Alaşehir Ve Salihli Bağ Topraklarının Alınabilir Potasyum
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2010, 47 (3): 275-286 Araştırma Makalesi ISSN 1018 – 8851 Özgür KAHVECİ1 Alaşehir ve Salihli Bağ Topraklarının 2 İzzet Zeki ATALAY Alınabilir Potasyum Analizlerinde 1 Yüksek Ziraat Mühendisi, Ege Değiştirilmiş 1N NH4OAc Yöntemine Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Toprak Alternatif Yöntemlerin Belirlenmesi Bölümü, [email protected] 2 Prof. Dr., Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü, Bornova-İzmir Determination of chemical extraction methods alternative to modified 1N NH4OAc method used for the measurement of available potassium contents in grape soils of alaşehir and salihli regions Alınış (Received): 31.12.2009 Kabul tarihi (Accepted): 08.04.2010 Anahtar Sözcükler: ÖZET u araştırma, Alaşehir ve Salihli bağ topraklarının alınabilir potasyum Potasyum, kimyasal analiz, bağ Bmiktarlarının tayininde halen kullanılan değiştirilmiş 1N NH4OAc yöntemine toprakları, yöntem alternatif olarak kullanılacak en uygun yöntem veya yöntemleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla değiştirilmiş 1N NH4OAc yöntemi ile 10 ayrı kimyasal potasyum analiz yöntemi arasındaki ilişkiler incelenmiş ve bu yöntemler ekonomik olarak karşılaştırılmışlardır. Alaşehir ve Salihli bağ topraklarından toplam 40 ayrı yerden, 0-25 cm derinlikten alınan toprak örneklerinin bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri de belirlenmiştir. Değerlendirme sonuçlarına göre kullanılan kimyasal yöntemler içerisinde ekonomik olmasının yanında, değiştirilmiş 1N NH4OAc yöntemi ile en yüksek korelasyonu, Salihli bağ topraklarında 0.3M (NH4)2SO4 yöntemi Alaşehir bağ topraklarında ise 0.5M (NH ) SO yöntemi vermiştir. 4 2 4 Key Words: ABSTRACT his research was undertaken with the aim of studying to determine the most Potassium, chemical analysis, Tsuitable alternative method or methods to the modified 1N NH4OAc which is grape soils, method used in determining the available potassium contents of grape soils in Alaşehir and Salihli which are the two important grape production centers of Turkey. In order to accomplish the objective, modified 1N NH4OAc method was correlated with 10 different chemical methods and compared economically. Soil samples were taken at 0-25 cm depth from 40 different grape soils in Alaşehir and Salihli. Some of the chemical and physical properties of these soils were analyzed. Results showed that, the highest and significant correlation between the studied chemical extraction and modified 1N NH4OAc methods was 0.3M (NH4)2SO4 for Salihli soils and 0.5M (NH4)2SO4 for Alaşehir soils. These two specified methods were also economic. GİRİŞ Üzüm başta Ege Bölgesi üreticilerinin olmak üzere Türkiye’nin önemli tarımsal geçim kaynaklarından biri olmanın yanında kalitesiyle de dünyada tanınmış olan geleneksel bir ihraç ürünüdür (Nazlı, 2007). DİE’nün 2003 yılı verilerine göre Türkiyede; bitkisel üretimin yapıldığı alanların %2.14’ünü, bahçe bitkileri tarımı yapılan alanların ise % 15.6’sını bağlar oluşturmaktadır. Yine bu verilere göre, üzüm üretimi toplam meyve üretiminin %29.3’ünü oluşturmaktadır (Anonim, 2003a). 