Slavia Occidentalis
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Biblioteka INSTYTUT ZACHODNIO-SŁOWIAŃSKI PRZY UNIWERSYTECIE POZNAŃSKIM INSTITUT D’ÉTUDES CONCERNANT LES SLAVES OCCIDENTAUX SLAVIA OCCIDENTALIS Tom 14. REDAKTOR: MIKOŁAJ RUDNICKI 19 POZNAŃ Ӡ5 GEBETHNER i WOLFF POZNAŃ — KRAKÓW (CRACOVIE) _ ŁÓDŹ — WARSZAWA (VARSOVIE) — WILNO — ZAKOPANE NAKŁADEM INSTYTUTU ZACHODNIO-SŁOWIAŃSKIEGO PRZY UNIWERSYTECIE POZNAŃSKIM Z ZASIŁKU MIN. W. R. i О. Р., SENATU AK, U. P. ORAZ STAROSTWA KRAJOWEGO W TORUNIU http://rcin.org.pl „SLAVIA OCCIDENTALIS“ wychodzi raz rocznie w objętości tomu, wydawana przez „Instytut Zachodnio-słowiański“ przy Uniwer sytecie Poznańskim est publîée une fois par an par „L’Institut d’études con- cernant les Slaves Occidentaux“ (Université de Poznań). Directeurs: M. Rudnicki, ťabbé Kozierowski secrétaire: L. Kaczmarek. Przesyłki i egzemplarze recenzyjne przeznaczone dla „Slavia Occi- dentalis" prosimy nadsyłać pod adresem: Instytut Zachodnio-sło- wiaúski przy Uniwersytecie Poznańskim — Poznań Uniwersytet, Coli. Mains albo Prof. Lehr-Spławińskí — Kraków — Uniwersytet. Prière d’adresser les envois et lee correspondances au: Instytut Za- chodnío-słowíański przy Uniwersytecie Poznańskim, Coli. Maius ou au Prof. Lehr-Spławińskí — Kraków — Uniwersytet. Wydawnictwa Instytutu Zach.-słowiańskiego: do nabycia w Instytucie: en vente: 1. „Slavia Oc cidentalis“ tom I.—III/IV. (na wyczerpaniu) oraz tomy V.—XIV). 2. F. L o r e n t z. Polskie i kaszubskie nazwy miej scowości na Pom orzu kaszubskiem . 1923. 3. F. Lorentz. Gramatyka pomorska, zeszyt 1 (z mapą narzeczy pomorskich) 1927; z. 2—6 (1929— 1935). 4. B. Stelmachowska. „Podkoziołek“ w obrzę dowości zapustnej Polski Zachodniej. 1933. 5. Archiwum etnograficzne Instytutu Zach.-słow. ze szyty 1. 2. w przygotowaniu: en préparation: 1. F. Lorentz. Gramatyka pomorska (zeszyt 7—8). 2. L. Z a b ro c k i. Gwara Borów Tucholskich. I. Granica gwarowa między Borami Tucholskiemi, Kaszubami i Kocie wiem. http://rcin.org.pl INSTYTUT ZACHODNIO-SŁOWIAŃSKI PRZY UNIWERSYTECIE POZNAŃSKIM INSTITUT D’ÉTUDES CONCERNANT LES SLAVES OCCIDENTAUX SLAVIA OCCIDENTALIS Tom 14. REDAKTOR: MIKOŁAJ RUDNICKI 19 P O Z N A Ñ 35 GEBETHNER i WOLFF POZNAŃ — KRAKÓW (CRACOVIE) — ŁÓDŹ — WARSZAWA (VARSOVIE) — WILNO — ZAKOPANE NAKŁADEM INSTYTUTU ZACHODNIO-SŁOWIAŃSKIEGO PRZY UNIWERSYTECIE POZNAŃSKIM Z ZASIŁKU MIN. W. R. i О. Р., SENATU AK. U. P. ORAZ STAROSTWA KRAJOWEGO W TORUNIU http://rcin.org.pl Odbito w Drukarni Uniwersytetu Poznańskiego pod zarządem Józefa Winiewicza http://rcin.org.pl Treść — Sommaire. I. Rozprawy — Àrticles de fond. Marjan Szyjkowski. W stulecie śmierci. Kazimierz Bro dziński w Czechach. (Z cyklu „Polskie peregrynacje do Pragi i Karłowych W a ró w " )........................................................... Résumé: Kazimierz Brodziński en B ohêm e..................... Adam Tomaszewski. Mowa t. zw, Mazurów wieleńskich Résumé: Le parler des „Mazoures“ de Wieleń Henri Grappin. Milodat (Bulle de 1 1 3 6 )................................ Streszczenie: M ilo d at................................................................ Mikołaj Rudnicki. Studja nad nazwami rzek lechickich Résumé: Études sur les noms des rivières lékhites . Mikołaj Rudnicki. Szkice z kultury lechickiej . Résumé: Esquisses du domaine de la culture lékhite . Z. Stieber. Nagłosowe o w dialektach zachodniosłowiańskich Résumé: O initial en dialectes slaves de l'Ouest . II. Dział krytyczny — Analyses. NOWSZE PUNKTY WIDZENIA W SPRAWACH LECHICKICH: Witold Taszycki. Śląskie nazwy miejscowe. Wyd. Inst. Śląskiego. Katowice 1935; T. Lehr-Spławiński. Jeszcze o „Kaszubach wśród Kaszubów". Komunikat Instytutu BałtyckiegOi Serja III, nr. 16; Dr. Dr. Fr. L a n g e. Sprachen- karte von Mitteleuropa. Berlin. Mikołaj Rudnicki ZYGMUNT WOJCIECHOWSKI. Mieszko I i powstanie państwa polskiego. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Т. X, nr. 4; i osobna odbitka . Józef Widajewicz ZYGMUNT WOJCIECHOWSKI. Mieszko I i powstanie państwa polskiego. Dagome czy D agone? Mikołaj Rudnicki STÜMPEL GUSTAV. Name und Natíonalität der Germanen. Eine neue Untersuchung zu Poseidonios, Cäsar und Tacitus. Klio Beiheft XXV. Neue Folgę. Heít XII. Leipzig 1932. Mikołaj Rudnicki Deutschland u. Polen. Uwagi ogólne (por. SO. XII 249—68). Mikołaj Rudnicki BRACKMANN ALBERT. Die polítísche Entwícklung Osteuropas vom 10. bis 15. Jahrhundert . Mikołaj Rudnicki http://rcin.org.pl BRÜCKNER ALEKSANDER. O nazwach miejscowych- Roz prawy Wydziału Filologicznego Polskiej Akademji Umiejęt ności. T. LXIV, nr. 2, Z résumé w języku niemieckim. Kraków 19Ӡ5..........................................Mikołaj Rudnicki S u f i к s ~ił~io MR. A. PASCHEN. Die semasíologische und stilistísche Function der trat/torot — Alternatíon ín der altrussíschen Líteratur- sprache von .. Slavica herausgegeben von Karl H. Meyer und M. Murko 10. Heidelberg 1933. Carl Winters Univer- sitätsbuchhandlung......................................Edward Klich KRONIKA NAUKOWA.............................Mikołaj Rudnicki RÉSUMÉS F R A N Ç A ĪS ................................................................................ INDEKS WYRAZÓW— Index lexicographique L. Kaczmarek KSIĄŻKI NADESŁANE DO REDAKCJI — Lívres euvoyés à la R édactio n................................................................................................. http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl W stulecie śmierci. Kazimierz Brodziński w Czechach. (Z cyklu „Polskie peregrynacje do Pragi i Karłowych Warów"). W lipcu 1819 roku doszła do Warszawy paczka książek z Pragi. Adresowana była na nazwisko znanego „samskry- cisty“, Walentego Skorochoda Majewskiego. Posyłał ją Antoni Jungmann, brat Józefa, duchowego wodza czeskich „budzi cieli44, wśród których praca Majewskiego „O Słowianach i ich pobratymcach 4, posłana przez autora w darze Dobrovskiemu, wywołała prawdziwy entuzjazm. Entuzjazm ten podniosła jeszcze druga rozprawa Majew skiego: „Rozkład i treść dzieła o początku licznych Sławiań- skich Narodów, tudzież każdego w szczególności44 (Warsza wa 1818). Tę publikację posłał autor znanemu w Pradze pro fesorowi medycyny, Antoniemu Jungmannowi „comme un foible (sic) homage à son zèle pour les Lettres des Slaves“ — jak czytamy w dedykacji, datowanej w Warszawie 20 kwie tnia 1819 roku. Antoni Jungmann się rewanżuje: posyła „odkryte44 przed rokiem przez Wacława Hankę „Rękopisy44 (w dwóch egzem plarzach — drugi dla Lindego „viro literato et