POŚ Gmina Suchy Las 20140922

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUCHY LAS NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021

Suchy Las, 2014 rok

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY SUCHY LAS NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021

ZAMAWIAJ ĄCY:

Gmina Suchy Las ul. Szkolna 13 62-002 Suchy Las

WYKONAWCA:

TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Pozna ń tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

4 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Spis tre ści

1. WST ĘP ...... 9

1.2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA ...... 9 1.3. METODYKA SPORZ ĄDZANIA PROGRAMU I JEGO STRUKTURA ...... 9 1.4. ZAKRES DANYCH NA POTRZEBY PROGRAMU ...... 9 2. PODSTAWOWE ZAŁO śENIA PROGRAMU ...... 10

2.1. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE ...... 10 2.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa ...... 10 2.1.2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku ...... 11 2.1.3. Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) ...... 12 2.1.4. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) ...... 12 2.1.5. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego ...... 13 2.1.6. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 ...... 13 2.1.7. Program ochrony środowiska przed hałasem ...... 14 2.1.8. Program ochrony powietrza ...... 14 2.2. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE ...... 15 2.3. NADRZ ĘDNY CEL PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SUCHY LAS ...... 16 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY SUCHY LAS ...... 17

3.1. POŁO śENIE GMINY ...... 17 3.2. PODSTAWOWE DANE O LUDNO ŚCI ...... 18 3.3. GOSPODARKA ...... 19 3.4. ROLNICTWO ...... 21 3.5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 21 3.5.1. Komunikacja...... 21 3.5.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę i odprowadzanie ścieków komunalnych ...... 22 3.5.3. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło ...... 25 3.5.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą ...... 25 3.5.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy ...... 25 3.5.6. Ruroci ąg naftowy ...... 26 3.6. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI TERENU ...... 26 3.7. GEOLOGIA ...... 26 3.8. KLIMAT ...... 26 3.9. HYDROGRAFIA ...... 26 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ...... 27 4.1 Ochrona przyrody ...... 27 4.2. ŚWIAT RO ŚLINNY I ZWIERZ ĘCY ...... 33 4.3. OCHRONA I ZRÓWNOWA śONY ROZWÓJ LASÓW ...... 34 4.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...... 35 4.5. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ...... 36 5. POPRAWA JAKO ŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZE ŃSTWA EKOLOGICZNEGO ...... 37

5.1. STAN POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ...... 37 5.2. OCHRONA WÓD ...... 43 5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ...... 45 5.2.2. Jako ść wód ...... 46 5.2.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom ...... 48 5.3. OCHRONA PRZED HAŁASEM ...... 50 5.4. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 52 5.5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII ...... 53 5.6. RACJONALNA GOSPODARKA ODPADAMI ...... 59 5.6.1. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów ...... 59 5.6.2. Istniej ące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów ...... 61 5.6.3. Systemy gospodarki odpadami ...... 61

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5.6.4. Gospodarka odpadami na nieruchomo ściach zamieszkałych ...... 62 5.6.5. Odpady azbestowe ...... 64 5.6.6. Cele w zakresie gospodarki odpadami wyznaczone na szczeblu krajowym ...... 65 5.7. PRZECIWDZIAŁANIE POWA śNYM AWARIOM ...... 68 5.8. EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZE ŃSTWA ...... 68 6. IDENTYFIKACJA PROBLEMÓW ŚRODOWISKOWYCH ...... 70 7. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY SUCHY LAS ...... 73

7.2. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE ...... 73 7.3. HARMONOGRAM REALIZACJI DZIAŁA Ń NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYW Ą NA LATA 2018-2021 ...... 74 8. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 85

8.2. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 85 8.2.1. Instrumenty prawne ...... 85 8.2.2. Instrumenty finansowe ...... 89 8.2.3. Instrumenty społeczne ...... 94 8.2.4. Instrumenty polityczne ...... 94 8.2.5. Instrumenty strukturalne ...... 94 8.3. ORGANIZACJA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM ...... 94 8.4. SYSTEMY ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO ...... 95 9. MIERNIKI REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 95 10. PODSUMOWANIE ...... 101 11. LITERATURA I ŹRÓDŁA DANYCH ...... 102

Spis tabel Tabela 1 U Ŝytkowanie gruntów w gminie Suchy Las ...... 18 Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści gminy Suchy Las w latach 2008-2013...... 18 Tabela 3 Liczba zameldowanych mieszka ńców w rozbiciu na poszczególne miejscowo ści (stan na dzie ń 31 grudnia 2013 r.) ...... 19 Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Suchy Las w 2013r. (dane z dnia 14.03.2014 r.) ...... 20 Tabela 5 Liczba gospodarstw rolnych na terenie gminy Suchy Las ...... 21 Tabela 6 Zaopatrzenie ludno ści w wod ę z wodoci ągów ...... 22 Tabela 7 Infrastruktura wodoci ągowa w gminie Suchy Las w latach 2005-2012 ...... 22 Tabela 8 Charakterystyka uj ęć wody na terenie gminy suchy Las ...... 23 Tabela 9 Sie ć kanalizacyjna w gminie Suchy Las w latach 2005-2012 ...... 24 Tabela 10 Charakterystyka oczyszczalni Chludowo ...... 25 Tabela 11 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Suchy Las ...... 30 Tabela 12 Badania wykonane na podstawie próbek gleb przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą ...... 35 Tabela 13 Wyniki badania gleby pod katem zawarto ści metali ci ęŜ kich i w ęglowodorów ...... 35 Tabela 14 Warto ści st ęŜ eń dopuszczalnych w glebie lub w ziemi [mg/kg suchej masy] ...... 36 Tabela 15 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie gminy Suchy Las ...... 37 Tabela 16 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu pozna ńskiego w latach 2008 i 2012 r...... 38 Tabela 17 Wielko ść emisji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych na terenie gminy Suchy Las (na podstawie decyzji pozwolenia na wprowadzanie emisji do powietrza z lat 2011-2013) ...... 38 Tabela 18 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia ...... 40 Tabela 19 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin ...... 40 Tabela 20 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej ...... 43 Tabela 21 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikaj ąca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 ...... 43 Tabela 22 Zu Ŝycie wody w latach 2008 i 2012 r. na terenie gminy Suchy Las ...... 45 Tabela 23 Zmiany zu Ŝycia wody w gospodarstwach domowych w gminie Suchy Las ...... 45 Tabela 24 Wyniki i klasyfikacja wska źników jako ści powierzchniowych wód płyn ących w latach 2010-2013 46 Tabela 25 Powierzchnia gruntów zmeliorowanych i zdrenowanych w gminie Suchy Las ...... 49

6 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 26 Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Suchy Las ...... 50 Tabela 27 Ruch kołowy na drodze krajowej przebiegającej przez gmin ę Suchy Las w latach 2005 i 2010 r. 50 Tabela 28 Wyniki monitoringu hałasu przy DK 11 w gminie Suchy Las ...... 51 Tabela 29 Potencjalna energia u Ŝyteczna w kWh/m 2/rok w wyró Ŝnionych rejonach Polski ...... 57 Tabela 30 Energetyczno ść materiałów ...... 57 Tabela 31 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych ...... 58 Tabela 32 Odpady zmieszane komunalne ...... 59 Tabela 33 Odpady opakowaniowe zebrane w roku 2012 ...... 60 Tabela 34 Przedsi ębiorstwa posiadaj ące wpis do rejestru działalno ści regulowanej ...... 62 Tabela 35 Cz ęstotliwo ść odbioru odpadów z terenu nieruchomo ści ...... 63 Tabela 36 Ilo ść odpadów opakowaniowych zebranych w roku 2012 ...... 64 Tabela 37 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych w gminie (kg) ...... 65 Tabela 38 Poziomy odzysku i recyklingu poszczególnych grup odpadów opakowaniowych ...... 67 Tabela 39 Harmonogram działa ń na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 ...... 75 Tabela 40 Mierniki monitorowania efektywno ści Programu ...... 96

Spis rysunków Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy Suchy Las ...... 17 Rysunek 2 Zmiany liczby ludno ści gminy Suchy Las w latach 2005-2012 ...... 19 Rysunek 3 Obszary chronione na terenie gminy Suchy Las ...... 29 Rysunek 4 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr 62 – regionu Wielkopolskiego ...... 44 Rysunek 5 Szkic prowincji i okr ęgów geotermalnych Polski wg prof. Sokołowskiego i innych ...... 54 Rysunek 6 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc ...... 55 Rysunek 7 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok ...... 56

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

8 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

1. Wst ęp

1.2. Podstawa prawna opracowania

Podstaw ą prawn ą opracowania Programu ochrony środowiska dla gminy Suchy Las jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013r., poz. 1232 z pó źn. zm.), który zobowi ązuje organ wykonawczy gminy (Wójta Gminy Suchy Las) do sporz ądzenia programu ochrony środowiska, w celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa. Ustawa nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17 pkt. 1), by opracowanie uwzgl ędniało pewne elementy okre ślone w art. 14 wynikaj ące równie Ŝ z polityki ekologicznej pa ństwa, którymi s ą: • cele ekologiczne, • priorytety ekologiczne, • poziomy celów długoterminowych, • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych, • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarząd powiatu uchwalany jest przez rad ę gminy. Niniejszy dokument jest aktualizacj ą, przyj ętego przez Rad ę Gminy Programu. Poprzedni Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las został przyj ęty Uchwał ą Nr V/37/2007 Rady Gminy Suchy Las z dnia 25 stycznia 2007 r.

1.3. Metodyka sporz ądzania Programu i jego struktura Prace nad pierwszym etapem opracowania polegały na przegl ądzie dokumentów i opracowa ń w przedmiotowym zakresie i dokonaniu oceny stanu środowiska gminy. Ocena zawiera analiz ę stanu środowiska na obszarze gminy w zakresie poszczególnych komponentów przyrodniczych oraz identyfikacj ę i rejonizacj ę zagro Ŝeń w kontek ście polityki ekologicznej pa ństwa i województwa, a tak Ŝe w kontek ście wymaga ń i standardów Unii Europejskiej. Wykonano tak Ŝe przegl ąd dokumentów i opracowa ń strategicznych, programowych i planistycznych na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym, które maj ą istotne znaczenie dla konstrukcji niniejszego Programu. Drugi etap prac miał na celu okre ślenie celów i priorytetów ekologicznych, poziomów celów długoterminowych, harmonogramu przedsi ęwzi ęć ekologicznych na terenie gminy oraz środków niezb ędnych do osi ągni ęcia zało Ŝonych celów, w tym mechanizmów prawno-ekonomicznych i środków finansowych. Program ochrony środowiska dla gminy Suchy Las jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych i koordynowanych w zakresie ochrony środowiska, które b ędą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w dyspozycji gminy.

Struktur ę niniejszego Programu oparto na „Polityce ekologicznej Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”. Cele i kierunki działa ń zostały uj ęte w trzech blokach tematycznych: • ochrona zasobów naturalnych, • poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, • kierunki działa ń systemowych.

1.4. Zakres danych na potrzeby Programu Dla potrzeb niniejszego Programu wykorzystane zostały dane, informacje i dokumenty uzyskane z nast ępuj ących urz ędów i instytucji: • Urz ąd Gminy w Suchym Lesie, • Starostwo Powiatowe w Poznaniu,

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Urz ąd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu, • Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Poznaniu, • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIO Ś), • Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie (GIO Ś), • Wojewódzki O środek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Poznaniu, • Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Poznaniu, • Zarz ąd Dróg Powiatowych w Poznaniu, • Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu, • Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, • Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu, • Pa ństwowy Instytut Geologiczny (IKAR, MIDAS), • Pa ństwowa Słu Ŝba Hydrogeologiczna, • Centralny O środek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (GEOPORTAL), • Główny Urz ąd Statystyczny (GUS), zwłaszcza Bank Danych Lokalnych (BDL) GUS, • Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMiGW).

2. Podstawowe zało Ŝenia Programu 2.1. Uwarunkowania zewn ętrzne Kierunki działa ń w zakresie wszystkich komponentów środowiska b ędą zmierzały do spełnienia celów uwzgl ędnionych w dokumentach strategicznych kraju, województwa i regionu. Program Ochrony Środowiska dla gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 jest spójny m.in. z: • Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa w latach 2009 – 2012, z perspektyw ą do roku 2016; • Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2023 r.; • Zaktualizowan ą Strategią Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020;

2.1.1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym, okre ślaj ącym cele i priorytety ekologiczne, a poprzez to wskazuj ącym kierunek działa ń koniecznych dla zapewnienia wła ściwej ochrony środowiska przyrodniczego. Do realizacji tych zało Ŝeń władze samorz ądowe przygotowuj ą odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska. Cele po średnie są przede wszystkim ukierunkowane na ochron ę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu oraz spełnianie standardów okre ślonych przez UE. Dla terenów, które ich nie spełniaj ą musz ą zosta ć opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna tak Ŝe poło Ŝyć wi ększy nacisk na promocj ę energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a tak Ŝe modernizacj ę przemysłu energetycznego.

Wypełnianie zało Ŝeń Polityki Ekologicznej stało si ę bod źcem do powołania nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok maj ący na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur środowiskowych. Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów NATURA 2000, jak równie Ŝ kontynuacja zalesie ń i zadrzewie ń w celu tworzenia korytarzy ekologicznych ł ącz ących kompleksy le śne. Ma to istotne znaczenie dla zachowania ró Ŝnorodno ści biologicznej fauny i flory. Wszystkie pa ństwa, w tym tak Ŝe Polska musz ą pami ęta ć o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególno ści wod ą. Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i popraw ę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieni ędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno by ć bardziej efektywne i w du Ŝej mierze skupi ć si ę na wyposa Ŝaniu kolejnych aglomeracji w oczyszczalnie ścieków i systemy wodno-kanalizacyjne.

10 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ponadto do głównych wyzwa ń podj ętych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa zaliczy ć nale Ŝy: • realizacj ę zało Ŝeń dyrektywy unijnej CAFE, dotycz ącej ograniczenia emisji pyłów, • realizacj ę zało Ŝeń Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalny, w tym konieczno ść redukcji o 75% ładunku azotu i fosforu w oczyszczanych ściekach komunalnych; • sporz ądzanie map akustycznych dla wszystkich miast powy Ŝej 100 tys. mieszka ńców i opracowywanie planów ochrony przed hałasem; • prace nad dokumentem dotycz ącym nadzoru nad chemikaliami dopuszczonymi na rynek (wdra Ŝanie unijnego rozporz ądzenia REACH).

W Polityce Ekologicznej du Ŝa uwaga zwrócona jest tak Ŝe na podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą - „my śl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadba ć równie Ŝ o opracowanie programów strategicznych dotycz ących ryzyka powodziowego, ochrony gleb, rekultywacji terenów zdegradowanych i ochrony przed hałasem.

2.1.2. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Dokument okre śla podstawowe kierunki polityki energetycznej. S ą nimi: • poprawa efektywno ści energetycznej, • wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii, • dywersyfikacja wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki j ądrowej, • rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, • rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Cele te maj ą zosta ć zapewnione m.in. przez racjonalne efektywne gospodarowanie krajowymi zło Ŝami węgla oraz dywersyfikacj ę źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Dokument postuluje równie Ŝ przygotowanie infrastruktury dla energetyki j ądrowej i zapewnienie warunków inwestorom dla wybudowania i uruchomienia elektrowni j ądrowych opartych na bezpiecznych technologiach.

Zgodnie z Polityk ą energetyczn ą Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w całkowitym zu Ŝyciu energii w Polsce ma wzrosn ąć do 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030. Zadania wynikaj ące z Polityki Energetycznej Polski to m.in.: • modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalaj ąca obni Ŝyć poziom awaryjno ści o 50%, • rozwój lokalnej mini i mikro kogeneracji pozwalaj ący na dostarczenie do roku 2020 z tych źródeł co najmniej 10% energii elektrycznej zu Ŝywanej w kraju, • ochrona lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy, • zrównowa Ŝone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, tak aby nie doprowadzi ć do konkurencji pomi ędzy energetyk ą odnawialn ą i rolnictwem, • wdro Ŝenie Programu budowy biogazowni rolniczych przy zało Ŝeniu powstania do roku 2020 co najmniej jednej biogazowni w ka Ŝdej gminie,

• ograniczenie emisji CO 2 w wielko ści mo Ŝliwej technicznie do osi ągni ęcia bez naruszania bezpiecze ństwa energetycznego,

• ograniczenie emisji SO 2 do poziomu ustalonego w Traktacie Akcesyjnym,

• ograniczenie emisji NO x poczynaj ąc od 2016 roku zgodnie ze zobowi ązaniami przyj ętymi przy akcesji do Unii Europejskiej, • likwidacja emisji z tytułu samozapłonu i palenia si ę hałd poprzez pozyskanie w ęgla z odpadów pogórniczych zalegaj ących na składowiskach, • rozszerzenie zakresu zało Ŝeń i planów zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe o planowanie i organizacj ę działa ń maj ących na celu racjonalizacj ę zu Ŝycia energii i promowanie rozwi ąza ń zmniejszaj ących zu Ŝycie energii na obszarze gminy,

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• wsparcie inwestycji w zakresie stosowania najlepszych dost ępnych technologii w przemy śle, wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenia strat w sieciach elektroenergetycznych i ciepłowniczych oraz termomodernizacji budynków, • obowi ązek przygotowania planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe w celu zast ąpienia wyeksploatowanych rozdzielonych źródeł wytwarzania ciepła jednostkami kogeneracyjnymi.

2.1.3. Krajowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, b ędący aktualizacj ą dotychczas obowi ązuj ącego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski (z 2002 r.), wyznacza nast ępuj ące cele dotycz ące azbestu: • usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest, • minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecno ści ą azbestu na terytorium kraju, • likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Cele osi ągni ęte zostan ą poprzez działania: • do 2012 r. przeprowadzenie pełnej i rzetelnej inwentaryzacji oraz ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, • utworzenie i uruchomienie elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • podj ęcie prac legislacyjnych umo Ŝliwiaj ących egzekwowanie obowi ązków nało Ŝonych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji programu, • działania edukacyjno-informacyjne, • zadania w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • działania w zakresie oceny nara Ŝenia i ochrony zdrowia, w tym działalno ść O środka Referencyjnego Bada ń i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Zwi ązanych z Azbestem.

W Programie wskazano równie Ŝ: • mo Ŝliwo ść składowania odpadów azbestowych na składowiskach podziemnych, • wdra Ŝanie nowych technologii umo Ŝliwiaj ących unicestwianie włókien azbestu, • pozostawianie w ziemi – w dopuszczonych prawem przypadkach – wyrobów azbestowych wycofanych z u Ŝytkowania.

2.1.4. Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK) Przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych okre ślone zostały w szczególno ści w dyrektywie Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku, dotycz ącej oczyszczania ścieków komunalnych. W Traktacie Akcesyjnym przewidziano, Ŝe przepisy prawne Unii Europejskiej w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych okre ślone ww. dyrektyw ą b ędą w Polsce w pełni obowi ązywały od 31 grudnia 2015 r., do tego czasu: • wszystkie aglomeracje ≥ 200 RLM musz ą by ć wyposa Ŝone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków o efekcie oczyszczania uzale Ŝnionym od wielko ści oczyszczalni, • aglomeracje <2000 RLM wyposa Ŝone w dniu wej ścia Polski do Unii w systemy kanalizacyjne powinny posiada ć do tego terminu oczyszczalnie zapewniaj ące odpowiednie oczyszczanie, • zakłady przemysłu rolno-spo Ŝywczego o wielko ści > 4000 RLM s ą zobowi ązane do redukcji zanieczyszcze ń biodegradowalnych.

KPO ŚK okre śla działania, które b ędą podejmowane do ko ńca okresu przej ściowego, wynegocjowanego dla tej dyrektywy tj. do ko ńca 2015r. Program stanowi spis przedsi ęwzi ęć zaplanowanych do realizacji w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych (budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych i systemów kanalizacji

12 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” zbiorczej) w aglomeracjach w celu prawidłowego i uporz ądkowanego procesu implementacji dyrektywy 91/271/EWG.

2.1.5. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego Zaktualizowana Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego do 2020 r. jako cel generalny przyjmuje „Efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjno ści województwa, słu Ŝą ce poprawie jako ści Ŝycia mieszka ńców w warunkach zrównowa Ŝonego rozwoju.” Realizacja celu generalnego b ędzie mo Ŝliwa poprzez cele strategiczne, które realizowane będą przez cele operacyjne. W śród wyznaczonych celów dla Województwa Wielkopolskiego istotne z punktu widzenia środowiska s ą: Cel strategiczny 2. Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami • Cel operacyjny 2.1. Wsparcie ochrony przyrody • Cel operacyjny 2.2. Ochrona krajobrazu • Cel operacyjny 2.3. Ochrona zasobów le śnych i racjonalne ich wykorzystanie • Cel operacyjny 2.4. Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji • Cel operacyjny 2.5. Ograniczanie emisji substancji do atmosfery • Cel operacyjny 2.6. Uporz ądkowanie gospodarki odpadami • Cel operacyjny 2.7. Poprawa gospodarki wodno – ściekowej • Cel operacyjny 2.8. Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpiecze ństwa powodziowego • Cel operacyjny 2.9. Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa • Cel operacyjny 2.10. Promocja postaw ekologicznych • Cel operacyjny 2.11. Zintegrowany system zarz ądzania środowiskiem przyrodniczym • Cel operacyjny 2.12. Poprawa stanu akustycznego województwa Cel strategiczny 3. Lepsze zarz ądzanie energi ą • Cel operacyjny 3.1. Optymalizacja gospodarowania energi ą • Cel operacyjny 3.2. Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii • Cel operacyjny 3.3. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego regionu

2.1.6. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 Nadrz ędn ą zasad ę ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, podobnie jak polityki ekologicznej pa ństwa, przyj ęto sformułowan ą w Konstytucji RP zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju, czyli takiego rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo Ŝliwo ści zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokole ń.

W programie wojewódzkim zało Ŝono osi ągni ęcie 16 celów polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego, które maj ą by ć osi ągni ęte przez realizacj ę zada ń szczegółowych w poszczególnych obszarach strategicznych. Celami i kierunkami działa ń w polityce ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2023 r. s ą: 1. Zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej i jej racjonalne u Ŝytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, 2. Prowadzenie zrównowa Ŝonej gospodarki le śnej i zwi ększanie lesisto ści, 3. Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzi ą i susz ą, 4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, 5. Zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji,

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

6. Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu zaopatrzenia w wod ę, 7. Spełnienie wymaga ń prawnych w zakresie jako ści powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, 8. Zmniejszenie zagro Ŝenia mieszka ńców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego, 9. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko, 10. Minimalizacja skutków powa Ŝnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska, 11. Kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa Ŝona polityka konsumpcyjna, 12. Zapewnienie wł ączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem, 13. Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, sprzyjaj ącej równowa Ŝeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jako ści Ŝycia i trwałym zachowaniem warto ści środowiska, 14. Wdro Ŝenie mechanizmów zapewniaj ących aktywizacj ę rynku na rzecz ochrony środowiska, 15. Zwi ększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdra Ŝaniu innowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska, 16. Wdro Ŝenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ść wyst ąpienia szkody.

2.1.7. Program ochrony środowiska przed hałasem Obowi ązek okre ślania programów ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach wynika z art. 119 ust 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z pó źn. zm.).

Programy maj ą na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej lub na poziomie warto ści dopuszczalnej. Natomiast na obszarach gdzie normy nie s ą dotrzymane nale Ŝy d ąŜ yć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego. Podstaw ą do opracowania programów s ą mapy akustyczne, które zarz ądzaj ący drog ą sporz ądza co 5 lat i przedkłada marszałkowi województwa. Sejmik Województwa Wielkopolskiego, uchwał ą z dnia 26 wrze śnia 2011 roku nr XIV/208/11 przyjął „Program ochrony środowiska przed hałasem dla pi ęciu odcinków drogi krajowej nr 11 o ł ącznej długo ści 24.02 km”.

2.1.8. Program ochrony powietrza Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z pó źn. zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych po- ziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. przyj ął Pro- gram ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, natomiast uchwał ą nr XXXIX/769/13 przyj ął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej, w zakresie działa ń ma- jących na celu ograniczenie zanieczyszcze ń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu.

14 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

2.2. Uwarunkowania wewn ętrzne Program ochrony środowiska dla gminy Suchy Las spójny jest równie Ŝ z dokumentacj ą obowi ązuj ącą na poziomie lokalnym, to jest z: • Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Suchy Las; • Strategi ą rozwoju Gminy Suchy Las w latach 2013 - 2022 r.

Strategia rozwoju gminy definiuje cele strategiczne i operacyjne w zakresie sfery infrastrukturalno- gospodarczej oraz w zakresie sfery społeczno-ekologicznej. Wśród celów i działa ń, które uwzgl ędniaj ą ochron ę środowiska i zrównowa Ŝony rozwój w sferze infrastrukturalno-gospodarczej mo Ŝna wymieni ć:

Cel strategiczny 1.1. Wspieranie rozwoju efektywnych usług społecznych i przyporz ądkowany mu cel operacyjny: • stworzenie mo Ŝliwo ści absorpcji środków UE i pozaunijnych dotacji na rzecz podniesienia jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy. Ide ą tego celu jest umo Ŝliwienie absorpcji środków UE na rzecz podniesienia jako ści Ŝycia społeczno ści lokalnej dla poprawy jako ści infrastruktury kul- turalnej, rekreacyjnej, sportowej, a tak Ŝe estetyki poszczególnych miejscowo ści.

Cel strategiczny 2.1. Tworzenie warunków dla dalszego rozwoju gospodarczego gminy. i przyporz ąd- kowany mu cel operacyjny: • uzbrojenie terenów inwestycyjnych w infrastruktur ę techniczn ą, w tym dla potrzeb wysokich technologii (HT). Zało Ŝeniem tego celu jest m.in. dalsza rozbudowa infrastruktury technicznej z zakresu ochrony środowiska.

Cel strategiczny 2.2. Zachowanie spójno ści zamierze ń gospodarczych i społecznych z warunkami zagospodarowania przestrzennego gminy Suchy Las i przyporz ądkowany mu cel operacyjny: • sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z zatwierdzo- nym harmonogramem prac planistycznych. Głównym przesłaniem tego celu jest opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w obszarach predestynowanych pod zabudow ę mieszkaniow ą z okre śleniem funkcji tej zabudowy oraz terenów rekreacyjnych o charakterze publicznym .

Cel strategiczny 3.1. Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej wraz z jej najbli Ŝszym otocze- niem oraz umo Ŝliwienie rozwoju infrastruktury przewozów pasa Ŝerskich i przyporz ądkowane mu cele operacyjne: • stworzenie sprawnego systemu komunikacji wewn ętrznej terenów osadniczych, którego ide ą jest poprawa stanu technicznego dróg gminnych ł ącz ących poszczególne miejscowo ści gminy Suchy Las wraz ze zmian ą organizacji ruchu dla zwi ększenia płynno ści ruchu pojazdów i poprawy komunikacji. Zało Ŝeniem celu s ą równie Ŝ inwestycje w infrastruktur ę okołodrogow ą, w tym chodniki, parkingi, przej ścia dla pieszych . • budowa sieci ście Ŝek rowerowych ł ącz ących poszczególne obszary gminy Suchy Las, w ramach rozwoju dróg rowerowych w oparciu o „Koncepcj ę dróg rowerowych na terenie gminy Suchy Las”. Ponadto przedmiotowy cel zakłada budow ę drogi rowerowej z Biedruska do Po- znania w ramach drogi rowerowej przy istniej ącej drodze powiatowej nr 2406P. • rozwój systemu komunikacji autobusowej i wspieranie rozwoju komunikacji kolejowej, w celu zwi ększenia liczby powi ąza ń lokalnych z Poznaniem w zakresie obsługi ruchu pasa Ŝerskiego kolejowego i autobusowego. W szczególno ści istotna jest realizacja lokalnej sieci poł ącze ń kolejowych ze stacjami w Złotnikach, Gol ęczewie i Chludowie.

Cel strategiczny 3.2. Podj ąć działania w kierunku przebudowy, modernizacji i rozbudowy infrastruktury technicznej gminy, wraz z celami operacyjnymi: • rozbudowa sieci wodoci ągowych i kanalizacyjnych na terenie gminy, w szczególno ści kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach: Złotniki, Złotkowo i Chludowo oraz budowa sieci kanaliza-

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

cji sanitarnej w Ziel ątkowie i Gol ęczewie. Cel zakłada tak Ŝe rozbudow ę sieci wodoci ągowej na terenach predestynowanych pod zabudow ę mieszkaniow ą. • modernizacja o świetlenia ulicznego obejmuj ąca system oświetlenia ulic miejscowo ści gminy z zastosowaniem nowych technologii opartych o diody LED.

Cel strategiczny 3.4. Stworzenie warunków do wykorzystania istniej ących zasobów przyrodniczych, sprzyjaj ących rozwojowi turystyki, wraz z celami operacyjnymi: • lepsze wykorzystanie istniej ących terenów le śnych i zbiorników wodnych dla rozwoju turystyki (turystyka kwalifikowana) i agroturystyki, obejmuj ące budow ę infrastruktury sprzyjaj ącej rozwojowi agroturystyki w obszarach predestynowanych do tej formy wypoczynku. W szczegól- no ści budow ę infrastruktury ście Ŝek przyrodniczych, rowerowych, miejsc wypoczynku i rekre- acji, miejsc parkingowych z jednoczesn ą promocj ą działalno ści agroturystycznej. • budowa infrastruktury terenów rekreacyjnych w obszarach predestynowanych do rozwoju turystyki; budowa stanicy wodnej w Biedrusku. Cel ukierunkowany jest na rozwój turystyki w oparciu o wysokie walory środowiskowe, krajobrazowe oraz zasoby kulturowe gminy. Cel za- kłada wykorzystanie rzeki Warty jako szlaku turystyki wodnej • wspieranie rozwoju usług rekreacyjnych i turystyki weekendowej w gminie.

Wśród celów i działa ń, które uwzgl ędniaj ą ochron ę środowiska i zrównowa Ŝony rozwój w sferze społeczno-ekologicznej mo Ŝna wymieni ć:

Cel strategiczny 4.4 Poprawa jako ści ochrony środowiska na terenie gminy Suchy Las i odpowiadaj ą- ce mu cele operacyjne: • wspieranie i edukacja mieszka ńców w temacie nowych technologii grzewczych oraz niskiej emisji spalin, ukierunkowane na wspieranie zwi ększenia zainteresowania społecznego i udzia- łu nowych technologii grzewczych opartych o odnawialne źródła energii co wpłyn ęłoby na ograniczenie zjawiska niskiej emisji. • wdro Ŝenie zasad systemu selektywnej zbiórki odpadów surowcowych na terenie całej gminy. Zało Ŝeniem tego celu jest podnoszenie skuteczno ści selektywnej zbiórki odpadów ze szcze- gólnym uwzgl ędnieniem selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych oraz odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych.

Cel strategiczny 4.5 Podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy Suchy Las wraz z celem operacyjnym: • tworzenie programów edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy, ukierunkowanych na podnoszenie świadomo ści ekologicznej w śród dzieci i młodzie Ŝy szkolnej.

Aktualnie obowi ązuj ące studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Suchy Las zostało przyj ęte uchwał ą nr XXXII/309/13 Rady Gminy Suchy Las z dnia 7 marca 2013 r w sprawie: zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Suchy Las.

2.3. Nadrz ędny cel Programu ochrony środowiska Gminy Suchy Las Nadrz ędnym celem Programu ochrony środowiska jest długotrwały, zrównowa Ŝony rozwój gminy, w którym kwestie ochrony środowiska s ą rozwa Ŝane na równi z kwestiami rozwoju społecznego i gospodarczego.

Celem opracowania Programu jest stworzenie spójnej polityki ekologicznej gminy. Opracowanie oraz uchwalenie dokumentu przez Rad ę Gminy pozwoli na wypełnienie ustawowego obowi ązku oraz przyczyni si ę do poprawy i uporz ądkowania zarz ądzania środowiskiem na terenie gminy, poprawy jako ści środowiska naturalnego, poprawy jako ści Ŝycia jego mieszka ńców oraz przyczyni si ę do zrównowa Ŝonego rozwoju. Aby osi ągn ąć wyznaczony nadrz ędny cel przeprowadzono ocen ę stanu

16 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

środowiska naturalnego na terenie gminy Suchy Las, zdiagnozowano główne problemy środowiskowe oraz sposoby ich rozwi ązania. Zaproponowano konkretny harmonogram działa ń, łącznie ze źródłami ich finansowania.

3. Ogólna charakterystyka Gminy Suchy Las 3.1. Poło Ŝenie gminy Gmina Suchy Las poło Ŝona jest w centralnej cz ęś ci województwa wielkopolskiego, w północnej cz ęś ci powiatu pozna ńskiego . Sąsiaduje z gminami powiatu pozna ńskiego: od zachodu z gmin ą Rokietnica, od południowego-wschodu z gmin ą Czerwonak, od północnego-wschodu z gmin ą Murowana Go ślina, a od południa z miastem Pozna ń. Od strony północnej Suchy Las graniczy z Obornikami poło Ŝonymi w powiecie Obornickim. W granicach gminy znajduje si ę 8 miejscowo ści (rys. 1). Rysunek 1 Poło Ŝenie gminy Suchy Las

Źródło: podgik Pozna ń, opracowanie własne.

Według podziału na jednostki fizycznogeograficzne J. Kondrackiego obszar gminy Suchy Las nale Ŝy do dwóch mezoregionów. Zachodnia cz ęść gminy nale Ŝy do mezoregionu Pojezierze Pozna ńskie (315.51), a wschodnia cze ść gminy poło Ŝona jest w zasi ęgu mezoregionu Pozna ński Przełom Warty (315.52). Granica pomi ędzy nimi przebiega przez centraln ą cz ęść gminy.

Wschodni ą granic ę gminy wyznacza rzeka Warta, a w cz ęś ci północno-zachodniej gminy przepływa rzeka Samica Kierska.

Całkowita powierzchnia gminy wynosi 11601 ha. W gminie Suchy Las znajduje si ę rozległy teren wojskowy Biedrusko o ł ącznej powierzchni 6318,77 ha, stanowi ący teren zamkni ęty, o którym mowa w przepisach odr ębnych. Obejmuje on około 60% powierzchni gminy. Poza terenem poligonu Biedrusko, gmina ma charakter mieszkaniowo-usługowy. Najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą grunty zabudowane, u Ŝytkowe i nieu Ŝytki – 40,9% obszaru. Znaczny udział w gminie stanowi ą te Ŝ lasy zajmuj ące 31,9% oraz u Ŝytki rolne stanowi ące 27,2% jej powierzchni. W tabeli 1 przedstawiono szczegółow ą struktur ę u Ŝytkowania gruntów w gminie Suchy Las.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 1 UŜytkowanie gruntów w gminie Suchy Las uŜytki rolne pozostałe gru n- ty (pod zabu- dowaniami, a-

a- lasy

podwórzami, i grunty

drogi, wody i le śne inne grunty [ha]

uŜytkowe oraz

nieu Ŝytki yszczególnienie ki trwałe

ą [ha] W pow. ogólna [ha] razem [ha] grunty orne [ha] sady [ha] ł [ha] pastwiska trw łe[ha] grunty st pod wami i rowami [ha] Gmina Suchy 11 601 3155 2803 71 203 41 37 3699 4747 Las Źródło: Urz ąd Gminy w Suchym Lesie (2014)

Strefa osadnicza na któr ą składaj ą si ę tereny zainwestowane o funkcjach mieszkaniowo – usługowo - produkcyjnych oraz tereny urz ądze ń infrastruktury technicznej i komunalnej, zlokalizowana jest przede wszystkim w południowej cz ęś ci gminy oraz w otoczeniu drogi krajowej nr 11, dróg powiatowych i gminnych. Strefa działalno ści gospodarczej kształtuje si ę w środkowej i północnej cz ęś ci gminy, pomi ędzy drog ą krajow ą nr 11, a lini ą kolejow ą Pozna ń – Piła, w kierunku północnym i południowym od w ęzła „Złotkowo”.

3.2. Podstawowe dane o ludno ści Gmin ę Suchy Las zamieszkiwało 15 971 mieszka ńców (stan na koniec 2013 r. wg danych GUS), co stanowiło zaledwie 4,5% populacji powiatu pozna ńskiego.

Tabela 2 Stan i zmiany liczby ludno ści gminy Suchy Las w latach 2008-2013 Jednostka Liczba ludno ści w latach administracyjna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gmina Suchy Las 14368 14737 14822 15253 15614 15971 Powiat Pozna ński 311390 319258 330245 337883 344752 352395 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z BDL GUS wg stanu na 31 grudnia 2013 r.

W okresie od 2008 do 2013 r. liczba mieszka ńców gminy wzrosła o 8,6% (rys.2). Wzrost liczby ludno ści gminy zwi ązany jest z dodatnim przyrostem naturalnym (89 osób w 2012r.) oraz z dodatnim ogólnym saldem migracji (280 osób w 2012r.). Jak wskazano w Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Suchy Las (2013) prognozuje si ę, Ŝe w 2015 roku gmin ę Suchy Las zamieszkiwa ć b ędzie ok. 18 000 osób, a w samym Suchym Lesie ponad 7000 osób.

18 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 2 Zmiany liczby ludno ści gminy Suchy Las w latach 2005-2013

18000

16000

14000

12000 ci ś 10000

8000

liczba ludno 6000

4000

2000

0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS wg stanu na dzie ń 31.12.2013 r.

Wska źnik g ęsto ści zaludnienia w gminie jest ni Ŝszy ni Ŝ średnia dla powiatu (181os./km 2) i kształtuje si ę na poziomie 133 os./km 2. Gmin ę Suchy Las tworzy 8 miejscowo ści. Wykaz wszystkich miejscowo ści oraz liczb ę zameldowanych mieszka ńców przedstawia poni Ŝsza tabela nr 3. Tabela 3 Liczba zameldowanych mieszka ńców w rozbiciu na poszczególne miejscowo ści (stan na dzie ń 31 grudnia 2013 r.) Liczba Lp. Miejscowo ść mieszka ńców 1. Biedrusko 2183 2. Chludowo 1322 3. Gol ęczewo 1106 4. Jelonek 236 5. Suchy Las 6441 6. Ziel ątkowo 492 7. Złotkowo 438 8. Złotniki 3050 Razem 15268 Źródło: Urz ąd Gminy w Suchym Lesie

Z danych GUS wynika, Ŝe w 2012 r. 23,7% ludno ści gminy stanowiły osoby w wieku przedprodukcyjnym, 63,5% w wieku produkcyjnym, a 12,8% w wieku poprodukcyjnym. Z roku na rok wzrasta zarówno liczba osób w grupie wieku poprodukcyjnego jak i przedprodukcyjnego. Zmniejsza si ę jednak liczba osób w wieku produkcyjnym. Świadczy to z jednej strony o starzeniu si ę społecze ństwa, a z drugiej o dodatnim przyro ście naturalnym.

3.3. Gospodarka W marcu 2014 r. roku na terenie gminy Suchy Las działalno ść gospodarcz ą prowadziło 3381 podmiotów gospodarczych. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy Suchy Las w 2013r. (dane z dnia 14.03.2014 r.)

Liczba podmio- Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 tów gosp.

A – rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo 54 B – Górnictwo i wydobywanie 2 C – Przetwórstwo przemysłowe 388 D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz, par ę wodn ą, gor ącą wod ę i 7 powietrze do układów klimatyzacyjnych E – dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalno ść zwi ązana z rekul- 17 tywacj ą F - Budownictwo 358 G- Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, wł ączaj ąc motocykle 824 H - Transport i gospodarka magazynowa 183 I - Działalno ść zwi ązana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 65 J - Informacja i komunikacja 135 K - Działalno ść finansowa i ubezpieczeniowa 102 L - Działalno ść zwi ązana z obsług ą rynku nieruchomo ści 181 M - Działalno ść profesjonalna, naukowa i techniczna 458 N - Działalno ść w zakresie usług administrowania i działalno ść wspierająca 127 O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 7 P - Edukacja 83 Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 216 R - Działalno ść zwi ązana z kultur ą, rozrywk ą i rekreacj ą 35 S i T - Pozostała działalno ść usługowa, oraz Gospodarstwa domowe zatrudniaj ące pracow- 139 ników; gospodarstwa domowe produkuj ące wyroby i świadcz ące usługi na własne potrzeby Ogółem 3381 Źródło: GUS BDL

Najwi ęcej podmiotów gospodarczych zajmuje si ę handlem i napraw ą pojazdów, działalno ści ą profe- sjonaln ą, naukow ą i techniczn ą oraz przetwórstwem przemysłowym i budownictwem. W gminie Suchy Las obserwuje si ę rozwój działalno ści gospodarczej o charakterze produkcyjno- usługowym oraz usługowo - handlowym. Dogodne poło Ŝenie w bezpo średnim s ąsiedztwie miasta wojewódzkiego, potencjał gospodarczy Aglomeracji Pozna ńskiej oraz docelowy układ komunikacyjny umo Ŝliwiaj ą dalszy rozwój działalno ści gospodarczej, w szczególno ści wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 11.

Najwi ększymi pod wzgl ędem zatrudnienia przedsi ębiorstwami s ą: • Przedsi ębiorstwo Techniczno Budowlane Nickel Sp. z o.o., • Bowa Polska Sp. z o.o. (dystrybutor produktów elektrochirurgicznych), • Apart Sp. z o.o. (firma jubilerska), • Met-Pol Sp. z o. o., (producent profili do zabudowy), • Leroy Merlin (sklep z artykułami budowlano-dekoracyjny).

W 2013 r. z terenu gminy Suchy Las zarejestrowanych jako osoby bezrobotne było 249 osób, co stanowi 3,5% ogółu bezrobotnych z powiatu pozna ńskiego. W powiecie pozna ńskim stopa bezrobocia w 2012 r. kształtowała si ę na poziomie 4,6 % i była ni Ŝsza od stopy dla województwa (9,8% w 2012 r. i 9,6% w 2013 r.) i kraju (13,4% w latach 2012-2013). Ponad połow ę zarejestrowanych bezrobotnych na terenie powiatu pozna ńskiego stanowiły kobiety (54,1% w 2012, 55,2% w 2013r. i 54,1% w lutym 2014 r.). Natomiast w gminie Suchy Las w 2013 r. udział bezrobotnych kobiet wyniósł w 2013 r. 50,6%. Stopa bezrobocia w powiecie pozna ńskim w lutym 2014r. wyniosła 4,8% co jest drugim najni Ŝszym wynikiem po mie ście Pozna ń, w gronie wszystkich powiatów w województwie wielkopolskim (na 31

20 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” powiatów w tym 4 grodzkich) 3. Sytuacja ta jest stabilna i w stosunku do roku ubiegłego odnotowano spadek stopy bezrobocia o 0,4%.

3.4. Rolnictwo W gminie Suchy Las rolnictwo pełni funkcj ę uzupełniaj ącą. Strefa rolnicza zlokalizowana jest w północnej i południowo-zachodniej cz ęś ci gminy. Obejmuje równie Ŝ areał w centralnej cz ęś ci gminy. UŜytki rolne zajmuj ą 27,2% w całkowitej powierzchni gminy. Ze wzgl ędu na zachodz ące procesy urbanizacyjne przestrze ń o charakterze wiejskim podlega zmianom polegaj ącym na przekształcaniu gruntów rolnych na cele inwestycyjne i mieszkaniowe. Nast ępuje tak Ŝe podział gospodarstw rolnych i ich rozdrobnienie. Według danych z Narodowego Spisu Rolnego z 2010 r. na terenie gminy funkcjonowało 289 gospodarstw rolnych.

Tabela 5 Liczba gospodarstw rolnych na terenie gminy Suchy Las gospodarstwa rolne ogółem <1 ha 1-5 ha 5-10 ha 10-15 ha >15 ha 289 81 111 37 30 30 Źródło: GUS BDL

Przewa Ŝaj ą małe gospodarstwa rolne o areale do 5 ha, stanowi ące 66,4% wszystkich gospodarstw. Pozostałe gospodarstwa (33,6%) zajmuj ą powierzchni ę powy Ŝej 5 ha. Powierzchnia pod gospodarstwa rolne obejmuje 2314,75 ha z czego 2149,69ha stanowi ą u Ŝytki rolne. W dobrej kulturze rolnej jest ponad 95% u Ŝytków. U Ŝytki rolne w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci (81,4%) znajduj ą si ę pod zasiewami. Dominuj ą uprawy zbó Ŝ (83,2%).

Funkcja nauki i do świadczalnictwa rolnego o znaczeniu ponadlokalnym pełni Rolnicze Gospodarstwo Do świadczalne w Złotnikach pozostaj ące w gestii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

3.5. Infrastruktura techniczna 3.5.1. Komunikacja Gmina Suchy Las zlokalizowana jest wzdłu Ŝ przebiegaj ącego południkowo korytarza komunikacyjnego – drogi krajowej nr 11 relacji Kołobrzeg - Poznań – Bytom. Jej długo ść w granicach administracyjnych gminy wynosi 13,549km. Droga ta (ul. Obornicka) po oddaniu do u Ŝytku etapu IIb Zachodniej Obwodnicy Poznania (ZOP) będzie miała zmienion ą kategori ę. Na terenie gminy powstał te Ŝ fragment drogi ekspresowej S11 stanowi ący cz ęść ZOP o długo ści 2,113km.

W latach 2011-2013 na terenie gminy Suchy Las w zakresie drogi S11 wykonane zostały nast ępuj ące działania: • budowa zachodniej obwodnicy Poznania w ci ągu S 11 i S5 etap IIa odcinek Złotkowo- Rokietnica o ł ącznej długo ści 7,74km (z tego na terenie gminy 2,113 km), • poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego na DK 11 w m. Suchy Las (dł. 3,22km), • poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego na DK 11 na obwodnicy Chludowa (dł. 0,77 km), • poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego na DK 11 na odcinku Bogdanowo-Złotkowo (dł. 5,52 km z tego na terenie gminy 4,469 km).

W zwi ązku z dobrym stanem technicznym drogi krajowej nr 11 w latach 2014-2021 GDDKiA nie przewiduje zada ń zwi ązanych z jej remontem. Sie ć komunikacji drogowej uzupełniaj ą drogi powiatowe (ł ączna liczba dróg wynosi siedem) oraz drogi gminne. Przez teren gminy nie przebiega Ŝadna droga wojewódzka.

3 dane Wojewódzkiego Urz ędu Pracy w Poznaniu [http://www.wup.poznan.pl]

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Wzdłu Ŝ całej gminy przebiega tak Ŝe pierwszorz ędowa linia kolejowa nr 354 relacji Pozna ń – Piła - Kołobrzeg o pa ństwowym znaczeniu. Ponadto przy południowej granicy gminy biegnie linia magistral- na – północna ł ącznica kolejowa.

Korzystne poło Ŝenie w bliskiej odległo ści i dobrym skomunikowaniu z aglomeracj ą pozna ńsk ą, w centrum Polski, przy wa Ŝnych trasach komunikacyjnych umo Ŝliwia Gminie Suchy Las dynamiczny rozwój.

3.5.2. Zaopatrzenie mieszka ńców w wod ę i odprowadzanie ścieków komunalnych Gmina Suchy Las posiada sie ć wodoci ągow ą o ł ącznej długo ści bez przył ączy 174 km. Do budynków doprowadzonych jest ł ącznie 3 484 sztuk przył ączy (stan na 2013r.). Gmina zwodoci ągowana jest w 96,9% (Aquanet, 2014). Obecnie z sieci wodoci ągowej korzysta 98% wszystkich mieszka ńców gminy (Aquanet, 2014) (tab. 6).

Tabela 6 Zaopatrzenie ludno ści w wod ę z wodoci ągów Liczba zaopatrywanej Wodoci ąg Miejscowo ść ludno ści Ziel ątkowo Ziel ątkowo 997 Chludowo Chludowo 1341 Biedrusko Biedrusko 2650 Pozna ń Złotniki, Suchy Las, miejscowo ści o ścienne około 11000 Źródło: PPIS Pozna ń (2014)

Analizuj ąc rozwój infrastruktury wodoci ągowej na przestrzeni ostatnich 8 lat (tab. 7) zauwaŜalny jest nieznaczny wzrost długo ści sieci wodoci ągowej o 4,5km, jak równie Ŝ dost ępno ść sieci wodoci ągowej wśród u Ŝytkowników o ponad 0,8% co wynika z wysokiego ju Ŝ poziomu zwodoci ągowania gminy. Wzrosło tak Ŝe ogólne zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych.

Tabela 7 Infrastruktura wodoci ągowa w gminie Suchy Las w latach 2005-2012 Parametr Jedn. 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 długo ść czynnej sieci Km 93,8 94,3 95,1 95,9 96,3 96,9 96,9 98,3 rozdzielczej poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i szt. 2055 2060 2700 2988 3048 3126 3126 3373 zbiorowego zamieszkania woda dostarczona dam 3 431,9 569,8 631,7 690,7 688,3 636,6 682,0 680,5 gospodarstwom domowym ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej – osoba 12288 12816 13213 13731 14092 14185 14597 14985 ogółem zu Ŝycie wody w gospodarstwach m3 34,7 43,1 46,3 49,0 47,4 43,4 45,3 44,1 domowych ogółem na 1 mieszka ńca korzystaj ący z sieci % 95,2 95,2 95,3 95,6 95,6 95,7 95,7 96,0 wodoci ągowej Źródło: GUS BDL

Na terenie gminy funkcjonuj ą 3 uj ęcia wody podziemnej. Znajduj ą si ę one w miejscowo ściach Ziel ąt- kowo, Biedrusko i Chludowo (tab. 8). Uj ęcie wody w Złotnikach w dniu 30 czerwca 2011 r. zostało formalnie zamkni ęte.

22 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 8 Charakterystyka uj ęć wody na terenie gminy suchy Las czy uj ęcie strefa posiada miejsco- pobór ochrony pobór miejsce stacj ę wo ści wody rodzaj liczba wydajno ść uj ę- po śred- wody na L.p. uj ęcia uzdatnia- obsługi- na uj ęcia studni cia wody [m 3/h] niej/bezpo śr koniec wody nia - wane przez koniec edniej 2012 r. miejsco- SUW 2013 r. nr decyzji wo ść Wg pozwolenia wodnoprawnego Strefa (nr W Ś.X.6223- ochronna 2/07, wydane obejmuje przez Starost ę teren ochrony Pozna ńskiego z bezpo średniej dnia 06.04.2007 (W Ś.6320.5.2 Gol ęczewo, 1. Ziel ątkowo podziemne 2 TAK 100926 109960 r.) 013.XXVII, Ziel ątkowo Q max godz. = 58,0 wydane przez m3/h Starost ę Q śr. d = 1 160,0 Pozna ńskiego m3/dob ę z dnia Q roczne = 423 23.12.2013 r.) 400,0 m 3/rok Wg pozwolenia wodnoprawnego Strefa (nr ochronna WŚ.6341.1.204.2 obejmuje 012.V, wydane teren ochrony przez Starost ę bezpo średniej Pozna ńskiego z i po średniej 2. Biedrusko podziemne 4 dnia 15.04.2013 (Rozporz ą- TAK Biedrusko 147283 139681 r.) dzenie Dyrek- Q max godz. = tora RZGW w 176,0 m 3/h Poznaniu z Q śr. d = 2 262,0 dnia 15 m3/dob ę stycznia 2014 Q roczne = r.) 825 600,0 m 3/rok Wg pozwolenia Strefa wodnoprawne- ochronna go(nr obejmuje WŚ.6341.4.4,201 teren 1.X,wydane przez Ochrony Starost ę Pozna ń- bezpo średniej skiego z dnia 3 Chludowo podziemne 1 (W Ś.6320.2.2 TAK Chludowo 93640 90010 06.07.2011.) 011.X,wydane Q = max godz przez Staro- 24,0 m 3 /h st ę Pozna ń- Q śr. d = 3 skiego z 264,0 m /dob ę dnia Q roczne = 3 29.06.2011r.) 96360,0 m /rok Źródło: Aquanet (2014)

Ujęcia wód podziemnych posiadaj ących wyznaczone strefy ochrony bezpo średniej, a uj ęicie w Bie- drusku dodatkowo tak Ŝe stref ę ochrony po średniej. Stref ę ochronn ą uj ęcia wody podziemnej ustana- wia si ę w celu zapewnienia odpowiedniej jako ści wody ujmowanej do zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia oraz zaopatrzenia zakładu wymagaj ącego wody wysokiej jako ści, a tak Ŝe ze wzgl ędu na ochron ę zasobów wodnych. Strefa ochronna stanowi obszar, na którym obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie u Ŝytkowania gruntów oraz korzystania z wody.

Dost ępno ść do sieci kanalizacyjnej, pomimo jej szybszego rozwoju o 9,4 km i obj ęcia sieci ą dodatkowych 5,3% mieszka ńców gminy w latach 2005-2012, ci ągle jest mniejsza ni Ŝ dost ępno ść do sieci wodoci ągowej. Nale Ŝy jednak zaznaczy ć, Ŝe podstawowym kryterium dost ępu do środków unijnych do budowy kanalizacji sanitarnej jest osi ągni ęcie wska źnika 120 przył ączonych mieszka ńców na 1 km sieci, co ma zapewni ć efektywno ść ekonomiczn ą wykorzystania sieci. St ąd na terenach o mniejszej g ęsto ści zaludnienia realizacja inwestycji nie jest wskazana ze wzgl ędów ekonomicznych.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 9 Sie ć kanalizacyjna w gminie Suchy Las w latach 2005-2012 Parametr Jedn. 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 długo ść czynnej sieci km 37,4 40,7 42,6 42,8 43,0 46,7 46,7 46,8 kanalizacyjnej poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i szt. 758 760 2185 2185 2362 2490 2490 2513 zbiorowego zamieszkania 3 ścieki odprowadzone dam 352,0 372,0 406,0 396,9 493,0 519 424 525 ludno ść korzystaj ąca z sieci osoba 7740 8152 8565 8873 9310 9507 9924 10192 kanalizacyjnej (ogółem) Korzystaj ący z kanalizacji % 60,0 60,6 61,8 61,8 63,2 64,1 65,1 65,3 dam 3 – jednostka obj ęto ści odpowiadaj ąca 1000 m 3 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

Mieszka ńcy, którzy nie s ą obsługiwani przez sie ć kanalizacyjn ą, ścieki gromadz ą w zbiornikach bezodpływowych lub w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Zgodnie z ustaw ą z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. z 2013r., poz. 1399 ze zm.) gminy maj ą obowi ązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę nieczysto ści ciekłych oraz komunalnych osadów ściekowych.

Na terenie gminy Suchy Las ewidencja zbiorników bezodpływowych powstaje w oparciu o przeprowadzone kontrole, w wyniku których wła ściciel nieruchomo ści obowi ązany jest do wypełnienia formularza zgłoszeniowego, w przypadku posiadania przydomowej oczyszczalni ścieków lub formularza ewidencyjnego, w przypadku posiadania zbiornika bezodpływowego. Ewidencja jest systematycznie aktualizowana. Według stanu na dzie ń 31.12.2013 r. na terenie gminy zewidencjonowano 45 przydomowych oczyszczalni ścieków i 750 zbiorników bezodpływowych. Według szacunkowych wylicze ń na terenie gminy znajduje si ę ł ącznie ok. 1200 zbiorników bezodpływowych. Liczne zbiorniki bezodpływowe znajduj ą si ę na terenach ogródków działkowych. Cz ęsto ich stan techniczny jest niezadowalaj ący, a ścieki s ą zagro Ŝeniem dla wód i gleby.

Zarówno ścieki z systemu kanalizacji sanitarnej jak i odbierane z indywidualnych zbiorników bezod- pływowych odprowadzane s ą do oczyszczalni ścieków. Ścieki z terenu gminy suchy Las trafiaj ą do zlewni oczyszczalni – oczyszczalnia Chludowo, LO Ś i CO Ś oraz oczyszczalnia w Szlach ęcinie. Na terenie gminy znajduje si ę mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Chlu- dowie (AQUANET S.A.). Obiekt przyjmuje ścieki z kanalizacji z miejscowo ści Chludowo oraz ścieki dowo Ŝone z miejscowo ści: Gol ęczewo, Ziel ątkowo, Suchy Las, Złotkowo, Złotniki. W 2013 r. ilość ścieków dowo Ŝonych wynosiła 86.191 m 3. Przy zało Ŝeniu jednostkowego zu Ŝycia wody na poziomie 100 l/d - liczba mieszka ńców dla ścieków dowo Ŝonych wynosi 2361. Szczegółowe dane oczyszczalni zostały przedstawione w tabeli nr 10. Zlewnia Lewobrze Ŝnej Oczyszczalni Ścieków (LO Ś) i Centralnej Oczyszczalni Ścieków (CO Ś) – swym zasi ęgiem obejmuje Suchy Las, Złotniki i Złotkowo, (14 575 mieszka ńców), odprowadzanych jest 532 000 m 3 ścieków rocznie, które kierowane s ą kanalizacj ą na przepompowni ę Garbary, gdzie tłoczone są na CO Ś i LO Ś. Nie mo Ŝna okre śli ć ilo ści ścieków, jaka jest kierowana na poszczególne oczyszczalnie. Z miejscowo ści Biedrusko ścieki odprowadzane s ą do Oczyszczalni Ścieków w Szlach ęcinie (zlewnia obejmuje niemal wszystkich mieszka ńców, 69 237 m 3/rok) (Aquanet S.A.).

24 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 10 Charakterystyka oczyszczalni Chludowo liczba mies z- bezpo średni ka ńców korzy- rodzaj przepustowo ść odbiornik gmina lokalizacja RLM staj ących z oczyszczalni m3/dob ę ścieków oczyszczalni oczyszczonych Kanał Chludow- ski ul. Gol ęczew- 372 - kanaliza- (prawostronny Suchy ska 1 cja Mechaniczno – 430 9 100 proj. dopływ rzeki Las 62-001 Chlu- 2361 - dowo Ŝe- biologiczna 3 400 rzecz Samicy Kier- dowo nie skiej)

Źródło: Aquanet (2014)

Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPO ŚK) jest podstawowym instrumentem wdro Ŝenia postanowie ń tzw. „dyrektywy ściekowej”. Celem KPO ŚK, przez realizacj ę uj ętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPO ŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i okre ślono działania na rzecz wyposa Ŝenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM wi ększej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program koordynuje działania gmin i przedsi ębiorstw wodoci ągowo- kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitarnej na ich terenach.

Miejscowo ści z Gminy Suchy Las nale Ŝą do trzech Aglomeracji: • Pozna ń, • Murowana Go ślina, • Chludowo. Miejscowo ść Biedrusko nale Ŝy do Aglomeracji Murowana Go ślina (kod PLWI019), utworzonej na podstawie Uchwały nr XVIII/301/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 30 stycznia 2012 r., o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców RLM w aglomeracji – 42223, miejscowo ści Chludowo, Ziel ątkowo, Gol ęczewo do aglomeracji Chludowo (kod PLWI223N) utworzonej na podstawie Uchwały nr XXXIX/557/09 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 28 wrze śnia 2009r., o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców RLM w aglomeracji – 8000 oraz miejscowo ści Suchy Las, Złotniki, Złotkowo do Aglomeracji Pozna ń utworzonej na podstawie Rozporz ądzenia Wojewody Wielkopolskiego nr 201/06 z dnia 18 pa ździernika 2006 r., o równowa Ŝnej liczbie mieszka ńców RLM w aglomeracji – 1.200.000.

Na terenie gminy nie znajduj ą si ę Ŝadne oczyszczalnie przemysłowe, posiadaj ące pozwolenie wodnoprawne wydane przez Starost ę Powiatu Pozna ńskiego.

3.5.3. Zaopatrzenie mieszka ńców w ciepło Źródłem zaopatrzenia w energi ę ciepln ą dla gminy Suchy Las są indywidualne systemy grzewcze zaspokajaj ące potrzeby własne domu lub mieszkania. Nieruchomo ści ogrzewane s ą przede wszystkim w ęglem, gazem, drewnem lub olejem opałowym.

3.5.4. Zaopatrzenie mieszka ńców w energi ę elektryczn ą Zaopatrzenie terenów osadniczych gminy w energię elektryczn ą zapewni ą istniej ące i w przyszło ści rozbudowywane sieci elektroenergetyczne średniego napi ęcia 15 kV wyprowadzone z GPZ 110/15 kV w Kiekrzu, Pi ątkowie, Czerwonaku i Bolechowie.

3.5.5. Zaopatrzenie mieszka ńców w gaz sieciowy Stopie ń gazyfikacji gminy wynosi 74,64%. Dystrybucj ę gazu ziemnego wysokometanowego typu E (dawniej GZ-50) zapewnia Polska Spółka Gazownicza Sp. z o.o Oddział w Poznaniu. Sie ć gazowa mierz ąca ok. 100 km doprowadzona jest do ka Ŝdej miejscowo ści na terenie gminy. Poza stref ą dys- trybucji znajduje si ę wył ącznie Marianowo (le śniczówka).

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Jak wskazano w SUiKZP Gminy Suchy Las (2013) przez gmin ę Suchy Las przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN 350 relacji St ęszew-Pozna ń oraz gazoci ąg w/c DN100 odboczka Suchy Las. Na terenie gminy, w miejscowo ści Złotniki, funkcjonuje stacja redukcyjno-pomiarowa pierwszego stopnia o przepustowo ści Q = 12.000 nm 3/h. Stacja w Złotnikach jest równie Ŝ poł ączona z istniej ącą sieci ą gazow ą średniopr ęŜ ną miasta Pozna ń za pomoc ą gazoci ągu średniego ci śnienia DN 250, wykorzy- stywanego do zasilania sieci gazowej gminy.

3.5.6. Ruroci ąg naftowy Na terenie gminy Suchy Las uło Ŝone s ą ruroci ągi naftowe o średnicach DN 520 i DN 820. Dla sieci przesyłowych dalekosi ęŜ nych nale Ŝy zachowa ć strefy bezpiecze ństwa oraz ich zagospodarowanie i uŜytkowanie zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Przede wszystkim strefa bezpiecze ństwa powinna by ć u Ŝytkowana według pierwotnego przeznaczenia tj. rolniczo i wydzielona z terenów o innym prze- znaczeniu, co ma zapewni ć bezpiecze ństwo oraz dost ęp do nich.

3.6. Ukształtowanie powierzchni terenu Obszar gminy Suchy Las wzniesiony jest średnio na wysoko ści od około 90 do około 110 m. Wi ęk- szo ść terenu zajmuje wysoczyzna morenowa falista. Charakterystyczna jest strefa pagórków moreny czołowej, znajduj ąca si ę na terenie poligonu wojskowego, od Złotkowa w kierunku północno – wschodnim do Warty. W jej zasi ęgu wyst ępuj ą: Góra D ą- browskiego 108,8 m n.p.m., Wzgórze Sobieskiego 106,7 m n.p.m., czy Wzgórze Batorego 101,2 m n.p.m. oraz Wzgórze Jagiełły 98,7 m n.p.m. Najni Ŝej (50 m n.p.m.) poło Ŝone s ą obszary wzdłu Ŝ doliny Warty przy wschodniej granicy gminy.

3.7. Geologia Zlodowacenie Warty pozostawiło na omawianym obszarze serie glin zwałowych, osady piaszczysto- Ŝwirowe, miejscami rozdzielaj ące gliny zwałowe tego zlodowacenia lub zalegaj ące w ich sp ągu. W przewa Ŝaj ącej cz ęś ci wyst ępuj ą gliny zwałowe, poprzecinane w ąskimi strefami wyst ępowania tor- fów (wzdłu Ŝ doliny Samicy Kierskiej oraz Warty). W okolicach od Złotkowa i Gol ęczewa do Biedruska wyst ępuj ą natomiast piaski akumulacji lodowej z głazami.

3.8. Klimat Klimat Gminy Suchy Las znajduje si ę pod przewa Ŝaj ącym wpływem mas powietrza polarnomorskiego napływaj ącego z nad Atlantyku. Na warunki klimatyczne gminy wpływ ma mi ędzy innymi bliskie s ąsiedztwo miasta Pozna ń, z którego napływaj ą masy powietrza o podwy Ŝszonej temperaturze tzw. wyspa ciepła. Oddziaływanie du Ŝego miasta w szczególno ści wpływa na klimat lokalny w rejonach: Suchego Lasu, Jelonka i Złotnik. Średnia roczna suma opadów dochodzi do 500 mm. Najwilgotniejszym miesi ącem jest lipiec ze śred- ni ą sumą opadów wynosz ącą około 75 mm, a najbardziej suchym miesi ącem jest luty (opady poni Ŝej 30 mm). W ci ągu roku notuje si ę od 140 – 160 dni z opadami deszczu poni Ŝej 0,1 mm 35 dni z opadami śniegu. Średnia temperatura powietrza w ci ągu roku wynosi 8,1 oC. Najcieplejszym miesi ącem jest lipiec (18,5 oC), a najzimniejszym stycze ń (1,5 oC). Zimy s ą zwykle łagodne, lata umiarkowanie ciepłe. Okres wegetacji trwa ok. 210 dni. Analizowany obszar cechuj ą du Ŝe wahania i zmienno ść typów pogody. W ci ągu roku wyst ępuj ą około 253 dni cie- płe i upalne, 32 mro źne i 80 dni z przymrozkami.

3.9. Hydrografia Teren gminy poło Ŝony jest w zlewni Rzeki Warty. Do największych cieków nale Ŝą rzeka Warta oraz rzeka Samica Kierska. Dolina rzeki Warty charakteryzuje si ę południkowym układem wzdłu Ŝ wschod-

26 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” niej granicy gminy Suchy Las. W granicach gminy, Wart ę zasilają dopływy - Rów Północny (tzw. Pstr ągowy), dopływ z Łysego Młyna oraz dopływ spod Lasu-Lody. Zachodnia cz ęść gminy odwadniana jest przez rzek ę Samic ę Kiersk ą oraz jej dopływ Kanał Chludow- ski. Zlewnia Samicy Kierskiej charakteryzuje si ę g ęst ą sieci ą cieków z czego wi ększ ą cz ęść stanowi ą rowy melioracyjne o charakterze okresowym. Szczególnie podmokłe s ą tereny znajduj ące si ę w rejonie Rowu Północnego oraz cieku spod Lasu- Lody i Łysego Młyna oraz w dolinie Samicy Kierskiej – szczególnie w rejonie Ziel ątkowa, gdzie dolina jest silnie zabagniona i zatorfiona. Najwi ększym zbiornikiem wodnym na terenie gminy jest jezioro Glinowieckie, o powierzchni 18 ha, usytuowane w południowej cz ęś ci poligonu wojskowego. Do wi ększych zbiorników nale Ŝą te Ŝ jezioro Chludowskie (na północy), jezioro Podkowa (w centralnej cz ęś ci). Ponadto na ternie gminy wyst ępuj ą liczne niewielkie zbiorniki wodne.

4. Ochrona zasobów naturalnych 4.1 Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski s ą ustawy: o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.) oraz Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.).

W my śl zapisów pierwszego z wymienionych aktów, ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrów- nowa Ŝonym u Ŝytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: 1) dziko wyst ępu- jących ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 2) ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą; 3) zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb Ŝycia; 4) siedlisk przyrodniczych; 5) siedlisk zagroŜonych wygini ę- ciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów; 6) tworów przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt; 7) krajobrazu; 8) zieleni w miastach i wsiach; 9) zadrzewie ń.

Z kolei ochrona środowiska w my śl Prawa ochrony środowiska oznacza: podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo Ŝliwiaj ące zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególno ści na: a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju; b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom; c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu wła ściwego.

Na terenie gminy Suchy Las znajduje si ę 7650,3 ha obszarów obj ętych ochron ą prawn ą, co stanowi 65,9% powierzchni gminy. W granicach administracyjnych znajduj ą si ę dwa obszary Natura 2000:

Dolina Samicy PLB300013 – obszar specjalnej ochrony ptaków o całkowitej powierzchni 2391 ha, którego fragment znajduje si ę na terenie gminy Suchy Las. Ostoja obejmuje górny i środkowy bieg rzeki Samicy, która jest lewym dopływem Warty. Rzeka Samica rozcina płaski obszar moreny dennej wznosz ącej si ę na wysoko ść 70-90 m n.p.m., jedynie we wschodniej cz ęś ci wysoko ść przekracza 90 m n.p.m. W bezpo średnim s ąsiedztwie rzeki znajduj ą si ę wilgotne ł ąki, trzcinowiska oraz naturalne i sztuczne oczka wodne. Wyst ępuj ą równie Ŝ niewielkie kompleksy le śne, głównie w postaci borów mieszanych, a tak Ŝe fragmenty d ąbrów, gr ądów i olsów. W ostoi Dolina Samicy stwierdzono wyst ępowanie co najmniej 19 l ęgowych gatunków ptaków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Ptasiej. Dolina Samicy jest jedn ą z 10 najwa Ŝniejszych w Polsce ostoi b ączka. Liczebno ść gatunku lęgowego b ączka oraz migruj ących gęsi zbo Ŝowej i g ęsi białoczelnej mieszcz ą si ę w kryteriach wyznaczania ostoi ptaków wprowadzonych przez BirdLife International. Ponadto 5 gatunków zostało wymienionych w Polskiej czerwonej ksi ędze zwierz ąt. Zagro Ŝenie dla tego obszaru stanowi zaniechanie dotychczasowego u Ŝytkowania rolnego, intensyfikacja gospodarki stawowej (usuwanie ro ślinno ści z brzegów i toni stawów, zmiana tradycyjnego rytmu napełniania stawów, usuwanie krzewów i drzew z brzegów, budowa nowych

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

stawów) jak równie Ŝ niedostosowane do biologii ptaków terminy prowadzenia zabiegów, rozwój terenów zabudowanych, w tym rozbudowa osiedli turystycznych oraz penetrowanie siedlisk przez ludzi i zwierz ęta domowe.

Biedrusko PLH300001 - obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty, w cz ęś ci poło Ŝony na terenie gminy Suchy Las. Ostoja o całkowitej powierzchni 9938,1 ha, obejmuje teren poligonu Biedrusko, poło Ŝony nad rzek ą Wart ą, na północ od miasta Pozna ń. Lewobrze Ŝne dopływy Warty, płyn ącej wzdłu Ŝ wschodniej granicy poligonu, tworz ą na tym obszarze rozgał ęziony układ cieków wodnych. Charakterystyczn ą cech ą terenu jest sie ć licznych rowów z okresowo zanikaj ącą wod ą, a tak Ŝe jeziora i starorzecza oraz liczne oczka wodne w bezodpływowych zagł ębieniach pochodzenia wytopiskowego. Ostoj ę porastaj ą rozległe murawy psammofilne, zaro śla, wrzosowiska oraz ł ąki ziołoro ślowe. Na zachodnich obrze Ŝach poligonu przewa Ŝaj ą kompleksy le śne: gr ądów, kwa śnych dąbrów z udziałem d ąbrów świetlistych oraz zbiorowisk ł ęgowych i olsowych. Ze wzgl ędu na bogactwo przyrodnicze, zwłaszcza ro ślinne, ostoja okolic Biedruska ma charakter unikatowy w skali regionu. Stwierdzono tu wyst ępowanie 18 rodzajów siedlisk chronionych dyrektyw ą siedliskow ą. Ostoja odgrywa szczególn ą rol ę w ochronie bioró Ŝnorodno ści, a to wła śnie za spraw ą znacz ącego udziału wa Ŝnych siedlisk oraz nagromadzenia stanowisk ro ślin zagro Ŝonych. O wysokich walorach ro ślinno ści decyduje przede wszystkim wyst ępowanie ł ąk i muraw, jak: zró Ŝnicowane florystycznie murawy psammofilne i zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe. Ł ąki trz ęś licowe wyst ępuj ą w kompleksie przestrzennym ze zbiorowiskami muraw ciepłolubnych, na styku których znaleziono gatunek uznany za wymarły w Polsce - storczyka cuchn ącego. Na ł ąkach i murawach rozwija si ę tak Ŝe ciekawa fauna motyli, w śród których czerwo ńczyk wi ększy i przeplatka aurinia maj ą osiadłe i dosy ć liczne populacje na tych terenach. Do innych, cennych walorów ostoi nale Ŝy zachowany kompleks starorzeczy nadwarcia ńskich okolicy Goł ębowa oraz śródle śne Jezioro Gogulec z przyległym torfowiskiem przej ściowym. Ciekawostk ą tych siedlisk jest wyst ępowanie (w rezerwacie Gogulec) rzadkiego i zanikaj ącego w skali regionu olsu torfowcowego, a w okolicach Goł ębowa wielkich połaci gin ącego w regionie zespołu osoki aloesowej oraz liczne, s ędziwe okazy d ębu szypułkowego. Na poligonie Biedrusko wyst ępuje 30 gatunków ro ślin zagro Ŝonych w Wielkopolsce, w tym 9 gin ących w skali kraju. Głównymi zagro Ŝeniami dla ostoi jest rozwój aglomeracji miejskiej Poznania w kierunku północnym, jak planowana rozbudowa sieci drogowej w okolicach Poznania. Powa Ŝne zagro Ŝenie stanowi równie Ŝ składowisko odpadów, które znajduje si ę na granicy Poznania i Obszaru Chronionego Krajobrazu Biedrusko. W wyniku procesów zachodz ących na składowisko powstaj ą substancje, których spływ do pobliskiego jeziora Glinowieckiego mo Ŝe spowodowa ć zanieczyszczenie wody. Innymi zagro Ŝeniami są: wypalanie oraz niekontrolowane zalesianie ł ąk i muraw. Ł ąki ko śne i pastwiska są w wi ększo ści nieu Ŝytkowane, st ąd nale Ŝałoby jak najszybciej wznowi ć koszenie ł ąk, aby zapobiec sukcesji i post ępuj ącemu zarastaniu. Dla obszaru Natura 2000 Biedrusko PLH300001, zarz ądzeniem nr 10/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 12 grudnia 2013 r. został ustanowiony plan zada ń ochronnych (Dz. U. Woj. Wlkp. z 18 grudnia 2013 r. poz. 7291).

28 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 3 Obszary chronione na terenie gminy Suchy Las

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych RDO Ś

Obszar chronionego krajobrazu (OChK) Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró Ŝniaj ący si ę krajobraz o zró Ŝnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo Ŝliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ą- zanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych. (Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013r., poz. 627, ze zm.)

Na terenie gminy Suchy Las znajduj ą si ę dwa obszary chronionego krajobrazu:

Obszar Chronionego Krajobrazu w obr ębie Biedruska utworzony w 1995r. obejmuje tereny wyró Ŝniaj ące si ę krajobrazowo o cennych warto ściach przyrodniczych i naukowo-dydaktycznych o powierzchni 7266,9 ha. Podstaw ę prawn ą stanowi Uchwała nr LI/491/2001 r. Rady Gminy Suchy Las z dnia 13 grudnia 2001 r. w sprawie zmiany uchwał: nr XXV/138/95 Rady Gminy Suchy Las z dnia 7 sierpnia 1995 r. i nr XLVI/243/97 Rady Gminy Suchy Las z dnia 22 stycznia 1997 r. o utworzeniu Obszaru Chronionego Krajobrazu Biedrusko (Dz. Urz. Woj. Wlkp. Nr 162, poz. 4496) poprzedzona uchwał ą Nr XXV/138/95 Rady Gminy Suchy Las z dnia 7 sierpnia 1995 r. (Dz. Urz. Woj. Pozna ńskiego Nr 12/95, poz. 80).

Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Samicy Kierskiej w gminie Suchy Las obejmuje tereny wyró Ŝniaj ące si ę krajobrazowo o zró Ŝnicowanych ekosystemach i cennych warto ściach przyrodniczych, stanowi ące cz ęść regionalnego korytarza ekologicznego. Obszar obejmuje 378, 1 ha. Podsta- wę prawn ą stanowi Uchwała Nr L/479/2001 Rady Gminy Suchy Las z dnia 29 listopada 2001 r. (Dz. Urz. Woj. Wlkp. z 2002 r. Nr 16, poz. 550)

Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosys- temy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak Ŝe siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo Ŝywionej, wyró Ŝniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodni- czymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony mo Ŝe by ć cało ść

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki - fauna, flora lub obiekty przyrody nieo Ŝy- wionej.

Na terenie gminy Suchy Las znajduje si ę rezerwat przyrody Gogulec. Rezerwat został utworzony rozporz ądzeniem Wojewody Wielkopolskiego nr 41/2001 z dnia 7 listopada 2001 r. Obszar obejmuje torfowisko wraz z fragmentem otaczających je drzewostanów o łącznej powierzchni 5,29 ha. Wokół rezerwatu utworzona została otulina o łącznej powierzchni 5,24 ha, zabezpieczaj ąca jego obszar przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewn ętrznych. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów naukowych i dydaktycznych ro ślinno ści torfowiska i przyległych ekosystemów oraz zabezpieczenie naturalnych procesów kształtuj ących struktur ę torfowiska. Na obszarze rezerwatu przyrody wprowadzono zakazy: polowania, w ędkowania, chwytania dziko Ŝyj ących zwierz ąt, płoszenia ich i zabijania, zbierania poro Ŝy zwierzyny płowej, niszczenia nor i lego- wisk zwierz ęcych oraz gniazd ptasich i wybierania z nich jaj; pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych ro ślin; wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczysto ści, innego zanieczyszczania wód, gleby oraz powietrza; dokonywania zmian przedmiotów ochrony i ob- szarów obj ętych ochron ą; uŜywania, u Ŝytkowania, uszkadzania oraz zanieczyszczania przedmiotów oraz obszarów obj ętych ochron ą; zmiany stosunków wodnych je Ŝeli słuŜą one innym celom ni Ŝ ochrona przyrody; wydobywania torfu; niszczenia gleby lub zmiany sposobu jej u Ŝytkowania; palenia ognisk, wyrobów tytoniowych, u Ŝywania źródeł światła o otwartym płomieniu poza miejscami wyznaczonymi; prowadzenia działalno ści handlowej, a tak Ŝe rolniczej, hodowlanej lub chowu zwierz ąt; zbio- ru poza miejscami wyznaczonymi dziko rosn ących ro ślin, grzybów oraz ich cz ęś ci; wprowadzania psów bez smyczy i kaga ńca; umieszczania tablic, napisów, ogłosze ń reklamowych i innych znaków nie zwi ązanych z ochron ą przyrody, z wyj ątkiem znaków drogowych i innych zwi ązanych z ochron ą porz ądku i bezpiecze ństwa publicznego; zakłócania ciszy; wykonywania prac ziemnych trwale znie- kształcaj ących rze źbę terenu; prowadzenia bada ń naukowych bez zgody wojewody; wprowadzania organizmów zmodyfikowanych genetycznie.

