Sortiment

Caryopteris, nieuwe beter dan de oude

Caryopteris is vooral als visueel aantrekkelijke potplant populair geworden. Het sorti- voor hen is hij als nectar- en pollenbron een lek- scheid van andere klonen van C. x clandonensis, die ment is in de afgelopen jaren meer dan verdubbeld, maar het was niet altijd duidelijk of kernij in de nazomer en herfst. daarna in omloop kwamen. Inmiddels zijn er vele Caryopteris groeit het liefst in de volle zon, op benaamde en onbenoemde cultivars/klonen van nieuwe cultivars een verbetering vormden van het bestaande sortiment. Nu is dat wel een niet te voedzame en te natte grond. Als de deze soorthybride in omloop. Hierbij zijn soms het geval. En daarin spant Caryopteris x clandonensis ’First Choice’ de kroon. te veel schaduw krijgt, geeft hij een lange, ook weer terugkruisingen gemaakt met C. incana. slappe groei met weinig bloemen. Bij erg veel nat- In principe kunnen ook deze als C. x clandonensis Tekst Marco Hoffman / Beeld Beeld PPO Bomen tigheid - vooral in de winter – groeit Caryopteris worden benoemd, hoewel het verschil met C. inca- slecht en is er veel uitval. na bij sommigen erg klein en onduidelijk is. Som- et sortiment Caryopteris is klein maar dyna- De plant bloeit op eenjarig hout. Snoeien kan mige klonen hebben steriele, niet-ontwikkelde Hmisch. Het geslacht bestaat uit circa zestien het best na de winter. Hierbij is het advies de meeldraden. soorten die voorkomen in Centraal- en Oost-Azië, plant geheel of in elk geval grotendeels terug te C. divaricata: deze vaste plantensoort wijkt be- vooral in . Caryopteris is vooral geliefd om knippen, want dan blijft de plant zijn vorm be- hoorlijk af van de veel bekendere en meer hees- zijn paarsblauwe bloemen en getande blad. De houden en bloeit hij rijk. Tevens snoei je dan de tervormige soorten C. incana en C. x clandonensis. hovenier past de heester vooral toe in gemengde- lelijke invriezingen weg die meestal na de Neder- Naast het vaste plantenkarakter is dit ook van- of vasteplantenborders, of als fijne vakbeplanting. landse winter ontstaan. wege de grotere omvang en de veel lossere en Maar ook voor gebruik als potplant op balkon of grotere bloeiwijze. Verder zijn de bladeren groter terras leent Caryopteris zich goed, behalve C. diva- en hebben ze bovendien een sterke, onaange- ricata. In Nederland bekende soorten van name geur; dit in tegenstelling tot de aromatisch De aantrekkelijkheid van Caryopteris voor de tuin Caryopteris geurende bladeren van de andere soorten. In een wordt trouwens niet alleen bepaald door zijn C. x clandonensis: deze soorthybride van C. incana recente taxonomische publicatie wordt C. divari- blauwe bloemenpracht maar ook door zijn aan- en C. mongholica is ontstaan rond 1930. De destijds cata ondergebracht in een apart geslacht: . trekkelijkheid voor insecten. De heester wordt geselecteerde kloon is nu bekend als ’Arthur Sim- C. incana: in cultuur is deze veruit de bekendste druk bezocht door bijen, hommels en vlinders, monds’. Deze naam werd later gegeven ter onder- Caryopteris soort. Zeer typerend zijn de sterk aro- 