philologo praestantissimo“) — „charas reliquias vetustissimae littera- turae Cechicae“, jak je określa w dołączonym liście z 30 czerw ca 1819 roku. Posyłał „Rękopis królodworski", wydany drukiem wraz z niem ieckim przekładem W enceslaw a Svobody (1819) oraz odpis „Rękopisu Zielonogórskiego44, pisząc o tym ostatnim: „Fragmentum descriptum totum, quantum musaeo nationali ab anonymo donatum, opto ut legas; in quo certe confraterni- tatem cechici sermonis cum polonico maximam reperies. In- venies que simul Slavos priscos ex India, paterno solo, non tam rudes ferosve in Europam advenisse. Habent Cechi tem- http://rcin.org.pl 2 Marjan Szyjkowskí S O .14 pore Libusiae jura scripta divina illis; processus similis erat illis Hindorum”. Otrzymawszy tego rodzaju „rewelacje”, pośpieszył Ma jewski z niemi do redaktora „Pamiętnika Warszawskiego”, Feliksa Bentkowskiego, celem ich ogłoszenia. Uczynił to w przyjętej i modnej wówczas formie „listu do Redakcji Pa miętnika Warszawskiego”, który Bentkowski wydrukował w m ajow ym num erze czasopism a, rocznik 1820. Donosił M a jewski gminie czytających o otrzymanym liście i książkach z Pragi,, podawał tytuł „Rękopisu królo-dworskiego“, z przed mowy Hanki cytował „zarys dziełka“ i anegdotę o jego od kryciu „w sklepieniu kościelnej wieży”, powoływał się na sąd Dobrowskiego co do czasu powstania tego „zabytku” i dawał jego opis. Od siebie rozpisał się o ortograf ji i zmianach, jakie sam wprowadził, streszczał cztery pierwsze pieśni, a wreszcie rozpłynął się w najwyższej pochwale, zamkniętej konkluzją, dla serc słowiańskich najmilszą: że „te i inne szczątki staro żytnej mowy pod setnemi nazwaniami w większej części Eu ropy dotąd siedzących jednojęzycznych ludów zdają się wskazywać, że od Trackiego Thamira, o którym wspomina Homer, aż do Wyszogrodzkiego Lumira i Serbskiego Zaboja... wielkie pokolenie tak później nazwanych Słowian utrzymy wało ciągle pasmo Bardów, czyli tak zwanych w samskrycie uczniów Bharady, bogini dziejów”. Po takim wstępie podał Majewski (pierwsze w Polsce) tłumaczenie prozą obok rękopisu oryginału urywku „Zaboy, Ѕіаүоу a Ludiek“. Relacja Majewskiego wywołała wśród warszawskich lite ratów poruszenie — bowiem słowianizm i słowianofilizm miał wtedy w atmosferze warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk kurs wysoki. Toteż z impulsu Majewskiego zajęli się natychmiast „odkryciami” zabytków średniowiecznej kultury Słowian i slawiści (I. B. Rakowiecki, Andrzej Kucharski) i slawizujący poeci, warszawscy Bojanowie — wśród nich pierwszy Kazimierz Brodziński, stojący tak blisko „Pamię tnika Warszawskiego”, najgorliwszy jego w tych latach współ pracownik (od 1822 roku redaktor). http://rcin.org.pl S O .14 Kazimierz Brodziński w Czechach 3 Jeszcze w tymsamym roczniku „Pamiętnika44, w dwa miesiące po Majewskim (w numerze lipcowym), daje Bro dziński pierwszy rymowany przekład fragmentu pt. Zbichon. Duma przełożona ze staro-Czeskiego języka (na str. 393). W trzy lata później, w rozprawie o elegji, streszcza Brodziń ski prozą „Jelenia“, jako przykład elegji na śmierć młodzień ca, który, jak sądzi, „jest najprawdziwszą w tym rodzaju poezją“, oraz „Żaboja4’ (przykład „elegji heroicznej44). Tak żywe i bezpośrednie zajęcie się czeskiemi