Pomniki przyrody Są pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieo Ŝywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi ce- chami, wyró Ŝniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków ro- dzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. (Art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Dz. U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.)

Na terenie gminy Suchy Las znajduje si ę 17 pomników przyrody, są to głównie pojedyncze drzewa.

Tabela 11 Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Suchy Las

Rodzaj Gatunki Obwód Wysoko ść Liczba Forma wła- l.p. Miejscowo ść Lokalizacja Podstawa prawna obiektu drzew drzew drzew drzew sno ści

Orzeczenie Prezy- dium Wojewódzkiej Własno ść Rady Narodowej Skarbu Pa ń- w Poznaniu z dnia stwa pod Dąb szy- 15 lutego 1957r. zarz ądem pułkowy 1 Drzewo 650 25 1 Chojnica Brak danych o uznaniu za pomniki Komendanta (Quercus przyrody (Dz.U. Centrum sp.) Wojewódzkiej Rady Szkolenia Narodowej Wojsk L ądo- w Poznaniu Nr 7, wych poz. 22).

30 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rodzaj Gatunki Obwód Wysoko ść Liczba Forma wła- l.p. Miejscowo ść Lokalizacja Podstawa prawna obiektu drzew drzew drzew drzew sno ści

Ro śnie Własno ść w oddz. 145c Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium le śnictwa stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Łagiewniki, zarz ądem pułkowy Narodowej 2 Drzewo 327 19 1 Złotkowo Nadle śnictwo Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia Łopuchówko, Zarz ądu robur) 30 listopada 1965r. w pobli Ŝu Lasów Pa ń- Nr RL VI – 5/735/65 osady nadle- stwowych śnictwa. w Poznaniu Ro śnie Własno ść w oddz. 145c Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium le śnictwa stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Łagiewniki, zarz ądem pułkowy Narodowej 3 Drzewo 313 17 1 Złotkowo Nadle śnictwo Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia Łopuchówko, Zarz ądu robur) 30 listopada 1965r. w pobli Ŝu Lasów Pa ń- Nr RL VI – 5/734/65 osady nadle- stwowych śnictwa. w Poznaniu Ro śnie Własno ść w oddz. 145c Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium le śnictwa stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Łagiewniki, zarz ądem pułkowy Narodowej 4 Drzewo 319 18 1 Złotkowo Nadle śnictwo Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia Łopuchówko, Zarz ądu robur) 30 listopada 1965r. w pobli Ŝu Lasów Pa ń- Nr RL VI – 5/733/65 osady nadle- stwowych śnictwa. w Poznaniu Ro śnie Własno ść w oddz. 145c Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium le śnictwa stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Łagiewniki, zarz ądem pułkowy Narodowej 5 Drzewo 202 18 1 Złotkowo Nadle śnictwo Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia Łopuchówko, Zarz ądu robur) 30 listopada 1965r. przy drodze Lasów Pa ń- Nr RL VI – 5/732/65 do Chludo- stwowych wa. w Poznaniu Ro śnie w oddz. 145c Własno ść le śnictwa Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium Łagiewniki, stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Nadle śnictwo zarz ądem pułkowy Narodowej 6 Drzewo 249 18 1 Złotkowo Łopuchówko, Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia w pobli Ŝu Zarz ądu robur) 30 listopada 1965r. osady nadle- Lasów Pa ń- Nr RL VI – 5/731/65 śnictwa, przy stwowych drodze do w Poznaniu Chludowa. Ro śnie w oddz. 145c Własno ść le śnictwa Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium Łagiewniki, stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Nadle śnictwo zarz ądem pułkowy Narodowej 7 Drzewo 306 18 1 Złotkowo Łopuchówko, Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia w pobli Ŝu Zarz ądu robur) 30 listopada 1965r. osady nadle- Lasów Pa ń- Nr RL VI – 5/730/65 śnictwa, przy stwowych drodze do w Poznaniu Chludowa. Ro śnie w oddz. 105c Własno ść Le śnictwo Skarbu Pa ń- Decyzja prezydium Marianowo, stwa pod Dąb szy- Wojewódzkiej Rady Nadle śnictwo zarz ądem pułkowy Narodowej 8 Drzewo 412 28 1 Biedrusko Łopuchówko, Okr ęgowego (Quercus w Poznaniu z dnia samotne Zarz ądu robur) 30 listopada RL VI – drzewo na Lasów Pa ń- 5/729/65 zalesionym stwowych zr ębie zupeł- w Poznaniu nym

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rodzaj Gatunki Obwód Wysoko ść Liczba Forma wła- l.p. Miejscowo ść Lokalizacja Podstawa prawna obiektu drzew drzew drzew drzew sno ści

Decyzje Wydziału Rolnictwa i Le śnictwa Prezy- Własno ść Ro śnie dium Wojewódzkiej Skarbu Pa ń- w oddz. rady Narodowej stwa pod Dąb szy- 217d, Le śnic- w Poznaniu z dn. 15, zarz ądem pułkowy 9 Drzewo 450 25 1 Brak danych two Maria- 16, 17, 18, 19, 21 Okr ęgowego (Quercus nowo, nadle- sierpnia 1972r. Zarz ądu robur) śnictwo o uznaniu za pomniki Lasów Pa ń- Łopuchówko przyrody (Dz.U. Woj. stwowych Rady Narodowej w Poznaniu w Poznaniu Nr 1, poz. 13). Rozporz ądzenie Nr 8/00 Wojewody Ro śnie Wielkopolskiego Własno ść w lesie z dn. 12 wrze śnia Skarbu Pa ń- Dąb szy- w oddz. 191 20000r. w sprawie stwa pod pułkowy Poligon m, Le śnictwo uznania za pomniki zarz ądem 10 Drzewo 330 24 1 (Quercus Biedrusko Złotkowo, na przyrody i uchylenia PGL LP. robur) terenie poli- ochrony nad niektó- Nadle śnictwo gonu, dz. nr rymi tworami przyro- Łopuchówko. 396. dy (Dz.U. Woj. Wiel- kopolskiego Nr 63, poz. 837). Rozp. Woj. Wlkp. nr Morwa 39/2001 5.11.2001 r. 11 Drzewo biała (Mo- 220 25 1 Ziel ątkowo Brak danych Dz. Urz. Woj Wlkp nr b.d. rus alba) 136, poz. 2665, 2001r. Rozp. Woj. Wlkp. nr Morwa 39/2001 5.11.2001 r. czarna 12 Drzewo 155 20 1 Ziel ątkowo Brak danych Dz. Urz. Woj Wlkp nr b.d. (Morus 136, poz. 2665, nigra) 2001r.

Rozporz ądzenie Nr 2/2003 Wojewody Wielkopolskiego Własno ść Rosn ą z dn. 9 stycznia Skarbu Pa ń- Dąb szy- w odd. 2003r. w sprawie stwa pod pułkowy 0d 166 Od 10 do Biedrusko - 202a.b, 13 Drzewa 92 uznania za pomniki zarz ądzeniem (Quercus do 514 29 Marianowo Le śnictwo przyrody oraz uchy- PGL LP robur) Marianowo, lenia uznania za Nadle śnictwo dz nr 297 pomniki przyrody Dz. Łopuchówko. U. Woj. Wielkopol- skiego Nr 1 poz. 2.

Rozporz ądzenie Nr 2/2003 Wojewody Wielkopolskiego Własno ść z dn. 9 stycznia Skarbu Pa ń- Dąb szy- 380, Rosn ą 2003r. w sprawie stwa pod pułkowy 432, Biedrusko - w lesie, oddz. 14 Drzewa 30 5 uznania za pomniki zarz ądzeniem (Quercus 451, Łagiewniki 231, Le śnic- przyrody oraz uchy- PGL LP robur) 517 two Morasko. lenia uznania za Nadle śnictwo pomniki przyrody Dz. Łopuchówko. U. Woj. Wielkopol- skiego Nr 1 poz. 2.

Ro śnie Rozporz ądzenie Nr Własno ść Dąb szy- w lesie 2/2003 Wojewody Skarbu Pa ń- pułkowy w oddz. Wielkopolskiego stwa pod 15 Drzewo 404 23,5 1 Biedrusko (Quercus 216a, Le śnic- z dn. 9 stycznia zarz ądzeniem robur) two Maria- 2003r. w sprawie PGL LP nowo, dz. nr uznania za pomniki Nadle śnictwo

32 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rodzaj Gatunki Obwód Wysoko ść Liczba Forma wła- l.p. Miejscowo ść Lokalizacja Podstawa prawna obiektu drzew drzew drzew drzew sno ści

254/2 przyrody oraz uchy- Łopuchówko. lenia uznania za pomniki przyrody Dz. U. Woj. Wielkopol- skiego Nr 1 poz. 2. Rozporz ądzenie Nr Własno ść 2/2003 Wojewody Skarbu Pa ń- Ro śnie Wielkopolskiego stwa pod w lesie z dn. 9 stycznia zarz ądzeniem Dąb szy- w oddz. 2003r. w sprawie PGL LP pułkowy 16 Drzewo 421 24 1 Biedrusko 216a, Le śnic- uznania za pomniki Nadle śnictwo (Quercus two Maria- przyrody oraz uchy- Łopuchówko. robur) nowo, dz. nr lenia uznania za 254/2 pomniki przyrody Dz. U. Woj. Wielkopol- skiego Nr 1 poz. 2. Ogłoszenie Dyrekto- ra Wydziału Rolnic- twa Le śnictwa i Skupu Urz ędu Ro śnie Własno ść Wojewódzkiego Dąb szy- w parku Kombinatu w Poznaniu z dn. 17 pułkowy przed Zakła- PGR Pozna ń 17 Drzewa 385 20 1 Morasko lutego 1979r. (Quercus dem Ogrod- – Naramowi- w sprawie uznania robur) niczym ce (stan na za pomniki przyrody w Morasku 1975r.) (Dz.U.Woj. Rady Narodowej w Poznaniu Nr 5, poz. 76. Źródło: Urząd Gminy Suchy Las

Zabytkowe parki Na terenie gminy Suchy Las znajduj ą si ę nast ępuj ące zabytkowe parki: • park w zało Ŝeniu pałacowo-parkowym, IV ćw.XIX w miejscowo ści Biedrusko – nr rej. 1778/A z 19.01.1978r., • park w zespole pałacowo-parkowym, II poł. XIX w miejscowo ści Chludowo, nr rej. 2004/A z 14.06.1985r., • park w zespole dworsko-folwarcznym, k. XIX w miejscowo ści Złotniki – nr rej. 2197/A z 31.08.1990r.

Gmina posiada opracowany i przyj ęty uchwał ą nr XXXV/339/13 Rady Gminy Suchy Las z dnia 23 maja 2013r. Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2013- 2016, który okre śla ramy działa ń organizacyjnych, finansowych i realizacyjnych maj ących przyczyni ć si ę do poprawy stanu zasobów dziedzictwa kulturowego.

4.2. Świat ro ślinny i zwierz ęcy Uwarunkowania przyrodnicze na terenie gminy zdiagnozowano w SUiKZP Suchego Lasu. Szat ę ro- ślinn ą gminy Suchy Las cechuje du Ŝe zró Ŝnicowanie. Najcenniejsza pod wzgl ędem przyrodniczym cz ęść szaty ro ślinnej obj ęta jest obszarowymi formami ochrony przyrody. Na terenach le śnych przewa Ŝaj ą siedliska lasu mieszanego świe Ŝego z drzewostanami sosnowymi lub d ębowymi. Znaczne powierzchnie zajmuj ą te Ŝ siedliska boru mieszanego świeŜego z monokultur ą sosny lub lasu świe Ŝego z ró Ŝnorodnym drzewostanem: d ębami, sosn ą, grabem. Najbardziej warto ściowe fitokompleksy poło Ŝone s ą w dolinach rzek: Warty i Samicy Kierskiej. Wzdłu Ŝ doliny Warty wyst ępuj ą lasy d ębowo-grabowe oraz głównie w rejonie starorzeczy, ł ęgi wierzbowe. Nad Jeziorem Glinowieckim oraz w dolinie Rowu Północnego wyst ępuj ą ł ęgi jesionowo - olszowe. W cz ęś ci północnej gminy, poza obszarami chronionego krajobrazu, wyst ępuje głównie ro ślinno ść gruntów ornych, ł ąkowo-polnych z zadrzewieniami śródpolnymi i przydro Ŝnymi. Południowa cz ęść gminy jest zdominowana przez krajobraz osadniczy z przewag ą nietrwałej ro ślinno ści ruderalnej. Za-

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

budowie towarzysz ą ogródki przydomowe, ogrody działkowe, fragmenty wysp le śnych, zadrzewie ń i zakrzewie ń. Poza obszarami prawnie chronionymi, w granicach gminy znajduje si ę obszar wa Ŝny dla ptaków w okresie gniazdowania i migracji „Dolina Samicy i stawy w Objezierzu”. Jak wskazano w SUiKZP (2013) Doliny rzeki Warty i Samicy Kierskiej stanowi ą ostoje ptaków wodno-błotnych rangi regionalnej o wysokich walorach ornitologicznych. Są one miejscem lęgowym dla wielu gatunków chronionych oraz miejscem pobytu ptactwa w okresie migracji. Ponadto, w granicach gminy Suchy Las w rejonie miejscowo ści Ziel ątkowo oraz w lasach przy pół- nocno-wschodniej granicy gminy, w s ąsiedztwie rzeki Warty znajduj ą si ę 4 strefy ochrony ostoi, miejsca rozrodu i regularnego przebywania orła bielika. Strefy ochrony ostoi, miejsca rozrodu i regularnego przebywania bielika oraz strefa ochrony ostoi, miejsca rozrodu i regularnego przebywania kani czarnej znajduj ą si ę tak Ŝe w niedalekim s ąsiedztwie granic administracyjnych – w gminie Oborniki. Strefa ochrony ostoi, miejsca rozrodu i regularnego przebywania kani czarnej znajduje si ę tak Ŝe w gminie Murowana Go ślina w rejonie Szymankowa (RDO Ś 2014).

4.3. Ochrona i zrównowa Ŝony rozwój lasów Na terenie gminy kompleksy le śne stanowi ą 31,9% jej powierzchni. S ą to lasy na terenach Skarbu Pa ństwa administrowanych przez Lasy Pa ństwowe oraz lasy prywatne. Powierzchnia lasów b ędących w administracji Nadle śnictwa Łopuchówko (lasy Skarbu Pa ństwa i nie stanowi ące własno ści skarbu pa ństwa) wynosi 3600, 62 ha. Wi ększa cz ęść lasów poło Ŝona jest w Obszarze Chronionego Krajobra- zu Biedrusko. W lasach spotyka si ę ró Ŝnowiekowe drzewostany, z przewagą siedliska lasu mieszanego świe Ŝego z drzewostanami sosnowymi lub d ębowymi. Znaczne powierzchnie zajmuj ą te Ŝ siedliska boru mieszanego świe Ŝego z monokultur ą sosny lub lasu świe Ŝego z ró Ŝnorodnym drzewostanem: dębami, sosn ą, grabem. Cały obszar gminy le Ŝy w granicach Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Poznaniu, a dokładnie w granicach Nadle śnictwa Łopuchówko. Decyzj ą Ministra Środowiska BOA-lplo- 182/1623/2001 z dnia 16.07.2001 r. na terenie Nadleśnictwa ustanowione zostały lasy glebochronne (okolice Jeziora Glinowieckiego), wodochronne (dolina rzeki Warty), obronne (fragment poligonu Biedrusko), lasy w granicach miast i w odległo ści 10 km, lasy uszkodzone przez przemysł o powierzchni 2262,45 ha. Lasy te odpowiednio maj ą na celu ochron ę gleby przed zmywaniem lub wyjałowieniem, powstrzymanie usuwania si ę ziemi, obrywania si ę skał, ochron ę zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, regulacj ę stosunków hydrologiczne w zlewni oraz na obszarach wododziałów. Ochron ą obj ęte s ą te Ŝ lasy trwale uszkodzone na skutek działalno ści przemysłu, maj ące szczególne znaczenie dla obronno ści i bezpieczeństwa Państwa oraz te, które s ą poło Ŝone w granicach administracyjnych miast i w odległo ści do 10 km od granic administracyjnych miast licz ących ponad 50 tys. mieszka ńców .

Nadle śnictwa w ramach swej działalno ści prowadz ą zalesienia i odnowienia lasów. Prace odnowieniowe polegaj ą na ponownym wprowadzeniu ro ślinno ści le śnej na gruncie b ędącym niedawno równie Ŝ lasem. W latach 2010-2013 na terenie nadle śnictwa prowadzone były tylko odnowienia lasu na powierzchni odpowiednio: w 2010r.-34,64 ha, 2011r.-21,30ha, 2012-19,99ha, 2013-17,60 ha. Zalesienie gruntów zwłaszcza niskich klas bonitacyjnych podnosi ich warto ść ekonomiczn ą, zwi ększa udział lasów, a ści śle okre ślone sposoby zakładania upraw le śnych i dobór gatunków drzew, wpływaj ą korzystnie na zwi ększenie bioró Ŝnorodno ści. Na analizowanym terenie nie były jednak podejmowane prace zwi ązane z zalesianiem. W ramach swojej działalno ści, Nadle śnictwo Łopuchówko w latach 2012-2013 zrealizowało projekt pt. „Ochrona przyrodniczo cennych okolic Poznania przez ukierunkowanie i koncentracj ę ruchu turystycznego”.

34 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

4.4. Ochrona powierzchni ziemi Znaczn ą cz ęść ogólnej powierzchni gruntów ornych zajmuj ą gleby klas IIIa, IIIb oraz IVa. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą gleby klas I i II. Najwi ększe powierzchnie obejmuj ą kompleksy gleb: Ŝytni dobry i Ŝytni słaby. S ą to gleby przesychaj ą- ce, wymagaj ące nawodnie ń, nawo Ŝeń i doboru upraw dla uzyskania lepszych plonów. W północnej cz ęś ci gminy wyst ępuj ą kompleksy gleb pszenno-buraczanych - głównie kompleksy Ŝyt- nie bardzo dobre. Przewa Ŝaj ą gleby brunatne i bielicowe, wytworzone z piasków gliniastych lekkich lub słabogliniastych na glinie. Doliny rzek zwi ązane s ą z wyst ępowaniem kompleksów trwałych u Ŝyt- ków zielonych (1 -3z).

Obszar gminy Suchy Las podlega pod Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Poznaniu. Na terenie gminy badania zasobno ści gleby przeprowadzane s ą na zlecenie indywidualnych rolników. Badania zasobno ści gleby obejmuj ące takie parametry jak: odczyn, potrzeba wapnowania, zawarto ść fosforu, potasu, magnezu wykonane na podstawie próbek gleb przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno- Rolnicz ą w Poznaniu przedstawia tab. 12 Badania wykazały bardzo du Ŝe zró Ŝnicowanie poszczególnych parametrów w próbkach, co w powi ązaniu z niewielk ą liczb ą przeprowadzonych analiz uniemo Ŝliwia dokonania uogólnienia wyników dla całej gminy.

Tabela 12 Badania wykonane na podstawie próbek gleb przez Okręgow ą Stacj ę Chemiczno- Rolnicz ą rok miejscowo ść 2013 Chludowo (2), Złotniki (1) 2012 Chludowo (2), Suchy Las (1) 2011 Chludowo (2), Ziel ątkowo (2) 2010 Chludowo (2), Ziel ątkowo (1) (1) liczba gospodarstw rolnych obj ętych badaniem Źródło: Okr ęgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Poznaniu (2014)

Badanie gleb pod k ątem zawarto ści metali ci ęŜ kich i WWA w 2010r. zleciło Starostwo Powiatowe. Miejscem pobrania trzech próbek była miejscowo ść Jelonek – rejon skrzy Ŝowania ul. Obornickiej i Złotnickiej oraz tereny w Złotkowie mi ędzy ul. Obornick ą a linia kolejow ą PKP.

Tabela 13 Wyniki badania gleby pod katem zawarto ści metali ci ęŜ kich i w ęglowodorów Miejsce Warto ść Miejsce Badany wska źnik Jednostka Warto ść pobrania pobrania Chrom mg/kg 4,80; >20; 4,61 Jelonek 8,36;4,09; 3,64 Złotkowo Cynk mg/kg 1,38; 17,8; 17,2 Jelonek >20 (73,9);15,2; Złotkowo 13,5 Kadm mg/kg <0,1; <0,1; <0,1 Jelonek <0,1; <0,1; <0,1 Złotkowo Mied ź mg/kg 5,19; 6,27; 5,01 Jelonek >20 (44,4);5,39; Złotkowo 4,48 Nikiel mg/kg 2,32; 7,43; 2,27 Jelonek 5,12;1,81; 1,23 Złotkowo Ołów mg/kg 8,70; 7,29; 7,13 Jelonek 18,0; 6,51; 6,00 Złotkowo Węglowodory mg/kg 1,38; <0,1; 8,18 Jelonek 7,56; 0,925; <0,1 Złotkowo ropopochodne C12-C35 Węglowodory mg/kg 0,137; 0,55; 0,87 Jelonek 3,02; 0,486; 0,256 Złotkowo ropopochodne C6-C12 WWA mg/kg 0,021; 0,02; 0,02 Jelonek <0,02; <0,02; 0,02 Złotkowo Źródło: Starostwo Powiatowe w Poznaniu (2014)

Gleb ę lub ziemi ę uznaje si ę za zanieczyszczon ą, gdy st ęŜ enie co najmniej jednej substancji przekracza warto ść dopuszczaln ą, pod warunkiem Ŝe nie wynika z naturalnie wysokiej jej zawarto ści w śro-

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

dowisku. Warto ści st ęŜ eń dopuszczalnych dla badanych substancji w glebie lub w ziemi przedstawiono w tabeli nr 15. Na terenach gospodarstw, w których mo Ŝe by ć prowadzona produkcja rolna metodami ekologicznymi dopuszczalne st ęŜ enie metali ci ęŜ kich w glebach okre ślaj ą przepisy o rolnictwie ekologicznym.

Tabela 14 Wartości st ęŜ eń dopuszczalnych w glebie lub w ziemi [mg/kg suchej masy] Grupa B Grupa C Gł ęboko ść [m p.p.t.] Grupa 0,03 0,3-15 >15 0,2 2-15 Zanieczyszczenie A Wodoprzepuszczalno ść [m/s] do poni Ŝej do poni Ŝej do poni Ŝej 1-10 -7 1-10 -7 1-10 -7 Chrom 50 150 150 190 150 380 500 150 800 Cynk 100 300 350 300 300 720 1000 300 3000 Kadm 1 4 5 6 4 10 15 6 20 Mied ź 30 150 100 100 100 200 600 200 1000 Nikiel 35 100 50 100 70 210 300 70 500 Ołów 50 100 100 200 100 200 600 200 1000 Węglowodory ropopochodne 30 50 200 1000 1000 3000 3000 1000 3000 C12-C35 (olej mineralny) Węglowodory ropopochodne 1 1 5 375 50 750 500 50 750 C6-C12 (benzyna suma) Suma WWA 1 1 20 40 20 200 250 20 200 Źródło: Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz.U. z 2002r., Nr 165, poz. 1359). Grupa A - nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy — Prawo wodne; obszary poddane ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska — dla obszarów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze stanu faktycznego, z zastrze Ŝeniem pkt 2 i 3 Grupa B- grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych z wył ączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione, nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbanizowane z wył ączeniem terenów przemysłowych, uŜytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych Grupa C- tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne.

Pomimo znacznego nat ęŜ enia ruchu na ulicy Obornickiej, wyniki bada ń porównane z dopuszczalnymi st ęŜ eniami okre ślonymi w przepisach odr ębnych, wskazuj ą Ŝe dla rodzajów gruntów grupy B i C standardy s ą dotrzymane, natomiast dla grupy A jedyn ą substancj ą, która je przekracza jest mied ź.

4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Na terenie gminy Suchy Las nie wyst ępuj ą obszary naturalnych zagro Ŝeń geologicznych (osuwiska, obrywy, spływy gruzowe i błotne, itp.). Nie wyst ępuj ą te Ŝ tereny i obszary górnicze, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 1994r. Prawo górnicze i geologiczne. W granicach obszaru gminy Suchy Las, na terenie poligonu wojskowego, istnieje udokumentowane zło Ŝe kruszywa naturalnego „Glinienko” o zasobach bilansowych 75 tys. ton i powierzchni 1,61 ha (tab. 15). Obecnie nie jest ono jednak eksploatowane.

36 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 15 Zasoby złó Ŝ naturalnych na terenie gminy Suchy Las Stan Zasoby geologiczne Wydobycie Nazwa zło Ŝa Nazwa surowca zagospodarowania tys. t tys. t Glinienko Piaski i Ŝwiry R 75 - R – zło Ŝe o zasobach rozpoznanych szczegółowo, Źródło: Bilans zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na dzie ń 31.12.2012 r.

Na terenie gminy znajduje si ę te Ŝ fragment zło Ŝa w ęgla brunatnego "Szamotuły", zlokalizowanego w miejscowo ściach Kiszewo, Chrustowo, Nieczajna, Ziel ątkowo, Goł ęczewo, Złotkowo. Granice wst ępnie rozpoznanego zło Ŝa o całkowitej powierzchni 7551 ha znajduj ą si ę w północno-zachodniej cz ęś ci gminy, w dolinie rzeki Samica Kierska (MIDAS 2014).

Legalna eksploatacja złó Ŝ odbywa si ę na podstawie koncesji, w której okre ślone s ą jej warunki, w tym mi ędzy innymi powierzchnia obszaru i terenu górniczego, metoda wydobycia, gł ęboko ść wyrobiska, sposób rekultywacji terenu po zako ńczeniu wydobycia. Legalna eksploatacja złó Ŝ kopalin daje szans ę na zminimalizowanie strat w środowisku i wła ściw ą rekultywacj ę terenu. Teren Gminy Suchy Las nie jest obj ęty Ŝadn ą obowi ązuj ącą koncesj ą na eksploatacj ę kopalin wydan ą przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego ani przez Starost ę Powiatu Pozna ńskiego.

5. Poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego 5.1. Stan powietrza atmosferycznego Źródła zanieczyszcze ń powietrza mo Ŝemy podzieli ć ze wzgl ędu na pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. W śród zanieczyszcze ń powietrza wyró Ŝnia si ę mi ę- dzy innymi: pyły, sadze, aerozole, gazy i pary, substancje aromatyczne (odory), a tak Ŝe ró Ŝnego rodzaju energie (hałas i wibracje, promieniowanie elektromagnetyczne). O jako ści powietrza decyduje wielko ść i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł z uwzgl ędnieniem przepływów transgranicznych i przemian fizykochemicznych zachodz ących w atmosferze. Przestrzenny rozkład emisji na terenie województwa wielkopolskiego jest zró Ŝnicowa- ny. Najwi ększe skupiska emitorów punktowych, jak i znaczna emisja liniowa zwi ązane s ą z obszarami zurbanizowanymi du Ŝych miast. Szkodliwymi substancjami pochodzenia antropogenicznego najcz ęś ciej emitowanymi do powietrza s ą przede wszystkim: tlenek siarki, tlenek w ęgla, wielopier ścieniowe w ęglowodory aromatyczne (WWA), benzo( α)piren, sadza, kadm oraz drobne pyły powstaj ące w wyniku spalania w ęgla, oleju opałowego oraz materiałów p ędnych. Nadmierne zanieczyszczenie powietrza powy Ŝej wymienionymi substancjami chemicznymi ma niekorzystny wpływ na jako ść Ŝycia i zdrowie człowieka i mo Ŝe prowadzi ć do zaburzenia prawidłowego funkcjonowanie ekosystemów.

Według danych GUS w 2012 r. emisja pyłów z terenu powiatu pozna ńskiego z zakładów zaliczanych do szczególnie uci ąŜ liwych wyniosła 23 tony, co stanowiło 0,5% ogólnej masy emitowanych zanieczyszcze ń pyłowych z terenu województwa wielkopolskiego. Wielko ść emisji gazów w powiecie osi ą- gn ęła poziom 45 963 tony, co w odniesieniu do całkowitej masy emitowanych gazów w województwie stanowiło zaledwie 0,3%. Powiat charakteryzuje si ę stosunkowo nisk ą emisj ą zanieczyszcze ń pyło- wych, zajmuj ąc pod tym wzgl ędem 22 miejsce, oraz nisk ą emisj ą zanieczyszcze ń gazowych zajmuj ąc 17 miejsce pod wzgl ędem emisji (na 31 powiatów w województwie), co wskazuje na stosunkowo nie- du Ŝe uprzemysłowienie obszaru obiektami wysokoemisyjnymi. W 2012 r. na urz ądzeniach do redukcji i neutralizacji zanieczyszcze ń udało si ę zatrzyma ć ponad 603 tony zanieczyszcze ń pyłowych i 101 ton zanieczyszcze ń gazowych. Nale Ŝy zauwa Ŝyć, Ŝe redukcja emisji pyłów, stanowi ponad 26 krotno ść wyemitowanych zanieczyszcze ń, natomiast mniejszy udział w redukcji zanieczyszcze ń ma ograniczenie emisji gazów, które jest na poziomie 0,2%. Niemniej jednak na przestrzeni lat wzrosła emisja zanieczyszczeń pyłowych, a zmalała ilo ść zanieczyszcze ń gazowych.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Poni Ŝsza tabela nr 16 przedstawia emisj ę zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu pozna ńskiego. Tabela 16 Emisja zanieczyszcze ń powietrza z zakładów szczególnie uci ąŜ liwych na terenie powiatu pozna ńskiego w latach 2008 i 2012 r. Emisja zanieczyszcze ń [t/rok] 2008 2012 Emi sja zanieczyszcze ń pyłowych Ogółem 17 23 ze spalania paliw 9 13 nawozów sztucznych 1 0 Emisja zanieczyszcze ń gazowych Ogółem 50150 45963 ogółem (bez dwutlenku w ęgla) 131 95 dwutlenek siarki 46 33 tlenki azotu 59 38 tlenek w ęgla 13 6 dwutlenek w ęgla 50019 45868 Źródło: GUS BDL

Wielko ść emisji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych zlokalizowanych na obszarze gminy Su- chy Las przedstawiono w tab. 17 na podstawie aktualnie obowi ązuj ących decyzji o dopuszczalnej emisji wydanych przez Starost ę Powiatu Pozna ńskiego w latach 2011-2013. Tabela 17 Wielko ść emisji zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych na terenie gminy Suchy Las (na podstawie decyzji pozwolenia na wprowadzanie emisji do powietrza z lat 2011-2013) Ładunek całkowity wszystkich substancji [Mg] Lp. Nazwa jednostki Substancje Ilo ść [Mg/rok] Węglowodory alifatyczne. 0,3706 Węglowodory aromat. 0,136 Octan butylu Nie okre ślono Aceton Nie okre ślono Zakłady Poligraficzne Serigraf W. Nostiz-Jackowski Ksylen 0,008 1. L., Majchrzak Sp.j., m. Suchy Las Alkohol izobutylowy Nie okre ślono Mezytylen 0,0235 Kumen 0,012 Alkohol dwuacetonowy Nie okre ślono Cykloheksanon Nie okre ślono

Ditlenek azotu 0,00044 Metyloetyloketon 0,431 2. Metpol Sp. z o.o. Suchy Las Węglowodory aromat. 0,000154 Węglowodory alifat. 0,0004 Tlenek w ęgla 0,0174 Aceton 0,144 Alkohol butylowy 0,025 Cykloheksanon 0,00022 Etylkobenzen 0,0212 Izocyjaniany 0,0316 Izopropylobenzen (kumen) 0,0038 Ksylen 0,085 2-metyloprapan-1-ol 0,0109 3. Auto Watin Sp. j. Jelonek Mezytylen 0,0167 Nadtlenek dibenzoilowy 0,00138 Octan butylu 0,192 Octan etylu 0,0213 Propylobenzen 0,0094 Styren 0,0136 Toluen 0,511 Węglowodory alif. do C12 0,054 Węglowodory aromat. 0,213

Ksylen 0,316 Autoryzowana Stacja Dealerska Toyota Ukleja Sp. j. 4. Octan butylu 0,4195 Ujście, Suchy Las Styren 0,0375 Metyloizobutyloketon 0,089

38 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Izocyjaniany 0,0188 Węglowodory alifat. 0,456 Octan etylu 0,027 Toluen 0,036 Ksylen 0,352 Aceton 0,09 5. PHU Ciesielczyk, Suchy Las Butanol 0,098 Octan butylu 0,436 Węglowodory aromat. 0,144 Styren 0,004 Metylopentaton 0,080 6. Miller Graphics Poland Sp. z o.o. LZO 3,2 Źródło: Starostwo Powiatowe w Poznaniu

Głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Suchy Las jest tzw. emisja niska, zwi ązana ze stosowaniem paliw o niskiej jako ści oraz z działalno ści ą małych zakładów, nie podlegaj ących obowi ązkowi posiadania pozwolenia na emisj ę do powietrza gazów i pyłów. Dla terenów wiejskich uci ąŜ liwo ść wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych). W znacznej cz ęś ci s ą to źródła opalane w ęglem. Dodatkowo, ze wzgl ędu na koncentracj ę ośrodków przemysłowych na terenie sąsiedniego miasta Poznania, obszary te s ą nara Ŝone na skutki emisji antropogenicznej (przemysłowej, niskiej i komunikacyjnej). Istotnym źródłem emisji zanieczyszcze ń do powietrza na terenie gminy jest te Ŝ transport drogowy. Przez gmin ę przebiega wa Ŝna trasa komunikacyjna DK nr 11. Ponadto z transportem drogowym zwi ązane s ą równie Ŝ firmy magazynowe, logistyczne oraz stacje paliw. Na skutek czynno ści eksploatacyjnych do atmosfery emitowane s ą: zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek w ęgla, dwutlenek w ęgla i w ęglowodory aromatyczne oraz zanieczyszczenia pyłowe w postaci zwi ązków: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Na terenie gminy nie prowadzi si ę monitoringu powietrza. Najbli Ŝszy punkt pomiarowy pod k ątem ochrony zdrowia ludzkiego zlokalizowany jest w Poznaniu przy ul. Polanka .

Z eksploatacj ą składowiska odpadów w Suchym Lesie zwi ązane s ą odory, które w znacz ący i negatywny sposób wpływaj ą na komfort Ŝycia mieszka ńców Suchego Lasu i Złotnik. Ze wzgl ędu na brak ustaw reguluj ących kwestie odorowe, trudno zmierzy ć poziom dokuczliwych zapachów. Kontrole wykonane przez Marszałka nie wykazały Ŝadnych nieprawidłowo ści. Składowisko pracuje zgodnie z wydanym pozwoleniem zintegrowanym. Skala problemu prawdopodobnie zmieni si ę w 2016 r. po uruchomieniu Instalacji do Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych w Poznaniu, do której trafia ć b ędą odpady kierowane obecnie na składowisko.

WIO Ś w Poznaniu opracował ocen ę roczn ą jako ści powietrza w województwie wielkopolskim dotycz ącą roku 2012. Ocena została wykonana w nowym układzie stref. W zwi ązku z transpozycj ą do prawa polskiego Dyrektywy 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jako ści powietrza i czystszego powietrza dla Europy, przyjmuje si ę, Ŝe od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszcze ń uwzgl ędnianych w ocenach jako ści powietrza obowi ązuje nowy podział kraju na strefy. W przypadku województwa wielkopolskiego wyró Ŝniono trzy strefy: aglomeracja pozna ńska, miasto Kalisz oraz pozostały teren województwa stanowi ący tzw. stref ę wielkopolsk ą, do której zalicza si ę gmina Suchy Las.

Roczna ocena jako ści powietrza pozwoliła uzyska ć informacje na temat st ęŜ eń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku w ęgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia. Uzyskane informacje umo Ŝliwiły sklasyfikowa ć strefy w oparciu o przyj ęte kryteria, ustanowione ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi oraz ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie jest zaliczenie strefy do jednej z poni Ŝej wymienionych klas: • klasa A – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń nie przekraczaj ą odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych, • klasa B – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, powi ększonych o margines tolerancji, • klasa C – je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszcze ń przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, powi ększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest okre ślony – poziomy dopuszczalne, albo przekraczaj ą poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyj ęto nast ępuj ące oznaczenie klas: • klasa D1 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu nie przekraczaj ą poziomu celu długoterminowego, • klasa D2 – je Ŝeli st ęŜ enia ozonu przekraczaj ą poziom celu długoterminowego.

Rezultatem ko ńcowym oceny stref pod k ątem ochrony ro ślin, podobnie jak pod k ątem ochrony zdrowia, jest okre ślenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszcze ń w danej strefie. Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie wielkopolskiej, wyst ąpiły przekroczenia st ęŜ enia dla: pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Ze wzgl ędu na stwierdzone przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji, strefie przypisano klas ę C. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń pyłu PM10 i benzo(a)pirenu były wy Ŝsze ni Ŝ w okresie letnim. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczyta ć mo Ŝna wyra źną sezonow ą zmienno ść st ęŜeń pyłu. Jego głównym źródłem s ą niskowydajne i niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi. W efekcie oceny przeprowadzonej dla 2013 roku dla pozostałych substancji w strefie wielkopolskiej przypisano klas ę A. Tabela 18 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia Nazwa Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Pył Pył strefy NO SO CO C H B(a)P As Cd Ni Pb O 2 2 6 6 PM2,5 PM10 3 Strefa A A A A A C C A A A A A wielkopolska Źródło: WIO Ś Pozna ń (2014)

W efekcie oceny przeprowadzonej w oparciu o kryteria okre ślone dla ochrony ro ślin dla dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy A.

Oceniono równie Ŝ, Ŝe cały obszar województwa nie spełnia wymaga ń okre ślonych dla dotrzymania poziomu celu długoterminowego dla warto ści ozonu (120 g/m 3), który ma zosta ć osi ągni ęty w 2020 r., w zwi ązku z tym stref ę wielkopolsk ą zaliczono do klasy D2.

Tabela 19 Klasyfikacja stref z uwzgl ędnieniem kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji Nazwa strefy NO x SO 2 O3 Strefa A A A Wielkopolska Źródło: WIO Ś Pozna ń (2014)

Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczno ść wyznaczenia obszarów przekrocze ń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowi ązek okre ślania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z pó źn. zm.). Programy okre śla si ę dla stref, w których poziom cho ćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powi ększony

40 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy maj ą na celu osi ągni ęcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. W wyniku rocznej oceny jako ści powietrza, Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwał ą nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. przyj ął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon. Natomiast uchwał ą nr XXXIX/769/13 Sejmik Województwa Wielkopolskiego przy- jął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. Program okre śla zakres obowi ązków oraz odpowiedzialno ści dla poszczególnych organów administracji i instytucji w zakresie działa ń maj ących na celu ograniczenie zanieczyszcze ń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, st ąd zaproponowane w nim działania musz ą by ć zintegrowane z istniej ącymi planami, programami, strategiami, innymi słowy wpi- sywa ć si ę w realizacj ę celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzgl ędnienie uwarunkowa ń gospodarczych, ekonomicznych i społecznych.

