1919tik | 2.604 zenbakia | 2018/06/24 | 3,90 € | argia.eus

elkartasuna ESTATUAREN ZAPALKUNTZARI AURRE EGITEKO

»» Larrun: Umorea eta botere harremanak »»Marihuana legeztatuko dute Kanadan »»Oporrak: Turismo eredu nagusitik kanpo bidaiatzeko moduak ZULOANBidaia bat AHT eta lan-esplotazioan barrena

Urko Apaolaza Avila

14 €

// LIBURUAK //

AHTko obren hesi laranja gainditu dugu Lehen eskuko dokumentazio eta testigantzen bidez egindako bidaia AHTko lan-esplotazioan barrena. ARGIA eta Manu Robles-Arangizen elkarlanari esker argitaraturiko liburua.

AHTzuloan

ESKAERAK @AHTzuloan azoka.argia.eus | & 943 371 545 | [email protected] www.argia.eus/blogak/zuloan 2.604 zenbakia | 2018/06/24

Panorama 35 Denboraren makina 4 Asteko argazkia 40 bizi baratzea 6-9 Albisteak 42 Argiako azoka 7 Fauna publikoa 43 Argiako komunitatea 10 Kanadak marihuana 47 Artea legeztatu du, baina 48 Kultur kritika askorentzat berandutxo 50 zuzeneko emanaldia iritziak 51 Denbora-pasak 17 June Fernández 52 Argi-Kontra: 18 Rosa M. Martin Sabaris katrin ginea 19 Ainhoa Azurmendi 54 Beranduegi Itziar Bardaji Goikoetxea 20 Karmelo Landa

Turismoa anabasa eta kaosa batzuentzat, aberastasun eta oparotasun iturri Azaleko argazkia: dani blanco besteentzat. Egungo egoeraz eta bestelako ereduez asteko erreportajea.

sakonean

12 | William A. Douglass: “Oso lotuta nago euskaldunei, baina ez naiz euskalduna” / Miel A. Elustondo 22 | Turismo eredua hankaz gora: Nola bidaiatu piztia elikatu gabe? / Miren Osa eta Maddi Txintxurreta 30 | Justiziaren arrakalak elkartasunez beteta / Miren Osa eta Maddi Txintxurreta 36 | Hazkuntza komunitarioa: Bularreko anai-arrebak / Iñaki Sanz-Azkue 38 | “EuskarAbentura hiztun gazteen aktibazio dinamika da, udaldian beteko dena “ / Miel A. Elustondo 44 | Usopop: “Festibal asko diruaren logikan dabiltza, baina guk musika maite dugu” / Kepa Matxain

Aldizkari hau irakurri ostean, eman norbaiti edo utzi leku publiko batean. Bildumagilea ez bazara, noski. Argia komunikazio proiektua Argia jendearen bultzadarekin ateratzen dugu aurrera. mila esker denoi.

doan eta libre Argiako edukiak kopiatu, moldatu, zabaldu eta argitara ditzakezu, gure egiletza aitortu Ekonomia sozial eraldatzailearen sareko kide eta baldintza beretan eginez gero.

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Web garapena: Asier Iturralde. Ametzagaiña Taldeko partaidea. Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Lehendakaria: Bego Zuza. Lege gordailua: SS 837-2012. Zuzendaria: Estitxu Eizagirre. ISSN: 0213-909X. Erredakzioa: Asier Gonzalez de San Pedro, Batzorde parekidea: 72562 E. Amaia Lekunberri, Axier Lopez, Estitxu Eizagirre, Gorka Bereziartua, Jon Torner, Lander Arbelaitz, HELBIDEAK: Mikel Asurmendi, Mikel Garcia, Nahia Ibarzabal, Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Onintza Irureta, Pello Zubiria, Urko Apaolaza, Tel.: 943 371545. Xabier Letona. Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa: Diseinua: Sergio Labrador. Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel.: 559 473163. Argazkilaria: Dani Blanco. Nafarroa: Gazteluko Plaza 44, 3. eskuina. Produkzioa eta inprimaketa: Antza S.A.L. 31001 Iruñea. Tel.: 948 222285. Administrazioa: Jone Arzallus, Mari Karmen Loiarte, Marijo Aiertza. POSTA ELEKTRONIKOAK: Salmenta: Idoia Arregi, Ixabel Bereziartua, Komertziala: [email protected] Karlos Olasolo, Maite Arrieta, Olatz Korta. Harpidetzak: [email protected] Idazkaritza: Aloña Soraluze, Bego Zuza. Erredakzioa: [email protected] panorama Mugimendu feministaren beste garaipen bat Maiatzean Irlandan egin bezala, Argentinan ere mugimendu feminista garaile atera da Eliza Katoliko atzerakoiaren presioen gainetik. Diputatuen ganbera abortu legearen alde agertu da, hamaika urtean sei aldiz baztertu ostean. Indarrean den lege murriztailearekin, urtean 500.000 abortu klandestinotik gora egiten dira Argentinan, sarri heriotza eraginez: 2016an 43 emakume hil ziren. Abortu libre, segurua eta doakoa legalizatzeko Senatuak berrestea besterik ez da falta. Eta hala emakumeek beren gorputzaren gainean libreki erabaki eta haurdunaldiko lehen hamalau asteetan abortatzeko aukera izango dute. Irudian: garaipena jakin zen unean poza barreiatu zen Kongresuaren aurrean bildutako milaka pertsonen artean.

Argazkia: Sub.Coop · Testua: Axier Lopez

panorama

“Bilboko Plaza Berriko Erreka Tabernan sartu. Euskaraz bi kafe eskatu ta kamareroa siku erantzun: Hola, Dos Cafés. No tengo por qué saber euskera. Tengo estudios superiores, y tú? Klasismoa, euskarafobia” @beharko

“Goi mailako ikasketak baina behe mailako heziketa” efe @ororostorm

“Joan gaitezen EAE eta Nafarroa, ‘Aquarius’eko egunero txandaka kafeak euskaraz migratzaileak hartzeko prest eskatzera” @torrezaha A rgia Espainiara iristen diren gainerakoak bezala tratuko dituzte. Dagokien espedientea “Bufff diso en Galiza, 629 migratzaile zeramatzala, Italiatik 35 irekiko diete, erregulazioa edota asiloa sabémolo ben. Moita miliatara eta Maltatik 27ra lehorreratu lortzeko edo Espainiatik kanporatzeko. forza e que vaian a ezinik itsasoan egon zen Aquarius ontzia Eusko Jaurlaritzak eskaintza egin die rañala quen desprece joan den astean, Italiako agintariek hango ACNUR erakundeari eta Espainiako Aquarius o euskera” portuetan kairatzea debekatzen zielako. Gobernuari, eko migratzaileen Azkenean, Valentziako kaian sartzeko %10 hartzeko. Jakinarazi du ez dutela @maruxinha3 baimena eman zuen Pedro Sánchez partikularren etxerik erabiliko horretarako. Espainiako Estatuko presidenteak, eta Nafarroako Gobernua ere prest agertu da “Kexa helaraziko diegu pasa den igandean porturatu ziren errefuxiatuak hartzeko. horrelako jarrerak migratzaileak. Migrazioaren eguneroko gordina ez onartezinak direla 45 egunez, “Espainiara sartzeko da aldatu, ordea. Itsasontzia Valentziara ohartarazi eta berriro ezohiko baimena” izango dute, arrazoi bidean izan den asteburu berean, gertatu ez daitezen humanitarioengatik. Gero, Espainiako Espainiako Itsas-Salbamenduko taldeak Legearen araberako tratua jasoko dute. pateretan Europarantz zihoazen 1.290 beharrezkoak diren Espainiako Barne ministro Grande lagun erreskatatu behar izan ditu neurriak har ditzaten” Marlaskak berak irrati saio batean adierazi Mediterraneoan, 43 pertsona desagertu @behatokia zuenez, Aquariuseko errefuxiatuak dira itsasoan eta 4 gorpu aurkitu dituzte.

“Mediku on eta euskaldunak gara!” ane negueruela, medikuntzako ikaslea Aurten ere, ozen mintzatu dira ikasleak EHUko Medikuntzako graduazio ekitaldian. Euska- razko ikasketak aldarrikatu ditu Negueruelak: “Vitorian ez dago zer ospatu, Bizkaian dagoe- nean on eta ez dagoenean hor konpon, eta Donostian ereiten jarraitu behar, uzta jasotzeko”. Bestelako “zauriak eta gabeziak” ere zerrendatu ditu ikasleak. Hala nola, medikuntzan ema- kumeak gehiengoa izan arren, gutxiengo sentiarazten dituztela adierazi du, “¿y dónde está el médico?” gisako galderekin. Praktikak egin bitartean “ospitalean altzari moduan tratatu gaituzuenak” ere aipatu ditu. “Izan dadila azkena, txotxongilo garena”. 2018-06-13

6 2018/06/24 | ARGIA panorama

Fauna publikoa “Guk lan egingo dugu erabaki judizialak errespetatuko diren gizarte bat eraikitzeko” Jose Javier Esparza (UPN), Altsasuko gazteen aldeko manifestazioaren ondoren Erregimenaren tenperatura

gorka Bereziartua Mitxelena @boligorria

Kaleko mobilizazioak zerbaiten termometro badira, UPN- ren tenperaturak baxu xamar egon behar du, berri txarrak jasotzen ari baita azkenaldian: asteburuan milaka lagun elkartu dira Iruñean Altsasuko gazteen aurkako senten- tzia arbuiatzeko eta muntaia polizial-mediatiko-judiziala salatzeko. Beste sententzia batek, 2016ko Sanferminetako talde bortxaketaren kasukoak, milaka lagun atera zituen Iruñeko kaleetara aurtengo apirilean eta haserrea metro- poli foraletik askoz harago sumatu zen. Oso mobilizazio jendetsuak, oso sententzia polemikoek eraginak. Eta giro horren erdian, erabaki judizialak debate publikoaren dianan daudenean, ez zaigu ba plazara atera Esparza, esateko, Diputazioa galdu zutela oraindik onar- tu ez dutenen izenean, beraiek toga janzten dutenen alde daudela? Esaldiak badu bere testuingurua: Esparzak parez pare jarri ditu Altsasukoen aldeko manifestazioa eta ekainaren 2an UPNren kale-animazio departamenduak antolatutako euskarafobia pride eguna, salatzeko Uxue Barkosek mo- bilizazio baten eta bestearen aurrean jarrera diferenteak hartu dituela, “proportzionaltasuna” eskatu duelako Altsa- sukoen kasuan –adierazpen neurtuagorik, nekez–. Kaleko mobilizazioak zerbaiten termometro badira, or- dea, UPNren tertzio mediatikoak ez dira lortzen ari jende askorik mugitzea Barkosen gobernuaren aurka. Euskara- ren kontrako manifestaziora gasolina gutxiagorekin iritsi ziren iazko ikurrinaren kontrakora baino. Eta urtetxo bat falta da eltze forala sutan jartzeko. Ez dirudi denbora asko. Eta hauteskundeen irabazleak ez dituzte epaileek erabaki- tzen. n

ARGIA | 2018/06/24 7 panorama

analisia ekonomiaren talaian Armagintzaren Munduko lobbya, pozarren Koparen

irabazlea Juan Mari Arregi Ez da egia dirua falta denik munduan, estatuek eta Europar Batasunak di- Axier Lopez rurik ez dutenik herritarren behar @axierL Blatter FIFAko buruzagi ohi ustela eta Putin. soziolaboralak asetzeko. Gobernu bakoitzaren lehentasun politikoen Estadio, taberna eta albistegietako tean Costa Rica, El Salvador, Guatema- menpe dago dena. Stockholmeko Ba- orroak futbola ez den gainerako guztia la, Honduras, Nikaragua eta Panamako kearen Ikerketarako Nazioarteko Ins- estaltzen hasi dira, baita nazioarteko presidenteak– inputatu zituen, futbo- titutuaren datuen arabera, 2017an futbolarekin lotutako negozio ilun eta laren kontura bidegabeki aberasteaga- munduko gastu militarra bilioi bat ustelak ere. 2015eko AEBetako fiskal na- tik. FIFAko zuzendaritzan 17 urte ze- eta erdi dolarrekoa izan zen. AEBek gusiaren hitzak ahanzturaren zingiran ramatzan Joseph Blatterrek 2015ean gastatu zuten gehien, 609.758 milioi urperatu dira jada: “Futbolaren kupule- dimititu egin behar izan zuen. Ustelke- dolar; Txinak hurrena, 228.231 mi- tan agerikoa, sistematikoa eta sakonki ria kasuen uholdeari erantzuteko FIFAk lioi dolar; eta Errusiak 66.335 milioi errotutakoa da ustelkeria”. Errusiako gi- Espainiako popularren esku-liburuari gastatu zuen iaz. Europar Batasuna zonezkoen munduko futbol txapelketa- heldu zion: “Pertsonen akatsak dira, ez osatzen duten herrialdeek 300.000 ri begira izango dira 3.400.000 lagun, erakundearena”. Hala, 2016an Gianni milioi dolar gastatu zituzten eta ran- FIFAren datuen arabera. Eta badakigu Infantino jarri zuten zuzendari, Blat- king horren buru dago Frantziako kiroletik baino negoziotik gehiago duela terren gertukoa. Baina bera ere ez da Estatua, 44.329 milioi dolarrekin. Es- futbol modernoak. ustelkeria akusazioez salbu. 2017an Le painiako Estatuak 16.227 milioi do- 2010ean Hego Afrikan, herritarren Monde egunkariak argitaratu zuen, Tur- lar gastatu zuen arlo militarrean joan erdia pobrezian bizi zen eta 3.900 mi- kiako futbol partida batzuen iruzurre- den urtean. lioi dolar erabili zituzten Munduko Kopa tan parte hartu zuela Infantinok. Bistan da armagintzaren lobbya prestatzeko. FIFAk 3.380 milioi dolarreko pozarren dagoela, are gehiago euro- sarrerak izan zituen. 2014koan Brasilek Etekina eskubideen gainetik par industria militarra 13.000 milioi 15.000 milioi dolar xahutu zituen azpie- Pasa den astean FIFAko Kontseiluak euroko funtsarekin indartzeko joan gituretan, kostuen %90 Lularen Gober- erabaki du giza eskubideak betetzen den astean egindako iragarpenaren nuak hartu zituen bere gain. Eta FIFA Go ez dituzten herrialdeak ez zigortzea, al- ondoren. “Bakearen Europar Tres- Home oihuen artean, 2.600 milioi irabazi deko 156 eta kontrako 35 botorekin. na” deitzen dutena ere martxan jarri zituen FIFAk. Aurtengo edizioan ere joera Agian horregatik, FIFAk ez du arazorik da: 10.500 milioi 2021-2027 epeal- goranzkoa da. FIFAren diru sarreren au- izan datorren edizioa Qatar diktadura dirako. Izenak izen, tresna horrekin rreikuspena 6.000 milioikoa da. Errusiako wahabistan egiteko. Prestakuntza lanak finantzatu nahi dira beste herrialde Gobernuak gastuen –12.000 milioi dolar– hasita dituzte eta, Amnistia Internazio- batzuetako eraso militarrak. Gaine- %70 ordainduko du funts publikotik. Zifra nalaren arabera, esklabotzatik gertu- ra, Bruselak 6.500 milioi euro gorde- estratosferikoen dantza honetan ez dago ko baldintzetan ari diren 2.000 langile, ko ditu “Europa Konektatu” izeneko soberan datu hau gogoraraztea: “Etekin gehienak nepaldarrak, hil dira Kopako mekanismora, Batasunean barrena asmorik gabeko” elkarte suitzarra da FIFA. azpiegituren eraikuntzan. Negozioa ki- auto militarren eta soldaduen ga- Milaka milioiko negozioa kudeatzen duen rolaren gainetik dagoela ikusteko age- rraioa ziurtatzeko. talde altruista, onura orokorra duena, la- riko kasua da Qatarrekoa. Nazioarteko Kurioski, gastu militarra eragiten guntza publiko handiak jasotzen dituena txapelketa eta liga gehienen udako ete- duen “Defentsarako” europar poli- (zergetan, adibidez) eta agintean talde naldian ospatu ohi dira munduko ko- tika da herrialde bazkideen artean ‘selektoetako’ kideak dituena. Espainiako pak. Baina, aldaketarik ezean, azaroan adostasuna sortzen duen bakarreta- errege-etxeak sina lezakeen deskribapena eta abenduan jokatuko da 2022koa, ten- koa. Armagintzaren lobby militarrak da, baina ezberdintasun bat dago, ordea: peraturak 40 eta 50 gradutara heltzen oso ondo funtzionatzen du Europar FIFAn ‘Urdangarinak’ dozenaka dira. baitira udan. Liga handien egutegiak Batasuneko eta gobernuetako bule- baldintzatu behar izango dituzte. goetan. Banku handiek eta multina- FIFAgate Bai, baloia biraka hasi aurretik irabaz- zionalek euren interesak inposatzen 2015ean AEBetako Justiziak FIFAko lea adostuta zegoen. Inork baino gehia- dituzte. Gainerakoan, egon dadila 41 langile, goi-kargu eta Amerikako go, FIFAko lagunek ospatuko dituzte Az- gastu sozial apur bat ere… ozta-ozta hainbat gobernutako buruzagi –tar- pilikueta, Odriozola eta enparauen golak. masen matxinada eragozteko.

8 2018/06/24 | ARGIA panorama

g7a biarritzen G7aren hurrengo bilera Biarritzen izango da, 2019ko ekaina hasieran. Herritarrak kezkatuta daude, segurtasun indarren areagotzeak ekarriko dituen gastuak direla-eta. Alemania, Kanada, AEB, Frantzia, Italia, Japonia eta Erresuma Batuko buruzagiak elkartuko dira.

@BagoazGO Esnal, Haranburu eta Parot anaien alde baiona. “Egun bat gehiagorik ez” leloari atxikiak, ehunka lagunek bat egin zuten Lapurdiko hiribu- ruko karriketan. Ion Parot, Unai Parot, Jakes Esnal eta Frederic Haranburu “Txistor” preso lapurtarren baldintzapeko askatasuna eskatu zioten Macronen Gobernuari. Besteak beste, Oihana Parot eta Anaiz Funosas mintzatu ziren: “Frantziako Gobernuak ez du aintzat hartu ETA desegin izana, ez desarmatzea euskararen alde ere. Nola gara daiteke hartara bake prozesua?”. Tuterako Euskararen Aldeko Plataforma sortu dute. Euskara eta euskal FUTBOLA kultura sustatzeko osatu dute eta Erriberan I rregulartasun gehiago euskaraz bizi nahi dutenei aukerak ematea Osakidetzako oposizioetan da plataformaren xedea. 50.000 A rgia euroko isuna Elur-bola gero eta handiagoa da Osakidetzako oposizioetako iruzurraren auzian. proposatu du Zenbait medikuri azterketak aurretik filtratu izana salatu zuten sindikatuek ekai- Osasunarentzat na hasieran eta geroztik irregulartasunekin lotutako albisteak ugaritzen ari dira. Indarkeria, Arrazismoa, Xenofobia eta Beste 4 susmopean Epaimahaia Elkargoari deia Intolerantziaren geure esport Euskadiko Sendagileen Jakin da gutxienez Irregulartasunak berre- Kontrako Batzordeak, Herri kirolei buruzko Sindikatuak jakinarazi Osakidetzako 24 goi tsi dituzten medikuek “Indar Gorri zale-talde Geure esport duenez, Osakidetzako kargu daudela oposa- kritikatu dute presioak biolentoa babestu hilabetekaria sortu dute oposizioetako beste lau keten tribunalen buru. jasaten ari direla. “De- eta fabore-tratua Luis Mari Bengoa, Gerardo Bengoa eta Jon Leundak. espezialitatetan filtrazio Honek irregulartasu- nok ezagutzen genuen” emateagatik”. Doan banatuko da eta -zantzuak aurkitu ditu: nak agerian uzten ditu, egoeraz mintzo dira, Urrezko Aizkorak tarte Traumatologia, Kirurgia Langile Publikoaen eta euren esanetan, “ez 1 handia izango du. Herri Orokorra, Kirurgia To- Legeak esaten duelako da batere justua zuen H ilabete 1 zelaia kiroletako proba ugari razikoa eta Neurokirur- goi mailako karguak erakundean ustelkeria ixteko ere eskatu astebururo egin arren, giako azterketak dira dituztenek ezin dutela salatzeko pertsona bat dute, Indar Gorriko “komunikabide gehienek susmo berriak eragin parte hartu epaimahai arriskuaren mugaraino kideei sarrerak tarte txikia ematen dituztenak. kalifikatzaileetan. jarri behar izatea”. ematea egotzita. digute”, kexatu da Bengoa.

ARGIA | 2018/06/24 9 panorama net hurbil osasuna | drogak | negozioa

Kanadak marihuana legeztatu du, baina

Pello Zubiria Kamino askorentzat berandutxo @pellozubiria

Kanadako Senatuak ekainaren 7an bedeinkazioa emanda, hiru hilabete barru marihuanaren kontsumoa bezala salerosketa libre izanen dira han. AEBetan legezkoa den estatuetan ikusi denez, kalamuaren trafikoan aritzeak ez du gehiago gaiztagin bihurtuko inor, osasun arazoentzako eskuratu ezinean zebiltzanei eguna argituko zaie eta estatuak diru asko bilduko du zerga berritan. Baina drogen kontrako gerran buru ibili direnetako batzuk izango dira orain negozio berrien onuradunak ere.