275 Kahveci ve Atalay Ülkemiz bağ alanlarının %33.0’üne sahip olan 6 arasında değişmektedir (Güneş ve ark., Ege bölgesi, üretimin %43.3’ünü karşılayarak 2000). Potasyum bitkilerde su dengesini birinci sırada yer alır. Manisa, yaş üzüm sağlar, fotosentez ürünlerinin üretimine ve üretiminde %26 ve çekirdeksiz kuru üzüm taşınmasına etki eder. Potasyumun bazı enzim üretiminde %80 ile Türkiye üretiminin büyük sistemlerini aktive edici rolü de bulun- bir kısmını karşılamaktadır (Çelik ve ark., maktadır. Özellikle meyveler açısından potas- 2005; Aydın ve ark., 2005). Manisa iline bağlı yum çok önemlidir. Şeker oranı yüksek, tam Alaşehir ilçesi 18.230 ha bağ alanında yıllık renklenmiş, kaliteli meyveler elde edilmesi 332.600 ton, Salihli ilçesi 10.578 ha bağ yeterli potasyum verilmesine bağlıdır (Anonim, alanında ortalama 188.000 ton üzüm üretimi 2009). Bağlarda salkımların büzülmüş ve (Çizelge 1) ile ayrı bir önem arz etmektedir küçülmüş dane miktarının daha az olmasını (Anonim, 2008a). sağlar ve olgunlaşma üniform şekilde gerçek- leşir. Ayrıca meyve oluşum ve olgunlaşma Çizelge 1. Bağ alanları genel dağılımı ve üretimleri. süresini kısaltarak erken hasat olanağı sağlar Alan (ha) Üretim (ton) (Kacar, 2005). Asma yapraklarında potasyum Dünya 7.518.111 60.883.454 noksanlığı kumlu hafif tekstürlü topraklarda Türkiye 565.000 3 650 000 yetiştirilen bağlarda daha çok görülmektedir Ege Bölgesi 174.698 1. 558.939 (Anonim, 2008b). Yaprak kenarlarında sarar- Manisa 62.558 1.214.258 ma kahverengileşme olur ve belirtiler önce ALAŞEHİR 18.230 332.600 yaşlı yapraklarda görülür. Çiçeklenme zayıf, SALİHLİ 10.578 188.000 meyve tutumu az ve meyveler ekşi olur (Çelik ve ark., 2005; Anonim, 2003a; Anonim, 2003c; (Anonim, 2009). Karakuyu ve ark. 2005) Bağlarda dengeli ve sağlıklı bir gübrelemenin yapılabilmesi için toprak ve yaprak analizle- Toprakta potasyum N ve P’a göre daha fazla rinin düzenli yapılarak beslenme durumla- bulunur. Toprağın potasyum kapsamı orta- rının tespitine ve daha sonra toprağın yapısı, lama %2,4 dolayındadır. Bir başka ifade ile sulama, anaç ve verim gibi faktörler birlikte toprakta %0.3 ile %3 arasında değişen mik- dikkate alınarak gübreleme proğramlarının tarlarda total potasyum bulunmaktadır (Buckman belirlenmesine gerek vardır. (Anonim, 2003c; and Brady, 1969). Total potas-yum’un %90- Kovancı ve Atalay, 1977; Atalay ve Anaç, 98’i bitkilerin yararlana-mayacağı, %1-10’u 1991; Atalay, 1977; Çelik ve Kısmalı, 2004; ise güç yararlanabilir formdadır. Bitki Güleç ve Hüner, 2005; Öcal ve ark., 2005). toprakta bulunan total potasyum miktarının Toprakta alınabilir besin elementlerinin ana- ancak %1-2’sinden kolaylıkla ve hızlı yararla- lizinde kullanılacak kimyasal yöntemlerin tes- nabilmektedir. (Kacar, 1977; Katkat, 1977). biti, seçilen standart biyolojik bir yöntemle Toprakta alına-bilir potasyum analizlerinde denenen ekstraksiyon yöntemleri arasında amaç, topraktaki total potasyumun, bitkinin aranan ilişki neticesinde belirlenir. Ayrıca kolaylıkla yarar-lanabileceği; %1-2’lik kısmı- belirlenen yöntemde en yüksek korelasyon nın belirlenmesine yöneliktir (Atalay, 1982). katsayısının yanında, sonucun kolay alınabil- Potasyum bitkiler tarafından son derece hızlı mesi, uygulama kolaylığı, ekonomik olması ve ve etkin alınır ve çift yönlü taşınabilir. aynı anda birden