Jak wskazano w Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, przekroczenia poziomu docelowego st ęŜ eń ozonu notuje si ę najcz ęś ciej w okresie od kwietnia do sierpnia, kiedy wyst ępuj ą najkorzystniejsze warunki do przebiegu procesów fotochemicznych prowadz ących do powstawania ozonu. Jego formowaniu sprzyja wysoka temperatura, du Ŝe nasłonecznienie i du Ŝa wil- gotno ść powietrza.

Najwi ększe znaczenie dla powstawania ozonu maj ą emisje jego prekursorów czyli SOx, NOx, CO i NMLZO. Głównie s ą to tlenki azotu i niemetanowe lotne zwi ązki organiczne, kiedy wyst ępuj ą razem w odpowiednich proporcjach. Mniejsze znaczenie maj ą tlenki siarki i tlenek w ęgla. Głównymi źródłami antropogenicznymi emisji prekursorów ozonu s ą w zakresie tlenków azotu procesy spalania w produkcji i transformacji energii, a tak Ŝe transport drogowy. Natomiast w przypadku niemetanowych lot- nych zwi ązków organicznych (NMLZO) – przede wszystkim zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów, zarówno w przemy śle jak i w gospodarstwach domowych. Powierzchniowe źródła emisji prekursorów ozonu stanowi głównie gospodarka komunalna w zakresie emisji tlenków siarki, tlenków azotu, NMLZO oraz tlenku w ęgla. Emisja ta wynika głównie ze spalania węgla w nisko sprawnych urz ądzeniach. W zakresie działa ń systemowych, które mog ą by ć realizowane na poziomie gminy, a maj ących na celu popraw ę stanu powietrza mieszcz ą si ę: • edukacja społecze ństwa (kampania edukacyjno – informacyjna nt. stanu zanieczyszczenia powietrza ozonem, przyczyn jego powstawania, szkodliwo ści ozonu dla ludzi i ro ślin, mo Ŝliwych działa ń własnych społecze ństwa dla poprawy stanu jako ści powietrza); • promocja działa ń na rzecz podniesienia efektywno ści energetycznej i oszcz ędzania energii; • praktyczne wprowadzenie zasad zielonych zamówie ń publicznych, uwzgl ędniaj ących wpływ na środowisko, a nie tylko cen ę produktu przy wyborze produktów i usług dla celów publicznych; • uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego mo Ŝliwych korytarzy przepływu powietrza;

Z uwagi na to, i Ŝ najni Ŝsze koszty redukcji emisji wyst ępuj ą w transporcie, stąd proponuje si ę podj ęcie działa ń szczególnie w tym sektorze. W zakresie ograniczenia emisji komunikacyjnej znajduje si ę: • zast ępowanie indywidualnych środków transportu transportem publicznym; Planowana jest budowa nowych stacji (przystanków kolejowych) w rejonie Os. Grzybowego w Złotnikach oraz w Złotkowie w rejonie w ęzła Pozna ń-Północ. • rozbudowa systemów transportu publicznego; • rozbudowa systemów transportu alternatywnego, w tym budowa ście Ŝek rowerowych; • promowanie ekologicznych środków transportu, w tym zast ępowanie floty autobusów gminnych autobusami o mniej uci ąŜ liwym dla środowiska nap ędzie (w tym gazowym i elektrycznym) i speł- niaj ących normy emisji spalin EURO 4, 5 i 6;

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• zakup w ramach zamówie ń publicznych jedynie ekologicznych środków transportu, spełniaj ą- cych normy podane wy Ŝej; • wprowadzanie stref ograniczonego ruchu (w miastach); • wprowadzanie pasów zieleni wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych; • budowa obwodnic i wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów najwi ększego zaludnienia; • usprawnienie ruchu drogowego (organizacja ruchu, likwidacja zatorów poprzez „zielone fale”, inteligentne systemy zarz ądzania ruchem).

Redukcje emisji z gospodarki komunalnej maj ą mniejszy wpływ na powstawanie ozonu, gdy Ŝ najwi ęk- sze wielko ści emisji notuje si ę w okresie grzewczym, a najwy Ŝsze st ęŜ enia ozonu w sezonie letnim. Nale Ŝy je jednak uwzgl ędni ć jako działania dodatkowe, które s ą zaplanowane do realizacji ze wzgl ędu na redukcj ę emisji pyłu PM10 i B(a)P. W zakresie ograniczenia emisji rozproszonej – komunalnej mo Ŝliwymi działaniami s ą m.in.: • eliminacja lokalnych, nisko sprawnych kotłowni, szczególnie spalaj ących w ęgiel niskiej jako ści oraz indywidualnych pieców oraz niskosprawnych kotłów w ęglowych i zast ępowanie ich dostaw ą ciepła sieciowego, gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, ogrzewaniem gazowym i elektrycznym; • wspieranie i promocja wykorzystania działa ń termomodernizacyjnych (izolacja budynków, wymiana okien, usprawnienia systemów ogrzewania – automatyka, regulacja) w budynkach publicznych, komunalnych i prywatnych; • wspieranie i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w kierunku wspierania wykorzystania biomasy do kotłów indywidualnych, jak i współspalania. Dla budownictwa indywidual- nego stosowanie paneli słonecznych i pomp cieplnych; • budowa, rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie;

Zgodnie ze wskazaniami programu ochrony strefy wielkopolskiej, działaniami ukierunkowanymi na zmniejszenie emisji w zakresie benzo(a)pirenu i pyłu PM10 jest zawieranie w sporz ądzanych lub aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy - wymogów dotycz ących zaopatrywania mieszka ń w ciepło na nowych osiedlach z no śników niepowoduj ących nadmiernej „niskiej emisji” (tj. podł ączanie do sieci cieplnych tam gdzie jest to mo Ŝ- liwe, stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, ogrzewania elektrycznego, oraz wykorzystanie energii odnawialnej niepowoduj ącej zwi ększonej emisji zanieczyszcze ń); zapewnienia „przewietrzania” terenów zabudowanych ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów przekrocze ń. W strefie, w której stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)piranu oraz dopuszczalnego pyłu PM10, konieczne jest prowadzenie systemowych działa ń prowadz ących do redukcji emisji zanieczyszcze ń z indywidualnych systemów grzewczych, tzw. „niskiej emisji”. Do wskazanych w programie ochrony powietrza działa ń nale Ŝą m.in.: • wprowadzanie edukacji ekologicznej, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony powietrza, • dobrowolne prowadzenie działa ń ograniczaj ących emisj ę zanieczyszcze ń do powietrza z indywidualnych systemów grzewczych, w obszarach nienara Ŝonych na wysokie st ęŜ enia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (poza obszarami przekrocze ń), • obni Ŝenie emisji w obiektach u Ŝyteczno ści publicznej poprzez modernizacj ę lub likwidacj ę urz ą- dze ń na paliwa stałe – tam gdzie istniej ą mo Ŝliwo ści techniczne, • poprawa stanu technicznego dróg istniej ących w strefie wielkopolskiej, • utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi; • modernizacja dróg i działania ograniczaj ących emisj ę wtórn ą pyłu poprzez regularne utrzymanie czysto ści nawierzchni (czyszczenie metod ą mokr ą), • czyszczenie ulic metod ą mokr ą po sezonie zimowym,

42 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych zapewniaj ąca podł ączenie nowych u Ŝytkowni- ków, • rozwój komunikacji publicznej oraz wdro Ŝenie energooszcz ędnych i niskoemisyjnych rozwi ąza ń w transporcie publicznym, • monitoring pojazdów opuszczaj ących place budów pod k ątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadz ącego do niezorganizowanej emisji pyłu, • działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji środowiskowych. Uwzgl ędnianie konieczno ści ograniczania emisji zanieczyszcze ń do powietrza (szczególnie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu) na etapie wydawania decyzji środowiskowych), • uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówie ń publicznych, które uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniaj ących odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczaj ący niezor- ganizowan ą emisj ę pyłu do powietrza), • rozwój systemów ście Ŝek rowerowych lub komunikacji rowerowej w gminach, • kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów, • kontrola spalania pozostało ści ro ślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi, • kontrola przestrzegania zakazu wypalania ł ąk, pastwisk, nieu Ŝytków, rowów, pasów przydro Ŝ- nych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów (POP 2013).

Przyj ęte w Programie Ochrony Powietrza dla strefy wielkopolskiej wielko ści redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej, przedstawiono w poni Ŝszych tabelach.

Tabela 20 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej emisja PM10 rok obszar bilansowy emisja PM10 rok wymagana redukcja prognozy 2022 w strefie bazowy 2011 [Mg/rok] (2011-2022) [Mg/rok] [Mg/rok] Gmina wiejska Suchy 78 30,08 47,92 Las Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013)

Tabela 21 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikaj ąca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 emisja B(a)P rok obszar bilansowy emisja B(a)P rok wymagana redukcja prognozy 2022 w strefie bazowy 2011 [kg/rok] (2011-2022) [kg/rok] [kg/rok] Gmina wiejska Su- 44,40 18,01 26,39 chy Las Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013)

5.2. Ochrona wód Wody podziemne Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym wg Paczy ńskiego (1995), gmina Suchy Las nale Ŝy do regionu wielkopolskiego, znajduj ącego si ę w północno- zachodnim markoregionie hydrogeologicznym. Zgodnie z podziałem na jednolite cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) obszar gminy Suchy Las znajduje si ę obr ębie obszaru nr 62 regionu Wielkopolskiego. Natomiast wg regionów wodnych obszar nale Ŝy do Prowincji Odry, Regionu Warty, subregionu Warty nizinnego (Nowicki, Sadurski, 2007).

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Rysunek 4 Lokalizacja jednolitych cz ęś ci wód podziemnych nr 62 – regionu Wielkopolskiego

Źródło: psh.gov.pl

JCWPd nr 62 obejmuje obszar zlewni cz ąstkowej Warty. Jest to zlewnia odcinka przełomowego doliny Warty, mi ędzy pradolinami warszawsko–berli ńsk ą na południu i toru ńsko–eberswaldzk ą na północy. W JCWPd nr 62 rozpoznano wody pitne w utworach czwartorz ędowych i neoge ńsko-paleoge ńskich, wyst ępuj ące do gł ęboko ści 200–270 m w strukturach hydrogeologicznych o zróŜnicowanej genezie i rozprzestrzenieniu. Główne u Ŝytkowe poziomy wodono śne (GUPW) wyst ępuj ą w utworach czwartorz ędowych (Q) i trzeciorz ędowych (Tr). Dominuj ącym pi ętrem wodono śnym w poborze rejestrowanym w obr ębie JCWPd, jest poziom czwartorz ędowy. Pobór z tego pi ętra stanowi 78% (GIO Ś 2014). Wysoko ść zwierciadła wód podziemnych zwi ązana jest z budow ą geologiczn ą i rze źbą terenu. Na obszarze wysoczyzn morenowych gł ęboko ść do zwierciadła wynosi z reguły do 5 m p.p.t. W dolinach Warty i Samicy poziom zwierciadła zalega płycej - najcz ęś ciej do 1 m p.p.t. Specyficzne warunki wyst ępuj ą na obrze Ŝach doliny Warty, gdzie wody wypływaj ą na powierzchni ę w formie źródeł i wysi ęków (SUiKZP 2013). Wody w utworach czwartorz ędowych wyst ępuj ą w piaskach ró Ŝnej granulacji i Ŝwirach rzecznych, na trzech poziomach: gruntowym, mi ędzyglinowy górnym, mi ędzyglinowy dolnym. W poziomie gruntowym zwierciadło wody zalega na gł ęboko ści 0,5–9 m. Poziom ten zasilany jest głównie infiltracj ą opa- dów, a jedynie w dolinach rzecznych, tak Ŝe z drena Ŝu poziomów wód wgł ębnych oraz z infiltracji wód powierzchniowych. Poziom wód mi ędzyglinowy górny jest zasilany przez przes ączanie z poziomu gruntowego lub bezpo- średni ą infiltracj ę opadów poprzez nadległe gliny morenowe, za ś drenuj ą go drobne cieki stanowi ące dopływy do Warty. Poziom mi ędzyglinowy dolny zbudowany z piasków i Ŝwirów pod nadkładem glin morenowych, zasilany jest w głównej mierze na drodze przes ączania si ę wód poprzez gliny morenowe z nadległych poziomów wodono śnych i lokalnie przez przepływy w oknach hydrogeologicznych.

44 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Wody powierzchniowe Główne elementy sieci hydrograficznej stanowi przepływaj ąca wzdłu Ŝ wschodniej granicy gminy rzeka Warta wraz z dopływami: Rowem Północnym (Pstr ągowym), dopływem spod Lasu-Lody (w cz ęś ci północno-wschodniej gminy), dopływem z Łysego Młyna (w cz ęś ci południowo-wschodniej), oraz przepływaj ąca na zachodzie gminy Samica Kierska, wraz z dopływami Kanałem Chludowskim (w cz ę- ści północno-zachodniej gminy). Teren gminy w cz ęś ci wschodniej odwadniany jest w kierunku wschodnim (zlewnia Rowu Północnego, zlewnia dopływu spod Lasu-Lody, zlewnia dopływu z Łysego Młyna, bezpo średnia zlewnia Warty) do rzeki Warty. Cz ęść południowa gminy odwadniana jest przez zlewni ę rzeki Bogdanki, a cz ęść zachodnia przez zlewni ę Samicy Kierskiej i Kanał Chludowski, które odprowadzaj ą wody w kierunku zachodnim.

Na terenie gminy Suchy Las nie wyznaczono wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć (Rozporz ądzenie Dyrektora Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Poznaniu z dnia 12 lipca 2012 r. w sprawie okre ślenia w regionie wodnym Warty w granicach województwa wielkopolskiego wód wra Ŝliwych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie nara Ŝonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód nale Ŝy ograniczy ć).

Naturalne zbiorniki wód stoj ących reprezentowane s ą przez liczne „oczka wodne” stanowi ące wypeł- nienia obni Ŝeń bezodpływowych. Najwi ększa koncentracja zbiorników wodnych wyst ępuje w okolicach dopływu spod Młyna oraz Rowu Północnego.

5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi W 2012 r. zu Ŝycie wody na potrzeby ludno ści na terenie gminy kształtowało si ę na poziomie 868,9 dam 3 i było wy Ŝsze ni Ŝ w 2008 roku o 6,8%. Do ogólnego wzrostu zu Ŝycia wody przyczyniło si ę głównie zapotrzebowanie na wod ę w gospodarstwach domowych, co jest ści śle powi ązane ze wzrostem liczby ludno ści.

Tabela 22 ZuŜycie wody w latach 2008 i 2012 r. na terenie gminy Suchy Las Zu Ŝycie wody [dam 3] według kategorii: Jednostka ogółem w przemy śle eksploatacja sieci wod. administracyjna 2008 2012 2008 2012 2008 2012 Gm. Suchy Las 813,2 868,9 0 0 813,2 868,9 1 dam 3 = 1000 m 3 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS

Średnie zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na jednego mieszka ńca gminy kształtowało si ę w 2012 r. na poziomie 35,4 m3 i było ni Ŝsze od średniej dla powiatu i województwa. Na przestrzeni 5 lat obserwuje si ę nieznaczne zmiany w zu Ŝyciu wody, które utrzymuj ą si ę na zbli Ŝonym poziomie.

Tabela 23 Zmiany zu Ŝycia wody w gospodarstwach domowych w gminie Suchy Las Jednostka Zu Ŝycie wody w przeliczeniu na 1 osob ę [m 3/1os.] administracyjna 2008 2009 2010 2011 2012 Gm. Suchy Las 35,90 35,25 34,92 35,44 35,37 Powiat Pozna ński 39,36 38,07 36,08 37,31 36,45 Woj. Wielkopolskie 48,07 46,71 42,95 44,71 43,58 Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5.2.2. Jako ść wód Rzeki Monitoring jako ści wód powierzchniowych realizowany jest na podstawie Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Obowi ązek badania i oceny jako ści wód powierzchniowych w ramach PM Ś wynika z art. 155 a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r.– Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145) zwanej dalej ustaw ą – Prawo wodne, przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jako ści wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych nale Ŝą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu wykonał ocen ę stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego w 179 jednolitych cz ęś ciach wód (JCW) przebadanych w latach 2010- 2012 na terenie województwa wielkopolskiego. Na terenie gminy Suchy Las znajduje si ę fragment JCWP Bogdanka, Dopływ z Łysego Młyna, Rów Północny, Kanał Chludowski i Samica Kierska, Warta. W poni Ŝszej tabeli nr 24 przedstawiono wyniki z monitoringu powierzchniowych wód płyn ących w wybranych JCW.

Tabela 24 Wyniki i klasyfikacja wska źników jako ści powierzchniowych wód płyn ących w latach 2010-2013 Nazwa punk- Klasa ele- Klasa ele- Klasa ele- Klasa elemen- Stan/ tu pomiaro- mentów mentów hy- mentów Nazwa JCW tów fizyko- potencjał wo kontrol- biologicz- dromorfolo- chemicz- chemicznych ekologiczny nego nych gicznych nych 2010-2012 Warta - Bole- poni Ŝej poten- - umiarkowa- Warta III II chowo cjału dobrego ny Samica Kier- - Samica Kier- ska- poni Ŝej stanu umiarkowa- II I ska Niemieczko- dobrego ny wo

Bogdanka- - dobry i po- Bogdanka Pozna ń II II II wy Ŝej dobrego 2013 Warta - Mści- Warta szewo - - II dobry - Źródło: WIO Ś Pozna ń

Punkty pomiarowe nie znajduj ą si ę bezpo średnio na terenie gminy, natomiast badania jako ści wód rzeki Warty przeprowadzono w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Bolechowie – na pograniczu gmin Suchy Las i Czerwonak. Pomiary na Samicy Kierskiej dokonano na północ od gminy Suchy Las, a pomiary na Bogdance zostały przeprowadzone na południe od Suchego Lasu – w Poznaniu. Jak wskazano w Raporcie WIO Ś (2013), główn ą przyczyn ą zaliczenia JCW do stanu chemicznego poni Ŝej dobrego były przekroczenia warto ści granicznych dla takich substancji jak: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, rt ęć i kadm. Jednocze śnie nale Ŝy wskaza ć, Ŝe Bogdanka i Samica Kierska nie zostały uj ęte w klasyfikacji wska ź- ników jakości wód płyn ących w województwie wielkopolskim za rok 2013. Natomiast Warta w punkcie pomiarowo-kontrolnym M ściszewo i w jednolitej cz ęś ci wód została zaliczona wg elementów fizykochemicznych do II klasy, a wg elementów chemicznych jej stan okre ślono jako dobry.

Gmina Suchy Las we własnym zakresie prowadzi monitoring odprowadzanych z terenu gminy wód deszczowych oraz podejmuje inne działania maj ące na celu sukcesywn ą popraw ę ich jako ści.

46 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Działania inwestycyjne Skuteczno ść podejmowanych przez Gmin ę Suchy Las działa ń uzale Ŝniona jest m.in. od realizacji przez AQUANET SA. budowy „kolektora sucholeskiego” oraz modernizacji przepompowni ścieków przy zbiorniku retencyjnym w rejonie ul. Borówkowej w Suchym Lesie (teren m. Poznania). Inwestycja ta umo Ŝliwi skuteczne podł ączenie do istniej ącego systemu kanalizacji sanitarnej nieruchomo ści jeszcze niepodł ączonych, a w konsekwencji wyeliminowanie zbiorników bezodpływowych. Na realizacj ę tego zadania gmina uzyskała dofinansowanie w ramach Programu priorytetowego „Dofi- nansowanie przydomowych oczyszczalni ścieków oraz podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego”, w zakresie podł ącze ń budynków do zbiorczego systemu kanalizacyjnego.

Działania kontrolne W 2014 roku kontrole nieruchomo ści nie podł ączonych do kanalizacji sanitarnej – pod wzgl ędem pra- widłowo ści post ępowania ze ściekami będą kontynuowane. Celem ograniczenia ilo ści wprowadzanych do kanalizacji deszczowej detergentów zwieraj ących zwi ązki fosforu, Rada Gminy Suchy Las w „Re- gulaminie utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Suchy Las” uchwalonym w dniu 26 wrze- śnia 2013 r. wprowadziła całkowity zakaz mycia pojazdów samochodowych poza instalacjami do tego przeznaczonymi, st ąd Stra Ŝ Gminna Gminy Suchy Las równie Ŝ w 2014 r. b ędzie przeprowadzała pod tym k ątem działania kontrolne.

Podczyszczanie wód opadowych Zapewnienie dobrej jako ści wód odprowadzanych z terenu gminy Suchy Las uwarunkowane jest sprawnym funkcjonowaniem istniej ącego systemu podczyszczania wód deszczowych. Istniej ący system obejmuje: • podczyszczanie wód deszczowych w urz ądzeniach redukuj ących ilo ść substancji ropopo- chodnych i zawiesiny; • opó źnienie odpływu wód deszczowych i ich podczyszczenie w zbiornikach retencyjnych znajduj ących si ę w rejonie ul. Borówkowej w Suchym Lesie (teren m. Poznania) i w rejonie oś. Grzybowego w Złotnikach. Wody deszczowe poprzez opó źnienie odpływu wskutek czasowego „przetrzymania” w zbiornikach retencyjnych podlegaj ą naturalnemu biologicznemu podczyszczeniu.

Poprawa jako ści wody Ograniczanie przez Gmin ę Suchy Las ładunku biogenów odprowadzanych z terenu gminy odbywa si ę poprzez funkcjonowanie stref inaktywacji. Strefy te pozwalaj ą na wydatne ograniczenie odpływu ze zlewni pierwiastków biogennych, w tym zwłaszcza fosforu o około 60%. Kontynuowany jest te Ŝ monitoring jako ści wód (poza obligatoryjnymi badaniami wynikaj ącymi z pozwole ń wodno prawnych) pod kątem obecno ści fosforanów oraz bakterii Escherichia Coli. Badania b ędą prowadzone od marca do listopada 2014 r. (UG Suchy Las, 2014).

Wody podziemne Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro Ŝeń, na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Badania chemizmu wód podziemnych prowadzone s ą w sieci krajowej, w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego, przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Wojewódzki Inspek- torat Ochrony Środowiska w Poznaniu prowadzi natomiast monitoring na obszarach szczególnie nara Ŝonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Ocena stanu chemicznego i ilo ściowego wód podziemnych wg danych z 2012 r. jest dobra. W punktach monitoringu diagnostycznego wg danych z 2012 roku (poza 2 punktami) na JCWPd 62 stwierdzono zadowalaj ącą jako ść wód - III klasy (GIO Ś 2013). Natomiast zgodnie z najnowsz ą ocen ą jako ści wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2013 r. wg bada ń PIG w punktach pomiarowych w Biskupicach, Kalwach i w Buku oraz w miejscowo ściach Gaj Wielki, Dakowy Suche, Pobiedziska, Czerlejnko, Sarbia, Wojnowice, Kamionki, Gruszczyn, Nieczajna, Trzebisławki stwierdzono zadowalaj ącą jako ść wód - III klasy. Natomiast w miejscowo ści Gł ęboczek (Murowana Go ślina) stwierdzono II klas ę wód, a w punkcie pomiarowym w Obrzycku – IV klas ę (WIOS 2014). Na terenie gminy Suchy Las nie s ą zlokalizowane punkty monitoringu wód podziemnych. Dla JCWPd nr 62 wg wska źnika zagro Ŝenia susz ą gruntow ą, na stacji St ęszew stwierdzono zagro Ŝenie pojawienia si ę ni Ŝówki, natomiast na stacji Czachurki, w okresie letnim stwierdzono zagro Ŝenie pojawienia si ę ni Ŝówki, a w sezonie zimowym wyst ąpienie płytkiej ni Ŝówki (PIG-PIB 2014).

JCWPd nr 62 oceniono jako zagro Ŝon ą nieosi ągni ęciem dobrego stanu, której poło Ŝenie odpowiada rozmieszczeniu obszarów szczególnie nara Ŝonych na zanieczyszczenie zwi ązkami azotu ze źródeł rolniczych (WIO Ś 2013).

Do istotnych problemów maj ących znaczenie dla jako ści wód JCWPd 62 nale Ŝą : • niedostateczna sanitacja obszarów wiejskich i rekreacyjnych, • zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych, • nadmierne rozdysponowanie zasobów, • wpływ aglomeracji pozna ńskiej na zasoby wód podziemnych.

Wody przeznaczone do spo Ŝycia przez mieszka ńców Warunki i zasady zbiorowego zaopatrzenia w wod ę przeznaczon ą do spo Ŝycia przez ludzi okre śla ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ście- ków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze. zm.). Wymagania, jakim powinna odpowiada ć jako ść wody i sposób sprawowania nadzoru zawarte s ą w Rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i w rozporz ądzeniu zmieniaj ącym z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466).

Powiatowy Inspektor Sanitarny w Poznaniu w ramach nadzoru nad jako ści ą wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi w 2013 r. przeprowadził badania w gminnych wodoci ągach: w miejscowo ści Zie- lątkowo, Chludowo, Biedrusko oraz w wodoci ągu miejskim Pozna ń. Jako ść wody we wszystkich wodoci ągach odpowiadała jako ści wody zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami.

5.2.3. Zapobieganie podtopieniom i suszom Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U. z 2012r., poz.145 ze zm.) ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę z uwzgl ędnieniem map zagro Ŝenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym. Wzdłu Ŝ rzeki Warty wyst ępuj ą obszary bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą. Dla terenu gminy Suchy Las studium wykonane przez RZGW w Poznaniu okre śla zasi ęg zalewu powodziowego dla rzeki Warty o prawdopodobie ństwie wyst ąpienia powodzi p = 1%, wskazuj ące obszar bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą. Na terenie gminy obszary bezpo średniego zagro Ŝenia powodzi ą, wzdłu Ŝ doliny rzeki Warty, stanowi ą tereny niezabudowane, w wi ększo ści zalesione. Potencjalne zagro Ŝenie mo Ŝe wyst ąpi ć na terenach w okolicach Biedruska. Obszary te zostaj ą wył ączone z zabudowy oraz rozbudowy istniej ących budynków. Działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą polegaj ą tak Ŝe na zapewnieniu pełnej sprawno ści technicznej istniej ących urz ądze ń przeciwpowodziowych poprzez prowadzenie remontów, konserwacji oraz bie Ŝą cych napraw wynikaj ących z dokonywanych okresowo

48 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” przegl ądów. Na obszarach zagro Ŝenia powodziowego maj ą zastosowanie przepisy Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012r., poz. 145, ze zm.).

Istotn ą rol ę w regulacji obiegu wody w przyrodzie pełni ą rowy melioracji szczegółowej i podstawowej. W celu wyeliminowania wyst ępowania lokalnych podtopie ń gruntów rolnych oraz w celu zatrzymania jak najwi ększej ilo ści wody, konieczna jest konserwacja istniej ących urz ądze ń melioracyjnych, porz ądkowanie cieków podstawowych oraz rowów melioracji szczegółowej, a tak Ŝe budowa zbiorników małej retencji, ich modernizacja oraz renowacja zbiorników i urz ądze ń małej retencji (zbiorniki, stawy, budowle i urz ądzenia), z zachowaniem zasad ochrony środowiska.

Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych na terenie gminy administruje ciekami naturalnymi o długo ści 8,8 km, w tym rzek ą Samic ą Kiesk ą o długo ści 2,0 km oraz Kanałem Chludowskim 6,8 km (z ruroci ągiem grawitacyjnym dł. 0,2 km). Sie ć hydrograficzn ą uzupełnia 52,21 km rowów szczegółowych . Na tych ciekach nie s ą zlokalizowane urz ądzenia przeciwpowodziowe. Rowy melioracyjne zaliczane s ą do urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, pełni ą bardzo wa Ŝną rol ę w regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz w ochronie u Ŝytków rolnych przed powodziami. Ze wzgl ędu na prawidłowe funkcjonowanie niezb ędne jest ich utrzymanie i konserwacja. Na terenie gminy zadania zwi ązane z prawidłowym utrzymaniem rowów melioracyjnych wykonywane s ą przez Poznański Zwi ązek Spółek Wodnych. Zgodnie z art. 77. ustawy Prawo wodne (Dz.U. 2012 poz. 145 ze zm.) w odniesieniu do rowów i innych urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych, znajduj ących si ę na gruntach prywatnych, obowi ązki spoczywaj ą na osobach czerpi ących korzy ści z rowu.

Łączna długo ść sieci melioracyjnej (powierzchnia sieci drenarskiej) wynosi 1630 ha. Powierzchnia gruntów zmeliorowanych wynosi 1977 ha. Powierzchnia gruntów ornych i u Ŝytków zielonych wymaga- jących melioracji stanowi 3 907 ha.

Tabela 25 Powierzchnia gruntów zmeliorowanych i zdrenowanych w gminie Suchy Las Nazwa UŜytki rolne [ha] Obszar zmeliorowany 1977 Sie ć drenarska 1630 Źródło: WZMiUW Pozna ń, Inspektorat Prze źmierowo

Funkcje retencyjne oraz ochron ę przed powodzi ą spełniaj ą równie Ŝ małe zbiorniki wodne. Na terenie gminy wyst ępuj ą cztery zbiorniki retencyjne: • staw wiejski w Ziel ątkowie o pow. 4,5 ha, poło Ŝony w zlewni rz. Samicy Kierskiej, o pojemno ści całkowitej 67,5 ty ś.m 3, którego administratorem jest ALP; • staw wiejski, poło Ŝony w miejscowo ści Chludowo, w zlewni Kanału Chludowskiego, o powierzchni 2,75 ha i pojemno ści całkowitej 41,0 ty ś.m 3, którego administratorem jest Urz ąd Gminy; • zbiornik przy ul. Borówkowej w Suchym Lesie (teren miasta Poznania); • zbiornik przy os. Grzybowym.

Decyduj ące znaczenie dla kształtowania si ę maksymalnych stanów wody na rzekach tej cz ęś ci dorze- cza Odry, maj ą głownie wezbrania zimowo-wiosenne o charakterze roztopowym (luty - marzec) oraz intensywne wezbrania opadowe. Niekorzystnym zjawiskiem jest te Ŝ wyst ępowanie susz glebowych i hydrologicznych, powoduj ące m.in. nadmierne przesuszenie gleby, obni Ŝenie pierwszego poziomu wód gruntowych i w konsekwencji zmniejszenie przepływów wody w rzekach, a w skrajnych przypadkach wysychanie źródeł oraz mniej- szych cieków.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5.3. Ochrona przed hałasem Głównym źródłem uci ąŜ liwo ści akustycznych w badanych miejscach województwa wielkopolskiego w roku 2012 był przejazd pojazdów cięŜ kich, których udział w ilo ści pojazdów poruszaj ących si ę na badanych odcinkach zwi ększał si ę w porze nocnej. Problem hałasu na terenie gminy niew ątpliwie jest uci ąŜ liwy, poniewa Ŝ przecina j ą DK 11, która stanowi tras ę tranzytow ą Kołobrzeg – Bytom oraz fragment drogi ekspresowej S11 stanowi ącej cz ęść ZOP. Ponadto sie ć komunikacyjn ą uzupełniaj ą drogi powiatowe przedstawione w tabeli nr 26.

Tabela 26 Wykaz dróg powiatowych na terenie gminy Suchy Las Lp. nr drogi przebieg długość klasa 1 2061P Wargowo-Gol ęczewo 5,605 Z 2 2400P Napachanie-Złotkowo 1,057 G 3 2406P Bolechowo-Pozna ń 6,779 G 4 2427P śydowo, Chludowo 3,609 Z,L 5 2428P Gol ęczewo-Sobota 1,071 Z 6 2430P Psarskie-Złotniki 2,99 Z 7 2431P Radojewo-Pozna ń 2,691 G RAZEM 23,802 Źródło: ZDP Pozna ń (2014)

Mimo rozwoju przemysłu samochodowego, dąŜą cego do rozwi ąza ń zmniejszaj ących uci ąŜ liwo ść akustyczn ą pojazdów i rozbudowy sieci dróg, rosn ące nat ęŜ enie ruchu powoduje coraz wi ększ ą presj ę na środowisko. Wieloletnie badania wskazuj ą na zwi ększanie si ę obszarów poddanych nadmiernemu oddziaływaniu hałasu i niepokoj ące zmniejszanie powierzchni terenów o korzystnych warunkach akustycznych. Podczas przeprowadzonego w 2005 i 2010 r. Generalnego Pomiaru Ruchu Drogowego analizowano wybrane odcinki DK 11 na terenie gminy. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono informacje na temat ruchu kołowego na terenie gminy Suchy Las.

Tabela 27 Ruch kołowy na drodze krajowej przebiegającej przez gmin ę Suchy Las w latach 2005 i 2010 r. Opis odcinka Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Nr drogi Dł. (km) Nazwa O M SoM Lsc Scbp Sczp A C

2005 11 17,3 OBORNIKI-CHLUDOWO 15785 32 12248 1468 805 1042 174 16 0 11 4,2 CHLUDOWO-POZNA Ń 19649 20 15503 2122 786 1002 216 0 2010 11 17,3 OBORNIKI-CHLUDOWO 18133 43 14467 1671 528 1267 145 12 11 4,2 CHLUDOWO-POZNA Ń 18915 43 14946 1777 635 1349 155 10 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GDDKiA w Poznaniu, O - ogółem; M - motocykle; SoM - samochody osobowe (mikrobusy); Lsc - lekkie samochody ci ęŜ arowe; Scbp - samochody ci ęŜ arowe bez przyczepy; Sczp - samochody ci ęŜ arowe z przyczep ą; A - autobusy; C - ci ągniki rolnicze; R - rowery

Droga krajowa nr 11 nale Ŝy do mocno obci ąŜ onych ruchem. Średnio na dob ę przeje ŜdŜa około 18 tys. pojazdów, z tego około 80% stanowi ą samochody osobowe, a 10% samochody ci ęŜ arowe. Porównuj ąc wyniki pomiaru z 2005 r. zauwa Ŝa si ę wzrost liczby przeje ŜdŜaj ących pojazdów na odcinku Oborniki-Chludowo oraz stosunkowo stałe natęŜ enie ruchu na odcinku od Chludowa w kierunku Poznania. W ostatnich latach na drogach zwi ększyła si ę równie Ŝ liczba samochodów ci ęŜ arowych. Rodzaj pojazdu te Ŝ ma du Ŝe znaczenie dla emisji hałasu, mo Ŝna powiedzie ć, Ŝe zachodzi tutaj zale Ŝno ść : im wi ększy pojazd tym wy Ŝszy poziom hałasu jest przez niego generowany.

50 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Prognozowany ruch pojazdów na drodze S-11 na odcinku Złotkowo-Rokietnica w roku 2025 (poj um./dob ę) wynosi 31730, a (poj. Rz./d) 27920. Analizowany odcinek znajduje si ę głównie na terenach uŜytkowanych rolniczo, jedynie lokalnie przebiega przez obszary o rozproszonej zabudowie (Raport OO Ś 2009).

Na obszarze gminy, w s ąsiedztwie DK nr 11 w cz ęś ci południowej gminy w zagospodarowaniu terenu dominuj ą tereny zabudowane, natomiast w cz ęś ci północnej grunty rolne. Trasa drogi zlokalizowana jest w s ąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej wyst ępuj ącej przede wszystkim w miejscowo ści Suchy Las i Złotniki. Trasa nr 11 przebiega tak Ŝe w bliskim s ąsiedztwie terenów zabudowanych miejscowo ści Jelonek i Złotkowo.

Na podstawie wykonanej w 2007 r. przez Politechnik ę Krakowsk ą na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad mapy akustycznej dla dróg krajowych o nat ęŜ eniu ruchu powy Ŝej 16 400 pojazdów na dob ę, wykazano przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Dla terenów poza aglomeracjami poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach istnieje obowi ązek okre ślania programów ochrony środowiska przed hałasem, co wynika z art. 119 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z pó źn. zm.). Programy maj ą na celu zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej lub na poziomie warto ści dopuszczalnej. Natomiast na obszarach gdzie normy nie s ą dotrzymane nale Ŝy d ąŜ yć do zmniejszenia hałasu do co najmniej dopuszczalnego. Programy ochrony środowiska przed hałasem s ą aktami prawa miejscowego. Uchwał ą Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 wrze śnia 2011 roku nr XIV/208/11 przyj ęty został „Program ochrony środowiska przed hałasem dla pi ęciu odcinków drogi krajowej nr 11 o ł ącznej długo ści 24.02 km”.

Analizowany odcinek DK 11 rozpoczyna si ę w miejscowo ści Złotniki na skrzy Ŝowaniu z ulic ą Połu- dniow ą, po czym biegnie w kierunku północno-zachodnim, do skrzy Ŝowania z ulic ą Sprzeczn ą w Su- chym Lesie.

Przeprowadzone na terenie gminy Suchy Las pomiary hałasu wykazały zakres narusze ń dopuszczalnych poziomów hałasu pochodz ącego od ruchu pojazdów i odbywaj ącego si ę po analizowanych odcinkach drogi krajowej nr 11 (tab. 28). Tabela 28 Wyniki monitoringu hałasu przy DK 11 w gminie Suchy Las Orientacyjny kil o- Zakres wska źnika Zakres narusze ń dopuszczalnych pozio- Przekroczenia metra Ŝ drogi kra- M (na podstawie mów hałasu wyra Ŝonych wska źnikiem Priorytet warto ści jowej nr 11 map rozkładu L wska źnika L Od Do DWN wska źnika M DWN pierwsza linia zabudowy znajduje si ę w strefie poziomu d źwi ękowego okre ślonego wska źnikiem L o warto ści 70-75 dB. 268+125 268+750 DWN 0,01-50 Średni powy Ŝej 20 dB Pozostałe budynki w wi ększej odległo ści s ą w zasi ęgu oddziaływania hałasu przekracza- jącego dopuszczalne normy. pierwsza linia zabudowy znajduje si ę w strefie poziomu d źwi ękowego okre ślonego wska źnikiem L o warto ści 65-70 dB. 269+000 269+500 DWN 0,01-50 Niski 5-20 Pozostałe budynki w wi ększej odległo ści s ą w zasi ęgu oddziaływania hałasu przekracza- jącego dopuszczalne normy. Budynki zlokalizowane w wi ększej odległo ści (około 80 m) znajduj ą si ę w strefie poziomu 269+800 270+700 0,01-50 Niski 5-20 dźwi ęku okre ślonego wska źnikiem L DWN o warto ści d źwi ęku 65-70dB pierwsza linia zabudowy znajduje si ę w strefie poziomu d źwi ękowego okre ślonego wska źnikiem L o warto ści 70-75 dB. Bardzo 270+700 271+100 DWN 0,01 powy Ŝej 20 Pozostałe budynki w wi ększej odległo ści s ą wysoki w zasi ęgu oddziaływania hałasu przekracza- jącego dopuszczalne normy. W zasi ęgu

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

oddziaływania hałasu przekraczaj ącego dopuszczalne normy znajduje si ę szkoła podstawowa w Suchym Lesie (ul.Szkolna 15) pierwsza linia zabudowy znajduje si ę w strefie poziomu d źwi ękowego okre ślonego wska źnikiem L o warto ści powy Ŝej 75 dB. 271+100 271+500 DWN 0,01 Średni powy Ŝej 20 Pozostałe budynki w wi ększej odległo ści s ą w zasi ęgu oddziaływania hałasu przekracza- jącego dopuszczalne normy.