Kanadak dena prest dauka marihuana bestela esanda, ea zenbat zerga biltzea ko direla dagoen kontsumoa asetzeko. bere ohiko salerosketa sareetan sartze- lortuko duten. Tom Barnesek The Inde- Konparaziorako, Colorado estatuan ko, alkohola daukan bezala, lege, saltoki, pendent egunkarian azaldu duenez, “Ka- (AEB) 2012an legeztatu ondoren 1.000 kontrol eta zergak barne. Ekain hasie- nadan atseginerako marihuana merka- denda zabaldu dira. Coloradon prezioak ran, justu Donald Trump G7ko gainera- tuak urtean 5.700 milioi dolar kanadar jaitsi dira 2012ko 10,2 euroetatik gaur- ko mandatariekin muturtuta eta berezi- –3.700 milioi euro– mugitzen ditu eta ko 6 euroetara eta bertako agintariek ki Kanadakoarekin haserre azaldu zuen asko dira oraindik uste dutenak horren diotenez kontsumitzen den marihuana- argazki haren egunean, Otawako Sena- zati handi batek gero ere legez kanpo ren %70 legezkoa da. tuak oniritzia eman zion kalamuaren jarraituko duela”. AEBetan, prentsa ekonomikoak be- erabateko debekua lurperatzen duen GTV Capital funtsak, Kanadako ka- rrikitan plazaratu duenez, kalamuak lege berriari. Hori bai, diputatu eta se- lamu konpainietan berezitua denak, laster edari freskagarriek baino nego- natari kontserbadoreek gogor egin dio- kalkulatu du legezko irribelarra zergen zio handiagoa mugituko du. Business te aurre azken unera arte. aurretik ere gramoko 8,33 dolarretan Insiderrren Cowen inbertsio bankuko Justin Trudeau lehen ministroak bete –5,4 eurotan– ateratzen dela, ilegalak arduradunek kalkulatu dute 2030era- ahal izan du 2015eko hauteskunde kan- balio dituen batez besteko 4,88 euroak ko belarraren industriak 64.000 milioi painan egindako promesa. Osasun ara- baino garestiago, testa, zorroratzea eta euroko salmentak edukiko dituela; gaur zoak arintzeko kontsumitzea 2001etik segurtasun arauak direla eta. Gauza da egun 42.000 miloi euro mugitzen omen zegoen despenalizatua Kanadan, baina legez salduari gehituko zaiola gramoko ditu AEBetan, beti ere trafiko legalean. arau berriarekin bera bihurtu da G7 tal- dolar bat zergatan. “Prezioen arteko deko herrialdeen artean estreinakoa tartea hori baldin bada, kontsumitzaile Belar gaiztoa uste baino hobea zen marihuana atseginerako kontsumorako askok merkatu ez legalean jarraituko “Kanadak belarra legeztatuko du, baina liberalizatzen. dute”. amnistiatuko ote ditu delituengatik kon- Legeztatzearen sustatzaileek argu- Ez da harritzekoa Kanadako Zaldizko denatuak?”, idatzi du Leyland Ceccok diatu dutenez, egoera berriak ekarriko Poliziak –Mounted Police izena dauka, The Guardianen Torontotik. “Aktibistek du kriminalitatea gutxitzea, lanpostu txapeloker kanadarren behor bakarrak diote amnistiarik gabe talde baztertue- berrien sorrera eta estatuak zergatan beren autoenak izan arren– oso aurre- tako askok jarraituko dutela iraungitako diru gehiago biltzea. Hemendik aurrera ratuta edukitzea planak kalamuaren in- legeen kalteak nozitzen”. kanadar bakoitzak bere kontsumorako dustrian jarraituko duen merkatu beltza Justin Trudeauk marihuana legezta- lau Cannabis sativa landare hazi ahal ikertu eta pertsegitzen jarraitzeko. tzeko promesarekin 2015ean hautes- izango ditu, norbere kontsumorako 30 Gainerakoan, erakunde guztiak prest kundeak irabaziz geroztik, hautagaiaren gramo arte edukitzea bezala; gehiagoko omen daude marihuanaren garai berrie- hitza lege bihurtu arteko hiru urteetan kopuruak merkataritza legeen arabera tarako. Ontarion, biztanle gehien dauz- 15.000 jende baino gehiago atxilotu edo kudeatuko beharko dira. kan probintzian, gobernuak berehala salatu dituzte horri lotutako delitu eta Kanadako prentsan aurki daitekeen zabalduko ditu 40 komertzio belarraren faltengatik. Denetara, Kanadan 500.000 eztabaidetako bat da ea zenbateraino salerosketarako, 2020an 150era iriste- herritar inguruk omen dauzkate aurre- lortuko duten agintariek maria trafi- ko asmoz. Quebec 20 dendarekin hasiko kari penalak marihuana trafikoagatiko koaren merkatu beltza murriztea, edo da. Askok uste dute urriegi suertatu- kondenaren batekin lotuta.

10 2018/06/24 | ARGIA o sasuna | drogak | negozioa net hurbil

‘National Post’ egunkarirako Ernest Doroszukek egindako argazkian, ezkerrekoa da Julian Fantino Kanadako Polizia Federaleko buru ohia eta eskuinekoa Kanadako Polizia Zaldizkoaren atzerri harremanetarako burua. Biak ari dira marihuana terapeutikoan liderra izan nahi duen Aleafia konpainiaren –’leaf‘ hostoa da ingelesez eta kalamuaren orria iradokitzen du– buruzagitzan, lehendakaria bata, zuzendaria bestea, urte luzez ‘maria’ eduki edo saltzen zutenak pertsegitzen aritu ostean.

Udaberrian Cannabis Amnesty kanpai- ren aitak, porruak erretzea zigorgabetu- azaldu direnak. Marihuana terapeuti- nan sinadura bilketari ekin diote. Beren ko zuela agindu zuenean. Agintariak ez koan famatua den Aleafia konpainia- webgunean ekimenarekin bat egiten du- zuen hitza bete. Aldiz, gazte hura sartu rentzako ari da lanean, esaterako, Julian ten jende ezagunen iritziak irakur daitez- zen trafikoan, aitortzen duenez tona- Fantino Torontoko polizian kalamua- ke: “Amnistiarik gabe, legeztatzea mono- ka ekartzen zituen Ekialde Hurbila, Ja- ren pertsegitzaile erruki gabea, oraindik polizatze itogarria da” dio Deejay NDNk; maika, Mexiko eta Kolonbiatik. Lautan 2015ean legeztatzearen kontra mintzo Alderdi Liberaleko Nathaniel Erskine-S- epaitu zuten eta denetara 69 urteko es- zena. Berdin gobernu kontserbadoreko mithek berriz “Kalamuaren kriminaliza- petxealdira kondenatu, horietatik 20 kide ezagun gehiago. Diote orain ohartu tzea luze iraun duen injustizia da; amnistia bete zituelarik, lehen biak segurtasun direla oker zeudela gai honetan. beharrezkoa da injustizia konpontzeko”. goreneko ziegetan, nahiz eta sekula ez “Orain horiek –dio Rowbothamek– Are gordinago idatzi du CBC katean nahastu droga gogorragoekin. libre dute dirua egitea marijuanaren produktore izandako Rosie Rowbotha- “Inoiz ez dut nire burua aurkeztu legeztatzearen kontura, eta bitartean mek: “20 urtez egon naiz espetxean ka- marijuanaren aktibistatzat. Nik dirua laster legala izango den zerbait egitea- lamuagatik, eta orain poliziak aterako ateratzen nion eta legeztatzea txarra gatik aurrekari penalak dituzten asko dio etekin ekonomikoa horri. Trafika- izango zen nire negozioentzako”. Orain, baztertuta geratuko dira, edo, kasu as- tzaileok pertsegitu gintuzten agintari ordea, ezin du jasan bera bezalakoak kotan, baita espetxean ere. Ni gaizkilea horiek berak ari dira orain inbertitzen eta kontsumitzaile txikiak pertsegitzen baldin banaiz, zein hitz erabiliko zenu- marihuanan, eta bitartean ez dago am- zituzten zakurrak berak ikustea kalamu kete izendatzeko Fantino eta beste za- nistiarik lehengo kondenatuentzako”. legalaren negozioaren erdian. kur-ohi eta politikariak, orain aberastu Rowbothamek 18 urte zituen Pierre Rowbothamek izen-abizenez aipatzen nahian ari direnak lerroaren beste alde- Trudeau lehen ministroak, oraingoa- ditu horietako batzuk, hedabideetan ere ra pasata?”. n

50 urtez elkarrekin

ARGIA | 2018/06/24 11 jendeak ANTROPOLOGIA | EUSKALDUNAK | ETXALAR

«Oso lotuta nago euskaldunei, baina ez naiz euskalduna» William A. Douglass Amerikarraren erroak Nafarroan

Euskal Herrian barrena ibili da oraindik orain William A. Douglass antropologoa. Inork uste ez duela etorri ohi da, eta han eta hemen ibili ondoren hegaldatzen da berriz. Hemen denean, konpromiso ofizialak bete eta, hutsik gabe, beti da ateak zabaldu zizkioten herri bietan, Etxalarren eta Aulestin. Bertan ditu amerikarrak euskal erroak.

Testua: Miel A. Elustondo A rgazkiak: Zaldi Ero

Etxalarren ibilia zara duela gutxi, berta- Z er dela-eta Euskal Herria? koa duzu lehen kontaktua Euskal Herrian, Egia esan, oraintxe ez dakit. Los pueblos William Anthony Douglass iragan mendeko 60ko hamarkadaren ha- de España irakurri eta barruan jo nin- Reno, Nevada, 1939 sieran. duela badakit. Baina izan zitekeen Ga- Antropologoa da oroz gain, Renoko Euskal Herrira etorri baino lehen ere, liziara jotzea ere, ez uste. Julian Pitt-Ri- Unibertsitateko Euskal Ikasketen Caro Baroja irakurtzen hasia nintzen, vers eta Caro Baroja adiskide ziren, Zentroaren sortzaile 1967an, eta gidari Chicagon, Antropologia ikasketak egi- Pitt-Riversek berak Andaluziako herri 33 urtez, erretretan sartu zen arte. ten ari nintzela. Bizpahiru liburu nituen baten gaineko ikerketa aitzindari bat Poliedrikoa da Douglass: ikertzaile irakurriak. Betikoak, Los pueblos de Es- egina zuen, aritua bezain aditua zen, zaildua, idazlea, arrantzale porrokatua, paña, Los Vascos eta besteren bat. Ez as- baina Caroren liburu hartan euskaldu- kasino ugazaba saiatua, Espainiako koz gehiagorik, baina horiexek, seguru. nak gertatu zitzaizkidan deigarrien, eta Estatuaren eta ezker abertzalearen Julian Pitt-Rivers antropologoa tesi-zu- Los Vascos irakurri nion. Eta, ondoren, artean bitartekari Henri Dunant zendari izatekoa nuen, baina artean Chi- Los pueblos del Norte. Hortaz, Julioren zentroaren eskariz, ekologista prestua... cagora heldu gabe zen. Bitartean, esan [Caro Baroja] leihotik sartu nintzen Eus- Hamaika liburu ditu argitaratuak, eta dudanez, ni Caro Baroja irakurtzen, nire kal Herrira, eta sartuz gero, etxean gora ikertzaile den aldetik, diren eta ez diren landa-lana Euskal Herrian egiteko as- eta behera nahitara ibili naizela esan saririk gorenak jaso ditu. moa gogoan hartua. beharko nuke.

12 2018/06/24 | ARGIA ARGIA | 2018/06/24 13 William A. Douglass ANTROPOLOGIA | EUSKALDUNAK | ETXALAR

1959an Madrilen ikasten ari zinela ez ze- nuen Euskal Herriaren berririk. Ezta batere. Renon, esate baterako, Bigarren Hezkuntzako ikasketak egi- ten ari nintzela, Nevadako ikastetxe katoliko pribatu bakarrean, euskal- dun zirenak ezagutu nituen, bizpahiru, baina italiartzat neuzkan. Haien dei- turei bestelako tankerarik ezin eman nik orduan… Ari naiz, baina zerbaiten aditzea izango nuen, beharbada, or- durako lehen euskal amerikar jaialdia egina baitzen Renon. Jakina, ni ez nin- tzen bertan izan, Madrilen ari bainin- tzen ikasten. Bestalde, Robert Laxalten Sweet Promised Land ere argitaratua zen ordurako, eta baliteke horren adi- tzea ere izatea nik, baina seguru da ez nuela irakurria. Ez dakit. Beharbada dena asmatzen ari naiz, 50 urte baino gehiago igaro direnean horixe egiteko joera makurra baitugu denok, historia asmatzeko tirria. Beharbada, geroztik bizi izan dudanaren arabera ari naiz or- dukoa berrinterpretatzen. Batek daki.

1963an heldu zinen estreinakoz Euskal Herrira, antropologoari dagokion landa -lanean. Nolako herrialdea zitzaizun? Caro Baroja irakurria nuenez, ez nuen ustekaberik jaso. Caro Barojaren libu- ruek ilustrazioak ere bazituzten, han- txe ageri ziren Bortzirietako baserriak eta beste, eta errealitatea ez zen oso di- ferentea. Beste aldetik, nahiko lan ba- nuen, hogei urtetsu nituen, emaztea, eta urtebeteko haurra. Alegia, Euskal He- rria zen, eta ezinezkoa zen herritarrek ten barruan bizitzea erabaki nuenean, rriari buruzko irudi sendorik ezin izan, guri etxeko ate-leiho guztiak parez pare Jesusek beren Buxungobordako ateak ez nekien zer ikerlan egin nahi nuen ere, irekitzea. Horretan ginela, familia baten zabaldu zizkidan, nik baserrian bizi nahi herri txiki bat nahi nuen, bertako egune- etxean bizi behar genuela erabaki nuen, bainuen. roko bizimoduan murgil egin. Gainera- nire ikerketa albait ondoen egite aldera. koan, ez nuen ikergairik. Galduta nenbi- Herrian bazen agure bat, oso euskaltza- A ntropologia sozialaren arabera jokatu lela esatea ez da gehiegi, kasu honetan. lea, Papillo Danboriena, Adela eta Anjel nahi zenuen zuk. Saroberen osaba. Papillok euskarazko Bai, bada. Ikergai nuen komunitatea- Zein duzu lehen gomuta? lehen ikasgaiak eman zizkidan. Ez ge- ren baitan urtu behar nuen neure bu- Etxalarreko ostatura egin nuen sarrera, nuen gramatikarik ez antzekorik, bera- rua. Agerrea herrian bertan zegoen, eta bertako nagusi Salbadorarekin eginda- ren jakituria eta nire koadernoa beste- dago, baserri mundua bertatik berta- ko hitzak. Berak jarri ninduen harre- rik. Oharrak hartu baizik ez nuen egiten, ra nuen, baina gure eguneroko errea- manetan Sarobetarrekin. Hauek alaba aditzen konjugazioari zegozkionak eta litate hartatik aparte, hala ere. Herri- zuten Parisen, lanean, eta berea zuen beste. Arian-arian, Papillo eta biok adis- ko artxibategiak arakatu nituen, baina Agerrea etxea, eraberritua ordurako, tu- kide eta lagun egin ginen, eta iloba ere galdetegi bat osatu eta etxez etxe gal- ristaren bati errentan emateko asmotan. ezagutu nion, Jesus Danboriena. Den- dezka hasi nintzenean baserrian bizi- Horretan aitzindaria izan zen emakume borarekin, harremanak estutu genituen tzea hobetsi nuen, familia baten baitan, hura, 1963an Etxalarren inork ez bai- Danboriena eta sarobetarrekin. Haue- egiazko egoera biziz, eta euskara ere tzion turismoari usainik hartzen. Orain kin, esaterako, batera ginen karrikan praktikatuz, ahal nuen neurrian. Etxa- 40 landa-etxe dira. Kontua da Agerrean arratsaldero, kasik semetzat hartu zu- larrera heldu eta hilabete batzuetara, ostatatu gintuztela. Herritarrek begiru- ten gure haur urtebetekoa, Johnny; eus- Buxungobordan hartu gintuzten, eta po- nez hartu ninduten, begirune handiz, karaz solastatzen zitzaizkion. Horrelaxe zik. Pozik ni, pozik haurra, ez hain pozik baina, jakina, Etxalar kontrabando he- trabatu ginen. Eta, hurrena, familia ba- emazte Patrizia, hari aspergarria bai-

14 2018/06/24 | ARGIA ANTROPOLOGIA | EUSKALDUNAK | ETXALAR William A. Douglass

Ez naiz euskalduna “Esaten dute mundu guztia izan litekeela euskalduna, nahikoa dela nahi izatea. Ez nago ados. Ni ez naiz euskalduna, eta bizi guztian jardun dut euskaldunen gainean lanean. Oso-oso lotuta nago euskaldunei, etxean bezala nago hemen, baina ez naiz etxekoa. Alferrik ari dira. Nahi izatea ez da nahikoa”

Galdera bat eta bera “Galdera bat eta bera egiten didate beti hemen, alegia, zer iritzi dudan hemengo egoera politikoari buruz. Zail izaten da horri erantzutea, ni ez bainaiz hemengoa, ez naiz bertako herritarra, eta nire iritziak ez du balio. AEBetako hurrengo lehendakariaren gainean euskaldunei galdetzea bezala. Burugabekeria da. Aldiz, galdera horixe egin behar niri beti!”

Euskaldunon erabakia “Ez dakit nora doan herri hau, ehun urte barru euskal kulturarik izango den, edo, batek daki, Euskadi independente bat izango den, Nazio Batuen Erakundean egoitza nagusian ordezkaritza eta guzti izango duena. Ez da nire afera, ez daukat erantzunik. Erabakia, beti, euskaldunena izango da, ez beste inorena”

tzitzaion baserriko bizimodua, goizetik berak Euskal Herrira etortzeko baime- rririk. Ez dago. Eta ez ziren bi urte baino arrats mendian egon behar hura. Nik, nik ez, eta Albacetera (Espainia) joateko gehiago izan. azken finean, nire lana nuen, Buxungo- agindu izan balit, auskalo zer izango zen bordatik herrira jaisten nintzen, artxibo hura. Nire lana egingo nukeen, eta kito. Z er diozu orduko garaiaz? lanera, eta etxez etxe eta baserriz base- Ikasle garaian ez nuen Euskal Herria- Etxalarren landa-lanean hasi nintze- rri ere ibili ohi nintzen, datuak biltzen. rekiko atxikimendurik, maia ikasketak nean ez nekien, ez nintzen jabetzeko Zaila izan zen Patriziarentzat, haurra egin nitzan nahi zuten Chicagoko ira- gai, baina lana aitzinatu arau jabetu nin- Etxalarren hazi beharra neke izan zi- kasleek. Ez ziren sobera tematu, baina tzen, banekien ziztuan itzaltzen ari zen tzaion. Errazago zukeen Johnny txikia tematu izan balira, Chiapasen (Mexiko) mundu bat ikertzen ari nintzela. Bistan Chicagon apartamentu batean haztea, egin nezakeen tesia. zegoen. Une historiko biziki interesga- hangoa baitzen nire emaztea, ezen ez rria zen. Hura gehiago zen Espainia Eus- Buxungobordan, mendian galdua... Ur- Z enbateraino markatu zintuen Etxala- kal Herria baino. Euskaldunek ez zuten tea egin genuen Etxalarren, eta ondoko rrek? beren buruen gaineko ardurarik, bestek bizpahiru urteetan ere Euskal Herrira Ikaragarri baino gehiago. Renon jaio- erabakitzen zuen hemengoen etorkizu- itzuli nintzen, Etxalarrera eta Aulestira, tzeak bezainbeste. Renon sortu nintzen na, ez zegoen autonomiarik, ez euskara ikerketa biribiltzera. mundura, baina nire baitako antropo- baturik, ez euskal kulturaren alde egin logoa Etxalarren eta Aulestin sortu zen diren ahalegin galanten parekorik. Hein Zer izango ote zen Euskal Herrira Etxala- eta, horri dagokionez, erabat hemen- batean, zigorpean zegoen guztia, baina, rretik ez baina Erriberako Tafallatik sartu goa naiz. Eginak ditut ikerketak Italian, bestalde, herrietako agintariek bertako izan bazina, adibidez? Australian, han eta hemen, beste zen- kulturaren aldeko erakusten zituzten Ezin esan. Baliteke ikerketa mamitsua bait ikerketa-lerro ere jorratu ditut, bai, beren buruak, nahiz eta Espainiaren ba- ere egin izatea, baina bestelakoa izango baina munduan ez dago Etxalarrek eta rruan nahi zuten Euskal Herria. ETA ha- zen. Espekulazio hutsa da. Pitt-Riversek Aulestik bezainbat markatu nauten he- sita zegoen, baina ez ziren asko, ez zen

ARGIA | 2018/06/24 15 William A. Douglass ANTROPOLOGIA | EUSKALDUNAK | ETXALAR

Espainiako Esta- eta eredugarria tuaren kontrako begitantzen zait. mehatxua ere. Bestalde, inork E txalarreko eta ez zekien noraino Aulestiko ego- helduko zen etor- naldien ondoren, kizunean. Euskal Ikasketen Programa abia- E txalarretik Aules- razteko agindua tira jo zenuen iker- eman zizuten Re- ketan. no-Nevadako Uni- Zeharo diferen- bertsitatean. Zer- tea izan zen. Ber- tan ziren euskal tako parroko On ikasketak orduan, Emiliok [Korta- zertan dira gaur bitarte] kasik gu egun? hartzera behartu Euskal ikasketak zituen Goitiandia garai hartan? Ga- etxekoak. On Emi- rai hartan ez ze- liok hartu zuen goen euskal ikas- erabakia, ez Goi- ketarik. Behin eta tiandikoek. Egia berriz eta asko- da bertako nagusi tan esan dudanez, Frantzisko AEBetako mendebaldean ar- jendeak ezer ere ez zekien euskaldunari tzain egona zela, bi seme zituztela Boi- Azken hitza: buruz. “Zer da? Frantsesa? Espainola? sen (Idaho), eta giro horrek, nahitaez, Guillermo Zer da euskara? Espainolaren hizkel- erraztu egin zuela gauza. Arestian esan gia? Europako herri misteriozkoa omen dizut Etxalar kontrabando herria zela, “Hemen Guillermo zen Douglass. da euskalduna”. Misterioa, kasu hone- isil-misilka bizi zirela. Aulestin, aldiz, Joaten zen baserri batera, eta beti tan, ezjakintasunaren sinonimo da. De- parrokoak berak jo zuen Goitiandiko al- galdeka Guillermo. ‘Honek zerengatik sinformazioa zen nagusi. Harrezkero, daba, atea eraitsi zuen, esateko moduan, du hainbertze galdetu beharra?’. [Euskal Ikasketen] Zentro aski serio bat eta baimen horrekin eta misteriorik Guillermok galdetu egiten zuen beti, eratu dugu eta hainbat argitalpen argi- gabe sartu ginen herrian. Are gehiago, baina aunitzek ez genuen jakiten zer taratu ditugu, ingelesez, Euskal Herria- On Emiliok herria niri laguntzera bul- erantzun. ‘Hemen izan da amerikano ren gainean. Ikerlanak ere hamaika egin katu zuen eta, hain seguru, bera ere niri hori… Galdegin du gure etxean ditugu… Gaur egun ingelesez ari dire- abertzaletasunaren bidea erakusten te- seme-alabak zenbat diren, nen artean gutxik galdetuko dizute zer matu zen. Etxalarren ez zen horrelako- ea herentzia nori eman zaion, den euskalduna. Oraindik baten batzuk rik. Etxalarren abertzaletasuna auzoan eta hau eta hori eta bertzea’. Eta korri izango dira bazterretan, baina euskal- zegoen. Alabaina, Bortzirietako herri bertze baserrira, berriz ere galdeka. dunak jada ez dira ezezagunak AEBetan. gorria izateko aipu eta sona zeuzkan, Horrek ematen zuen erreparo pixka Espainiako gerra baino lehen egindako bat, baina Etxalarko jendeak aunitz P arte handia duzu horretan. hauteskundeetan Errepublikaren alde maite zuen Guillermo” Egoerak behartu nau. Unibertsitatean bozkatu zuen herri bakarra izan zelako. (Teresa Sarobe, Etxalar) jardun dut lanean, ez euskal kluben mailan, baina seguru esaten dizut eus- O rduko Euskal Herri hura gogoan, nola kal klubetako buruek Renoko [Euskal ikusten duzu gaur egungoa? Ikasketen] Programari esker dakitela Ez daukat erabateko erantzunik. Zatika zein den beren jatorria, zer den Euskal jardungo dut… Politikoki, zer edo zer esku dute, eta are, baita ekologiaren eki- Herria, zer den euskaldun izatea. Alde baino gehiago lortu dute euskaldunek. mena ere. Berehala pentsatuko nukeen! horretatik, euskal amerikar kultura bat Piztu egin dira. Hizkuntzaren aldeko Beren herrialdearen buru dira euskal- sortzen lagundu dugu, ez zuzen, baina lana parekorik gabea da munduan, ha- dunak gaur egun, beren paisaiaren jabe bai zeharka. Reno izan ez balitz, jakin serre, sesio eta liskar guztiak gorabehe- bezainbat. Nork sinetsi hori Etxalarren nahiko nuke zertan izango zatekeen he- ra. Euskararen estandarizazioa, irakas- bizi nintzen garaian. Orduan zeharo txi- mendik AEBetara, eta diasporara, oro kuntzan egin den lana, hedabideetan… kituta zeuden hemengo bazterrak, ai- har, joandako euskaldunaren oraina. ikaragarria da. Etxalarren nengoen ga- rea zikin, ibaiak hondoa jota… Egoera Nik ez nuen etorkizunari buruzko bisio- raian ezin aurreikus zitekeen oraingo hura ez zitzaion, bakarrik, frankismoari rik. Inork izatekotan, Jon Bilbaok zuen eguneko egoerarik. Hurrik eman ere. zor, aurretik zetorren. Hondamen hura ikuspegi hori. Hark euskal kultura sus- Kultur ekimenaren jabe dira euskaldu- ez zuten falangistek sortu, oinordetzan tatu nahi zuen. Nik, ikertu. Ekipoa osatu nak, ekonomiaren ekimena ere beren jaso zuten. Oraingo Euskal Herria ikusi, genuen. n