fazla elementin belirle- Potasyumun temel taşınması genç dokulara nebilmesi gibi özellikler de aranmaktadır doğrudur. Potasyum alımının hızlı ve etken (Soltanpour ve Schwab, 1977; Atalay, 1982). olması diğer katyonların alımını sınırlandı- Bu amaçla pek çok kimyasal analiz yöntemi rabilir. Bitki floem özsuyunun %80’i potas- geliştirilmiş olmasına karşın her türlü toprak yumdan oluşur (Anonim, 2009). Bitkilerin ve iklim koşullarında kullanılmak üzere potasyum konsantrasyonları genel olarak %1- uygun bir yöntem belirlenememiştir (Öcal ve ark., 2005; Kacar, 1982). Ülkemizin jeolojik 276 Alaşehir ve Salihli Bağ Topraklarının Alınabilir Potasyum Analizlerinde Değiştirilmiş 1N NH4OAc Yöntemine Alternatif Yöntemlerin Belirlenmesi yapısı ve iklim koşulları göz önüne alınarak adet (Alaşehir 20 ve Salihli 20) toprak örneği bitkiler tarafından alınabilir potasyum duru- oluşturmaktadır. Bağların yayılış alanları munu belirlemek amacıyla çeşitli çalışmalar dikkate alınarak tüm ilçeyi temsil edecek yapılmış ve bölgesel koşullarda en iyi sonuç şekilde seçilen bağlar ve bunlara ait bazı verecek yöntemler araştırılmıştır (Özbek, bilgiler ve ilçe içerisindeki harita yerleşimleri 1953; Çağatay, 1961; Güner, 1968; Aktaş, Çizelge 3 (Alaşehir) ve Çizelge 4 (Salihli) de 1973; Karaçal, 1973; Erdoğan, 1973; Teceren, görülmektedir. Araştırma bölgesi, 1/100.000 1975; Atalay, 1982; Atalay ve ark., 1986a; ölçekli topoğrafik haritalar (Köy Hiz. G.M.) ile Atalay ve ark., 1986b; Öcal ve ark., 2005). ön incelemeye tabi tutulduktan sonra Jackson Yurtdışında da buna benzer çalışmalar mev- (1958)’ ye göre alınan toprak örnekleri cuttur (Nelson, 1959; Quemener ve ark., laboratuarda hava kurusu haline getirilmiş, 2 1974; Conyers ve McLean, 1969; Thun ve mm’lik elekten elenerek analizlere hazırlan- ark., 1955; Woodruff ve McIntosh, 1960; mışlardır. Toprak örneklerine uygulanan bazı Jalali ve Zarabi, 2008). fiziksel ve kimyasal analiz yöntemleri Çizelge 2 de sunulmuştur. Bu çalışmada; genel olarak toprağın alınabilir kimyasal potasyum analizinde yöntem maliye- Çizelge 2. Bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerin belirlenmesinde kullanılan yöntemler. tini düşürmek hedeflenmiş olup, ülkemizin en Fiziksel ve geniş ve en verimli sulanabilir ovalarından Uygulanan Kimyasal Sınıflandırma Yöntem biri olan Gediz ovası’nın toplam 119.000 Özellik ha’lık alanının yer aldığı Manisa il’ine bağlı Bouyoucos, Bünye Black (1957) Alaşehir ve Salihli ilçelerinden alınan bağ (1962) topraklarında, değiştirilmiş 1N NH4OAc yönte- pH Jackson, (1958) Kellogg, (1952) minin yerine maliyeti düşük, uygulaması Conductivity Suda Eriyebilir Bridge Anonim (1951) kolay ve güvenilebilir özellikte alternatif yöntem Total Tuz (Backman) veya yöntemlerin saptanması amaçlanmıştır. Kireç (CaCO3) Çağlar, (1949) (Evliya, 1960) Günümüz şartlarında yoğun olarak kullanılan değiştirilmiş 1N NH4OAc yöntemi (Atalay, 1982) uygulanarak belirlenen potasyum mik- Toprakların Potasyum Kapsamlarının tarları, seçilen 10 farklı alınabilir potasyum Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler: analiz yöntemi ile istatistiksel açıdan karşılaş- Toprakların alınabilir potasyum kapsamla- tırılmış olup, regresyon, korelasyon (SPSS 16.0) rının belirlemelerinde değiştirilmiş