Źródło: POPH (2011)

Analizowane odcinki drogi krajowej nr 11 charakteryzuj ą si ę du Ŝym nat ęŜ eniem ruchu (zwłaszcza samochodów ci ęŜ kich) oraz znacznymi pr ędko ściami pojazdów (poza obszarami zabudowanymi), co decyduje o niekorzystnym stanie klimatu akustycznego w ich s ąsiedztwie. W zwi ązku z powy Ŝszym, nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na wła ściwe planowanie przestrzenne w sąsiedztwie analizowanych odcinków trasy nr 11, w szczególno ści nie nale Ŝy zezwala ć na powstawanie nowych terenów podlegaj ących ochronie akustycznej w strefie oddziaływania hałasu pochodz ące- go od ruchu pojazdów przekraczaj ącego poziomy dopuszczalne. Uci ąŜ liwo ść akustyczn ą powoduj ą równie Ŝ obiekty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą (hałas przemysłowy). Wi ększo ść podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą na terenie gminy powoduje emisj ę hałasu uci ąŜ liw ą tylko dla najbli Ŝszego otoczenia, a w przypadku działalno ści magazynowo-logistycznej uci ąŜ liwo ści polegaj ą na emisji hałasu z transportu. WIO Ś prowadzi działalno ść kontroln ą w zakresie hałasu przemysłowego. Przeprowadzane kontrole wynikaj ą z planowej działalno ści oraz zgłoszonych interwencji. Uci ąŜ liwo ści te dotycz ą najcz ęś ciej ograniczonej liczby mieszka ńców i s ą stosunkowo łatwiejsze do ograniczenia, zarówno na podstawie działa ń administracyjno-prawnych, jak i technicznych.

Działania zmierzaj ące do ograniczenia hałasu na poziomie gminy obejmują w ramach kompetencji m.in.: • realizacj ę zada ń zawartych w opracowanym programie ochrony środowiska przed hałasem, • wprowadzanie zmian w zapisach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dotycz ących zasi ęgu stref ograniczonej zabudowy mieszkaniowej w obszarach zagro Ŝonych ha- łasem,

5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Do najpowszechniejszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego nale Ŝą linie elektroenergetyczne wysokiego napi ęcia i instalacje radiokomunikacyjne. Przez teren gminy Suchy Las przebiega fragment elektroenergetycznej linii jednotorowej o napi ęciu 220 kV relacji Plewiska-Czerwonak. Wzdłu Ŝ tej linii wyst ępuje pas technologiczny o szeroko ści 50 m (po 25 m od osi linii w obu kierun- kach), dla którego obowi ązuj ą ograniczenia u Ŝytkowania i zagospodarowania terenu. Jak wskazano w Studium (2013) w zakresie rozwoju elektroenergetycznej sieci przesyłowej mo Ŝliwa jest budowa linii elektroenergetycznej 400 kV, albo linii wielotorowej, wielonapi ęciowej po trasie istnie- jącej linii elektroenergetycznej 220 kV . W zwi ązku z rosn ącym zapotrzebowaniem na energi ę elektryczn ą przewiduje si ę budow ę stacji WN/SN „Suchy Las” w południowej cz ęś ci gminy pod lini ą 110 kV relacji „Kiekrz – Pi ątkowo”.

Źródłem promieniowania niejonizuj ącego na terenie gminy s ą równie Ŝ stacje przeka źnikowe telefonii komórkowej: • na dachu budynku Urzędu Gminy Suchy Las, ul. Szkolna 13, Suchy Las, • przy ul. Le śnej, w Biedrusku, • przy ul. Obornickiej, w Jelonku, • przy ul. Złotnickiej, w Złotnikach-Wsi, • przy ul. Pawłowickiej, w Złotnikach, • w Chludowie, teren za cmentarzem.

52 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Wszystkie nadajniki sieci komórkowych podlegaj ą zgłoszeniu Staro ście Pozna ńskiemu. Do takiego zgłoszenia doł ączane s ą wyniki pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. Urz ądzenia Wi-Fi i inne umo Ŝliwiaj ące radiowy dost ęp do sieci internetowej s ą nowym źródłem emitu- jącym pola elektromagnetyczne do środowiska. Ze wzgl ędu na bardzo szybki wzrost liczby tych urz ą- dze ń, udział ich w emisji pól elektromagnetycznych do środowiska mo Ŝe znacz ąco wzrosn ąć . System jest praktycznie otwarty dla ka Ŝdego i nie mo Ŝna oceni ć liczby urz ądze ń (ka Ŝdy, kto chce mie ć radiowy dost ęp do Internetu, mo Ŝe go kupi ć i u Ŝytkowa ć).

Sposób prowadzenia bada ń poziomów pól elektromagnetycznych okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007r., Nr 221, poz. 1645). Rozporz ą- dzenie obliguje do wyznaczenia na terenie ka Ŝdego województwa po 135 punktów pomiarowych z podziałem po 45 w ka Ŝdym roku 3-letniego cyklu pomiarowego, w tym po 15 punktów dla 3 kategorii obszarów dost ępnych dla ludności tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 tys., • pozostałych miast, • terenów wiejskich. W roku 2011 na terenie województwa wielkopolskiego do bada ń monitoringowych nat ęŜ enia pól elektromagnetycznych (PEM) wytypowano 45 punktów pomiarowych, znajduj ących si ę w dost ępnych dla ludno ści miejscach. Na terenie gminy Suchy Las nie prowadzono bada ń. W Ŝadnym punkcie pomiarowym w województwie nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej warto ści poziomu pól elektromagnetycznych, okre ślonych rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003, Nr 192, poz. 1883), zgodnie z którym dopuszczalny poziom PEM dla miejsc dost ępnych dla ludno ści, w zakresie cz ęstotliwo ści PEM od 3 MHz do 300 MHz wynosi 7 V/m (składowa elektryczna).

5.5. Odnawialne źródła energii Energia geotermalna Analiza zasobów geotermalnych pozwala na stwierdzenie, Ŝe wyst ępuj ące zło Ŝa nie s ą wystarczaj ące dla szerszego wykorzystania ciepła geotermalnego dla pokrycia potrzeb cieplnych gminy (rys. 5). Dla- tego te Ŝ, nie przewiduje si ę modernizacji systemowych źródeł ciepła w oparciu o wykorzystanie ciepła geotermalnego.

Niezale Ŝnie od wyst ępowania naturalnych basenów sedymentacyjnych wypełnionych gor ącymi wo- dami podziemnymi, zaleca si ę promowanie wykorzystania energii geotermalnej tzw. płytkiej wykorzystuj ącej pompy ciepła. S ą to urz ądzenia pozwalaj ące na zmniejszenie kosztów ogrzewania domów, które mog ą by ć wykorzystywane w zabudowie jednorodzinnej małych domów mieszkalnych, gdzie wyst ępuj ą mo Ŝliwo ści terenowe dla lokalizacji w/w urz ądze ń. Pompy umo Ŝliwiaj ą wykorzystanie ciepła niskotemperaturowego oraz odpadowego do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody uŜytkowej. Zasada ich działania jest prosta i analogiczna do zasady działania lodówki. Pompa ciepła pobiera energi ę (ciepło) z powietrza lub ziemi z zewn ątrz budynku, kumuluje je do odpowiedniej wysoko ści i przekazuje do wymiennika ciepła. Pozyskana energia mo Ŝe by ć przeznaczona na ogrzanie wody u Ŝytkowej lub budynku. Podstawow ą zalet ą wyró Ŝniaj ącą pompy ciepła od innych systemów grzewczych jest to, Ŝe 75% energii potrzebnej do celów grzewczych czerpanych jest bezpłatnie z otoczenia, a pozostałe 25% stanowi pr ąd elektryczny. Powoduje to, Ŝe pompy ciepła, w obecnej chwili s ą najta ńszymi w eksploatacji urz ądzeniami w porównaniu z innymi urz ądzeniami grzewczymi 4.

4 www.energiaodnawialna.net

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

W ramach termomodernizacji budynku u Ŝyteczno ści publicznej Gmina Suchy Las podj ęła si ę termomodernizacji sali gimnastycznej przy zespole szkół w Biedrusku, przy ul. Świerczewskiego.

Rysunek 5 Szkic prowincji i okr ęgów geotermalnych Polski wg prof. Sokołowskiego i innych

Źródło: pga.org.pl/geotermia-zasoby-polskie/html

Energia wiatru Dla uzyskania realnych wielko ści energii u Ŝytecznej z wiatru wymagane jest wyst ępowanie odpowiednio silnych wiatrów (o pr ędko ści powy Ŝej 4 m/s) o stałym nat ęŜ eniu. Gmina Suchy Las nale Ŝy do II strefy energii wiatrowej bardzo korzystnej (rys. 6), co oznacza, Ŝe na jej

54 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” terenie wyst ępuj ą sprzyjaj ące warunki meteorologiczne dla rozwoju tego rodzaju energetyki. Energia uŜyteczna wiatru w tej strefie na wysoko ści 30 m n.p.t. kształtuje si ę na poziomie ok. 1 250 kWh/rok/m 2. Pomimo tego na terenie gminy Suchy Las wyst ępuj ą ograniczenia utrudniaj ące swobodny przepływ wiatru (relatywnie du Ŝa lesisto ść i tereny zabudowane) oraz mo Ŝliwo ść realizacji elektrowni wiatrowych (obszary chronione, poligon wojskowy, ograniczenia wysoko ści zabudowy w obr ębie Złotniki). Mo Ŝna zatem uzna ć, i Ŝ Suchy Las nie jest szczególnie atrakcyjnym terenem pod inwestycje w turbiny wiatrowe. Poza tym teren gminy Suchy Las znajduje si ę w zasi ęgu oddziaływania radaru meteorologicznego w Wysogotowie w gm. Tarnowo Podgórne, w zwi ązku z czym prawidłowa praca tego radaru nie mo Ŝe by ć zakłócona działaniem turbin wiatrowych.

Rysunek 6 Strefy energii wiatru w Polsce wg H. Lorenc

Źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej

Na terenie gminy znajduje si ę jeden wiatrak przy ul. Tysi ąclecia, w Gol ęczewie. Energia z niego pozyskana zostaje przeznaczona w cało ści na cele prywatne. Aktualnie nie przewiduje si ę lokalizacji nowych farm wiatrowych. Istniej ące regulacje prawne nie okre ślaj ą w sposób metryczny odległo ści, jakie powinny by ć zachowywane przy sytuowaniu farm wiatrowych. Czyni ą to po średnio regulacje dotycz ące ochrony środowiska, m.in. rozporz ądzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. z 2012 r. poz. 1109). Wyznacza ono poziomy hałasu, jakie mog ą by ć emitowane na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą. Regulacje znajduj ą si ę tak Ŝe w rozporz ądzeniu w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003r., Nr 192, poz. 1883 z pó źn. zm.). Ograniczenia tworzone przez te akty brane s ą pod uwag ę w post ępowaniu administracyjnym o wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Równie Ŝ regulacje ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2012 r., poz. 647 z pó źn. zm.) w zakresie sytuowania farm wiatrowych maj ą charakter bardzo ogólny. Stanowi ą jedynie, Ŝe je Ŝeli na obszarze gminy przewiduje si ę wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, lokalizacja tych obszarów musi by ć przes ądzona zarówno w studium uwarunkowa ń i kierunków

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

zagospodarowania przestrzennego gminy, jak i w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Lokalizacja elektrowni wiatrowych w Polsce odbywa si ę pod hasłem wzrostu udziału proekologicznych źródeł energii w bilansie produkcji energii elektrycznej. Zaleta elektrowni wiatrowych polega na wykorzystaniu przez nie odnawialnego źródła energii oraz na braku emisji gazowych, ciekłych i stałych, zanieczyszcze ń do środowiska. S ą to jednak zarazem obiekty, które stwarzaj ą problemy z zakresu ochrony środowiska, zwłaszcza w aspekcie ochrony przyrody (głównie ptaków) i krajobrazu oraz emisji hałasu. Szczegółowe warunki lokalizacji inwestycji i jej wpływ na środowisko przyrodnicze musz ą zosta ć okre ślone w sporz ądzonym dla planowanej inwestycji raporcie oddziaływania na środowisko. Zapis wytycznych do sporz ądzenia takiego raportu został okre ślony w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013r., poz. 1235 ze zm.). Rodzaje przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko zostały szczegółowo okre ślone w Rozporz ądzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1397 ze zm.).

Energia słoneczna W Polsce istniej ą do ść dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i wła ściwo ści urz ądze ń wykorzystuj ących t ę energi ę do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Nat ęŜ enie promieniowania słonecznego na wi ększo ści obszaru województwa wielkopolskiego i wyst ępuj ące warunki klimatyczne, zapewnia ekonomiczne przetwarzanie go w energi ę uŜyteczn ą. Potencjał ten jest wystarczaj ący do wykorzystania na potrzeby bytowe mieszka ńców, do podgrzewania ciepłej wody, cho ć koszty inwestycji s ą cz ęsto zbyt du Ŝe w stosunku do mo Ŝliwo ści osób fizycznych. Ze wzgl ędu na du Ŝą zmienno ść sezonow ą i dobow ą potencjał ten nie zaspokoi potrzeb produkcyjnych przemysłu rolnego i rolno-spo Ŝywczego. Gmina Suchy Las posiada dogodne warunki pozyskania energii słonecznej. Średnioroczne sumy promieniowania słonecznego całkowitego padaj ącego na jednostk ę powierzchni poziomej wynosi ok. 1000 kWh/m 2/rok, natomiast średnie usłonecznienie przekracza 1600 godzin/rok. Jednak Ŝe aktualnie na terenie gminy nie jest planowana jest budowa instalacji solarnych.

Rysunek 7 Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego pada- jącego na jednostk ę powierzchni poziomej w kWh/m 2/rok

Źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej

56 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 29 Potencjalna energia u Ŝyteczna w kWh/m 2/rok w wyró Ŝnionych rejonach Polski

Półrocze Sezon Rok letnie letni Półrocze (I-XII) Rejon (IV-IX) (VI-VIII) zimowe (X-III) Pas nadmorski 1076 881 497 195 Wschodnia cz ęść Polski 1081 821 461 260 Centralna cz ęść Polski 985 785 449 200 Zachodnia cz ęść Polski z górnym dorzeczem Odry 985 785 438 204 Południowa cz ęść polski 962 682 373 280 Południowo-zachodnia cz ęść polski obejmuj ąca obszar 950 712 393 238 Sudetów z Tuchowem Źródło: ekoenergia.pl

Energia z biomasy i biogazu Biomasa to najstarsze i najszerzej współcze śnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Nale Ŝą do niej zarówno odpady biodegradowalne z gospodarstw domowych, jak i pozostało ści po przycinaniu zieleni miejskiej. Biomasa to cała istniej ąca na Ziemi materia organiczna, wszystkie substancje pochodzenia ro ślinnego lub zwierz ęcego ulegaj ące biodegradacji. Biomas ą są resztki z produkcji rolnej, pozostało ści z le śnictwa, odpady przemysłowe i komunalne. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono ró Ŝne sposoby pozyskiwania energii z biomasy. Tabela 30 Energetyczno ść materiałów

Materiał Energetyczno ść Słoma Ŝółta 14,3 MJ/kg Słoma szara 15,2 MJ/kg Drewno opałowe 13,0 MJ/kg Trzcina 14,5 MJ/kg Źródło: www.cire.pl

Pod wzgl ędem energetycznym 2 tony biomasy równowa Ŝne s ą 1 tonie w ęgla kamiennego. Tak Ŝe pod wzgl ędem ekologicznym biomasa podczas spalania emituje mniej SO 2 ni Ŝ w ęgiel. Bilans emisji dwutlenku w ęgla jest zerowy poniewa Ŝ podczas spalania do atmosfery oddawane jest tyle CO 2 ile wcze- śniej ro śliny pobrały z otoczenia. Ogrzewanie biomas ą staje si ę opłacalne - ceny biomasy s ą konku- rencyjne na rynku paliw. Wykorzystanie biomasy pozwala wreszcie zagospodarowa ć nieu Ŝytki i spo- Ŝytkowa ć odpady. Biomasa jest zatem o wiele bardziej wydajna ni Ŝ w ęgiel, a w dodatku jest stale od- nawialna w procesie fotosyntezy. Maj ąc na uwadze uwarunkowania przyrodnicze i administracyjne gminy Suchy Las tj. funkcjonuj ący poligon wojskowy obejmuj ący około 60% terenu gminy, lesisto ść na poziomie 31,9% oraz udział grun- tów rolnych rz ędu 27,2% w powierzchni gminy, nale Ŝy stwierdzi ć, Ŝe cho ć istniej ą pewne ograniczenia, mo Ŝliwo ści prowadzenia upraw nadaj ących si ę pod produkcj ę biopaliw są realne. Predysponowa- ne do tego rodzaju upraw s ą zwłaszcza słabsze gleby, gdy Ŝ inne ro śliny, jak pszenica i buraki cukro- we cechuj ą wi ększe wymagania siedliskowe.

Biogaz zgodnie z prawem energetycznym to paliwo gazowe otrzymywane z surowców rolniczych, produktów ubocznych rolnictwa, płynnych lub stałych odchodów zwierz ęcych, produktów ubocznych lub pozostało ści przemysłu rolno-spo Ŝywczego lub biomasy le śnej w procesie fermentacji metanowej.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 31 Pozyskanie biogazu z ro ślin uprawnych

Plon masy świe Ŝe Biogaz Energia Substrat ro ślinny 3 jdt/ha m /ha GJ/ha Kukurydza cała ro ślinna 300-500 4 050-6 750 87-145 Lucerna 250-350 3 960-4 360 85-94 śyto 300-400 1 620-2 025 35-43 Pszen Ŝyto 300 2 430 52 Burak cukrowy-korze ń 400-700 10 260 220 Burak cukrowy-li ście 300-500 3 375 72 Słonecznik 300-500 2 430-3 240 52-70 Rzepak 200-350 1 010-1 620 22-37 Źródło: Zbigniew Podkówka, „Kiszonka z Sucrosorgo 506 w Ŝywieniu bydła” www.biogazownierolnicze.pl

W zasadzie ka Ŝdy rodzaj biomasy ro ślinnej, z wyj ątkiem ro ślin zdrewniałych, mo Ŝe by ć wykorzystany w procesie produkcji biogazu. To, co decyduje o wyborze konkretnego gatunku, to wzgl ędy ekonomiczne i ekologiczne jego uprawy. Poza ro ślinno ści ą, biomas ę pozyska ć mo Ŝna z: • oczyszczalni ścieków - osady ze ścieków komunalnych, • zakładów przemysłowych - ścieki z zakładów: o przetwórstwa spo Ŝywczego (rze źni, mleczarni, przetwórstwa mi ęsnego, cukrowni), o farmaceutycznych i kosmetycznych, o papierniczych, • odpady z przemysłu rolno-spo Ŝywczego: o wywar z gorzelni, o młóto z browarów, o wytłoki z przetwórni owoców, chłodni, wytwórni soków, • składowisk odpadów komunalnych - frakcja organiczna na terenach suchych, o du Ŝym nasło- necznieniu, oraz Ŝycica trwała, tzw. rajgras angielski ( Lolium perenne L.), któr ą charakteryzuje bardzo szybkie tempo wzrostu, ale równie Ŝ niestety du Ŝa wra Ŝliwo ść na ple śń śniegow ą i ni- skie temperatury.

Ograniczenia wykorzystania energii odnawialnej Wykorzystanie energii odnawialnej nie powoduje zanieczyszcze ń, ogranicza emisj ę gazów cieplarnianych, a jednak powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez negatywnego wpływu na środowisko. Ograniczenia w rozwoju energetyki wiatrowej wyst ępuj ą z uwagi na uwarunkowania przestrzenne: • obszary chronione obejmuj ące około 65,9% powierzchni gminy, w tym: o rezerwaty przyrody ( Rezerwat Gogulec), o obszar Natura 2000 Dolina Samicy, o obszar Natura 2000 Biedrusko, o Obszar Chronionego Krajobrazu w obr ębie Biedruska oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Samicy Kierskiej, • miejsca kolonii rozrodczych i potencjalne obszary Ŝerowisk nietoperzy, • lasy, • zbiorniki wodne (w tym zbiorniki retencyjne), • układy dolinne rzek, • tereny zabudowane, • strefy rolno-le śne, • ostoje chronionych gatunków ptaków.

58 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Zgodnie z „Tymczasowymi wytycznymi dotycz ącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze” elektrowni wiatrowych nie nale Ŝy lokalizowa ć w odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od granicy lasu i skupisk drzew nieb ędących lasem o powierzchni 0,1 ha lub wi ększej oraz w odległo ści mniejszej ni Ŝ 200 m od brzegów zbiorników i cieków wodnych wykorzystywanych przez nietoperze.

Ograniczeniem dla rozwoju energetyki z pozyskiwania biomasy, biogazu i biopaliw tak jak w przypadku energetyki wiatrowej mog ą by ć obszary obj ęte ochron ą prawn ą. Rozwój jest tak Ŝe uwarunkowany wyst ępowaniem i mo Ŝliwo ści ą pozyskiwania zasobów surowcowych, ograniczony jest czynnikami ekonomicznymi oraz sytuacj ą na rynku Ŝywno ściowym.

Ograniczeniem dla lokalizowania kolektorów słonecznych jest jedynie ich miejsce usytuowania na obiekcie. W przypadku du Ŝych powierzchni instalacji przemysłowych niezb ędne jest ich umieszczenie w gminnych dokumentach planistycznych.

Zgodnie z art. 10 ust. 2a ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2012r., poz. 647 ze zm.) je Ŝeli na obszarze gminy przewiduje si ę wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100 kW, a tak Ŝe ich stref ochronnych zwi ązanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u Ŝytkowaniu terenu; w studium ustala si ę ich rozmieszczenie. W Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Suchy Las (2013) takie obszary nie zostały wyznaczone.

5.6. Racjonalna gospodarka odpadami 5.6.1. Rodzaje, źródła powstawania, ilo ść i jako ść wytworzonych odpadów

Ilo ść wytwarzanych odpadów, jak równie Ŝ zawarto ść poszczególnych frakcji jest ści śle zwi ązana z miejscem powstawania tych odpadów (gospodarstwa domowe, obiekty infrastruktury, inne) oraz rodzajem obszaru, na którym powstaj ą (teren miejski lub wiejski). Zgodnie z podanymi w KPGO 2014 wska źnikami wytwarzania odpadów na jednego mieszka ńca w zale Ŝno ści od miejsca zamieszkania przyjmuje si ę, Ŝe jeden mieszkaniec terenów wiejskich wytwarza rocznie średnio 238 kg odpadów komunalnych, mieszkaniec małego miasta (poni Ŝej 50 tys. osób) 352 kg tego rodzaju odpadów. Zatem całkowita potencjalna masa odpadów komunalnych wytworzonych na terenie gminy Suchy Las w 2013 r. kształtowała si ę na poziomie ok. 3633,8 Mg.

Główny strumień odpadów komunalnych stanowi ą niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, które pod wzgl ędem składu morfologicznego cz ęsto zawieraj ą ró Ŝne rodzaje odpadów niebezpiecznych. Według danych Urz ędu Gminy w 2012 r. z terenu gminy Suchy Las zebrano ł ącznie 6725,5 Mg odpadów w tym 4 290,2 Mg zmieszanych odpadów komunalnych (20 03 01). Łączna masa selektywnie odebranych odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji wyniosła 767,7 Mg.

Tabela 32 Odpady zmieszane komunalne Masa zmieszanych o dpadów Masa zmieszanych odpadów komunalnych 20 03 01 poddanych in- komunalnych 20 03 01 pod- 5) nym ni Ŝ składowanie procesom prze- danych składowaniu twarzania 5) [Mg] [Mg] Masa zmieszanych odpadów komunalnych 20 03 01 5) odebra- 3 670 620,1 nych z obszarów wiejskich [Mg] Źródło: Urz ąd Gminy Suchy Las

Znaczna cz ęść odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji jest bezpo średnio zagospodarowy- wana u źródła, zwłaszcza na terenach wiejskich i w zabudowie jednorodzinnej, gdzie powstaj ące odpady cz ęsto s ą kompostowane w kompostownikach lub s ą wykorzystywane do karmienia zwierz ąt

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

gospodarskich. Zgodnie z Regulaminem utrzymania i czysto ści w gminie Suchy Las (uchwała nr XXXIX/394/13 Rady Gminy Suchy Las z dnia 26 wrze śnia 2013 r.) wła ściciele nieruchomo ści z zabudow ą zagrodow ą lub jednorodzinn ą, o powierzchni terenów zielonych minimum 100 m 2, mog ą korzysta ć z przydomowego kompostownika. Dopuszcza si ę równie Ŝ prowadzenie kompostowników na terenie rodzinnych ogrodów działkowych. W 2012 r. od mieszka ńców selektywnie odebrano 767,7 Mg odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji. Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych do składowania wyniósł 100%.

Składowaniu poddano 3670 Mg odpadów zmieszanych, natomiast 620,1 Mg poddano dalszym procesom przetwarzania. W wyniku prowadzonej selektywnej zbiórki frakcji papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w 2012 r. zebrano ogólnie 709,8 Mg, w tym 543,2 Mg (76,5%) odpadów opakowaniowych (tab. 33).

Tabela 33 Odpady opakowaniowe zebrane w roku 2012 Łączna masa Masa odpadów przy- Rodzaj odebranych odebranych Masa odpadów pod- Kod odebranych odpa- 5) gotowanych do po- 4) odpadów komunal- odpadów ko- danych recyklingowi 5) dów komunalnych 4) 5) nownego u Ŝycia nych munalnych [Mg] [Mg] [Mg]

Opakowania z papie- 245,41 225,8 27,2 15 01 01 ru i tektury

Opakowania z two- 15 01 02 60,01 60,01 2,4 rzyw sztucznych

15 01 07 Opakowania ze 237,78 223,4 14,40 szkła

20 01 01 Papier i tektura 6,5 6,5 1,32

20 01 02 Szkło 13,2 13,2

20 01 39 Tworzywa sztuczne 146,9 133,3 11,85

Źródło: Urz ąd Gminy Suchy Las

Wska źnik zbierania odpadów opakowaniowych ogółem w przeliczeniu na jednego mieszka ńca kształ- tował si ę na poziomie ok. 34,8 kg, przy czym decyduj ące znaczenie miała masa zebranych opakowa ń z papieru i tektury (45%) i szkła (44%). Dzi ęki selektywnej zbiórce osi ągni ęty został poziom recyklingu i przygotowania odpadów do ponownego u Ŝycia w wysokości 58,2%. Ilo ści odpadów budowlanych i rozbiórkowych wyniosła 1761,4 Mg, z czego osi ągni ęty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u Ŝycia i odzysku innymi metodami wyniósł 44,6% (odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne). Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe gminie Suchy Las ju Ŝ w 2012 r. udało si ę osi ągn ąć zało Ŝone w KPGO poziomy ograniczenia do 2013 r. o 50% masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, która przeka- zywana jest na składowisko oraz osi ągn ąć zało Ŝenia na rok 2020, gdzie gmina zobowi ązana jest do wykazania, Ŝe zbierane jest selektywnie i przekazywane do recyklingu co najmniej 50% powstaj ących odpadów z papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła.

60 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

5.6.2. Istniej ące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów

Na terenie gminy oraz miasta Pozna ń zlokalizowane jest składowisko odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i obojętne o pow. 61,49 ha. W 2013 r. ilo ść odpadów przyj ętych na składowisko wyniosła 113385,8 Mg, z czego unieszkodliwieniu przez składowanie na składowisku poddano 78510,4 Mg, jako materiały eksploata- cyjne wykorzystano 20094,0 Mg, a jako materiały do kompostowni przyj ęto 9396,9 Mg. Na terenie składowiska odpadów znajduje si ę oczyszczalnia wód odciekowych. Wody odciekowe oczyszczone odprowadzane s ą do stawu naturalnego. Cz ęść z nich wykorzystywana jest do celów technologicznych m.in. do zraszania dróg i podlewania zieleni.

W funkcjonuj ącej na terenie składowiska, elektrociepłowni biogazowej pracuj ą cztery zespoły pr ądo- twórcze o mocy 200 kW, 2 × 260 kW i 504 kW, w których unieszkodliwiany jest biogaz. Obecnie moc zainstalowana elektrociepłowni biogazowej wynosi 1,2 MWe. W procesie jego spalania nast ępuje zamiana energii mechanicznej na elektryczn ą i ciepln ą. Wyprodukowana energia elektryczna wykorzystywana jest na potrzeby własne składowiska, natomiast jej nadwy Ŝka sprzedawana jest do sieci elektroenergetycznej. Zakład prowadzi system kontrolno-pomiarowy zgodnie z rozporz ądzeniami Ministra Środowiska i posiadanymi pozwoleniami. Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami wykonywane s ą badania monito- ringowe wód podziemnych i powierzchniowych, wielko ść opadu atmosferycznego, pomiar skład gazu składowiskowego, badanie składu powietrza, pomiar emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych, badanie składu odprowadzanych z oczyszczalni wód odciekowych oczyszczonych, pomiar emisji ha- łasu, badanie ścieków opadowych, kontrola osiadania powierzchni.

Do przedsi ębiorstw posiadaj ących zezwolenia na odzysk odpadów na terenie gminy nale Ŝą :

• Zakład Zagospodarowania Odpadów - Suchy Las, Suchy Las, ul. Meteorytowa 1, 62-002 Suchy Las – R3, R14, R-15, R1, • "Pers" Roman Pers, ul. Szkółkarska 4, 62-002 Suchy Las – R14, • M.O.L.-Romgum Sp. Z O.O. Zpchr., ul. Klonowa 13, 62-002 Suchy Las – R14, • Przedsi ębiorstwo Nicad Janusz Pietrala, ul. Polna 8, 62-001 Goł ęczewo – R1, • Drogbet Urbaniak S.J., ul. Stefa ńskiego 23, 62-002 Suchy Las - R1, • MMT Supermarket Sp. z o.o. Sp. K., ul. Obodrzycka 61, 61-249 Pozna ń – R14.

Zezwolenie na zbieranie odpadów posiadaj ą: • Firma Handlowo-Usługowa "Kordylewski", ul. Słoneczna 3, 62-002 Suchy Las, • Moto-Shop Maciej Misiuda, ul. Os. Kosmonautów 23/42, 61-641 Pozna ń, • Zakład Zagospodarowania Odpadów, ul. Marcinkowskiego 11, 61-827 Pozna ń, • Auto-Moto Hurtownia Jarosław Pawłowski, ul. Szkolna 5, 62-002 Suchy Las, • Przedsi ębiorstwo Nicad Janusz Pietrala, ul. Polna 8, 62-001 Goł ęczewo, • Zakład Gospodarki Komunalnej Suchy Las Sp.z. o.o., ul. Młodzie Ŝowa 1, 62-002 Suchy Las, • Link Jakub Sobczak, ul. Powsta ńców Wlkp. 69, 62-002 Suchy Las.

5.6.3. Systemy gospodarki odpadami Dnia 1 lipca 2011 r. sejm przyj ął ustaw ę o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 1399 ze zm.). W świetle zmian w ustawie, z nieruchomo ści zamieszkałych odpady komunalne odbierane s ą przez firm ę wyłonion ą przez Gmin ę w drodze przetargu, wła ściciele pozostałych nieruchomo ści maj ą obowi ązek podpisania stosownej umowy z firm ą znajduj ącą si ę w rejestrze działalno ści regulowanej (tab. 34).

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 34 Przedsi ębiorstwa posiadaj ące wpis do rejestru działalno ści regulowanej Numer rejestrowy Nazwa firmy Siedziba firmy ALKOM Firma Handlowo-Usługowa mgr in Ŝ. Henryk ul. Falista 6/1, RO Ś.6233.1.2012 Sienkiewicz 61-249 Pozna ń SAN-EKO Zakład Usług Komunalnych Krzysztof Skoczy- ul. Goł ęŜ ycka 132, RO Ś.6233.2.2012 las 61-357 Pozna ń ul. Boranta 17, RO Ś.6233.3.2012 Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych HEMAR Sp. z o.o. 61-608 Pozna ń ul. Górecka 104, RO Ś.6233.4.2012 REMONDIS Sanitech Pozna ń Sp. zo. o. 61-483 Pozna ń ul. Szkolna 21, RO Ś.6233.9.2012 Heptus Leszek Krasnosielski 62-002 Suchy Las ul. Dobrogojskiego 21/2, RO Ś.6233.10.2012 P.H.T. ALTRANS Andrzej Lenarczyk 61-692 Pozna ń ul. Młodzie Ŝowa 1, RO Ś.6233.11.2012 Zakład Gospodarki Komunalnej Suchy Las Sp. z o. o. 62-002 Suchy Las ul. Promienista 62, RO Ś.6233.12.2012 F.H.U. BRAS Katarzyna Brychcy 62-002 Suchy Las ul. Rumiankowa 11, RO Ś.6233.13.2012 EKO-TOM Turguła Sp. J. 61-680 Pozna ń ul. Gajowa 39, RO Ś.6233.14.2012 Justyna Cicha 62-070 Dopiewo Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkanio- ul. Lipowa 19, RO Ś.6233.16.2012 wej Sp.zo.o. 64-600 Oborniki ul. Przyłuskiego 18/4, RO Ś.6233.17.2012 EKO-ŁAD Łukasz Kubera 61-692 Pozna ń

Przedsi ębiorstwo Usług Komunalno-Transportowych ul. Dobrzyckiego 18, RO Ś.6233.18.2012 VIKOM Iwona Kubera i Rafał Kubera Sp. J. 61-692 Pozna ń ul. Dolna Wilda 126, RO Ś.6233.19.2012 Aquanet S.A. 61-492 Pozna ń ul. Rabowicka 2, RO Ś.6233.20.2012 STENA Recycling Sp.zo.o 62-020 Swarz ędz Wywóz odpadów komunalnych ,,GRYF" Mirosława ul. Radosna 24, Złotniki, RO Ś.6233.21.2012 Szymanowska 62-002 Suchy Las ul. Jerzmanowska 13, RO Ś.6233.22.2012 SITA ZACHÓD Sp. zo. o. 54-530 Wrocław ul. Pozna ńska 29, RO Ś.6233.1.1.2013 AMOS GLASS RECYCLING Marek Adamczyk 61-160 Czapury Os. Orła Białego 51/5, RO Ś.6233.1.9.2013 CRP Sp. z o. o. 61-251 Pozna ń ul. Warszawska 2, RO Ś.6233.1.10.2013 Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Artur Zys 62-020 Swarz ędz ul. Szkółkarska 18, RO Ś.6233.1.4.2014 „EKO – STAN” Chorowski Stanisław 62-002 Suchy Las Źródlo: Urz ąd Gminy Suchy Las

5.6.4. Gospodarka odpadami na nieruchomo ściach zamieszkałych Na podstawie uchwały nr XXXIX/395/13 Rady gminy Suchy Las z dnia 26 wrze śnia 2013 r. w sprawie metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz stawki opłaty przyj ęto wysoko ść stawki za odpady zbierane selektywnie oraz za odpady zmieszane. Stawka w przypadku selektywnej zbiórki: 10zł za osob ę/miesi ąc. Stawka w przypadku braku selektywnej zbiórki odpadów: 18 zł za osobę/miesi ąc.

62 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Uchwał ą nr XXXIX/399/13 Rady Gminy Suchy Las z dnia 26 wrze śnia 2013 r. okre ślony został szcze- gółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczon ą przez wła ściciela nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Oprócz odpadów komunalnych zmieszanych, u źródła selektywnie zbierane s ą nast ępuj ące odpady: papier i tektura , szkło i odpady opakowaniowe ze szkła, tworzywa sztuczne, opakowania wielomate- riałowe, metale, odpady zielone, zu Ŝyte baterie i akumulatory, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, przeterminowane leki i chemikalia, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zu Ŝyte opony, odpady budowlane i rozbiórkowe, odpady niebezpieczne. Na terenie gminy funkcjonuje workowy system selektywnej zbiórki odpadów w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej oraz system pojemnikowy w zabudowie wielorodzinnej. Gmina przej ęła na siebie obowi ązek wyposa Ŝania nieruchomo ści w worki na odpady segregowane (w zabudowie jednorodzinnej) i pojemniki do segregacji (w zabudowie wielorodzinnej). Cz ęstotliwo ść odbioru poszczególnych rodzajów odpadów z terenów nieruchomo ści dla poszczególnych rodzajów zabudowy przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela 35 Cz ęstotliwo ść odbioru odpadów z terenu nieruchomo ści Rodzaj odpadów Zabudowa jednorodzinna Zabudowa wielorodzinna Odpady komunalne zmieszane Raz na 2 tygodnie Raz na tydzie ń Odpady komunalne selektywnie zebrane: 1.Papier i tektura Raz na 4 tygodnie Raz na 2 tygodnie 2. Szkło kolorowe Raz na 4 tygodnie Raz na 4 tygodnie 3. Szkło białe Raz na 4 tygodnie Raz na 4 tygodnie 4. Tworzywa sztuczne, metale Raz na 4 tygodnie ( w okresie od 1 Raz na 2 tygodnie maja do 30 wrze śnia raz na 2 tygodnie) 5. Opakowania wielomateriałowe Raz na 4 tygodnie ( w okresie od 1 Raz na 2 tygodnie maja do 30 wrze śnia raz na 2 tygodnie) Odpady zielone (od 1 maja do 30 Raz na 2 tygodnie Raz na 2 tygodnie listopada) Odpady wielkogabarytowe Raz w roku Raz w roku Źródło: Na podstawie Uchwały nr XXXIX/395/13 Rady gminy Suchy Las z dnia 26 wrze śnia 2013 r. w sprawie metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz stawki opłaty

Na podstawie ustalonej cz ęstotliwo ści uzgodniony został harmonogram wywozu odpadów zmieszanych i segregowanych dla poszczególnych miejscowo ści. Zgodnie ze znowelizowan ą ustaw ą o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach nale Ŝy zorganizowa ć punkt selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK), do których mieszka ńcy mog ą dostarcza ć odpady problemowe. Na terenie gminy Suchy Las, PSZOK funkcjonuje w miejscowo ści Chludowo przy ul. Gol ęczewskiej. Jest czynny od poniedziałku do pi ątku w godzinach otwarcia 8-16, oraz w so- bot ę w godzinach 8-13. Frakcje odpadów komunalnych zebrane selektywnie tj.: przeterminowane leki i chemikalia, w tym far- by, rozpuszczalniki, środki ochrony ro ślin i detergenty, zu Ŝyte baterie i akumulatory, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny (małe AGD i RTV, monitory i TV, sprz ęt IT (komputery, drukarki, małe kse- ra, skanery, telefony itp.), małe elektronarz ędzia (wiertarki, piły, szlifierki), świetlówki, inne odpady niebezpieczne powstaj ące w gospodarstwach domowych takie jak zu Ŝyty olej silnikowy i przekładnio- wy, filtry olejowe, opakowania po olejach od kwietnia 2014r. mo Ŝna przekazywa ć do mobilnego punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych.