16 2018/06/24 | ARGIA indarkeria matxista | sare sozialak | feministak iritziak

Indarkeria birtualak

z naiz psikologian aditua, baina den benetako mehatxua, benetako badakit bidegabekeriak eta biolen- arriskua”, esaten nion nire buruari. Etzia normalizatzea norbanakoaren Indarkeriak hierarkizatu nituen eta babes mekanismo bat dela. Ezkertia- jasangarriak iruditzen zitzaizkidanak rrak eta konprometituak izan gaitezke, normalizatu. hala ere, indarkeriaren bat normali- Eskerrak Andrea Momoitio Pika- zatzeko “beharra” izango dugu. Gaza, ra-ko nire lankideak sare sozialetako Nikaragua, ez ahaztu Siria. Altsasuko jazarpena ez normalizatzea erabaki eta gazteak, Valtonic, La Manada, Helena June Fernández galdera inportanteak plazaratu zitue- Maleno, Proactiva Open Arms, Mame Kazetaria la: nortzuk dira feministak iraintzen Mbaye, Huelvan marrubiak biltzen @marikazetari dituzten gizon horiek? Ordenagailua dituzten langileak. María del Sol Cruz amatatzen dutenean, zer tratu ematen Jarquín argazkilaria hil dute Mexikon diete euren inguruko emakumeei? Nor hauteskunde kanpainaren berri ematen dira gu kikiltzeko bidaltzen dizkigu- ari zela. Marielle Franco gogoan. Gure ten argazkietan agertzen diren hildako bihotzak ezin du horrenbeste amorru emakumeak? Txio horiek jasotzen di- eta samin sostengatu, hildako eta preso tugunean –babestuta izanda ere– sen- guztiengatik negar egin, asaldatu eta titzen dugun izua, haserrea eta ezin- ardura hartu. tasuna nola metatzen da gure barruan Brigitte Vasallo idazlearen esaldi bat Nortzuk dira gu kikiltzeko eta nola mugatzen du gure adierazpen daukat burmuinean tatuatua: “Denok bidaltzen dizkiguten askatasuna? gara ezjakinak, baina ezaxola erabaki argazkietan agertzen diren Irantzu Varela da seguru asko egun bat da”. Zaila da baina, geografikoki edo sareetan indarkeria bortitzena bizi biografikoki urrunago sumatzen ditu- hildako emakumeak? Txio duen euskal feminista. Bere bideoak gun errealitateekiko axolagabekerian horiek jasotzen ditugunean Youtubera igotzen ditugunean eta iruz- ez erortzea. Indarkeriak hierarkizatzea kinak desaktibatzea ahazten zaigunean, izango da beste babes mekanismo bat: –babestuta izanda ere– beren kontrako gorrotoaren lekuko iza- “Ez da hainbesterako” esaten diogu sentitzen dugun izua, ten gara. Irantzuk Shakiraren Loca, cie- gure buruari, baita bortizkeria horren ga, sordomuda-ren parodia egin du “Pu- biktimak garenean ere. haserrea eta ezintasuna tas, feas, malfolladas”, jasotzen ditugun 2011. urtean irain eta mehatxu pilo nola metatzen da gure irainak erabiliz. Proetarra eta bollera jaso nuen interneten bidez lehendabi- dira beste bi hitz klabeak. Bideoa txio- zikoz; martxoan SOS Arrazakeriaren barruan eta nola mugatzen katu eta 140 iruzkin jaso ditu, gehienak bozeramaile nintzen eta abenduan du gure adierazpen iraingarriak. Bortizkeria hori umorez nire blogean eguneroko matxismoa- eta sendotasunez eramaten saiatu da ri buruz idatzi nuen. 2012. urtean askatasuna? Irantzu, gorrotoa are gehiago piztuz, Pikara-ko kolaboratzailea den Alicia baina gertu gaudenoi onartu digu kalte Murilloren kontrako jazarpen kanpai- psikologikoa eragiten duela goize- na antolatu zuten ForoCoches web- ro Twitterren sartu eta ehunka eraso gunean, kristauen Hamar Aginduen topatzeak. Indarkeria mota anitzak parodia bat egin ondoren. Lehenengo ulertzen lagundu digu Irantzuk bere egoera horiek asaldatu ninduten, bai- hitzaldi, tailer eta bideoetan, indarkeria na urteetan koraza gogortu zitzaidan. tsatu nuen Brigitten korazak “Moro sinbolikoa barne. Bera bizitzen ari dena 2016an Brigitte Vasallok Pikara-n Ko- batek bortxa zaitzala!” txioen efektua ez da birtuala. Patriarkatuaren kontra loniako bortxaketen erabilera xenofo- arinduko zuela. Momentu horretan borrokatzen dugunon isilarazte saiake- boa salatu zuenean, irain eta mehatxu ni Erdialdeko Amerikan bizi nintzen. rak ez dira birtualak. Gure ardura ez da uholdeak ez ninduen asaldatu. Pen- “Europako feministok ez dakigu zer birtuala. n

ARGIA | 2018/06/24 17 iritziak kazetaritza | unibertsitatea | selektibitatea

Ilusioak, utopiak

topikoa nintzelako, selektibitatea- jarri dute: “Nora joaten dira ilusio ren aurka nengoen 1982. urtean zaharrak?”. Eta horren harira, aukera Uazterketa hura egitea egokitu bi: lagun bati proiektuak, ilusioak eta zitzaidanean. Orduan ere Unibertsita- ametsak kontatzeko gutuna idatzi, ala tera joateko ezinbesteko baldintza zela iritzi-artikulua, Gaztaroa, ilusioz beteri- uste dut, baina ez dut ondo gogoratzen ko garaia, izenburupean. zertarako. Izan ere, garai hartan nume- Zeintzuk dira 2000. urtean jaio ziren rus clausus zer zen ere ez nekien –edo gazte horien ilusioak eta proiektuak? ez nuen jakin–, eta kazetaritza ikastera Rosa M. Martin Sabaris Z belaunaldia, milurtekoen ostekoak ehunka sartu ginen lehenengo mailan, EHU-ko irakaslea edo post-millenialak izenekoen ezau- bostehun edo. Horietatik hamabost garriak aztertu omen dituzte adituek: “euskal taldea” deitzen genuen separata B erdintasunaren utopian teknologian izugarri trebeak, sare so- batean: ikasgai batzuetan euskararen zialetan heziak, etengabe konektatuak, babespean; gainontzekoetan gaztela- sinesten nuen, eskubide beharrak berehala ase nahi dituztenak, niaz, ikaslez gainezka egindako ikasgela berberak zituztela aberatsek berrikuntzarekin ohituta, eta normati- erraldoi batean. bitate guztien gainetik bizi direnak. Urte batzuk beranduago, ordura- eta pobreek, emakumeek Nigandik hain urrun diruditen gazte ko unibertsitatean irakasle, numerus ala gizonek, burugogorrek horiek eskuz eta boligrafoz idatzi behar clausus sistemaren aurka hitz egin izan dute gutun hori selektibitateko az- nuen. Edozeinek amestutako ikasketak zein azkar ustekoek. terketan. Emotikonorik gabe. Eta idatzi egiten hasteko aukera izan behar zuela Ez dakit zeren kontra dutena, 1982. urte hartan idatzi nuen gu- iruditzen zitzaidan. Berdintasunaren tunaren oso antzerakoa izan da: ikaske- utopian sinesten nuen, eskubide ber- nagoen orain tak amaitu, lana topatu, amodioa aurkitu, berak zituztela aberatsek eta pobreek, bidaiatu, gurasoen aldamenetik alde egin, emakumeek ala gizonek, burugogorrek hamaika aldaketa iragarri eta gero, etxe propioan bizi… Betiko proiektuak. zein azkar ustekoek. dena bere horretan uzteko. Eta betidaniko barne-hutsak: ez dira, Ez dakit zeren kontra nagoen orain. Aurten hamaika mila ikasle inguruk ez, hain trebeak. Zenbaitetan ez daude ez Numerus clausus inoiz baino itxiagoak egin du USE Euskal Herriko Unibertsi- hezita, ezta konektatuta ere. Are gutxia- eta txikiagoak dira, eta betiko Selektibi- tatean, eta beste hiru milak Nafarroako go aseta. Eta eroso daude eremu ezagun, tateari USE izena ipini diote: Unibertsi- Unibertsitate Publikoan. UPV/EHUn zahar eta normatiboan. Ni bezalaxe. tatera Sartzeko Ebaluazioa. Funtsean, Euskara eta Euskal Literatura azterke- Ilusioz beteta, bai. Baina, agian, ez-le- gobernu eta administrazio bakoitzak tan Bernardo Atxagak idatzitako testua kuan. Utopia berriaren esperoan. n

Benetako antzinako ogia

18 2018/06/24 | ARGIA kir ola | Altsasu | ZAD | Justizia iritziak

Norberaren kirol lorpenetan familia agertzea

rain bizpahiru urte Kilian Jorneten bio- berbera izango al litzateke? Edo ez? Agian soilik grafia irakurtzen ari nintzela, memento kirolarien kasuan egiten du familiak benetako Obatean bere gorputza muga eta muturre- esfortzua, esker on publikoa merezi duena? raino eraman zuen proba batean, amore ematear Eta familia azaltzeko modua kirolariak aukera- zegoela, bere barne-pentsamenduak azaltzen tzen duenean? Esaterako, txapelketa bat irabazi, zituen: “Amaitu behar dut, nire familiagatik” haurrak besoetan hartu eta milaka pertsonaren –helmugan zain zeuden–. Nire lehen hausnarke- begirada eta oihuen artean jartzea. Honegatik Ainhoa Azurmendi ta: “Baina familiak zer eskatu dizu ba? Norena isuna jaso dute hainbat kirolarik. Edo lasterketa Kirol aholkularia eta da behar hori? Zer da zehazki demostratu behar bateko azken metroak seme edo alaba besoetan EHU-ko irakaslea dena?”. Zer pentsarazi eman zidaten hitz haiek. hartuta egiteko behar edo usadioa? Zein da irudi @AinhoaAtxur Norbere kirol lorpenetan familia nahasteko beha- horren esanahia? Haurra garaikurra da? Hau- rrarekin zer ikusia duena. Meloia irekitzera noa. rrengan norbere harrotasuna proiektatzen ari Lehenik eta behin, ez dut ukatuko gure bizitzan da? Familiarekin poztasun mementoa elkarba- erdiesten ditugun arrakastetan gure inguruko se- natu nahia? Aita edo ama konprometitua dela nideek eragina izaten dutela, nola edo hala, haien publikoki adieraztea? Kirolari eta aita edo ama laguntza eta babesa adieraziz. Alabaina, zein neu- izateak dakartzan zailtasunak esfortzuz uztartuta rritan egotzi behar dira aipatu lorpenak familia- lorpenak ospatzeko modua da? Horiek guztiak ri? Are gehiago, zergatik sentitzen dugu bizipen batera? Bat bera ere ez? hori publikoki adierazteko beharra? Eta zergatik Egungo gizartean haurren irudia, norbere dago azaleratze hori kirol arloan beste edozein intimitatea eta pribatutasuna gorde nahiak, arlotan baino normalizatuago eta onartuago? sare sozialetan norbere bizitzaren etengabeko Azkenaldian hainbat kirolariri egindako harre- erakusketa publikoarekin egiten du topo aurrez ra, omenaldi edo aitortza ekitaldietan, asko fami- aurre. Beraz, zerk eramaten gaitu kirolean beste liaz inguraturik ikusi ditugu. Kirolari profesiona- arloetan azaltzen ez ditugun jokabideak azaltze- len kasua beste edozein lanposturekin alderatzen ra? Zergatik irizpide ezberdina aplikatu? Eredu badugu, ez litzaiguke oso normala irudituko eta heroi kontzeptuak nahasten ari gara? Zein da erretiro mementoan familia osoa ospakizunera norbere kirol lorpenetan familia agertzeko edo joatea. Ala bai? Eta gure familiaren harrotasuna erakusteko arrazoia? n

Errepresioaren dimentsio neurtezinak

otre-Dame-des-Landesko ZADen, jendarmeen berreraiki dezake bere bizitza? Zeinen zaila errua eta ekintzaileen arteko istiluetan, gazte batek nork duen ez ahaztea. Neskua galdu zuen. Anputatua, guztiz, poliziak Azkenaldian beste errepresio forma psikologi- legalki erabiltzen duen granada batek lehertua. ko latz bat areagotu da: ausazkotasuna, justizia Burura etorri zitzaidan zeinen zaila izan daiteken erruleta errusiarra bihurtu baita. Altsasu da erantzukizuna bere tokian kokatu eta mantentzea: kasurik larriena, baina inondik ere ez bakarra. zer egiten nuen nik istilu haietan, jakin behar nuen Hor ditugu lege antiterrorista, mozal legea eta Itziar Bardaji non sartzen nintzen, ez nuen arriskua ondo neurtu. bestelako batzuk, antolakuntza politikoa desakti- Goikoetxea Iruñeko istiluetan iaz atxilotutako Oreretako batzeko espresuki diseinatuak. Eta lege horiekin irakasleA gazteek gauza bera pentsa dezakete. Are zama- nahi dutena egiten dute. Absoluziotik 65 urteko tsuagoa izango zaie, agian, maite dituztenengan kartzela zigorrera edozein gauza. Eta bi urte ja- eragindako sufrimendua. Bisitan zetorkiona kin barik. Zentzugabeko prozesuak eta zigorrak kotxe istripu batean galdu duen presoak nola batzuentzat eta bala bat pistolan guztientzat. n

ARGIA | 2018/06/24 19 iritziak Espainiako Gobernu berria | PSOE | PP | podemos | EAj

Ekaineko hamaika egun edo politikaren zingoa

tsaskirria nabarmendu da politika- Sanchezen gobernu berriaren osa- ren eremuan ekaineko lehen hamaika keta aztertzeak erantzuten du, neurri Iegunetan, ohikoa baino aldakorrago batean bederen, galdera. Sanchez ez jo duten haize boladen eraginez, baina da abiatu, ikus daitekeenez, mozioa- ur sakonetan murgildurik, zaila eta ren alde agertu ziren alderdien nahiak nekosoa da politikagintzaren ur abisa- asetzeko asmoz. Zergatik? Espainiako letan gertatzen ari diren mugimenduak Estatuaren benetako agintarien nahiak ezagutzea eta neurtzea. Nekosoa bezain asetu beharrean sentitzen delako. Hori beharrezkoa. da, hain zuzen, 1978ko trantsizio poli- Ekainaren hasierarekin batera ger- Karmelo Landa tikoa hasi zenetik, PSOEk asumitu duen tatu zen lehen ustekabea: garaile atera historialaria eginkizun historikoa. zen zentsura mozioa, eta ondorioz, @karmelolanda Hauxe da, ondorioz, Sanchezen go- Mariano Rajoy eta PP Espainiako Go- bernu berri horren ataza: 78ko eredua- bernutik egotziak izan ziren, azkenean. Espainian ez dago aldaketa ri eutsi; banku handiak, enpresa elek- Inork ez zion baina, astebete lehenago trikoak eta lobbyen interesak bermatu; aukerarik ikusten mozioari. Zergatik politiko sakonetarako masa ate birakarien jokoaz goi finantzen eta atera zen garaile? Zer mugitu zen ho- kritikorik, eta hori badaki politika goi karguen arteko identitatea rretarako politikaren zingo ilunetan? bermatu; erregea eta koroa egonkor- Ekainaren 2an, berriz, Katalunian Sanchezek, Podemosek hori tasun/aldaezintasunaren gako bezala Govern berria eratu zen, aurretik Quim bera onartu nahi ez duen zaindu, eta gauza guztien gainetik, gaur Torrá president-ak kontseilari espe- egun, Espainiaren lurralde-batasun tzeratuen eta atzerriratuen ordezkoak neurri berean. Kataluniara sakratua kosta ahala kosta ziurtatu. izendatuta. Zerk eragin zuen aldaketa begira elkarrizketa keinuak Gobernu berriko ministroen curricu- eta zer norabide, zer aukera berri izan lum eta trebakuntza kasu gehienetan dezake Govern berriak orain? egiten ditu Sanchezek, eta horretara bideratzen da nabarmen. Hirugarren ustekabea: zentsura mo- haren ministro batek dio Espainian ez dago aldaketa politiko zio garailearen ondoren, Pedro Sanche- orain 78ko Konstituzioan sakonetarako masa kritikorik, eta hori zek aurkeztu zituen Gobernuaren badaki Pedro Sanchezek, Podemosek partaideak. Zer ordezkatu nahi dute? aldaketak egin behar hori bera onartu nahi ez duen neurri Norantz abiatuko da PSOEren gobernu direla. Keinu hutsalak dira, berean. Kataluniara begira elkarrizke- esklusibo hori? Zer zulo estali nahi du, ta keinuak egiten ditu Sanchezek, eta zer helburu lortu? hurrengo hauteskundeetara haren ministro batek dio orain 78ko Lehen kontuari begira, ez du Sanchezek begira posizio ona lortzeko Konstituzioan aldaketak egin behar irabazi, Rajoyk eta PPk galdu dute. Eskan- direla. Keinu hutsalak dira, hurrengo daluz galdu dute Gobernuan jarraitzeko lasterketan hauteskundeetara begira posizio ona sinesgarritasuna. Deskalabrua izan da, lortzeko lasterketan. Hauxe baita PSOE- Espainiako Estatuaren botere ezkutuen tatu gurean EAJri, hamar eguneko epe ren beraren kezka nagusia orain. konfiantza ere galdu arte. Hain nabarmen laburrean PPren gobernuari konfiantza Aukera izan nuen ekainaren 9an Eus- ezen botere horiek hasiak baitziren azke- berrestetik (aurrekontuak) Rajoyren aur- ko Ikaskuntzak eta Eusko Legebiltza- naldian konfiantzazko alternatiba berria kako botoa ematera (mozioa) arrapala- rrak antolatu duten Herritarren Foroan Gobernurako hezten, Ciudadanos alegia. dan aldatu denean. parte hartzeko, Bilbon; Euskal Herriko Baina ez dira garaiz heldu. Botere faktiko Arestian esandakotik ondoriozta autogobernua gauzatzeko baldintzak horiek PPren naufragiotik emergentzia daiteke Espainian eskuina eta botere aztergai izan genituen goiz oso batez. batean atera behar izan dute, ordezko faktikoak ordezkaritza politiko propio- Hurrengo egunean, berriz, ekainaren enbarkazio propioa oraindik ontziolan rik gabe, umezurtz, gelditu direla PPren 10ean, Gure Esku Dagok deitutako giza eta berde zeukatela. Ezin Ciudadanosen deskalabrua eta Ciudadanosen albo- kate erraldoi arrakastatsuan. Prozesu eskuetan utzi beraien interes sakratuak. ratzea gertatu direnean. Hala dirudi, konstituziogilea gurean ari da abiatzen, Nago ez ote zaion antzeko zerbait ger- baina horrela da benetan? ur sakonetan. n

20 2018/06/24 | ARGIA BIZKAIA

Bizkaitik 2018 bi z k a i ra bi z k a i e ra z Fm: 102,6

www.bizkaiairratia.eus 94 446 68 00 oporrak

Turismo eredua hankaz gora Nola bidaiatu piztia elikatu gabe?

Turismoa anabasa eta kaosa batzuentzat, aberastasun eta oparotasun iturri besteentzat. Egungo ereduak, baina, tarte txikia uzten du imajinazioarentzat: kontsumoa, masifikazioa eta gentrifikazioa eguneroko hiztegian sartu ditugun hitzak dira. Ba al da egoera honi buelta emateko aukerarik? Ba al daude oporrak kanpoan emateko beste modu batzuk? Egungo egoeraz eta bestelako eredu posibleez jardun gara hurrengo lerroetan.

