Wielkość emisji do powietrza ze źródeł grzewczych i przemysłowych na terenie gminy Łobez w 2009 roku...... 58 Tabela 41 Harmonogram realizacji zadań krótkoterminowych na lata 20102013 w zakresie „ochrona przyrody” ...... 77 Tabela 42 Harmonogram realizacji zadań krótkoterminowych na lata 20102013 w zakresie „zasoby wodne” ...... 79 Tabela 43 Harmonogram realizacji zadań krótkoterminowych na lata 20102013 w zakresie „powietrze atmosferyczne” ...... 82 Tabela 44 Harmonogram zadań krótkoterminowych na lata 20102013 w zakresie „powierzchnia ziemi i środowisko glebowe” ...... 85 Tabela 45 Harmonogram realizacji zadań krótkoterminowych w zakresie edukacji ekologicznej ...... 86 Tabela 46 Wskaźniki monitorowania Programu ...... 93

95

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

14. LITERATURA

1. Bank Danych Regionalnych, GUS; 1. Borys T. [red.], Wskaźniki ekorozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i Środowisko, Białystok, 1999; 2. Dobrzański G. [red.], Aplikacyjne aspekty trwałego rozwoju, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 2002; 3. Kistowski M, Staszek W., Poradnik do opracowania gminnego i powiatowego programu zrównowaŜonego rozwoju i ochrony środowiska, Pomorski Urząd Wojewódzki, Gdańsk, 1999; 4. Kondracki J, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa, 2000; 5. Miłaszewski R. [red.], Nowoczesne metody i techniki zarządzania trwałym i zrównowaŜonym rozwojem gminy, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok, 2001; 6. Polityka ekologiczna państwa na lata 20022010, Warszawa, 2002; 7. Polityka ekologiczna państwa na lata 20032006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20072010, Rada Ministrów RP, Warszawa, 2002; 8. Polityka Ekologiczna Państwa w latach 20092012 z perspektywą do roku 2016, Rada Ministrów RP, Warszawa, 2009; 9. Poradnik. Jak własnymi siłami opracować gminny lub powiatowy program ochrony środowiska, Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Płocku oraz starostwo Powiatowe w Płocku, Płock, 2003; 10. Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 20022010, Rada Ministrów RP, Warszawa, 2002; 11. Przez Edukację do ZrównowaŜonego Rozwoju – Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2001; 12. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Łobeskiego na lata 20092012 z perspektywą na lata 2013 – 2016, Poznań 2009; 13. Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2002; 14. Raport z Realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez za lata 20052009, Łobez 2010; 15. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Zachodniopomorskiego, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin 2007; 16. Roczna ocena jakości powietrza dla województwa zachodniopomorskiego za 2009 r., WIOŚ Szczecin 2010; 17. Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w 2008 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, Szczecin 2009; 18. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łobez, Łobez 2010; 19. Strategia rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020, Szczecin 2005; 20. Strategia Rozwoju Kraju 2007 2015, Rada Ministrów RP, Warszawa, 2006; 21. Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002; 96

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Łobez na lata 2010-2013 z perspektyw ą na lata 2014-2017

22. Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Łobez Opracowanie ekofizjograficzne, W. Zakrzewski Szczecin, 2009;

Strony internetowe: www.wios.szczecin.pl www.pgi.gov.pl www.stat.gov.pl www.zabytek.pl www.natura2000.gdos.gov.pl/ www.psh.gov.pl/ www.powiatlobeski.pl/

97