Deklaracje o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi zło Ŝyło 94% wła ścicieli nieruchomo ści, 92% z nich zadeklarowało selektywn ą zbiórk ę odpadów. Znowelizowane przepisy odnosz ące si ę do tworzenia systemów organizacyjno-prawnych w zakresie post ępowania z odpadami komunalnymi zakładaj ą, Ŝe powinny by ć one dwuszczeblowe. Na poziomie województwa zostały skonstruowane regiony gospodarki odpadami komunalnymi, za ś na szczeblu

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

gminy został zbudowany system w ramach regionu, do którego została ona przyporz ądkowana. Według Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017 z uwzgl ędnieniem lat 2018-2023 gmina Suchy Las wchodzi w skład Regionu II. Zagospodarowanie odpadów komunalnych powstaj ących w regionie odbywa si ę na terenie regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Istniej ące dwa RIPOK znajduj ą si ę na terenie gminy Suchy Las i s ą to: • kompostownia pryzmowa nale Ŝą ca do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu, ul. Mar- cinkowskiego 11, zlokalizowana w gm. Suchy Las, ul. Meteorytowa 1, • składowisko odpadów innych ni Ŝ niebezpiecznych i oboj ętnych m. Poznania, gm. Suchy Las.

W Regionie II brak jest instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych (MBP). Wymagania dla instalacji regionalnej do przetwarzania selektywnie zbieranych odpadów zielonych i innych bioodpadów spełnia jedynie kompostownia zlokalizowana w gm. Suchy Las nale Ŝą ca do Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Poznaniu, której prowadz ący posiada stosowne pozwolenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na wprowadzenie do obrotu nawozu organicznego lub środka wspomagaj ącego upraw ę ro ślin. Kompostownia pryzmowa zlokalizowana jest przy ul. Meteorytowej 1 w gm. Suchy Las. Instalacja posiada roczne zdolno ści przerobowe na poziomie 10 000 [Mg/rok]. Zgodnie z decyzj ą nr DSR.VI.7623-81/10 przyjmuje odpady o kodzie 200201, które poddawane s ą procesowi odzysku R3.

W zarz ądzie Zakładu Gospodarki Komunalnej w Suchym Lesie znajduje si ę tak Ŝe sortownia odpadów komunalnych selektywnie zbieranych (doczyszczanych) o mocy przerobowej 20000Mg/rok, zlokalizowana w miejscowo ści Chludowo przy ulicy Gol ęczewskiej. Obiekt został uruchomiony w 2009 roku na podstawie decyzji Starosty Pozna ńskiego.

Tabela 36 Ilo ść odpadów opakowaniowych zebranych w roku 2012 Kod odpadu Ilo ść [Mg] 15 01 01 237,16 Odpady przyj ęte i poddane sortowaniu i wysortowane w roku 2013 15 01 02 92,75 15 01 07 206,78 Źródło: Urz ąd Gminy Suchy Las

Oprócz instalacji RIPOK wyznaczone zostały instalacje, które pełni ą rol ę zast ępcz ą do obsługi regionu. Instalacjami przewidzianymi do zast ępczej obsługi Regionu II s ą: 3 sortownie odpadów w Pozna- niu (zlokalizowane przy ul. Obodrzyckiej 75, ul. Goł ęŜ yckiej 132 i ul. Kra ńcowej) oraz składowiska odpadów w Wysoczce (gmina Buk), w Borówku (gmina Pobiedziska), w Rabowicach (gmina Swa- rz ędz),w Biał ęgach (gmina Murowana Goślina).

5.6.5. Odpady azbestowe

Szczególn ą uwag ę na terenie gminy Suchy Las nale Ŝy przywi ąza ć do problemu odpadów zawieraj ących azbest, nale Ŝą cych do odpadów budowlanych (grupa 17). W zwi ązku z obowi ązkiem usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest do 2032 r. Gmina Suchy Las opracowała Program usuwania azbestu.

Na terenie gminy zinwentaryzowano w sumie 1 115 423 kg wyrobów azbestowych, z czego 80,9% znajduje si ę na obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych. Gmina wraz ze Starostwem Powiatowym w Poznaniu dofinansowuje usuwanie azbestu. Z dofinansowania, które obejmuje zdj ęcie z dachu, odbiór z nieruchomo ści, transport i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest mog ą skorzysta ć: - wła ściciele i u Ŝytkownicy wieczy ści nieruchomo ści nie prowadz ący działalno ści gospodarczej - spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, - jednostki organizacyjne zaliczane do sektora finansów publicznych,

64 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

- Polski Zwi ązek Działkowców.

Tabela 37 Ilo ść zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych w gminie (kg)

Zinwentaryzowane (kg) Unieszkodliwione (kg) pozostałe do unieszkodliwienia (kg)

razem os. fizyczne os. prawne razem os. fizyczne os. prawne razem os. fizyczne os. prawne

1 115 423 901 956 213 467 42 640 38 614 4 026 1 072 783 863 342 209 441

Źródło: Urz ąd Gminy Suchy Las

Ponadto w miejscowo ści Gol ęczewo zlokalizowane s ą wodoci ągi wykonane z rur cementowo- azbestowych o średnicy Ø 80 mm, o ł ącznej długo ści 3,7 km. Znajduj ą si ę one w: • ul. Dworcowej - długo ść 1428m; • ul. Kr ętej - długo ść 800m; • ul. Lipowej – długo ść 300m; • ul. Tysi ąclecia – długo ść 1120; • ul. Wodnej – długo ść 100m.

Dofinansowanie na demonta Ŝ, transport i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest w 2012r. wyniosło 70%, a w 2013r. i 2014 a Ŝ 100%: W 2012r. faktyczne koszty poniesione przez osob ę składaj ącą wniosek o dofinansowanie w 2012 r. wyniosły: 0,17 zł/kg w przypadku zdj ęcia azbestu z budynku oraz 0,09 zł/kg w przypadku odbioru azbestu składowanego na terenie nieruchomo ści. Aktualnie azbest usuwany jest bezpłatnie.

5.6.6. Cele w zakresie gospodarki odpadami wyznaczone na szczeblu krajowym W gospodarce odpadami komunalnymi przyj ęto nast ępuj ące cele wynikaj ące z KPGO 2014: 1) zapewnienie obj ęcia wszystkich mieszka ńców systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r., 2) zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: a. w 2013 r. wi ęcej ni Ŝ 50%, b. w 2020 r. wi ęcej ni Ŝ 35%, masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r., 3) zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpa- dów do ko ńca 2014 r., 4) przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miar ę mo Ŝli- wo ści odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50 % masy do 2020 roku.

W gospodarce odpadami niebezpiecznymi przyj ęto nast ępuj ące cele: • Oleje odpadowe - Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. • Odpady medyczne i weterynaryjne - w okresie do 2022 r. celem b ędzie podniesienie efektywno ści selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji od- padów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilo ści odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. • Zu Ŝyte baterie i akumulatory - Rozbudowa systemu zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, który pozwoli na osi ągni ęcie nast ępuj ących poziomów zbierania:

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• do 2012 r. – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych w wysoko ści 25%; • do 2016 r. i w latach nast ępnych – poziom zbierania zu Ŝytych baterii przeno śnych i zu Ŝytych akumulatorów przeno śnych, w wysoko ści 45%. • Zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny - w okresie od 2011 r. do 2022 r. wyznacza si ę nast ępuj ące cele: • ograniczenie istnienia szarej strefy, • rozbudowa systemu odzysku oraz unieszkodliwiania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego ukierunkowane na całkowite wyeliminowanie ich składowania, utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści: • dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z wielkogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa do- mowego i automatów do wydawania: • poziomu odzysku w wysoko ści 80 % masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 75 % masy zu Ŝytego sprz ętu; • dla zu Ŝytego sprz ętu powstałego z małogabarytowych urz ądze ń gospodarstwa domo- wego, sprz ętu o świetleniowego, narz ędzi elektrycznych i elektronicznych z wyj ątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narz ędzi przemysłowych, zabawek, sprz ętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrz ądów do nadzoru i kontroli: • poziomu odzysku w wysoko ści 70 % masy zu Ŝytego sprz ętu, • poziomu recyklingu cz ęś ci składowych, materiałów i substancji pochodz ących ze zu Ŝytego sprz ętu w wysoko ści 50 % masy zu Ŝytego sprz ętu; • osi ągni ęcie poziomu selektywnego zbierania zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych w wysoko ści 4 kg/mieszka ńca/rok. • Pojazdy wycofane z eksploatacji - Celem nadrz ędnym jest zapewnienie pełnej skuteczno ści działania systemu zbierania i demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz odzysku, w tym recyklingu odpadów powstaj ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz ograniczenie istnienia szarej strefy. Wyznacza si ę nast ępuj ące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyj ętych do stacji demonta Ŝu w skali roku: • 85% i 80% do ko ńca 2014 r., • 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015 r. • Odpady zawieraj ące azbest - W okresie do 2032 r. zakłada si ę sukcesywne osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w dniu 15 marca 2010 r. przez Rad ę Ministrów „Programie Oczysz- czania Kraju z Azbestu na lata 2009 - 2032”.

66 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Odpady pozostałe. W gospodarce pozostałymi odpadami przyj ęto nast ępuj ące cele: • Zu Ŝyte opony - w perspektywie do 2022 r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. • Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej - w okresie do 2022 r. głównym celem jest rozbudowa systemu selektywnego zbierania odpadów z remontów, budowy i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej. Do 2020 r. poziom przygotowania do ponownego u Ŝycia, recyklingu oraz innych form odzysku ma- teriałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosi ć minimum 70% wagowo. • Komunalne osady ściekowe - w perspektywie do 2022 r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi s ą nast ępuj ące: • ograniczenie składowania osadów ściekowych, • zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz osadów przekształcanych metodami termicznymi, • maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotycz ących bezpiecze ństwa sanitarnego i chemicznego, • zwi ększenie ilo ści komunalnych osadów ściekowych wykorzystywanych w biogazowniach w celach energetycznych, • wzrost masy komunalnych osadów ściekowych przekształcanych termicznie w cementowniach, kotłach energetycznych oraz spalarniach komunalnych osadów ściekowych, • Odpady ulegaj ące biodegradacji inne ni Ŝ komunalne - w okresie do 2022 r. zakłada si ę zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie wi ęcej ni Ŝ 40% masy wytworzonych od- padów. • Odpady opakowaniowe - celem nadrz ędnym jest ograniczenie istnienia szarej strefy. Jako cel na rok 2014 przyj ęto osi ągni ęcie poziomów odzysku i recyklingu (tab. 38):

Tabela 38 Poziomy odzysku i recyklingu poszczególnych grup odpadów opakowaniowych Lp. Odpad powstały z: Poziom w % rodzaj opakowa ń odzysku recyklingu 1 opakowania razem 60 1) 55 1) 2 opakowania z tworzyw sztucznych - 22,5 1) 2) 3 opakowania z aluminium - 50 1) 4 opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej - 501) 5 opakowania z papieru i tektury - 60 1) 6 opakowania ze szkła gospodarczego, poza ampułkami - 60 1) 7 opakowania z drewna - 15 1) Źródło: Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (M.P. Nr 101, poz. 1183) Natomiast w latach nast ępnych nale Ŝy utrzyma ć te poziomy. ______1) Nie dotyczy opakowa ń maj ących bezpo średni kontakt z produktami leczniczymi okre ślonymi w przepisach Prawa farmaceutycznego, 2) Do poziomu recyklingu zalicza si ę wył ącznie recykling, w wyniku którego otrzymuje si ę produkt wykonany z tworzywa sztucz- nego.

Kierunki działa ń w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami: • minimalizowanie ilo ści wytwarzanych odpadów w sektorze komunalnym oraz wdro Ŝenie nowocze- snych systemów ich odzysku i unieszkodliwiania, • obj ęcie zorganizowan ą zbiórk ą odpadów wszystkich mieszka ńców, • redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawarto ści składników ulegaj ących biodegrada-

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

cji, • wdra Ŝanie selektywnej zbiórki odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych.

5.7. Przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom Powa Ŝną awari ą w rozumieniu ustawy Prawo ochrony środowiska jest zdarzenie, w szczególno ści emisja, po Ŝar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstanie takiego zagro Ŝenia z opó źnieniem.

Do potencjalnych zagro Ŝeń mog ących doprowadzi ć do sytuacji kryzysowych na terenie gminy Suchy Las nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim: • po Ŝary, • katastrofy, awarie i niekontrolowane przenikanie ró Ŝnych substancji do środowiska naturalnego, • ska Ŝenie toksycznymi środkami przemysłowymi – transport substancji niebezpiecznych, zwłaszcza na odcinku DK nr 11, • kl ęski Ŝywiołowe (susze, huragany, intensywne opady).

Do powa Ŝnych awarii mo Ŝe doj ść na skutek awarii urz ądze ń technicznych w zakładach przemysłowych lub podczas transportu materiałów niebezpiecznych - w wyniku kolizji drogowej, a tak Ŝe wskutek rozszczelnienia autocystern. Zgodnie z rejestrem powa Ŝnych awarii za okres od: 01.01.2010r. do 31.12.2013r. na terenie Gminy Suchy Las zdarzenia takie nie miały miejsca. Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywaj ą głównie na prowadz ącym zakład o du Ŝym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej, a tak Ŝe Wojewodzie. Jednak na terenie gminy nie ma zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii (ZoZR) ani zakładów o du Ŝym ryzyku wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej (ZoDR) (rejestr WIO Ś na dzie ń 31.12.2013 r. ) WIO Ś z kolei realizuje zadania z zakresu zapobiegania wyst ępowania awarii przemysłowych poprzez wykonywanie kontroli przedsi ębiorstw.

5.8. Edukacja ekologiczna społecze ństwa W Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2009-2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016 celem średniookresowym w omawianym zakresie jest stałe podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do: • proekologicznych zachowa ń konsumenckich, • pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialno ści za stan środowiska, • organizowania akcji lokalnych słu Ŝą cych ochronie środowiska, • uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotycz ących ochrony środowiska.

W Programie Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 w perspektywie do 2023 roku problematyka edukacji społecze ństwa w dziedzinie ekologii, ochrony środowiska i zrów- nowa Ŝonego rozwoju zajmuje znacz ące miejsce. Celem Programu w zakresie edukacji ekologicznej jest kształtowanie postaw ekologicznych mieszka ńców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku oraz zrównowa Ŝona polityka konsumpcyjna. Jako priorytety wskazano prowadzenie edukacji na rzecz zrównowa Ŝonego rozwoju, dotycz ącej wszystkich elementów środowiska. Aktywny udział społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska nierozerwalnie wi ąŜ e si ę z poziomem wiedzy ekologicznej mieszka ńców. Odpowiednio wysoki jest kluczem do akceptacji i realizacji wytycznych polityki ekologicznej pa ństwa.

68 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele w ten sposób okre ślone wpisuj ą si ę w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje cało ściowy obraz relacji pomi ędzy człowie- kiem, społecze ństwem i przyrod ą. Ukazuje zale Ŝno ść człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialno ści za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby poziom świadomo ści ekologicznej został osi ągni ęty zarówno w śród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukacj ę ekologiczn ą w formalnym systemie kształcenia oraz edukacj ę pozaszkoln ą”. Przedsi ęwzi ę- cia edukacyjne społeczno ści lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentów lokalnych pocz ąwszy od Strategii. Zamiary w tej materii dotycz ą: wspierania programów edukacji ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarz ądowe, gminy, szkoły. Nie ulega w ątpliwo ści, Ŝe edukacja ekologiczna jest bardzo wa Ŝna w podnoszeniu poziomu świadomo ści mieszka ńców w tym zakresie.

Istotn ą rol ę w szerzeniu wiedzy ekologicznej na terenie gminy Suchy Las odgrywaj ą m.in.: • jednostki samorz ądowe: Urz ąd Gminy Suchy Las, Starostwo Powiatowe w Poznaniu; • jednostki o światy: szkoły, przedszkola, • Nadle śnictwo Łopuchówko, • organizacje społeczne np. PZW, PTTK.

W ramach edukacji ekologicznej w gminie Suchy Las prowadzone s ą liczne działania obejmuj ące m.in.: • comiesi ęczne publikacje z zakresu ochrony środowiska w prasie lokalnej - Gazecie Suchole- skiej, • coroczne szkolenie z zakresu ochrony środowiska z cyklu „Zielona Polska”, • finansowanie tematycznych wycieczek, • coroczne akcje Gimnazjum w Chludowie takie jak: zbieranie zu Ŝytych baterii, zbieranie plasti- kowych nakr ętek, zbieranie puszek, happening ekologiczny zach ęcaj ący do recyklingu, projekt edukacyjny przygotowany przez uczniów gimnazjum – Energia j ądrowa – korzy ści czy zagro- Ŝenie? w ramach którego wykonano: makiet ę elektrowni j ądrowej – wystawion ą na pokaz na korytarzu szkolnym, prezentacj ę multimedialn ą wy świetlan ą na szkolnych telebimach, ankiet ę skierowan ą do uczniów dotycz ącą wiedzy o energii j ądrowej i płyn ących z niej korzy ściach i zagro Ŝeniach, • coroczne akcje Przedszkola „Le śnych Ludków” takie jak: zbiórka makulatury, zakr ętek, baterii, poruszanie tematów dotycz ących segregacji odpadów, • coroczne akcje Gimnazjum w Suchym Lesie takie jak: wycieczki edukacyjne na wysypisko odpadów, do sortowni odpadów w Chludowie, do rezerwatu przyrody Morasko; budowa budek lęgowych dla ptaków oraz spotkanie ze specjalist ą ds. ochrony środowiska, a tak Ŝe zbiórkaba- terii i nakr ętek, • coroczne akcje Gimnazjum w Biedrusku takie jak: organizacja dni ekologii, konkurs zbiórki makulatury, prowadzenie kółka ekologicznego oraz udział w konkursie Starostwa Powiatowe- go „Kochajmy nasze małe ojczyzny”, • coroczny udział w akcji „Sprz ątanie świata”, • udział w Kampanii edukacyjnej „Kochasz dzieci nie pal śmieci” (w 2011 r. i 2012 r.), • organizacja fotograficznego konkursu ekologicznego (w 2011 r. i 2012 r.).

Na terenie obiektów zwi ązanych z ochron ą środowiska zorganizowane s ą ście Ŝki dydaktyczne. • Ście Ŝka edukacyjna na składowisku odpadów w Suchym Lesie - ma na celu przybli Ŝenie zasad funkcjonowania składowiska odpadów komunalnych oraz zapoznanie dzieci, młodzie Ŝy i studentów z działaniami podejmowanymi przez Zakład Zagospodarowania Odpadów na terenie miasta Poznania. • Ście Ŝka po świ ęcona czystej energii – obejmuje Laboratorium Energii Odnawialnej i Ogródek ekologiczny wchodz ące w skład ście Ŝki edukacyjnej na składowisku odpadów w Suchym Le- sie.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Na terenie gminy od lipca 2011 roku działa prowadzony przez Nadle śnictwo Łopuchówko, Ośrodek Edukacji Le śnej Łysy Młyn w Biedrusku. Jego oferta skierowana jest do grup dzieci, młodzie Ŝy i stu- dentów obejmuje: ekspozycj ę po świ ęcon ą martwemu drewnu i leśne laboratorium – przeznaczone do edukacji uczniów szkół wszystkich poziomów nauczania. Laboratorium wyposa Ŝone jest w sal ę edukacyjn ą i multimedialn ą oraz pracowni ę entomologiczn ą z 16 mikroskopami diagnostycznymi oraz do obserwacji stereoskopowej, umo Ŝliwiaj ącymi podgl ądanie świata owadów. W pomieszczeniu tym pre- zentowane s ą równie Ŝ cykliczne wystawy.

Przy o środku edukacji le śnej przygotowano ście Ŝkę edukacyjn ą „Rola wody w przyrodzie”, na której umieszczone s ą plansze po świ ęcone tematyce zwi ązanej z wod ą. W 2012r. przy współudziale PZW „Przyn ęta” zorganizowano zawody w ędkarskie i wystaw ę „w ędkar- stwo i rybactwo z PZW „Przyn ęta”. W 2013r. odbył si ę rajd „dokarmiamy zwierz ęta z PTTK”. W 2014r. z inicjatywy Zarz ądu Osiedla Suchy Las-Wschód zorganizowana została akcja sprz ątania świata, w ramach której uczestnicy sprz ątali tereny w okolicach rezerwatu Morasko. Gmina uczestniczy tak Ŝe w ogólnopolskim konkursie „drewno jest wspaniałe” na przedmiot (uŜytkowy, artystyczny, edukacyjny) wykonany z drewna.

Funkcje edukacyjno-rekreacyjne pełni ą równie Ŝ ście Ŝki rowerowe. Przez teren gminy przebiegaj ą ście Ŝki, które prowadz ą przez liczne ciekawe miejsca, w tym obszary cenne przyrodniczo, s ą to: • Szlak Góra Morasko - Chludowo - trasa rowerowa, biegn ąca przez cał ą gmin ę Suchy Las. Szlak biegnie przez Gór ę Morasko i rezerwat Meteoryt Morasko, wzdłu Ŝ granic Obszaru Chronionego Biedrusko, okazałe d ęby w Złotkowie z Rezerwatem Gogulec. Szlak ma dlugość około 4km. • Ring: Kiekrz-Złotniki-Biedrusko - szlak b ędący cz ęś ci ą pier ścienia wokół Poznania . Trasa biegnie od Jeziora Kierskiego przez Złotniki i tereny Chronionego Krajobrazu Biedrusko (wst ęp tylko w soboty i niedziele zgodnie z obowi ązuj ącym regulaminem). Długo ść szlaku wynosi około 8,8 km.

6. Identyfikacja problemów środowiskowych

Przedstawione wnioski w zakresie poszczególnych komponentów, pomog ą wyznaczyć priorytety i cele w zakresie Programu ochrony środowiska dla gminy Suchy Las.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego

Ocena jako ści powietrza przeprowadzona z uwzgl ędnieniem kryteriów ochrony zdrowia wykazała, i Ŝ w strefie wielkopolskiej wyst ąpiły przekroczenia pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. W sezonie grzewczym wielko ści st ęŜ eń benzo(a)pirenu były bardzo wysokie, natomiast w okresie letnim znacznie ni Ŝsze. Jego głównym źródłem s ą przestarzałe, niskoenergetyczne paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi cz ęsto złej jako ści. Na poziomy stęŜ eń zanieczyszcze ń wpływ maj ą niew ątpliwie tak Ŝe emisje liniowe (transport drogowy). Ponadto gmina znajduje si ę w strefie dla której nie s ą spełnione wymagania okre ślone dla dotrzymania poziomu celu długoterminowego dla warto ści ozonu (120 g/m 3), który ma zosta ć osi ągni ęty w 2020r.

Działania

W celu ograniczenia emisji niskiej pochodz ącej z domowych palenisk i obiektów u Ŝyteczno ści publicznej, powinno si ę dąŜ yć do termomodernizacji istniej ących na terenie gminy budynków, a tak Ŝe pro- mowa ć stosowanie alternatywnych źródeł ciepła (ogrzewanie gazowe, pompy ciepła, kolektory sło- neczne, itp.)

W zakresie transportu drogowego istotne s ą działania maj ące na celu rozbudow ę i modernizacj ę ukła- du komunikacyjnego, propagowanie zbiorowych lub alternatywnych środków transportu oraz działania

70 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” edukacyjne. Przyczyni si ę to ograniczenia emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych pochodz ących ze środków transportu, które jednocze śnie stanowi ą prekursory ozonu.

Ochrona przed hałasem Lokalizacja w gminie Suchy Las, DK 11 o wysokim natęŜ eniu ruchu wpływa na pogorszenie klimatu akustycznego na przyległych obszarach zurbanizowanych. Utrzymanie odpowiednich poziomów hałasu w środowisku b ędzie mo Ŝliwe, gdy wykorzystywane zostan ą odpowiednie rozwi ązania techniczne. Modernizacja istniejących dróg mo Ŝe nie by ć wystarczająca dla osi ągni ęcia standardów, a rozwój transportu zbiorowego oraz budowa ście Ŝek rowerowych niewspółmierne do potrzeb.

Działania Konieczna jest modernizacja istniej ących dróg wraz z uwzgl ędnieniem budowy chodników i ście Ŝek rowerowych oraz rozwojem komunikacji zbiorowej. Przy projektowaniu budowy ście Ŝek rowerowych nale Ŝy pami ęta ć o zapewnieniu pieszym odpowiedniej szeroko ści chodnika. Współpraca maj ąca na celu rozwój kolei w ramach Projektu „Kolej Metropolitalna”.

Gospodarka wodno-ściekowa Na terenie gminy Suchy Las zagro Ŝeniem dla wód płyn ących s ą głównie zanieczyszczenia pochodzenia komunalnego, których głównym źródłem jest nieprawidłowa gospodarka ściekowa. Pomimo rozwoju, nadal istniej ą dysproporcje w zakresie wyposa Ŝenia miejscowo ści w sieci wodoci ągowe i kanalizacyjne. Najwi ększym problemem jest nieuregulowana gospodarka ściekowa w obr ębie licznych ogródków działkowych, które cz ęsto s ą bezprawnie zamieszkane s ą przez cały rok. Ogródki wyposa Ŝone w szamba s ą przewa Ŝnie w złym stanie technicznym i nie gwarantuj ą bezpiecznego u Ŝytkowania, co bezpo średnio wpływa na stan wód podziemnych i powierzchniowych. Wzrost liczby ludno ści prowadzi do zwi ększonego korzystania z zasobów wodnych, co w powi ązaniu z wyst ępuj ącymi na tym obszarze warunkami atmosferycznymi, zwłaszcza niskimi opadami mo Ŝe prowadzi ć do nadmiernej eksploatacji zasobów wód pitnych oraz stwarza potrzeb ę podnoszenia świadomo ści w zakresie racjonalnego gospodarowania wod ą. Z uwagi na ograniczon ą przestrzeń rolnicz ą, zanieczyszczenia obszarowe, powstaj ące w wyniku prowadzonej produkcji rolniczej nie s ą najistotniejszym źródłem zanieczyszcze ń wód, niemniej jednak szerzenie zasad dobrej praktyki rolniczej jest wskazane, zwłaszcza na terenach granicz ących z ciekami wodnymi. Wzdłu Ŝ rzeki Warty wyst ępuj ą tereny zagro Ŝone powodzi ą, jednak Ŝe s ą to tereny niezabudowane.

Działania W celu poprawy stanu środowiska wodnego działania powinny si ę koncentrowa ć na kontroli cz ęstotliwo ści opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych oraz egzekucji obowi ązku przył ączania nieruchomo ści do istniej ącej sieci kanalizacji sanitarnej. W odniesieniu do ogródków działkowych równie Ŝ nale Ŝy wzmocni ć kontrol ę stra Ŝy gminnej w przypadku nielegalnego opró Ŝniania szamb oraz cz ęstotliwo ści usuwania jego zawarto ści. Konieczne s ą bie Ŝą ce prace konserwacyjne na rowach melioracyjnych oraz zbiornikach pełni ących funkcje małej retencji. Działaniem ci ągłym jest rozpowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej.

Gospodarka odpadami Najwi ększym wyzwaniem dla gminy jest osi ągni ęcie odpowiednich poziomów odzysku surowców, zgodnie z zapisami w planach gospodarki odpadami oraz wywi ązywanie si ę z nało Ŝonych na gmin ę obowi ązków okre ślonych w ustawie o odpadach i w ustawie o utrzymaniu porz ądku i czysto ści.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Post ępy w usuwaniu wyrobów azbestowych s ą niewystarczaj ące, przez co termin całkowitego wyeliminowania wyrobów azbestowych jest zagro Ŝony.

Działania Ze wzgl ędu na ilo ść wyrobów azbestowych oraz wysokie koszty zwi ązane z usuwaniem tych odpadów niezb ędna jest pomoc finansowa przez udzielanie dotacji z funduszy ochrony środowiska. Konieczny jest dalszy rozwój selektywnej zbiórki surowców wtórnych „u źródła” obejmuj ącej odpady biodegradowalne, niebezpieczne i problemowe. Kluczowe jest te Ŝ prowadzenie kampanii edukacyjnej dla mieszka ńców o obowi ązkach i wła ściwym post ępowaniu z odpadami. Wszystkie te działania s ą w gminie prowadzone i przewidziane do kontynuowania.

Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Awarie s ą zdarzeniami trudnymi do przewidzenia, st ąd konieczne jest doskonalenie systemu zarz ądzania kryzysowego, wpojenie zasad post ępowania mieszka ńcom na wypadek wyst ąpienia awarii oraz utrzymanie infrastruktury umo Ŝliwiaj ącej podj ęcie działa ń w przypadku zaistnienia awarii. Na terenie gminy nie s ą zlokalizowane zakłady o du Ŝym lub zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii, st ąd zagro Ŝenie takie jest ograniczone do innych obiektów lub zdarze ń.

Ochrona przyrody Obszary chronione stanowi ą około 66% powierzchni gminy. Problemem mo Ŝe okaza ć si ę brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub odpowiednich zapisów w obowi ązuj ących planach zagospodarowania przestrzennego, zwłaszcza na styku z obszarami chronionymi, co mo Ŝe przyczyni ć si ę do powstawania konfliktów na styku ochrona przyrody- rozwój inwestycji. Problemem jest tak Ŝe niedostateczna wiedza na temat stanu drzew pomnikowych, co mo Ŝe skutkowa ć nie wykonaniem niezb ędnych prac piel ęgnacyjnych i w konsekwencji doprowadzi ć do utraty walorów przyrodniczych.

Działania Niezb ędne jest cało ściowe ujmowanie w procedurze planowania przestrzennego i dokumentach planistycznych problematyki ochrony przyrody, w tym gatunków chronionych. Stan drzew będących pomnikami przyrody winien by ć zdiagnozowany, a drzewa w zale Ŝno ści od potrzeb poddane zabiegom piel ęgnacyjnym, zapewniaj ącym ich utrzymanie w odpowiednim stanie fito- sanitarnym.

Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Urz ądzenia b ędące źródłem promieniowania elektromagnetycznego istniej ące na terenie gminy Suchy Las nie stanowi ą wi ększego zagro Ŝenia pod warunkiem, Ŝe przestrzegane będą zapisy zawarte w decyzjach środowiskowych, kartach informacyjnych lub raportach oddziaływania na środowisko na terenach obszarów dost ępnych dla ludno ści, a urz ądzenia emituj ące promieniowanie b ędą lokalizo- wane na terenach maj ących akceptacj ę lokalnej społeczno ści. Potencjalne konflikty zwi ązane z rozwojem instalacji wytwarzaj ących promieniowanie elektromagnetyczne mog ą wynika ć z niedostatecz- nej wiedzy czy braku odpowiednich zapisów w dokumentach planistycznych.

Odnawialne źródła energii Problemem dla gminy Suchy Las w zakresie odnawialnych źródeł energii mog ą by ć ograniczenia rozwoju energetyki wiatrowej z uwagi na uwarunkowania przestrzenne i gospodarcze. Gmina wykorzystuje odnawialne źródła energii, ponadto w najbli Ŝszej perspektywie mo Ŝliwy jest dalszy rozwój energetyki odnawialnej. Zatem zało Ŝone poziomy zu Ŝycia energii odnawialnej na poziomie gminy maj ą szans ę zosta ć osi ągni ęte w zakładanym okresie czasu – co najmniej 15% do ko ńca

72 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

2020r. głównie dzi ęki podnoszeniu poziomu świadomo ści mieszka ńców oraz stworzenie dogodnych warunków lokalizacyjnych dla potencjalnych inwestorów. Jednak problemem mog ą by ć wysokie koszty takich instalacji.

Ochrona gleb i kopalin Na terenie gminy najwi ększym zagro Ŝeniem dla gleb jest proces przekształcania gruntów rolnych pod zabudow ę w zwi ązku z napływem nowych mieszka ńców i rozbudow ą zabudowy mieszkaniowej. Jak wskazuj ą zebrane dane na terenie gminy mniej istoty jest problem zanieczyszczenia gleb. Z uwagi na brak eksploatowanych zasobów kopalin działania mog ą dotyczy ć ochrony tych terenów w dokumentach planistycznych.

Edukacja ekologiczna Niedostateczna wiedza o obowi ązkach w zakresie ochrony środowiska, zwłaszcza gospodarki odpadami, a tak Ŝe brak poszanowania dla środowiska w śród jego u Ŝytkowników oraz oboj ętno ść w stosunku do zagro Ŝeń środowiska, mo Ŝe stanowi ć istotny problem.

Działania Niezb ędne jest podnoszenie świadomo ści ekologicznej oraz promocja wła ściwych postaw poprzez ró Ŝnorodne akcje edukacyjne, skierowane do ró Ŝnych grup wiekowych i społecznych mieszka ńców.

7. Strategia ochrony środowiska Gminy Suchy Las 7.2. Cele i priorytety ekologiczne Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju gminy wymuszaj ą konieczno ść zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez realizacj ę przedsi ęwzi ęć proekologicznych. Istotnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru priorytetów i celów na podstawie znacz ących aspektów środowiskowych, które wyst ępuj ą na terenie gminy Suchy Las.

Zadania i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w aktualizacji Programu ochrony środowiska musz ą pozostawa ć w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wy Ŝszym oraz z celami wyznaczonymi w dokumentacjach strategicznych. W tym przypadku z Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012 – 2015 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2019 r., Polityk ą Ekologiczn ą Pa ństwa w latach 2009 - 2012 z perspektyw ą do roku 2016 oraz ze Strategi ą Rozwoju Gminy Suchy Las na lata 2013-2022 r. i Wieloletni ą Prognoza Finansow ą.

Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych. W ramach wyodr ębnionych priorytetów wyznaczono cele zmierzaj ące do osi ągni ęcia poprawy stanu środowiska, czemu maj ą słu Ŝyć zaproponowane zadania. Cele wyznaczaj ą stan, jaki nale Ŝy osi ągn ąć w okre ślonym horyzoncie czasowym. Natomiast zaproponowane przedsi ęwzi ęcia pomog ą przyczyni ć si ę do poprawy stanu środowiska oraz zachowa ć wysokie walory tam, gdzie nie s ą przekroczone dopuszczalne normy.

Obszary priorytetowe: I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

III. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele średniookresowe do 2021 r.

I. Dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego Cele średniookresowe do 2021 r. I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza, I.2. Efektywne wykorzystanie energii, I.3. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, I.4. Ochrona przeciwpowodziowa, I.5. Racjonalna gospodarka odpadami, I.6. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego, I.7. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii,

II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych Cele średniookresowe do 2021 r. II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych, II.2. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin, wód

III. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem Cele średniookresowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy.