M iren Osa Galdona Maddi Txintxurreta Agirregabiria

22 2018/06/24 | ARGIA ARGIA | 2018/06/24 23 oporrak TURISMOA | BIDAIATZEKO MODUAK

Turismo ereduak hirira ekarri ditu orain arte fabriketan eman diren borrokak. Hondartzari balio produktiboa erantsi nahi diote batzuek eta hiri eta herriei izaera erreproduktiboa itzuli besteek: bizitzaren eta kapitalaren arteko talka postalaren gainalde eta ifrentzuan. “Gauza bat da turismoa eta beste bat turistifikazioa”, azaldu du hiri-eredua- ren eta tokiko garapeneko teknikari An- doni Egiak: “Turismoa sustatzeko es- trategia territoriala da turistifikazioa. Kapitalismoaren garapen historikoak globalizazioa ekarri du eta horren ga- rapen ekonomikoa ez da hainbeste fabriketatik eratorritako produkzio materialean oinarritzen, ekonomia fi- nantzarioan baizik”. Finean, urbanis- moaren jolas hipotekarioa, zorren sale- rosketa eta tamainako industriak behar duen esku-lanaren prekarizazioa ere turismoaren parte dira. “Turismoa egungo eredu ekonomi- koaren materializazioa da, izebergaren punta. Euskal Herrian, Bilbok eta Do- nostiak zerbitzuetan, higiezinen sekto- rean, finantzarioan eta espekulatiboan oinarritzen den garapen ekonomikoa- ren hautua egin dute. Produkzioa ez zen kapitalismoaren baitan hain errentaga- rria, beraz, kapitala zirkuito espekulati- bora pasatu da”, esplikatu du Egiak. Espekulazio, lursail eta alkandora lo- redunen amalgaman, hiru aktore be- reizten dira turismoaren baitan: sal- tzaileak edo onuradunak, langileak edo kaltetuak eta bezeroak. “Brasilen eta Bolivian Repsol eta Endesa badira lurra- ren eta jendearen esplotaziotik aberas- ten direnak, hemen hotelak eta higie- zinen industriak dira onuradunak. Eta, batez ere, bankuak eta funts putreak”. Bestalde, onuradun horiek guztiek ez lukete Euskal Herrian horrenbes- te inbertituko errentagarria ez balitz, eta Egiaren esanetan, errentagarrita- sun hori esku-lan merkeak ematen dio Donostia bezalako hiri bati: “Turismo eredu hau ez litzake existituko kelly-ak gabe, komunak garbitzen dituztenak gabe. Erabiltzen den lan-eskua merkee- na da; hau da, feminizatua eta etorkina. Eredu ekonomiko estraktibista da: ez da ezer ekoizten, balio komuna –hondartza eta hiriaren edertasuna, adibidez – ka- pitalizatzeko dispositiboak sortu dira. Horrek lan-esku prekarizatu bat behar du aberatsenei zerbitzua emateko. Bi- garren esplotatuak jendarte guztia gara,

24 2018/06/24 | ARGIA TU RISMOA | BIDAIATZEKO MODUAK oporrak

hiri-ereduak gure bizi kalitatea baldin- tzatzen baitu”. Egungo turismo ereduaren aurka egonagatik ere, Andoni Egiak badaki “denok garela turistak”, eta sarri turis- tifikazioaren aurkako borroka “klase er- tain zuri eta unibertsitariotik” abiatzen dela. Lan-eskuaren “artikulazioa” behar dela dio, baina horrek ere ez duela tu- ristifikazioarekin bukatuko, baldin eta kapitalismoarekin amaitzen ez bada. Bere ustez, turismo ereduaren aurka bi alternatiba existitzen dira; iraultzailea eta erreformista: “Turistifikazioaren, AHTaren eta bestelakoen beharrik ez duen eredu sozioekonomiko berri bat sor genezake, edo onartu genezake ka- pitalismoan bizi garela eta espazioaren ekonomia politikotik pentsatu nola bir- banatu dezakegun turismoak sortzen duen aberastasuna. Baina ez dezagun pentsatu Donostiak turistikoa izateari utziko dionik”. Hala ere, masen turismoaren egun- go panoramak badu kontrapuntua. Sa- rri konprometituagoa, kooperatiboagoa eta gertukoagoa, baina ez horregatik au- kera okerragoa. Hondartzetako aulkiak eta itzalkinak garajean utzi eta gehiago lokaztea eskatzen dutenak. Turismoaren periferia Instituzioek eta, oro har, turismo ere- du estandarraren diskurtsoa zabaltzen dihardutenek ez lukete berehala sinetsi- ko pinu artean eta hirigunetik urrun ere badela aisialdian gozatzeko aukerarik. Pikunieta baserria Bergarako mendi- gain batean dago, Urretxu eta Azkoi- tia arteko bidetik desbideratuta, baso idorraren erdian. Bidea makurra da, errebuelta askokoa eta zenbait gunetan arriskutsu samarra, euriarekin eta loka- tzarekin errepidea labaina egoten baita. Joxe Ramon Arrietak eta Jose- be Blancok zabaldu dizkigute etxeko Ogitarteko eta pintxo ateak. Eguerdia da, lapikoa borborka bero zein hotzetan dago, usain paregabea zabalduz sukal- de osoan. “Hemen ez da sekula lanik espezializatua falta. Beti bada zereginik”, esan dute. Turismoren inguruko lan bat dela-eta

Munduko txoko gehienetan dago baserri ekologikoetan oporrak pasatzeko aukera. Enbeltran kalea, 6 Lanaren truke lotarako lekua eta mantenua 20003 Donostia ematen dute bertan. Argazkietan, Ohio (AEB) eta  Maui-ko (Hawaii) etxaldeak. 943 427 405 Ar gazkiak: WWOOF produkzio ekologikoko sarea.

ARGIA | 2018/06/24 25 oporrak TURISMOA | BIDAIATZEKO MODUAK

telefonoz deitu genienean eurak elka- renak. Ikastera etorri direla diote, ar- rrizketatzeko ideia ez zutela oso ondo diekin aritzea zer den ez dakitela eta ulertu onartu digute lehen momentuan: abeltzaintzaren mundua ezagutzeko go- ez baitira ez landetxe baten jabe, ezta goz zirelako aukeratu dutela Bergarako kanpotarrei zuzendutako nekazal ere- mendigaina. Katalana da Galan; frantse- muko bisita gidatuak antolatzen dituz- sa Capdeboscq. Turismoaren inguruan ten enpresa bateko arduradunak ere; hitz egiteko bazkaltzera joango ginela euren egunerokotasuna da turismoare- jakitean, euren buruei galdegin zieten kin duten harremana ulertzeko gakoa. Pikunietan egiten zuten jarduna hori Blanco eta Arrieta WWOOF (World ote zen, beste leku bat ezagutzeko modu Wide Opportunities on Organic Farms) “ezberdina” baita. Capdeboscq-ek ezetz IRATIKO OIHANA produkzio sare ekologikoko kideak dira. uste du, turismoa aisialdiarekin lotzen  948 890 070 · www.alberguedelpirineo.com Nazioartean ezarrita dagoen bolunta- duela eta eurena “aisialdi hutsa baino rio sarea da, eta bertan baserri ekolo- gehiago” dela argudiatuta. Zalantzaz be- gikoak daude, edozein izanik egiten du- giratu dio Galanek eta bazkalaurreko ten jarduera: abeltzaintza, frutagintza, lehen hordagoa jaurti du: “Beharbada baratzea… Pikunietan ardiekin egiten turismoa horrelako zerbait izan behar- dute lan, etxeko gaztak salduz ateratzen ko litzake; eskala txikian eta oso modu dutela jornala. Etxean bost senide dira, integratzailean egiten dena”. baina garaiaren arabera wwoffer bat edo Ados dago Arrieta Galanekin, eta fun- bi izaten dituzte mahai beraren buel- tsean turistak guztiok garela dio, bai- tan. Hala deitzen diete baserri mundua ta domingeroak ere. “Baserri inguru- ezagutzeko eta ikasteko etxean apopilo ko turismoa ez dago masifikatuta, bai Arriola Txiki izaten dituzten bisitariei. “Mantenua, ordea hirietakoa”. Hiriak, herriak eta NEKAZALTURISMOA otorduak eta lo lekua eskaintzen ditu pertsonak “atrezzoak” direla gaineratu Arriola auzoa · 20829 Itziar baserriak WWOOF sarean. Trukean, as- du Blancok, eta eskema horretan ka- [email protected] tean 30 orduko lanaldia egin behar dute sik “produktu” bilakatzen dela sistemak & 943 192 000 / 606 522 147 bolondresek, araudian ezarrita dagoe- hartzen duen guztia. Ez du bere burua naren arabera. Etxe bakoitzak, ordea, zurrunbilo horren barruan ikusten, se- bere modura ezartzen du zein izango me-alaben heziketan eragiten duen era- den eguneroko jarduera”, adierazi du bakia izan baitzen produkzio ekologiko Blancok. Gehien bat “beste jende mota sarean sartzea eta “oso aberasgarria” bat” ezagutzeko modua dela dio Arrie- den bizimodutzat jotzen baitu WWOOF: tak:. “Jendea ezagutu, laguntza hartu “Nik ez dut lotzen woffinga turismoa- eta gure bizimodua erakutsi nahi izaten rekin. Niretzako turismoak badu kutsu dugu”. Gutxienez hiru asteko egonal- desatsegin bat, eta kosta egiten zait hori ARDO EKOLOGIKOAK dia egin behar dute wwooferrek base- gure etxearekin lotzea. Hona etortzen Lumbier (Nafarroa) rrietan, eguneroko martxa behar bezala direnek ikasi nahi dute eta euren bi-  948 880 433 hartzeko. zitzaren ikasketa prozesuaren zatitxo Solasaldian ari garela, bikote gazte bat da egonaldia. Gainera, hemen egon www.bodegasazpea.com bat sartu da sukaldera. Elena Galan eta diren askorekin gaur egun harremana Guilhem Capdeboscq dira, hiru astez dugu, eta elkar zaintzen dugu. Hori tu- Pikunieta baserriko senide izango di- rismoa baino gehiago da”.

KNAUS, HYMER, BENIMAR, PILOTE.

26 2018/06/24 | ARGIA TU RISMOA | BIDAIATZEKO MODUAK oporrak

Gorozika aterpetxea

Bergarako Pikunieta baserria WWOOF produkzio ekologikoko sarearen barruan dago. Ardiekin Galan ez da kanpotar sentitzen Piku- Gorozika auzoa 25, egiten dute lan. nieta baserrian, ez behintzat turistatzat Ar gazkia: WWOOF. lotzen duen ideiarekin. “Bartzelonakoa Muxika (Bizkaia) naiz eta niretzat turistak zerbait kalte- www.gorozika.com garria dira. Une bat iritsi zen zeinean »» Elena Galan gehiegi eragiten zuten nire eguneroko- Harremanetarako: tasunean. Lanera joateko bost minutu 946 731 332 [email protected] Bartzelonakoa da behar izatetik, hogei minutu behar iza- eta ez da kanpotar tera igaro nintzen kalean jendea saihes- sentitzen Pikunieta tu behar izaten nuelako”. Gaur egun Bizkaian bizi da, eta produkzio ekolo- baserrian, ez behintzat gikoan jasotako esperientzia ikasketa turistatzat lotzen duen prozesua dela dio. “Ezagutzen ez dudan bizimodua gertutik bizitzea da niretzat ideiarekin: “Ezagutzen hemen egotea”. Bi aste daramatza ar- ez dudan bizimodua tzain lanetan eta inoiz imajinatuko ez lukeen arren, telebistan ikusi izan di- LOPERENA gertutik bizitzea da tuen eszenak lehen pertsonan bizitzen ETXEBERRI niretzat hemen egotea”. ari da: animaliak bazkatzea, kasu. Gai- landetxea nera, euskara ikasten ari da, eta Blancok Bi aste daramatza nabarmendu duenez, ohikoa izaten da Goldaratz (Nafarroa)  artzain lanetan bisitariek egonaldia hizkuntza prakti- 948 503 238 katzeko erabiltzea. Capdeboscqek ba- [email protected]

Argazkia: Foto Mena Foto Argazkia: www.baztan.eus

ARGIA | 2018/06/24 27 oporrak TURISMOA | BIDAIATZEKO MODUAK

serriko nondik norakoak ezagutzeko aprobetxatuko du esperientzia, egungo bizimoduak urrun uzten baititu baserri- ko ezagutzak hiriguneetatik. Motxila bete poltsikoak ez husteko Motxila bizkarrean hartuta hogei he- rrialde inguru zeharkatu dituzte Marga- ritak eta Koxmek. Izen-abizenik ez dute eman nahi izan, baina beraien esperien- tzia orriotara ekartzeko prest agertu dira. Thailandian lurreratu ziren orain urtebete pasatxo, soinean behar-beha- rrezko gauzak soilik eta gehienetan autostop eginez mugitu dira hara-ho- na. Thailandia, Kanbodia, Laos, Txina, Mongolia, Kazakhstan, Kirgizistan, Ta- jikistan, Turkia eta Europako herrialde ugaritako zigiluak dituzte pasaportean. Dirutza xahutu gabe ere bidaiatu dai- tekeenaren froga dira Margarita eta Koxme. Urtebete egon dira etxetik kan- po, eta 5.000 euro inguru behar izan dituzte bien artean. Horretarako aurrez- ki-makinaria guztia jarri dute martxan: kapritxoak alde batera utzi, txoko tu- ristikoenak ekidin eta tarteka lan egin. Diruagatik erosotasun askori uko egin badiote ere, jendearekin gertutasuna izatea eta ohiz kanpoko lekuak bisita- Sofatik sofara, munduan barrena tzea lortu dute. “Gure museoa kalean Kanpinetan edo lo leku ziurrik gabe bi- eseri eta jendea ikustea zen”, dio Kox- daiatu nahi ez dutenek ez dezatela pen- mek. tsa uda sasoia etxean igaro behar dute- Urtebete horretan turistak izan ote nik. Baserri munduak edo mundu zabal ziren galdetuta, garbi erantzun du Kox- basatiak ez badu norbait behar beste mek: “Bidaiatzen zaudenean, kanpota- erakartzen, teknologiak eta gizarteak rra izateak nabarmen markatzen zaitu. jada eskuragarri jarri ditu beste hainbat Turista zara, nahi edo ez. Guk barre egi- aukera. ARALAR ten diogu ‘bidaiaria’ edo traveller dela Libe Osa Arzuagak Perun egin zuen KANPINA dion jendeari”. Bestalde, kontziente dira lehen aldiz “ezezagun” baten etxean lo, Plazaola kalea, 9 31870 Lekunberri atzerrian bidaiatzeko pribilegioa dela konpainia truke. Bost egun igaro zituen [email protected] europarra izatea eta horri esker ere au- familia batekin, eurekin jatorduak eta ai- www.campingaralar.com rreztu ahal izan dutela. “Autostop egi- sialdi denbora partekatuz: “Bidaiatzeko tean, Thailandian adibidez, oso erraz erreminta baliagarria iruditu zitzaidan, hartzen gintuzten. Ia-ia kotxearen kolo- baita jendea ezagutzeko ere”. Bigarren rea aukeratu genezakeen”, esan du Mar- aldian hostal itxurako ostatu batean garitak. egon zen beste dozena erdi egun pasa- Kalean lo egin dute maiz, beste ba- tzen. “Neska batek hostal modura jarria tzuetan hostaletan edo lagunen etxean. zeukan bere etxea, eta gela bat couchsur- Errepideak zalgurdian, kamioietan edo- fing-eko erabiltzaileentzat gordea zuen. ta motorrean zeharkatu dituzte. Europa Esperientzia paregabea izan zen, eta mendebaldean aisia kontsumoarekin lo- hain eskertuta sentitu nintzen, ezen Eus- tzen badugu ere, Margarita eta Koxmek kal Herrira itzultzean nire etxea besteen diote beraiek bisitatu dituzten herrialde eskura jarriko nuela erabaki bainuen”. gehienetan ez zegoela horrelako ohitu- Esan eta egin: etxera itzuli bezain pronto rarik. “Jatordu bakarrarekin eta eguna egitasmoaren berri eman zien gurasoei,  943 881 700 · Beasain (Gipuzkoa) erreka baten ondoan emanda pozik ego- eta familian adostu ahala, webguneko [email protected] · www.anzizar.com ten ginen, sinetsi genuen ez genuela ezer profila eguneratu zuten. Orokorrean, bi- gehiago behar”, esan du Margaritak. daiariak ingurua interesatzen zaien gaz-

28 2018/06/24 | ARGIA TU RISMOA | BIDAIATZEKO MODUAK oporrak

KANPIN EKOLOGIKOA

Arbizu (Nafarroa) & 848 470 922 [email protected] www.campingarbizu.com

Khovd (Mongolia). Bi gaztek kontatu digute nola teak izaten direla dio Libek, eta pare bat bidaiatu duten urtebetean hogei herrialde inguru egun etxean igaro ostean, alde egiten zeharkatuz eta bien artean 5.000 euro gastatuta. dutela. “Aukera merkea, aberasgarria eta PYRÉNÉES ATLANTIQUE Argazkia eurek ateratakoa da. ona da. Hori bai, denbora, esfortzua eta HOTELA gogoa eskatzen ditu”. Aipatutako hiru kontzeptuez gain, uda ezberdin bat igarotzeko aukera honek beste faktore bat eskatzen du: »» Europa mendebaldean norberaren etxea edukitzea. Trukean aisia kontsumoarekin beste norbaiten teilatupea jasotzea da lotzen badugu ere, xedea, ostatu hartzeak inongo kostu- rik ekarri gabe. Juan Carlos Reparazek 64310 SENPERE Margarita eta Koxmek “urte asko” daramatza Arbizuko etxea T. 05 59 54 02 22 · [email protected] bisitatu dituzten beste familia batzuen esku uzten opor www.hotel-pa.com garaian. Brugasen, Marsellan, Gironan herrialde gehienetan eta Menorcan egon da, besteak beste, ez zegoen horrelako ezezagunek utzitako etxeetan familia giroan opor egunak pasatzen. Familia ohiturarik: “Jatordu “ezezagunak” lehen unean izan ziren, bakarrarekin eta eguna gaur egun, hamar urteren ostean, ba- tzuekin harremana izaten jarraitzen autobusak erreka baten ondoan baitu. “Brujasen bi aldiz izan gara, han- 22, 28, 31, 55 eta 60 emanda pozik egoten go etxeko jabeekin hartu-eman pare- plazakoak ginen, sinetsi genuen gabea lortu baikenuen”. Etxe-trukaketa Autobus literadunak interneteko webgune baten bidez egiten Europan zehar ibiltzeko ez genuela ezer gehiago da. Aukera paregabea dela dio Repara- behar” zek, baina “burua zabalik” izan behar Ubilluts auzoa · 55. poligonoa · 9. eraikina · 4 dela ohartarazi du; ez baita ohiko joera Andoain (Gipuzkoa) · Tel.: 943 305 050 izaten edonori norberaren etxeko ateak www.autocaresurpa.com · [email protected] parez pare zabaltzea. n

ARGIA | 2018/06/24 29 politika Justiziaren arrakalak elkartasunez beteta

30 2018/06/24 | ARGIA al tsasuko gazteen auzia politika

Ekainaren 13a, asteazkena, Altsasu. “Utzi Altsasu bakean” dioten banderek herriko balkoiak atontzen dituzte. Samina antzematen da, ez ordea dolurik ezta etsipenik ere. Aitzitik, herriaren batasuna eta indarra sumatzen dira. Koxka tabernan hiruzpalau altsasuar daude arratsaldeko kafea hartzen. 606 egun igaro dira bertan herriko gazte batzuen eta bi Guardia Zibilen eta beraien bikotekideen artean liskarra sortu zenetik. Bertan hasi zen dena 2016ko ferietako ostiralean, Nafarroako herri txiki bateko taberna batean. Eta lerrook idatzi artean, Madrilen da auzia, Auzitegi Nazionalean.

M iren Osa Galdona M addi Txintxurreta Agirregabiria @ Mirentx_U @mtxintxurreta

577 egun igaro dira Carmen Lamela ristak” egotzita. Kolpeak kolpe, orduan Espainiako Auzitegi Nazionaleko epai- inork ez zekien hiru egun beranduago leak liskarra “terrorismoarekin” lotu eta Iruñea elkartasunaren arnas-gune bila- Adur Ramirez de Alda, Jokin Unamuno katuko zela. eta Oihan Arnanz espetxeratu zituene- tik. “Aske geldituz gero ezin da ziurta- G urasoak bihotz-buru, herria gorputz tu biktimen ondasun juridikoen kontra “Sekula manifestazio batera joan ez atentatu edo bestelako delituak egingo den jendea dago hemen. Denok gaude. ez dutenik”, argudiatu zuen Lamelak. Hau izugarrizko bidegabekeria da”, dio 60 egun bete dira atxilotuak askatze- Iruñeko Sadar futbol zelai inguruko jen- ko eskatuz Iruñean 50.000 pertsona el- de-saldoan barrena ia ibili-ezin dabilen kartu zirenetik. gazte batek. “Hau ez da justizia” pan- Hamabi egun igaro dira Altsasun karta eta seme-alaben irudiak helduta epaiaren berri izan zutenetik. Madril- abiatu dira manifestazioaren buruan go Auzitegi Nazionaleko Zigor Arloko Altsasuko Gurasoak, eta atzetik Euskal 1. Sekzioko epaimahaiak ez zuen te- Herri osotik, Kataluniatik eta Espainia- rrorismo deliturik atzeman liskarrean, ko Estatuko hainbat lekutatik etorritako ezta akusatuek “ETArekin lotura” edo jendetza. 80.000 pertsona baino gehia- bertan partaidetza dutenik ere. Alta, te- go zenbatu dituzte antolatzaileek, se- rrorismo delituak baztertu izanagatik kula Nafarroak jaso duen manifestazio ere, guztira 79 urteko kartzela zigorrak jendetsuenetako bat. ezarri zizkieten zortzi gazteei; “kalteak, Estu geratu da Zaragoza etorbide za- desordena publikoa eta mehatxuak” eta bala, motz manifestazioko 2,5 kilome- “agintearen aurkako atentatu” delituak troak, txiki Iruñea. Ibilbide osoan zehar leporatuta. Zazpi egun besterik ez dira “Altsasukoak aske”, “Hau ez da justizia” pasatu ekainaren 5eko goizean Guardia oihuak eta txalo zaparradak entzun dira. Zibilak herria hartu eta Jon Ander Cob, “Altsasu Aurrera” kantua abestu dute Aratz Urrizola, Iñaki Abad eta Julen Goi- Mikel Markezek, Estik, “El Drogas”-ek koetxea atxilo eraman zituenetik. eta Jon Maiak, eta “txarrenari onena” Kolpea latza izan zen, beste behin. entzun dute bozgorailuetatik Askatasu- Epaiketaren ostean indarrak hartu eta naren Plazako ekitaldira iritsi ez diren aurrera jarraitzeko nahiko kemen izan- manifestariak, “zaurietan muxu” abestu go zutelakoan ziren gazteen senideak du Jon Maiak segidillan ondoren. Gaz- eta lagunak. Akusazioak, baina, ez du teen senideak oholtza gainean “eske- gaur-gaurkoz barealdirik onartzen, eta rrik asko” mezu erraldoiari tinko eutsiz ekaitza leherrarazi zuen manifestazioa- amaitu da ekitaldia, herriaren maitasu- ren bezperetan: “terrorismo delituen- na eta babesa sentituz. Pankarta hori, gatik” epaitzeko Fiskaltza helegitea jar- hiru makilekin hartu eta manifestazioa- tzeko asmotan zela jakin zen prentsaren ren kontrako norabidean atera da, jen- bidez. José Perals Auzitegi Nazionaleko detzaren buru gainetik pasaz, amaiera fiskalak 12 eta 62 urte arteko kartzela ekitaldira heldu ez diren milaka lagunen eskatu zuen, “lesio eta mehatxu terro- txalo zaparrada hunkitua eraginez. dani blanco ARGIA | 2018/06/24 31 politika altsasuko gazteen auzia

Manifestazioaren biharamunean, egunkari askok azalean jaso dute Iruñe- ko argazkia. Sare sozialetan ere milaka mezuk ospatu dute larunbateko garai- pena, eta itzulerako autobusetan ere an- tzeman da antolatzaileek hauspotutako indarra. Lau hankako muntaia “Berriro ere aldatu digute manifesta- zioaren ibilbidea”, esan dio Eneko Men- diluzek Aritz Leozi, mobilizaziorako hiru egun falta direnean. Altsasukoak Aske plataformako kideak eta atxilo duten Iñaki Abaden lagunak dira biak. Neka- tuta daudela diote, azken urte eta er- dian bezala. Hala ere, irribarretsu agurtu dira, eta indarrak soberan dituztela dio- te. “Niri bizitza goitik behera aldatu dit kontu honek –azaldu du Leozek–. Hasie- dani blanco rako atxiloketak gertatu aurretik lanean hasi ginen herriko batzuk. Nire azken bi urtetako lehentasuna hau izan da. Aisial- dia luxua bihurtu da”. Prozesu guztian zehar aldarrikatu bezala, auzia “mende- ku hutsa” dela diote, eta muntaia polizia- la mahai baten hanka bakarra dela: “Lau parametrotan kokatzen dugu muntaia: juridikoa, politikoa, poliziala eta media- tikoa”. Muntaia mediatikoa akusazioaren diskurtsoa sortzeko eta elikatzeko “ezin- bestekoa” da, eta hainbat komunikabi- deek kontakizuna “eraiki eta hauspotu” dute bi lagunen hitzetan. “Niretzat oso adierazgarria da sen- tentzia, inflexio puntu bat markatzen baitu. Estatuko zenbait indarrek due- la urte batzuetako dinamikarekin ja- rraitu nahi dutela ikusten da, egitura mantenduz. Sententzia honek beste Miren Osa bide batzuk irekitzen ditu Estatuaren jokaerari begira: antzeko beste kasu bat gertatuz gero, Altsasukoa izango dute eredu gisa”, aipatu du Leozek. Baietz dio Mendiluzek, gaiak sorrarazten dion amorrua ezkutatu ezinik: “Sentitu dugu lagunak bahitu dizkigutela, indarraren poderioz”. Zientzia fikziozko film ba- tean daudela iruditzen zaie, eta beren ustetan, hilabete hasierako atxiloketek berretsi egin zuten errealitatearen eta fikzioaren arteko talka.