De beste cultivars ✶ ✶ ✶ ✶ ✶ ✶ ✶ C. x clandonensis C. x clandonensis ’First Choice’ C. x clandonensis ’Inoveris’ ’Heavenly Blue’ Typerend voor deze nieuwe zijn (Grand Bleu) Dit is momenteel de de (vrij) donkerpaarsblauwe bloemen, de Een uitstekende Franse nieuwigheid. meest gekweekte zeer rijke bloei in dichte pluimvormige Vooral opvallend vanwege de kleine, cultivar in Nederland. bloeiwijzen, de vroege bloei en de vrij compacte en vrij stijf opgaande En niet onterecht: het kleine bladeren. Ten opzichte van ’Kew groeiwijze en de vrij kleine bloemen. is een relatief sterke Blue’ zijn de bladeren onregelmatiger Deze zijn iets donkerder dan die van cultivar met een rijke getand en iets lichter en zijn de bloemen bijvoorbeeld ’Heavenly Blue’. Boven- bloei. Qua bloem- heel wat donkerder. Ten opzichte van dien zijn de bladeren donkergroen, kleur en grootte is de ’Ferndown’ zijn de bloemen iets groter en zonder grijstint, hetgeen voorkomt cultivar een gemid- is de bloei vroeger. bij veel andere cultivars van C. x delde C. x clandonensis. Dit is de meest waardevolle aanwinst clandonensis. De plant valt niet gauw Hiermee heeft hij van het afgelopen decennium. Het is een open. Wel zijn de takken vrij breek- Caryopteris veel weg van ’Arthur absolute verbetering van de oudere don- baar; bij transport of bij harde wind Simmonds’, echter de kerviolet bloeiende cultivars ’Kew Blue’ kan dit schade geven. bloei is iets later en en ’Ferndown’. De belangrijkste redenen Vooral vanwege de groeiwijze is de bladeren zijn iets zijn de nog rijkere bloei en vooral ook de de cultivar goed te onderscheiden kleiner. Bovendien sterkere groei. Ten opzichte van ’Inoveris’ van de andere cultivars. Onder an- overleeft ’Heavenly (Grand Bleu) is de groei minder compact dere vanwege deze groeiwijze is het Blue’ de Nederlandse en minder stijf opgaand en zijn de bloe- een perfecte potplant. In 2000 won winters beter. men iets donkerder. Door de keurings- deze cultivar een bronzen medaille commissie als enige cultivar gewaardeerd op Plantarium en in 2002 werd de met drie sterren en daarmee momenteel plant bekroond met een Getuig- in Nederland de beste van het sortiment. schrift van Verdienste.

12 Tuin&Landschap [ 18 ] 2008 Tuin&Landschap [ 18 ] 2008 13 Caryopteris, nieuwe cultivars beter dan de oude

Blauwbaard matische, regelmatig en vrij grof getande blade- heid, terwijl dit bij C. incana net andersom is. C. x clan- Tot voor kort werd altijd aangenomen dat Caryopteris tot de behoor- ren. Zo ook de gewoonlijk paarsblauwe bloemen donensis zit daar ergens tussenin. In ons klimaat is er, de, maar uit DNA-onderzoek bleek dat het geslacht verwant is aan Ajuga en bij de die in vrij dichte, gesteelde bijschermen staan en ondanks de vrij goede winterhardheid op papier, in de (lipbloemfamilie) hoort. waarvan de onderste kroonlob groot en gefranjerd praktijk nogal eens uitval van Caryopteris. Soms voor- Nederlandse namen voor Caryopteris zijn niet erg ingeburgerd. Het meest gebruikt is. Ten opzichte van C. mongholica groeit C. incana spelbaar en/of verklaarbaar door koude, veel regenval wordt de naam blauwbaard (naar het Engelse blue beard), maar ook baardbloem veel beter in het Nederlandse klimaat, vooral qua of doordat je te maken hebt met een extra gevoelige (naar het Duitse Bartblume) en blauwe spirea (naar het Franse Spirée bleue) worden vochttolerantie. Deze soort werd in 1844 voor het cultivars zoals ’Kew Blue’. Soms is de uitval ook onver- wel eens gebruikt. De naam Caryopteris is ontleend aan de iets gevleugelde nootjes eerst in Europa geïntroduceerd door Robert For- klaarbaar, waardoor het lastig is om een Caryopteris- (eenzadige vruchtjes): caryon is Latijn voor ‘noot’ en pteris betekent ‘vleugel’. tune, die planten uit het wild had verzameld in collectie goed in stand te houden. In buitenlandse col- China in de buurt van Guangzhou, het vroegere lecties, bijvoorbeeld in Engeland, is dezelfde ervaring Overzicht beoordeelde sortiment Kanton. opgedaan. Vooral C. incana en C. x clandonensis. worden veel ge- Waardering* Naam Hoogte (m) Bladkleur Bloemkleur Bloeitijd kweekt. Tot voor kort maakten bekende cultivars, zoals C. x clandonensis o - ’Arthur Simmonds’ 0,8 (grijs)groen paarsblauw vroeg Verschil in winterhardheid ’Heavenly Blue’, ’Kew Blue’ en ’Arthur Simmonds’, de o - ’Ferndown’ 0,8 (grijs)groen (donker)paarsblauw middenvroeg In Nederland is Caryopteris, op wat kleine tot grote dienst uit in het handelssortiment. Vooral bij de twee *** - ’First Choice’ 0,9 groen donkerpaarsblauw vroeg invriezing na, vrij goed winterhard. Wel zitten er laatste cultivars is er veel verwarring over de soort- ** - ’Heavenly Blue’ 0,8 (grijs)groen paarsblauw middenvroeg wat verschillen in winterhardheid tussen de soor- echtheid. ** - ’Inoveris’ (Grand Bleu) 0,7 donkergroen paarsblauw laat ten en cultivars. Zo is de soortechte C. x clandonen- ppo Bomen onderwierp het sortiment aan een onder- n.b. - ’Kew Blue’ 0,8 (donker)groen (donker)paarsblauw middenvroeg o - ’Pershore’ 0,7 (donker/grijs)groen paarsblauw middenvroeg sis ’Kew Blue’ minder winterhard dan de meeste zoek. In combinatie met het onderzoek is ook een ** - ’Summer Sorbet’ 1,2 geelbont (licht)paarsblauw laat andere cultivars. Bij uitval in de winter speelt ook sterrenkeuring uitgevoerd, dit in samenwerking met o - ’Thetis’ (Steinthe) 0,8 (donker/grijs)groen paarsblauw vroeg de eerder genoemde gevoeligheid voor nattigheid de Koninklijke Vereniging voor Boskoopse Culturen o - ’Worcester Gold’ 0,8 groengeel paarsblauw laat een rol. In koudere streken (hardheidszone 5 en (kvbc). In totaal zijn ruim 20 verschillende Caryopteris C. divaricata 1,5 groen paarsblauw zeer vroeg 6) vriest de plant bovengronds helemaal kapot en verzameld, en aangeplant op het ppo-proefveld in Bos- C. incana o - ’Autumn Pink’ 1 groen paarsroze laat loopt hij in het voorjaar vanaf de basis weer uit koop. Verder zijn planten uit verschillende botanische * - ’Blue Cascade’ 1 (donker)groen paarsblauw laat zoals een vaste plant. tuinen en van Nederlandse kwekerijen bekeken. Ook * - ’Jason’ (Sunshine Blue) 0,6 groengeel paarsblauw laat Voor de soorten geldt dat C. mongholica beter is de Engelse collectie Caryopteris bij Peter Catt, van Waardering: *** is uitstekend; ** is zeer goed; * is goed; ‘s’ is voor speciale doeleinden, en ‘o’ kan vervallen. kouderesistent is, maar meer gevoelig voor nattig- Liss Forest Nursery, in Hampshire bezocht.  N.b.’ is niet beoordeeld.