7.3. Harmonogram realizacji działa ń na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021

74 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tabela 39 Harmonogram działa ń na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021 Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego

I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza W zale Ŝno ści od Ograniczanie emisji zanie- Wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z potrzeb i czyszcze ń pochodz ących wykorzystaniem instalacji solarnych, pomp ciepła Gmina Suchy 2014-2021 posiadanych Bud Ŝet gminy ze źródeł niskoenergetycznych oraz wymian ą starych kotłów na nowe ekologiczne Las środków źródła ciepła w budynkach nale Ŝą cych do Gminy finansowych W zale Ŝno ści od Likwidacja „niskiej emisji” w obiektach nale Ŝą cych Gmina Suchy posiadanych 2014-2021 Bud Ŝet gminy do gminy Las środków finansowych Uwzgl ędnianie w trakcie realizacji działa ń W zale Ŝno ści od zwi ązanych z ograniczaniem emisji z Gmina Suchy posiadanych indywidualnych systemów grzewczych zagadnie ń do 2020 Bud Ŝet gminy Las środków zanieczyszczenia ozonem poprzez preferowanie finansowych działa ń redukuj ących prekursory ozonu

Bud Ŝet Gminy Współpraca w ramach Stowarzyszenia Metropolia Gmina Suchy W zale Ŝno ści od Dofinansowanie z Ograniczanie emisji zanie- Pozna ń w projekcie „Pozna ńska Kolej Metropolital- Las 2014-2021 potrzeb Programu Regionalnego czyszcze ń poprzez usprawnie- na” Stowarzyszenie nie systemu komunikacji EOG W zale Ŝności od potrzeb i Zaplanowanie i budowa parkingu typu P&R w Gmina Suchy 2014-2021 posiadanych Bud Ŝet gminy miejscowo ści Złotkowo Las środków finansowych Budowa przystanków autobusowych na terenie Gmina Suchy do 2015 40 000/rok Bud Ŝet gminy Gminy Suchy Las Las Przebudowa, modernizacja i uporz ądkowanie Gmina Suchy terenu przystanku autobusowego (ko ńcowego) przy do 2015 25 000 Bud Ŝet gminy Las ul. Pozna ńskiej w Chludowie Zakup i monta Ŝ 2 wiat przystankowych Gmina Suchy do 2015 8 400 Bud Ŝet gminy ul. Meteorytowa/os. Przy Lesie, Las

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania ul. Bogusławskiego/Nowy Rynek w m. Suchy Las-Wschód W zale Ŝno ści od potrzeb i Gmina Suchy Budowa chodników i ście Ŝek rowerowych 2014-2021 posiadanych Bud Ŝet gminy Las środków finansowych Gmina Suchy Bie Ŝą ce czyszczenie nawierzchni ulic 2014-2021 Bud Ŝet gminy Las Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnych Zapobieganie powstawaniu Gmina Suchy w zakresie szkodliwo ści ozonu w przyziemnej war- do 2020 Bud Ŝet gminy emisji Las stwie atmosfery. Uwzgl ędnianie problemu emisji zanieczyszcze ń do W zale Ŝno ści od powietrza w przypadkach wymiany floty autobusów potrzeb i komunikacji zbiorowej poprzez wybór pojazdów Gmina Suchy posiadanych Bud Ŝet gminy pracujących na bardziej ekologiczne paliwo oraz Las środków spełniaj ących normy emisji spalin Euro 4, a doce- finansowych lowo Euro 5 i Euro 6. Zawieranie w sporz ądzanych lub aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy - wy- mogów dotycz ących zaopatrywania mieszka ń w ciepło z no śników niepowoduj ących nadmiernej „niskiej emisji” (tj. podł ączanie do sieci cieplnych Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy tam gdzie jest to mo Ŝliwe, stosowanie kotłów ga- Las zowych lub olejowych, ogrzewania elektrycznego, oraz wykorzystanie energii odnawialnej niepowodu- jącej zwi ększonej emisji zanieczyszcze ń); zapewnienia „przewietrzania” terenów zabudowanych poprzez mo Ŝliwe korytarze przepływu powietrza Działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji środowiskowych. Uwzgl ędnianie konieczno- ści ograniczania emisji zanieczyszcze ń do powie- Gmina Suchy trza (szczególnie pyłu zawieszonego i ben- Zadanie ci ągłe w.b. Bud Ŝet gminy Las zo(a)pirenu) na etapie wydawania decyzji środowi- skowych)

76 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania I.2. Efektywne wykorzystanie energii Zakup energii z rosn ącym udziałem energii Gmina Suchy Zwi ększenie wykorzystania 2014-2018 w.b. Bud Ŝet gminy odnawialnych źródeł energii i pochodz ącej z odnawialnych źródeł Las poprawa efektywno ści energe- Promowanie korzystania z odnawialnych źródeł Gmina Suchy tycznej energii, zmian no śników energii z paliw stałych na 2014-2021 2 000,00 /rok Bud Ŝet gminy Las paliwa płynne lub gazowe W zale Ŝno ści od Poprawa jako ści powietrza poprzez wykorzystanie potrzeb i Bud Ŝet Gminy odnawialnych źródeł energii i termomodernizacj ę Gmina Suchy 2014- 2021 posiadanych NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, budynków u Ŝyteczno ści publicznej - w celu ograni- Las środków Środki UE czenia zu Ŝycia energii cieplnej finansowych Opracowanie aktualizacji zało Ŝeń do planu zaopa- Gmina Suchy trzenia w ciepło, energie elektr., i paliwa gazowe do 2015 10 000 Bud Ŝet gminy Las dla Gminy Suchy Las I.3. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Program podł ączania budynków do zbiorczego Gmina Suchy do 2015 374 000 Bud Ŝet gminy systemu kanalizacyjnego Las Osi ągni ęcie dobrego stanu wód Zało Ŝenie na "rowie złotnickim" tzw. stałej strefy Gmina Suchy przez zminimalizowanie inaktywacji w celu zmniejszenia odpływu ze zlewni do 2015 20 000 Bud Ŝet gminy Las dopływu zanieczyszcze ń zwi ązków biogennych, zwłaszcza fosforu Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. D ębowej (od ul. Bud Ŝet gminy Gmina Suchy Meteorytowej do ul. Podjazdowej I etap oraz od ul. do 2015 1 685 000 Przewidywane Las Brzozowej do ul. Grabowej II etap) dofinansowanie Budowa pełnej infrastruktury w rejonie ulic Ja śmi- Gmina Suchy 2014 2 000 000 Bud Ŝet gminy nowej i Fortecznej Las Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z drogami w Gol ęczewie i Ziel ątkowie oraz wymiana sieci wodo- Gmina Suchy do 2017 11 449 816 Bud Ŝet gminy ci ągowej azbestowej, budowa ronda w Gol ęczewie, Las ul. Dworcowa, Tysi ąclecia i Lipowa Budowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz Gmina Suchy nawierzchni ul. Ogrodowa, Powst. Wlkp. ul. Świer- do 2015 3 110 000 Bud Ŝet gminy Las czewskiego w Biedrusku Budowa kan. deszczowej w ul. Szkółkarskiej od Gmina Suchy do 2015 19 000 Bud Ŝet gminy ul. Poziomkowej do ul. Sucholeskiej Las Budowa kanalizacji wraz z modernizacj ą dróg w Gmina Suchy do 2015 1 888 996 Bud Ŝet gminy

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania Chludowie – w rejonie ul. Obornickiej, Ko ścielnej, Las Rynek, Pozna ńskiej, Łagiewnickiej, Chojnickiej, Biedruszczana, Maniewskiej, Za Parkiem, Dworco- wej, Tysi ąclecia, Czere śniowej, Polnej, Ł ąkowej Budowa kanalizacji w rej. ul. Lisiej w Suchym Lesie Gmina Suchy do 2016 2 030 000 Bud Ŝet gminy Las Budowa pełnego uzbrojenia we wsi Złotkowo – ul. Lipowa, Złota, Gogulcowa, Srebrna, Platynowa, Gmina Suchy Irydowa, Miedziana, Rzepakowa, Słonecznikowa, do 2017 1 500 000 Bud Ŝet gminy Las Sobocka oraz terenów aktywizacji gospodarczej

Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z nawierzchni ą Gmina Suchy w rej. ul. Klonowej i Sprzecznej w Suchym Lesie, do 2017 1 532 000 Bud Ŝet gminy Las

Kanalizacja deszczowa - bie Ŝą ce utrzymanie Gmina Suchy Zadanie ci ągłe 150 000 Bud Ŝet gminy Las Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływo- Ochrona wód podziemnych Gmina wych i przydomowych oczyszczalni ścieków Zadanie ci ągłe w.b. Bud Ŝet gminy Suchy Las

Kontrola zawartych umów na odbiór nieczysto ści Gmina ciekłych ze zbiorników bezodpływowych Zadanie ci ągłe w.b. Bud Ŝet gminy Suchy Las

Zapewnienie wysokiej jako ść W zale Ŝno ści od Aquanet S.A., wód przeznaczonych do Budowa i modernizacja infrastruktury wodoci ągowej potrzeb i Bud Ŝet gminy, Gmina Suchy 2014-2021 spo Ŝycia na terenie gminy posiadanych środki AQUANET Las środków I.4. Ochrona przeciwpowodziowa Bie Ŝą ce utrzymywanie wła ści- Współpraca ze spółkami wodnymi w zakresie bie- wego stanu technicznego urz ą- Ŝą cych prac konserwacyjnych na rowach przepły- dze ń ochrony przeciwpowo- waj ących przez gmin ę zgodnie z zasad ą zrówno- Spółki Wodne Zadanie ci ągłe 130 000/rok Bud Ŝet gminy dziowej wa Ŝonego rozwoju

Usuwanie awarii sieci drenarskiej Spółki Wodne Zadanie ci ągłe 50 000 Bud Ŝet gminy

Bie Ŝą ca konserwacja zbiornika wodnego w m. Gmina Zadanie ci ągłe 15 242,31 Bud Ŝet gminy

78 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania Złotkowo i Gol ęczewo Suchy Las Spółki Wodne I.5. Racjonalna gospodarka odpadami Łącznie

1 200 000 Kontrola podmiotów prowadz ących działalno ść w Optymalizacja i dalszy rozwój zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku Gmina Suchy Zadanie ci ągłe w.b. Bud Ŝet gminy systemów zbiórki odpadów i unieszkodliwiania odpadów Las

Wykonywanie rocznych sprawozda ń z realizacji zada ń z zakresu gospodarki odpadami Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy komunalnymi Las

Gmina Suchy Likwidacja „dzikich wysypisk śmieci” Zadanie ci ągłe 27 300/rok Bud Ŝet gminy Las Uzyskanie zakładanych w Obj ęcie wszystkich mieszka ńców systemem KPGO poziomów odzysku dla selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do Gmina Suchy poszczególnych rodzajów 2014-2021 b.d. Bud Ŝet gminy 2015 r. Las odpadów, w tym ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji Ograniczanie masy odpadów komunalnych ulega- przekazanych do składowania, jących biodegradacji przekazanych do składowania uzyskanie odpowiedniego Gmina Suchy oraz uzyskanie odpowiedniego poziomu recyklingu 2014-2020 w.b. Bud Ŝet gminy poziomu recyklingu i Las wybranych frakcji odpadów i przygotowania do przygotowanie do ponownego ponownego u Ŝycia uŜycia Organizowanie zbiórek zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów niebezpiecznych Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy ze strumienia odpadów komunalnych, wielkogaba- Las rytowych i budowlanych Gmina Suchy 2014-2021 Organizowanie zbiórek zu Ŝytych baterii w.b. Bud Ŝet gminy Las Gmina Suchy 2014-2021 Organizowanie zbiórek przeterminowanych leków w.b. Bud Ŝet gminy Las Kontrole składanych deklaracji o wysoko ści opłaty Gmina Suchy za gospodarowanie odpadami komunalnymi Zadanie ci ągłe w.b. Bud Ŝet gminy Las

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania Prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego Gmina Suchy gospodarowania odpadami komunalnymi, w 2014-2021 2 000,00 /rok Bud Ŝet gminy Las szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych Gromadzenie informacji o ilo ści, rodzaju i miejscach wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest w Gmina Suchy bazie danych azbestowych 2014-2032 w.b. Bud Ŝet Gminy Las www.bazaazbestowa.gov.pl

Finansowanie lub dofinansowanie usuwania i WFO ŚiGW, Starostwo Gmina Suchy unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest 2014-2032 10 000,00 /rok Powiatowe w Poznaniu Las bud Ŝet gminy I.6. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Wprowadzenie do miejscowych planów zagospoda- Zmniejszenie zagro Ŝenia hała- rowania przestrzennego zapisów sprzyjaj ących Gmina Suchy sem 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy ograniczeniu zagro Ŝenia hałasem (rozgraniczenie Las

terenów o zró Ŝnicowanej funkcji) Budowa ulic w Złotnikach III- Kochanowskiego, Reja, Słowackiego, Pawłowicka (opracowanie pro- Gmina Suchy do 2017 1 200 000 Bud Ŝet gminy jektu) Las

Budowa ulic w Złotnikach I – ul. Zielona, Radosna, Wrzosowa, Kwiatowa, Tulipanowa, Irysowa, Ró Ŝa- Gmina Suchy do 2015 3 600 000 Bud Ŝet gminy na Las

Budowa ulic w Złotnikach IV – Jelonek ul. Krótka, ul. Orzechowa, ul. Topolowa, ul. Brzozowa, ul. Gmina Suchy do 2015 3 000 000 Bud Ŝet gminy Bukowa, Lipowa Las

Przebudowa ul. Nektarowej w Suchym Lesie na odcinku od drogi K-11 w kierunku ogrodów dział- Gmina Suchy do 2014 2 457 560 kowych Las Bud Ŝet gminy

Budowa ulic w Złotnikach II – ul. Okr ęŜ na, Granicz- Gmina Suchy do 2015 400 000 Bud Ŝet gminy na, Prosta, Miła, Działkowa, śukowa, Cicha (opra- Las

80 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania cowanie projektu)

Budowa dróg w rejonie ulicy Diamentowej w Su- Gmina Suchy do 2015 12 000 000 Bud Ŝet gminy chym Lesie – główne ci ągi komunikacyjne Las

Gmina Suchy Bud Ŝet gminy Budowa ul. Kruczej w Złotnikach do 2015 700 000 Las

Gmina Suchy Bud Ŝet gminy do 2015 600 000 Budowa ul. Zimowej w Suchym Lesie Las Równanie dróg, remonty nawierzchni umocnionych Gmina Suchy 2014-2021 500 000/rok Bud Ŝet gminy gruzobetonem oraz umocnienia dróg gminnych Las Remont nawierzchni bitumicznych Gmina Suchy 2014-2021 200 000/rok Bud Ŝet gminy Las Umocnienie dróg gruntowych w Gminie Suchy Las Gmina Suchy 2014-2021 700 000 Bud Ŝet gminy płytami betonowymi Las Budowa urz ądze ń ograniczaj ących pr ędko ść Gmina Suchy Las, 2014-2021 40 000 Bud Ŝet gminy Zarz ądcy dróg Badanie nat ęŜ enia ruchu Gmina Suchy do 2015 5000 Bud Ŝet gminy Las Projekty organizacji ruchu w gminie Suchy Las Gmina Suchy do 2015 20 000 Bud Ŝet gminy Las Współpraca z innymi zarz ądcami dróg i udzielenie W zale Ŝno ści od pomocy finansowej na modernizacj ę dróg (zwłasz- Gmina Suchy potrzeb i 2014-2021 Bud Ŝet gminy cza powiatowych) Las posiadanych środków Wprowadzanie nasadze ń ochronnych wzdłu Ŝ Gmina Suchy Bud Ŝet gminy, środki ci ągów komunikacyjnych oraz współpraca z innymi Las, 2014-2021 w.b. zarz ądców dróg zarz ądcami dróg w tym zakresie zarz ądcy dróg Minimalizacja oddziaływania Wprowadzanie zapisów do miejscowych planów Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy promieniowania elektromagne- zagospodarowania przestrzennego w zakresie Las

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania tycznego na zdrowie człowieka i mo Ŝliwo ści lokalizacji urz ądze ń emituj ących środowisko promieniowanie elektromagnetyczne

I.7. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Zmniejszenie ryzyka wyst ąpie- Doskonalenie systemu zarz ądzania kryzysowego w nia powa Ŝnych zagro Ŝeń śro- Gmina Suchy aspekcie ochrony środowiska oraz rozwój 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy dowiska Las monitoringu zagro Ŝeń środowiska

Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy w sytuacji wyst ąpienia awarii Las Utrzymanie hydrantów dla potrzeb p.po Ŝ. Gmina Suchy Las, 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy AQUANET II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Zachowanie ró Ŝnorodno ści Uwzgl ędnianie w miejscowych planach biologicznej i jej racjonalne zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony Gmina Suchy uŜytkowanie oraz stworzenie 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy przyrody, krajobrazu i naturalnego ukształtowania Las spójnego systemu obszarów powierzchni ziemi chronionych Współpraca z innymi zarz ądcami obszarów Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy chronionych Las Gmina Suchy Bie Ŝą ca ochrona istniej ących pomników przyrody 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy Las Rozwój obszarów zieleni oraz Gmina Suchy utrzymanie terenów ju Ŝ Utrzymywanie terenów zieleni urz ądzonej 2014-2021 372 657/rok Bud Ŝet gminy Las istniej ących Gmina Suchy Tworzenie nowych terenów zieleni urz ądzonej 2014-2021 30 000/rok Bud Ŝet gminy Las Park w Suchym Lesie (pomi ędzy ul. Roln ą Gmina Suchy 2014-2021 1 000 000 Bud Ŝet gminy Bogusławskiego a ul. Obornick ą) Las II.2. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin, wód Racjonalne wykorzystanie za- Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolniczych Gmina Suchy 2014-2021 bez kosztów Środki ODR sobów gleb zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego Las

82 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania poprzez współprac ę z ODR

Racjonalne wykorzystanie kopa- Gmina Suchy Ochrona niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin w lin Las 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy, procesie planowania przestrzennego

Tworzenie odpowiednich zapisów w decyzjach i planach zagospodarowania przestrzennego odno- Gmina Racjonalne wykorzystanie wód Zadanie ci ągłe w.b. Bud Ŝet gminy śnie lokalizacji mikro i małej retencji wody Suchy Las

II I. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców i zarz ądzanie środowiskiem

III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców Pobudzenie u mieszka ńców odpowiedzialno ści za otaczaj ą- Promocja walorów przyrodniczych gminy poprzez ce środowisko i wyeliminowanie Gmina Suchy zamieszczanie informacji na stronach www, w 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy negatywnych zachowa ń Las lokalnych gazetach, na targach turystycznych

Informowanie mieszka ńców przez portal internetowy gminy o stanie środowiska na terenie Gmina Suchy gminy oraz działaniach podejmowanych na rzecz 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy Las jego ochrony

Organizowanie imprez pobudzaj ących aktywno ść dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony przyrody Gmina Suchy i środowiska naturalnego ("Dni Ziemi" i "Sprz ątanie 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy Las Świata")

Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz Gmina Suchy prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy Las edukacyjnej w tym zakresie

Edukacja ekologiczna mieszka ńców na rzecz upowszechniania proekologicznych postaw i Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy wykształcenia u mieszka ńców odpowiedzialno ści Las za środowisko – organizacja seminariów,

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Cele Jednostka Planowana Potencjalne źródła Opis działa ń Okres realizacji odpowiedzialna kwota PLN finansowania wykładów, konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej

Współpraca z innymi jednostkami w zakresie Gmina Suchy 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy edukacji ekologicznej Las Informowanie i edukacja społecze ństwa na temat negatywnych zachowa ń (np. wypalania traw, porzucanie odpadów w miejscach na ten cel Gmina Suchy nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych Las, 2014-2021 w.b. Bud Ŝet gminy ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie KP PSP odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej).

Zarz ądzanie gminn ą polityk ą Opracowanie i uchwalenie aktualizacji programu ochrony środowiska ochrony środowiska dla gminy Suchy Las Gmina Suchy 2014 6 000,00/ za z uwzgl ędnieniem Polityki eko- (na lata 2014-2017 oraz 2018-2021) Bud Ŝet gminy Las dokumentacj ę logicznej pa ństwa i Krajowego planu gospodarki odpadami Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z 2016, realizacji programu ochrony środowiska dla gminy Gmina Suchy 2 500,00 /za 2018, Bud Ŝet gminy Suchy Las Las dokumentacj ę 2020

w.b. – wydatki bie Ŝą ce b.d. – brak danych

84 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

8. Zarz ądzanie Programem ochrony środowiska 8.2. Instrumenty realizacji programu Polityka ekologiczna opiera si ę na ustawach, w śród których najwa Ŝniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Instrumenty realizacji programu ochrony środowiska wynikaj ące z zapisów ustawowych mo Ŝna podzieli ć na: • prawne, • finansowe, • społeczne, • polityczne, • strukturalne.

8.2.1. Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce maj ą plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorz ądowych, przedsi ębiorstw i innych podmiotów zwi ązane z ochron ą środowiska musz ą by ć osadzone w realiach obowi ązuj ącego planu wojewódzkiego i planów miejscowych.

Zgodnie z ustaw ą z dnia 8 marca z 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2013r., poz. 594 ze zm.) organem stanowi ącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy. Ponadto ustawa przedstawia katalog zada ń własnych gminy. W śród nich s ą mi ędzy innymi sprawy: ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czysto ści i porz ądku oraz urz ądze ń sanitarnych, składowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zieleni gminnej i zadrzewie ń. Zadania gminy w zakresie ochrony środowiska zawarte w ustawie s ą przedstawione ogólnikowo, jednak Ŝe ka Ŝde z tych zada ń jest uszczegółowione w szeregu innych aktów prawnych, do których przestrzegania gmina jest zobowi ązana.

Poni Ŝej wymienione zostały wa Ŝniejsze kompetencje organów gminy w zakresie ochrony środowiska, le śnictwa, rolnictwa.

Ustawa „Prawo ochrony środowiska”: • sporz ądzanie (wójt) i uchwalanie (rada gminy) programów ochrony środowiska, oraz raportów z realizacji programu, które wójt gminy sporz ądza co 2 lata i przedstawia radzie gminy, • okresowe przedkładanie marszałkowi województwa, przez wójta informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska, • nakazywanie (w formie decyzji wójta) osobie fizycznej eksploatuj ącej instalacje w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatuj ącej urz ądzenie, wykonanie w okre ślonym czasie czynno ści zmierzaj ące do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko, je Ŝeli zostało ono stwierdzone, • wstrzymywanie u Ŝytkowania instalacji lub urządzenia, w drodze decyzji wójta, w razie naruszenia warunków decyzji okre ślaj ącej wymagania dotycz ące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osob ę fizyczn ą w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub niedostosowania si ę do wymaga ń, • wyra Ŝanie, w drodze decyzji wójta, na wniosek zainteresowanego, zgody na podj ęcie wstrzymanej działalno ści po stwierdzeniu, i Ŝ ustały przyczyny wstrzymania działalno ści, lub oddania do eksploatacji obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji. w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska: • przyjmowanie wyników pomiarów emisji prowadzonych przez u Ŝytkowników instalacji, • przyjmowanie zgłosze ń instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia lecz mo Ŝe

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

negatywnie oddziaływa ć na środowisko, • sprawowanie, przez wójta, kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie obj ętym wła ściwo ści ą władz szczebla gminnego. Do wykonywania funkcji kontrolnych wójt mo Ŝe upowa Ŝni ć pracowników urz ędu gminy lub stra Ŝy gminnej, • wyst ępowanie w charakterze oskar Ŝyciela publicznego (wójt lub osoby przez niego upowa Ŝnione) w sprawach o wykroczenie przeciw przepisom o ochronie środowiska, • wyst ępowanie przez gmin ę do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podj ęcie odpowiednich działa ń b ędących w jego kompetencji, je Ŝeli w wyniku kontroli stwierdzono naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub wyst ępuje uzasadnione podejrzenie, Ŝe takie naruszenie mogło nast ąpi ć.

Ustawa o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko: • udost ępnianie ka Ŝdemu informacji o środowisku i jego ochronie, znajduj ących si ę w posiadaniu władz gminy, • prowadzenie publicznie dost ępnych wykazów danych o środowisku i jego ochronie, • przygotowywanie decyzji odmawiaj ącej udost ępniania informacji o środowisku i jego ochronie, • przeprowadzanie post ępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsi ęwzi ęcia mog ącego znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska: • rozpatrywanie przez rad ę gminy przynajmniej raz w roku, informacji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa, • przyjmowanie od wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska informacji o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu, • wydawanie przez wójta, w przypadkach bezpośredniego zagro Ŝenia środowiska, wła ściwemu organowi Inspektoratu ochrony środowiska polecenia podj ęcia działa ń zmierzaj ących do usuni ęcia tego zagro Ŝenia.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym: • sporz ądzanie studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, w którym uwzgl ędnia si ę uwarunkowanie wynikaj ące z dotychczasowego uzbrojenia terenu, stanu środowiska, wielko ści i jako ści zasobów wodnych, wymogów ochrony środowiska, infrastruktury technicznej w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno-ściekowej, • sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Ustawa „Prawo energetyczne” • opracowywanie i wdra Ŝanie planów zaopatrzenia w energi ę.

Ustawa o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminach • obj ęcie wszystkich wła ścicieli zamieszkałych nieruchomo ści na terenie gminy system gospodarowania odpadami komunalnymi, • nadzorowanie i kontrola gospodarowania odpadami komunalnymi, • zapewnienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w tym tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów, • zapewnianie osi ągania odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu odpadów komunalnych oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, • prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, • udost ępnianie informacji na temat systemu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie gminy,

86 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• zapobieganie zanieczyszczaniu ulic, placów i terenów otwartych, • zapobieganie bezdomno ści zwierz ąt, • prowadzenie ewidencji: zbiorników bezodpływowych, przydomowych oczyszczalni ścieków, umów zawartych na odbieranie odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści niezamieszkałych oraz „deklaracji śmieciowych” od wła ścicieli nieruchomo ści zamieszkałych, • opracowanie i uchwalenie regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy, • organizowanie przez wójta gminy przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści oraz zawieranie umów na odbiór odpadów komunalnych, • udzielanie zezwole ń przez wójta na świadczenie usług w zakresie opró Ŝniania zbiorników bezodpływowych, ochrony przed bezdomnymi zwierz ętami, prowadzenia schronisk dla bezdomnych zwierz ąt, • prowadzenie rejestru działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści, • sporz ądzanie przez wójta rocznych sprawozda ń z realizacji zada ń z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi, • sprawowanie przez wójta kontroli przestrzegania i stosowania przepisów ustawy.

Ustawa o odpadach • nakazywanie posiadaczowi odpadów, w drodze decyzji wójta, usuni ęcia odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, ze wskazaniem sposobu wykonania tej decyzji,

Ustawa o zu Ŝytym sprz ęcie elektrycznym i elektronicznym • przyjmowanie informacji od podmiotów zbieraj ących zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny.

Ustawa o ochronie przyrody • popularyzacja ochrony przyrody, • wprowadzenie form ochrony przyrody (pomniki przyrody, u Ŝytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe), • sporz ądzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów i obiektów poddawanych ochronie przez rad ę gminy, • umieszczanie tablic informuj ących o nazwie oraz obowi ązuj ących zakazach na obszarach parku krajobrazowego, rezerwatu, stanowiska dokumentacyjnego i uŜytku ekologicznego, oraz tablic informuj ących o nazwie na obrze Ŝach lub w pobli Ŝu obszarów chronionego krajobrazu, obszarów Natura 2000, pomników przyrody, zespołów przyrodniczo – krajobrazowych, nad którymi nadzór sprawuje gmina, • wydawanie zezwole ń na usuni ęcie drzew lub krzewów, • naliczanie opłat za usuni ęcie drzew lub krzewów, • wymierzanie administracyjnych kar pieni ęŜ nych za zniszczenie terenów zieleni, drzew lub krzewów oraz za ich usuwanie bez wymaganego zezwolenia.

Ustawa „Prawo wodne” • zatwierdzanie ugód w sprawach zmian stosunków wodnych na gruntach, • wyznaczanie cz ęś ci nieruchomo ści umo Ŝliwiaj ącej dost ęp do wody obj ętej powszechnym korzystaniem z wód, • nakazywanie wła ścicielowi gruntu przywrócenia poprzedniego stanu wody lub wykonania urz ądze ń zapobiegaj ących szkodom, je śli spowodowane przez niego zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływaj ą na grunty s ąsiednie, • wydobycia kamienia, Ŝwiru, piasku oraz innych materiałów, w granicach powszechnego korzystania z wód.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Inne zadania realizowane na poziomie gminnym: • usuwanie wyrobów budowlanych zawieraj ących azbest z nieruchomo ści nale Ŝą cych do gminy, • edukacja ekologiczna lokalnego społecze ństwa.

8.2.1.1. Pozwolenia Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013r., poz. 1232 ze zm.) korzystanie ze środowiska wykraczaj ące poza ramy korzystania powszechnego mo Ŝe by ć, w drodze ustawy, obwarowane obowi ązkiem uzyskania pozwolenia, ustalaj ącego w szczególno ści zakres i warunki tego korzystania, wydanego przez właściwy organ ochrony środowiska. Organami tymi w Polsce s ą: wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, sejmik województwa, marszałek województwa, wojewoda, minister wła ściwy do spraw środowiska, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska i regionalny dyrektor ochrony środowiska.

Wśród pozwole ń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii wyró Ŝnia si ę: pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenia na wytwarzania odpadów oraz pozwolenia zintegrowane, które s ą wymagane dla prowadzenia instalacji, której funkcjonowanie, ze wzgl ędu na rodzaj i skal ę prowadzonej w niej działalno ści, mo Ŝe powodowa ć znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako cało ści.

Zgodnie z art. 378 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 ze zm.) organem ochrony środowiska wła ściwym do wydawania pozwole ń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii jest starosta. W sprawach przedsi ęwzi ęć i zdarze ń na terenach zamkni ętych organem wła ściwym jest regionalny dyrektor ochrony środowiska, a w przypadku przedsi ęwzi ęć mog ących zawsze znacz ąco oddziaływa ć na środowisko Marszalek wojewodztwa.

8.2.1.2. Kontrola przestrzegania prawa Zgodnie z ustaw ą z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 686 ze zm.), kontrol ę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania i oceny stanu środowiska le Ŝą w kompetencji Inspekcji Ochrony Środowiska. Organami Inspekcji s ą: Główny Inspektor Ochrony Środowiska (powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów) oraz wojewódzki inspektor ochrony środowiska jako organ rz ądowej administracji zespolonej w województwie.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz wojewodowie przy pomocy wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska, jako kierowników wojewódzkich inspekcji ochrony środowiska, wchodz ących w skład zespolonej administracji wojewódzkiej, wykonuj ą zadania Inspekcji. Podstawowe zadania Inspekcji Ochrony Środowiska to kontrola przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska, badanie stanu środowiska, w ramach programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałanie powa Ŝnym awariom. Ich realizacja odbywa si ę, mi ędzy innymi, poprzez: • kontrol ę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym u Ŝytkowaniu zasobów przyrody, • kontrol ę przestrzegania decyzji ustalaj ących warunki korzystania ze środowiska, • udział w post ępowaniu dotycz ącym lokalizacji inwestycji, • udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mog ą pogorszy ć stan środowiska, oraz urz ądze ń chroni ących środowisko przed zanieczyszczeniem, • kontrol ę eksploatacji urz ądze ń chroni ących środowisko przed zanieczyszczeniem, • podejmowanie decyzji wstrzymuj ących działalno ść prowadzon ą z naruszeniem wymaga ń zwi ązanych z ochron ą środowiska, lub naruszaniem warunków korzystania ze środowiska,

88 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwo ści oraz organami administracji publicznej, obrony cywilnej, a tak Ŝe organizacjami społecznymi, • organizowanie i koordynowanie Pa ństwowego Monitoringu Środowiska, prowadzenie bada ń jako ści środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodz ących w nim zmian, • opracowywanie i wdra Ŝanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych, • inicjowanie działa ń tworz ących warunki zapobiegania powa Ŝnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu wła ściwego, • uzgadnianie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.

Oprócz inspektorów ochrony środowiska, organami wła ściwymi w sprawie skarg i interwencji dotycz ących środowiska i jego ochrony s ą m.in.: marszałek województwa, starosta, inspektor nadzoru budowlanego oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta w zakresie wła ściwym dla tych organów.

8.2.1.3. Monitoring stanu środowiska Szczególnym instrumentem prawnym stał si ę monitoring, czyli jako ściowy i ilo ściowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo wa Ŝna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie bada ń monitoringowych jako obowi ązuj ących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym.

8.2.2. Instrumenty finansowe Do instrumentów finansowych nale Ŝą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjna kara pieni ęŜ na i fundusze celowe.

8.2.2.1. Opłaty za korzystanie ze środowiska Opłaty te pełni ą funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zach ęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urz ądze ń ochronnych oraz oszcz ędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane s ą za: • wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, • pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, • składowanie odpadów, • wył ączanie gruntów rolnych i le śnych z produkcji, • usuwanie drzew i krzewów.

Opłaty trafiaj ą do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobieraj ą je organy administracji (np. Urz ąd Marszałkowski, organ gminy) lub jak w przypadku gruntów rolnych i le śnych, wnoszone s ą bezpo średnio do funduszu celowego. Podmiot korzystaj ący ze środowiska ustala we własnym zakresie wysoko ść nale Ŝnej opłaty (według stawek obowi ązuj ących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi j ą na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami ponosz ą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodno-prawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Podobne opłaty pobiera si ę na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalno ść koncesjonowan ą.

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

8.2.2.2. Administracyjne kary pieni ęŜ ne

Kary pieni ęŜ ne nie s ą sensu stricte środkiem ekonomicznym, s ą raczej zwi ązane z instytucj ą odpowiedzialno ści prawnej. Spełniaj ą jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera si ę w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, kar ę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy lub w wyj ątkowych sytuacjach starosta. Stawki kar zwykle s ą kilkakrotnie wy Ŝsze ni Ŝ opłaty i trafiaj ą do funduszy celowych. Ustawa prawo ochrony środowiska przewiduje mo Ŝliwo ść odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieni ęŜ nych.

8.2.2.3. Fundusze celowe Opłaty i kary zasilaj ą fundusze celowe. Dla gmin i powiatów istotne znaczenie maj ą fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: NFO ŚiGW w Warszawie i WFO ŚiGW w Warszawie. Mo Ŝliwe jest tak Ŝe wykorzystanie instrumentów nie b ędących w kompetencji władz gminy, poprzez porozumienie si ę z partnerami, w kompetencjach, których znajduj ą si ę dane instrumenty (wojewoda, samorz ąd wojewódzki).

8.2.2.4. Analiza źródeł finansowania Programu ochrony środowiska

Zakłada si ę, Ŝe głównymi źródłami finansowania wyznaczonych celów będą: • Środki własne gminy, • Środki własne powiatu, • Środki własne inwestorów, • Fundusze ekologiczne, • Środki Unii Europejskiej, Dokładne okre ślenie źródeł, a szczególnie wielko ści środków stwarza du Ŝe trudno ści, szczególnie tych po roku 2013. Odnosi si ę to zarówno do środków własnych jak i innych, w tym szczególnie dost ępno ści środków unijnych w nast ępnym okresie programowania. Specyfik ą systemu finansowania ochrony środowiska w Polsce jest to, Ŝe wi ększ ą cz ęść wydatków ponosz ą przedsi ębiorstwa, fundusze ekologiczne i samorz ądy terytorialne. Wiele samorz ądów skorzystało w okresie programowania 2007 – 2013 ze środków dost ępnych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójno ści i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego).

Obecnie trwa procedura przydzielania środków na now ą perspektyw ę finansow ą na lata 2014-2020.

Własne środki samorz ądu terytorialnego Na realizacj ę cz ęś ci zada ń jednostki samorz ądu terytorialnego b ędą musiały przeznaczy ć własne środki.(wkład własny) Jest to niezb ędne równie Ŝ z tego wzgl ędu, Ŝe do uzyskania niektórych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsi ęwzi ęcie własnych środków na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodz ą z bie Ŝą cych środków, takich jak np. podatki i opłaty lokalne, udziały w podatkach stanowi ących dochód bud Ŝetu pa ństwa.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki WodnejWodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsi ęwzi ęcia podejmowane dla poprawy jako ści środowiska w Polsce, traktuj ąc jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalno ści Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane s ą trzy formy dofinansowywania:

90 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

1) finansowanie po Ŝyczkowe (po Ŝyczki udzielane przez NFOŚiGW, kredyty udzielane przez banki ze środków NFOŚiGW, konsorcja czyli wspólne finansowanie NFOŚiGW z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), 2) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), 3) finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych, b ądź ju Ŝ istniej ących spółkach w celu osi ągni ęcia efektu ekologicznego).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie przewiduje dofinansowanie poprzez po Ŝyczki i dotacje wdra Ŝania projektów zwi ązanych z realizacj ą programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFO ŚiGW udziela po Ŝyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zada ń w formie dotacji. Głównymi kierunkami finansowania s ą m.in. przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód, powierzchni ziemi, powietrza, przyrody, przed hałasem, wspomaganiem wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej, termomodernizacji, wspomaganie ekologicznych form transportu, edukacji ekologicznej, gospodarki odpadami w tym azbestu itp.

Program operacyjny pn. „Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów” przewiduje otwarty nabór wniosków, minimaln ą warto ść dofinansowania projektu ustalono na poziomie 170 tys. euro a warto ść maksymaln ą dofinansowania na – 800 tys. euro, wyodr ębniono równie Ŝ schemat małych grantów dla projektów, których minimalna warto ść dofinansowania wynosi ć b ędzie 50 tys. euro a maksymalna 250 tys. euro.

Zakres niniejszego Programu Operacyjnego koncentruje si ę na ochronie ró Ŝnorodno ści biologicznej i ekosystemów poprzez realizacj ę projektów zmierzaj ących do zatrzymania procesu zmniejszania si ę oraz zanikania ró Ŝnorodno ści biologicznej na terenie całego kraju, a w szczególno ści na obszarach Natura 2000. Wa Ŝne jest, aby ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej była traktowana w sposób cało ściowy. Oczekiwane rezultaty: • Zwi ększenie potencjału dla efektywnego zarz ądzania obszarami Natura 2000 i ich monitorowania, • Zwi ększenie potencjału lokalnych ekosystemów przeciwko obcym gatunkom inwazyjnym, • Wzrost świadomo ści społecznej oraz edukacji nt. ró Ŝnorodno ści biologicznej i działa ń na rzecz ekosystemów, wł ączaj ąc w to wzrost świadomo ści społecznej oraz edukacji dot. powi ąza ń pomi ędzy ró Ŝnorodno ści ą biologiczn ą a zmianami klimatu oraz ekonomiczn ą wycen ą ekosystemów, • Wzmocnienie integracji czynników dot. ró Ŝnorodno ści biologicznej z politykami sektorowymi oraz ustawodawstwem, • Zwi ększenie potencjału ekologicznych organizacji pozarządowych promuj ących ró Ŝnorodno ść biologiczn ą.

W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących rodzajów projektów zgłaszanych przez wnioskodawców w trybie naboru otwartego wniosków aplikacyjnych: • Projekty maj ące na celu zintegrowanie procesu zarz ądzania obszarami Natura 2000 poprzez zaanga Ŝowanie społeczno ści lokalnych; • Projekty maj ące na celu utrzymywanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych w ekosystemach le śnych, niele śnych oraz wodnych; • Projekty maj ące na celu ochron ę ró Ŝnorodno ści biologicznej poprzez zwi ększenie powierzchni zadrzewie ń obszarów wiejskich; • Projekty maj ące na celu ochron ę gatunków (ochrona in situ i ex situ; restytucja i reintrodukcja gatunków; kompleksowe programy ochrony gatunków chronionych);

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Projekty maj ące na celu usuwanie i ograniczanie niekorzystnych wpływów inwazyjnych gatunków obcych; • Projekty maj ące na celu podwy Ŝszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa poprzez kształtowanie postaw ekologicznych.

W ramach powy Ŝszego programu przewiduje si ę równie Ŝ realizacj ę projektu predefiniowanego pn. „Ró Ŝnorodno ść biologiczna i działania na rzecz ekosystemów – ogólnopolska kampania informacyjna podnosz ąca świadomo ść nt. ró Ŝnorodno ści biologicznej” wdra Ŝanego przez Departament Edukacji Ekologicznej Ministerstwa Środowiska. Program wystartował pod koniec roku 2012.

Program Operacyjny pn. “Oszcz ędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii” realizowany b ędzie w ramach perspektywy finansowej 2009-2014 i współfinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (MF EOG). Zakres niniejszego Programu Operacyjnego koncentruje si ę na promowaniu oszcz ędno ści energii poprzez realizacj ę projektów kompleksowej termomodernizacji wraz z wymian ą przestarzałych źródeł ciepła oraz na promowaniu energii odnawialnej poprzez realizacj ę projektów z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii (OZE).

W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si ę realizacj ę nast ępuj ących rodzajów projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych zgłaszanych przez wnioskodawców w trybie naboru otwartego wniosków aplikacyjnych: 1. Projekty lokalne maj ące na celu popraw ę efektywno ści energetycznej budynków, obejmuj ące swoim zakresem termomodernizacj ę budynków u Ŝyteczno ści publicznej, przeznaczonych na potrzeby: administracji publicznej, o światy, opieki zdrowotnej, społecznej lub socjalnej, szkolnictwa wy Ŝszego, nauki, wychowania, turystyki, sportu. 2. Projekty maj ące na celu modernizacj ę lub zast ąpienie istniej ących źródeł ciepła zaopatruj ących budynki u Ŝyteczno ści publicznej, o których mowa w ust ępie 1 nowoczesnymi, energooszcz ędnymi i ekologicznymi źródłami ciepła lub energii elektrycznej o ł ącznej mocy nominalnej do 3 MW, w tym: pochodz ącymi ze źródeł odnawialnych lub źródłami ciepła i energii elektrycznej wytwarzanych w skojarzeniu (kogeneracji). 3. Przez źródła ciepła lub energii elektrycznej wykorzystuj ące energi ę ze źródeł odnawialnych, o których mowa w ust ępie 2 nale Ŝy rozumie ć: • kolektory słoneczne o powierzchni ponad 100 m 2 (tak Ŝe dla budynków mieszkalnych); • układy fotowoltaiczne; • instalacje do wykorzystania biogazu; • pompy ciepła; • instalacje do wykorzystania energii pochodz ącej ze źródeł geotermalnych; • kotły na biomas ę; 4. Projekty maj ące na celu instalacj ę, modernizacj ę lub wymian ę w ęzłów cieplnych o ł ącznej mocy nominalnej do 3 MW, zaopatruj ących budynki u Ŝyteczno ści publicznej, o których mowa w ust ępie 1. Celami Programu Operacyjnego s ą: • Redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia powietrza • Zwi ększenie udziału energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zu Ŝycia energii Oczekiwane rezultaty programu: • Poprawa efektywno ści energetycznej w budynkach, • Wzrost świadomo ści społecznej i edukacja w zakresie efektywno ści energetycznej • Wzrost produkcji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych

92 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Beneficjentem PO mog ą by ć władaj ący lub wła ściciele obiektów budowlanych, źródeł ciepła lub energii elektrycznej, w ęzłów cieplnych oraz instalacji, maszyn lub urz ądze ń, którymi są jednostki sektora finansów publicznych lub podmioty niepubliczne (realizuj ące zadania publiczne).

Operator Programu przewiduje poziom dofinansowania ze środków MF EOG 2009-2014 wynosz ący maksymalnie do 85% kosztów kwalifikowanych dla Beneficjentów b ędących jednostkami sektora finansów publicznych w tym jednostek samorz ądu terytorialnego. W przypadku pozostałych beneficjentów Operator Programu przewiduje poziom dofinansowania ze środków MF EOG 2009- 2014 wynosz ący maksymalnie do 60% kosztów kwalifikowanych. Poziom dofinansowania mo Ŝe zosta ć zmniejszony w celu dostosowania do odpowiednich przepisów regulujących zasady pomocy publicznej. Ko ńcowa data kwalifikowalno ści kosztów jest dzie ń 30 kwietnia 2016 roku.