Goitik behera: manifestazio historikoa Iruñean. Bigarren argazkian, Igone Goikoetxea eta Bel Pozueta, Altsasuko Gurasoak elkarteko kideak. Hirugarrenean, Aritz Leoz eta Eneko Mendiluze, Miren Osa Altsasukoak Aske plataformako kideak.

32 2018/06/24 | ARGIA al tsasuko gazteen auzia politika

“Mina ematea bilatu zuten. Oso-oso »» Bel Pozueta: jaso zutela aipatu du Goikoetxeak, izaera gaizki pasatu genuen, eta izugarria izan “Altsasu herria inoiz desberdinetako pertsonek osatzen bai- zen aurreko egunetik herrian pairatu tute bai Altsasuko Gurasoen taldea eta genuena. Polizia herritik zebilen, edo- baino batuago dago” baita akusatuena ere. Izaera ezberdina zein ertzetan, grabaketak egon ziren, izanagatik ere, borrokatzeko arrazoiak eta antzematen zen zerbait arraroa ger- eta helburua partekatzen dituzte: “Hau tatuko zela. Hala ere, ez genuen alar- »» Igone goikoetxea: erabat traumatikoa da. Militantzia ba- ma sortu nahi, batzuetan hori bilatzen “Gure bizitzaren parte ten ondorioz espetxeratzen bazaituzte, baitute, gatazka bilatzea. Hori saihes- jakitun zara gerta zitekeela. Hau, berriz, teko gaitasuna erakutsi dugu”, adierazi bilakatu da auzia. Gutxi guztiz desberdina da: bahitu eta bizitza du Leozek. Iñaki Abaden kasua ekarri bizi gara oraintxe bertan. lapurtzen dizute, gazteei nahiz senideei”. du gogora: “Ikustea nola ikaragarrizko duintasunarekin gerturatu zen Guardia Baina gauza txarrekin Txarrenari onena Zibilarengana, beren aitzakia ihes egite- bezala, minbiziarekin Espero arren, semearen aurkako hama- ko arriskua zela bazen ere. Eta hara zer bi urteko kartzela zigorra burutik kendu arrisku! Jakinda berak ez duela ezertxo kasu, zure bizitza da eta ezinik igaro zuen epaia jakitera eman ere egin, akusazioak gezur hutsak dire- horrekin aurrera egin zen eguna Igone Goikoetxeak: “Beti min la, eta akusatzaileak gezurtiak, duinta- pixka bat gehiago ematen digute”. Bes- sun osoarekin joan zen eta atxilotu zu- behar duzu” telako mezua igorri zion, ordea, Jokin ten. Niretzako irudi hori goiz horretako Unamunok telefonoz. Terrorismoaren sinbolo bihurtu da”. Aritz Leoz: kalifikazioa kenduta “pozik egon behar “90eko hamarkadako eszena bizi izan »» lukeela” esan zion amari, hortik aurre- genuen atxiloketen unean”, dio Bel Po- “Lau parametrotan rakoak ezin zuela okerragoa izan. Se- zuetak oraintsu arte aske zeuden lau mea kementsu dagoela dio, datorrenari gazteen inguruan. Bere semeak, Adur kokatzen dugu muntaia: heltzeko indarrez. Estremerako kartze- Ramirez de Aldak, hamazazpi hilabete juridikoa, politikoa, lan bisitarik eta laguntzarik jasotzen daramatza Soto del Realgo espetxean, poliziala eta mediatikoa” ez duten presoak ezagutu ditu, inongo eta Altsasuko gazteen auzia bere bizi- sostengurik gabe bizirauten dutenak. tzaren erdigunea bilakatu da: “Jaikitzen Hauek ez bezala, herri oso baten babesa naizenetik berriro ohean sartzen naizen »» Eneko Mendiluze: sentitzen dutela kontatu zion Jokin Una- arte, denbora guztian daukat buruan. munok amari. “Berandu bada ere, mani- Gainera, komunikatzeko, elkarbanatze- “Sentitzen dugu festazioetako argazkiak eta elkartasun ko eta borrokatzeko hartu dugun kon- indarraren poderioz mezuak jasotzen dituzte kartzelan”, dio promisoa erabatekoa izan da”. Konpli- Goikoetxeak. Ekainaren 5ean atxilotuta- zitatez begiratu dio Igone Goikoetxeak, lagunak bahitu ko lauek ere kalean bizitako elkartasuna Pozueta zer ari den bizitzen jakinda: dizkigutela” eraman dute ziegetara eurekin, apirila- “Gure bizitzaren parte bilakatu da auzia. ren 14ko manifestazioa kasu. Gutxi bizi gara oraintxe bertan. Baina Ariketa praktiko bat jarri zion Goi- gauza txarrekin bezala, minbiziarekin koetxeari semeak: “Egizu taula bat guzti kasu, zure bizitza da eta horrekin aurre- zen beren muntaia hasieratik bukaerara honek ekarri dituen gauza on eta txarre- ra egin behar duzu. Etxean jada ez ditu- gidoi batean idatzita zegoela. Senten- kin”. Semea preso izateak “ezerk baino gu elkarrizketa arruntak izaten, guztia tziarekin agerian geratu zen kasu hone- samin gehiago” eragiten dion arren, Goi- Jokini laguntzeko bideratuta pentsatzen tan justizia ez dela inondik inora atze- koetxeak jasotako babesa, elkartasuna dugu”. Estremerako kartzelan preso da- man. Egun horretan, jende askok negar eta borrokarako indarrak nabarmen- goen Jokin Unamunoren ama da bera. egin zuen Altsasun”. Bestelakoa zen, or- du ditu: “Herritar zoragarriz inguratu- ARGIArekin egon direnean, 577 egun dea, Pozuetaren eta Goikoetxearen sus- ta gaude”. Hedabide sentsazionalistek daramate preso Unamunok eta Rami- moa. Zigorrok espero zituzten. Areago, Altsasu bitan banatuta dagoela saldu rez de Aldak, Oihan Arnanzekin batera, badakite “Auzitegi Nazionala zer den”, nahi duten arren, errealitatea bestelako behin-behineko egoeran. eta beren semeen kontrako sententziek da. “Herria inoiz baino batuago dago”, ez dituzte harritu, beste akusatu batzuk dio Bel Pozuetak, egindako bidea zein Txanponaren bi aurpegiak baino “aldarri politikoagoak” dituzte- nekeza izan den jakitun. Manifestazioe- Espainiako Auzitegi Nazionalak ekaina- lako. “Epaiketaren ondoren esaten ge- tara, elkarretaratzeetara eta antolatzen ren 1ean eman zuen aditzera sententzia, nuen: judizialki irabazi dugu, baina gure dituzten hainbat ekimenetara ideologia epaiketa amaitu eta hilabete eta gutxira. abokatuek ohartarazi ziguten Auzitegi askotariko bizilagunak joaten direla az- Aritz Leoz eta Eneko Mendiluze altsa- Nazionala judiziala ez ezik politikoa ere pimarratu dute, babes emozionala ez suarrek ez zituzten zigor eskaerok es- badela. Kontrola, mendekua eta Guardia ezik, ekonomikoa ere etengabea ari dela pero: “Itxaropentsu geunden, oso modu Zibila ukiezina dela bermatzea du hel- izaten diote. Honen aurrean, esker one- nabarmenean ikusi baikenuen epaiketak buru”, adierazi du Bel Pozuetak. Gainon- ko hitzak baino ez dituzte, eta aldarri ez zuela zentzurik. Guztion sentsazioa tzeko gurasoek, agian, epaia ezustean garbi bat: “Utzi Altsasu bakean!”.

ARGIA | 2018/06/24 33 politika altsasuko gazteen auzia

Amaia izko: “Azken atxiloketak propaganda operazioa izan dira”

Altsasuko gazteen defentsako aboka- zitegi Nazionalean, egitateak tuetako bat da Amaia Izko. Auzia zertan gertatu ziren denborarenga- den mintzatu da ARGIArekin, Iruñean tik erreformatuta baitzegoen manifestazio erraldoia abiatu baino legea. Bermerik eskaintzen ez ordu batzuk lehenago. digun jurisdikzio batean aur- keztu beharrak kezka sortzen Behin behineko epaia jakin ostean, zein digu. Gainera, prentsaren bi- da zuen balorazioa? dez jakin dugunez, Fiskaltzak Jokaldi borobila egin dute. Hasieratik esan ere helegitea jartzeko asmoa dugu egitate hauek goraipatu, handietsi du terrorismotzat har dadin es- eta puztu egin direla. Kontakizun artifizial katuz. Honek hasierako lekura bat egin dute terrorismoaren kalifikazioa itzularazi gaitu modu batean. justifikatzeko, eta epaia bera erabat le- Ezin dugu lasaitu. kuz kanpo dago. Lehen unetik esan dugu juridikoki ezin dela terrorismoaren kali- “ Ihes egiteko arriskuagatik” fikazioa mantendu eta epaiak hala jaso- atxilotu zituzten gainontze- tzen du. Funtsean, beren helburua zigor ko gazteak. Nola uler daiteke eredugarri bat ezartzea izan da, gaia oso hori? modu larrian tratatuz eta zigor altuak ja- Propaganda operazio bat be- rriz. Terrorismoaren kalifikazioa kendu zala, kitto! Termino juridikoe- arren, egitate batzuk Zigor Penalak terro- tan ez dira inoiz justifikatuta rismotzat hartzen dituen moduan zigortu egon ez hasierako atxiloketak, dituzte. Sententzia hasieratik hona bidera- ez hiru gazteen behin behine- tuta egon da: ez da frogen azterketa ob- ko espetxealdiak, ezta atxiloke- jektiborik egin, froga guztiak zigortzearen ta hauek ere. Ez da inoiz egon helburuarekin irakurri dira, bai akusazioak Josu Santesteban ihes egiteko arriskurik, hori aurkeztutakoak, baita defentsonak ere. hala dela dioten hainbat froga Gertatutakoarekin bat ez datozen termino Fiskaltzak esan duen helegitea jarriko due- daude. Esaterako, Iñaki Abad Guardia Zi- batzuk erabili dira zigorrak handitzeko. la hala ebatzi dadin. Honek lotura zuze- bilarengana joan izana atxiloketen unean. na du Oreretako eta Beasaingo gazteen Baita gainontzeko gazte guztiak etxean Epaiketan ez ziren onartu defentsak sententziarekin, termino berak zehazten zeudela ere. 50 urteko espetxe eskaria- aurkeztutako hainbat froga. baititu terrorismo kalifikazioari dagokio- ren berri izan zutenean inork ez zuen ihes Hasieratik argi geratu da gertaera salatu nez. Estatuak lerro argi bat zabaldu nahi egin. Lehen unetik azkeneraino hor egon zutenen bertsioari baino ez ziela emango du edozein disidentzia, Estatuaren izaera dira. Propaganda besterik ez da izan. sinesgarritasun osoa. Hori dela eta, oso zalantzan jartzea edo aldarrikapen poli- tarte estua utzi zaigu justifikatzeko eta de- tiko terrorismotzat hartzeko. Ez du juris- Z er espero da manifestazioaz? Eraginik fentsa egiteko. Giroa beti egon da beren prudentzia sortuko, baina aurrekari gisa izan dezake azken erabakian? alde lerratua eta hori oso arriskutsua da erabili ahalko da hemendik aurrera. Aldiz, Ikaragarria izango dela uste dut. Gure tes- epaiketa baterako. Ez dator bat zuzenbi- hori guztia konpentsatzeko, zigorrak guz- tuinguru geografiko eta politikoan ema- dearen printzipioekin. Helburua horrela- tiz desproportzionatuak dira, eta horretan ten ari diren zentzugabekerien erantzuna ko zigorrak ezartzea izan da eta edozein ere badu arriskua prozesu honek. Horrela- izan dadila nahiko nuke. Altsasuko auzia aitzakia tekniko, juridiko edo edozein ar- ko kalifikazio artifizialek Auzitegi Naziona- ez da kasu bakarra, baina bai handiene- gudiori heldu diote defentsari ahalik eta lean epaitzeko bidea zabaldu baitezake, tarikoa. Hori gelditzeko, baldintzatzeko aukera gutxien uzteko. Akusatuei epaike- nahiz eta gero esan ez dela terrorismoa eta hausteko modu bakarra mobilizatzea ta justu bat izateko eskubidea eta berme eta zigor oso handiak ezarri justifikazio da, arlo guztietan. Alegia, honen aurkako guztiak kendu zaizkie. moduan. iritzi kritiko erabatekoa sortzea. Ikusi dugu Estatuak ez duela egoera aldatu nahi izan, Jurisprudentzia sor dezake Altsasuko H elegitea aurkeztuko duzuela esan du- are gehiago, estutu nahi izan duela. Pre- gazteen auziak? zue. Zein bide dago egiteko hemendik sioa egiteko eta atzera begirako jarrera al- Auzi honek bi alde ditu, bata ona eta bes- aurrera? boratzeko balio dezala behintzat. Lortuko tea txarra. Alde positiboa da epaiak ez Sententziaren aurkako lehen helegitea dugun? Ez dakit, baina ziur naiz aldaketa- duela auzia terrorismotzat jo, nahiz eta apelazio aretoan aurkeztuko dugu, Au- ren bidea hau dela. n

34 2018/06/24 | ARGIA Sexualitatea | jazarpen soziala | ondarearen espoliazioa denboraren makina

E RDI AROKO HARREMAN EZ IKUSIAK

N agore Irazustabarrena Uranga @irazustabarrena

Worms (Renania), XI. mendea. Burchard apezpikuak gizonezkoen arteko sexu harremanak zigortzen zituzten legeei emakumeen arteko harremanen kon- dena erantsi zien, baina soilik sexu ha- rreman horietan dildoak erabiltzen ba- ziren. Zakil artifiziala beren buruarekin erabiltzen zuten emakumeek urtebete- ko kartzela zigorra jasoko zuten, bost urtekoa beste emakume batekin era- biliz gero, eta zazpikoa emakume hura moja izanez gero –mojak Kristorekin ezkonduta zeuden eta, beraz, adulterioa eransten zitzaion zigorrari–. Hortaz, les- biana izateak, printzipioz, ez zekarren ondorio judizialik, tartean dildorik ez bazegoen. Hurrengo mendean, Maria Frantzia- Historialari eta antropologo askoren Maria Frantziakoa olerkariak eduki lesbikoa zuten koa (1160-1215) olerkariak, bere lais arabera, Erdi Aroko europar gehienen- poemak idatzi zituen XII. mendean, baina ez edo poema laburretan, horrela deskri- tzat lesbianismoa ez zen ez krimena, ez zuten eskandalurik eragin. batu zuen beste emakume batekiko ha- bekatua. Garai hartan oso prozesu gutxi rremana: “Musu nola ematen zenidan zabaldu ziren harreman lesbikoak izan eta hitz goxoz nire bular txikiak nola laz- zituzten emakumeen aurka eta gehie- Jostice et de Plet onartu zuten, harre- tantzen zenituen gogoratzen dudanean, netan akusazioak atzera bota zituzten. man lesbikoak krimentzat jotzen zituen hil nahi nuke, ezin zaitudalako ikusi”. Burchard apezpikuak hartutako neu- lehen kode zibila. Jainkozko zuzenbidea Asko ez badira ere, garai hartako beste rriek erakusten dutenez, garai hartako eta zuzenbide zibilaren arteko harrema- antzeko adibide batzuk badaude, eta ez mentalitatearen arabera, zakil (natural na estutzen ari zen. Eta Aro Modernoa dirudi horregatik inor asaldatu zenik. edo artifizialik) gabe ez zegoen sexurik. ate joka ari zela, 1477an, lehenengoz Baina horrek ez du esan nahi Erdi Sexuaren kontzepzio mugatu eta estu idatziz jasota geratu zen emakume bat Aroko Europa paradisu lesbikoa zenik, hori gaur egun zabalduta dago oraindik, heriotzara kondenatu zutela beste ema- hau da, ez zigortzeak ez zuen esan nahi baina ez ikusiarena egitea Erdi Aroare- kume batekin harremanak izateagatik. onartuta zegoenik. Besterik gabe, ha- kin batera bukatu zen. XIII. mendean, Katherina Hetzeldorfer zuen izena eta rreman horiek ez zituzten kontzebitzen. zehazki 1260an, Orleansen, Li Livres de Rhin ibaian ito zuten. n

Sotheby’s, Grezia eta jabetza legitimoa

New Yorkeko Sotheby’s enkante etxeak la babestea da. Horregatik eskatu zuen demanda jarri berri dio Greziako Gober- joan den maiatzaren 14an enkantean nuari, irudian ikusten den brontzezko saldu behar zuten eskulturatxoa erre- zaldiaren “jabetza legitimoa argitzeko tiratzeko. Enkante etxearen erantzuna asmoz”. Greziako Kultura Ministerioak ez da batere ohikoa, halakoetan gober- lehenago ere oso argi zeukan artela- nuekin objektuak itzultzea negoziatzen naren jatorria eta haren lehentasuna baitute. Sotheby’s-ek “bide berri bat” Antzinaroko obra lapurtuak berresku- zabaldu nahi izan omen du, baina on- arca ratzea eta ondare historiko eta kultura- darearen espoliazioa bide zaharra da. n

ARGIA | 2018/06/24 35 gizartea

Hazkuntza komunitarioa Bularreko anai-arrebak

Umeak eta bularrak. Zenbat emakume, hainbat kontakizun. Guk garai batekoak bildu ditugu, eta hiru testigantza jaso. Bularrik hartu ezinik zebilen umeari beste emakumeek eman ziotenekoak. “Mamadoreak” edo “mamoiak” ere hor ziren: emakumeei bularreko gaitzak sendatzeko edoskitzen zutenak. Galtzen doazen, aldatzen doazen hazkuntza komunitarioaren lekukotzak denak. Inguruan galdetuz gero, aurkituko dugu zer kontatua duenik.

