Buitenatelier ElspeetNunspeet unspeet heeft een rijk verleden van Vuuren, Marie Wandscheer en Willy als kunstenaarskolonie. Vanaf Martens, zorgde voor een rijke nabloei van Rondom1880 streken vele kunstenaars de Haagselogement School. Na de Eerste Wereldoor- hier neer. ‘Was het niet dat ik log vestigde een tweede generatie kunste- Nmet Voerman afgesproken had een schilde- naars zich in : Jos Lussenburg, rij met beesten te maken, dan was ik allang Ben Viegers, Frans Huysmans en Chris ten schildersdorp Dehiervandaan Valk en zat ik in Nunspeet’, schreef Bruggenin Kate. Nunspeet kunstschilder Willem Tholen in 1885.

De aanwezigheid van zoveel beeldend schildersdorp Geheel in lijn met de rond 1900 heersende kunstenaars had als neveneffect de oprich-

Eenopvattingen zochtennieuwe kunstenaars naar de ting in 1968 van een noggeneratie altijd intensief puurheid van het landleven en de ongerep- bezochte Vrije Academie Nunspeet. In 2014 te natuur. Door de aanleg van een spoorlijn werd direct aan deze academie het Noord- was vanaf 1863 de bereikbaarheid van Veluws Museum gebouwd, waar de kunst- OprichtingNunspeet verzekerd. De eerste generatie werken te zien zijn vanVrije de kunstenaars die schilders in Nunspeet, met namen als op de noordelijke een inspirerende AcademieHerman van der Weele, Arthur Briët, Jan omgeving vonden. 1968

Schilders in Schilders in Epiloog 2 schildersdorp Buitenatelier Elspeet 12 Rondom logement

De Valk in Nunspeet 59

Een nieuwe generatie 126 Oprichting Vrije

Academie 1968 172

Schilders in Putten 182

Schilders in Oldebroek 198

Epiloog 210

4 VOORWOORD 7 INLEIDING 8

Buitenatelier Elspeet 12 Rondom logement

De Valk in Nunspeet 59

Een nieuwe generatie 126 Oprichting Vrije

Academie 1968 172

Schilders in Putten 182

Schilders in Oldebroek 198

Epiloog 210 COLOFON 220

< detail afb. p. 134, p. 2 detail afb. p. 158, 6 e schilderkunst die geïnspireerd is door het In Nunspeet schildersdorp zijn de kunstwerken min of landschap van de noordelijke Veluwe rond- meer chronologisch gerangschikt. Na een algemene om Nunspeet is te plaatsen in de traditie van inleiding wordt ingegaan op het ‘buitenatelier’ kunstenaarskolonies die in de 19e eeuw over- Elspeet, de schilders rondom logement De Valk in Dal in Europa ontstonden. Meer en meer kunstenaars Nunspeet, een nieuwe generatie kunstenaars na de schilderden hun landschappen ter plaatse ‘en plein air’ Eerste Wereldoorlog en de oprichters van de Vrije in plaats van in het atelier. Tegen het einde van de 19e Academie Nunspeet in 1968. Daarnaast worden de eeuw vormde zich ook in Nunspeet een kunstenaars- schilders van twee andere Noord-Veluwse dorpen, kolonie. Putten en Oldebroek, belicht. Tot voor kort was het nauwelijks bekend dat er op de Er is wat kunstenaars betreft niet naar volledigheid noordelijke Veluwe een kunstenaarskolonie te vinden gestreefd. Er is vooral gekozen voor de kunstenaars was. In 1996 verscheen het boek ‘Een speurtocht . . . waarvan werk in de collectie van het Noord-Veluws Kunstenaars op de Noordwest Veluwe’ door Klaas Museum aanwezig is. De afgebeelde kunstwerken Roodenburg, waardoor het fenomeen regionaal meer komen voor een groot deel uit de eigen collectie bekend werd. Sinds 2014 toont het Noord-Veluws van het Noord-Veluws Museum en de Gemeente Museum het werk van de kunstenaars die in Nunspeet Nunspeet. De overige afbeeldingen komen uit andere een inspirerende omgeving vonden en een kunste­ collecties van particulieren, musea en kunsthandels. naars­­kolonie vormden. Sindsdien zijn een aantal mo- We zijn hen zeer erkentelijk voor hun medewerking. nografieën uitgegeven over individuele kunstenaars, zoals Ben Viegers, Jan van Vuuren en Arthur Briët. Erik Stotijn Een publicatie waarin het verhaal van schildersdorp Directeur Noord-Veluws Museum, Nunspeet Nunspeet overzichtelijk wordt gepresenteerd was er nog niet. Daarom nodigt dit boek met een schat aan fraaie afbeeldingen uit tot een hernieuwde visie op de kunstenaarskolonie Nunspeet in de 19e eeuw en de ontwikkelingen van het schildersdorp tot ver in de 20e eeuw.