Przewiduje si ę otwarty nabór wniosków. Minimaln ą warto ść projektu ustalono na poziomie 170 tys. euro, maksymaln ą warto ść projektu ustalono na poziomie 2 mln euro. Propozycje dwóch programów operacyjnych, tj. „Ró Ŝnorodno ść biologiczna i działania na rzecz ekosystemów” oraz „Efektywno ść energetyczna i odnawialne źródła energii” zostały przekazane do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w celu ich zaakceptowania.

Program Operacyjny pn. ”Monitoring środowiska oraz zintegrowane planowanie i kontrola” . W ramach powy Ŝszego obszaru programowego b ędzie realizowany Program Operacyjny „Wzmocnienie monitoringu środowiskowego i działa ń kontrolnych”, gdzie przewiduje si ę realizacj ę czterech projektów predefiniowanych, których beneficjentami b ędą: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (GIO Ś) oraz Główny Urz ąd Geodezji i Kartografii (GUGiK). Niniejszy program operacyjny będzie wdra Ŝany w partnerstwie z Norwesk ą Agencj ą ds. Klimatu i Zanieczyszcze ń (KLIF).

Program Life+ LIFE+ jest kontynuacj ą Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisj ę Europejsk ą w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizacj ę ł ącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy dofinansowania skorzystała równie Ŝ Polska. Instrument finansowy LIFE+ jest bardzo wymagaj ącym programem, obejmuj ącym ró Ŝnorodne zagad- nienia poczynaj ąc od ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, przez zmiany klimatu, ochron ę powietrza, ochron ę gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochron ę zdrowia a Ŝ po działania maj ące na celu wzrost świadomo ści społecznej w dziedzinie środowiska. Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne: • Komponent I LIFE+ PRZYRODA I RÓ śNORODNO ŚĆ BIOLOGICZNA • Komponent II LIFE+ POLITYKA I ZARZĄDZANIE W ZAKRESIE ŚRODOWISKA • Komponent III LIFE+ INFORMACJA I KOMUNIKACJA W chwili obecnej trwaj ą prace nad kształtem Instrumentu Finansowego LIFE w kolejnej perspektywie finansowej 2014-2020. W ramach tych prac, Komisja Europejska promuje ide ę tzw. projektów zintegrowanych (integrated projects), których celem jest rozwi ązanie w szerokiej skali problemów środowi- skowych w nast ępuj ących obszarach tematycznych: przyroda, woda, odpady, powietrze oraz adapta- cja do zmian klimatu. Bud Ŝety takich projektów mog ą si ęga ć nawet kilkudziesi ęciu milionów euro. Komisja Europejska przewiduje zwi ększony udział dofinansowania projektów zintegrowanych ze środ- ków LIFE, deklaruje równie Ŝ dla beneficjentów pomoc, zarówno podczas przygotowywania wniosków, jak równie Ŝ realizacji projektów (planowana jest uproszczona dwustopniowa procedura selekcji wnio- sków, uproszczony system raportowania).

Komisja Europejska zach ęca, aby dla kompleksowego rozwi ązania konkretnych problemów środowi- skowych i osi ągni ęcia zamierzonych celów, projekty zintegrowane anga Ŝowały równie Ŝ inne fundusze unijne (m.in. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Fundusz Spójno ści). Ró Ŝne źródła finansowa-

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

nia zintegrowanego projektu pozwol ą – zgodnie z zało Ŝeniami ich realizacji - obj ąć swoim zasi ęgiem wiele zagadnie ń i obszarów (np. jednoczesna realizacja zada ń ochronnych na danym obszarze, przygotowanie planów zarz ądzania obszarem, zapewnienie niezb ędnej infrastruktury turystycznej, promocja regionu, szkolenia dla podmiotów zarz ądzaj ących obszarem).Na szczególn ą uwag ę i wsparcie, zarówno merytoryczne, jak i instytucjonalne, mog ą liczy ć wnioskodawcy projektów zintegrowanych ze strony NFO ŚiGW.

Kredyty udzielane na preferencyjnych warunkach Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez mo Ŝliwo ści umorze ń udzielane s ą przez Bank Ochrony Środowiska S.A.(BO Ś). Kredytobiorca musi posiada ć cz ęść własnych środków na sfinansowanie zadania. BO Ś przy udzielaniu po Ŝyczek kieruje si ę podobnymi kryteriami jak FO ŚiGW – do głównych kryteriów zalicza si ę efektywno ść ekologiczn ą zadania i jego zgodno ść z priorytetami dla polityki ekologicznej województwa.

Komercyjne kredyty bankowe Komercyjne kredyty bankowe ze wzgl ędu na du Ŝe koszty finansowe zwi ązane z oprocentowaniem, nie powinny by ć brane pod uwag ę jako podstawowe źródła finansowania inwestycji, lecz jako uzupełnienie środków z po Ŝyczek preferencyjnych. Samorz ądy s ą obecnie postrzegane przez banki jako interesuj ący i wiarygodni klienci, st ąd dost ęp do kredytów jest coraz łatwiejszy. Warunki komercyjnych kredytów inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorz ądu terytorialnego s ą zazwyczaj ka Ŝdorazowo negocjowane indywidualnie. Niektóre inwestycje b ędą pokrywane ze środków własnych ró Ŝnych podmiotów gospodarczych i inwestorów prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mog ą by ć dofinansowywane z kredytów komercyjnych oraz uzupełniaj ąco z funduszy ochrony środowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe.

8.2.3. Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne słu Ŝą realizacji zasady uspołecznienia zarz ądzania rozwojem gminy poprzez budowanie i usprawnianie partnerstwa. Z punktu widzenia władz samorz ądowych umownie wyró Ŝnia si ę dwie kategorie działa ń: • wewn ętrzne, czyli dotycz ące działa ń samorz ądów i realizowane poprzez działania edukacyjne, • zewn ętrzne – polegaj ące na budowaniu komunikacji społecznej (konsultacje, debaty publiczne, kampanie edukacyjne).

8.2.4. Instrumenty polityczne Do najwa Ŝniejszych instrumentów politycznych nale Ŝą zapisy składaj ące si ę na obowi ązuj ącą Polityk ę Ekologiczn ą Pa ństwa, Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego, Strategię rozwoju województwa wielkopolskiego, a tak Ŝe dokumenty składaj ące si ę na polityk ę rozwoju gminy Suchy Las: Strategia rozwoju gminy Suchy Las.

8.2.5. Instrumenty strukturalne Jako instrumenty strukturalne okre śli ć mo Ŝna strategie i programy wdro Ŝeniowe oraz systemy zarz ądzania środowiskowego. Dokumentem wytyczaj ącym główne tendencje i kierunki działa ń w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska w skali gminy jest Strategia rozwoju. Strategia wspomaga proces zarz ądzania na poziomie lokalnym.

8.3. Organizacja zarz ądzania środowiskiem Program ochrony środowiska dla gminy Suchy Las jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2021 r., jak i programem wdro Ŝeniowym na najbli Ŝsze 4 lata (2014 - 2017). Program ten z jednej

94 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021” strony uwzgl ędnia kierunki rozwoju poszczególnych działa ń i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, Ŝe działania realizowane np. w transporcie czy gospodarce komunalnej musz ą by ć podejmowane w zgodzie z ochron ą środowiska, a jednocze śnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działa ń w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszka ńców gminy.

8.4. Systemy zarz ądzania środowiskowego Koncepcja zarz ądzania środowiskowego jest odpowiedzi ą na sytuacj ę, w której konieczna jest nie tylko naprawa zaistniałych ju Ŝ szkód środowiskowych oraz spełnianie wymogów okre ślonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale tak Ŝe zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływa ń i szkód. Na przedsi ębiorstwach spoczywa obowi ązek samodzielnego definiowania problemów środowiskowych i szukania, z wyprzedzeniem, środków zaradczych. Zwi ązane jest to z wł ączeniem zarz ądzania środowiskowego do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnie ń do kompetencji zarz ądu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarz ądzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 001, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Rol ą władz gminy mog ą by ć działania inspiruj ące przedsi ębiorstwa do stara ń o wprowadzenie systemu zarz ądzania środowiskowego, cho ć ostateczne korzy ści wynikaj ące z jego wprowadzenia powinny znale źć odzwierciedlenie w sytuacji rynkowej tych przedsi ębiorstw. Wspomniane systemy zarz ądzania środowiskowego polecane s ą równie Ŝ dla zakładów gospodarki komunalnej oraz instytucji publicznych, w tym urz ędów gminnych.

9. Mierniki realizacji Programu Ochrony Środowiska Nadrz ędn ą zasad ą realizacji niniejszego opracowania powinna by ć realizacja wyznaczonych zada ń przez okre ślone jednostki. Z punktu widzenia Programu w realizacji poszczególnych zada ń b ędą uczestniczy ć: • podmioty uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu programem, • podmioty realizuj ące zadania programu, • podmioty kontroluj ące przebieg realizacji i efekty programu, • społeczno ść gminy, jako główny podmiot odbieraj ący wyniki działa ń programu.

Realizacja zało Ŝeń Programu Ochrony Środowiska dla gminy Suchy Las to poprawa stanu środowiska. Zmiany warto ści wska źników i mierników charakteryzuj ących elementy środowiska b ędą stanowiły wymierny efekt realizacji zało Ŝeń Programu.

Ponadto zgodnie z art. 18 ustawy PO Ś organ wykonawczy gminy jest zobowi ązany sporz ądza ć co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które nast ępnie przedstawia radzie gminy.

W cyklach czteroletnich b ędzie oceniany stopie ń realizacji celów ekologicznych. Ocena ta b ędzie baz ą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymaga ń zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotycz ących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu.

Wdra Ŝanie programu ochrony środowiska powinno podlega ć regularnej ocenie w zakresie: • efektywno ści wykonania zada ń, • aktualno ści zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatno ści podj ętych działa ń, • stopnia realizacji programu w odniesieniu do stopnia realizacji zało Ŝonych działa ń i przyj ętych celów, • rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• przyczyn ewentualnych rozbie Ŝno ści pomi ędzy zało Ŝonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, • niezb ędnych modyfikacji programu.

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zada ń Programu Ochrony Środowiska dla gminy Suchy Las niezb ędna jest okresowa wymiana informacji, zwłaszcza pomi ędzy Gmin ą w a Starostwem Powiatowym, dotycz ąca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zada ń. Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej mo Ŝna okre śli ć jako: • monitoring ilo ściowy, • monitoring jako ściowy. Uj ęcie ilo ściowe – obrazuje prognoz ę zmian konkretnych wielko ści (wska źników). Nie do wszystkich elementów środowiska da si ę przypisa ć wska źniki (nie wszystkie dane s ą dost ępne), aby dokona ć prognozy ilo ściowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wska źników w przyszło ści wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wska źników w przeszło ści, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzgl ędniono fakt, i Ŝ cz ęść zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE. Uj ęcie jako ściowe – dla zada ń, dla których nie mo Ŝna prognozowa ć okre ślonych wska źników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocen ę jako ściow ą, która stanowi jednocze śnie uzupełnienie do oceny ilo ściowej. List ę t ę mo Ŝna ewentualnie w przyszło ści uzupełni ć o pojedyncze nowe wska źniki dotycz ące jako ści środowiska. Wskazane byłoby tak Ŝe podanie, które wska źniki słu Ŝą do monitorowania konkretnych celów Programu. W przypadku zada ń inwestycyjnych, ka Ŝdemu przypisano zestaw mierników w 4-stopniowej skali ocen (1- zabezpieczenie środków finansowych na ten cel, 2- wykonanie projektu, 3- uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych, 4- realizacja budowy). Tabela 40 Mierniki monitorowania efektywno ści Programu

Cel Miernik I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego I.1. Osi ągni ęcie wymaganych standardów jako ści powietrza Wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z Liczba przedsi ęwzi ęć zrealizowanych dzi ęki udzielo- wykorzystaniem instalacji solarnych, pomp ciepła oraz nemu wsparciu finansowemu wymian ą starych kotłów na nowe ekologiczne źródła ciepła w budynkach naleŜą cych do gminy Udział zlikwidowanych palenisk we wszystkich źró- Likwidacja „niskiej emisji” w obiektach nale Ŝą cych do dłach emisji tego typu nale Ŝą cych do gminy gminy Liczba zlikwidowanych palenisk Uwzgl ędnianie w trakcie realizacji działa ń zwi ązanych Udział działa ń obejmuj ących zagadnienie zanieczysz- z ograniczaniem emisji z indywidualnych systemów czenia ozonem i redukuj ących prekursory ozonu w grzewczych zagadnie ń zanieczyszczenia ozonem działaniach ukierunkowanych na ograniczanie emisji z poprzez preferowanie działa ń redukuj ących prekursory indywidualnych systemów grzewczych ozonu Współpraca w ramach Stowarzyszenia Metropolia Post ęp działa ń Pozna ń w projekcie „Pozna ńska Kolej Metropolitalna” Budowa przystanków autobusowych na terenie Gminy Liczba wybudowanych przystanków w stosunku do Suchy Las potrzeb Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Przebudowa, modernizacja i uporz ądkowanie terenu Wykonanie projektu przystanku autobusowego (ko ńcowego) przy Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych ul. Pozna ńskiej w Chludowie Realizacja inwestycji Zakup i monta Ŝ 2 wiat przystankowych Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel ul. Meteorytowa/os. Przy Lesie, Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych ul. Bogusławskiego/Nowy Rynek w Dokonanie zakupu m. Suchy Las-Wschód Realizacja inwestycji Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Zaplanowanie i budowa parkingu typu P&R w miej- Wykonanie projektu scowo ści Złotkowo Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych

96 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Realizacja budowy Budowa ście Ŝek rowerowych Długo ść wybudowanych ście Ŝek rowerowych Udział nawierzchni ulic poddanych czyszczeniu w Bie Ŝą ce czyszczenie nawierzchni ulic stosunku do dróg wymagaj ących czyszczenia Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnych w Liczba przeprowadzonych kampanii, udział społecze ń- zakresie szkodliwo ści ozonu w przyziemnej warstwie stwa obj ęty kampani ą atmosfery. Uwzgl ędnianie problemu emisji zanieczyszcze ń do Udział autobusów komunikacji zbiorowej spełniaj ących powietrza w przypadkach wymiany floty autobusów normy emisji spalin Euro 4, a docelowo Euro 5 i Euro komunikacji zbiorowej poprzez wybór pojazdów pracu- 6. w zakupionej flocie. jących na bardziej ekologiczne paliwo oraz spełniaj ą- cych normy emisji spalin Euro 4, a docelowo Euro 5 i Euro 6. Zawieranie w sporz ądzanych lub aktualizowanych Udział dokumentów planistycznych zawieraj ących miejscowych planach zagospodarowania przestrzen- zapisy dotycz ące zaopatrywania mieszka ń w ciepło z nego i decyzji o warunkach zabudowy - wymogów nośników niepowoduj ących nadmiernej „niskiej emisji” dotycz ących zaopatrywania mieszka ń w ciepło z no- oraz zapewniaj ących „przewietrzanie” terenów zabu- śników niepowoduj ących nadmiernej „niskiej emisji” (tj. dowanych poprzez mo Ŝliwe korytarze przepływu po- podł ączanie do sieci cieplnych tam gdzie jest to mo Ŝli- wietrza w stosunku do wszystkich wydanych dokumen- we, stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, tów. ogrzewania elektrycznego, oraz wykorzystanie energii odnawialnej niepowoduj ącej zwi ększonej emisji zanieczyszcze ń); zapewnienia „przewietrzania” terenów zabudowanych poprzez mo Ŝliwe korytarze przepływu powietrza Udział decyzji środowiskowych okre ślaj ących warunki działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji w zakresie emisji zanieczyszcze ń do powietrza w środowiskowych. Uwzgl ędnianie konieczno ści ograni- stosunku do liczby decyzji środowiskowych dla przed- czania emisji zanieczyszcze ń do powietrza (szczegól- si ęwzi ęć b ędących źródłem emisji zanieczyszcze ń do nie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu) na etapie powietrza (szczególnie pyłu zawieszonego i ben- wydawania decyzji środowiskowych) zo(a)pirenu) I.2. Efektywne wykorzystanie energii Zakup energii z rosn ącym udziałem energii Procentowy wzrost udziału energii ze źródeł odnawial- pochodz ącej z odnawialnych źródeł nych w wolumenie zakupionej energii Promowanie korzystania z odnawialnych źródeł ener- Liczba zorganizowanych kampanii informacyjnych, gii, zmian no śników energii z paliw stałych na paliwa udział mieszka ńców obj ętych akcj ą informacyjn ą, po- płynne lub gazowe niesione koszty

Poprawa jako ści powietrza poprzez wykorzystanie Energia zaoszcz ędzona w efekcie zrealizowanych odnawialnych źródeł energii i termomodernizacj ę bu- przedsi ęwzi ęć dynków u Ŝyteczno ści publicznej - w celu ograniczenia zu Ŝycia energii cieplnej

Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Opracowanie aktualizacji zało Ŝeń do planu zaopatrze- Wybór wykonawcy nia w ciepło, energie elektr., i paliwa gazowe dla Gmi- Wykonanie dokumentacji, ny Suchy Las Przyj ęcie dokumentu, I.3. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Program podł ączania budynków do zbiorczego syste- Zabezpieczenie środków finansowych mu kanalizacyjnego Wykonanie programu Realizacja zapisów programu Zało Ŝenie na "rowie złotnickim" tzw. stałej strefy inak- Osi ągni ęcie efektu ekologicznego – redukcja zwi ązków tywacji w celu zmniejszenia odpływu ze zlewni zwi ąz- azotu i fosforu do dopuszczalnych poziomów ków biogennych, zwłaszcza fosforu Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. D ębowej (od ul. Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Meteorytowej do ul. Podjazdowej I etap oraz od ul. Wykonanie projektu Brzozowej do ul. Grabowej II etap) Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Realizacja budowy Budowa pełnej infrastruktury w rejonie ulic Ja śminowej Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel i Fortecznej Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Realizacja budowy Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z drogami w Gol ę- Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel czewie i Ziel ątkowie oraz wymiana sieci wodoci ągowej Wykonanie projektu azbestowej, budowa ronda w Gol ęczewie, ul. Dworco- Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych wa, Tysi ąclecia i Lipowa Realizacja budowy

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Budowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz na- Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel wierzchni ul. Ogrodowa, Powst. Wlkp. ul. Świerczew- Wykonanie projektu skiego w Biedrusku Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Realizacja budowy Budowa kan. deszczowej w ul. Szkółkarskiej od ul. Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Poziomkowej do ul. Sucholeskiej Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Realizacja budowy Budowa kanalizacji wraz z modernizacj ą dróg w Chlu- Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel dowie – w rejonie ul. Obornickiej, Ko ścielnej, Rynek, Wykonanie projektu Pozna ńskiej, Łagiewnickiej, Chojnickiej, Biedruszcza- Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych na, Maniewskiej, Za Parkiem, Dworcowej, Tysi ąclecia, Realizacja budowy Czere śniowej, Polnej, Ł ąkowej Budowa kanalizacji w rej. ul. Lisiej w Suchym Lesie Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Realizacja budowy Budowa pełnego uzbrojenia we wsi Złotkowo – ul. Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Lipowa, Złota, Gogulcowa, Srebrna, Platynowa, Irydo- Wykonanie projektu wa, Miedziana, Rzepakowa, Słonecznikowa, Sobocka Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych oraz terenów aktywizacji gospodarczej Realizacja budowy

Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z nawierzchni ą w Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel rej. ul. Klonowej i Sprzecznej w Suchym Lesie, Wykonanie projektu budowa uzbrojenia ulic Spacerowej, Pagórkowej, Gra- Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych nicznej w Złotnikach – etap I Realizacja budowy

Kanalizacja deszczowa - bie Ŝą ce utrzymanie Poniesione koszty Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i Aktualizowana na bie Ŝą co ewidencja zbiorników bez- przydomowych oczyszczalni ścieków odpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków

Kontrola zawartych umów na odbiór nieczysto ści cie- Udział skontrolowanych zbiorników w stosunku do kłych ze zbiorników bezodpływowych zewidencjonowanych zbiorników

Budowa i modernizacja infrastruktury wodoci ągowej na Długo ść nowej sieci wodoci ągowej, długo ść sieci zmo- terenie gminy dernizowanej I.4. Ochrona przeciwpowodziowa Współpraca ze spółkami wodnymi w zakresie bie Ŝą- Udział odcinków rowów poddanych konserwacji w cych prac konserwacyjnych na rowach przepływaj ą- stosunku do długo ści odcinków wymagaj ących kon- cych przez gmin ę zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego serwacji rozwoju Usuwanie awarii sieci drenarskiej Udział usuni ętych awarii drenarskich w stosunku do awarii zaistniałych Bie Ŝą ca konserwacja zbiornika wodnego w m. Złotko- Zabezpieczenie funduszy wo i Gol ęczewo Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie prac konserwacyjnych I.5. Racjonalna gospodarka odpadami Kontrola podmiotów prowadz ących działalno ść w Udział skontrolowanych podmiotów w stosunku do zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku i całkowitej liczby podmiotów prowadz ących działalno ść unieszkodliwiania odpadów w zakresie odbierania, zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów Wykonywanie rocznych sprawozda ń z realizacji zada ń Wykonanie sprawozdania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi

Likwidacja „dzikich wysypisk śmieci” Liczba zlikwidowanych „dzikich wysypisk” Obj ęcie wszystkich mieszka ńców systemem Udział mieszka ńców obj ętych selektywnym systemem selektywnego zbierania odpadów najpó źniej do 2015 r. zbierania odpadów

Do 31 grudnia 2020 r. gminy s ą obowi ązane osi ągn ąć : Ograniczanie masy odpadów komunalnych • Poziom recyklingu i przygotowania do po- ulegaj ących biodegradacji przekazanych do nownego u Ŝycia odpadów komunalnych: pa- składowania oraz uzyskanie odpowiedniego poziomu pieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w recyklingu wybranych frakcji odpadów i przygotowania wysoko ści co najmniej 50% wagowo ; do ponownego u Ŝycia • Poziom recyklingu, przygotowania do ponow-

98 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

nego u Ŝycia i odzysku innymi metodami innych ni Ŝ niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysoko ści co najmniej 70% wagowo . Ograniczenie masy odpadów komunalnych ulegaj ącej biodegradacji przekazywanej do składowania: • Do dnia 16 lipca 2013 r. – do nie wi ęcej ni Ŝ 50% wagowo całkowitej masy w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.; • Do dnia 16 lipca 2020 r. – do nie wi ęcej ni Ŝ 35% wagowo całkowitej masy w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.

Udział przeprowadzonych kontroli w stosunku do licz- Kontrole składanych deklaracji o wysoko ści opłaty za by zło Ŝonych deklaracji gospodarowanie odpadami komunalnymi Udział wydawanych decyzji naliczaj ących wysoko ść opłat w stosunku do liczby przeprowadzonych kontroli Prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w Liczba akcji informacyjnych i edukacyjnych zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami Szacowany udział społecze ństwa obj ęty w/w akcjami komunalnymi, w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych Gromadzenie informacji o ilo ści, rodzaju i miejscach Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy umiesz- wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest w bazie czanych w bazie danych azbestowych www.bazaazbestowa.gov.pl Ilo ść usuni ętych wyrobów azbestowych w roku które Finansowanie lub dofinansowanie usuwania i uzyskały dofinansowanie, udział usuni ętych wyrobów unieszkodliwiania wyrobów zawieraj ących azbest azbestowych w stosunku do ilo ści stniej ących na tere-

nie gminy Organizowanie zbiórek zu Ŝytego sprz ętu elektryczne- Liczba zorganizowanych zbiórek go i elektronicznego, odpadów niebezpiecznych ze Ilo ść odpadów zebrana w trakcie akcji strumienia odpadów komunalnych, wielkogabarytowych i budowlanych Liczba miejsc zbiórek dost ępnych dla mieszka ńców, Organizowanie zbiórek zu Ŝytych baterii ilo ść zebranych odpadów w roku Liczba miejsc zbiórek dost ępnych dla mieszka ńców, Organizowanie zbiórek przeterminowanych leków ilo ść zebranych odpadów w roku I.6. Zmniejszenie oddziaływania hałasu i promieniowania elektromagnetycznego Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodaro- Liczba uchwalonych rocznie planów miejscowych wania przestrzennego zapisów sprzyjaj ących ograni- uwzgl ędniaj ących takie zapisy, udział planów zawiera- czeniu zagro Ŝenia hałasem (rozgraniczenie terenów o jących takie zapisy w stosunku do planów które takie zró Ŝnicowanej funkcji) zapisy powinny zawiera ć Budowa ulic w Złotnikach III- Kochanowskiego, Reja, Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie Słowackiego, Pawłowicka (opracowanie projektu) Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Budowa ulic w Złotnikach I – ul. Zielona, Radosna, Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie Wrzosowa, Kwiatowa, Tulipanowa, Irysowa, Ró Ŝana Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Budowa ulic w Złotnikach IV – Jelonek ul. Krótka, ul. Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie Orzechowa, ul. Topolowa, ul. Brzozowa, ul. Bukowa, Wykonanie projektu Lipowa Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Przebudowa ul. Nektarowej w Suchym Lesie na odcin- Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie ku od drogi K-11 w kierunku ogrodów działkowych Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Budowa ulic w Złotnikach II – ul. Okr ęŜ na, Graniczna, Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie Prosta, Miła, Działkowa, śukowa, Cicha (opracowanie Wykonanie projektu projektu) Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie Budowa dróg w rejonie ulicy Diamentowej w Suchym Wykonanie projektu Lesie – główne ci ągi komunikacyjne Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Budowa ul. Kruczej w Złotnikach Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Budowa ul. Zimowej w Suchym Lesie Zabezpieczenie środków finansowych w bud Ŝecie Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych decyzji administracyjnych Wykonanie inwestycji Równanie dróg, remonty nawierzchni umocnionych Długo ść dróg wyremontowanych w stosunku do dróg gruzobetonem oraz umocnienia dróg gminnych wymagaj ących remontu Remont nawierzchni bitumicznych Długo ść dróg wyremontowanych w stosunku do dróg wymagaj ących remontu Budowa urz ądze ń ograniczaj ących pr ędko ść Liczba wybudowanych urz ądze ń w stosunku do potrzeb Badanie nat ęŜ enia ruchu Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Przeprowadzenie bada ń Projekty organizacji ruchu w gminie Suchy Las Liczba wykonanych projektów Zabezpieczenie środków finansowych na ten cel Wykonanie projektu Uzyskanie niezb ędnych opinii i uzgodnie ń Zatwierdzenie projektu Współpraca z innymi zarz ądcami dróg i udzielenie Liczba podpisanych porozumie ń, poniesione koszty pomocy finansowej na modernizacj ę dróg (zwłaszcza powiatowych)

Wprowadzanie nasadze ń ochronnych wzdłu Ŝ ci ągów Liczba nasadzonych drzew i krzewów w pasach dro- komunikacyjnych oraz współpraca z innymi gowych, długo ść odcinków dróg obj ętych nasadzenia- zarz ądcami dróg w tym zakresie mi

Wprowadzanie zapisów do miejscowych planów Liczba planów zawieraj ących takie zapisy w stosunku zagospodarowania przestrzennego w zakresie do wszystkich uchwalonych planów mo Ŝliwo ści lokalizacji urz ądze ń emituj ących promieniowanie elektromagnetyczne I.7. Ochrona przed skutkami powa Ŝnej awarii Doskonalenie systemu zarz ądzania kryzysowego w Liczba i rodzaj zorganizowanych, opracowanych in- aspekcie ochrony środowiska oraz rozwój monitoringu strukcji zagro Ŝeń środowiska

Wykreowanie wła ściwych zachowa ń społecze ństwa w Zorganizowanie 1 akcji edukacyjnej rocznie sytuacji wyst ąpienia awarii Utrzymanie hydrantów dla potrzeb p.po Ŝ. Liczba utrzymanych hydrantów w stosunku do istniej ą- cych hydrantów II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych II.1. Ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych Uwzgl ędnianie w miejscowych planach Udział planów miejscowych uwzgl ędniaj ących takie zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony zapisy w stosunku do planów uchwalonych w roku przyrody i krajobrazu Współpraca z innymi zarz ądcami obszarów Liczba projektów lub akcji innych organów zarz ądzaj ą- chronionych cych obszarami chronionymi w które zaanga Ŝowała si ę gmina Liczba pomników przyrody poddanych zabiegom pie- Bie Ŝą ca ochrona istniej ących pomników przyrody lęgnacyjnym, poniesione koszty na ochron ę pomników przyrody Utrzymywanie terenów zieleni urz ądzonej Nakłady finansowe wydane na ten cel Powierzchnia nowo utworzonych terenów zielonych Tworzenie nowych terenów zieleni urz ądzonej

Park w Suchym Lesie (pomi ędzy ul. Roln ą Wykonane prace, poniesione koszty Bogusławskiego a ul. Obornick ą) II.2. Racjonalne wykorzystanie gleb, kopalin, wód Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolniczych Liczba zorganizowanych szkole ń, liczba uczestników zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego w stosunku do liczby rolników w gminie poprzez współprac ę z ODR

Ochrona niezagospodarowanych złó Ŝ kopalin w Liczba uchwalonych rocznie mpzp uwzgl ędniaj ących procesie planowania przestrzennego zapisy dotycz ące ochrony zasobów kopalin w stosunku do planów obejmuj ących takie tereny

100 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Tworzenie odpowiednich zapisów w decyzjach i pla- Liczba uchwalonych rocznie planów miejscowych nach zagospodarowania przestrzennego odnośnie uwzgl ędniaj ących takie zapisy, liczba decyzji zawiera- lokalizacji mikro i małej retencji wody jących takie zapisy w stosunku do wydanych decyzji o

III. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców

III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców Promocja walorów przyrodniczych gminy poprzez Liczba publikacji w roku zamieszczanie informacji na stronach www, w lokalnych gazetach, na targach turystycznych Informowanie mieszka ńców przez portal internetowy Liczba publikacji gminy o stanie środowiska na terenie gminy oraz działaniach podejmowanych na rzecz jego ochrony

Organizowanie imprez pobudzaj ących aktywno ść Liczba zorganizowanych akcji edukacyjnych, udział dzieci i młodzie Ŝy w dziedzinie ochrony przyrody mieszka ńców zaanga Ŝowanych w akcje, poniesione i środowiska naturalnego ("Dni Ziemi" i "Sprz ątanie koszty Świata")

Intensyfikacja edukacji ekologicznej promuj ącej Liczba zorganizowanych akcji edukacyjnych, udział wła ściwe post ępowanie z odpadami oraz prowadzenie społecze ństwa obj ęty kampani ą, poniesione koszty skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie

Edukacja ekologiczna mieszka ńców na rzecz Liczba zorganizowanych akcji edukacyjnych, udział upowszechniania proekologicznych postaw i społecze ństwa bior ący udział w edukacji ekologicznej, wykształcenia u mieszka ńców odpowiedzialno ści za poniesione koszty środowisko – organizacja seminariów, wykładów, konkursów, festynów i innych imprez o tematyce ekologicznej

Współpraca z innymi jednostkami w zakresie edukacji Liczba zorganizowanych akcji edukacyjnych, poniesio- ekologicznej ne koszty Informowanie i edukacja społecze ństwa na temat Szacunkowy udział społecze ństwa do którego została negatywnych zachowa ń (np. wypalania traw, zaadresowana informacja porzucanie odpadów w miejscach na ten cel nieprzeznaczonych, wylewanie nieoczyszczonych ścieków bezpo średnio do wód i gleby, spalanie odpadów w paleniskach domowych, dewastacja zieleni publicznej).

Opracowanie i uchwalenie aktualizacji programu Wykonanie aktualizacji programu ochrony środowiska dla gminy Suchy Las (na lata 2014-2017 oraz 2018-2021)

Opracowanie i upublicznienie co 2 lata raportów z Wykonanie raportu, realizacji programu ochrony środowiska dla gminy Podanie do publicznej wiadomo ści Suchy Las

Źródło: opracowanie własne

10. Podsumowanie Przedmiotem niniejszego opracowania jest Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las przyj ętego Uchwał ą Nr V/37/2007 Rady Gminy Suchy Las z dnia 25 stycznia 2007 r.

Podstaw ę niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udost ępnionych m.in. przez Urz ąd Gminy w Suchym Lesie, Starostwo Powiatowe w Poznaniu, Wielkopolski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Poznaniu, Nadle śnictwo Łopuchówko, GUS, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska w Poznaniu, Powiatow ą Pa ństwow ą Inspekcj ę Sanitarn ą w Poznaniu itp. Informacje wykorzystane w opracowaniu posłu Ŝyły okre śleniu stanu aktualnego środowiska oraz wyposa Ŝenie w infrastruktur ę in Ŝynieryjn ą gminy.

101

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

Program powinien by ć realizowany poprzez uwzgl ędnienie zapisów wynikaj ących z dokumentów rz ądowych, zwłaszcza wynikaj ących z listy przedsi ęwzi ęć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynika ć z przedsi ęwzi ęć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program Wojewódzki, Strategia Wojewódzka) oraz z dokumentów i koncepcji władz powiatu i gminy, w tym organizacji pozarz ądowych i mieszka ńców. Dodatkowo niektóre z przedsi ęwzi ęć zostały zaproponowane przez zespół autorski opracowuj ący Program. Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy Suchy Las oraz kieruj ąc si ę uwarunkowaniami zewn ętrznymi (obowi ązuj ące akty prawne) i wewn ętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) dokonano wyboru priorytetów ekologicznych i celów ekologicznych:

Obszary priorytetowe: I. Dalsza poprawa stanu środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego; II. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, III. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców

W celu realizacji zało Ŝeń polityki ekologicznej we wszystkich obszarach priorytetowych wyznaczono nast ępuj ące cele średniookresowe do 2021 r.

III. Świadomo ść ekologiczna mieszka ńców Cele średniookresowe do 2021 r. III.1. Podniesienie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców gminy.

Osi ąganie poszczególnych celów ekologicznych (długoterminowych do ko ńca 2021r.) b ędzie zwi ązane z realizacj ą konkretnych przedsi ęwzi ęć własnych oraz koordynowanych. Przedsi ęwzi ęcia zaproponowane w obr ębie wymienionych obszarów w przyszło ści przyczyni ą si ę do poprawy stanu środowiska na terenie gminy Suchy Las.

Niniejszy dokument jest dokumentem strategicznym i nie stanowi przepisów prawa miejscowego. Nakre śla jedynie kierunek, w jakim powinien pod ąŜ yć samorz ąd maj ąc na celu zachowanie i popraw ę stanu środowiska przyrodniczego.

11. Literatura i źródła danych • Informacje z Urz ędu Gminy w Suchym Lesie, • Dane Głównego Urz ędu Statystycznego, • Geograficzny Atlas Polski. PPWK im. E. Romera Warszawa-Wrocław 1999 r., • Kondracki J. 2001: Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, • Wo ś A., 1993: Regiony klimatyczne Polski w świetle cz ęsto ści wyst ępowania ró Ŝnych typów pogody. Zeszyty IGiPZ PAN Nr 20, Warszawa,

102 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Wylegała P., Ku źniak S., Dolata P. T. (2008) Obszary wa Ŝne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego, WBPP, Pozna ń. • PIG-PIB (2013) Bilans zasobów złó Ŝ kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2012 r., Warszawa. • Wytyczne do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzie ń 2002r., • PIG-PIB Serwis MIDAS, • PIG-PIB (2014) Rocznik Hydrogeologiczny Pa ństwowej Słu Ŝby Hydrogeologicznej, Rok hydrogeologiczny 2013, Warszawa, • Kaczmarek T., Bul R. (2012) Diagnoza społecznego zapotrzebowania na usługi transportowe pozna ńskiej kolei metropolitalnej, CBM UAM, Pozna ń. • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014, • Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, • Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści, • Polityka Ekologiczna Pa ństwa na lata 2009 – 2012 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2016, • Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2012-2015, • Wojewódzki Plan gospodarki odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017, • Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze wzgl ędu na ozon, uchwała nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego, • (POP) Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej, w zakresie działa ń maj ących na celu ograniczenie zanieczyszcze ń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)piranu, uchwała nr XXXIX/769/13 Sejmik Województwa Wielkopolskiego, • (POPH) Program ochrony środowiska przed hałasem dla pi ęciu odcinków drogi krajowej nr 11 o ł ącznej długo ści 24.02 km, uchwała nr XIV/208/11 z dnia 26 wrze śnia 2011 roku, Sejmik Województwa Wielkopolskiego, • Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2012, WIO Ś, Pozna ń, • Biuletyn Informacyjny WUP w Poznaniu, marzec 2014, • Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Suchy Las (2013) uchwała nr XXXII/309/13 Rady Gminy Suchy Las z dnia 07.03.2013 roku w sprawie uchwalenia zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Suchy Las, • Prognoza oddziaływania na środowisko do projektu Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Za- gospodarowania Przestrzennego Gminy Suchy Las (2012), • Strategia Rozwoju Gminy Suchy Las na lata 2013 – 2022 (2013), • Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Suchy Las na lata 2013-2016, uchwały nr XXXV/339/13 Rady Gminy Suchy Las z dnia 23 maja 2013 r., • Projekt Programu usuwania azbestu dla gminy Suchy Las, • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137, poz. 984), • Rozporz ądzenie z dnia 12 stycznia 2011 r. Ministra Środowiska w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. z 2011r., Nr 25, poz. 133), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r., Nr 257, poz. 1545), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008r., Nr 143, poz. 896), • Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417 ze zm.) i rozporz ądzenie zmieniaj ące z dnia 20 kwietnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r. Nr 72, poz. 466),

103

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2014 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014, poz. 112), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporz ądzenie map akustycznych, oraz sposobu okre ślenia granic terenów obj ętych tymi mapami (Dz. U. z 2007r., Nr 1, poz.8), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r., Nr 221, poz. 1645), • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 r., Nr 213, poz. 1397 ze zm.), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie mechaniczno- biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych (Dz. U. z 2012 r., poz. 1052), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz.U. z 2002, Nr 165, poz. 1359), • Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75, poz. 493 ze zm.), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz.U. z 2003r., Nr 192, poz. 1883), • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013r., poz. 627 ze zm.), • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2012 r., poz. 145 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2011 r., Nr 12, poz. 59 ze zm.), • Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz.1235 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2013 r., poz. 1399 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2012r., poz. 647 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze. zm.), • Ustawa z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2014, poz. 613 ze zm.), • Ustawa z dnia 8 marca 1990r. o samorz ądzie gminnym (Dz.U. z 2013r., poz. 594 ze zm.), • Ustawa z dnia 20 lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2013r., poz. 686 ze zm.), • Strona Ministerstwa Ochrony Środowiska www.mos.gov.pl., • Strony Natura 2000 www.natura2000.mos.gov.pl/natura2000 i www.natura2000.org.pl, • Strona internetowa www.cire.pl, • Strona internetowa www.gminy.pl, • Strona internetowa www.energiaodnawialna.net, • Strona Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu http://bip.poznan.rdos.gov.pl, • Strona Starostwa Powiatowego www.bip.powiat.poznan.pl, • Strona Polskiej Spółki Gazownictwa sp. z o.o. http://msd.wsgaz.pl/, • Strona Pa ństwowego Instytutu Geologicznego geoportal.pgi.gov.pl,

104 „ Program Ochrony Środowiska dla Gminy Suchy Las na lata 2014-2017 z perspektyw ą na lata 2018-2021”

• Strona Pa ństwowej Słu Ŝby Hydrologicznej psh.gov.pl. • Strona Powiatowego O środka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej podgik.poznan.pl

105