I ñaki Sanz-Azkue “Gure amak ez zuen dudarik egin. Ume zidaten medikuek. Larri zegoen”. Egun @sanz_azkue jaioberria hartu eta Lazkaotik Usurbile- gutxian, ordea, amak bularra eskaintze- Ar gazkia: Dani Blanco ra arteko bidea egin zuen, ahizpa Usur- ko aukera izan zuen, eta oso pixkanaka bilen bizi baitzuen. Behin iritsita, haren bada ere, Muñoz indartzen joan zen. Mi- “Hil arropak ere prestatu omen zituz- haurra besotan hartu eta bere bularrean txelenak atzo izan balitz bezala kontatu ten niretzat jaio nintzenean!” esan digu jarri zuen. Gure amaren bularra hobe- dizkigu egun haietan gertaturikoak. 52 Emilio Iridoy-k (1946, Hondarribia). to heltzen zuen umeak. Ondo helduta urte pasa badira ere, Elixabeteren jaio- Bere amak ez omen zuen esne nahiko- zuela ikusten zuenean, gure amak bere tzarekin bizi izan zituenak betiko gorde rik bularrean semea aurrera ateratzeko. bularretik ahizparenera pasatzen zuen zaizkio memorian. Sentimendu askore- Eta ahuleziaren ahuleziaz, larri izan zen umea, eta horrela behin eta berriz, harik kin kontatu digu gertaturikoa: “Goize- Iridoy: “Hilzorian izan omen nintzen. eta haurrak bere amaren titia ondo har- tan baino ezin genuen joan alaba ikus- Horrela kontatu izan didate beti etxean. tu zuen arte”. Umeak ikasi zuela ikusita tera. Batzuetan bular pixka bat ematen Nik bularra hartzen nuen baina… hil-a- Angelak Lazkaorako bidea hartu zuen nion, eta beste askotan kristalaren beste rropak josten ari zenak esan omen zion berriro, ahizparen haurrak esnea ondo aldetik ikusten nuen. Muñoz esnea har- gure amari: ume hau gose da! eta horre- hartzen zuen lasaitasunarekin. tzen hasi zenean, ordea, medikuak kris- la eraman ninduten bizilagunen etxera”. talezko botila lodi bat eman zidan. Bu- Inguruko bi emakumek ume jaiobe- Etxeko haur denentzat esnerik ez larreko esnearekin hura bete, hotzean rriak zituzten, eta haiengana eramaten Donostiako Gurutze Gorrian erditu gorde eta egunero-egunero ospitalera zuten bularra hartzera. Oraindik ere zen haurraz Marixa Mitxelena (1941, eraman behar nuela agindu zidan. Se- badu harremana bere bularreko anai-a- Donostia), 25 urte zituela. Elixabe- nideek etxea zuten Donostian eta euren rrebekin. Arreba eta biak erdi-txantxetan te Muñoz, alaba, espero baino hilabete etxean geratu ginen bizitzen. Gurasoak, ibiltzen omen dira kontu hori dela eta. lehenago jaio izanak eragina izan zuen gure familia eta 13 anai-arreba ginen antza, eta segituan ohartu ziren jaio- etxe berean! Haiek komeriak, haiek!”. Umea besoz beso, bularra ondo berria ez zegoela ondo. Odol jario han- Amak hutsik egin gabe igotzen zuen helduko zain dia zuen ahotik eta birikak ondo garatu esne-botila egunero. “Apirila hasieran, 1945ean izan zuen umea Angela Gari- gabe zituen; Donostiako ospitalera era- Alustiza medikua gerturatu zitzaidan, nek (1916, Lazkao). Bere ahizpa Loren- man zuten txikia. gure alaba osatu zela eta etxera joan txak ere ez zuen askoz beranduago izan. Jaio eta bi egunera egin zion lehen- gintezkeela esanez. Bazekien Oñatin Baina Lorentxari semeak ez zion ondo dabiziko bisita amak alabari. Mitxele- bizi ginela, baina mesede handi bat es- heltzen bularra, eta esnea hartzeko zail- na ospitalera igo zenean haurra gaizki katu behar zidala aipatu zidan. Itxuraz tasunak zituen. Ane Larrañagak gogoan zegoen: “hodiak zituen gorputz osoan, nire alabarentzat egunero betea erama- ditu bere ama Angelak kontaturikoak. eta oraindik esnerik ez emateko agindu ten nuen esne-botilaren zati handi bat

36 2018/06/24 | ARGIA Hondarribiko Okila baserrian ematen zion bertako emakumeak bularra Iridoyri. leku berean ingresatuak ziren anai hi- Bertan bildu ditugu hiru testiguak: Emilio Iridoy, Ane Larrañaga (zutik) eta Marixa Mitxelena. rukietako biri jaten emateko erabiltzen zuten. Haien amak bost seme zituen, eta bat-batean hirukiak etorri zitzaiz- kion! Amak ez zuen esne nahikorik de- nak asetzeko, eta ume horiek ez zuten “mamadoreak”: bularreko minak nire esnea besterik. Alustizak garbi esan sendatzeko tiratzen espezialistak zidan, nire esnea zela ume horien medi- zina bakarra”. Mitxelenak ez zuen duda- Urte honen hasieran zendu zen Usurbilen tzuengana hiru-lau aldiz joan behar iza- rik egin: “Beste amaren lekuan jarri nin- Jesus Arruti Gonzalez-Etxabarri, 1940an ten zuen segidan, beste batzuek behin tzen. Alustiza medikuari esan nion lasai Asteasuko Azkonita baserrian jaiotakoa. aterata nahikoa izaten zuten. “Gero esnea egoteko. Egunero atera behar banuen, Gaztetan mamadore aritu zela esaten ateratzeko erremintak ugaritu ziren eta aterako nuela. Eta horrela egin nuen”. zuen, naturaltasunez. Azkenengo aldiz, mamadoreak bukatu ziren”. Mitxelena Donostian geratu zen hila- grabagailuaren aurrean kontatu zuen: Arrutiren ume garaian oso arrunta zen bete batzuetarako eta ekaina bitartean “Emakumeak familia izan eta umeak esne nahikorik hartzen ez zuen umea goizero igo zuen botila-esne ospitalera. tiratzen ez bazuen, faborez eskatzen zi- beste emakume baten bularrean jartzea: Ander urtebeteko semea alboan zuen daten joango al nintzen tiratzera. Nik “Inguruan bost-sei baserri baziren, eta eta Elixabete jaioberria bular eskean, 16-18 urte izango nituen. Hots-egiten umea egindako hiru-lau emakume, batek baina era batera edo bestera egunero zidaten garaian joaten nintzen, egunez esne gutxi zuela eta besteak asko, umea esnea atera eta iristen zen ingresatuak bezala gauez. Gure arreba zaharrena ere auzoko etxera eramaten zuten. Igual ziren anaiengana. “Gehienetan nik era- asko ibili zen mamadore”. Ontzia jartzen ematen zituzten auzoko etxean hiru-lau maten nuen, baina ezin nuenean seni- zuen aldamenean, eta edoskitutako es- egun, amari esnea etorri edo bularra sen- deren bati eskatzen nion. Ezin genuen nea txartua bazegoen, ahoratu orduko datu arte”. hutsik egin!”. ontzira botatzen zuen. Emakume ba- Estitxu Eizagirre Kerejeta Ekainetik aurrera esne gehiagorik ez zuela eraman behar esan zioten Mitxe- lenari ospitalean. Ordutik aurrera ez du hau. Aterako ote ziren anai horiek gal- tuko dira denak mahaiaren inguruan, ezer gehiago jakin anai haiei buruz; gaur detzen nion nire buruari… baina ez dut Hondarribian. Marixa Mitxelena eta sen- arte. Izan ere, lagun batzuen bitartez ausardiarik eduki hirukiak bilatzeko, diarekin batera izango dira bularreko hirukiekin harremanetan jartzea lortu eta orain poz-pozik nago. Pena bakarra anai-arrebak: Elixabete Muñoz eta hi- dute, eta egin dute zita. “52 urte igaro dut, ordea, ama duela bi urte hil zitzaiela rukiak. Inoiz ez da berandu bularreko dira, baina beti izan dut gogoan kontu esan baitidate”. Denbora gutxian elkar- anai-arrebak elkar ezagutzeko! n

ARGIA | 2018/06/24 37 euskara on darea | sormena

Beñat Garaio eta Ane Pedruzo “EuskarAbentura hiztun gazteen aktibazio dinamika da, udaldian beteko dena “

Euskaldunaren aktibazioa helburu, hamaika ekimen berritzaile dira bazterretan. Horietan bat da EuskarAbentura (euskarabentura.eus), uztailaren lehenengoan Maulen hasi eta hil beraren 31n Getxon amaituko den ibilia. Zazpi euskal herrietako 110 gaztek hartuko dute parte; tartean, bi diasporakoak izango dira, bata Argentinako Patagoniakoa eta bestea AEBetako Washington Hirikoa. Ane Pedruzo Redondo (Gasteiz, 1985) Oihaneder Euskararen Etxeko teknikaria, eta Beñat Garaio Mendizabal (Gasteiz, 1990), soziolinguistika ikerlaria dira antolatzaileetako bi.

Miel A. Elustondo Ar gazkia: Arabako Alea

Pausoak eman behar izan dituzue asmoa ko udalak, Euskaraldia bera… Bestalde, gauzatu bitartean. EuskarAbenturak ibiliko dituen herrie- Abenduaren amaieran aurkeztu genuen tako udalek azpiegitura eskaini digute: EuskarAbentura Iruñeko Katakraken. lotarako leku jakin bat utziko digute, Euskalgintzan diren askotariko elkar- segurtasuna bermatuko dute, hainbat teekin bildu ginen: Topagunea, Kon- hitzaldi, tailer eta jarduera gauzatzeko tseilua, Agirre Lehendakaria Zentroa, aretoak utziko dizkigute… Gazteriaren Kontseilua, Unesco Etxea… Sostengua nahi genuen, eta sustapenean 16 eta 17 urteko gazteek hartuko dute N ola hautatu dituzue parte hartuko du- lagun ziezaguten. Eskerrak haien babe- parte. tenak? sari, gu hamar gazte zoro baino ez ginen EuskarAbentura ez da umeentzakoa, Lan bat egin behar izan dute –ikus-en- eta. Bataren sostenguak bestearena eka- ezta 20 urtetik gorakoentzat ere. Norta- tzunezkoa egitea erabaki dute batzuek, rri zuen. Aurreko horien laguntza sinbo- suna garatzen den garaian dagoen gaztea eskulana beste batzuek…– , eta motiba- likoa genuela, erakundeetara jo genuen nahi genuen, esperientzia honek marka- zio gutuna ere idatzi behar izan dute. diru-laguntza eske. 110 gazte izango tuko dituela uste baitugu. Batxilergoko Horren arabera ebaluatu ditugu eskae- direnez, 133.000 euro beharko ditugu- lehen mailako ikasleek ohi dute udarik rak, Eusko Ikaskuntzaren laguntzarekin. la kalkulatu genuen, gazteak bekatuta luzeena, autonomoak dira, eta haietara jo Oso lan politak jaso ditugu. 140 gaztek baitoaz, ezer ordaintzen ez dutela. Ba- dugu. Badakigu 18 urte betetzen dituzte- eman zuten izena eta 110 lagun hauta- besle ditugu BBK, Euskadi-Akitania El- nean bestelako bidaiak egingo dituztela. tu ditugu azkenean. Jakin-min berezia kargoa, Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Adin egokia zaigu 16-17 urte. Ikastetxez duten gazteak dira, gutunetan ikusi du- Politikarako Sailburuordetza, Getxoko ikastetxe ibili da gure taldeko Josu zuze- gunez. Beraiek ezagutzeko irrikan gau- Udala, Euskaltel, Eroski, Gipuzkoako eta neko aurkezpenak eginez. Eta aurkezpen de, zeren oraindik ez ditugu ezagutzen. Bizkaiko foru aldundiak, hiriburueta- horietatik batu zaizkigu gazteak. Asko emango digutela sumatzen dugu.

38 2018/06/24 | ARGIA on darea | sormena euskara

Z ein ditugu EuskarAbenturaren helbu- kal Herriko egoera soziolinguistikoa ikuspegia erantsiz, zazpi herrialdeetako ruak? ezagutu dezaten nahi dugu, eta horretaz jendeak eta diasporakoak batera jarriz. Lehenengoa, euskararen erabileran era- hitz egingo diegu. Gipuzkoan Kike Amo- gitea, esperientzia positibo baten bidez. narrizek hitz egingo digu, Bizkaian Jone Harremanik bada EuskarAbentura eta Bigarrena, gazteen sarea sortzea. Gaz- Goirigolzarrik… Hainbat arte diziplinari Euskaraldiaren artean? te sare hori, bistan da, euskaraz sortu- buruzko hitzaldiak izango dira, eta sor- Esan dugu Euskaraldia gure babesleen ko da, eta gazte bakoitza eragile aktibo men prozesu bat biziaraztea ere propo- artean dugula; haren publizitatea ere izango da gero bere herrian. Euskara- satuko diegu. Ander Lipusek ahots adie- erakutsiko dugu. Ideia egosten hasi gi- ren aldeko hautua modu naturalean eta razpena gidatuko du, Miren Amurizak nenean, Euskaraldiaren berririk ez ge- “guai” egiteko modua izan liteke Eus- eta Odei Barrosok hitza landuko dute, neukan. Ari ginela, jakin genuen Euska- karAbentura. Bestalde, Euskal Herri- Kukai taldeko Myriam Arkaiak gorputz raldiaren berri. Ordurako, euskararen ko ondarearen ezagutzan sakontzea adierazpena, Jose Ignazio eta Kattalin erabilera sustatzeko ekimena zen Eus- ere helburuen artean dugu, tokiak ez Ansorenak inprobisazioa, eta Ximun karAbentura. Euskaraldia egingo zela ezik, jendea ere ezagutuko baitute. Az- Fuchsek eszenografia. Bi eguneko for- jakin genuenean, izugarrizko bultza- ken helburua, berriz, balio positiboak mazioa jasoko dute gazteek, binaka, eta da jaso genuen. Euskaraldiak tresnak biko bakoitzak jaso- emango dizkigu gure hizkuntza prakti- tako formazioa, gai- kak sendotzeko, eta guk horiek erabili- nerakoekin parteka- ko ditugu. Esate baterako, Euskaraldiak tu beharko du. Arte inkesta bat planteatzen du kanpainaren sormenaren proze- hasieran eta bukaeran, eta guk ere in- sua bizi eta gero, uz- kesta banatuko diegu EuskarAbentu- tailaren 30ean, Bil- rako gazteei, beren inguru linguistikoa boko Arriaga plazan ezagutzeko, beren hizkuntza ohiturei ikuskizun txiki bat buruz galdetuz eta abar. Informazio hori osa dezaten da helbu- baliagarri izango zaigu taldeak osatze- rua, ikasi dutenetik ko, eta EuskarAbentura aurrera doan EuskarAbenturaren heinean, beren hizkuntza portaerak laburpen kolektibo nola edo zertan aldatzen diren ikusteko. gisakoa eginez. Horretaz aparte, E uskarAbentura udakoa da, ibiltaria, gaz- beste zenbait gau- te kopuru zehatz bat du helburu. za ezagutu dezaten EuskarAbentura hiztun gazteen aktiba- saiatuko gara, dela zio dinamika da, udaldian beteko dena; auzolan esperien- marko tenporal zehatza du, beraz. Las- tzia, edo orientazioa, ter Barrian (Araba) elkartzekoak gara Euskal Herriko kiro- EuskarAbentura zuzenduko dugun la- lak… Uztailaren 7an gun guztiok –begirale, mediku, erizain, Iruñean izango gara argazkilari…–, eta begiraleei, adibidez, tarte batean Takone- formazio saioa eskainiko diegu, gaz- ran Nafarroa Oine- teen artean euskararen erabilera sanoa zekoekin, ordutegia berma dezaten: “Asko eta gustura” da egokitu baitute gu leloa. Barrian gaudela, Lautadako Eus- han izan gaitezen. karaldiaren arduraduna etorriko zaigu, Jende askok bat egin Euskaraldia azalduz. Eta asmoa dugu Argazkiko hamar gazteak dira EuskarAbentura du gure asmoarekin. Añanako Gesaltza- EuskarAbentura abiatzen den lehen egitasmoaren antolatzaileak. Beñat Garaio eta ko alkatea Maulen izango da, EuskarA- egunean ere Euskaraldia aurkeztea, Ane Pedruzo elkarrizketatuak elastiko urdinekoa benturaren abiatzean. Argantzonen ere eta Euskaraldian egingo den moduan, (hormaren kontra) eta morekoa dira. (Trebiñu) gure zain dira. Jendea gogoz hamaikakoak –hamaika laguneko tal- dago, eta gu ere bai. deak– osatzea. Horrela jokatuz, gazteei ulertarazi nahi diegu Euskaraldiaren transmititzea da. 16-17 urte adin estra- Z ergatik sentitu duzue EuskarAbentura enbaxadore eta eragile izan daitezkeela tegikoa da zenbait balioz jabetzeko, dela sortu beharra? beraien herrietan. Azken finean, Eus- zaborraren kudeaketa egokia, genero Euskalgintzatik gatoz, eta bistan da eus- karAbenturak eman dien esperientzia berdintasuna, ingurumenarekiko zain- kararen erabilerari dagokionez, gazteen izango dute, eta bizipenetan oinarrituta tza, turismo arduratsua eta beste. artean hutsunea dagoela. Baita gazte eman ohi zaio egoera bakoitzari dago- ez direnen artean, baina tira! Gu gazte kion erantzuna. Uztailaren 15ean, esate- O ndarearen ezagutzan sakonduko du- gara, eta euskararen erabilpenari ekar- rako, Agurainen gertatuko gara, eta Eus- zue. pena egin nahi diogu, gustuko dugun karaldiaren inguruko dinamika zehatza Ondare materiala eta immateriala. Eus- eta ezagutzen dugun formatuan, nazio gauzatzea adostua dugu. n

ARGIA | 2018/06/24 39 bizi baratzea san joan belarra

Landare honek (Hypericum perforatum) izen asko du gurean, eta denek dute bere arrazoia: Milazuloa, San Joan belarra, ausiki-belarra, hosto argala, epai-belarra, erle-belarra, likurusa, bihoztxo, Santio-belarra... Milazuloaren hiztegia

Jakoba Errekondo Ausiki-belarra ere bada milazuloa. ere. Itxuraz, nektarra baina batez ere [email protected] Zulo itxurako zeharrargi une horiek polena bilatzen dute bertan. a rgazkia: st_johns_wort koska edo hozka eginda sortuak izateko Likurusa eta likurusna ere deitzen itxuragatik ote? zaio. Lakoizketak bere 1888ko hiztegian Milazuloa (Hypericum perforatum) dei- Hostoetatik ere badatorkio beste izen dioenez, likur (likido likatsu) eta usna tzen dugu guk; ia mundu osoak San bat: hosto argal. Hosto luzexkak ditu (usnatu-ikertu-arakatu-erauzi) hitzeta- Joan belarra; izan ere, apiriletik irail txortenik gabeak, kamutsak eta binaka tik letorke, landare honekin egiten den arte loretan topa badezakegu ere, ba- enborrean aurrez aurre kokatuak. olio edo aterakin sendagaia dela eta. tez ere urteko egun luzeenen inguruan Epai-belarra ere deitzen dugu. Izan Bihoztxo ere deitzen dugu, gazteleraz- loratzen da. Izen asko du gurean, eta ere, sendabelar ezaguna da, eta epaiak, ko corazoncillo izenaren itzulpena? denek dute bere arrazoia, nola ez ba! hau da ebakiak eta zauriak sendatzeko Santio-belarra ere deitzen da. Itxuraz, Milazulo deitura hostoetatik datorkio; erabiltzen da. Santio –batuera euskaltzaindikoan San- izan ere, ugari-ugari zulatuta bezala, Erle-belarra ere esaten zaio. Kontuz, tiago– egunez etxeko atarietan jartzen argiak zeharkatzen dituen puntuz josia ordea; izan ere, izen hau ezkaia (Thymus zen. Sendabelar sonatua da, eta belar dago. Milazulo bezala milazilo, milasilo vulgaris) deitzeko ere erabiltzen da. Er- majikotzat ere jotzen da; deabrua uxa- eta milaxilo ere deitzen zaio. Portuge- leak (Apis mellifera) gustukoa du, baina tzen duela esan ohi da. Gazteleraz, es- sez milafurada eta frantsesez milleper- baita baratzeko erlastarrak (Bombus pantadiablos eta gaskoieraz caça diable tuis deitzen dute. Horixe bera adierazi hortorum), lurreko erlastarrak (Bom- esaten diote. nahi du izen zientifikoan daraman per- bus terrestris), Eristalis tenax euliak eta Sustraitza handia duen belarra da, foratum horrek. Calliphora erythrocephala haragi-euliak baita gurean ere. n

40 2018/06/24 | ARGIA b ertako ekoizpena | hezkuntza | baratze terapia bizi baratzea

Berpiztu Agrokultura proiektua www.bizibaratzea.eus EUSKAL HERRIKO AGENDA Permakultura baratzea Ekainak 27: Ainhize Monjolose Lurren emankortasuna ikastaroa. 9:30ean Gatikan, hiriari jaten emateko Euskal Herriko Laborantza Ganbaran. Norberak bere lur analisiak eraman di- tzake. Izena emateko: (0033) 05 58 37 18 82 edo (0033) 07 82 47 15 24 telefono G arazi Zabaleta zenbakietan. @tirikitrann a rgazkia: berpiztu agrokultura Ekainak 30: Urruña Entomologiarako sarbidea. Eguneko txi- “Bilboko gaztea izanik, su- meleten jarraipena. 9:00etatik 16:30era matzen nuen hiriko gizar- (landa bazkaria eraman). Izena emateko: tea ez dagoela nekazaritza- [email protected] rekin konektatuta”. Horrela azaldu du Kepa Añibarro Ekainak 30: Hendaia Zoritak nondik sortu zi- Naturaren bideak erakusketa irekitzeko tzaion ingurumenarekiko Luis Pancorboren hitzaldia. 10:30ean Ab- eta lurrarekiko interesa. badiako Asporotsttipi Etxean. Ingurumen-kimikako eta Paisajismo eta Landa-Ingu- Ekainak 30: Donostia rumeneko ikasketak egin Zuhaitz zaharren intsektu enblematiko ondoren argi zuen nekaza- eta mehatxatuak ezagutzeko ikastaroa. ritzarekin edo paisajismoa- 10:30ean Cristina Eneako sarreran. rekin lotutako zerbaitetan egin nahi zuela lan. Non eta Ekainak 30: Erronkari nola zen galdera. Iaz zalan- 11:00etan bisita gidatua Erronkari ibarra tzetatik atera eta proiektu ezagutzeko. 17:30ean Natur Ludoteka. berriari ekin zion: Berpiztu Biak Erronkariko Natur Zentroan. Agrokultura. Uztailak 1: Mungia Mungiatik Gatikara Bizkaiko Betizu arrazako abereen XII. Mungiako lursail batean ja- Lehiaketa Torrebilleta parkean. rri zuen iaz proiektua martxan Añiba- saileko lehen produktuak, hiriko hain- rrok. “Elikagai osasuntsuak ekoiztu eta bat jatetxetara eta bi banaketa puntue- Km0 filosofia oinarritzat hartuta tokiko tara zabaltzeko. ZURE HERRIKO EKIMENEN BERRI EMAN produktuak hirigunera hurbiltzea zen [email protected] helbidera asmoa”, dio. Mungiako lur eremuak, or- Ekoizpenaz gain, heziketa eta idatzi edo www.bizibaratzea.eus dea, ez zuen irisgarritasun eta urerako aholkularitza webgunean bertan, oso erraz. sarbide egokirik, eta horregatik erabaki Berpiztu Agrokultura proiektuan, hezi- zuen lekuz mugitzea. Aurtengo sasoiari ketara begirako ekimenak antolatzeko AGENDA OSOA NOIZNAHI IKUSTEKO Gatikako lursailean ekin dio Berpiztu lanean ere badabiltza eta etorkizunean www.bizibaratzea.eus Agrokulturak. ildo hori jorratzea da euren asmoeta- Bereziki permakulturan dago jantzia ko bat. Haurrekin, adineko jendearekin Añibarro. Iaz teoriatik praktikarako jau- edota gaixotasunak dituzten pertsone- Bizi Baratzea buletina zia eman bazuten ere, hura froga modu- kin aisialdiko ekimenak eta formazio jasotzeko, eman izena ko zerbait izan zela onartu du. Aurten tailerrak egitea dute asmo, besteak bes- jada proiektuak forma hartu duela dio. te. “Baratzeak badu bere alde terapeuti- Zure e-postan jasoko dituzu azken arti- “Tokiko barietateak lantzen ditugu Ga- koa eta medizinala”, dio Añibarrok. kuluak, galdera-erantzunak, agendako tikako lursailean, genetikoki eraldatu Norbanako nahiz elkarteentzako ekintzak, hitzak, esaerak, argazkiak... gabeak eta pestizida nahiz kimikorik aholkularitza lanak ere egiten dituzte Euskal Herri osoko edukiak biltzen di- erabili gabe”. Lurra aberasteko eurek Berpiztu Agrokulturan. Hiri baratzeak tuen landareei buruzko buletin bakarra egindako ongarria darabilte, termi-kon- sortzen eta diseinatzen laguntzen dute. jasotzeko, bidali zure e-posta helbidea postera bidez lortutakoa esaterako. Aste “Erabilpenik gabeko espazioei bizia hona: [email protected] gutxi barru jasoko dituzte Gatikako lur- ematen diegu”. n

ARGIA | 2018/06/24 41 komunitatea

nola saldu zure gauzak azokan: Sartu argia.eus/azoka helbidean, eta klikatu “Saldu” atala. Bost minutuan jar dezakegu edozer salgai Interneten, euskal herritar denen eskura. argia jendearentzat musutruk: ARGIAko kideei zerbait eman nahi izanez gero, badugu aukera. Ostegunero 10:00etan izaten da txupinazoa: ARGIA Jendeak musutruk hartu ditzakegun gaiak publiko egiten diren unea. www.argia.eus/azoka · @argiaAzoka

Era guztietako salgaiak aukeran: ikus-entzunezkoak, mahai-jolasak, argitalpenak, 93 laminak eta mapak, gorputzarentzakoak, bitxiak, eskulangintza, jantziak... salgai

BIGARREN ESKUKO HOZKAILUA ETA GARBIKETA MAKINA

Bietako bat erosteko aukera ere badago. Biak ba- tera erosita, merkeago.