De beste cultivars ✶ ✶ ✶ ✶ ✶

C. x clandonensis ’Kew Blue’ heeft geen sterrenbeoordeling C. x clandonensis C. incana ’Jason’ gekregen omdat de in Ne- ’Summer Sorbet’ C. incana ’Blue Cascade’ (Sunshine Blue) derland aangeboden planten Deze cultivar is onmiskenbaar Het meest opvallend aan deze Deze cultivar is te herken- veelal niet soortecht zijn. Dit vanwege het geelbonte blad. Engelse cultivar is de over- nen aan zijn blad: geel, komt onder andere doordat Daarnaast is het een sterke hangende groeiwijze. De plant relatief breed en klein. Er de echte ’Kew Blue’ een vrij groeier, waarvan het blad relatief is veel breder dan hoog. Het is geen verwarring moge- zwakke plant is, die onder de vrij sterk getand is. Het is een blad lijkt op dat van C. incana: lijk met andere cultivars. Nederlandse klimaatomstan- van de beste aanwinsten van de relatief breed en regelmatig ’Worcester Gold’, de enige digheden vaak uitvalt. In de afgelopen jaren. In 2003 won deze grof getand. Door de bijzon- andere geelbladige cultivar sortimentsproef waren drie cultivar een bronzen medaille op dere groeiwijze en omdat deze heeft veel groter en relatief verschillende klonen van ’Kew Plantarium. Soms komt groene cultivar het in Nederland goed smaller blad. De keurings- Blue’ aanwezig, die geen van terugslag voor; dit moet uiteraard uithoudt, gaf de keuringscom- commissie waardeerde de allen soortecht waren. In de verwijderd worden. missie één ster als waardering. vrij egale, gele bladkleur moederplantentuin van Nak- De plant wordt soms aange- De cultivar is jarenlang in om- en heeft ’Jason’ met één tuinbouw staat wel soortecht duid met de werknaam ‘Dyrai- loop geweest onder de voor- ster beoordeeld. De plant materiaal. ’Kew Blue’ is over- sey’, waarbij het lijkt alsof ’Sum- lopige en ongeldige naam C. is geïntroduceerd door Pe- troffen door ’First Choice’. mer Sorbet’ de merknaam is. Dit incana ’Weeping Form’. ter Champion in Engeland. is echter zeker niet het geval, De plant is kwekersrechte- omdat de plant bij het Europese lijk beschermd in Europa. kwekersrechtbureau als ’Summer Sorbet’ geregistreerd staat. ‘Dyrai- sey’ is dus een overbodige naam. 

14 Tuin&Landschap [ 18 ] 2008 Tuin&Landschap [ 18 ] 2008 15