< detail afb. p. 101 7 SIENTJE MESDAG-VAN HOUTEN waar ze in liepen. Sientje schilderde met forse streek (1834 GRONINGEN – DEN HAAG 1909) en gebruikte een rijk, donker palet. Haar landschap- Sientje Mesdag-van Houten was samen met Hendrik pen zijn niet verfijnd weergegeven, maar eigenzinnig Willem Mesdag (1831-1915) al aan het begin van hun en stoer. Bomen interesseerden haar eveneens en ze kunstenaarsbestaan naar de kunstenaarskolonie Oos- wist goed het karakter van iedere boomsoort te treffen. terbeek getrokken om daar in de natuur te werken. Vanaf 1875 was Sientje ’s zomers regelmatig aan het Sientje Mesdag-van Houten, werk op Veluwe, in de omgeving van het Nunspeet, Heide met schapen, 1880-1909. Olieverf op doek, Putten en . Met een rijtuig trok ze de heide op. 88 x 180 cm. Collectie Panorama Mesdag Opvallend bij Sientje was de voorliefde voor motieven als schaapskooien en kuddes in het Veluwse en Drent- > Sientje Mesdag-van Houten, se landschap. De speling van het licht op de wollige Bosgezicht in de winter, 1880-1909. Olieverf op vacht van de beesten stak mooi af tegen het landschap doek, 60 x 50,5 cm. Collectie Groninger Museum

14 15 Herman van der Weele, > Herman van der Weele, Trekos voor een boerenkar op de Ochtendgloren, onge­dateerd. Veluwe, ongedateerd. Olieverf Aquarel, 40 x 33 cm. Collectie op doek, 50 x 72 cm. Collectie Noord-Veluws Museum CODA,

18 19 Willy Martens, Boerenvrouw bij waterput, ongedateerd. Olieverf op doek, 50 x 40 cm. Collectie Noord-Veluws Museum

> Willy Martens, Twee jonge vrouwen uit Vierhouten, ongeda- teerd. Olieverf op doek, 125 x 85 cm. Collectie Museum

30 31 Jan van Vuuren, Bospad, > Jan van Vuuren, ongedateerd. Olieverf op doek, Landweg met boerin, ongeda- 50,5 x 60,5 cm. Collectie teerd. Olieverf op doek, 51,5 x Gemeente Nunspeet 40,5 cm. Collectie Noord-Veluws Museum: Schenking uit de nala- tenschap van Marty Nord-Olthuis (1918 – 2006)

38 39 54 < Ima van Eysinga, Herder Willem Mouw met schapen bij de molen in Elspeet, 1920. Olieverf op doek, 90 x 100 cm. Collectie Historisch Museum Elspeet

Ima van Eysinga, Straatje in , 1935. Olieverf op paneel, 72 x 53 cm. Collectie Noord-Veluws Museum

55 Nunspeet schildersdorp verschijnt © 2019 WBOOKS Zwolle / LITERATUURLIJST ter gelegenheid van het vijfjarig Noord-Veluws Museum Lies van de Beek, Margot Jongedijk, bestaan van het Noord-Veluws Alle rechten voorbehouden. Harry Tijssen, Kunstenaressen op de Museum, Nunspeet. Niets uit deze uitgave mag worden noordelijke Veluwe, 1880-1950, 2017 verveelvoudigd, opgeslagen in een Jeroen Kapelle, Tuin, thee en atelier. UITGAVE geautomatiseerd gegevensbestand, Schildersechtpaar Jan Kleintjes en WBOOKS, Zwolle of openbaar gemaakt, in enige Hedwig Kleintjes- van Osselen, 1999 [email protected] vorm of op enige wijze, hetzij Klaas Roodenburg, Kunstenaars op www.wbooks.com elektronisch, mechanisch, door de noordwest Veluwe. Een speurtocht... i.s.m. foto­kopieën, opnamen of op enige / ...Het vervolg…, 1996 Noord-Veluws Museum, Nunspeet andere wijze, zonder voorafgaande Williëtte Wolters-Groeneveld, [email protected] schriftelijke toestemming van de Arthur Briët: ‘Rembrandt van de www.noord-veluws-museum.nl uitgever. Veluwe’, 2019 De uitgever heeft ernaar gestreefd Williëtte Wolters-Groeneveld, Door TEKST de rechten met betrekking tot de de ogen van Ben Viegers (1886-1947), Margot Jongedijk illustraties volgens de wettelijke 2014 Lies van de Beek bepalingen te regelen. Degenen die Williëtte Wolters-Groeneveld, Jan desondanks menen zekere rechten van Vuuren in perspectief, 2016 VORMGEVING te kunnen doen gelden, kunnen Stil, Leven en werk Chris ten Bruggen Miriam Schlick zich alsnog tot de uitgever wenden. Kate, 2013. Met teksten van Aart Vierhout, Margaretha Coornstra FOTOGRAFEN Van werken van beeldende en Linda Trip. Joop van Putten kunstenaars aangesloten bij een Rik Klein Gotink CISAC-organisatie is het auteurs- IN DEZE REEKS VERSCHENEN Tjaard Heikens (Noord-Veluws recht geregeld met Pictoright te Schilderkunst in Laren Museum) Amsterdam. Rondom de Bergense School Hans Wijninga, Arnhem © c/o Pictoright Amsterdam 2019. De schilders van De Ploeg Foto Marc Pluim Fotografie, Velp De schilders van Domburg (voor Museum Arnhem blz. 31) ISBN 978 94 625 8352 8 De schilders van Drenthe Foto: Roland Spek (Museum Geel- NUR 646 De schilders van Staphorst vinck) foto blz. 74-75 De schilders van Dongen Berend Jan Stijf (Heerder Histori- De schilders langs de IJssel sche Vereniging) De schilders van de Veluwezoom Eelco Boeijinga (Hellendoorn) Barbizon van het Noorden

220

Buitenatelier ElspeetNunspeet unspeet heeft een rijk verleden van Vuuren, Marie Wandscheer en Willy als kunstenaarskolonie. Vanaf Martens, zorgde voor een rijke nabloei van Rondom1880 streken vele kunstenaars de Haagselogement School. Na de Eerste Wereldoor- hier neer. ‘Was het niet dat ik log vestigde een tweede generatie kunste- Nmet Voerman afgesproken had een schilde- naars zich in Nunspeet: Jos Lussenburg, rij met beesten te maken, dan was ik allang Ben Viegers, Frans Huysmans en Chris ten schildersdorp Dehiervandaan Valk en zat ik in Nunspeet’, schreef Bruggenin Kate. Nunspeet kunstschilder Willem Tholen in 1885.

De aanwezigheid van zoveel beeldend schildersdorp Geheel in lijn met de rond 1900 heersende kunstenaars had als neveneffect de oprich-

Eenopvattingen zochtennieuwe kunstenaars naar de ting in 1968 van een noggeneratie altijd intensief puurheid van het landleven en de ongerep- bezochte Vrije Academie Nunspeet. In 2014 te natuur. Door de aanleg van een spoorlijn werd direct aan deze academie het Noord- was vanaf 1863 de bereikbaarheid van Veluws Museum gebouwd, waar de kunst- OprichtingNunspeet verzekerd. De eerste generatie werken te zien zijn vanVrije de kunstenaars die schilders in Nunspeet, met namen als op de noordelijke Veluwe een inspirerende AcademieHerman van der Weele, Arthur Briët, Jan omgeving vonden. 1968

Schilders in Putten Schilders in Oldebroek Epiloog