Garbiketako Makina: ZANUSSI aquafall tecnho- logy Flexy Dose 5 kg-1000 Maximun Spin. Neurriak: 850 x 600 x 450 mm. Gailu hau bakarka erosteko prezioa: 150 euro. Hozkailua: INDESIT Class A+. Neurriak: 550 x 1.400 x 550 mm. Gailu hau bakarka erosteko prezioa: 175 euro. 250 euro

30 Ekainaren 28an, 10:00etan, ARGIA Jendearentzat musutruk jarriko ditugu: gai musutruk

Bizi Baratzea lamina 9 eta 10 Bizikletak eramatekoa Mattinek eta Antton Olariagak eginiko lamina originalak. Neurriak: 35 x 50 zm. Edozein kotxetan hiru txirrinda lotzen ditu.

42 2018/06/24 | ARGIA ekonomia sozial eraldatzailea | OLATUKOOP argia komunitatea

ARGIAkoa egiterakoan emandako arrazoia: Euskal hedabideak “ sustatu nahi ditudalako, informatuta egon eta euskara garatu nahi dudalako” Estibaliz Seijas (Donostia) AGENDA Garaipen txikien bidez Euskal Herria burujabe mintegia • Manu Robles Arangiz Fundazioak antolatuta, ekainaren 21ean (osteguna) eta 22an (ostirala) egingo da Gasteizko Letren fakultatean, 9:30etik 14:00etara. G erezien denboran Alternatiben artean azalduko dira Katakrak, Alternatiben Herria, Koop57, udaberri kooperatiboa Olatukoop, ARGIA eta REAS. Ekonomia Sozial eta Solidarioaren Azoka Itsaso Zubiria Etxeberria • Ekainaren 23an, 10:30etik 14:00etara @itsasozubiria Donostiako Gros auzoan. Bertan izango Ar gazkia: @OLATUKOOP da ARGIA ere.

Olatukoopek Saretze Eguna antolatuta ko merkatu berritua eta bertan dagoen IV. Ekonomia Solidarioaren berrogeita hamarren bat pertsona el- Elikagunea dira erreferentzialtasun ho- Azoka kartu dira Azpeitian, Ekonomia Sozial rren adibide”, azaldu dute. • Ekainaren 23an, Gasteizen, Campillon. Eraldatzailearen bueltan dabiltzan ho- Aurten, gainera, helburu berezia zuen: geita hamar elkartetako kideak –batzuk “Antolaketa ereduaren bitartez gero eta Ekonomia sozial eta solidarioko barruan daude, beste batzuk gonbidatu gehiago garela sentitu eta erakustea”, erakundeen kudeaketa: egin dituzte, eta baten bat Olatukoop azpimarratu dute. Horrelako egun baten printzipioetatik errealitatera zer den ezagutzera gerturatu da–. Ge- ondoren, martxan diren ildoetan bidea ikastaroa reziak jaten ari naizela idazten dizuet jarraitzea da asmoa, eta udara begira • UEUk antolatuta, ekainaren 26an oraingoan artikulua. Informazioa jaso kide eta bazkide gehiago izatea espero (asteartea) eta 27an (asteazkena) bezain pronto hasi naiz ordenagailuko dute. Are gehiago, laster beste motatako izango da Iruñean, Ezpeleta Jauregian, teklak astintzen, baina gerezi-denboran eragile eta sareekin harreman estrategi- 9:00etatik 17:00etara. Tartean, ezin fruta hain goxo eta polit hori jatea- koak lantzeko hitzarmenak egiten hasi- esperientzia hauek azalduko dira: ri utzi! ko direla aurreratu digute. Goiener, Laboral Kutxa, Elhuyar, Talaios, Urtean behin Saretze Egun bat anto- Hogeita sei dira Olatukoopen barruan ARGIA, Lakari, Ikastolen Elkartea... latzen du Olatukoopek, kanpora begira, dauden enpresak, eta gehienetatik ger- Matrikulazioa zabalik dago urtean zehar Olatukoopera gehitu di- turatu zen norbait Urola bailarara. Bai- www.ueu.eus helbidean. ren enpresa komunitarioak, lehenagotik na inguruko beste proiektu batzuk ere kide direnak, eta Olatukoopekin harre- gonbidatu zituzten, Azkoitiko Bizilore Balioak eta nortasuna euskal mana duten bestelako eragile eta norba- hezkuntza proiektua edo Azpeitiko El- gizartearen eraikuntzan: nakoak batzeko helburuarekin. Eta joan karEkin taldea kasu. “Harremanak estu- berrikuntza-plataforma irekiak den ekainaren 2koa ez da kasualitatea tzeko” balio izan duela uste dute antola- ikastaroa Azpeitian egin izana. Saretze Egunak tzaileek. • EHUk antolatuta, uztailaren 16 eta Ekonomia Sozial eta Eraldatzailearen- Udaberri kooperatiboa irudikatuz, 17an izango da Donostian, Miramar tzat erreferentzia diren lekuetan egin gerezien denboran urtero horrelako Jauregian, 9:00etatik 14:00 aldera arte. ohi dituzte, eta “Azpeitia bada guretzat Saretze Egun bat antolatzea da asmoa. Esperientzia hauek azalduko dira: erreferente bat”, adierazi digute Olatu- Beraz, ea datorren urteko garaiko frui- Elhuyar, ARGIA, Ikastolen Elkartea eta koopetik. “Sanagustin Kulturgunea bera tuak jaten ari naizela zer albiste iristen Elkar. Matrikulazioa zabalik dago –bertan egin zuten eguna– edo Azpeiti- zaidan. Gerezien zain geratzen naiz. n www.uik.eus helbidean.

ARGIA | 2018/06/24 43 Kultura

Usopop “Festibal asko diruaren logikan dabiltza, baina guk musika maite dugu”

Datorren urtean beteko ditu hamar urte Usopop jaialdiak. Lagun artean sortu zuten, kalitatezko musika eta tratu humanoa erdigunean jarriz. Urtero saiatu dira gauza berriak probatzen, tokiekin esperimentatzen, baina tamainari eutsiz. Txikia da Usopop eta txiki nahi dutela diote Pantxika Gaicotchea Urricariet eta Joanes Garcia Basurko antolatzaileek. “Zerbait K epa Matxain galduko litzateke bestela”. Jaialdiaren historia eta aurrerantzean dituzten @kmatxain erronkak errepasatu ditugu haiekin. a rgazkia: Dani Blanco

44 2018/06/24 | ARGIA musika jaialdiak | pop | Folk | sara kultura

Igande arratsaldea Sarako Santa Kata- naturaletan barna. Ohartu ginen Saran Jaialdi nagusi honetaz gain, urtean zehar lina kaperan. Bi kontzertu aski desiratu bagenituela leku natural eta historiko ere kontzertuak antolatzen dituzue, ga- –Orbel eta Maria Arnal & Marcel Bages– ederrak, eta haiek berriz baloratuz, mu- rrantzi berezia emanez tokiekin esperi- falta dira Usopop jaialdia amaitzeko. sika ohiko tokietatik atera genezakeela, mentatzeari. Zergatik? Bezperan, euria medio, jaialdia tokiz eta beste zerbait eskaini, familientzat, Konfort eremutik ateratzen gaitu to- aldatu behar izan zuten antolatzaileek, belaunaldi desberdinentzat... Gaztetxe kiekin esperimentatzeak. Zuzenekoak Lizarrietako berdegunetik Sarako poli- giroan ibilitako jendea ginen, guraso areto ilunetan bizitzera ohituta gaude. kiroldegira. Hala eta guztiz ere, ohi du- berri asko tartean, eta kasik eboluzio Baina zuzenekoak ez dira musika hutsa, ten trebeziaz txukundu zuten aretoa, naturala izan zen halako zerbait anto- lekuek badute arima bat, eta beste zer- eta miresmenezko hitzak entzuten ziren latzea. Musikari dagokionez ere, ohiko bait sortzea ahalbidetzen dute. Adibidez, bertaratutakoen artean. Lo gutxi egin- estiloetatik kanpoko apustua egin nahi oraintxe gauden kaperan antolatu ditu- dako aurpegia dakarte batzuek, bezpe- genuen. Donostian agian aukera asko gu jada hiru kontzertu. Beste soinu bat ran gaztetxean luze jo baitzuen gauak. izango dira, baina Saran ez. Ska, meta- du, beste historia bat –herritarrek sortu Sartze-mahaian dauden Pantxika Gai- la edo rocka entzuten zen, baina folka zuten 1630ean–, ez da areto bat bezain cotchea Urricarietek eta Joanes Garcia edo popa apenas. Erakutsi nahi genuen hotza. Gainera, gustatzen zaigu jendeari Basurkok ere ez dute deskantsu han- hor ere bazela euskal eszena aktibo bat. leku bereziak ezagutaraztea. Usopop ez dirik hartu izanaren tankerarik. Elka- Euskal Herri guztian barrena horrelako da kontzertu sorta bat soilik, esperien- rrizketa egin bitartean, asko hurreratu ekimenak antola daitezen nahi genuke. tzia osoago bat baizik. Jendearen artean zaizkie sarrerak gordetzeko eskatuz. Txikiak, baina ugari, eta giza tamaina- harreman berezia sortu nahi dugu, kali- “Jorgeren izenean bat”, “lau Amaiaren koak, gertuko tratua baimentzen dute- tatea eskainiz, horretarako talde gutxia- izenean, mesedez”. Bostak puntuan sa- nak. Makrofestetara joateak nekatzen go ekarri behar baditugu ere. Lekuak rrarazi dute jendea, eta etenaldi baten gaitu. esperientzia bat sortzen laguntzen du. ostean jarraitu dugu hizketan, hormaz Halako lekuetan beste gauza batzuk pa- bestalde Orbelen doinu pausatuak en- satzen dira jendearen buruetatik, beste tzuten direlarik. jarrera batzuk ditugu. Argi dugu talde berberak areto arrunt batean jarriko ba- O rain artekoa ikusirik, aurtengoaren zer genitu publikoaren erdia ere ez litza- balorazio egiten duzue? tekeela etorriko. Jendearen erdia etor- Pena izan da Lizarrietan egin ezina, Uso- »» “Euskal Herri guztian tzen da esperientzia bizitzera. Taldeak popen oinarria mendia delako, baina, barrena horrelako ez ditu ezagutzen, eta primeran. Badaki gainontzean, aski positiboa. Gaualdi po- tartean topatuko dituela gustukoak, eta lita igaro genuen, jendea pozik zen, eta ekimenak antola daitezen une eder bat biziko duela. guk jendeari begira egiten dugu lan. Eus- nahi genuke. Txikiak, kal Herriko bi aldeetako jende anitz eto- Z ifrek agintzen dute kulturgintzan. Az- rri da, eguraldiarengatik agian iaz baino baina ugari, eta giza ken aldian, nabari da kultur ekitaldiak pixka bat gutxiago, baina kantitatea bai- tamainakoak, gertuko kuantifikatzeko obsesio handi bat.Z uek, no garrantzitsuagoa da kalitatea. Etorri aldiz, aipatzen duzue Usopop handitzeak da ohiko jendea, jende ona, kontzertue- tratua baimentzen bere mamia galtzea ekarriko lukeela. takoa, eta festa giro ederra izan da. Diru dutenak” Txiki mantentzea hautu bat da, noski. pixka bat galtzen badugu ere, merezi izan EHZren eredua, adibidez, tarteko zer- du egitea. Hala ere, oraindik bi kontzertu bait izan da, eta arazoak sortu dizkie garrantzitsu falta dira, eta, beraz, egingo ekonomikoki. Jaialdi txikietan hautu dugu balorazioa datorren astean, pausa- azkarragoak egin ditzakegu, ez gaude turik, ordu aski lo egin ondoren. diruaren menpe, nahi duguna egin de- Erreferentziazko atzerriko jaialdiak aipa- zakegu. Guretzat zifrak ez dira garran- T xikia eta kalitatezkoa. Ezaugarri horiek tu dituzue. Adibide zehatzak aipatzerik tzitsuak. Noski, kontatuko dugu zenbat izan ditu jaialdiak hastapenetatik. Zerk bai? garagardo eta zenbat sarrera saltzen du- bultzatu zintuzten halako zerbait anto- Adibidez, Eskoziako uharte batean egi- gun, baina batez ere harremanei ematen latzera? ten den jaialdi txiki bat: Away Game. diegu garrantzia, ea jendeak ondo pasa- Jaialdia, funtsean, lagun talde batek sor- Edo Ingalaterrako Latitude festibala. tzen duen... Jaialdia handituko bagenu tu zuen. Patxi Dutournier eta gu biok End of The Road berak ere, handixea- errentagarritasunaren logikan sartuko laguntzaile ginen EHZn. Asko ikasi ge- goa izan arren, xarma gordetzen du. Era ginateke, eta hor beti zerbait galtzen da. nuen elkarte horretan, baina beste zer- horretako jaialdiei begiratzen diegu, txi- Festibal asko diruaren logikan dabiltza, bait sortzeko gogoz geunden. Euskal ki-ertainak, zainduak, koherenteak. Eta baina guk musika maite dugu. Herrian ez zeuden estetika batzuk topa- batez ere: programatzen dutenak. Gero tu genituen kanpoko jaialdi batzuetan. eta jaialdi gehiago daude fotokopiak di- Espezie gutxitua sentitzen zarete? Oroitzen naiz, era berean, Sigur Rós-e- renak, kolorerik gabeak. Guri arriska- Badira antzeko filosofiadun festibal ba- koen DVD batean ikusi genuen bira bat tzea gustatzen zaigu, nahi ditugun tal- tzuk. Ez da berdina, baina hor dago Jaz- egin zutela Islandian zehar, hango leku deak programatzea. pana adibidez. Edo sortu berri den Kaio-

ARGIA | 2018/06/24 45 kultura musika jaialdiak | pop | Folk | sara

la festibala. Gaztetxe mugimenduan ere badira arrunt ekimen interesgarriak. EHZk ere badu ukitu hori. Nahi genuke are gehiago zabaltzea eredu hori. Uso- popek balio badu gazte batzuk inspira- tzeko, eta haiek noizbait halako zerbait sortzeko –desberdina, beren estilokoa–, gu pozik. Gogoa duen jendea ausartu dadila.

Erraza al da urteak pasa ahala pasioari eustea? Noski, tarteka badira estres uneak. For- mula bera ez errepikatzeko, saiatzen gara urtero proiektuari berrikuntzaren bat egiten: egun bat gehitzen, agian ken- tzen, lekuz aldatzen… Duda uneak ere asko izaten dira, ea hautu onak egin di- tugun, ea mikroek funtzionatuko du- ten... Eguraldiarengatik jaialdia Sara- ko polikiroldegira mugitzea, adibidez, erabaki gogorra izan zen. Gaur goizeko bostetan garbiketa egiterakoan asper- Jaialdi txikia da Usopop, ez duelako handiagoa tuta ginen, baina gero hona etorri, eta izatea bilatzen. Masifikazioaren ordez, pentsatu dugu: merezi du. musikazaleak elkartzea eta giro berezia sortzea »» “Normalean, musika lehenesten ditu. Hain jaialdi txikia izaki, nondik ateratzen Usopop dituzue sosak halako mailako taldeak taldeek inguru hauetan ekartzeko? jotzeko aukera gutxi izaten tara: garagardoa / bière, eta abar. Orain Hasieran, bakoitzak gure sakelatik 200 ez dugu itzulpenik egiten. Alemania- euro jarri genituen. Lehen urtean uste dute, eta, hortaz, haiek ra joaten bazara, alemanez garagardoa baino jende gehiago etorri zen, eta nola esfortzu bat egiten dute, nola eskatzen den ikasi beharko duzu. Saran aski zuhurrak garen –barrez–, Hemen berdin. Sara herri euskalduna diru pixka bat atxikiz eta hurrengo ur- eta guk ere bai” da, baina euskaldun pasiboa. Garai ba- terako inbertituz hasi ginen. Gerora teko jende guztiak badaki euskaraz, bai- Euskal Kultur Erakundeak (EKE) lagun- na askok ez dute transmititu. Hala ere, du gaitu, pixka bat soilik. Normalean, »» “Orain hamargarren gazte gehienek ere badakite euskaraz musika taldeek inguru hauetan jotze- zer edo zer, eguneroko ohiturak alda- ko aukera gutxi izaten dute, eta, hortaz, urteurrena dator, eta hori tzea falta zaie. Saratarrek natural bizi haiek esfortzu bat egiten dute, eta guk eginen dugu, bai ala bai. dute euskara hutsezko afixak ikustea. ere bai. Prezio apalago batean agian, Halakoa da Iparraldeko egoera. Jendeak baina beti saiatzen gara artistei merezi Gero, ikusiko dugu” beharbada ez du euskara asko erabili- dutena ordaintzen, eta ahal bezain ondo ko, baina normala zaio gauzak euskaraz zaintzen, catering on bat prestatuz, adi- ikustea. Hala da eta kito. Ez dute inposa- bidez. Harreman pertsonalek ere ga- keta bezala bizi. rrantzi handia dute: Belakok beren bos- garren kontzertua jo zuen gurean, zin etorrita, berriz etorri nahi izaten dute, N olakoa izaten da festibalaren biharamu- egin ziguten itzuliko zirela, eta arrakas- badakitelako zer topatuko duten: arre- na? Ze erronka datozkizue orain? ta lortu eta gerora, berriro etorri ziren, taz entzungo dituzten benetako musi- Gogoetatzen ari gara jarraitu ala ez. Ur- prezio merkean. Edo Bigottekin gertatu kazaleak. tero zalantza bera izaten dugu. Orain zitzaiguna... Beasainen ginen, Jazpanan, hamargarren urteurrena dator, eta hori mozkortu samar, joan ginen pixa egitera Jaialdiaren erdigunean jartzen duzue eginen dugu, bai ala bai. Gero, ikusiko eta topatu genuen Bigotteko abeslaria. euskara. Ze eragin du horrek Sara bezala- dugu. Gustatzen zaizkigu Astra bezalako Festibal bat genuela eta ea etorri nahi ko herri batean? proiektuak, edo Oñatiko Eltzia bezala- zuen bota genion, prezio merke samar Euskararena, neurri batean, hautu na- koak... sozialki azkartzen dute kultur- batean. Eta hark baietz. Managerraren turala da. Gutako batzuei normala zaigu gintza. Beharbada zerbait desberdina zenbakia pasa zigun, handik gutxira ida- euskaraz aritzea. Baina bestalde, nahita egiten hasiko gara noizbait, baina beti tzi genion eta baietz, ez zuela ahantzi- egiten dugun zerbait ere bada. Hastape- kultur arloan. Izan Usopop edo izan bes- rik. Eta halaxe etorri zen. Behin hona netan, gehiago jotzen genuen itzulpene- te edozer, ez gaude geldirik egoteko. n

46 2018/06/24 | ARGIA eskultura artea

Maria Luisa Fernandez Eskulturak irri dagi

Xabier Gantzarain @gantzarain

CVA kolektiboa sortu zuen Juan Luis Morazarekin 1979an, eta 1985era arte jardun zuten lanean. Arte kontzeptuala eta kritika instituzionala lantzen zituz- ten, ironia baliatuz, beti ere autoritatea- ren kontra. Euskal Eskultura Berria dei- tu zitzaion hartan sartu izan dute arte historialariek. 1985ean Gure Artea saria irabazi zuen eskultura alorrean. Erakus- keta asko egin zuen hurrengo urteetan. Baina gero, urte askoan ezkutuan be- zala egon zen Maria Luisa Fernandez Olivera (Villarejo de Orbigo, 1955eko urriaren 24a), ez zen ageri arte mun- duan. Irakasle aritzeak artista irentsi zuela zirudien. Baina ez zen hala. Beatriz Herraez komisarioaren eskutik agertu zen berriro, indartsu, artearen plazara, 2015ean Bilboko Azkuna Zentroan ja- rritako Je je… ilargia erakusketarekin. Atzera begirakoa zen, aurrera egiteko behar zuena. Komisarioak egindako el- karrizketan ederki argitzen zuen kontua artistak: “Pentsamenduaren eraikitzean batek egiten duena bezain inportantea Materia Minimoa (III). 2011-2018 da egiten ez duena. Gelditzea aukera bi- Egurra eta olioa. 185 x 12 x 12 cm kaina da, aberastu egiten zaitu. Garai ba- teko pasio bera daukat, eta aldi berean orduan ez neukan lasaitasuna, hobeto ulertzeko. Ilusioa daukat, gogoa daukat, arte, izenburu honekin: 7,608,766,433 sartzen asmatzen du. Eta bere mundua eta espazio on bat, zer gehiago eska de- + –. Munduan bizi garen pertsona ko- eskultura da. Materia, koloreak, formak, zaket?”. purua da, gutxi gorabehera. Beti izan du mundua zertaz egina den galdetzen du- Pasioa eta ilusioa ez zaizkio itzali, Ma- abilezia berezia izenburuak jartzeko or- tenak. drileko Maisterravalbuena galerian dau- duan, jostaria da, umorea baliatzen du, Eta gizakia, dena hondatzen ari den ka erakusketa oraintxe, uztailaren 18ra esaera zaharrak, ikuslea bere munduan espezie hori, zer den. n

ARGIA | 2018/06/24 47 kultura poesia

kulturkritika

» liburua Heteroklitoaren separata

Igor Estankona

Orrialdeotan esan genuen azken iruzkinean Cathay ere: Susakoen Munduko Poesia Kaieren bil- Ezra Pound dumara iritsi behar zuen halako batean Ezra Poundek (Hailey, Idaho, 1885–Venezia, 1972). Susa, 2018 Luigi Anselmik prestatu digun bigarren uste- kabekoa bakan horietakoa da ordea: Cathay, 1915an Poundek argitaratutako itzulpen lana, Txinako poemen antologia japoniarrarena. Er- nest Fenollosa orientalistaren ohar batzueta- tik abiatu zen. Fenollosak sakon batu, aztertu eta itzuli zituen ideograma eta poema txinata- rrak, eta bere koaderno osagabeak emazteak eroan zizkion Poundi, lana buka zezan. Txi- nerarik jakin barik, erdi asmatuz erdi itzuliz Errimarekin eta kiribilarekin barik, zuzena- itzuli ezin dena, Poundek irauli egin zuen go doa poeta metaforarik gabe inkontzientea- itzulpengintza, eta are poetika bera. Lakonis- ren forma klasikoetara. Kontzepzio bat sortu mo narratiboarekin hunkitzen gaitu ordutik, zuen askotan sentimendu arraro bihurtzen gu, erretorikan jaioagoak garenok: “Alor, alor dena, irudi bailuke maiz zerbait esateko modu deboilatuak/ Eta haien gainean gerlako ume- bakarra kausitu duela, ez dagoela modu ho- rik ez/ Ez gizonik erasoka edo defentsan./ Ai, berik zer edo zer hori esateko, Rihakuk mila jakiterik bazenu Iparraldeko Ateko atsekabea- urteko poesia txinatarraren dekantaziotik ren berri!/ Ribokuren izena jadanik ahantzi- sortua ekartzen duenean legez: “Eta larraz- rik,/ Eta gu, zaindariok, tigreen bazka”. ken gardenean zehar so egiten diot ilargiari”. Cathay Ezra Pounden gainontzeko poe- Negargura ematen du, eta ez dakizu zehatz ma guztien oinarrian dago. Gauzak esateko zergatik. Xamurtasunagatik. Perfekzioaga- modu zuzen, ederra aurkitu zuen; kon- tik. Usainagatik. Poema sinplearen zailtasu- turatu barik lirismoa egitea: “Fenix naz gozatzeko liburu fin-fin bat da finean hegaztiak jolasean dabiltza beren Cathay. Metafora poema bilduma osoa terrazan./ Fenixek alde egin da, liburua bera. Ekialdea nola loratu dute, ibaia bere bideari lotzen zen, eta betiko finkatu, mendebaldeko da bakarrik./ Liliek eta be- victoriar gustuaren erdian. n larrak/ bide iluna estaltzen dute;/ bertan dago Go-ta- Ezra Pound poeta estatubatuarra rren etxe dinastikoa”. (Hailey, Idaho, 1885 - Venezia, 1972)

48 2018/06/24 | ARGIA h ard Rock | Punk stoner | rock kultura kulturkritika

» diskoA Sekulako energia erauntsia

Joxi Ubeda Goikoetxea

Disko ederra egin du Voltaia taldeak. Punk Erortzen stoner rock zurrunbilo bat da, sekulako ener- Voltaia gia erauntsia. Erritmoak biziak eta jostalariak dira, kanta hastearekin batera eramaten gai- Autoekoizpena, 2018 tuzte, eta soinua oso indartsua da, bateriaren Unai Eizagirre (ahotsa eta baxua), Ion Bra- eta baxuaren erritmo oinarri sendoaren gai- kamonte (gitarra) eta Pablo Sanchez (bateria) nean gitarraren riffekin eta marrazkien ederki dira orain taldeko partaideak, Jon Duran bate- osatua. ria jotzaileak 2017ko otsailean taldea utzi eta Halaber, aipagarriak dira ahotsak eta har- Pablo Sanchez hasi baitzen taldean jotzen. moniak, melodia politak sortu dituzte, eta Disko berria aurtengo otsailean kaleratu eta gainerako ñabardurak, xehetasunak eta mol- han eta hemen jotzen ari dira. Aurten ema- daketak arreta handiz gauzatu dituzte. Oso naldi ugari egin dituzte, eta oraindik egingo ekoizpen lan ona egin dute, azken batean. dituztenak. Besteak beste, uztailaren 6an Hasieratik rock gogorra jo izan dute, 70eko Oviedon (Asturias), uztailaren 7an Lugon hamarkadako hard rockaren eraginak naba- (Galizian), uztailaren 29an Donostian, iraila- ri zaizkie, lan honetan ere bai, baina beren Voltaia taldea, jendaurreko ren 1ean Irunen, irailaren 7an Legorretan eta doinua ez da lehen bezain gogorra. Bilakaera emanaldi batean. urriaren 6an Orion. n bat izan dute eta orain melodiak nabarmenago Beris sumatzen dira. Harremanak, desioak, izatea, bizitzaren zentzua eta arazo sozialei buruz mintzo dira kantetan, gordin: “Infernu honetan zerua ez da ikusten” (Zure bila), “Deabruaren hirian biz- tanle bihurtu gara” (Dekadentzi ritmiko), “Ez dakigu non ezkutatu, bizitzeko gogoz” (Bizi gogoak), “Aurrera ezin eginik zentzuak ditugu minduta, jarraitu ezinik” (Odisea), “Bizitza hautsi zitzaigun, mila zatitan apurtu, berriz erortzen banaiz heldu nazazu” (Erortzen). Voltaia taldea Zumaiakoa da, 2014an sortu zen, eta lau urtean hiru disko kaleratu ditu. Oso ibilbide emankorra egiten ari dira, diskoez gain jendaurreko emanaldi ugari egin baitituz- te denbora honetan.

ARGIA | 2018/06/24 49 zuzeneko emanaldia z inema | kulturgintza | gasteiz

G asteiz orainaldian

orainaldian dokumentala Egileak: Iñaki Landa, Mikel Buruaga eta Gindi Auzmendi. Jon Aranburu Artano Noiz: Maiatzaren 30ean. Non: Gasteizen, Florida zinematan. @jonaranburu

Asteazken bat, arratsaldeko 20:30ak, ki Landa, Mikel Buruaga eta Gindi Auz- ko estilotakoak, gustu guztientzakoak eta zinemara. Halakoxe planak sortzen mendi– euren lanari buruz, horretarako topa daitezkeela konturatuko zarete. dira, tarteka, Gasteizen. Oraingoan, ai- topatu dituzten erraztasun eta zailta- Ohiko topikoez gain, bizi-bizirik dagoen tzakia dokumental baten estreinaldia sunei buruz, instituzioengandik jasota- hiri bateko biztanleek eskainitako au- zen, baina izan zitekeen beste edozer ko traba eta laguntzei buruz eta, noski, keren lagin txiki bat jasoko duzue, eta ere: antzerki obra, adibidez; edo kon- Gasteizi buruz galdetu zieten. Eta “nos- dudarik gabe, bertaratzeko gogoa egin. tzertua, edo erakusketa, edo performan- ki” diot, hori baita dokumentalaren hari Gasteiztarrontzat eta Aiaraldekoak cea, edo... Eta noski, esango duzue, “hori gidaria: Gasteizko egungo sorkuntza. ez diren Arabarrentzat, Euskal Filologia gurean ere badago”. Eta arrazoi izango Hari nagusia hori izanda ere, ekin- edo IVEF ikasten 4 urte bertan eman eta duzue: ez dut ezer berririk esan. Bai- tzailetza eta autogestioak egiten dute zuen herrietara penaz bueltatu zarete- na badut halakoak esateko arrazoi txiki sortzaile guztien artean hari lana. nontzat, edota bertan lan egin eta tar- bat; izan ere, dokumentalean, beste alor Ongi egina dago dokumentala, doto- tean-tartean bertan gelditzeko aitzakia horiek guztiak aipatzen dira: antzer- rea da. Baina inpresioa daukat, hartzai- bila ibiltzen zaretenontzat: Oker zaude- kia, zinema, musika, pintura, argazkia... lea nongoa den, Arabako hiriburuaren te dokumentalak ezer berririk erakutsi- Gasteizen lanean ari diren hainbat la- zein ezagutza duen, ondorioa ezberdina ko ez dizuela pentsatzen baduzue. Pos- guni buruzko dokumentala baita Orai- izango dela. Hortaz, utziko didazue ba- tura egiten dizuet ezagutzen ez duzuen naldian: izan antolatzaile, eragile edo tzuentzako eta besteentzako ondorioak istorio bat baino gehiago topatuko du- artista. idazten. zuela. Eta okerrena izango da, sortzaile Zehazki, hamabi istorioren inguruan Gasteiztik Buesa Arena, Mendizorro- hori zuen taberna berera joaten dela egindako elkarrizketak dira dokumen- tza, Alaves, Zeledon, Ama Zuriaren plaza, konturatuko zaretela. talaren mamia: zinema kontuak, natu- eta Kutxi kalea ezagutzen duzuenontzat: Ziur, egun hauetakoren batean iraga- ran egindako performanceak, liburu- Ziurrenera, zuen bizilekua edozein dela rriko dizuetela emanaldiren bat zuen gintza, marrazkilaritza, ipuin kontaketa, ere, eta baldin eta kultura zaleak baza- inguruan, webgune edota telebistaren kantugintza... denetarik aipatzen dute rete, inbidia sentituko duzue hau ikusita. batean. Batzuek eta besteek ez gero gal- hamalau elkarrizketatuek. Egileek –Iña- Hamaika kultura adierazpide, askotari- du. n

50 2018/06/24 | ARGIA denbora-pasak E gilea: Ana Zambrano

Hitz gezidunak

Beldurtiak, 1 Javier Mediavilla Ezquibela Lemazain Pixkaka ikaratiak Egur U nai Fdz. de Betoño 2 ------Babestu, Noren Dudarik Tentel, gorde atzizkia gabe motel

Mexikoko herritar ------Musika tresna

Eserleku Ugari, 1 luzeak ------Garraiobide naroro Zenitaren 500 ------aurkako erromatar Baliorik puntua zenbakiz 3 gabea Artistaren emaitza ------Otalorea

Uranioa 2 Itogin ------Munizipal Barazki Hestebete hostotsua mota

Zerga Afrikako ------ibaia Aire ------zabalean lo Irribera, egitea jostaria Akats (al- Herri derantziz) United nafarra ------Kingdom ------Euskal ------Suge mota Idazleen Al- Sufrea kartasuna Trankil, Anfibio bare saltari ------Errepika- Erreka tuz, ikara Ariel Barrettino Gt oiena.ne

4 ------Ikas eta ari

Asiako mende- baldeko

3 estatua 4

1 2 5 8 6 7 3 4 9

9 6 7 4 2 3 5 8

Sudokua 5x5 Ebazpenak 1 4 8 3 5 9 1 6 2 7

6 7 8 2 1 9 4 5 3

Bete itzazu gelaxkak 1etik 9rako Zeharretara eta goitik behera, hitz bera. Iluna. 2 3 4 7 5 8 1 9 6

5 1 9 3 4 6 8 7 2 zenbakiak idatziz, zutabe, lerro eta 3x3 5. Garun, 4. Ekuru,

7 5 2 6 3 4 9 1 8

koadro bakoitzean errepikatu gabe. 1. Aurpegi, begitarte. 3. Bokal, 2. Abegi, 1. 8 9 6 1 7 5 2 3 4

5x5: 3 4 1 9 8 2 7 6 2. Kontsonante ez dena. 5

8 9 4 3 3. Geldirik, lasai.

N A R I A K

4. Burmuin. I

O I A M A R 4 5 7 1 8 A

5. Argitasunik gabea. R A D A I A B

9 5 I

I A S A L L E G I A O B

K U T A K A A B A Z

8 3 1 I

O L I N A S A T L A D

6 2 U

R U X A T I N O I O U

A N A L E T R A R I D A

5 9 8 N

N T K A U K N A B

2 3 L

R A K I X E M

U T A Z I R E

1 3 2 4 9 G

Z K P

9 4 7 6 L

ARGIA | 2018/06/24 51 argi-kontra ekonomia soziala | kultura

Katrin Ginea. Geltoki bateko gidari

La Roncalesa, La Burundesa edo beste hainbat konpainiaren bilgune zen Iruñeko autobus geltoki zaharra ekonomia solidarioaren erdigune da ekainaren 9az geroztik. Katrin Ginea ari da proiektuaren koordinatzaile lanetan. Leihatila zaharrean txartela hartu eta hamar laguneko kooperatibak mundu berriranzko bidaiari ekin berri dio.

“Pertsona helburu duena da ekonomia solidarioa”

Xabier Letona @xletona Ar gazkiak: josu santesteban

Z er egingo du Geltokik? ka alternatiba, baina horiei herritarrek Ekonomia solidarioa, ekonomia buruja- gure patrikatik erantzuten ez badiegu, Elkartasun betza eta kultura alternatiboa bultzatu- edo produktuak nondik eta nola datozen ko ditugu. Hiru jarduera molde horien kontuan hartzen ez badugu, jai dago. ekoizpenera bozgorailu izan nahi dugu. Lehiara datorren espazio berri bat da? “Arbizun jaio nintzen duela 38 urte, Juridikoki nola osatua dago? Ez, ez gatoz asmo horrekin, beste hain- eta han bizi naiz. Argazkilaritza eta Geltoki Iruñeko Udalarena da eta Aso- bat ekimen eta jarduerarekin osaga- errealizazioa ikasi nituen eta ekoizpe- ciación Geltoki Iruña elkarteari (REAS rriak gara eta elkar elikatzera gatoz. naren munduan mugitu naiz. Iruñean Nafarroa, Emausko Trapuketariak, Esaterako, eskertuak gaude Katakrakek Nasa produktoran, Baztan filmean CEPAEN, EHNE eta Alimentos Artesa- eskaini digun laguntzarekin. ekoizpenean, Arena produktoran… nos) esleitu dio espazioa alokairu truke. Lan hauek herriko taberna baten ku- Honek gure kooperatiba sortu berriari Z uek ere mundua aldatzekotan ari zare- deaketarekin batera egin nituen. Kul- eskaini dio kudeaketa. te? tur zinegotzia ere izan nintzen lau Geure neurrian bai, azkenean guztiek urtez, eta aldaketa beharrez duela bi Z ein inbertsio eskatu dizue? pixkatxo bat egiten badugu aldaketa urte Bilbora joan nintzen bizitzera. Fiare banku etikoari 80.000 euro eskatu handiak egin daitezke. Denbora labu- Kafe Antzokian eta Taom produkto- eta abiatu gara. Beste 16.000 euro behar rrean ezin da aldaketa handirik lortu, ran aritu nintzen. Geltokin hastearekin ditugu eta crowdfunding kanpaina jarri baina pixkanaka bai. Nafarroara itzuli naiz”. genuen duela egun batzuk, ekainaren 30a arte. E z dakit ondo goazen: 83 pertsonak mun- duko biztanleen erdiak adina aberasta- Z er da ekonomia solidarioa? sun biltzen du jada. Ekonomia kapitalistan pertsona etekina Egia eta tristea da. Klase ertainak gero lortzeko tresna besterik ez da. Ekono- eta urriagoak dira, antza. Gu txikiak la- mia solidarioa, pertsona helburu jar- guntzeko jaio gara, esaterako landa ere- tzen duen ekonomia da. muak, eta horretan arituko gara. Herri- tarrak landa eremuak uzten ari dira, eta E ta kontsumo arduratsua? haiek han manten daitezen laguntzea Giltzarri da, bestela egon daitezke hamai- funtsezkoa da.

52 2018/06/24 | ARGIA ekonomia soziala | kultura argi-kontra

“Hemen ez da hierarkiarik E likagaien esparruan gertukoarekin eta eta modu asanblearioan egiten dugu lan, go duten C02 isurketak neurtu nahi di- ekologikoarekin egingo duzue lan. Mun- guztiz horizontalean”. tugu. Lehenbizi gure kontsumoa neurtu du horiek gorantz doazela dirudi. behar da –gurea eta gurera datozenak, Bai, bestela ez genuen Geltoki abiarazi- hizlariak, ikus-entzuleak…–; bigarrenik ko. Balorean jarri nahi dugu bertakoa, E ta gainera “gizarte eraldaketarako tres- energia berriztagarriak lantzen hasi; eta baita ekologikoa, sasoikoa eta mer- na gisa geure egingo dugu artea” diozue. eta hirugarrenik landareak landu edo kataritza justua ere. Kate guztia erres- Zer esan nahi duzue? bestelakoak, suntsitutakoa berreraiki peta dadila nahi dugu: lan baldintza Gaur egun artista txiki asko ezin dira ere egin behar delako. Jakina, aztarna duinak, produktuaren kalitatea, natura gune handietara iritsi –ondoan dugun gutxitzen joatea da kontua. errespetatuz… Baluarte honetara, esaterako–, gainera akaso ez dute nahi, eta hemen txiki ho- G eltoki deitzen da, ez Estación. G eltokin zer dira lan baldintza duinak? riek guztiek tokia izango dute. Geltokin Hizkuntza politika oso garrantzitsua da Gutxieneko bat kobratzea eta ordu es- betiko gauzak egingo ditugu, baina baita guretzat. Euskara bertako hizkuntza da trarik ez egotea, adibidez. Hemen ez da bestelakoak ere. eta hemengo komunikazio guztia elebi- hierarkiarik eta modu asanblearioan duna izango da. Langileen artean bada egiten dugu lan, guztiz horizontalean. Hasierak nahiko oihartzun izan du. euskalduna ez den jendea, baina gutxie- Denok dugu ahotsa eta botoa, eta de- Bai, hala da. Iruñean halako gune bat neneko batzuk eskatu ditugu, eta taldea nok egingo dugu lan ordu kopuru bera. behar zela entzun da batez ere, eta jaki- euskalduntzen jarraituko dugu. Kultur Orain hasiera da eta aparteko ordu asko na, autobus geltoki zaharra oso ederra jarduera asko ere euskaraz izango dira. egiten ari gara, baina dirutan kobratu da halako jarduera baterako. Zenbat jen- beharrean ordu horiekin poltsa bat osa- de datorren hona bere geltoki garaiko Hau zer da, oasi bat Iruñeko Alde Zaharra tzen ari gara gero oporrak hartzeko. oroimenekin! Jendeak maite du toki hau. eta Bigarren Zabalgunearen artean? Ez, Iruñean badira halako errealitate E tekinak… A ipatzen dituzun guztiez gain, zuen jar- asko, baina honek badu bilgune izateko …lanpostu gehiago sortzeko izango dira, dueraren aztarna ekologikoa ere neurtu bokazioa eta gainera asko entzun da. Ez proiektua sostengatzeko eta kultur jar- behar duzue. dugu oasi izan nahi, hemendik Iruñea duerak antolatzeko. Guk antolatutako jarduera guztiek izan- eta Nafarroa osora zabaldu nahi dugu. n

ARGIA | 2018/06/24 53 Bidali zure harrikadak: [email protected] eranduegi B kronika seriosa egiteko “Small pintxos, great SAREAN ARRANTZATUA ostia” kanpaina, turistak Jatorriak axola al du? kontzientziatzeko

Bilbon aurkeztu dute kanpai- na, The World’s 50 Best Res- taurants ekitaldian. Bezperan sukaldari gonbidatuek afaldu zuten Atxondoko Etxebarri erretegian eta, noski, barras- kilo-zukuarekin erregositako pinaburuz betetako abakondo uzkiari laguntzeko txakolina edan behar, eta ondoren txu- Ez dago eskubiderik! pito eta klonklonklon batzuk, ba ideiarik onena nork bota- ko lehian hasi eta hala amaitu zuela kontuak: “Small pintxos, great ostia” kanpaina, Akira Mamigutxi txef japoniarrak proposatua. “Gogoan dut Do- nostiako taberna batean azei- tuna bat eskatu nuela behin, eta kale kantoian ukelelea jo- tzen hasi behar izan nuela sos batzuk irabazteko. 50 euro ko- San Sebastian Regioneko bratu zizkidaten! Lagun gipuzkoarrei bus geltokietan agertu dira lehen afitxak. galdetu nien ea azeituna horrek torafu- gu japoniar arrain pozoitsu bezain pre- marroixka hori zen antxoa ziztrin baten ziatua ote zuen barruan, baina ez, gauza hegal pelbikoa. Ostia latza jaso nuen.

Neymarren orrazkera Aginagako angulak promozionatzeko kanpaina bat da

Aginagako angulagileek baieztatu dute- garestiak izaten dira, baina Shangaikoei nez, Brasilgo futbol selekzioaren Mun- saltzen dizkiegun angulen etekinekin duko Txapelketako lehen partiduan bageneukan marjen pixka bat... graba- Neymarrek buruan zeraman beraien tzen ari zara? Em... esan nahi nuen, kre- produktu berria: angulak curryarekin. ditu bat eskatuz lortu dugula”. Gastrono- Uda honetan merkaturatuko dute Euskal mian adituek uste dute turisten artean Herriko eta atzerriko gastroteka guz- arrakasta ziurtatua daukala produktu tietan dastatu ahalko den plater berria berriak: “Pasta nazkagarri batekin egin- eta Neymarrek erakutsi dio munduari dako gula horiek funtzionatu bazuten, esklusiban. “Mota honetako promozioak nola ez dute honekin kiloka salduko?”.

54 2018/06/24 | ARGIA Osteguna, AzOkA Eguna ARGIAn

Ostegun goizero jarriko ditugu eskura ARGIA Jendearentzat musutruk diren eskaintzak. Bixi ibili! Astero Bizi Baratzeako bi lamina eta askoz gehiago: otorduak, asteburu-pasak...

argia.eus/azoka ERAKUSKETA 2018-06-15//2018-09-30 San Telmo Museoa Laborategia | Sarrera dohainik Zuloaga Plaza, 1. 20003 Donostia / San Sebastián. www.santelmomuseoa.eus

Antolatzailea: Proiektua: