STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY NAŁĘCZÓW
Tom II
KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
załącznik Nr 2a do uchwały Nr XXX/201/13 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 13 czerwca 2013 r.
Wykonawca:
B U D P L A N Sp. z o. o. 04 – 390 W A R S Z A W A, ul. gen. Ludwika Kickiego 26 B /10 tel. 22.870 42 62, Fax: 22.870 42 62, e-mail: [email protected] BGKII O/Wwa 74113010200300000000035599, NIP 527-11-07-422 REGON 011909443, KRS 0000103293, K.Z. 50 000,00 PLN
Zespół autorski: mgr inż. arch. Wanda Chmielewska – główny projektant Okręgowa Izba Urbanistów w Warszawie WA-301 mgr Wojciech Zaczkiewicz opracowanie ekofizjograficzne mgr Iwona Szatkowska ochrona środowiska inż. Zuzanna Górecka
1 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Spis treści: I. Główne cele zagospodarowania przestrzennego gminy wynikające z uwarunkowań rozwoju i potrzeb społecznych ………………….. 3 II. Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gminy ……………………….. 4 1. Koncepcja rozwoju przestrzennego miasta i gminy ……………………………. 4 2. Działania służące realizacji rozwoju ……………………………………………… 5 3. Zasady zachowania ładu przestrzennego ……………………………………….. 6 III. Zasady zagospodarowania Uzdrowiska Nałęczów ………………………… 7 1. Uzdrowisko Nałęczów …………………………………………………………….. 7 2. Strefa A ochrony uzdrowiskowej ………………………..……………………….. 10 2. Strefa B ochrony uzdrowiskowej ………………………………………………… 15 3. Strefa C ochrony uzdrowiskowej ………………………………………………….. 16 IV. Obszary i zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego 1. Cele ochrony środowiska ………………………………………………………….. 18 2. Obszary i obiekty objęte ochroną prawną ……………………………………….. 18 3. Obszary wskazane do objęcia ochroną prawną ………………………………… 21 3.1. Projektowane pomniki przyrody ………………………………………….. 21 3.2. Projektowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe …………………….. 21 4. Obszary i obiekty wskazane do objęcia ochroną planistyczną ………………... 23 5. Ochrona zasobów środowiska ……………………………………………………. 27 6. Ochrona krajobrazu ………………………………………………………………… 35 V. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej 1. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego ………………………………………… 35 2. Obiekty i obszary objęte ochroną prawną ………………………………………. 37 3. Obiekty i obszary wskazane do objęcia ochroną planistyczną ………………. 40 VI. Kierunki rozwoju systemów transportu 1. Cele i kierunki rozwoju ……………………………………………………………. 42 2. Transport kolejowy ………………………………………………………………… 43 3. Nałęczowska Kolej Dojazdowa ………………………………………………….. 44 4. Układ drogowo-uliczny ……………………………………………………………. 44 5. Transport samochodowy …………………………………………………………. 52 6. Szlaki turystyki rowerowej i ścieżki rowerowe ………………………………….. 54 VII. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej 1. Cele i kierunki rozwoju ……………………………………………………………. 55 2. Zaopatrzenie w wodę ……………………………………………………………… 55 3. Odprowadzenie i oczyszczanie ścieków ………………………………………… 56 4. Gospodarka energetyczna ………………………………………………………… 58 5. Telekomunikacja ……………………………………………………………………. 62 6. Gospodarka odpadami ……………………………………………………………... 63 VIII. Zasady zagospodarowania i użytkowania obszarów 1. Strefy funkcjonalno-przestrzenne …………………………………………………. 64 2. Funkcje obszarów …………………………………………………………………… 65 2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
2.1. Zabudowa mieszkaniowa ………………………………………………….. 65 2.2. Zabudowa usługowa ……………………………………………………….. 68 2.3. Produkcja i usługi …………………………………………………………… 70 2.4. Cmentarze …………………………………………………………………… 71 2.5. Tereny parków, parków leśnych, lasów i zalesień ……………………… 71 2.6. Tereny produkcji rolniczej …………………………………………………. 72 2.7. Tereny łąk …………………………………………………………………… 72 2.8. Tereny wód powierzchniowych …………………………………………… 73 2.9. Tereny komunikacji ………………………………………………………… 73 2.10. Tereny infrastruktury technicznej ………………………………………… 75 IX. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym oraz ponadlokalnym ……………………………… 77 X. Obszary, dla których jest obowiązkowe lub zamierzone sporządzenie planów miejscowych ……………………………………………………………………… 79 XI. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej 81 XII. Obszary zagrożone osuwaniem się mas ziemnych ………………………… 82 XIII. Obszary narażone na zalanie wodami powodziowymi ……………………. 83 XIV. Granice terenów zamkniętych, obszary pomników zagłady …………….. 84 XV. Uzasadnienie przyjętych rozwiązań oraz synteza ustaleń studium ……. 86
3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
I. Główne cele zagospodarowania przestrzennego gminy wynikające z uwarunkowań rozwoju i potrzeb społecznych Podstawowym dokumentem definiującym wizję i misję rozwoju Gminy, przyjętym przez społeczeństwo Nałęczowa, jest Strategia Rozwoju Gminy Nałęczów na lata 2000 – 2015, uchwalona przez Radę Miejską w grudniu 2008 roku. W dokumencie tym wskazuje się wizję Gminy Nałęczów: Nałęczów to atrakcyjna turystycznie gmina o charakterze uzdrowiskowym, której społeczność cechują: otwartość na turystów, zintegrowane dążenie do zaspokajania potrzeb mieszkańców, dbałość o środowisko naturalne oraz szacunek dla tradycji i dziedzictwa kultury. Drogą do realizacji pożądanej wizji jest wypełnianie misji, sformułowanej następująco: - realizowanie polityki odpowiadającej oczekiwaniom mieszkańców i wychodzącej naprzeciw oczekiwaniom prywatnych podmiotów gospodarczych, - otwarcie na turystykę stanowiącą niepowtarzalną szansę rozwoju, - budowa przyjaznego wizerunku Nałęczowa, obecnego w organizacji Gminy, sposobie jej funkcjonowania i prezentowania na zewnątrz, - realizowanie hasła: „Nałęczów – miasto zdrowia, sportu i urody” we wszelkich działaniach i inicjatywach podejmowanych przez Gminę, - dbałość i poszanowanie dóbr i zasobów naturalnych występujących na terenie Gminy, stanowiących jej największe bogactwo.
Główne cele strategiczne rozwoju Gminy stanowią: ▪ Utrzymanie i rozwój funkcji uzdrowiskowej, ▪ Rozwój turystyki z zachowaniem uzdrowiskowego charakteru Gminy; ▪ Tworzenie warunków do wszechstronnego zaspokajania potrzeb mieszkańców i rozwoju zasobów ludzkich; ▪ Tworzenie warunków do rozwoju gospodarczego oraz wzrostu poziomu inwestycji.
Podstawowym celem strategicznym polityki przestrzennej jest osiągnięcie i utrzymanie wartości materialnych i niematerialnych określających godziwe warunki życia mieszkańców, odpowiadające współczesnym potrzebom i oczekiwaniom społecznym. Dla zapewnienia zdrowia i dobrego samopoczucia mieszkańców i zachowania wysokiego standardu gminy uzdrowiskowej realizacja celów musi być oparta na zasadzie zrównoważonego rozwoju.
4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
II. Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gminy 1. Koncepcja rozwoju przestrzennego miasta i gminy Podstawowe atuty Nałęczowa, definiujące kierunki rozwoju, są następujące: - Uzdrowisko Nałęczów o krajowej renomie, specjalizujące się w leczeniu chorób serca, bazujące na działaniu klimatu – co jest rzadko spotykaną cechą uzdrowisk, - łagodny, słabobodźcowy klimat Nałęczowa, sprzyjający wypoczynkowi osób starszych, - bogata i nadal rozwijająca się oferta lecznictwa uzdrowiskowego, szpitalnego, regeneracji i odnowy biologicznej, - wyjątkowe walory środowiska przyrodniczego i krajobrazu, podnoszące atrakcyjność miasta jako ośrodka regeneracji fizycznej i psychicznej, - położenie w trójkącie turystycznym: Puławy – Kazimierz Dolny – Nałęczów, co pozwala na funkcjonowanie miasta jako centrum turystycznego, - stosunkowo dobrze rozwinięta baza turystyczna, - bogate i dość dobrze zachowane dziedzictwo kulturowe, - gleby o wysokiej przydatności dla rolnictwa, stanowiące produkcji wysokiej jakości płodów rolnych, sadownictwa, szkółkarstwa i ogrodownictwa, - położenie w stosunkowo niewielkiej odległości od aglomeracji warszawskiej, - układ przestrzenny miasta – tereny lasów i parków leśnych, doliny rzek, otwarte tereny niezainwestowane układające się promieniście w kierunku centrum, stanowiące korytarze ekologiczne i kliny nawietrzające, - wyjątkowy, ukształtowany historycznie poziom kultury niematerialnej, tradycje intelektualne mieszkańców, ożywienie kulturalne społeczeństwa, bogata oferta kulturalna. Historia Nałęczowa wskazuje na to, że miasto powstało jako ośrodek uzdrowiskowy, miejsce wypoczynku i pracy twórczej wielu artystów i intelektualistów. Nie ma tu form zabudowy charakterystycznych dla rozwijających się ośrodków wiejskich lub małych miast – centralnego rynku, ciasnych ulic z niską zabudową. Nałęczów jest typowym miastem – ogrodem, którego cechą jest zabudowa willowa na dużych działkach z bogato urządzonymi ogrodami, bujna zielenią, usytuowanych na stokach o znacznym nachyleniu. Kształt przestrzenny miasta, atrakcyjny dla mieszkańców i przyjezdnych, jest atutem koniecznym do zachowania przy planowaniu przekształceń, rewaloryzacji, a przede wszystkim przy określaniu zasad zabudowy nowych terenów inwestycyjnych. Klimat, środowisko, kultura i tradycja, kształt przestrzeni miejskiej, krajobrazy i bujna zieleń – ten zespół cech decyduje o wyjątkowości Nałęczowa i stanowi doskonałą bazę rozwoju miasta. Kierunki rozwoju miasta i gminy zachowują dotychczasowe funkcje: - rozwój uzdrowiska przy utrzymaniu kierunków leczenia, - rozwój lecznictwa szpitalnego w oparciu o istniejące i rozbudowywane zaplecze i kadrę medyczną, 5 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- rozwój ośrodków spa, regeneracji biologicznej, medycyny estetycznej, - wzbogacenie bazy sportu, turystyki kwalifikowanej i rekreacji na terenach wiejskich, - rozwój mieszkalnictwa na terenach o najlepszych powiązaniach komunikacyjnych pomiędzy centrum miasta i uzdrowiska a głównymi osiami komunikacji samochodowej i kolejowej, - rozwój usług dla obsługi mieszkańców, kuracjuszy i turystów, - rozwój terenów wiejskich – tworzenie nowych centrów rekreacji i sportu, agroturystyka, - promowanie rolnictwa ekologicznego, prowadzenie upraw rolnych z ograniczeniem chemizacji rolnictwa, - rozwój sadownictwa, ogrodownictwa, szkółkarstwa oraz przetwórstwa spożywczego.
2. Działania służące realizacji rozwoju Dla osiągnięcia założonych celów niezbędne jest podjęcie działań mających na celu usunięcie lub minimalizację istniejących ograniczeń, rozbudowę infrastruktury stanowiącej bazę rozwoju przestrzennego oraz ochronę, utrzymanie lub wzbogacenie naturalnych walorów. Główne ograniczenia rozwoju są następujące: - główne kierunki ruchu samochodowego prowadzą przez centrum miasta, będące jednocześnie centrum uzdrowiska – stwarza to zagrożenie dla utrzymania wysokiego poziomu czystości powietrza i klimatu akustycznego wymaganego w uzdrowisku, - ograniczone możliwości rozbudowy układu komunikacyjnego miasta – ze względu na istniejącą zabudowę i bogate urzeźbienie terenu, zły stan techniczny części dróg, - niedostateczna ilość miejsc parkingowych, - niedostatecznie rozbudowana zbiorcza sieć kanalizacji sanitarnej, zwłaszcza na terenach wiejskich, oczyszczalnia ścieków wymagająca rozbudowy, - ograniczone możliwości rozbudowy funkcji mieszkaniowych i usługowych w centrum miasta, ze względu na warunki ochrony uzdrowiska, - pogarszający się stan techniczny wielu obiektów zabytkowych, - brak zagospodarowania rekreacyjnego i baz turystyki kwalifikowanej na terenach wiejskich, niewielka ilość gospodarstw agroturystycznych, - niedostateczna ilość nowych miejsc pracy, zwłaszcza dających zatrudnienie w innych dziedzinach niż lecznictwo, wypoczynek i turystyka, - zbyt duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych, - brak rozwiniętych rynków zbytu płodów rolnych. Podstawowym ograniczeniem rozwoju miasta, podobnie jak innych miast Polski, są czynniki ekonomiczne – brak środków na konieczne działania lub trudności w uzyskaniu wsparcia finansowego. Dla harmonijnego rozwoju miasta i gminy należy podjąć następujące działania: - niezbędna jest budowa obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830, 6 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- układ kanalizacji sanitarnej z oczyszczalnią wymaga rozbudowy i modernizacji – jest to warunkiem budowy nowych wskazanych w Studium zespołów zabudowy mieszkaniowej i usługowej, - drogi i ulice należy sukcesywnie przebudowywać w celu uzyskania odpowiednich parametrów technicznych i poprawy stanu nawierzchni, - rozbudowa zaplecza turystyki i rekreacji, promocja regionu, we współdziałaniu z sąsiednimi miastami, - rozbudowa przetwórstwa spożywczego, działania na rzecz uzyskania nowych rynków zbytu produktów rolnych, - promowanie rozwoju na terenach wiejskich zaplecza turystyki i sportu, gospodarstw agroturystycznych, - podjęcie działań na rzecz rewaloryzacji zespołu miejskiego Nałęczowa i Parku Zdrojowego, - budowa nowego centrum rekreacji i sportu – parku miejskiego wraz z obiektami sportu, rekreacji, lecznictwa i odnowy biologicznej, kultury. W celu ochrony walorów środowiskowych gminy niezbędne jest objęcie ochroną planistyczną wskazanych w Studium szczególnie cennych obszarów i obiektów – określenie i ustanowienie zasad ochrony oraz wdrożenie systemów ich przestrzegania.
3. Zasady zachowania ładu przestrzennego Przy lokalizacji zabudowy na terenie miasta i gminy Nałęczów należy stosować następujące zasady: - zachować wskazane parametry i wskaźniki ustalone dla nowej zabudowy, - formę architektoniczną budynków należy dostosować do historycznej zabudowy miejskiej i wiejskiej, - w planach miejscowych dla zespołów zabudowy mieszkaniowej należy określić cechy budynków pozwalające zachować ład przestrzenny, w tym szczególnie w granicach strefy ochrony konserwatorskiej, - w planach miejscowych należy wyznaczyć wskazane obszary przestrzeni publicznej oraz określić warunki ich zagospodarowania. Obszar centrum Nałęczowa wskazuje się do rewitalizacji terenów i rewaloryzacji zabudowy, zgodnie z Lokalnym Programem Rewitalizacji Miasta Nałęczów na lata 2009 – 2013. W granicach zespołu architektoniczno-krajobrazowego Nałęczowa, wskazanej na rysunku Studium, nie dopuszcza się wznoszenia budynków na podstawie projektów typowych. W granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej nie dopuszcza się lokalizacji nowych dominant architektonicznych. Dopuszcza się lokalizację tarasów lub wież widokowych w granicach obszaru projektowanego parku miejskiego oznaczonego literami ZPm/UT/US/UK/UZ i terenu usług zdrowia, turystyki, kultury i nauki oznaczonego literami UZ/UT/UK/UN w 2 strefie funkcjonalno-przestrzennej, pomiędzy ulicami Spółdzielczą i Kombatantów. W planach miejscowych należy określić maksymalną wysokość budynków sytuowanych na stokach w odniesieniu do najniżej położonego wejścia do budynku nie będącego wejściem 7 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego do pomieszczeń technicznych, z uwzględnieniem ukształtowania terenu i otaczającej zabudowy. W miejscowych planach należy wyznaczyć obowiązujące lub nieprzekraczalne linie zabudowy, z uwzględnieniem warunków wynikających z istniejącego zagospodarowania, usytuowania budynków zabytkowych, ukształtowania terenu W miejscowych planach należy wyznaczać nieprzekraczalne linie zabudowy dla budynków nowych i odtwarzanych wzdłuż dróg wojewódzkich w odległości nie mniejszej niż 20 m od krawędzi jezdni – jeżeli usytuowanie istniejącej zabudowy, w tym szczególnie budynków zabytkowych, ukształtowanie terenu, charakter zabudowy oraz inne ważne względy nie powodują konieczności ustalenia innego przebiegu nieprzekraczalnych lub obowiązujących linii zabudowy. Pasy terenu wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu i węzłów komunikacyjnych, wskazane na rysunku Studium, należy zagospodarować zielenią wysoką i niską izolującą zabudowę od uciążliwości akustycznej. Wskazuje się konieczność ujęcia w planach miejscowych zasad lokalizacji reklam, szyldów i znaków informacyjno-plastycznych, ograniczających stosowanie oraz wielkość i charakter reklam w strefach A, B i C ochrony uzdrowiskowej.
III. Zasady zagospodarowania Uzdrowiska Nałęczów 1. Uzdrowisko Nałęczów Uzdrowisko Nałęczów jest jedynym w Polsce nizinnym uzdrowiskiem klimatycznym jednoprofilowym, specjalizującym się w leczeniu chorób kardiologicznych, układu krążenia, nadciśnienia oraz rehabilitacji pozawałowej. Leczeniu uzdrowiskowemu sprzyja klimat leczniczy pozytywnie wpływający na naturalne obniżenie ciśnienia krwi i układ nerwowy; oraz występowanie słabozmineralizowanych wód żelazistych, uznanych za lecznicze zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 lutego 2006 roku w sprawie złóż wód podziemnych zaliczanych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych. Do zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych wykorzystywane są również surowce spoza obszaru uzdrowiska: sól bocheńska jodowo-bromowa, sól iwonicka, dwutlenek węgla, pasty borowinowe, solanki do inhalacji, szlam ciechociński do kąpieli solankowych oraz ług ciechociński. Zasady zagospodarowania w obszarze uzdrowiska określa ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych. Zgodnie z przepisami ustawy Gmina Nałęczów sporządziła Statut Uzdrowiska Nałęczów, przyjęty uchwałą Nr XXV/167/2009 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 27 marca 2009 roku, ze zmianą wprowadzoną uchwałą Nr XXXVIII/257/10 z dnia 30 kwietnia 2010 roku; oraz zmieniony Uchwałą Nr X/100/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 25 listopada 2011 r. (po wejściu w życie ustawy z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw). Przebieg granicy strefy C ochrony uzdrowiskowej, stanowiącej granicę uzdrowiska, oraz stref A i B ochrony uzdrowiskowej został wskazany na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium. 8 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Obszar uzdrowiska obejmuje miasto Nałęczów i obręby wiejskie: Chruszczów Kolonia, Strzelce, Cynków, Bochotnica Kolonia. Powierzchnia uzdrowiska: 2389 ha. W uzdrowisku wyznacza się strefy ochrony uzdrowiskowej: - strefa A obejmująca obszar, na którym znajdują się lub są planowane zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, a także inne obiekty wspomagające działalność uzdrowiska, w tym obsługa pacjenta lub turysty, - strefa B obejmująca obszar przyległy do strefy A i stanowiący jej otoczenie, przeznaczony dla niemających negatywnego wpływu na właściwości lecznicze uzdrowiska lub obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz nieuciążliwych dla pacjentów – obiektów usługowych, turystycznych, w tym hoteli, rekreacyjnych, sportowych i komunalnych, budownictwa mieszkaniowego oraz innych związanych z zaspokajaniem potrzeb osób przebywających na tym obszarze, - strefa C stanowiąca otoczenie strefy B, obejmująca obszar mający wpływ na zachowanie walorów krajobrazowych, klimatycznych oraz ochronę złóż naturalnych surowców leczniczych.
Zasady zagospodarowania Uzdrowiska Wskazuje się tereny nawietrzania i spływu powietrza z obszaru uzdrowiska: doliny rzek Bystrej i Bochotniczanki, suche doliny rynnowe oraz wierzchowiny Charza A – do zachowania bez prawa zabudowy kubaturowej, z wyłączeniem terenów przeznaczonych w studium pod zabudowę. Zgodnie ze statutem Uzdrowiska Nałęczów przyjętym Uchwałą Nr X/100/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 25 listopada 2011 r. w dokumentach planistycznych przyjmuje się następujące ustalenia: W strefach A, B i C uzdrowiska w zakresie: 1) ochrony walorów klimatycznych uzdrowiska: a. objęcie ochroną roślinności wysokiej – zakazuje się wycinki drzew, poza: - wycinkami związanymi z realizacją inwestycji liniowych celu publicznego, - wycinkami sanitarnymi, - wycinkami związanymi z bezpieczeństwem ludzi i mienia, - wycinkami związanymi z rewaloryzacją zabytkowych oraz historycznych ogrodów i parków, - planową gospodarką leśną (planami urządzenia lasu), - wycinkami związanymi z realizacją zbiorników wodnych w obszarach wskazanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; zakaz ten obejmuje wszystkie rodzaje zadrzewień: śródpolne, przywodne, przyuliczne, ogrody przydomowe, ogrody wokół zabudowy pensjonatowej, parki, zieleńce, drzewa wokół obiektów usługowych i w granicach zabudowy wielorodzinnej, lasy; 9 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
b. utrzymanie uwilgotnienia gruntów i rzeźby terenu poprzez wykluczenie: - prowadzenia robót melioracyjnych i innych działań powodujących niekorzystne zmiany stosunków wodnych, - nadsypywania gruntów w obszarze trwałych użytków zielonych, - zmiany ukształtowania powierzchni ziemi w obrębie wąwozów i skarp dolin rzecznych, - zmiany ukształtowania powierzchni ziemi, z wyjątkiem obszarów bezpośrednio związanych z dopuszczoną realizacją obiektów budowlanych na podstawie odrębnych przepisów; 2) ochrony fizjonomii uzdrowiska i jego ładu przestrzennego – odpowiednie kształtowanie zagospodarowania poprzez: a. ograniczenie realizacji obiektów kubaturowych o wysokości przekraczającej 14 m (licząc od powierzchni gruntu do kalenicy dachu), b. preferowanie realizacji dachów wielospadowych, c. wykluczenie w dolinach rzek rozbudowy obiektów budowlanych, w tym także lokalizacji nowych siedlisk rolnych, z wyjątkiem obiektów gospodarki wodnej oraz dróg i mostów, d. zachowanie istniejącej linii zabudowy, e. zachowanie historycznego układu zabudowy w granicach siedlisk, f. zabrania się stosowania w elewacjach i dachach budynków kolorystyki agresywnej i obcej krajobrazowo, g. wykonywanie na granicy z terenem publicznym ogrodzeń ażurowych, z wykluczeniem ogrodzeń z prefabrykowanych elementów betonowych;
3) ochrony elementów kształtujących walory obszaru uzdrowiskowego: a. wyklucza się: - zmianę przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego, - zmianę przeznaczenia zadrzewionych i zakrzewionych gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne, z wyjątkiem przeznaczenia na parki i inwestycje liniowe celu publicznego, - zmianę przeznaczenia łąk i pastwisk na cele nierolnicze i nieleśne, z wyjątkiem przeznaczenia na parki i zieleńce oraz inwestycje liniowe celu publicznego, b. dopuszcza się lokalizację i formy tablic i urządzeń reklamowych szczegółowo określone w odrębnej uchwale.
Zgodnie z przepisami prawnymi oraz statutem uzdrowiska wprowadza się obowiązek zachowania w strefach ochrony uzdrowiskowej minimalnej powierzchni terenów zieleni lub terenów biologicznie czynnych, przy czym: 10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- jako tereny zieleni – należy rozumieć powierzchnie gruntu pokryte roślinnością trwałą lub sezonową; - jako tereny biologicznie czynne – należy rozumieć tereny z nawierzchnią ziemną urządzoną w sposób zapewniający naturalną wegetację, w szczególności jako trawniki lub kwietniki, a także stanowiące 50% sumy powierzchni tarasów i stropodachów z taką nawierzchnią, nie mniejszej jednak niż 10 m2, oraz wodę powierzchniową na tych terenach.
2. Strefa A ochrony uzdrowiskowej Podstawowym kierunkiem zagospodarowania strefy A jest rozwój lecznictwa uzdrowiskowego – poprzez modernizację i rozbudowę istniejących obiektów i urządzeń oraz budowę nowych zakładów w obrębie Parku Zdrojowego, na terenach rolnych przy ulicy Kamieniak w sąsiedztwie Lasu Wąwozy, przy ulicy 1 Maja, przy ulicy Górskiego. Zakłada się rozszerzenie oferty leczniczej uzdrowiska o specjalistyczne działy medycyny oraz rehabilitację, profilaktykę i odnowę biologiczną, w tym dla sportowców. Zakłada się sukcesywną rewitalizację Parku Zdrojowego – wzbogacenie i częściową przebudowę szaty roślinnej, wyposażenie w małą architekturę oraz włączenie do Parku terenów łąk w dolinie rzeki Bystrej. Zachowuje się bez zmiany przeznaczenia tereny Parku Zdrojowego i zieleni miejskiej, tereny leśne: Las Wąwozy i Las Zakładowy oraz łąki po południowej stronie rzeki Bystrej. Zachowuje się istniejącą zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, z dopuszczeniem remontów i modernizacji oraz odtwarzaniem budynków, bez prawa zwiększania powierzchni zabudowy. Przeznacza się tereny położone przy ulicach: Paderewskiego, Armatnia Góra, Klonowej pod zabudowę pensjonatową. Powierzchnia obszaru strefy A wynosi 133,9 ha. Ograniczeniem zakresu rozbudowy zakładów i urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego jest, zgodnie z ustawą z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw, obowiązek zachowania co najmniej 65% powierzchni strefy A jako terenów zielonych.
W strefie A wyklucza się: a) budowę obiektów mogących znacząco oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem obiektów budowlanych służących poprawie stanu sanitarnego uzdrowiska, w szczególności takich jak sieć wodno-kanalizacyjna, sieć gazowa, kotłownie gazowe, wiercenia wykonywane w celu ujmowania wód leczniczych, b) budowę stacji bazowych telefonii ruchomej, stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz stacji radiolokacyjnych i innych emitujących fale elektromagnetyczne, z wyjątkiem urządzeń łączności na potrzeby służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa, z zastrzeżeniem, że urządzenia te będą oddziaływały na środowisko polami elektromagnetycznymi o poziomie nie wyższym niż określone dla strefy B. 11 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Zakazuje się: a) lokalizowania zakładów produkcyjnych, magazynów i składów, b) budowy stacji paliw oraz punktów dystrybucji produktów naftowych, c) budowy budynków mieszkalnych wielorodzinnych, d) budowy garaży wolnostojących, e) budowy obiektów handlowych o powierzchni użytkowej powyżej 400 m2, f) budowy autostrad i dróg ekspresowych, g) budowy urządzeń piętrzących wodę na rzekach, h) budowy elektrowni wodnych i wiatrowych, i) lokalizacji nowej zabudowy jednorodzinnej, z dopuszczeniem modernizacji obiektów istniejących, bez możliwości zwiększenia powierzchni zabudowy (nie dotyczy nadbudowy istniejących obiektów), j) uruchamiania pól biwakowych i campingowych, lokalizacji domków turystycznych i campingowych, k) prowadzenia targowisk, z wyjątkiem punktów sprzedaży pamiątek, wyrobów ludowych, produktów regionalnych lub towarów o podobnym charakterze, w formach i miejscach wyznaczonych przez gminę, l) trzymania zwierząt gospodarskich, w rozumieniu ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, m) prowadzenia działalności rolniczej, w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, n) organizacji rajdów samochodowych i motorowych, o) palenia ognisk oraz wzniecania otwartego ognia, p) lokalizacji i budowy składowisk odpadów stałych i płynnych, punktów skupu płodów rolnych, skupu złomu, składów nawozów sztucznych, środków chemicznych oraz składów opału, q) lokalizacji i budowy parkingów naziemnych o liczbie miejsc postojowych większej niż 15% miejsc noclegowych w danym obiekcie sanatoryjnym, pensjonacie – nie większej jednak niż 30 miejsc postojowych, r) lokalizacji i budowy parkingów naziemnych przed obiektami usługowymi o liczbie miejsc postojowych większej niż 10, s) organizowania imprez masowych, w rozumieniu ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, zakłócających proces leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, i działalności o charakterze rozrywkowym zakłócającej ciszę nocną w godzinach 2200 – 600, z wyjątkiem imprez masowych znajdujących się w harmonogramie imprez gminnych, t) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze, 12 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego u) urządzania i ustawiania stoisk lub urządzeń o podobnej funkcji na prowadzenie sprzedaży pamiątek, wyrobów ludowych oraz produktów regionalnych poza miejscami wyznaczonymi. Dla całego obszaru strefy A obowiązuje zachowanie 65% strefy jako terenów zielonych.
Tereny lecznictwa uzdrowiskowego – Uzu, UZuk Istniejące i projektowane tereny lecznictwa uzdrowiskowego oznacza się symbolem UZu na rysunku Nr 1 studium; symbolem UZuk oznacza się projektowany teren lecznictwa uzdrowiskowego przy ul. Górskiego 9. W strefie A znajdują się następujące zakłady lecznictwa uzdrowiskowego: 1) Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów” S. A. w Nałęczowie; w skład zespołu wchodzą: - Kardiologiczny Szpital Uzdrowiskowy: I, II i III oddział szpitalny, oddział intensywnej opieki kardiologicznej, poradnia kardiologiczna, „Pawilon Angielski”, - Sanatorium Uzdrowiskowe „Książę Józef”: oddziały I i II, „Batorówka”, „Stare Łazienki”, poradnia rehabilitacyjna; oraz gabinety lecznictwa specjalistycznego: LUXMED, Ośrodek Chirurgii Oka Prof. Z Zagórskiego, Ośrodek Ortopedii i Traumatologii ARTHROS, - Ośrodek Chirurgii Plastycznej dr M. Kuczyńskiego, - Sanatorium Uzdrowiskowe „Fortunat”: Oddziały I i II, „Uciecha”, „Jesienna Rezydencja”. - Zakład Rehabilitacji z Atrium, - Zakład Przyrodoleczniczy, - Przychodnia Uzdrowiskowa, - Laboratorium Analityczne. 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego z Zakładem Przyrodoleczniczym; 3) Sanatorium Uzdrowiskowe „Ciche Wąwozy w Nałęczowie” Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej; 4) Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników z bazą rehabilitacyjną; 5) Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy w Nałęczowie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej z Zakładem Przyrodoleczniczym i Fizjoterapii oraz Oddziałem Rehabilitacji Kardiologicznej, Pozawałowej i Pooperacyjnej. Wskazuje się nowe tereny pod lokalizację obiektów lecznictwa uzdrowiskowego: - przy ulicy Kamieniak po jej wschodniej i zachodniej stronie, - przy ulicy 1 Maja, - przy ulicy Górskiego 9 - UZuk. Obowiązują następujące parametry i wskaźniki zabudowy: 13 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- minimalna powierzchnia nowotworzonych działek budowlanych: 2.500 m2, - maksymalna wysokość zabudowy: dla terenów oznaczonych symbolem UZu – 4 kondygnacje, nie więcej niż 14 m od naturalnego poziomu terenu do najwyższego punktu dachu, - dla terenu lecznictwa uzdrowiskowego oznaczonego symbolem UZuk, położonego przy ulicy Górskiego 9 w jednostce urbanistycznej 1, ze względu na warunki ochrony tzw. „dworu Górskiego” wpisanego do rejestru zabytków pod nr A/763, ustala się: - łączna powierzchnia zabudowy nie może przekraczać 10% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy liczona od poziomu terenu do najwyżej położonej krawędzi dachu wynosi 9,0 m, - stosowanie dachów symetrycznie pochyłych, dwu- lub wielospadowych, o kącie nachylenia 30° – 40°, - zachowanie co najmniej 55% powierzchni biologicznie czynnej na działce budowlanej, pod warunkiem zachowania co najmniej 65% powierzchni strefy A jako terenów zieleni. W strefie lecznictwa uzdrowiskowego nie dopuszcza się lokalizacji innych funkcji.
Tereny zabudowy pensjonatowej – MP Zachowuje się istniejące obiekty i dopuszcza się lokalizację zabudowy pensjonatowej oznaczonej symbolem MP na rysunku Nr 1 studium; na terenach MP dopuszcza się ponadto lokalizację usług gastronomii i turystyki oraz zdrowia i kultury. Obowiązują następujące parametry i wskaźniki zabudowy: - minimalna powierzchnia nowotworzonych działek budowlanych: 2.500 m2, - maksymalna wysokość zabudowy: 4 kondygnacje, nie więcej niż 14 m od naturalnego poziomu terenu do najwyższego punktu dachu, - stosowanie dachów symetrycznie pochyłych, dwu- lub wielospadowych, o kącie nachylenia 30° – 40°, - zachowanie co najmniej 55% powierzchni biologicznie czynnej na działce budowlanej, pod warunkiem zachowania co najmniej 65% powierzchni strefy A jako terenów zieleni.
Tereny zabudowy jednorodzinnej – MN Dopuszcza się zachowanie, remonty, przebudowy i odtwarzanie istniejącej zabudowy jednorodzinnej, bez prawa powiększania powierzchni zabudowy. Maksymalna wysokość zabudowy: 2 kondygnacje, nie więcej niż 12 m od naturalnego poziomu terenu do najwyższego punktu dachu. Dopuszcza się zmianę przeznaczenia terenów MN na tereny zabudowy pensjonatowej lub usług o funkcjach dopuszczonych w strefie A.
Tereny usług – U, UZ, UK, US, UG 14 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
W strefie A dopuszcza się utrzymanie istniejących i lokalizację nowych obiektów o funkcjach usługowych: - w Parku Zdrojowym oznaczonym symbolem ZPz/UZ/UK/US/UG: usług zdrowia, kultury, sportu, gastronomii, - na wydzielonych terenach oznaczonych symbolem U – usług różnych o funkcjach obsługi pacjentów i kuracjuszy. Minimalna powierzchnia nowotworzonej działki budowlanej: 2.500 m2. Maksymalna wysokość zabudowy: 2 kondygnacje, nie więcej niż 12 m od naturalnego poziomu gruntu do najwyższego punktu dachu; dachy symetrycznie pochyłe, wielospadowe, o kącie nachylenia 30° – 40°. W planach miejscowych należy określić minimalną powierzchnię biologicznie czynną na działce budowlanej z zachowaniem co najmniej 65% terenów zieleni w strefie A.
Tereny zieleni parkowej – ZPz/UZ/UK/US/UG, ZP Centralny obszar strefy A zajmuje Park Zdrojowy o powierzchni 21,5 ha, oznaczony symbolem ZPz/UZ/UK/US/UG. Z obszaru Parku wyodrębnia się obiekty lecznictwa uzdrowiskowego, oznaczone symbolem UZu. W Parku znajdują się obiekty i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego i funkcji towarzyszących: - ujęcia wód leczniczych „Barbara” oraz źródła „Celiński – Żelaziste” i „Miłość”, - pijalnia wód, palmiarnia i kawiarnia, - baseny w Atrium i w Sanatorium dla Rolników, - urządzone ścieżki dla rehabilitacji ruchowej, - galerie sztuki połączone ze sprzedażą, - budynek mieszkalny (Domek Biskupi). Park dekorują liczne rzeźby i pomniki; na rzece Bochotniczance urządzono staw ze sztuczną wyspą. Adaptuje się wszystkie funkcje zlokalizowane w Parku Zdrojowym. Park Zdrojowy jest wpisany do rejestru zabytków jako zespół pałacowo-zdrojowy; obowiązują warunki przebudowy i rozbudowy parku i obiektów jak dla zabytków wpisanych do rejestru. Rekomenduje się objęcie Parku Zdrojowego kompleksową rewaloryzacją, zwłaszcza uporządkowaniem i wzbogaceniem szaty roślinnej. Przeznacza się tereny łąk po północnej stronie rzeki Bystrej, oznaczone symbolem ZP, pod powiększenie Parku Zdrojowego. Dolina rzeki Bystrej stanowi teren zagrożony zalaniem wodami powodziowymi, jest elementem korytarza ekologicznego o randze regionalnej oraz stanowi klin nawietrzający obszar uzdrowiska; w granicach doliny nie dopuszcza się lokalizacji zabudowy, obowiązuje zachowanie co najmniej 90% powierzchni biologicznie czynnej pokrytej roślinnością. 15 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Adaptuje się istniejącą zieleń parkową i urządzoną zieleń miejską, oznaczone symbolem ZP. W granicach terenu ZP przy ulicy Lipowej dopuszcza się organizacje imprez masowych z ograniczeniami obowiązującymi dla uzdrowiska. Wskazuje się przebieg projektowanych ciągów pieszo-jezdnych od ulicy Spacerowej do ulicy Górskiego oraz do terenu Parku.
Lasy - ZL Wskazuje się tereny leśne o istotnym znaczeniu dla stabilizacji klimatu – Las Wąwozy, Las Zakładowy, las na Górze Jabłuszko, oznaczone symbolem ZL. Rekomenduje się zagospodarowanie Lasu Wąwozy i lasu na Górze Jabłuszko jako parków leśnych, bez zmiany leśnego charakteru zadrzewień i poszycia – poprzez urządzenie nieutwardzonych ścieżek pieszych i rowerowych oraz malej architektury – ławek, koszy, oświetlenia, a także uporządkowanie i pielęgnację drzewostanu i częściowe usunięcie zakrzaczeń. Uporządkowanie i wyposażenie lasów w małą architekturę pozwoli na stworzenie atrakcyjnych terenów spacerowych, uzupełniających trasy spacerowe w Parku Zdrojowym.
3. Strefa B ochrony uzdrowiskowej Strefa B ochrony uzdrowiskowej otacza ze wszystkich stron strefę A. W strefie B znajdują się istotne dla obsługi kuracjuszy i mieszkańców miasta funkcje: usług kultury, oświaty i sportu, administracji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego, usługi hotelowe, gastronomii i handlu. W strefie tej zlokalizowana jest zabudowa pensjonatowa, jednorodzinna i wielorodzinna. Powierzchnia obszaru objętego granicami strefy B (bez strefy A) wynosi 962,7 ha. W strefie B dopuszcza się zachowanie i lokalizację nowych funkcji z zakresu mieszkalnictwa – zabudowy jedno- i wielorodzinnej, zabudowy pensjonatowej oraz usług wspomagających działalność uzdrowiskową: usług zdrowia, oświaty, nauki, kultury, sportu, turystyki, administracji, handlu i innych usług nieuciążliwych dla środowiska. Dopuszcza się zachowanie istniejącej zabudowy zagrodowej na wskazanych w studium terenach z możliwością jej rozbudowy.
W strefie B ochrony uzdrowiskowej ustala się wymienione poniżej zakazy i ograniczenia. Zakazuje się: a) lokalizacji, budowy i rozbudowy zakładów przemysłowych, a także obiektów handlowych o powierzchni większej niż 400 m2, b) lokalizacji i budowy parkingów naziemnych o liczbie miejsc postojowych powyżej 50; z wyjątkiem podziemnych i naziemnych parkingów wielopoziomowych, c) lokalizacji i budowy składowisk odpadów stałych i płynnych, punktów skupu złomu i stałych punktów skupu produktów rolnych, 16 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego d) lokalizacji i uruchamiania stacji paliw bliżej niż 500 m od granicy obszaru strefy A ochrony uzdrowiskowej, e) lokalizacji i budowy urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne będących przedsięwzięciami mogącymi zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, oddziałujących na strefę A ochrony uzdrowiskowej polami elektromagnetycznymi o poziomach wyższych niż dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych – charakteryzowane przez dopuszczalne wartości parametrów fizycznych – dla miejsc dostępnych dla ludności, określone na podstawie art. 122 ustawy Prawo ochrony środowiska, f) uruchamiania punktów dystrybucji i składowania nawozów sztucznych, środków chemicznych, składów opału i innych artykułów uciążliwych dla środowiska, g) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze, h) lokalizacji blaszanych kiosków handlowych, i) realizacji drugiej linii zabudowy wzdłuż ulic: Lipowej, Kościuszki, Prusa, Polnej, Poniatowskiego, Górskiego, j) realizacji obiektów kubaturowych w odległości mniejszej niż 10 m od koryta rzek Bystrej i Bochotniczanki. Wprowadza się: a) ograniczenia w przeznaczaniu użytków rolnych na cele nierolnicze w następujących rejonach: - w północno-zachodniej części strefy B, pomiędzy rzeką Bystrą a ul. Kamieniak, - w południowo-zachodniej części strefy B, pomiędzy ul. Charz A a ul. Powstańców 1863 r., - w południowo-wschodniej części strefy B, pomiędzy rzeką Bystrą a ul. Bochotnica, - w północno-wschodniej części strefy B, pomiędzy ul. Bochotnica a ul. Dulębów; b) zakaz realizacji nowej zabudowy: - po wschodniej stronie ul. Powstańców 1863 r., - po północnej stronie ul. Charz A, - po południowej stronie ul. Wiercieńskiego, - wzdłuż ul. Paderewskiego na odcinku przecinającym dolinę rzeki Bystrej, - po zachodniej stronie ul. Granicznej; poza obszarami wskazanymi na mapie strefy B stanowiącej załącznik do statutu jako tereny MN, RM, MP, US, UP, dla których dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy i wymianę istniejących budynków na nowe; c) nakaz ochrony i pielęgnacji alei oraz szpalerów drzew przyulicznych – ulice Lipowa, Kościuszki, Prusa, Dulębów. 17 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Dla całego obszaru strefy B obowiązuje zachowanie co najmniej 50% strefy jako terenów zielonych. Minimalna powierzchnia nowowydzielanych działek budowlanych wynosi: a. dla zabudowy pensjonatowej 1500 m2, b. dla zabudowy zagrodowej: 1500 m2, c. dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami: 1000 m2, d. dla usług turystyki (hotele, ośrodki wypoczynkowe, motele) i pozostałych usług o charakterze komercyjnym: 2500 m2, e. dla usług publicznych i administracji: 1500 m2.
W granicach strefy B ochrony uzdrowiskowej wskazuje się teren nowego Parku Miejskiego oznaczonego symbolem ZPm/UT/US/UK/UZ o funkcjach: - urządzonej zieleni miejskiej o wysokim standardzie, - usług turystyki, sportu i rekreacji, kultury, zdrowia. Dopuszcza się podział terenu na działki o powierzchni minimum 5000 m2, z warunkiem przeznaczenia części terenu pod zieleń parkową ogólnodostępną. Obowiązuje zachowanie co najmniej 80% powierzchni biologicznie czynnej w granicach każdej działki budowlanej, w tym nie mniej niż 60% powierzchni działki budowlanej jako zieleni urządzonej stanowiącej ogólnodostępny park miejski, stanowiący przestrzeń publiczną.
4. Strefa C ochrony uzdrowiskowej Strefa C ochrony uzdrowiskowej stanowi otoczenie strefy B; zasady zagospodarowania strefy służą stabilizacji korzystnego klimatu uzdrowiska, zachowaniu czystości powietrza, walorów krajobrazowych oraz ochronie udokumentowanego złoża wód leczniczych. Powierzchnia strefy C: 1292,4 ha (bez strefy A i B). Granice strefy C są równe granicom obszaru uzdrowiska Nałęczów. W strefie C ochrony uzdrowiskowej zakazuje się: a) lokalizacji, budowy i rozbudowy zakładów przemysłowych, b) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze. W strefie C przyjmuje się minimalny udział terenów biologicznie czynnych wynoszący 45%. Minimalna powierzchnia nowowydzielanych działek budowlanych wynosi: a) dla zabudowy pensjonatowej 1500 m2, b) dla zabudowy zagrodowej: 1500 m2, c) dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami: 1000 m2, 18 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
d) dla usług turystyki (hotele, ośrodki wypoczynkowe, motele) i pozostałych usług o charakterze komercyjnym: 2500 m2, e) dla usług publicznych i administracji: 1500 m2.
IV. Obszary i zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego 1. Cele ochrony środowiska Podstawą formułowania ustaleń dotyczących ochrony środowiska jest przyjęcie zasady zrównoważonego rozwoju, stanowiącej warunek przekształceń gospodarczych i społecznych Gminy z jednoczesną ochroną jej wyjątkowych walorów środowiskowych i kulturowych. Zasady i warunki ochrony środowiska uwzględniają: - warunki i zasady ochrony środowiska wynikające z występowania wielu form prawnych ochrony przyrody oraz obszarów i obiektów wskazanych do objęcia ochroną prawną lub planistyczną, - wykorzystanie walorów turystycznych i rekreacyjnych Gminy, zarówno części południowej stanowiącej otulinę Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, jak i części północnej o dużej koncentracji lessowych wąwozów i bogato ukształtowanym krajobrazie, a także jej wartości kulturowych, - harmonijny rozwój funkcji uzdrowiskowych, wypoczynkowych i turystycznych, ochrony zdrowia, mieszkalnictwa, infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, usług i produkcji, - podniesienie standardów obsługi ludności, - rozwój rolnictwa ekologicznego i agroturystyki.
2. Obszary i obiekty objęte ochroną prawną Ochroną prawną obejmuje się obszary i obiekty odgrywające znaczącą rolę w krajowym i regionalnym systemie powiązań przyrodniczych. W granicach miasta i gminy Nałęczów znajdują się wymienione poniżej obszary i obiekty prawnie chronione zgodnie z przepisami z zakresu ochrony środowiska.
Europejskie systemy przyrodnicze Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET-PL jako element paneuropejskiej sieci ekologicznej EECONET nie posiada umocowania prawnego, stanowi jednak ważną wytyczną polityki przestrzennej kraju w zakresie ochrony środowiska. Wyznaczone obszary podlegają ochronie, miedzy innymi poprzez ustalenie zasad ochrony w opracowaniach planistycznych. Południowa część gminy Nałęczów (do linii kolejowej) położona jest w obrębie obszaru węzłowego Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET-PL o znaczeniu międzynarodowym – Obszar Środkowej Wisły, rozciągającym się do Sandomierza do Warszawy. Ochroną obejmuje się dolinę Wisły jako transregionalny korytarz ekologiczny, będący główną drogą migracji gatunków w skali kraju, oraz powiązane z nim parki krajobrazowe i systemy chronionego krajobrazu. 19 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
W programie CORINE biotopes wskazano dolinę Ciemięgi jako ostoję przyrodniczą o znaczeniu europejskim, wskazaną do szczególnej ochrony z uwagi na walory krajobrazowe i siedliskowe. Dolina Ciemięgi sąsiaduje z gminą Nałęczów, rzeka płynie wzdłuż najbardziej wysuniętego na wschód odcinka granicy.
Obszary sieci Natura 2000 W granicach miasta i gminy Nałęczów nie wyznaczono ani nie projektuje się wyznaczenia obszarów sieci Natura 2000. Istniejące i projektowane zagospodarowanie gminy nie oddziałuje na obszary Natura 2000 ustanowione lub planowane w regionie lubelskim.
Kazimierski Park Krajobrazowy Kazimierski Park Krajobrazowy obejmuje obszar o powierzchni 14 961 ha obejmujący tereny w gminach: Janowiec, Końskowola, Nałęczów, Wąwolnica, Kazimierz Dolny, Puławy, Karczmiska i Wilków. W gminie Nałęczów granicami KPK objęty jest obszar o powierzchni około 50 ha, położony przy zachodniej granicy gminy w obrębie Drzewce Kolonia. Południowa i zachodnia część gminy wraz z miastem Nałęczów stanowi otulinę Kazimierskiego Parku Krajobrazowego; obejmuje obszar o powierzchni 3 130 ha, w tym obszar uzdrowiska. Na obszarze KPK obowiązują przepisy rozporządzenia Wojewody Lubelskiego Nr 4 z dnia 23 marca 2005 roku w sprawie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, cytowane w tomie I studium – Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. Ochroną obejmuje się niepowtarzalne walory przyrodnicze, krajobrazowe, kulturowe, historyczne i turystyczne środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem wąwozów i skarp lessowych z cennymi siedliskami florystycznymi. Granice KPK i otuliny KPK zostały wskazane na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium. Na obszarze Kazimierskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny dopuszcza się zagospodarowanie zgodne z ustaleniami studium i planów miejscowych, z uwzględnieniem szczególnej ochrony wartości przyrodniczych i krajobrazowych oraz dziedzictwa kulturowego.
Pomniki przyrody W mieście i gminie Nałęczów ochroną prawną objęto 17 pomników przyrody – drzew o szczególnej wartości przyrodniczej i krajobrazowej; według wykazu umieszczonego w tomie I studium – Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. Pomniki przyrody zostały wskazane oznaczeniem graficznym, skrótem nazwy i numerem kolejnym na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium. Lipa drobnolistna – pomnik przyrody przy drodze wojewódzkiej Sadurki – Nałęczów (nr 5) jest w złym stanie i wymaga pilnych zabiegów pielęgnacyjnych. Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi i mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego rozpadu. 20 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody w stosunku do pomników przyrody obowiązują następujące zakazy: - niszczenia i uszkadzania drzew, - uszkadzania i zanieczyszczania gleby, - dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody, - zmiany sposobu użytkowania ziemi, - umieszczania tablic reklamowych na drzewach i w obrębie ich koron. Zakazy nie dotyczą: - realizacji inwestycji celu publicznego, po uzgodnieniu z Wojewodą Lubelskim, - zadań z zakresu obronności kraju lub w wypadku likwidowania nagłych zagrożeń bezpieczeństwa publicznego i prowadzenia akcji ratowniczych. Rekomenduje się ustanowienie wokół pomników przyrody strefy ochronnej, w której będzie obowiązywał zakaz zabudowy i prowadzenia robót ziemnych, z wyłączeniem robót stanowiących inwestycje celu publicznego, powadzonych z niezbędną ostrożnością – w drodze uchwały Rady Miejskiej lub jako ustalenia planu miejscowego. Szerokość strefy powinna być nie mniejsza od zasięgu korony, o promieniu nie mniejszym niż 15,0 m, w dostosowaniu do lokalnych warunków.
Aleje drzew wpisane do rejestru zabytków Ochroną prawną poprzez wpisanie do rejestru zabytków objęte są aleje drzew: - aleja 149 lip drobnolistnych w Drzewcach oraz aleja 60 kasztanowców wzdłuż drogi prowadzącej do pałacu w Drzewcach, wpisane do rejestru zabytków pod nr A/754 (nr 43 na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium), - aleja 86 lip drobnolistnych w Czesławicach, przy bocznej drodze do Piotrowic Małych oraz aleje lip drobnolistnych przy drogach do Nałęczowa i do Sadurek, wpisane do rejestru zabytków pod nr A/727 (nr 42 na rysunkach Studium). Obowiązują zasady ochrony jak dla obiektów wpisanych do rejestru zabytków.
3. Obszary i obiekty wskazane do objęcia ochroną prawną 3.1. Projektowane pomniki przyrody Drzewa i aleje drzew o walorach pomnikowych Wskazuje się następujące drzewa i aleje drzew o wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych do objęcia ochroną prawną przez ustanowienie pomników przyrody, w drodze uchwały Rady Miejskiej, po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska: - aleja 149 lip drobnolistnych w Drzewcach wzdłuż drogi Drzewce – Bronice, 21 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- 13 lip drobnolistnych w Ludwinowie, w centralnej części wsi, - 86 lip drobnolistnych w Czesławicach, przy bocznej drodze do Piotrowic Małych, - lipa drobnolistna o obwodzie pnia 390 cm w Sadurkach przy drodze do Ożarowa, - lipa drobnolistna o obwodzie pnia 350 cm w Sadurkach przy szkole podstawowej, - lipa drobnolistna o obwodzie pnia 310 cm w Sadurkach na gruncie p. Poniatowskiego. Do czasu uznania za pomniki przyrody, wskazane drzewa i aleje drzew należy objąć ochroną jak dla ustanowionych pomników przyrody. Drzewa i aleje drzew wskazane są oznaczeniem graficznym na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium.
Źródło w Cynkowie Ochroną prawną przez ustanowienie pomnika przyrody należy objąć źródło descensyjne podzboczowe w Cynkowie, utworzone w szczelinach skał kredowych na lewym brzegu rzeki Bochotniczanki. Źródło stanowi swobodny wypływ wód podziemnych, o wydajności szacowanej na około 33 l/sek. Do czasu uznania za pomnik przyrody, źródło należy objąć ochroną jak dla ustanowionych pomników przyrody. Ochronę źródła zapewni wyznaczenie strefy ochrony źródliskowej, wskazanej na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium. Zasady ochrony należy określić w uchwale Rady Miejskiej ustanawiającej pomnik przyrody oraz uwzględnić w ustaleniach planu miejscowego.
3.2. Projektowane zespoły przyrodniczo-krajobrazowe Wskazuje się wymienione poniżej obszary o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych do objęcia ochroną prawną przez ustanowienie zespołów przyrodniczo- krajobrazowych, w granicach wskazanych na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium, w drodze uchwał Rady Miejskiej, po uzgodnieniu z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. W uchwałach należy określić szczególne cele ochrony, ustalenia dotyczące ochrony czynnej oraz zakazy, zgodnie z przepisami odrębnymi. Do czasu ustanowienia zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, w planach miejscowych należy ustalić następujące zakazy: - niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obszaru, z wyjątkiem prac związanych z budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych, - wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, - uszkadzania i zanieczyszczania gleby, - dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody, - likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, - wylewania gnojowicy, - zmiany sposobu użytkowania ziemi – z wyjątkiem powiększania powierzchni i budowy nowych stawów, 22 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- wydobywania dla celów gospodarczych lessu i torfu, - umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb, - zbioru, niszczenia i uszkadzania roślin i grzybów, - umieszczania tablic reklamowych. Zakazy o których mowa nie dotyczą: - prac wykonywanych na potrzeby ochrony przyrody, - realizacji inwestycji celu publicznego oraz zadań z zakresu obronności państwa. Granice projektowanych zespołów przyrodniczo-krajobrazowych zostały wskazane na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Stawy w Czesławicach” Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Stawy w Czesławicach” o powierzchni 16,5 ha obejmuje ogrodzony staw pałacowy i stawy przyległe do niego od południowego- wschodu w zespole dworsko-parkowym w Czesławicach. Zespół stawów stanowi dobre warunki dla bytowania i gniazdowania ptaków wodnych. Obszar położony jest w granicach otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Antopol” Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Antopol” w Bochotnicy Kolonii obejmuje zespół parkowo-dworski ze stawami w dolinie Bochotniczanki i izolowane zalesione wzniesienie o długości 400 m i wysokości 14 m, położone na północny-zachód od stawów w Antopolu. Wskazuje się do objęcia ochroną zespół parkowo-dworski i fragmentarycznie wykształcony las bukowy i lipowo-klonowy. Jest to jedno z nielicznych stanowisk buka zwyczajnego poza granicą jego zasięgu.
Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Łysa Góra” Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Łysa Góra” obejmuje kompleks leśny w Bochotnicy. Kompleks leśny stanowi las grabowo-dębowy i lipowy ze stanowiskami roślin chronionych: - wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, storczyki podkolan zielony i kruszczyk, przylaszczka; oraz roślin rzadkich: - kokorycz, kokoryczka, zawilec gajowy; a także ze starodrzewem dębowym i lipowym, w większości o walorach pomnikowych. 23 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
4. Obszary i obiekty wskazane do objęcia ochroną planistyczną Wskazuje się obszary i obiekty o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych do objęcia formami ochrony planistycznej w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego:
Regionalny System Obszarów Chronionych Należy objąć ochroną planistyczną korytarz ekologiczny o randze regionalnej, przebiegający dolinami rzek Bystrej i Bochotniczanki, łączący Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina Ciemięgi” położony przy wschodniej granicy gminy z Kazimierskim Parkiem Krajobrazowym. Poprzez obszar Kazimierskiego Parku Krajobrazowego i jego otulinę stanowi powiązanie z główną osią ekologiczną województwa – doliną Wisły oraz z Kozłowieckim Parkiem Krajobrazowym, doliną rzeki Wieprz i Poleskim Parkiem Krajobrazowym. Zachowanie ciągłości przestrzennej systemów ekologicznych jest niezbędne dla ochrony i kształtowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej regionu. W miejscowych planach należy ustalić następujące zasady ochrony: - zakaz budowy obiektów kubaturowych w granicach den dolin rzecznych; zakaz nie dotyczy terenów położonych w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej uzdrowiska Nałęczów wyznaczonych w studium, - zakaz tworzenia barier przegradzających pasmo korytarza, z wyjątkiem niezbędnych inwestycji infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, - zakaz przekształcania terenów łąk w użytki rolne, - obowiązek prowadzenia fitomelioracji terenów rolnych (zadrzewień i zakrzewień), - obowiązek wykaszania łąk dla ochrony przed sukcesją leśną.
Lokalny ekologiczny system obszarów chronionych (ESOCH) zwany Systemem Przyrodniczym Gminy (SPG) System przyrodniczy gminy, stanowiący ekologicznie aktywny, ciągły przestrzennie układ, tworzą: - kompleksy leśne: Las Cynkowski, Las Zakładowy, Lasy Bochotnickie, - doliny rzek Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego, - tereny polno-leśne o podwyższonej różnorodności biologicznej i krajobrazowej, - doliny cieków wodnych o wilgotnym podłożu, - zalesione i zadrzewione wąwozy, - suche doliny erozyjne jako potencjalne powiązania przyrodnicze, - enklawy i półenklawy leśne, łąkowo-polne i łąkowo-leśne, - pasy ochrony warunków siedliskowych lasów. 24 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Ustanowienie SPG, poprzez wzmocnienie powiązań z Regionalnym Systemem Obszarów Chronionych, stanowić będzie czynnik budujący odporność środowiska na antropopresję i zapewniający związki pomiędzy ekosystemami naturalnymi i zbliżonymi do naturalnych a otwartymi terenami rolniczymi, a tym samym chroniący stabilność krajobrazu. Zasady zagospodarowania obszarów SPG podporządkowuje się funkcjom ekologicznym; dopuszcza się gospodarkę leśną i rolną oraz rekreację i sport. Na obszarach objętych granicami systemu SPG wyklucza się: - lokalizację przedsięwzięć mogących pogorszyć stan środowiska oraz dysharmonizujących krajobraz – z wyjątkiem koniecznych inwestycji infrastruktury technicznej i komunikacyjnej wskazanych w Studium, - tworzenie nasypów ziemnych i innych przeszkód usytuowanych poprzecznie do osi dolin rzecznych – z wyjątkiem jak wyżej, - tworzenie składowisk odpadów, wylewisk gnojowicy i grzebowisk zwierząt, - lokalizację zabudowy mieszkaniowej, z wyjątkiem uzupełniania istniejących zespołów zabudowy na obszarach wskazanych w studium, - eksploatację surowców mineralnych, z wyjątkiem wydobycia torfów leczniczych w granicach udokumentowanego złoża torfu. Dla zachowania równowagi ekologicznej obszarów SPG i terenów przekształconych, należy podjąć działania ochraniające i wzbogacające środowisko: - ograniczenie eksploatacji wód podziemnych do poziomu, który nie powoduje destabilizacji stosunków wodnych, - stosowanie ekstensywnych upraw rolniczych, promowanie rolnictwa ekologicznego, - prowadzenie gospodarki leśnej zgodnie z funkcją glebochronną i wodochronną lasów, - zalesianie gleb mniej korzystnych dla wykorzystania rolniczego, w celu ochrony gleb przed erozją zboczową i wąwozową oraz dla tworzenia wspomagających ciągów ekologicznych łączących małopowierzchniowe tereny leśne, - utrzymanie i uzupełnianie zadrzewień i zakrzewień agroekosystemów, w tym szczególnie remiz i pasów zieleni śródpolnej przebiegających prostopadle do spadków zboczy, - ograniczenie stopnia rozwoju funkcji rekreacyjnych do chłonności turystycznej terenów. Dla zachowania i wzmocnienia struktury ekologicznej sieci obszarów SPG należy: - zachować istniejące i tworzyć nowe zbiorniki małej retencji dla lepszego wykorzystania zasobów wodnych, - sukcesywnie przebudowywać drzewostany zgodnie z ich naturalnym siedliskiem, - stosować różne formy fitomelioracji dla wzbogacenia najuboższych przyrodniczo terenów, stanowiących potencjalne powiązania przyrodnicze, - usuwać obiekty osłabiające działanie systemu; utrzymywać, powiększać i budować nowe przepusty w istniejących nasypach drogowych, - poprawiać funkcjonowanie głównych ciągów ekologicznych poprzez obudowę biologiczną cieków. 25 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Strefa ochrony źródliskowej „Cynków" Wskazuje się obszar strefy ochrony źródliskowej „Cynków”, zgodnie z rysunkiem studium. Celem wyznaczenia strefy jest ochrona źródła descensyjnego, położonego pod kilkumetrowej wysokości stromym zboczem doliny Bochotniczanki po jej lewej stronie, wskazanego do objęcia ochroną prawną przez ustanowienie pomnika przyrody. W granicach strefy ustala się: - zakaz naruszania naturalnego ukształtowania niszy źródliskowej, - ochronę zadrzewień i zakrzewień wokół źródliska, w tym zieleni umacniającej skarpę, - nakaz odprowadzania ścieków do sieci kanalizacji sanitarnej lub gromadzenia w atestowanych szczelnych zbiornikach bezodpływowych; zakaz odprowadzania ścieków nieczyszczonych do wód powierzchniowych, zakaz stosowania lokalnych i indywidualnych oczyszczalni ścieków; - gromadzenie odpadów bytowych i gnojowicy wyłącznie w szczelnych zbiornikach, - ograniczenie stosowania chemicznych środków uprawy i ochrony roślin, - nakaz utrzymania i tworzenia nowych pasów zadrzewień i zakrzewień w obszarze użytkowanej rolniczo strefy zboczowej doliny Bochotniczanki, poprzecznych do spadków, w celu ograniczenia spływów powierzchniowych i gruntowych wód potencjalnie zanieczyszczonych środkami uprawy roślin.
Obszar Ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 406 „Niecka Lubelska” Wskazuje się do objęcia ochroną planistyczną zasoby wód podziemnych występujące na terenie całej gminy. Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 406 stanowi obszar występowania wód poziomu kredowego, silnie narażonych na zanieczyszczenia powierzchniowe ze względu na brak warstw izolujących. Celem ochrony jest tworzenie warunków dla zachowania czystości wód trzeciorzędowych poziomów wodonośnych, dla ich obecnego i przyszłego wykorzystania. Południowa część gminy znajduje się w Obszarze Wysokiej Ochrony (OWO) GZWP nr 406. Wynika to ze stosunkowo słabej izolacyjności nadkładu, co powoduje średnie i silne zagrożenie dla wód podziemnych. W planach miejscowych należy wprowadzić następujące zakazy i nakazy: - zakaz lokalizacji obiektów mogących mieć szkodliwe oddziaływanie na wody podziemne, - zakaz odprowadzania nieczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i do gruntu, - zakaz urządzania grzebowisk zwierząt, - nakaz likwidacji niekontrolowanych wysypisk odpadów.
Obszar ochronny zlewni rzek Bystrej i Ciemięgi 26 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się do objęcia ochroną planistyczną obszar zlewni rzek Bystrej i Ciemięgi, w celu zabezpieczenia zasobów wód powierzchniowych i gruntowych przed zanieczyszczeniem oraz w celu podniesienia klasy czystości rzeki Bystrej. Ochroną należy objąć dna dolin rzek oraz nachylone ku dolinom zbocza i fragmenty wierzchowiny – z których zmywy powierzchniowe niosące zanieczyszczenia związane z chemizacją rolnictwa mogą bezpośrednio zagrażać czystości wód. W planach miejscowych należy ustalić następujące zasady ochrony: - zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco wpływać na środowisko przyrodnicze, w tym na stan wód i gleb, a w szczególności: - zakładów produkcyjnych lub usługowych mogących pogorszyć warunki sanitarne wód, - ferm hodowli bydła i trzody chlewnej w systemie gnojowicowym, - wysypisk odpadów, w tym składowisk odpadów produkcyjnych, - grzebowisk zwierząt i zakopywania środków ochrony roślin i ich opakowań, - zakaz wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i do gruntu, - zakaz rozpylania nawozów i środków ochrony roślin napowietrznymi środkami transportu, - zakaz stosowania pylistych nawozów sztucznych, z wyjątkiem wapna, - zakaz drenowania użytków rolnych.
Wąwolnicki Park Agroekologiczny Wskazuje się granice projektowanego Wąwolnickiego Parku Agroekologicznego, stanowiącego formę planistycznej ochrony krajobrazu rolniczego; określa się następujące zasady ochrony: - zachowanie utrwalonego historycznie układu pól (rozłogów), - zachowanie i uzupełnienie świadomie kształtowanej zieleni śródpolnej, służącej poprawie warunków agroekologicznych produkcji rolnej, - ochrona istniejących, odtwarzanie i budowa nowych obiektów małej retencji stabilizujących stosunki wodne dla potrzeb rolnictwa, - zachowanie i kontynuacja tradycyjnych układów zabudowy wiejskiej. Park agroekologiczny stanowi ochronę przestrzeni z jej rolniczymi atrybutami o dużej wartości kulturowej i użytkowej.
„Zielony Pierścień" Wskazuje się do objęcia ochroną planistyczną obszar „Zielonego Pierścienia” stanowiącego strefę czynnej ochrony fizjonomii krajobrazu. „Zielone pierścienie” ustanawiane wokół miast tworzą strefy chroniące zarówno strukturę ekologiczną miast, funkcjonowanie miejskich terenów zieleni, klimat i stan czystości powietrza, jak i potencjał ekologiczny terenów podmiejskich. Dla Nałęczowa jest to 27 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego szczególnie istotne, ze względu na warunki ochrony klimatu jako podstawy funkcjonowania uzdrowiska. „Zielony Pierścień” pełni następujące funkcje: - stabilizację warunków środowiskowych w mieście, - ochronę struktury ekologicznej oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych obszarów podmiejskich, - ochronę struktury przestrzennej terenów podmiejskich przed chaotyczną urbanizacją – terenów otwartych oraz krajobrazów mozaikowych z rozproszoną zabudową i często towarzyszącymi zabudowie zbiorowiskami fitosocjologicznymi o znaczących walorach florystycznych, - ograniczenie presji miasta na tereny wiejskie, - wypoczynku codziennego i świątecznego. Ustanowienie strefy czynnej ochrony fizjonomii krajobrazu oznacza wskazanie do działań mających na celu wzbogacenie przyrodnicze terenów, poprzez wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień, rozwoju małej retencji, sukcesywną przebudowę szaty roślinnej w kierunku zgodnym z naturalnymi siedliskami. W gminie Nałęczów głównymi elementami tworzącymi „Zielony Pierścień” są: - doliny rzek Bystrej i Bochotniczanki, - kompleksy leśne: Las Cynkowski, Las Zakładowy, lasy bochotnickie i w Charzu A, - otwarte tereny rolnicze z zachowanym harmonijnym krajobrazem. Z obszaru „Zielonego Pierścienia” wyklucza się tereny zwartej zabudowy miejskiej Nałęczowa oraz tereny przeznaczone w Studium pod zabudowę. Doliny rzeczne oraz tereny leśne i zadrzewione układające się pasmowo w kierunku centrum miasta stanowią główne kierunki powiązań ekologicznych systemów przyrodniczych miasta oraz podstawowe pasma nawietrzania i spływu powietrza.
5. Ochrona zasobów środowiska Lasy Zachowuje się kompleksy leśne i lasy małopowierzchniowe w mieście i gminie Nałęczów bez zmiany przeznaczenia – z wyjątkiem budowy i modernizacji obiektów infrastruktury komunikacyjnej i technicznej; dopuszcza się przekształcenie lasów w granicach miasta na parki leśne, z zachowaniem leśnego charakteru zadrzewień i poszycia. Uznaje się za celowe objęcie ochroną planistyczną lasów jako bardzo istotnego elementu tworzącego potencjał ekologiczny środowiska przyrodniczego, poprzez ujęcie w planach miejscowych wymienionych poniżej zasad zagospodarowania. Wskazuje się obszary leśne (stanowiące własność prywatną) do uznania w drodze decyzji Starosty Puławskiego za lasy ochronne, zgodnie z przepisami odrębnymi: - lasy wodochronne – chroniące zasoby wód podziemnych i powierzchniowych, położone w obszarze źródliskowym, wzdłuż cieku wodnego oraz w strefie ochrony pośredniej 28 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
zewnętrznej ujęcia wody w Charzu A: Las Cynkowski, teren leśny wzdłuż dopływu Bochotniczanki w Antopolu, część Lasu Zakładowego; - lasy glebochronne – na zboczach o nachyleniu ponad 20%, na terenach podatnych na osuwiska, na stromych zboczach wąwozów lessowych, zagrożonych erozją wietrzną, wodną i wąwozową: Las Wąwozy w Nałęczowie oraz lasy w miejscowościach Bochotnica Kolonia, Bronice, Bronice Kolonia, Chruszczów Kolonia, Cynków, Czesławice, Drzewce, Drzewce Kolonia, Ludwinów, Paulinów, Piotrowice, Sadurki i Strzelce; - lasy stabilizacji klimatycznej, pełniące funkcję ochrony i stabilizacji klimatu uzdrowiska – Las Wąwozy w Nałęczowie i lasy położone w granicach strefy C ochrony uzdrowiskowej w miejscowościach Charz A i B, Bochotnica, Bochotnica Kolonia, Sadurki i Cynków. Lasy wskazane do uznania za lasy ochronne oznaczone są na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium. Zasady prowadzenia gospodarki leśnej w lasach glebochronnych, wodochronnych i stabilizacji klimatycznej określone zostaną w akcie prawnym o uznaniu tych lasów za ochronne. W lasach ochronnych gospodarkę leśną należy ograniczyć do działań pielęgnacyjnych, selekcji drzew chorych i wadliwych, do przebudowy drzewostanu w celu urozmaicenia składu gatunkowego optymalnego dla siedliska i powiększania różnorodności biologicznej. Okres odnawiania i przebudowy drzewostanu określa się na 20 – 50 lat, w dostosowaniu do funkcji nieprzerwanej ochrony siedliska. Dopuszcza się wykorzystanie turystyczne lasów poprzez urządzenie ścieżek edukacyjnych, szlaków pieszych i ścieżek rowerowych z wykorzystaniem istniejących dróg i ścieżek leśnych. Nie dopuszcza się zmiany przeznaczenia i użytkowania terenów leśnych, z wyjątkiem: - przeznaczenia pod budowę lub modernizację obiektów i urządzeń infrastruktury komunikacyjnej i technicznej, - przekształcania lasów na parki leśne, - terenów wskazanych w studium pod funkcje nieleśne. W celu ochrony warunków siedliskowych lasów (przede wszystkim stosunków wodnych) oraz w celu zachowania strefy ekotonalnej postuluje się wprowadzenie w planach miejscowych zakazu zabudowy w odległości nie mniejszej niż 50 m od granicy lasów; oraz w odległości nie mniejszej niż 10 m w granicach terenów wskazanych w studium pod zabudowę. Zasady wyznaczania strefy zgodnie z ustaleniami studium dotyczącymi ochrony planistycznej Systemu Przyrodniczego Gminy. Granicę strefy bez prawa zabudowy należy dostosować do lokalnych warunków, z uwzględnieniem innych elementów przyrodniczych wymagających ochrony. Nie wprowadza się zakazu zabudowy wokół małopowierzchniowych terenów leśnych. Granicę rolno-leśną należy kształtować zgodnie z zasadami ekologicznymi – z zachowaniem jej urozmaiconego przebiegu, z pozostawieniem enklaw niezalesionych i polan leśnych jako strefy ekotonalnej stanowiącej siedliska zwierząt, gównie ptaków i owadów.
Zalesienia 29 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się obszary przeznaczone pod zalesienia, obejmujące gleby o niższej przydatności rolniczej oraz stoki o nachyleniu powyżej 20% i strome ściany wąwozów, zagrożone erozją wodną lub wąwozową. Granice zalesień należy traktować jako orientacyjne – ich przebieg powinien być uściślony w planach miejscowych, z uwzględnieniem lokalnych warunków i stanu własności gruntów. Zalesienia należy wykonywać zgodnie z planem zalesień, wyłącznie gatunkami zgodnymi z siedliskiem, z uwzględnieniem wielogatunkowości oraz gatunków domieszkowych i biocenotycznych tworzących podszyt. Nie dopuszcza się zalesień dolin rzek Bystrej, Bochotniczanki, Strumyka Olszowieckiego, Ciemięgi, mniejszych cieków wodnych i den dolin suchych.
Szata roślinna W planach miejscowych należy wprowadzić obowiązek ochrony i uzupełniania szpalerów drzew przydrożnych i tworzenia nowych ciągów zadrzewień wzdłuż dróg, w bezpiecznej odległości od pasa drogowego. Należy objąć ochroną zadrzewienia śródpolne, remizy i pojedyncze drzewa, jako bardzo cenne elementy środowiska przyrodniczego o wysokich walorach krajobrazowych, sprzyjające bioróżnorodności, stabilizujące klimat oraz stanowiące siedliska drobnej fauny. Rekomenduje się urządzanie nowych pasów zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych, usytuowanych prostopadle do kierunku nachylenia stoków, w celu ochrony gleb przed erozją wodną i wietrzną. Należy dążyć do odtwarzania ciągów ekologicznych o znaczeniu lokalnym, poprzez wzbogacanie i łączenie grup zadrzewień i zakrzewień nowymi nasadzeniami oraz zachowanie przejść o odpowiedniej szerokości w pasach zwartej zabudowy. Ochroną należy objąć również drzewa i krzewy ozdobne, w tym owocowe, występujące na prywatnych posesjach, parkach, w otoczeniu kapliczek i krzyży przydrożnych, na cmentarzu. Rekomenduje się podjęcie działań w celu promowania nowych nasadzeń ozdobnych gatunków rodzimych w prywatnych ogrodach; szczególnie cenne są nasadzenia kwitnących krzewów pachnących, tradycyjnie uprawianych w Nałęczowie i stanowiących charakterystyczny rys miasta (róże, jaśminy, bzy, akacje).
Park Zdrojowy Rekomenduje się podjęcie działań w celu wzbogacenia flory Parku Zdrojowego o nowe nasadzenia, w tym dobór ozdobnych krzewów, bylin i roślin jednorocznych kwitnących w różnych miesiącach okresu wegetacji, w celu utworzenia barwnej kompozycji roślinnej, sprzyjającej wypoczynkowi i regeneracji sił. Park Zdrojowy w Nałęczowie, a zwłaszcza szata roślinna, wymaga pilnie rewaloryzacji, odtworzenia i przebudowy zadrzewień oraz wzbogacenia planu ogrodu – urządzenia części stanowiącej ogród regularny typu francuskiego (w sąsiedztwie Pałacu Małachowskich i Sanatorium „Książę Józef”) poprzez zastosowanie bogatych parterów roślinnych; oraz uporządkowania części stanowiącej ogród krajobrazowy, poprzez usunięcie części małowartościowych krzewów i zastąpienie ich drzewami i krzewami kwitnącymi (na przykład 30 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego wieloma gatunkami róż, stanowiącymi dawniej wizytówkę uzdrowiska), wprowadzenie luźno rosnących kwitnących roślin jednorocznych i ziół, przebudowę składu gatunkowego łąki. Rekomenduje się wykonanie nasadzeń roślin nadwodnych wzdłuż rzeki Bochotniczanki i wybranych części brzegów stawu (trzciny, tatarak, oczeret, wiklina czerwona, pałka wąskolistna, wiązówka błotna, kosaciec żółty, mięta nadwodna) – co będzie miało wyraźnie korzystny wpływ na czystość wody stawu i na warunki bytowania fauny, w tym gniazdowania kaczek. Z tych samych względów celowe jest wprowadzenie w obrębie stawu rodzimych ozdobnych roślin wodnych (grzybień biały, grzybień czerwony, czermień błotna, hiacynt wodny). Wymienione rośliny nadwodne i wodne charakteryzują się działaniem natleniającym i oczyszczającym. Postuluje się nasadzenia roślin wyłącznie gatunków rodzimych, właściwych dla siedliska. Postuluje się dostosowanie planu nasadzeń i pielęgnacji drzew i krzewów do warunków bytowania ptaków śpiewających: odpowiednie są krzewy o zwartym pokroju, drobnych gałęziach, mające jadalne owoce, sadzone w grupach i nie podlegające formowaniu. Wskazane jest również, aby konieczne zabiegi pielęgnacyjne drzew polegające na ich przycinaniu były prowadzone bardzo oszczędnie, bez ingerencji w kształt korony i bez usuwania drobnych gałęzi. Zniekształcenie koron, podcinanie dolnych gałęzi i pozostawianie ogołoconych konarów pozbawia drzewa walorów krajobrazowych, zwiększa podatność na złamanie podczas wichury oraz, przede wszystkim, sprzyja gniazdowaniu i bytowaniu ptaków z rodziny krukowatych (kawki, gawrony) – a liczna populacja krukowatych wpływa na zanieczyszczenie parku.
Łąki Obejmuje się ochroną przed zmianą użytkowania tereny łąk w dolinach rzek i cieków wodnych, stanowiące element Systemu Przyrodniczego Gminy, wskazane na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium; w szczególności nie dopuszcza się przekształcania łąk na grunty orne, zalesienia i zakrzaczenia, wprowadzania porzecznych przegród (z wyjątkiem budowy i modernizacji dróg oraz budowy inżynierskich obiektów drogowych, wskazanych w studium) oraz budowy ogrodzeń. W miejscowych planach należy wprowadzić zakaz zmiany stosunków wodnych, mogącej wpływać niekorzystnie na siedliska łąkowe oraz zachowanie łąk w należytym stanie przez regularne koszenie. Nie dopuszcza się zabudowy kubaturowej i utwardzania terenu; dopuszcza się urządzanie nieutwardzonych szlaków pieszo-jezdnych i ścieżek rowerowych. Na terenach łąk dopuszcza się budowę zbiorników małej retencji oraz służących hodowli ryb, dla celów uprawy szkółkarskiej roślin wodnych, rekreacji, ochrony przed powodzią, poprawy walorów krajobrazowych i klimatycznych – w miejscach wyznaczonych lub nie wyznaczonych na rysunku Nr 2 studium.
Wody powierzchniowe i podziemne Stan czystości wód powierzchniowych i podziemnych warunkuje nie tylko ich wykorzystanie do celów gospodarczych, rolniczych i rekreacyjnych, ale i kondycję całej biosfery. 31 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Dla ochrony wód podziemnych i powierzchniowych przed degradacją oraz dla poprawy stanu ich czystości wskazuje się następujące działania: - rozbudowę systemu kanalizacji sanitarnej, obejmującej w pierwszym etapie obszary istniejącej i projektowanej zwartej zabudowy w sąsiedztwie dolin rzek Bystrej i Bochotniczanki, - przeprowadzenie rozbudowy i modernizacji miejskiej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w celu zwiększenia jej wydajności i poprawy parametrów wód pościekowych odprowadzanych do rzeki Bystrej, - budowę lokalnych oczyszczalni mechaniczno-biologicznych dla obsługi zespołów zwartej zabudowy, usług i produkcji na terenach nieobjętych miejskim systemem kanalizacji sanitarnej oraz przyjęcie zasady obowiązku podłączenia obiektów do kanalizacji miejskiej z chwilą jej wybudowania i uruchomienia, z jednoczesną likwidacją oczyszczalni lokalnych, - wdrożenie systemu kontroli szczelności bezodpływowych indywidualnych zbiorników ścieków, - wprowadzenie i egzekwowanie zakazu odprowadzania nieczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i do gruntu, - likwidację nieurządzonych wysypisk odpadów oraz egzekwowanie odbioru odpadów komunalnych z gospodarstw domowych poprzez kontrolę zawieranych umów na odbiór odpadów, - wprowadzenie zakazu zabudowy kubaturowej w dolinach rzek. Celem, do którego należy dążyć, jest uzyskanie dla rzek Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego co najmniej II klasy czystości wód. Poza działaniami służącymi do eliminacji potencjalnych źródeł zanieczyszczeń należy również dążyć do poprawy jakości wód powierzchniowych poprzez działania o charakterze biologicznym: - zachowanie naturalnego charakteru dotychczas nieprzekształconych odcinków linii brzegu rzek Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego, - zagospodarowanie brzegów rzek (lub ich wybranych odcinków) roślinnością nadwodną, charakteryzującą się oddziaływaniem oczyszczającym i natleniającym wodę zbiornika, stanowiącą jednocześnie osłonę biologiczną rzek, chroniącą przed spływami powierzchniowymi z pól, niosącymi pył lessowy, substancje biogenne oraz środki ochrony roślin, - tworzenie osłony biologicznej rzek poprzez zalesienie wskazanych w studium terenów zboczowych, - wprowadzenie zakazu melioracji odwadniających w dolinach rzek, - zachowanie bez zmiany użytkowania zagłębień podmokłych i z wodą występującą okresowo oraz stawów i oczek wodnych.
Gleba i powierzchnia ziemi Wysoka bonitacja gleb w gminie i wynikający z tego wysoki stopień wykorzystania rolniczego gruntów powodują, że rolnictwo jest i nadal pozostanie jedną z głównych dziedzin gospodarki gminy. Ze względu na zdecydowaną przewagę występowania gleb najwyższych klas 32 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego bonitacyjnych (I – III) nie jest możliwa pełna ochrona tych gleb przez zmianą przeznaczenia i użytkowania. Rozwój miasta i gminy odbywać się będzie na gruntach gleb klas chronionych – w taki sposób, aby możliwie w jak największym stopniu ochronić zwarte kompleksy rolnicze. Planowana zabudowa stanowi uzupełnienie ciągów zabudowy wiejskiej oraz skupiona jest wokół nowo powstających węzłów komunikacyjnych w przebiegu projektowanej obwodnicy Nałęczowa. Dla obszarów pozostających w użytkowaniu rolniczym należy wprowadzić następujące zasady zagospodarowania: - przeciwdziałanie erozji wietrznej, wodnej i wąwozowej poprzez zalesienie połaci zboczowych, zwłaszcza w sąsiedztwie dolin rzecznych Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego oraz otoczenia wąwozów, - wzbogacenie ekologiczne agroekosytemów poprzez zabiegi fitomelioracyjne (utrzymanie i tworzenie nowych zadrzewień śródpolnych, remiz, zadrzewień i zadarnień obrzeży wąwozów, - zachowanie łąk jako użytków zielonych bez przekształcania na grunty orne oraz przeznaczenie gruntów ornych położnych w dnach dolin rzecznych, suchych dolin, w podmokłych obniżeniach na użytki zielone, - tworzenie preferencji dla proekologicznych kierunków produkcji rolnej, w tym gospodarstw agroekologicznych, - wykluczenie bezściołowej hodowli zwierząt gospodarskich, ograniczenie wielkości nowych i rozbudowywanych gospodarstw hodowlanych do 20 DJP, - promowanie małej retencji wodnej w celu poprawy stosunków wodnych gruntów ornych i użytków zielonych, - działania w celu zmniejszania nadmiernej kwasowości gleb i zmniejszania niedoboru składników pokarmowych dla produkcji roślinnej – rozważne stosowanie nawozów sztucznych i środków chemicznej ochrony roślin. Położenie miasta i gminy w zasięgu różnych form prawnych ochrony przyrody, w tym w otulinie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, powoduje konieczność zachowania naturalnego urzeźbienia powierzchni ziemi. Dotychczasowe zagospodarowanie miasta i gminy nie wprowadziło niekorzystnych zmian. Wydobycie wód leczniczych nie ma wpływu na ukształtowanie powierzchni ziemi. Eksploatacja udokumentowanego złoża torfu leczniczego w dolinie rzeki Bystrej wpłynie na zmianę ukształtowania dna doliny rzeki; powinna być prowadzona w sposób szczególnie staranny. Wyrobisko poeksploatacyjne może być zrekultywowane w kierunku utworzenia zbiornika małej retencji. Prawidłowo wykonany zbiornik, wraz ze starannym zagospodarowaniem otoczenia, może stanowić element wzbogacający walory przyrodnicze i krajobrazowe doliny. Nie dopuszcza się eksploatacji złoża torfu w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej. Działaniem mogącym niekorzystnie oddziaływać na powierzchnię ziemi jest eksploatacja udokumentowanego złoża iłów „Piotrowice”. Jest to złoże o niewielkiej powierzchni i zasięg jego oddziaływania jest bardzo ograniczony. W części eksploatacja jest już zakończona, wprowadza się obowiązek rekultywacji wyrobiska w kierunku leśnym. Ewentualna dalsza 33 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego eksploatacja złoża również pociągnie za sobą obowiązek zalesienia po jej zakończeniu, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Powietrze W mieście utrzymuje się dobry stan czystości atmosfery – nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych norm stężeń podstawowych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenku siarki
SO2, dwutlenku azotu NO2 i pyłu zawieszonego. Średnioroczne stężenie tych zanieczyszczeń wynosi około 50% poziomu dopuszczalnego dla uzdrowisk. Zachowanie dobrego stanu czystości powietrza w mieście i gminie Nałęczów nie wymaga wprowadzania zmian do istniejącego stanu zagospodarowania. Wyjątkiem jest planowana budowa obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830. Zmiana przebiegu drogi wpłynie na wyeliminowanie z obszaru miasta i uzdrowiska znacznej części zanieczyszczeń (pył zawieszony, tlenek węgla) generowanych przez ruch pojazdów silnikowych. Ze względu na planowany rozwój funkcji mieszkaniowych i usługowych, w celu utrzymania niskich wartości emitowanych zanieczyszczeń, należy stosować następujące zasady zagospodarowania: - zakaz stosowania palenisk na paliwo stałe (z wyłączeniem biopaliw stałych) w nowo lokalizowanych obiektach, - rozbudowa sieci gazowej, jako ekonomicznego i nie powodującego zanieczyszczeń nośnika energii, - stworzenie preferencji dla stosowania do celów grzewczych i gospodarczych paliw niskoemisyjnych i nieemisyjnych, w tym energii ze źródeł odnawialnych (kolektory słoneczne, pompy cieplne, biopaliwa), - utrzymanie i rozwój istniejących oraz urządzanie nowych form zieleni miejskiej, zarówno w przestrzeni publicznej jak i towarzyszącej usługom (w tym szczególnie usługom zdrowia) oraz zabudowie mieszkaniowej. Naturalnym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest pył lessowy, stanowiący około 45% pyłów opadających. Pył lessowy powstaje w wyniku erozji wietrznej wierzchowin i zboczy wzgórz otaczających Nałęczów, szczególnie silnej w okresie długotrwałej suszy letniej. Dla ochrony przed powstawaniem pyłu należy stosować różne formy zagospodarowania zielenią, w tym zalesienia partii zboczowych, zadrzewienia i zakrzaczenia śródpolne i przydrożne, zadarnienia obszarów nieużytkowanych rolniczo. Na stan czystości atmosferycznej gminy nie wpływa działanie żadnych obiektów produkcji spoza granic gminy. Zakłady Azotowe w Puławach, wobec zastosowanych zmian technologicznych wynikających z warunków ochrony środowiska, nie stanowią zagrożenia.
Klimat akustyczny Źródłem uciążliwości akustycznej w Nałęczowie jest komunikacja i transport. Podstawowym problemem jest hałas generowany przez ciężki ruch transportowy, prowadzony tranzytem przez centrum miasta i jednocześnie przez obszar strefy A ochrony uzdrowiskowej w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830 – przebiegającej przez miasto ulicami: 34 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Charz A, Paderewskiego, Armatnia Góra (w bezpośrednim sąsiedztwie Parku Zdrojowego), 1 Maja, ulicą Lipową i ulicą Bochotnica. Poziom hałasu przekracza normy dopuszczalne dla uzdrowisk. Ze względu na standardy jakości lecznictwa uzdrowiskowego, określone w przepisach prawnych, stanowi to bardzo poważny problem dla miasta i zagrożenie dla funkcjonowania uzdrowiska. Rozwiązaniem jest planowana budowa obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830. Trwają procedury planistyczne oraz działania w celu zapewnienia funduszy na wykonanie tej inwestycji. Obwodnica przejmie cały ruch tranzytowy oraz, przez projektowany węzeł w Sadurkach, ciężki transport towarowy – zaopatrzenie miasta i wywóz butelkowanej wody mineralnej z „Nałęczowianki”. Po wybudowaniu obwodnicy, przebiegający przez miasto odcinek drogi pomiędzy skrajnymi węzłami uzyska klasę drogi zbiorczej, a natężenie ruchu i wynikający stąd poziom hałasu i wibracji nie będzie przekraczać dopuszczalnych norm. Wzrośnie natomiast natężenie ruchu na odcinku drogi wojewódzkiej nr 826 od projektowanego węzła w Strzelcach do centrum miasta, w ulicy Kolejowej. Tą trasą odbywać się będzie ruch osobowy (podróże mieszkańców, turystów i kuracjuszy) oraz zaopatrzenie miasta. Rekomenduje się ustalenie w planach miejscowych obowiązku zagospodarowania zielenią pasów wzdłuż ulicy Kolejowej oraz odsunięcie nieprzekraczalnej linii zabudowy od linii drogi, zgodnie z lokalnymi warunkami. Po wybudowaniu obwodnicy ciąg ulic: Charz A, Paderewskiego, Armatnia Góra, 1 Maja, Aleja Lipowa i Bochotnica stanowić będzie nadal jedną z osi układu komunikacyjnego w mieście, o zwiększonym natężeniu ruchu samochodowego. Wobec istniejącego zagospodarowania miasta i położenia terenów uzdrowiska nie ma możliwości skierowania ruchu lokalnego poza obręb strefy A ochrony uzdrowiskowej. Hałas generowany przez transport kolejowy nie ma istotnego wpływu na klimat akustyczny gminy, ponieważ linia kolejowa przebiega w otwartym terenie, poza strefą zabudowy mieszkaniowej. Przewiduje się obniżenie hałasu kolei w wyniku planowanej modernizacji torów i taboru kolejowego. Postuluje się, aby ze względu na charakter uzdrowiskowy i kulturowy Nałęczowa przyjąć dla obszaru miasta i gminy następujące zasady ochrony przed hałasem: - funkcję tłumienia hałasu komunikacyjnego powinna pełnić wyłącznie zieleń w różnych formach; dopuszcza się stosowanie ekranów akustycznych w szczególnych przypadkach, - wprowadzenie pasów zieleni wysokiej i niskiej o charakterze izolacyjnym wzdłuż planowanego przebiegu obwodnicy – w nawiązaniu do istniejącej zieleni i ukształtowania terenu, - zachowanie i ochrona istniejących, uzupełnienia i wprowadzenie nowych pasów zadrzewień i zakrzaczeń przyulicznych, - zakaz stosowania wzdłuż ulic ogrodzeń innych niż ażurowe (o ile nie jest to sprzeczne z zasadami ochrony zabytków), co będzie sprzyjać tworzeniu osłon chroniących wnętrza posesji poprzez nasadzenia gęsto ulistnionych krzewów ozdobnych. 35 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się pasy i tereny zieleni urządzonej i nieurządzonej wzdłuż dróg i ulic o dużym natężeniu ruchu, do ujęcia w planach miejscowych; rekomenduje się zagospodarowanie zielenią wysoką i niską pasów terenu wzdłuż linii kolejowej. Obowiązuje zakaz przekraczania dopuszczalnych wartości hałasu emitowanego do środowiska, zgodnie z przepisami odrębnymi.
6. Ochrona krajobrazu Krajobraz gminy Nałęczów jest wynikiem cech podłoża wykształconego na podłożu skały lessowej, podatnej na działanie wód powierzchniowych i czynników erozyjnych. Wykształciły się tu unikalne formy rzeźby terenu – głębokie wąwozy i rozcięcia erozyjne, zbocza dolin rzecznych o znacznym nachyleniu, łagodne zbocza wzgórz i wierzchowiny pozbawione zadrzewień, podatne na działanie erozji wietrznej. W celu ochrony unikalnych walorów krajobrazu przyjmuje się następujące zasady: - kształtowanie nowych zespołów zabudowy w harmonii z otaczającym krajobrazem, - zachowanie tradycyjnych form zabudowy wiejskiej, - zachowanie bez ingerencji wąwozów i rozcięć erozyjnych, zgodnie z ustaleniami Studium określającymi odległości zabudowy i prowadzenia prac ziemnych, - zachowanie zadrzewień i remiz śródpolnych, tworzenie nowych nasadzeń, - zachowanie historycznie utrwalonego typu zabudowy w mieście – reprezentacyjnych willi na dużych działkach bogato urządzonych zielenią, ustalenie w planach miejscowych minimalnej powierzchni działek budowlanych i minimalnej wielkości powierzchni biologicznie czynnej odpowiadających obecnym standardom, - ochrona otwarć krajobrazowych i punktów widokowych w kierunku doliny rzeki Bystrej, Bochotniczanki Strumyka Olszowieckiego przed przesłaniającym zainwestowaniem i zadrzewieniami, - ochrona terenów przyleśnych i przywodnych przed zabudową. Przy budowie obwodnicy Nałęczowa należy stosować rozwiązania techniczne, pozwalające w maksymalnym stopniu chronić walory krajobrazowe i środowisko gminy.
V. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO, ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO 1. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego Dziedzictwo kulturowe stanowi wartość podlegającą ochronie prawnej. Celem ochrony dóbr kultury jest ich zachowanie, utrzymanie i udostępnienie społeczeństwu dla celów nauki, popularyzacji wiedzy i sztuki, rozwoju kultury, tak aby stanowiły czynny element życia współczesnego społeczeństwa. Ochrona dóbr kultury w stosunku do zabytków nieruchomych polega na zabezpieczeniu ich przed dewastacją, opracowaniu dokumentacji naukowej oraz konserwacji, rejestracji lub odbudowie bez utraty ich walorów. 36 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Jednym z narzędzi polityki ochrony dóbr kultury jest planowanie przestrzenne. W odniesieniu do Gminy Nałęczów, ochronie podlegają: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru i ich otoczenie oraz zabytki nieruchome ujęte w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków, a w szczególności: - krajobraz kulturowy, - układ urbanistyczny, - dzieła architektury i budownictwa, - cmentarze, - parki i ogrody, - miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2) zabytki archeologiczne będące pozostałościami pradziejowego i historycznego osadnictwa, 3) geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektów budowlanych, placów i ulic, jednostek osadniczych. Podejmowanie następujących prac przy zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków: - prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku lub w jego otoczeniu, - badań konserwatorskich i architektonicznych, - badań archeologicznych, - przemieszczanie lub dokonywanie podziału zabytku, - zmiana przeznaczenia lub sposobu korzystania z zabytku, - umieszczanie na zabytku urządzeń technicznych, reklam, napisów, wymaga uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków. Zagospodarowanie na cele użytkowe zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru wymaga posiadania: - dokumentacji konserwatorskiej określającej stan zachowania zabytku nieruchomego i możliwości jego adaptacji, z uwzględnieniem historycznej funkcji i wartości zabytku, - uzgodnionego z wojewódzkim konserwatorem zabytków programu prac konserwatorskich przy zabytku, określającego zakres i sposób ich prowadzenia oraz wskazującego niezbędne do zastosowania materiały i technologie, - uzgodnionego z wojewódzkim konserwatorem zabytków programu zagospodarowania zabytku wraz z otoczeniem oraz dalszego korzystania z zabytku, z uwzględnieniem wyeksponowania jego wartości. Pozwolenie na prowadzenie prac przy zabytkach nieruchomych może być uzależnione od przeprowadzenia na koszt wnioskodawcy niezbędnych badań konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych. 37 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
W gminnej ewidencji zabytków należy ująć: - zabytki nieruchome wpisane do rejestru, - inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, - inne zabytki nieruchome wyznaczone przez burmistrza miasta w porozumieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
2. Obiekty i obszary objęte ochroną prawną Wskazuje się następujące obiekty i obszary objęte ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków: Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa lubelskiego – stan na dzień 15 czerwca 2010 r. (w pierwszej kolumnie – numer obiektu zgodnie z rysunkami studium) Miasto Nałęczów: nr rejestru obiekt
zabytków adres, położenie Zespół architektoniczno-krajobrazowy Nałęczowa, 1 A/585 w granicach wg planu załączonego do decyzji; Centrum uzdrowiska. Zespół pałacowo-zdrojowy: dawny pałac Małachowskich (wraz ze stolarką i dekoracjami ściennymi), Domek Grecki, stary pałac zwany zamkiem, brama wjazdowa, 2 A/257 Domek Gotycki, Łazienki, Domek Biskupi, Sanatorium, park z rzeźbami i układem wodnym, sztuczną wyspą oraz łąkami przylegającymi do parku od strony zachodniej – w granicach wg opisu w decyzji i orzeczeniu; Park Zdrojowy. 3 A/806 Willa „Borowianka” ul. Armatnia Góra 6. Willa „Ukraina” z otoczeniem w granicach działki, wg planu załączonego 4 A/973 do decyzji; ul. Armatnia Góra 10. Willa „Oktawia”; 5 A/399 ul. Armatnia Góra 12. Willa „Podgórze”, oficyna, ustęp, bramka ogrodzenia, ogród; 6 A/869 ul. Armatnia Góra 16. Kaplica p.w. Św. Karola Boromeusza, z działką i drzewostanem; 7 A/865 ul. Armatnia Góra 18. Willa „Widok” z ogrodem, w granicach działek określonych 8 A/862 w decyzji; ul. Armatnia Góra 22, 22a, ul. Lasockiego 2. Zespół zabudowy dawnej „Szkoły Witkiewiczowskiej”: gmach szkoły rzemieślniczej, następnie spółdzielczej – ul. Chmielewskiego 4; 9 A/605 budynek gospodarczy (dawna oficyna szkoły spółdzielczej) – ul. Spółdzielcza 14; 38 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
wraz z pełnym ich wystrojem architektonicznym i fakturalnym. Willa „Brzozy” z otoczeniem w granicach działek określonych 10 A/828 w decyzji; ul. Głębocznica 8; ul. Orzechowa 8; ul. Brzozy. Budynek tzw. „dwór Górskiego” wraz z ogrodem, w granicach 11 A/763 wg planu załączonego do decyzji; ul. Górskiego 7. 12 A/756 Dom mieszkalny; ul. Graniczna 24 a. Willa „Słoneczna” wraz z ogrodem, w granicach wg planu załączonego 13 A/744 do decyzji; ul. Kościuszki 4. 14 A/868 Kapliczka z posągiem Św. Michała Archanioła; Aleja Lipowa. Willa „Regina” z otaczającym ogrodem, w granicach wg planu 15 A/917 załączonego do decyzji; Aleja Lipowa 7. 16 A/907 Willa „Różana” z oficyną w ogrodzie, w obrębie działki; Aleja Lipowa 8. Willa „Raj” zwana „Babin” wraz z otoczeniem, w granicach wg planu 17 A/809 załączonego do decyzji; Aleja Lipowa 15. 18 A/853 Willa „Pod Matką Boską” z ogrodem; Aleja Lipowa 16. Willa „Mazowsze” (dawniej „Pod Jesionem”), w granicach ogrodu; 19 A/858 Aleja Lipowa 19. Willa „Aniela”, budynek gospodarczy (skreślony z rejestru zabytków), 20 A/1019 ogród, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; Aleja Lipowa 24, ul. Prusa 1. A/855 Willa „Nagórze” (A/855) wraz z ogrodem w granicach mapy załączonej 21 A/1003 do decyzji (A/1003); Aleja Lipowa 27. 22 A/860 Dom z ogrodem; Aleja Lipowa 28. Willa „Doktorska”, oficyna, brama – łącznik z kratą, ogrodzenie od ulicy, 23 A/823 brama wjazdowa, ogród, w granicach działki; Aleja Lipowa 29. Willa „Tolin” z wystrojem architektonicznym i rzeźbami we wnętrzu, 24 A/822 budynek gospodarczy, ogrodzenie, brama wjazdowa, ogród, w granicach działki; Aleja Lipowa 37. Willa „Zofiówka” budynek gospodarczy, ogród, brama wjazdowa, 25 A/933/1-4/ w granicach wg mapy załączonej do decyzji; Aleja Lipowa 39. Willa „Pod Kraszewskim”, oficyna, ogród, w granicach działki; 26 A/850 Aleja Lipowa 41/41a. Willa „Uciecha”, oficyna, altanka, ogród, w granicach wg planu 27 A/971/1-4/ załączonego do decyzji; ul. 1 Maja 22. Willa „Wołyń” z otoczeniem w granicach działki, wg planu załączonego 28 A/1066 do decyzji; ul. Paderewskiego 5. 29 A/843 Willa „Marzanna” z wystrojem, w granicach działki; ul. Partyzantów 8. Willa „Lucyna” wraz z działką i jej zadrzewieniem, w granicach 30 A/1068 wg planu załączonego do decyzji; ul. Poniatowskiego 11. Willa „Marianówka” wraz z parkiem (z ukształtowaniem terenu 31 A/1057 i drzewostanem), w granicach działki, wg planu załączonego do decyzji; ul. Poniatowskiego 27. Willa „Poniatówka” wraz z działką, w granicach wg planu załączonego do 32 A/1017 decyzji; ul. Poniatowskiego 29. Budynek Ochronki im. Adama Żeromskiego, wraz z działką, 33 A/880 drzewostanem i ogrodzeniem; ul. Poniatowskiego 33. 34 A/875 Willa „Janina”; ul. Prusa 11. 39 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
35 A/841 Budynek tzw. „Domek Prusa”; ul. Prusa 12a. Dawna Szkoła Ziemianek składająca się z budynku mieszkalnego 36 A/859 i gospodarczego, w granicach działki; ul. Prusa 28. Zespół zabytkowy: tzw. „Chata Żeromskiego”: Mauzoleum Adama 37 A/824 Żeromskiego, otaczający ogród, studnia, w granicach działki; ul. Żeromskiego 8. Zespół kościoła parafialnego: kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela, 38 A/978/1-4/ ogrodzenie, „stara” plebania, zadrzewienie, w granicach wg planu załączonego do decyzji; ul. Bochotnica 3/5. Cmentarz parafialny, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; 39 A/972 ul. Bochotnica.
Gmina Nałęczów: nr rejestru obiekt
zabytków miejscowość Park z układem wodnym i drogowym, w granicach planu załączonego do 40 A/820 decyzji; Antopol. Zespół pałacowo-parkowy: pałac z dekoracją architektoniczną i sztukateriami wraz z najbliższym otoczeniem, lamus, park wraz z drzewostanem, ukształtowaniem terenu, układem wodnym 41 A/450 i zachowanym układem przestrzennym (w tym: droga dojazdowa, aleje spacerowe i gazon), oraz istniejące ślady murów oporowych między pałacem a lamusem, fragment ogrodzenia od strony północnej – w granicach planu załączonego do decyzji; Bronice. Zespół pałacowo-parkowy: pałac, brama, dwa fragmenty ogrodzenia, 42 A/727 powozownia, park z układem wodnym, trzy aleje dojazdowe, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; Czesławice. Zespół dworski: dwór, spichlerz, park z gazonem i podjazdem, 43 A/754 starodrzewiem i skupinami krzewów wyznaczających wnętrze, dwie aleje dojazdowe, w granicach wg planu załączonego do decyzji; Drzewce. Zespół stacji kolejowej: budynek dworca, wieża ciśnień, dom mieszkalny, budynek ładowni, budynek bagażowni, cztery piwnice, dwie szopy 44 A/831 z obórkami, dwa szalety, ukształtowanie dróg i podjazdu, drzewostan w obrębie terenu wg planu załączonego do decyzji; Sadurki. Nałęczowska Kolej Dojazdowa na trasie Nałęczów – Karczmiska – Rozalin – Opole Lubelskie; Rozalin – Poniatowa; Karczmiska – Wilków; obejmująca: torowisko z torami i rozjazdami, 10 mostów, 2 wiadukty, 3 przepusty, 6 budynków stacji Karczmiska, budynek stacji Karczmiska, 45 A/10 budynek stacji Opole Lubelskie, budynek mieszkalny na stacji Rozalin, budynek stacji Poniatowa, 5 semaforów, wagę na stacji Karczmiska, działki wymienione w decyzji o wpisie do rejestru oraz tereny wg planu załączonego do decyzji; gmina Nałęczów. Wszelkie prace prowadzone przy zabytkach wpisanych do rejestru wymagają uzyskania pozwolenia konserwatorskiego w formie decyzji administracyjnej i mogą zostać poprzedzone wydaniem zaleceń konserwatorskich, zgodnie z przepisami szczególnymi. 40 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wykaz zabytków nieruchomych nie wpisanych do rejestru zabytków, ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków, prowadzonej przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków: (w pierwszej kolumnie – numer obiektu zgodnie z rysunkami studium)
Obiekt, adres Architektura i budownictwo 46 Dom ludowy Nałęczów ul. Graniczna 1 47 Oficyna domu ludowego Nałęczów ul. Lipowa 43 48 Willa „Aurelia” obecnie „Julianówka” Nałęczów ul. Lipowa 13/17 49 Oficyna w zespole willi „Pod Matką Boską” Nałęczów ul. Prusa 10, Lipowa 18/20 50 Willa „Osłoda” Nałęczów ul. Armatnia Góra 28 51 Willa Nałęczów ul. Chmielewskiego 3 52 Willa „Maria” Nałęczów ul. Kolejowa 4 53 Oficyna willi „Marzanna” Nałęczów ul. Partyzantów 8 54 Willa „Swoboda” Nałęczów ul. Poniatowskiego 23 55 Willa „Zabawka” Nałęczów ul. Poniatowskiego 25 56 Willa „Cecylia” Nałęczów ul. Poniatowskiego 31 57 Willa „Kazimierówka” Nałęczów ul. Poniatowskiego 45 58 Oficyna w zespole dworskim Nałęczów ul. Górskiego 7 (rozebrana) Budynek dworca kolejowego – stacja „Nałęczów” (na działce 300/4) 59 Drzewce Kolonia Cmentarze i kapliczki Cmentarz wojenny Drzewce 60 Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej; pochowano tu około 200 żołnierzy austro-węgierskich i nieznaną liczbę żołnierzy rosyjskich, poległych w 1915 r. 61 Kapliczka przydrożna i oparkanienie, XVIII/XIX w. Nałęczów ul. Poniatowskiego Dla obiektów znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków sporządzono karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa, cmentarzy oraz zabytków ruchomych – kapliczka. Wszelkie prace przy zabytkach niewpisanych do rejestru, a ujętych w gminnej ewidencji zabytków, wymagają odpowiednio uzgodnienia lub opinii Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków; do czasu założenia gminnej ewidencji zabytków powyższe wymaganie obowiązuje w stosunku do zabytków ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków.
3. Obiekty i obszary wskazane do objęcia ochroną planistyczną Wskazuje się do objęcia ochroną planistyczną obiekty o dużych wartościach kulturowych i historycznych, nieobjęte formami ochrony konserwatorskiej: Miasto Nałęczów: - Hotel „Centralny” (obecnie Urząd Miejski) ul. Lipowa 3, - Willa „Ustronie” (dawniej „Róża”) ul. Lipowa 13, - „Biały Dworek” ul. Lipowa 31, - Willa ul. Armatnia Góra 4, 41 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- Willa „Józefinka” ul. Paderewskiego 4, dawniej „Kurzajka”, - Willa „Gioia” ul. 1 Maja 21, - Wołownia w zespole dworsko-parkowym ul. Górskiego 7, - Willa „Polesie” ul. Prusa 3A, - Willa „Mironka” ul. Poniatowskiego 17, - pozostałości młyna wodnego Charz B ul. Powstańców 1863 r.
Gmina Nałęczów: - Dworzec kolejowy Nałęczów w Drzewcach Kolonii, - Spichlerz w zespole dworsko-parkowym w Antopolu, - Obora, wozownia i hydrofornia w zespole pałacowo-parkowym w Czesławicach, - Domek Myśliwski na Świdrowej Górze w Drzewcach, - Cmentarz wojenny z I wojny światowej w Drzewcach.
Krzyże, pomniki, miejsca pamięci narodowej Wskazuje się do objęcia ochroną planistyczną krzyże i kapliczki o wartościach historycznych i kulturowych, wskazane na rysunku Studium. Dopuszcza się zmianę usytuowania wynikającą przebudowy układu drogowego lub innych niezbędnych potrzeb. Rekomenduje się objęcie ochroną planistyczną miejsc pamięci narodowej – pomników i tablic upamiętniających ludzi i wydarzenia historyczne.
Zabytki archeologiczne Wskazuje się do objęcia ochroną planistyczną stanowiska archeologiczne ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków, wskazane na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium oraz wymienione w tomie I studium –Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego. Na podstawie badań wykonywanych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski w gminie Nałęczów wyznaczono 137 stanowisk w 5 obszarach AZP. Zgodnie z ustawą z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza finansować roboty budowlane przy zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru lub objętym ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – jest obowiązana pokryć koszty badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest niezbędne w celu ochrony tych zabytków. W obrębie zabytku archeologicznego, określonego jako stanowisko archeologiczne (oznaczone na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium) wszelkie prace ziemne wymagają przeprowadzenia badań archeologicznych w formie nadzoru. Na badania te należy uzyskać pozwolenia Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 42 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Planowane w obrębie stanowisk archeologicznych duże zamierzenia inwestycyjne m. in. związane z budową inwestycji liniowych (drogi, sieci, melioracje, infrastruktura techniczna), którym towarzyszą prace ziemne i przekształcenia naturalnego ukształtowania – wymagają wcześniejszego uzgodnienia w celu uzyskania zaleceń konserwatorskich dla przedmiotowych inwestycji. W przypadku ujawnienia – podczas nienadzorowanych archeologicznie prac ziemnych i budowlanych – przedmiotów posiadających cechy zabytku archeologicznego (np. fragmenty naczyń glinianych, szklanych, kafli, fragmenty konstrukcji murowanych, drewnianych, wyroby metalowe, znaleziska monetarne, materiały kostne będące pozostałościami pochówków itp.) osoby prowadzące roboty obowiązane są wstrzymać wszelkie prace mogące uszkodzić lub zniszczyć odkryte zabytki, a także zabezpieczyć je oraz miejsce ich odkrycia i niezwłocznie zawiadomić Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie.
Nałęczowski Park Kulturowy Zgodnie z ustaleniami Planu Zagospodarowania Województwa Lubelskiego rekomenduje się podjęcie działań mających na celu ustanowienie Nałęczowskiego Parku Kulturowego, obejmującego południową część gminy do torów kolejowych oraz północno-zachodnie rejony gminy – Drzewce, Bronice i Bronice Kolonię. Ustanowienie parku ma na celu ochronę krajobrazu kulturowego gminy, jej wartości kulturowych, środowiskowych i nieprzekształconego krajobrazu rolniczego. Utworzenie Parku następuje w drodze uchwały Rady Miejskiej, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Zakres przestrzenny, rygory i zasady ochrony określone zostaną w uchwale, na podstawie przeprowadzonych badań i specjalistycznych analiz. W szczególności zakazy lub ograniczenia mogą dotyczyć działalności przemysłowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej i usługowej; zmiany przeznaczenia lub użytkowania zabytków nieruchomych; umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków plastycznych. Warunki ochrony Parku oraz zasady zagospodarowania należy uwzględnić w planach miejscowych.
Dobra kultury współczesnej Rekomenduje się uznanie za dobra kultury współczesnej i objęcie ochroną planistyczną następujących obiektów, wskazanych na rysunkach studium i oznaczonych odpowiednio numerami 1, 2 i 3: 1) budynek Liceum Plastycznego w Nałęczowie przy ulicy Lipowej 30, projektu prof. Marka Leykama; przykład doskonałej polskiej architektury modernistycznej z 1.poł. lat sześćdziesiątych. Zespół Liceum (pawilony dydaktyczne, sala gimnastyczna, piętrowy internat, kompozycja zieleni) wymaga modernizacji oraz przywrócenia pierwotnego zamysłu architektonicznego – całościennych przeszkleń elewacji budynku głównego. 2) budynek „Atrium” w Parku Zdrojowym, oraz 3) budynek oddziału sanatorium Fortunat – „Jesienna Rezydencja” przy ul. Kościuszki 8; projektantem obu budynków jest architekt Bolesław Stelmach. Budynki wyróżniają się 43 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
interesującą strukturą ścian i całkowicie współczesną formą, nawiązująca jednak ciemną barwą drewna, pionowymi podziałami i skalą detalu do zabytkowych drewnianych willi Nałęczowa. Ochroną należy objąć również współczesne rzeźby znajdujące się w Parku Zdrojowym, szczególnie pomnik Prusa autorstwa Aliny Ślesińskiej oraz rzeźbę z brązu przedstawiającą Prusa siedzącego na ławeczce, autorstwa artystów nałęczowskich: Stanisława Strzyżyńskiego i jego syna Zbigniewa.
VI. Kierunki rozwoju systemów transportu 1. Cele i kierunki rozwoju Określa się następujące kierunki rozwoju systemu transportu: - rozbudowa połączeń drogowych z układem dróg wojewódzkich i krajowych w celu usprawnienia powiązań o zasięgu regionalnym, międzyregionalnym i krajowym; podstawowe znaczenie ma usprawnienie powiązań komunikacyjnych z Lublinem, w tym z budowanym lotniskiem w Świdniku koło Lublina, - wyeliminowanie ciężkiego ruchu towarowego i ruchu tranzytowego z centrum miasta i uzdrowiska poprzez budowę obwodnicy Nałęczowa, - usprawnienie miejskiego i gminnego układu transportu osobowego i towarowego dla obsługi istniejącej i projektowanej zabudowy oraz usług, - ukształtowanie systemu transportu dla obsługi nowych terenów wskazanych w Studium pod zabudowę, - poprawa funkcjonowania transportu zbiorowego, - ukształtowanie systemu transportu dla obsługi centrum uzdrowiska z zastosowaniem pojazdów elektrycznych i hybrydowych, - rozbudowa systemu parkowania pojazdów, - wytworzenie układu ścieżek rowerowych o funkcji krajoznawczej, rekreacyjnej i komunikacji lokalnej.
2. Transport kolejowy Wskazuje się linię kolejową nr 7 państwowego znaczenia relacji Warszawa Wschodnia – Dorohusk – Jahodyn na Ukrainie, stanowiącą element przygotowywanego korytarza transeuropejskiej sieci kolejowej łączącego Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym, na trasie Gdańsk – Warszawa – Lublin – Kijów – Odessa, do modernizacji. Docelowo przewiduje się uzyskanie następujących efektów modernizacji: - dostosowanie standardów infrastruktury technicznej linii do prognozowanych wielkości przewozów pasażerskich i towarowych oraz do co najmniej minimalnych parametrów eksploatacyjnych określonych w umowach AGC i AGTC, tj. prędkości pociągów zestawionych z taboru klasycznego w ruchu pasażerskim do 160 km/h, a w ruchu towarowym do 120 km/h i maksymalnego nacisku 221 kN na oś, - zwiększenie komfortu podróży, 44 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- skrócenie czasu podróży, - zwiększenie konkurencyjności kolei, - zwiększenie bezpieczeństwa przewozu podróżnych i ładunków, - eliminację barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, - dostosowanie peronów do obecnego i przyszłego taboru pasażerskiego zgodnie z opracowywanymi TSI (technicznymi specyfikacjami interoperacyjności wprowadzonymi przez Komisję Europejską w 2006 roku). Modernizacja nie powoduje konieczności przeznaczania dodatkowych terenów pod infrastrukturę kolejową. Projektuje się zajęcie części terenu kolejowego w Drzewcach Kolonii pod budowę obwodnicy Nałęczowa. Ustala się utrzymanie i modernizację funkcjonujących dwóch stacji kolejowych: Nałęczów (w obrębie Drzewce Kolonia) i Sadurki oraz przystanku Czesławice. W celu poprawy dostępności komunikacyjnej Nałęczowa wskazuje się celowość rozbudowy węzła komunikacyjnego w Drzewcach przy stacji kolejowej Nałęczów, poprzez rozbudowę i modernizację przystanku autobusowego i placu postojowego oraz zaplecza stacji Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej.
3. Nałęczowska Kolej Dojazdowa Ustala się utrzymanie przebiegu Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, stacji kolejowej Nałęczów Wąskotorowy oraz modernizację infrastruktury kolejowej. Rekomenduje się przywrócenie regularnego kursowania wąskotorowej Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, jako alternatywnego i atrakcyjnego środka transportu dla celów turystycznych, dojazdów do pracy i do centrów usługowych w sąsiednich miejscowościach oraz przewozów towarowych. Pozwoli to na zmniejszenie obciążenia układu drogowego ruchem samochodowym, zwłaszcza w sezonie turystycznym. Rekomenduje się, przy współpracy z gminami sąsiednimi, przedłużenie trasy kolejki do rejonu kamieniołomów w Kazimierzu Dolnym.
4. Układ drogowo-uliczny Ustalenia Studium w zakresie układu drogowo-ulicznego odnoszą się do projektowanej i istniejącej drogi głównej, dróg zbiorczych i lokalnych oraz ważniejszych dróg dojazdowych i ciągów pieszo-jezdnych. Przebieg i zasady budowy pozostałych dróg dojazdowych i dróg o funkcji pieszo-jezdnej zostanie określony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania. Wskazuje się układ drogowo-uliczny gminy, zapewniający powiązania: - z odległymi celami ruchu poprzez połączenia z drogami krajowymi, - z regionem poprzez układ dróg wojewódzkich i powiatowych klasy głównej i zbiorczej, - lokalne, pomiędzy miejscowościami gminy poprzez układ powiatowych i gminnych klasy lokalnej i dojazdowej, 45 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- pomiędzy istniejącymi i projektowanymi zespołami zabudowy mieszkaniowej i usługowej poprzez układ dróg gminnych klasy lokalnej i dojazdowej, - w granicach zespołów zabudowy mieszkaniowej i usługowej poprzez układ istniejących i projektowanych ciągów pieszo-jezdnych. Głównymi osiami układu drogowego są: - droga wojewódzka nr 830 Lublin – Nałęczów – Bochotnica: projektowana obwodnica Nałęczowa od granicy wsi Celejów i Karmanowice do włączenia na węźle „Sadurki” i dalej w kierunku Lublina w dotychczasowym przebiegu drogi wojewódzkiej nr 830, klasy drogi głównej, - obecny przebieg drogi wojewódzkiej nr 830 od granicy gminy do węzła „Sadurki”, wskazany do klasy zbiorczej po realizacji obwodnicy, - droga wojewódzka nr 826 Nałęczów – Markuszów, zapewniająca dogodne połączenie z Warszawą i obsługująca ruch towarowy – zaopatrzenie miasta i transport butelkowanej wody mineralnej z Wytwórni „Nałęczowianka” i „Cisowianka”, klasy zbiorczej. Po realizacji przedsięwzięcia polegającego na budowie drogi ekspresowej S17 na odcinku Kurów – Lublin – Piaski droga nr 826 będzie się łączyć z drogą ekspresową S17 w węźle „Przybysławice”. W granicach istniejącej i projektowanej zabudowy miejskiej główne osie komunikacyjne przebiegają ulicami: - Charz A – Paderewskiego – Armatnia Góra – 1 Maja – Lipowa – Bochotnica (droga nr 830, klasy drogi głównej/zbiorczej), - droga nr 826 od węzła w Strzelcach – Kolejowa – 1 Maja – Powstańców 1863 roku (droga nr 2234L, klasy zbiorczej). Układ drogowo – uliczny tworzą istniejące drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Dla obsługi wskazanych w Studium nowych obszarów przeznaczonych pod zabudowę wyznacza się drogi projektowane: drogę lokalną oraz drogi dojazdowe, wskazane na rysunku studium.
Drogi główne Wskazuje się przebieg projektowanej drogi głównej oznaczonej symbolem KG, stanowiącej projektowaną obwodnicę Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej 830 do planowanego włączenia w węźle „Sadurki” oraz istniejący odcinek drogi nr 830 od węzła „Sadurki” do granicy gminy. Przy projektowaniu i budowie obwodnicy należy stosować rozwiązania techniczne, które w sposób optymalny połączą warunki ochrony środowiska z wymaganiami konstrukcyjnymi drogi. Szczególnie istotne jest rozwiązanie sposobu przekroczenia doliny rzeki Bochotniczanki i cieku bez nazwy w rejonie Cynkowa oraz węzła w Sadurkach – tworzących korytarz ekologiczny o randze lokalnej oraz główny kierunek powiązań w ramach ekologicznego systemu obszarów chronionych. Obowiązuje urządzenie przepustów w granicach regionalnych i lokalnych ciągów ekologicznych i ekologicznego systemu obszarów chronionych gminy, o parametrach odpowiednich dla migracji drobnej fauny i dla niezakłóconego spływu wód powierzchniowych. Planowane parametry drogi są następujące: 46 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- zgodnie z przepisami odrębnymi, - droga jednojezdniowa; w liniach rozgraniczających drogi planuje się budowę dróg serwisowych dla obsługi istniejącej i projektowanej zabudowy oraz dla włączenia dróg dojazdowych, - minimalna szerokość w liniach rozgraniczających: 25 m, zwiększona w miejscach włączenia dróg serwisowych, - droga o ograniczonej akcesji – na skrzyżowaniach z drogami wojewódzkimi projektuje się węzły „Strzelce” i „Sadurki”; dopuszcza się skrzyżowania z drogami zbiorczymi i lokalnymi wskazane na rysunku Studium, oraz włączenie dróg serwisowych w ciągu dróg dojazdowych dla obsługi ruchu lokalnego, - prędkość projektowa Vp = 70 km/h, nośność nawierzchni 115 kN/oś. W przebiegu obwodnicy dopuszcza się zjazdy dla obsługi istniejącej i projektowanej zabudowy wyłącznie z dróg serwisowych; na odcinku istniejącego przebiegu drogi 830 w Sadurkach dopuszcza się obsługę zabudowy mieszkaniowej i usługowej usytuowanej wzdłuż drogi. Rekomenduje się grupowanie zjazdów; w planach miejscowych należy określić warunki i możliwości obsługi zabudowy z uwzględnieniem zjazdów grupowych, odcinków jezdni serwisowych i istniejących dróg dojazdowych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami odległość obiektów budowlanych od zewnętrznej krawędzi jezdni ma wynosić nie mniej niż 8 m w terenie zabudowanym i 20 m poza terenem zabudowy. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na stały pobyt ludzi powinny być wznoszone poza zasięgiem zagrożeń i uciążliwości wymienionych w § 11 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Sytuowanie budynków w odległości mniejszej niż określona wyżej będzie możliwe w szczególnie uzasadnionych przypadkach, za zgodą zarządcy drogi i pod warunkiem zastosowania środków technicznych zmniejszających uciążliwości poniżej poziomu ustalonego w przepisach odrębnych lub zwiększających odporność budynków na wymienione zagrożenia i uciążliwości. Określa się orientacyjny zasięg oddziaływania drogi głównej – 50 m od krawędzi jezdni.
Wskazuje się przebieg drogi głównej – wojewódzkiej nr 830, oznaczonej symbolem KG(Z) na odcinku od zachodniej granicy gminy do projektowanego węzła „Sadurki”. Rekomenduje się zmianę klasy drogi na zbiorczą po realizacji obwodnicy Nałęczowa. W granicach miasta droga przebiega ulicami: Charz A, Paderewskiego, Armatnia Góra, 1 Maja, Lipowa i Bochotnica. W ciągu drogi są dwa mosty nad rzekami Bystrą i Bochotniczanką. Szerokość drogi w liniach rozgraniczających w obszarze zwartej zabudowy równa linii ogrodzeń oraz 25 m w liniach rozgraniczających w Charzu A, Bochotnicy i Bochotnicy Kolonii. Obowiązuje zachowanie i ochrona szpalerów drzew i pojedynczych drzew wskazanych na rysunku Studium. 47 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Drogi zbiorcze Wskazuje się przebieg dróg zbiorczych oznaczonych symbolem KZ, stanowiących drogi wojewódzkie i powiatowe: - droga wojewódzka nr 826 Nałęczów – Markuszów (do drogi krajowej nr 17), w granicach miasta ulica Kolejowa; w ciągu drogi bezkolizyjny przejazd pod torami kolejowymi, - droga wojewódzka nr 827 Sadurki (droga nr 830) – Bełżyce, - droga wojewódzka nr 860 od drogi nr 830 – stacja kolejowa Małe Sadurki, - droga powiatowa nr 2202L Garbów – Gutanów – Czesławice – Nałęczów, - droga powiatowa nr 2205L Garbów – Ożarów – Sadurki, - droga powiatowa nr 2536L Kurów – Wąwolnica. Minimalna szerokość dróg zbiorczych w liniach rozgraniczających wynosi 20 m. Obiekty budowlane powinny być sytuowane od zewnętrznej krawędzi jezdni drogi wojewódzkiej w odległości co najmniej: - w terenie zabudowy – 8 m, - poza terenem zabudowy – 20 m. Budynki z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinny być wznoszone poza zasięgiem zagrożeń i uciążliwości wymienionych w § 11 ust. 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. Sytuowanie budynków w odległości mniejszej niż określone wyżej będzie możliwe w szczególnie uzasadnionych przypadkach, za zgodą zarządcy drogi i pod warunkiem zastosowania środków technicznych zmniejszających uciążliwości poniżej poziomu ustalonego w przepisach odrębnych, lub zwiększających odporność budynków na wymienione wcześniej zagrożenia i uciążliwości.
Drogi lokalne Wskazuje się przebieg dróg lokalnych, oznaczonych symbolem KL, stanowiących drogi powiatowe: - nr 2234L Nałęczów Charz – Wojciechów, - nr 2535L Klementowice – Buchałowice – Bronice, - nr 2538L Kaleń – Bronice – Piotrowice, - nr 2539L Karmanowice – Łopatki – Drzewce – Piotrowice, - nr 2540L droga wojewódzka nr 826 – dojazd do stacji kolejowej Nałęczów, - nr 2541L Piotrowice – Czesławice, - nr 2542L Czesławice – Sadurki – droga wojewódzka nr 860, - nr 2543L Drzewce Kolonia – droga powiatowa nr 2540L. Najmniejsza szerokość dróg lokalnych w liniach rozgraniczających wynosi 15,0 m; 48 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego dopuszcza się zmniejszenie szerokości do 12,0 m w sąsiedztwie istniejącej zabudowy. Wskazuje się projektowaną drogę klasy drogi lokalnej, łączącą drogę gminną nr 107907L z projektowaną obwodnicą Nałęczowa, oraz modernizację drogi gminnej nr 107907L do klasy L na odcinku od włączenia projektowanej drogi lokalnej do drogi wojewódzkiej nr 826, zgodnie z oznaczeniem na rysunku Studium. Projektowane drogi lokalne będą obsługiwać obszar projektowanej zabudowy mieszkaniowej w obrębach Nałęczów Kolonia i Strzelce, a także stanowić powiązanie istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej w Nałęczowie, Nałęczowie Kolonii i w Strzelcach z obszarem projektowanej zabudowy mieszkaniowej z usługami w rejonie projektowanego węzła obwodnicy. Jednocześnie droga służyć będzie prowadzeniu ruchu pieszego i rowerowego w kierunku projektowanego Parku Miejskiego, centrum miasta i uzdrowiska.
Drogi dojazdowe Ustala się przebieg dróg dojazdowych oznaczonych symbolem KD, stanowiących drogi gminne: - nr 105964L Czesławice - Ludwinów – Kolonia Gutanów, - nr 105968L droga wojewódzka 830 – Sadurki, - nr 107856L Łopatki – Drzewce Kolonia, - nr 107858L od drogi wojewódzkiej nr 830 do wsi Bochotnica Kolonia, - nr 107859L przez wieś Bochotnica Kolonia, - nr 107860L przez wieś Bochotnica Kolonia, - nr 107861L Drzewce – Bronice, - nr 107862L wieś Bronice – droga 2538L, - nr 107863L przez wieś Bronice, - nr 107864L przez wieś Bronice, - nr 107865L przez wieś Bronice, - nr 107866L przez wieś Bronice Kolonia, - nr 107867L przez wieś Bronice Kolonia, - nr 107868L – od drogi wojewódzkiej nr 826 do granicy gminy, - nr 107869L Nałęczów – Drzewce Kolonia, - nr 107870L we wsi Cynków do drogi wojewódzkiej 830, - nr 107871L przez wieś Cynków, - nr 107872L przez wieś Czesławice, - nr 107873L przez wieś Czesławice do drogi 2202L, - nr 107874L do drogi 2536L (Drzewce), - nr 107875L przez wieś Drzewce, - nr 107876L przez przysiółek wsi Drzewce Kolonia, 49 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- nr 107877L przez przysiółek wsi Drzewce Kolonia, - nr 107878L przez wieś Drzewce Kolonia, - nr 107879L przez przysiółek Ludwinów Kolonia, - nr 107880L przez wieś Ludwinów, - nr 107881L przez wieś Ludwinów, - nr 107882L przez wieś Paulinów, - nr 107883L przez wieś Piotrowice, - nr 107884L przez wieś Piotrowice, - nr 107885L od drogi 2540L do drogi 826 (Drzewce Kolonia), - nr 107886L przez wieś Piotrowice Małe, - nr 107887L przez wieś Piotrowice, - nr 107888L od drogi 860 do drogi 2205L (Sadurki), - nr 107889L do drogi 860 do drogi 2542L (Kolonia Sadurki), - nr 107890L od drogi 827 do drogi 860 (Sadurki), - nr 107891L przez wieś Sadurki, - nr 107892L przez wieś Sadurki; - nr 107893L Strzelce od drogi wojewódzkiej 826 do drogi gminnej 107894L, - nr 107894L Nałęczów od ul. Pałuby do drogi gminnej 107893L Strzelce, - nr 107895L Nałęczów ul. M.E. Andriollego, - nr 107896L Nałęczów ul. Batalionów Chłopskich, - nr 107897L Nałęczów ul. Brzozy, - nr 107898L Nałęczów ul. Z. Chmielewskiego, - nr 107899L Nałęczów ul. F. Chopina, - nr 107900L Nałęczów ul. Cynkowska, - nr 107901L Nałęczów ul. Głębocznica, - nr 107902L Nałęczów ul. B. Głowackiego, - nr 107903L Nałęczów ul. Graniczna, - nr 107904L Nałęczów ul. M. Górskiego, - nr 107905L Nałęczów ul. Harcerska, - nr 107906L Nałęczów ul. Kamieniak, - nr 107907L Nałęczów ul. Kombatantów, - nr 107908L Nałęczów ul. T. Kościuszki, - nr 107909L Nałęczów ul. W. Lasockiego, - nr 107910L Nałęczów ul. Leśna, 50 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- nr 107911L Nałęczów ul. Łąkowa, - nr 107912L Nałęczów ul. F. Morzyckiej, - nr 107913L Nałęczów ul. F. Nowickiego, - nr 107914L Nałęczów ul. Pałuby, - nr 107915L Nałęczów ul. Partyzantów, - nr 107916L Nałęczów ul. Piaskowa, - nr 107917L Nałęczów ul. Polna, - nr 107918L Nałęczów ul. B. Prusa, - nr 107919L Nałęczów ul. Przesmyk, - nr 107920L Nałęczów ul. Różana, - nr 107921L Nałęczów ul. Słowicza, - nr 107922L Nałęczów ul. T. Sołdka, - nr 107923L Nałęczów ul. Spacerowa, - nr 107924L Nałęczów ul. Spółdzielcza, - nr 107925L Nałęczów ul. A. Struga, - nr 107926L Nałęczów ul. E. Szelburg-Zarębiny, - nr 107927L Nałęczów ul. M. Świtalskiej, - nr 107928L Nałęczów ul. Wiejska, - nr 107929L Nałęczów ul. H. Wiercieńskiego, - nr 107930L Nałęczów ul. J. Witkiewicza, - nr 107931L Nałęczów ul. Wojciechowska, - nr 107932L Nałęczów ul. G. Wójcika, - nr 107933L Nałęczów ul. S. Żeromskiego, - nr 107934L Nałęczów ul. Lipowa od ul. 1 Maja do ul. Leśnej, - nr 107935L Nałęczów ul. Klonowa, - nr 107936L Nałęczów ul. Modrzewiowa, - nr 107937L Nałęczów ul. S.A. Poniatowskiego od ul. Dulębów do ul. Pałuby, - nr 107938L Nałęczów ul. H. Sienkiewicza, - nr 107939L Nałęczów ul. Słoneczna. Wskazuje się projektowane drogi dojazdowe dla obsługi wyznaczonych w Studium nowych zespołów zabudowy mieszkaniowej: w Bochotnicy, Charzu A, Chruszczowie, Drzewcach Kolonii i Bronicach, zgodnie z oznaczeniem na rysunku Studium. Szerokość dróg dojazdowych w liniach rozgraniczających wynosi 15,0 – 10,0 m, do określenia w planach miejscowych. Dopuszcza się zmniejszenie szerokości dróg przebiegających w wąwozach lub w sąsiedztwie istniejącej zabudowy. 51 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
W Studium nie wyznacza się dróg dojazdowych i wewnętrznych dla obsługi istniejących siedlisk zabudowy zagrodowej i istniejących rozproszonych budynków jednorodzinnych. Dla obsługi zabudowy rozproszonej dopuszcza się modernizację lub budowę dróg dojazdowych lub dróg wewnętrznych o funkcji dojazdów pieszo-jezdnych, o szerokości od 5 m (dla dróg nie dłuższych niż 100 m) do 10 m.
Zasady rozbudowy układu drogowo-ulicznego W celu rozbudowy i usprawnienia układu drogowo-ulicznego należy podjąć następujące działania: 1) W skali ponadregionalnej: - Budowa obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830 Lublin – Nałęczów – Bochotnica jako drogi głównej, na odcinku od włączenia w istniejący ciąg drogi wojewódzkiej na granicy wsi Celejów i Karmanowice w gminie Wąwolnica do zakończenia na 19.096 kilometrze w Sadurkach (działki nr ew. 1216 i 1185). Budowa obwodnicy ma podstawowe znaczenie dla miasta i dla uzdrowiska. Ciężki ruch towarowy przebiegający przez centrum uzdrowiska generuje zanieczyszczenia atmosfery, powoduje przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu oraz wywołuje drgania niszczące zabytkową willową zabudowę. Pogorszenie wymaganych standardów jest na tyle znaczące, że może stanowić zagrożenie dla funkcjonowania uzdrowiska. Przy projektowaniu przebiegu obwodnicy należy stosować rozwiązania techniczne, pozwalające w maksymalnym stopniu chronić walory krajobrazowe i środowisko gminy. - Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 830 na odcinku od projektowanego węzła „Sadurki” do Lublina, dla uzyskania parametrów drogi głównej. - Dokonano przebudowy drogi wojewódzkiej nr 826 Markuszów – Nałęczów, obejmującą obiekty inżynieryjne (mosty, przepusty) oraz dostosowanie parametrów drogi do klasy Z, w tym budowę skrzyżowania typu rondo w Piotrowicach oraz przebudowę skrzyżowania w Strzelcach. Szerokość w liniach rozgraniczających zmienna; średnio 22 m. Przebudowa drogi jest dostosowana do warunków istniejącego układu komunikacyjnego i dotychczas zakładanego obciążenia ruchem. Po realizacji obwodnicy Nałęczowa wraz z węzłem w Strzelcach oraz po realizacji nowej zabudowy w Strzelcach, zgodnie z ustaleniami Studium, obciążenie ruchem osobowym i towarowym odcinka drogi od węzła w Strzelcach do centrum miasta znacznie wzrośnie. Obowiązuje ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego nakazu zagospodarowania zielenią wysoką i niską pasów wzdłuż ulic głównych i zbiorczych oraz odsunięcie nieprzekraczalnej linii zabudowy od linii rozgraniczającej drogi do odległości 15 m, z uwzględnieniem lokalnych warunków. 2) W skali regionalnej: - Sukcesywna przebudowa dróg zbiorczych do parametrów klasy Z. 3) W skali lokalnej: 52 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- Sukcesywna przebudowa istniejących dróg lokalnych i dojazdowych, dostosowanie do parametrów drogi klasy L lub D. - Sukcesywna poprawa stanu nawierzchni ulic w mieście, chodników i posadzki placów miejskich. - Budowa projektowanej drogi lokalnej w Nałęczowie Kolonii i w Strzelcach oraz przebudowa odcinka drogi gminnej 107907L do parametrów drogi klasy L. - Budowa nowych dróg dojazdowych wskazanych na rysunku Studium dla obsługi projektowanej zabudowy.
Obowiązuje budowa przepustów pod drogami klasy głównej, zbiorczej i lokalnej, w miejscach regionalnych i lokalnych ciągów ekologicznych, cieków wodnych i obniżeń terenu. Przepusty mają zapewniać odprowadzenie wód ze spływów powierzchniowych oraz migrację drobnej fauny. Przyjmuje się zasadę budowy nowych i modernizację istniejących dróg i ulic o parametrach odpowiadających wskazanym klasom dróg i ulic – głównych, zbiorczych, lokalnych i dojazdowych. Dopuszcza się zmianę wskazanych w Studium kategorii dróg i ulic w uzasadnionych przypadkach. W granicach istniejącego zainwestowania miejskiego, w granicach obszarów objętych strefami ochrony konserwatorskiej oraz dla dróg i ulic o dużych spadkach lub przebiegających w wąwozach dopuszcza się odstąpienie od wymaganych zgodnie z przepisami odrębnymi parametrów technicznych. Nie dopuszcza się poszerzania głębocznic i wąwozów oraz podcinania ich skarp dla budowy lub przebudowy dróg, z wyjątkiem niezbędnych przypadków, gdy droga stanowi jedyną możliwość obsługi komunikacyjnej zabudowy. Wskazuje się drogi gminne stanowiące ciągi pieszo-jezdne; dopuszcza się wyznaczenie innych dróg i ulic jako ciągów pieszych w planach miejscowych. W liniach rozgraniczających ulic dopuszcza się lokalizację: - sieci i urządzeń infrastruktury technicznej zgodnie z przepisami odrębnymi, - zieleni wysokiej i niskiej, - ścieżek rowowych na wydzielonych pasach rowerowych, w miarę możliwości oddzielonych zielenią izolacyjną do ruchu samochodowego.
Place miejskie i ciągi piesze Wskazuje się obszar w centrum miasta przy skrzyżowaniu ulic Poniatowskiego i 1 Maja jako plac miejski dla ruchu pieszego, z możliwością wydzielenia przystanku zbiorowej komunikacji autobusowej i busowej oraz postoju taksówek. Rekomenduje się wykonanie podłogi placu w sposób odpowiadający reprezentacyjności miejsca, z zastosowaniem szlachetnych materiałów brukowych, o różnicowanych kolorach i fakturach. 53 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się ulice miejskie pełniące funkcje dojazdów pieszo-jezdnych, zgodnie z oznaczeniem graficznym na rysunku studium. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego należy wskazać w centrum Nałęczowa place miejskie i ulice stanowiące ciągi pieszo-jezdne, w stosunku do których obowiązuje ograniczenie lub zakaz ruchu kołowego.
5. Transport samochodowy Transport zbiorowy Rekomenduje się rozbudowę systemu autobusowej i busowej komunikacji zbiorowej, w celu poprawy połączeń miasta ze stacją kolejową Nałęczów w Drzewcach oraz między miejscowościami gminy, a także połączeń z miejscowościami turystycznymi sąsiednich gmin. Rekomenduje się organizację zbiorowej komunikacji obwodowej dla obsługi miasta Nałęczowa. Najkorzystniejszym terenem pod budowę dworca lub przystanku autobusowego, w powiązaniu z centrum obsługi turystów, jest teren w centrum miasta i uzdrowiska przy ulicy Poniatowskiego. Niezbędna jest modernizacja przystanków i miejsc obsługi podróżnych. Rekomenduje się tworzenie mechanizmów współpracy pomiędzy władzami samorządowymi a firmami przewozowymi, w celu koordynacji działań i stworzenia optymalnych warunków obsługi mieszkańców, turystów i kuracjuszy. Rekomenduje się organizację systemu komunikacji Nałęczowa w granicach strefy A i B ochrony uzdrowiskowej w oparciu o samochody z napędem elektrycznym lub hybrydowym.
Komunikacja w uzdrowisku Położenie Nałęczowa w kotlinie otoczonej wzgórzami powoduje, że miasto tworzy dość zwarty zespół zabudowy, wzbogacony terenami parków i zieleńców. Podstawowe funkcje uzdrowiskowe i miejskie centrum usługowe i administracyjne koncentrują się w jednym rejonie. Taki układ miasta pozwala na budowę miejskiego systemu komunikacji obwodowej, w połączeniu z głównymi węzłami komunikacyjnymi poza centrum miasta. Utrudnieniem są zbyt wąskie przekroje wielu ulic, bez możliwości ich poszerzenia ze względu na istniejącą zabudowę lub ukształtowanie terenu. Z uwagi na warunki ochrony czystości powietrza i klimatu uzdrowiska, rekomenduje się budowę systemu transportu miejskiego w oparciu o samochody elektryczne. Wady samochodów elektrycznych – osiągana niska prędkość i niewielki zasięg odległości od terminali umożliwiających ładowanie akumulatorów nie mają znaczenia w wypadku Nałęczowa, ze względu na ograniczony zasięg obsługi. Natomiast podstawowe zalety tych pojazdów – brak emisji spalin, cicha praca silnika – są niezwykle istotne dla komfortu akustycznego i czystości powietrza w uzdrowisku. Przykładem wdrażania systemu transportu w oparciu o samochody elektryczne lub hybrydowe jest projekt EVUE Elektryczne pojazdy w miejskiej Europie, realizowany w ramach Programu URBACT II, jako jeden z programów celu 3 polityki spójności (Europejska Współpraca Terytorialna). Najważniejszym wyzwaniem, przed jakim stają partnerzy projektu EVUE, jest zapewnienie bezpieczeństwa i gwarancji sprawnego działania transportu 54 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego miejskiego, optymalizacja kosztów eksploatacji, brak dostępnej infrastruktury, doświadczeń i uregulowań formalno-prawnych.
Parkowanie Ilość miejsc parkingowych w stosunku do potrzeb jest dalece niewystarczająca. Cechy struktury miasta – centrum miasta z koncentracją usług i głównym węzłem komunikacyjnym jest równocześnie centrum strefy A uzdrowiska; bogata rzeźba terenu utrudnia uzyskanie parametrów technicznych dróg wymaganych przepisami – nie pozwalają na rozwiązanie problemu parkowania w sposób w pełni odpowiadający potrzebom, zwłaszcza w okresach zwiększonego ruchu turystycznego. W granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej nie dopuszcza się lokalizacji parkingów o liczbie miejsc postojowych większej niż 10% miejsc sanatoryjnych. Wskazuje się następujące działania: 1) wyznaczenie w miejscowych planach, na podstawie analizy potrzeb i możliwości terenowych, miejsc postojowych na pozyskanych na ten cel terenach oraz w zatokach ulicznych, zwłaszcza w rejonach skrzyżowań ulic i obiektów generujących duży ruch samochodowy, 2) wyznaczenie w planach miejscowych parkingów strategicznych w systemie „parkuj i jedź” w rejonie dworca kolejowego oraz przy głównych węzłach komunikacyjnych w Strzelcach i Sadurkach, po realizacji obwodnicy Nałęczowa – w powiązaniu z rozbudową systemu komunikacji zbiorowej, 3) organizacja systemu miejskiej komunikacji zbiorowej, funkcjonującej w centrum miasta i w rejonach istniejącej i projektowanej zwartej zabudowy miejskiej, 4) rozbudowa i modernizacja systemu ciągów pieszo-rowerowych wzdłuż ulic i terenów zielonych, wspomagających system komunikacji miejskiej. Wskazuje się tereny pod rozbudowę i budowę placów postojowych w rejonach skrzyżowań dróg i ulic oraz przy terenach usługowych generujących duży ruch samochodowy, zgodnie z rysunkiem studium.
Obsługa komunikacji samochodowej Wskazuje się tereny istniejących i projektowanych stacji paliw płynnych i gazowych w rejonach skrzyżowań dróg zbiorczych i węzłów obwodnicy Nałęczowa, zgodnie z rysunkiem Studium. Dopuszcza się lokalizację obiektów obsługi transportu samochodowego na wyznaczonych w studium obszarach zabudowy mieszkaniowej i usługowej MU, usług i produkcji U/P oraz produkcji P.
6. Szlaki turystyki rowerowej i ścieżki rowerowe Określa się szlaki turystyki rowerowej do urządzenia i przebudowy w celu osiągnięcia standardów odpowiadających ich atrakcyjności: 55 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- szlak rowerowy ponadregionalny: Kazimierz Dolny – Rzeczyca – Rąblów – Stanisławka – Kębło – Wąwolnica – Nałęczów – Wojciechów – Miłocin – Motycz – Dąbrowica – Lublin Muzeum Wsi Lubelskiej; - szlak rowerowy regionalny: Lublin – Charz B – Nałęczów – Wąwolnica – Rąblów – Rzeczyca – Wylągi – Kazimierz Dolny; - projektowany szlak rowerowy regionalny: łącznik do Szlaku Nitką Kolejki Wąskotorowej, Kębło – Wąwolnica – Zarzeka – stacja Nałęczów w Drzewcach; - projektowany szlak rowerowy regionalny: Poniatowa – Kraczewice – Szczuczki – Wojciechów – Nowy Gaj – Nałęczów (kontynuacja szlaku z Garbowa do Nałęczowa); - projektowany szlak młynów wodnych rzeki Bystrej lokalny: Palikije – Nowy Gaj – Nałęczów – Wąwolnica – Bartłomiejowice – Celejów – Wierzchoniów – Bochotnica; - szlak rowerowy lokalny (Nałęczowski Szlak Rowerowy): Puławy – Skowieszyn – Pożóg – Klementowice – Drzewce – Wąwolnica – Stary Gaj – Wojciechów. Wskazuje się celowość budowy układu ścieżek rowerowych o funkcjach rekreacyjnych, krajoznawczych oraz wspomagających komunikację lokalną, jako alternatywny i przyjazny dla środowiska środek transportu. Przebieg podstawowych tras ścieżek rowerowych wskazany jest na rysunku studium. Układ ścieżek stanowić ma część ogólnopolskiego Programu VeloPoland, wpisującego się w Europejska Siec Tras Rowerowych EuroVelo. Rekomenduje się urządzenie ścieżek rowerowych wzdłuż szlaków turystycznych oraz dróg łączących obszary zabudowy jednorodzinnej, zagrodowej i usług w miejscowościach gminy z centrum Nałęczowa oraz łączących tereny atrakcyjne pod względem przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym, nie wyznaczonych na rysunku Studium. Rekomenduje się podjęcie działań w celu zapewnienia bezkolizyjnych przejść szlaków i ścieżek rowerowych przez tereny kolejowe i projektowanej obwodnicy Nałęczowa.
VII. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej 1. Cele i kierunki rozwoju Wyznaczenie w Studium nowych obszarów rozwoju przestrzennego miasta i gminy powoduje konieczność rozbudowy sieci infrastruktury technicznej. Zakres rozbudowy i rozwiązania techniczne są zależne od lokalizacji zabudowy w stosunku do istniejących instalacji oraz ukształtowania terenu. Przyjmuje się zasadę prowadzenia przewodów przesyłowych infrastruktury technicznej w liniach rozgraniczających dróg i ulic. Celem rozwoju systemów infrastruktury jest: - poprawa standardu usług komunalnych i standardu życia ludności, - zwiększenie niezawodności systemów, zminimalizowanie niekorzystnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze, - poprawa klasy czystości wód płynących rzek Bystrej i Bochotniczanki, - sukcesywna likwidacja zbiorników bezodpływowych gromadzących ścieki oraz indywidualnych ujęć wody w zespołach zabudowy, 56 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- obsługa planowanych terenów zabudowy wskazanych w Studium.
2. Zaopatrzenie w wodę Przyjmuje się, że zbiorowe zaopatrzenie w wodę obejmie 100% użytkowników w granicach miasta Nałęczowa oraz 98% użytkowników w gminie Nałęczów. Do czasu zakończenia rozbudowy i modernizacji sieci wodociągowej oraz na terenach, dla których ze względów technicznych lub ekonomicznych brak uzasadnienia dla doprowadzenia wodociągów zbiorczych, dopuszcza się zaopatrzenie w wodę z ujęć lokalnych lub ujęć własnych. Ustala się zaopatrzenie w wodę z następujących źródeł: - wodociąg miejski zasilany z ujęcia wody „Nałęczów” ze stacją uzdatniania w Charzu A, zaopatrujący w wodę miasto Nałęczów oraz obręby: Nałęczów Kolonia, Strzelce, Bochotnica, Bochotnica Kolonia, Antopol, Sadurki, Cynków, Charz A, Charz B, Chruszczów, Chruszczów Kolonia; - wodociąg wiejski czerpiący wodę z ujęcia wody „Piotrowice” wraz ze stacją uzdatniania Piotrowicach, zaopatrujący miejscowości: Bronice, Bronice Kolonia, Piotrowice, Drzewce, Drzewce Kolonia, Ludwinów, Paulinów i Czesławice; - dopuszcza się pobór wody dla wodociągu wiejskiego z rezerwowego ujęcia wody w Drzewcach Kolonii przy budynku szkoły podstawowej, po jego modernizacji; - wodociąg lokalny zaopatrujący w wodę obiekty Zakładu Leczniczego Uzdrowiska Nałęczów, położony w obrębie Parku Zdrojowego. Wskazuje się konieczność rozbudowy sieci wodociągowych dla doprowadzania wody do wszystkich użytkowników w mieście i gminie. Rozbudowa sieci wodociągowych powinna przebiegać w układzie pierścieniowym, z uwzględnieniem współpracy układów wodociągowych, w celu stworzenia optymalnych warunków dostawy wody i zapobiegania awariom. Obowiązuje zachowanie stref ochrony sanitarnej bezpośredniej ujęć wody, zamykających się w granicach ogrodzeń, oraz dla ujęcia wody „Nałęczów” w Charzu A stref ochrony pośredniej wewnętrznej i zewnętrznej, zgodnie z rysunkiem Studium. Dla ujęcia „Piotrowice” nie wyznacza się strefy ochrony pośredniej. Dopuszcza się budowę własnych ujęć wody dla obiektów lecznictwa uzdrowiskowego oraz usług sportu, rekreacji, odnowy biologicznej i zespołów zabudowy, w miarę potrzeb. Zachowuje się i dopuszcza się rozbudowę istniejących ujęć wód mineralnych dla zakładów produkujących wodę butelkowaną: „Nałęczowianka” w Bochotnicy Kolonii oraz „Cisowianka” w Drzewcach; dopuszcza się budowę nowych ujęć na potrzeby produkcji wód mineralnych i stołowych butelkowanych.
3. Odprowadzenie i oczyszczanie ścieków Kanalizacja sanitarna Przyjmuje się jako zasadę, że odprowadzenie ścieków do miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej obejmie 100% mieszkańców i użytkowników w granicach miasta Nałęczowa oraz 57 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego około 80% użytkowników w gminie Nałęczów. Objęcie systemem zbiorczego odprowadzenia ścieków obszaru miasta i gminy jest niezbędne dla ochrony czystości wód podziemnych i powierzchniowych oraz gleb przed zanieczyszczeniem. Konieczna jest modernizacja sieci kanalizacyjnej w celu zapewniania pełnej obsługi mieszkańców i użytkowników w granicach wyznaczonej przez Wojewodę aglomeracji Nałęczów, obejmującej istniejące i projektowane zespoły zwartej zabudowy. Jest to jednocześnie warunek rozwoju funkcji turystycznych, usług i produkcji oraz zespołów zabudowy mieszkaniowej na terenach wiejskich. Ustala się odprowadzenie ścieków z obszaru miasta i gminy do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Nałęczowie, poprzez zbiorczy układ kanalizacji sanitarnej rozdzielczej działający w systemie grawitacyjno-pompowym. Odbiornikiem wód pościekowych jest rzeka Bystra. Nie planuje się odrębnego systemu zbiorczej kanalizacji sanitarnej dla północnej części gminy, ze względu na niedostatek cieków wodnych mogących stanowić odbiorniki wód pościekowych. Zachowuje się lokalne systemy kanalizacji sanitarnej: - obsługujący Wytwórnię Wód Mineralnych „Cisowianka” w Drzewcach, z oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną o wydajności 300 m3/d z odprowadzeniem oczyszczonych ścieków do Strumyka Olszowieckiego, - obsługujący gospodarstwo rolnicze w Czesławicach, z oczyszczalnią mechaniczno- biologiczną o wydajności 40 m3/d i odprowadzeniem oczyszczonych ścieków do zespołu stawów. Realizacja systemu kanalizacji sanitarnej skutkuje koniecznością likwidacji indywidualnych zbiorników ścieków na terenach, które obsługuje. Dopuszcza się budowę lokalnych oczyszczalni mechaniczno-biologicznych dla obsługi zespołów zabudowy lub obiektów o funkcjach zdrowia, turystyki, sportu, usług i produkcji, pod warunkiem odprowadzenia oczyszczonych ścieków do odbiornika o wystarczającym przepływie wody, zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym. Dopuszcza się stosowanie indywidualnych oczyszczalni ścieków dla zabudowy mieszkaniowej, usługowej lub produkcyjnej lokalizowanej poza zasięgiem miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej – pod warunkiem zastosowania technologii zapewniającej prawidłowe ich funkcjonowanie w warstwie lessu. Dla zabudowy rozproszonej na terenach wiejskich dopuszcza się gromadzenie ścieków w szczelnych atestowanych zbiornikach bezodpływowych i odprowadzenie do punktu zlewnego przy oczyszczalni ścieków w Nałęczowie wyspecjalizowanym transportem. Prowadzona jest modernizacja i rozbudowa miejskiej oczyszczalni mechaniczno- biologicznej, w celu dostosowania technologii oczyszczania do przepisów obowiązującego prawa, poprawy stanu technicznego obiektów i urządzeń, budowy punktu zlewnego oraz zwiększenia przepustowości oczyszczalni dla odbioru ścieków z rozbudowywanej sieci kanalizacyjnej i z projektowanych kompleksów basenów. Oczyszczalnia po rozbudowie i modernizacji zapewni racjonalną gospodarkę ściekami przez okres 30 lat, a jej działanie, dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii, będzie nieuciążliwe dla środowiska.
58 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wydajność oczyszczalni po modernizacji wyniesie: Qdśr = 2200 m3/d, Q dmax = 3080 m3/d. Jest to wielkość wystarczająca dla RLM (równoważnej liczby mieszkańców) = 12.467, co zapewni odbiór ścieków ze skanalizowanej aglomeracji Nałęczów (RLM = 7000) oraz pozostałej części gminy, poprzez sieć kanalizacji sanitarnej lub dowożonych transportem asenizacyjnym. Przy przebudowie oczyszczalni stosuje się technologie zabezpieczające przed możliwością przedostawania się zanieczyszczeń do wód podziemnych, rzeki Bystrej, a przede wszystkim do wód leczniczych. Bezawaryjne działanie oczyszczalni jest szczególnie ważne ze względu na jej usytuowanie w odległości około 400 m od strefy A ochrony uzdrowiskowej. Działanie oczyszczalni – stopień czystości wód pościekowych, emisja zanieczyszczeń do atmosfery, emisja hałasu od urządzeń oczyszczalni – powinno być systematycznie monitorowane. Niezbędne jest zastosowanie rozwiązań pozwalających na zminimalizowanie skutków ewentualnych awarii funkcjonowania oczyszczalni do stanu niezagrażającego środowisku.
Kanalizacja deszczowa Wody opadowe i roztopowe z obszaru zwartej zabudowy w centrum miasta należy odprowadzać do zbiorczego systemu kanalizacji deszczowej wyposażonej w urządzenia oczyszczające, po jego rozbudowie. Odbiornikiem wód opadowych i roztopowych jest rzeka Bystra. Do czasu budowy i uruchomienia kanalizacji deszczowej, oraz na obszarach na których ze względów technicznych i ekonomicznych nie przewiduje się jej budowy – wody opadowe z terenów produkcji, usług, ulic i placów postojowych, po wstępnym oczyszczeniu z zawiesin i substancji ropopochodnych należy odprowadzać do cieków wodnych, do studni chłonnych lub do gruntu, zgodnie z przepisami odrębnymi. W liniach rozgraniczających dróg, ulic i dojazdów pieszo-jezdnych o spadku podłużnym powyżej 5% należy umieścić systemy urządzeń drenujących, kierujące nadmiar wód opadowych do studni chłonnych. Wody opadowe i roztopowe z terenów zabudowy jednorodzinnej, zagrodowej oraz usług nie powodujących zanieczyszczeń wód i gleby należy odprowadzać do gruntu na terenie działki własnej.
4. Gospodarka energetyczna Zaopatrzenie w energię elektryczną Przyjmuje się następujące zasady rozwoju systemów zaopatrzenia w energię elektryczną: - zaopatrzenie miasta i gminy w energię elektryczną z GPZ 110/15 kV w Nałęczowie, zasilanego z napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia 110 kV relacji Puławy Rudy – Poniatowa; 59 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- projektuje się modernizację i rozbudowę GPZ oraz budowę nowej linii WN 110 kV relacji Nałęczów – Garbów; ustala się zasadę budowy nowej linii WN110 kV jako kablowej w granicach istniejącej i projektowanej zabudowy miejskiej; - projektowany przebieg linii WN 110 kV Nałęczów – Garbów jest wskazany na rysunku Studium; - projektuje się przebudowę odcinków istniejącej linii na kablowe w granicach zwartej zabudowy miejskiej, na terenach zieleni w granicach strefy B ochrony uzdrowiskowej oraz na terenie rozlewni wód mineralnych „Nałęczowianka”; - projektuje się sukcesywną modernizację i rozbudowę istniejących sieci magistralnych średniego i niskiego napięcia dla obsługi istniejącej i planowanej zabudowy. Dla terenów w granicach strefy A i B ochrony uzdrowiskowej, strefy ochrony konserwatorskiej zespołu architektoniczno-krajobrazowego Nałęczowa, zwartej zabudowy miejskiej i parków miejskich ustala się zasadę przebudowy istniejących oraz budowę nowych linii SN i nn jako kablowych oraz budowę wnętrzowych stacji transformatorowych. Dla całego obszaru miasta i gminy Nałęczów postuluje się przebudowę istniejących oraz budowę nowych linii elektroenergetycznych średniego i niskiego napięcia jako kablowych, w celu zmniejszenia szkodliwego oddziaływania elementów sieciowych na środowisko i krajobraz. Lokalizacja stacji transformatorowych i przebieg sieci średniego napięcia będą określone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Szerokość pasa technicznego stanowiącego strefę ochronną dla linii napowietrznych WN 110 kV wynosi 40 m (po 20 m od osi linii po obu jej stronach), a dla linii SN 15 kV – 15 m (po 7,5 m od osi linii po obu jej stronach). W strefach ochronnych należy uwzględnić ograniczenia w zabudowie, zagospodarowaniu terenu i przy zalesieniach i zadrzewieniach zgodnie z obowiązującymi przepisami; obowiązuje uzgodnienie planowanych lokalizacji z właścicielem sieci. Szerokość pasa technicznego dla linii kablowych prowadzonych poza liniami rozgraniczającymi dróg wynosi 1,0 m; w pasie nie dopuszcza się sadzenia drzew i zabudowy kubaturowej.
Zaopatrzenie w gaz Ustala się jako zasadę pokrycie potrzeb z zakresie użycia gazu przewodowego na potrzeby ogrzewania pomieszczeń, przygotowania posiłków i ciepłej wody oraz na potrzeby usług dla całego obszaru miasta i gminy. Zaopatrzenie w gaz ze stacji redukcyjnej 1º WC/SC w Charzu A, zasilanej z gazociągu magistralnego DN 700 dwoma przewodami gazowymi wysokoprężnymi. Planuje się sukcesywną rozbudowę sieci gazowej przesyłowej i rozdzielczej, wraz z rozbudową i modernizacją istniejących oraz budową nowych stacji redukcyjnych gazu 2°, w miarę potrzeb; etapowanie rozbudowy sieci uzależnione jest od opłacalności inwestycji. Wskazuje się celowość stosowania gazu jako czynnika najbardziej ekonomicznego do ogrzewania zabudowy jednorodzinnej, wielorodzinnej i usług. Pozwoli to na poprawę standardów wyposażenia zabudowy i zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Szerokość strefy kontrolowanej gazociągu wysokiego ciśnienia zostanie określona w planach miejscowych, zgodnie z przepisami odrębnymi; orientacyjna szerokość strefy wynosi 6,0 m. 60 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Zaopatrzenie w ciepło Ustala się zasadę zaopatrzenia w ciepło do celów grzewczych i gospodarczych ze źródeł lokalnych i kotłowni osiedlowych; nie planuje się budowy centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło. Ustala się zasadę stosowania jako źródła ciepła energii elektrycznej, gazu przewodowego, biopaliw lub energii odnawialnych, z wykluczeniem paliw stałych nie będących biopaliwem. Na całym obszarze miasta i gminy nie dopuszcza się w nowo lokalizowanych budynkach oraz w lokalnych kotłowniach stosowania palenisk na paliwo stale, z wyjątkiem biopaliw stałych.
Energia ze źródeł odnawialnych Postuluje się podjęcie działań w celu zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych do celów grzewczych i gospodarczych, a także dla potrzeb rekreacji, sportu i lecznictwa uzdrowiskowego. Wykorzystanie „czystej” energii jest szczególnie istotne dla Nałęczowa – ze względu na ochronę wyjątkowych walorów środowiska, klimatu i czystości atmosfery, a także dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego przez dywersyfikację źródeł energii. Ze względu na warunki przyrodnicze, klimatyczne i uzdrowiskowe Nałęczowa wskazuje się do wykorzystania następujące typy energii odnawialnych: - Energia słoneczna – ze względu na wyjątkowo korzystne warunki nasłonecznienia na obszarze Płaskowyżu Nałęczowskiego; istotne jest również, że największe zasoby energii słonecznej są dostępne w lecie, kiedy w wyniku zwiększonego napływu turystów i kuracjuszy wzrasta zapotrzebowanie na energię. Przy projektowaniu nowej zabudowy lub modernizacji budynków istniejących z zastosowaniem kolektorów słonecznych należy uwzględnić warunki prawnej i planistycznej ochrony konserwatorskiej obszarów i obiektów. - Energia geotermiczna – stosowanie pomp cieplnych wykorzystujących różnice temperatur pomiędzy powierzchnią ziemi a warstwą głębszą; możliwe jest stosowanie różnych typów pomp w zależności od warunków na działce budowlanej. Stosowanie pomp cieplnych nie zakłóca równowagi środowiska przyrodniczego, pompy nie są widoczne, nie stanowią więc elementu dysharmonizującego. - Biopaliwa – celowe jest wykorzystanie na obszarach wiejskich energii powstałej ze spalania słomy, stanowiącej biopaliwo o korzystnych właściwościach cieplnych i powszechnie dostępne; spalanie słomy nie powoduje szkodliwego oddziaływania na środowisko. Ze względu na wysokie klasy bonitacyjne gleb, cenne do wykorzystania rolniczego i ogrodniczego, charakter upraw polowych oraz walory krajobrazowe gminy niewłaściwe i nieopłacalne byłoby zakładanie plantacji roślin wysokoenergetycznych; dopuszczalne jest jedynie wykorzystanie odpadów produkcji rolniczej. - Wody geotermalne – na podstawie wyników przeprowadzonych badań można stwierdzić, że Płaskowyż Nałęczowski leży poza obszarem występowania wód geotermalnych o szczególnie korzystnych parametrach temperatury, stopnia zasolenia i głębokości występowania, nie oznacza to jednak, że wykorzystanie ciepła wód geotermalnych jest 61 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
niemożliwe lub nieopłacalne. Dla Nałęczowa szczególną wartością, atrakcją turystyczną i elementem lecznictwa uzdrowiskowego może być budowa zespołu basenów otwartych i zamkniętych o funkcji sportowej, rekreacyjnej, odnowy biologicznej oraz leczniczej, ogrzewanych wodą geotermalną. Wskazuje się celowość prowadzenia prac badawczych, budowy obiektów i urządzeń służących rozpoznaniu i pozyskiwaniu wód termalnych oraz wykorzystania wód do celów sportowych, rekreacyjnych i leczniczych. Ze względu na brak aktualnych badań w Studium nie wyznacza się terenów na ten cel. Dopuszcza się przeznaczenie w miejscowych planach terenów nie wyznaczonych w Studium na prowadzenie badań i budowę instalacji działających w oparciu o energię wód geotermalnych, pod warunkiem zgodności z pozostałymi ustaleniami Studium. - Energia wiatrowa Wykorzystanie energii wiatru wiąże się z negatywnym oddziaływaniem elektrowni wiatrowych na przyrodę, bezpieczeństwo publiczne, walory turystyczno-wypoczynkowe i uzdrowiskowe, kulturowe i historyczne, krajobraz. Szczególnie niekorzystne oddziaływania tworzą: - uciążliwość hałasowa – zwłaszcza hałas o niskich częstotliwościach, oddziałujący na układ nerwowy, sercowo-naczyniowy i płucny, - efekt migającego cienia, a nocą migające refleksy świetlne, spowodowane ruchem łopat wirników, - agresywna forma elektrowni w przestrzeni, mogąca naruszać historycznie ukształtowaną harmonię przyrodniczo-kulturową krajobrazu i obniżenie walorów turystyczno-rekreacyjnych. Nałęczów wraz z Kazimierzem i Puławami zalicza się do obszarów o bardzo wysokich walorach krajoznawczych i wypoczynkowych, o znaczeniu krajowym. Cenne obszary turystyczno-wypoczynkowe są chronione na mocy ustawy o ochronie przyrody przed wprowadzeniem funkcji mogących spowodować pogorszenie warunków wypoczynkowych i krajoznawczych. Ze względu na uwarunkowania prawne wykluczona jest realizacja elektrowni wiatrowych w granicach stref A i B ochrony uzdrowiskowej oraz w lasach ochronnych. Ochrony przed negatywnym oddziaływaniem elektrowni wiatrowych wymagają: - obszar Kazimierskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny – zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody, - obszar projektowanego Wąwolnickiego Parku Agroekologicznego, - obszar strefy C ochrony uzdrowiskowej, - punkty i panoramy widokowe, - szlaki turystyczne, obszary o funkcji turystyczno-wypoczynkowej, - korytarze ekologiczne o randze regionalnej i lokalnej, obszary ekologicznego systemu obszarów chronionych, - obszary zwartej zabudowy miasta i wsi. 62 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Niezależnie od powyższych ograniczeń należy stwierdzić, że budowa elektrowni wiatrowych w gminie Nałęczów nie ma uzasadnienia ekonomicznego, ze względu na przewagę wiatrów słabych i bardzo słabych, z dużym udziałem ciszy. Na całym obszarze miasta i gminy Nałęczów nie dopuszcza się budowy elektrowni wiatrowych, z wyjątkiem małych elektrowni o mocy nie przekraczającej 50 W lokalizowanych w gminie Nałęczów z wykluczeniem obszarów: - stref A, B i C ochrony uzdrowiskowej, - Kazimierskiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną, - stref ochrony konserwatorskiej, - ekologicznego systemu obszarów chronionych, korytarzy ekologicznych o randze regionalnej i lokalnej, - obszaru „Zielonego Pierścienia” tworzącego czynną ochronę fizjonomii krajobrazu, - projektowanego Wąwolnickiego Parku Agroekologicznego, - w odległości nie mniejszej niż 100 m od istniejących i projektowanych pomników przyrody, drzew o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych wskazanych na rysunkach studium, strefy ochrony źródliskowej „Cynków”, - w odległości nie mniejszej niż 100 m od granic zabytków wpisanych do rejestru, ujętych w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków oraz wskazanych w studium obiektów o wartościach kulturowych i historycznych oraz dóbr kultury współczesnej, - zagrożonych osuwaniem się mas ziemnych, - lasów i małopowierzchniowych terenów leśnych, - w odległości nie mniejszej niż 50 m od granic wąwozów i skarp, - w granicach zwartej zabudowy wsi, - w granicach projektowanego nałęczowskiego parku kulturowego – nie określonych w studium.
5. Telekomunikacja Przyjmuje się jako zasadę, że operatorzy sieci telekomunikacyjnych i teleinformatycznych będą prowadzić działania mające na celu uzyskanie pełnej dostępności do sieci oraz poprawę standardu usług. Działania będą obejmować rozbudowę cyfrowych central telefonicznych, budowę nowych linii kablowych magistralnych i instalacji radiowych. Lokalizacja sieci telekomunikacyjnych będzie wskazana w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z odrębnymi przepisami, w tym z ustawą z dnia 7 maja 2010 r. o rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Postuluje się modernizację i rozwój sieci teleinformacyjnych, w tym infrastruktury światłowodowej, w celu objęcia całej gminy zintegrowanym systemem telekomunikacyjnym połączonym z systemami sieci wojewódzkiej i krajowej. Dla zwiększenia dostępności sieci internetowej wskazuje się celowość rozwoju szerokopasmowego dostępu do internetu, rozwój sieci bezprzewodowych, budowę systemu nieodpłatnego dostępu do internetu. 63 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej w mieście i gminie Nałęczów jest regulowana, między innymi, następującymi aktami prawnymi: - art. 38 ust. 1 pkt 1 lit. j ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, - art. 46 i 47 ustawy z dnia 7 maja 2010 roku o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych, - rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko. Zgodnie z wymienionymi przepisami, obowiązują następujące zasady lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowych: - w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej nie dopuszcza się lokalizacji trwałych i tymczasowych obiektów i urządzeń, które mogą utrudniać lub zakłócać przebywanie pacjentów na tym obszarze, w tym stacji bazowych telefonii komórkowej, - w granicach strefy B ochrony uzdrowiskowej, w odległości mniejszej niż 500 m od granicy obszaru strefy ochronnej A, obowiązuje zakaz lokalizacji i uruchamiania urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne mogących znacząco oddziaływać na środowisko; zaliczenie stacji bazowej telefonii komórkowej do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko uzależnione jest od mocy urządzenia i zakresu oddziaływania oraz od stopnia ewentualnego szkodliwego wpływu na obszary o walorach przyrodniczo-krajobrazowych, historycznych, kulturowych, archeologicznych, uzdrowiskowych, - lokalizowanie stacji bazowych w granicach strefy C ochrony uzdrowiskowej oraz na pozostałym obszarze gminy podlega tym samym uwarunkowaniom – przedsięwzięcie może być kwalifikowane jako mogące znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli ma być lokalizowane na obszarach podlegających ochronie prawnej lub planistycznej ze względu na wartości przyrodnicze, krajobrazowe lub kulturowe.
6. Gospodarka odpadami W granicach Gminy Nałęczów, podlegającej szczególnej ochronie jako gmina uzdrowiskowa, nie planuje się budowy składowiska odpadów stałych ani instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Ustala się zasadę usuwania odpadów stałych na składowisko odpadów komunalnych położone poza granicami gminy Nałęczów, zarządzane wspólnie przez gminy tworzące Celowy Związek Gmin PROEKOB z siedzibą w Bełżycach. Ustala się jako zasadę rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów w miejscach ich powstawania oraz działania Gminy na rzecz: - selektywnej zbiórki surowców wtórnych przeznaczonych do sprzedaży, w tym tworzenie gminnych punktów selektywnego gromadzenia odpadów, - selektywnej zbiórki odpadów organicznych i odpadów zielonych do kompostowania, zgodnie z przepisami odrębnymi, 64 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- zorganizowanego odbioru odpadów wielkogabarytowych, zużytych sprzętów elektrycznych i elektronicznych oraz odpadów z remontów, - nadzoru nad gospodarką odpadami niebezpiecznymi, - likwidacji i rekultywacji wysypisk odpadów, - rozwoju świadomości ekologicznej mieszkańców; zgodnie z obowiązującymi przepisami i gminnym programem utrzymania porządku i czystości w gminie.
VIII. Zasady zagospodarowania i użytkowania obszarów 1. Strefy funkcjonalno-przestrzenne W obszarze miasta i gminy wydziela się następujące strefy funkcjonalno-przestrzenne o wskazanym dominującym przeznaczeniu terenów: Strefa 1: obszar strefy A ochrony uzdrowiskowej, Strefa 2: obszar zabudowy pensjonatowej i projektowanego parku miejskiego - Nałęczów i Nałęczów Kolonia, Strefa 3: obszar zabudowy jednorodzinnej w Nałęczowie Kolonii, Strefa 4: obszar zabudowy wielorodzinnej i pensjonatowej pomiędzy ulicami Kolejową i Poniatowskiego w Nałęczowie, Strefa 5: obszar zabudowy jednorodzinnej i zieleni nieurządzonej w Bochotnicy, Strefa 6: obszar centrum usługowo-administracyjnego i zabudowy pensjonatowej w Nałęczowie, Strefa 7: obszar zabudowy mieszkaniowej i usługowej, produkcji, turystyki, zespół kościoła Św. Jana Chrzciciela w Bochotnicy, Strefa 8: obszar zabudowy mieszkaniowej i usługowej oraz projektowanego cmentarza komunalnego w Bochotnicy, Strefa 9: obszar zabudowy mieszkaniowej Charza B, Strefa 10: obszar zabudowy mieszkaniowej Charza A, Strefa 11: obszar istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej w Chruszczowie, Strefa 12: obszar zachodniej części doliny rzeki Bystrej, Strefa 13: obszar wąwozów Charza, Strefa 14: obszar wierzchowiny Charza, Strefa 15: obszar południowej części doliny rzeki Bystrej, Strefa 16: obszar wierzchowiny Bochotnickiej, Strefa 17: obszar zachodniej części doliny rzeki Bochotniczanki i terenów rolnych w Bochotnicy, Strefa 18: obszar projektowanej zabudowy mieszkaniowej w Strzelcach, 65 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Strefa 19: obszar projektowanej zabudowy mieszkaniowej i terenów rolnych w Chruszczowie Kolonii, Strefa 20: obszar istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej, zieleni nieurządzonej i terenów rolnych w Strzelcach Kolonii, Strefa 21: obszar istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej oraz terenów rolnych w Bochotnicy Kolonii, Strefa 22: obszar zabudowy mieszkaniowej, terenów rolnych i leśnych w Bochotnicy Kolonii, Strefa 23: obszar doliny cieku wodnego, zespołu dworsko-parkowego w Antopolu i terenów rolnych w Bochotnicy kolonii, Strefa 24: obszar istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej, łąk i terenów rolnych w Sadurkach, Strefa 25: obszar wsi Sadurki, Strefa 26: obszar terenów rolnych w rozproszona zabudową w Sadurkach, Strefa 27: obszar doliny Ciemięgi, Strefa 28: obszar terenów rolnych i leśnych Cynkowa, Strefa 29: obszar istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej oraz terenów rolnych w Drzewcach Kolonii, Strefa 30: obszar rozproszonej zabudowy, terenów rolnych i wąwozów w Drzewcach, Strefa 31: obszar istniejącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej w Drzewcach, Strefa 32: obszar rozproszonej zabudowy mieszkaniowej i terenów rolnych w Piotrowicach, Strefa 33: obszar wsi Piotrowice, Strefa 34: obszar wsi Czesławice, Strefa 35: obszar zespołu dworsko-parkowego i terenów rolnych w Czesławicach, Strefa 36: obszar wsi Ludwinów, Strefa 37: obszar wsi Paulinów, Strefa 38: obszar wsi Drzewce – część wschodnia, Strefa 39: obszar wsi Drzewce – część zachodnia, Strefa 40: obszar wsi Bronice, Strefa 41: obszar południowej części doliny Strumyka Olszowieckiego, Strefa 42: obszar północnej części doliny Strumyka Olszowieckiego, zespołu pałacowo- parkowego i terenów rolnych w Bronicach, Strefa 43: obszar wsi Bronice Kolonia.
2. Funkcje obszarów 66 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
W granicach stref funkcjonalno-przestrzennych wyznacza się obszary i tereny o wskazanym przeznaczeniu i zasadach zagospodarowania:
2.1. Zabudowa mieszkaniowa
Tereny zabudowy wielorodzinnej – MW, MWIII
Wskazuje się tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, oznaczone literami MW i MWIII na rysunku studium. Na terenach zabudowy wielorodzinnej dopuszcza się ponadto lokalizację zabudowy pensjonatowej, usług publicznych, usług turystyki i rekreacji, usług komercyjnych o charakterze niekolidującym z podstawową funkcją terenów, nieuciążliwej działalności gospodarczej nie powodującej obciążenia ruchem samochodowym, obiektów i urządzeń infrastruktury komunikacyjnej i technicznej – jako wolnostojących lub wbudowanych w budynek mieszkalny. Maksymalna wysokość nowej zabudowy w granicach miasta – 4 kondygnacje, na terenach wiejskich – 3 kondygnacje.
Dla terenu oznaczonego symbolem MWIII położonego przy ulicy Spółdzielczej w jednostce urbanistycznej 2 ustala się dla budynków położonych wzdłuż ulicy maksymalną wysokość zabudowy na 3 kondygnacje, dla budynków sytuowanych w głębi działki dopuszcza się maksymalną wysokość 2 kondygnacje, w dostosowaniu do ukształtowania terenu. Nie dopuszcza się nadbudowy istniejących budynków mieszkalnych, zlokalizowanych w granicach strefy B ochrony uzdrowiskowej; rekomenduje się sukcesywną renowację i przebudowę budynków dla poprawy ich walorów architektonicznych. Nie określa się minimalnej powierzchni działki budowlanej. Minimalna powierzchnia biologicznie czynna w granicach stref B i C ochrony uzdrowiskowej zgodnie z ustaleniami dla obszaru uzdrowiska; na terenach wiejskich nie mniej niż 30% powierzchni działki.
Tereny zabudowy pensjonatowej – MP, MPz Wskazuje się tereny zabudowy pensjonatowej oznaczone literami MP i MPz na rysunku studium. Na terenach oznaczonych literami MP dopuszcza się ponadto lokalizację wolnostojących lub wbudowanych obiektów usług turystyki, rekreacji, sportu, gastronomii, obiektów i urządzeń infrastruktury komunikacyjnej i technicznej; oraz dopuszcza się lokalizację zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w wykluczeniem obszaru strefy A ochrony uzdrowiskowej. Maksymalna wysokość nowej zabudowy – 4 kondygnacje, nie więcej niż 14,0 m od naturalnego poziomu terenu do najwyższego punktu dachu. Dla terenów zabudowy pensjonatowej MP położonych wzdłuż ulicy Spółdzielczej, Lasockiego oraz wokół terenu UK oznaczonego symbolem numerem 37 – „Chaty Żeromskiego” w jednostce urbanistycznej 2 ustala się ograniczenie wysokości drugiej linii zabudowy, w głębi działek, do 2 kondygnacji naziemnych, w dostosowaniu do ukształtowania terenu. 67 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Nie dopuszcza się nadbudowy istniejących budynków mieszkalnych, zlokalizowanych w granicach strefy B ochrony uzdrowiskowej; rekomenduje się sukcesywną renowację i przebudowę budynków dla poprawy ich walorów architektonicznych. Minimalna powierzchnia działki budowlanej oraz minimalna powierzchnia biologicznie czynna w granicach stref A, B i C ochrony uzdrowiskowej zgodnie z ustaleniami dla uzdrowiska. Na pozostałym obszarze minimalna powierzchnia działki budowlanej: 1500 m2, minimalna powierzchnia biologicznie czynna – 50% działki budowlanej. Na terenie oznaczonym symbolem MPz położonym przy ulicy Kamieniak w jednostce urbanistycznej 11 dopuszcza się lokalizację zabudowy pensjonatowej lub jednorodzinnej na działkach o minimalnej powierzchni 2000 m2, z udziałem powierzchni biologicznie czynnej jak dla strefy B.
Tereny zabudowy jednorodzinnej – MN Wskazuje się tereny zabudowy jednorodzinnej, oznaczone literami MN na rysunku Studium. Na terenach istniejącej zabudowy jednorodzinnej w strefie A ochrony uzdrowiskowej dopuszcza się zamiennie zabudowę pensjonatową; maksymalna wysokość budynków: 2 kondygnacje; nie wyznacza się minimalnej powierzchni działki budowlanej; minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 40% powierzchni działki budowlanej. Dla projektowanego zespołu zabudowy mieszkaniowej w granicach 18 strefy funkcjonalno- przestrzennej w Strzelcach ustala się: - obowiązuje przeprowadzenie procedury scalenia i wtórnego podziału działek na podstawie planu miejscowego, w którym zostanie określony układ komunikacji, podział na działki budowlane oraz obszar przestrzeni publicznej; - dopuszcza się wyznaczenie w planie miejscowym terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wolnostojącej, bliźniaczej i szeregowej, - dopuszcza się wyznaczenie terenów zabudowy wielorodzinnej o wysokości do 4 kondygnacji, o powierzchni nie większej niż 20% powierzchni terenu objętego scaleniem, - obowiązuje wyznaczenie terenów usług publicznych oraz dopuszcza się wyznaczenie terenów usług nieuciążliwych, o powierzchni do ustalenia w planie miejscowym, - dopuszcza się lokalizację zabudowy pensjonatowej, - minimalna powierzchnia działki budowlanej oraz minimalna powierzchnia biologicznie czynna do ustalenia w planie miejscowym, z zachowaniem standardów zabudowy wynikających z warunków ochrony środowiska i uzdrowiska Nałęczów. Dla zabudowy jednorodzinnej na pozostałym obszarze ustala się: - dopuszcza się lokalizację zabudowy pensjonatowej i nieuciążliwych usług, - minimalna powierzchnia działki budowlanej i minimalna powierzchnia biologicznie czynna w granicach stref B i C ochrony uzdrowiskowej zgodnie z ustaleniami dla uzdrowiska; - minimalna powierzchnia działki budowlanej na terenie gminy: od 700 m2 do 1200 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 40% powierzchni działki budowlanej, 68 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- maksymalna wysokość zabudowy: 2 – 3 kondygnacje, do sprecyzowania w planach miejscowych, - dla nowej i odtwarzanej zabudowy wzdłuż dróg o dużym natężeniu ruchu obowiązuje nieprzekraczalna linia zabudowy w odległości 20 m od krawędzi jezdni oraz zagospodarowanie pasa terenu przylegającego do drogi zielenią wysoką i niską, zgodnie z oznaczeniem na rysunku Studium.
Tereny zabudowy jednorodzinnej z zielenią – MNz Wskazuje się tereny zabudowy jednorodzinnej z zielenią, oznaczone literami MNz na rysunku Studium. Dopuszcza się lokalizację zabudowy jednorodzinnej na działkach o minimalnej powierzchni 1500 m2, z udziałem powierzchni biologicznie czynnej jak dla strefy B – 50%. Maksymalna wysokość zabudowy – trzy kondygnacje, nie więcej niż 12 m. Dopuszcza się lokalizację obiektów i urządzeń sportu i rekreacji oraz zabudowy pensjonatowej o takich samych parametrach zabudowy; nie dopuszcza się lokalizacji funkcji usługowych i agroturystyki.
Tereny zabudowy jednorodzinnej i zabudowy zagrodowej – MN/RM Wskazuje się tereny zabudowy jednorodzinnej i zabudowy zagrodowej, oznaczone literami MN/RM na rysunku studium. Dopuszcza się lokalizację zabudowy jednorodzinnej i zabudowy zagrodowej oraz nieuciążliwych usług, zabudowy pensjonatowej, gospodarstw agroturystycznych, obiektów obsługi produkcji rolnej; - minimalna powierzchnia działki budowlanej: od 700 m2 do 1200 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 40% powierzchni działki budowlanej; dla zabudowy zagrodowej nie wyznacza się powierzchni biologicznie czynnej, - maksymalna wysokość zabudowy: 2 kondygnacje; dopuszcza się 3 kondygnacje w uzasadnionych wypadkach, do sprecyzowania w planach miejscowych.
Tereny zabudowy jednorodzinnej i usługowej – MU Wskazuje się tereny zabudowy jednorodzinnej i zabudowy usługowej, oznaczone literami MU na rysunku Studium. Dopuszcza się lokalizację zabudowy jednorodzinnej i zabudowy usługowej oraz rzemiosła usługowego w obiektach wolnostojących lub wbudowanych, lokalizowanych na działce budowlanej łącznie lub zamiennie. Dopuszcza się lokalizację obiektów obsługi komunikacji samochodowej. Nie dopuszcza się lokalizacji obiektów produkcji. Parametry zabudowy: 69 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- minimalna powierzchnia działki budowlanej: od 1000 m2 do 1500 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 30% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy: 3 kondygnacje.
2.2. Zabudowa usługowa Tereny zabudowy usługowej o charakterze usług publicznych – UA, UZ, UK, UO, UN, UKr, UP, Ui Wskazuje się tereny zabudowy usługowej o charakterze usług publicznych: UA – usługi administracji, UZ – usługi zdrowia, UK – usługi kultury, UO – usługi oświaty, UN – usługi nauki, UKr – kultu religijnego, UP – usługi publiczne bez określenia funkcji, Ui – usługi komunalne. Dopuszcza się lokalizację funkcji mieszkaniowych wyłącznie jako mieszkania wiązanego z funkcją usługową. Parametry zabudowy: - minimalna powierzchnia działki budowlanej: od 600 m2 do 1500 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 30% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy: 3 kondygnacje. Dla terenu oznaczonego literami UA/KP położonego przy ulicach Poniatowskiego i 1 Maja w jednostce urbanistycznej 4 obowiązują następujące ustalenia: - ustala się jako funkcję wiodącą – usługi administracji i plac miejski ogólnodostępny, - dopuszcza się lokalizację innych usług nieuciążliwych z wykluczeniem handlu o powierzchni sprzedaży większej niż 100 m2, - nie dopuszcza się grodzenia działki, - nie obowiązuje urządzenie powierzchni biologicznie czynnej, - maksymalna wysokość zabudowy – 2 kondygnacje, - wyłącznie przypadku lokalizacji urzędu miejskiego dopuszcza się dominantę wysokościową – nie wyższą niż 3 kondygnacje.
Tereny zabudowy usługowej o charakterze usług komercyjnych – U 70 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Dopuszcza się lokalizację zabudowy usługowej o funkcjach usług handlu, gastronomii, usług dla ludności, rzemiosła usługowego. Poza obszarem stref A, B i C ochrony uzdrowiskowej dopuszcza się lokalizację obiektów obsługi komunikacji samochodowej. Dopuszcza się lokalizację funkcji mieszkaniowych wyłącznie związanych z funkcją usługową. Parametry zabudowy: - minimalna powierzchnia działki budowlanej: od 600 m2 do 1500 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 30% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy: 3 kondygnacje.
Tereny lecznictwa uzdrowiskowego – UZu, UZuK Wskazuje się tereny lecznictwa uzdrowiskowego, oznaczone literami UZu na rysunku Studium. Nie dopuszcza się lokalizacji innych funkcji. Dopuszcza się lokalizację funkcji mieszkaniowych wyłącznie jako mieszkania wiązanego z funkcją podstawową. Parametry zabudowy: - nie ustala się minimalnej powierzchni działki budowlanej, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 40% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy: 3 kondygnacje.
Dla terenu lecznictwa uzdrowiskowego oznaczonego symbolem UZuK, położonego przy ulicy Górskiego 9 w jednostce urbanistycznej 1, warunki zabudowy określone są w ustaleniach dla strefy A ochrony uzdrowiskowej.
Tereny usług turystyki, sportu i rekreacji – UT, UT/Z, US Wskazuje się tereny usług turystyki oznaczone literami UT, teren usług turystyki z zielenią oznaczony literami UT/Z oraz tereny sportu i rekreacji oznaczone literami US na rysunku studium. Dopuszcza się zamiennie lokalizację usług zdrowia, kultury, obiektów i urządzeń sportu, gastronomii, nauki i oświaty. Dopuszcza się lokalizację funkcji mieszkaniowych wyłącznie jako mieszkania wiązanego z funkcją podstawową. Parametry zabudowy: - minimalna powierzchnia działki budowlanej: od 1000 m2 do 2000 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 40% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy: 3 kondygnacje. 71 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Na terenie UT/Z położonym w Bronicach Kolonii w jednostce urbanistycznej 42 dopuszcza się lokalizację wymienionych powyżej usług o maksymalnej wysokości zabudowy: 2 kondygnacje, z zachowaniem powierzchni biologicznie czynnej nie mniej niż 65% powierzchni terenu.
2.3. Produkcja i usługi Tereny produkcji i usług uciążliwych – P Wskazuje się tereny produkcji i usług uciążliwych, oznaczone literą P na rysunku Studium. Tereny stanowią istniejące zakłady produkcji mineralnej wody butelkowanej „Nałęczowianka” i „Cisowianka”. Nie dopuszcza się lokalizacji innych funkcji zamiennych. Dopuszcza się rozbudowę zakładów; nie określa się parametrów zabudowy i zagospodarowania działek.
Tereny usług i produkcji – U/P Wskazuje się tereny usług i produkcji, oznaczone literami U/P na rysunku Studium. Dopuszcza się lokalizację usług uciążliwych i nieuciążliwych, produkcji, obsługi komunikacji samochodowej. Dopuszcza się lokalizację funkcji mieszkaniowych wyłącznie jako mieszkania wiązanego z funkcją podstawową. Nie dopuszcza się lokalizacji innych funkcji. Dopuszcza się rozbudowę zakładów; nie określa się parametrów zabudowy i zagospodarowania działek. Parametry zabudowy: - minimalna powierzchnia działki budowlanej: od 1000 m2 do 2000 m2, do sprecyzowania w planach miejscowych, - minimalna powierzchnia biologicznie czynna: 20% powierzchni działki budowlanej, - maksymalna wysokość zabudowy: 3 kondygnacje.
2.4. Cmentarze Wskazuje się tereny istniejących i projektowanych cmentarzy, oznaczone literami ZC na rysunku Studium. Wskazuje się strefę ochronną o szerokości 50 m od cmentarza, bez prawa zabudowy służącej na stały pobyt ludzi. Zasady zagospodarowania cmentarzy regulują przepisy odrębne. Wprowadzenie pochówków na zboczu skierowanych w stronę rzeki Bochotniczanki na istniejącym i powiększanym cmentarzu parafialnym w 7 strefie funkcjonalno-przestrzennej należy poprzedzić wykonaniem badań hydrogeologicznych. 72 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się teren wojennego cmentarza zamkniętego z zielenią towarzyszącą, oznaczonego literami ZCd/Z.
2.5. Tereny parków, parków leśnych, lasów i zalesień Tereny parków – ZP Wskazuje się teren Parku Zdrojowego, oznaczony symbolem ZPz/UZ/UK/US/UG. Ustalenia dotyczące Parku Zdrojowego ujęte są w ustaleniach dla Strefy A ochrony uzdrowiskowej. Wskazuje się teren projektowanego Parku Miejskiego, oznaczony literami ZPm/UT/US/UK/UZ. Park ma stanowić ogólnodostępny teren zieleni parkowej, nieogrodzony, bogato urządzony zielenią i wyposażony w obiekty małej architektury. W granicach projektowanego parku dopuszcza się lokalizację obiektów o funkcjach usług turystyki, zdrowia, sportu, kultury. Zagospodarowanie parku powinno być poprzedzone opracowaniem koncepcji zagospodarowania lub planu miejscowego, określających zasady zagospodarowania, przebieg ciągów pieszych i alejek spacerowych, kubaturę i rozmieszczenie obiektów usługowych, wyznaczony obszar przestrzeni publicznej. Obowiązuje wyznaczenie nie mniej niż 60% powierzchni parku jako ogólnodostępnej przestrzeni publicznej, urządzonej i zarządzanej przez właścicieli lokalizowanych w granicach parku funkcji usługowych. Obowiązuje urządzenie pieszych alejek spacerowych łączących teren projektowanej zabudowy w Strzelcach z zabudową przy ulicy Armatnia Góra i Parkiem Zdrojowym. Nie wyznacza się minimalnej powierzchni działki budowlanej. Maksymalna wysokość zabudowy: trzy kondygnacje. Dopuszcza się dominanty architektoniczne, wieże i tarasy widokowe. Wskazuje się tereny parków leśnych, oznaczone literami ZLp. Zachowuje się użytkowanie leśne terenów; dopuszcza się urządzenie ścieżek pieszych i rowerowych oraz wyposażenie w obiekty małej architektury. Wskazuje się tereny lasów oznaczone literami ZL oraz obszary zalesień oznaczone litrami ZLz; obowiązują ustalenia dla terenów leśnych i zalesień określone w punkcie Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego.
2.6. Tereny produkcji rolniczej Teren ogrodów działkowych – ZD Wskazuje się teren ogrodów działkowych; nie dopuszcza się lokalizacji zabudowy mieszkaniowej.
Tereny obsługi produkcji rolnej w gospodarstwach rolnych i ogrodniczych – RU 73 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się tereny obsługi produkcji rolnej; dopuszcza się lokalizowanie zakładów przetwórstwa rolnego.
Tereny produkcji rolnej – R Wskazuje się tereny upraw rolnych, ogrodniczych i sadowniczych, oznaczone literą R na rysunku Studium. Nie dopuszcza się lokalizacji nowej zabudowy, poza terenami wyznaczonymi w Studium. Dopuszcza się budowę dróg dojazdowych i wewnętrznych wyznaczonych i niewyznaczonych na rysunku Studium, stanowiących dojazdy do zabudowy rozproszonej i do pól oraz szlaków pieszych i ścieżek rowerowych. W granicach gruntów rolnych dopuszcza się rozbudowę siedlisk rolniczych i obiektów obsługi produkcji rolnej, usytuowanych na wyznaczonych w Studium terenach, bez prawa budowy nowych siedlisk. Obowiązuje zachowanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, remiz, lasów małopowierzchniowych, Obowiązują zasady ochrony gruntów rolnych ustalone w Studium. W stosunku do gruntów rolnych położonych na stokach o nachyleniu utrudniającym prace rolne, na skarpach dolin rzecznych i w sąsiedztwie wąwozów, w granicach ekologicznego systemu obszarów chronionych gminy i korytarzy ekologicznych o randze regionalnej i lokalnej dopuszcza się: - zalesianie gruntów na terenach wyznaczonych w Studium i poza nimi, - wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień, - odłogowanie, z utrzymaniem ziemi rolniczej w dobrych warunkach agrotechnicznych, poprzez utrzymywanie ugoru zielonego, bez stosowania chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych.
2.7. Tereny łąk – RZ Wskazuje się tereny łąk oznaczone literami RZ na rysunku Studium. Obowiązują zasady ochrony środowiska przyrodniczego w granicach: - ekologicznego systemu obszarów chronionych, - korytarzy ekologicznych o randze regionalnej i lokalnej Nie dopuszcza się lokalizacji zabudowy kubaturowej. Nie dopuszcza się podwyższania terenu i budowy nasypów i innych przeszkód poprzecznych do kierunku nachylenia terenu – z wyjątkiem niezbędnych inwestycji infrastruktury komunikacyjnej wskazanych w Studium. Nie dopuszcza się przekształcania łąk na grunty orne. Nie dopuszcza się prowadzenia działań mogących obniżyć poziom wód gruntowych w granicach wyróżnionych na rysunku Studium łąk z wodą okresowo występującą na powierzchni. 74 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Jako funkcje uzupełniające dopuszcza się: - urządzanie parków, otwartych terenów sportu i rekreacji bez zabudowy kubaturowej, - urządzanie nieutwardzonych szlaków spacerowych pieszych i ścieżek rowerowych, - budowę stawów pełniących funkcje zbiorników małej retencji, rekreacji, krajobrazowo- przyrodnicze na terenach wskazanych orientacyjnie na rysunku Studium i poza nimi, - w granicach udokumentowanego złoża torfu o właściwościach leczniczych położonego w 15 strefie funkcjonalno-przestrzennej dopuszcza się prowadzenie prac badawczych związanych z zamiarem wydobycia torfu do celów leczniczych, zgodnie z obowiązującymi przepisami i z zachowaniem ograniczeń wynikających w ochrony wartości środowiska przyrodniczego i walorów uzdrowiska.
2.8. Tereny wód powierzchniowych Wskazuje się wody rzek Bystrej, Bochotniczanki i Ciemięgi, cieków wodnych i stawów, bez oznaczenia literowego, zgodnie z rysunkami Studium. Wskazuje się orientacyjne granice obszarów w dolinach rzek Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego, na których dopuszcza się rozbudowę istniejących stawów oraz budowę nowych stawów o powierzchni nie większej niż 1 ha, o funkcji małej retencji, rekreacyjnej, wzbogacającej walory przyrodniczo-krajobrazowe dolin rzek i cieków wodnych. Dopuszcza się ponadto budowę stawów o powierzchni nie przekraczającej 1 ha w dolinach rzek i cieków wodnych na terenach niewyznaczonych w studium. W granicach obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz w granicach systemu przyrodniczego gminy, a także regionalnych i lokalnych korytarzy ekologicznych, wskazanych w studium, obowiązuje ograniczenie wysokości grobli budowanych i przebudowywanych stawów do 1 m powyżej naturalnego poziomu terenu.
2.9. Tereny komunikacji Tereny kolejowe – KK Wskazuje się teren linii kolejowej nr 7 ze stacjami kolejowymi w Drzewcach Kolonii (stacja Nałęczów) i w Sadurkach oraz przystankiem w Czesławicach, oznaczony literami KK i symbolami graficznymi na rysunku Studium. Infrastruktura techniczna linii nr 7 przewidziana jest do sukcesywnej modernizacji w celu znaczącej poprawy standardów przewozów pasażerskich i towarowych; bez przeznaczania na ten cel dodatkowych terenów. W granicach stacji kolejowej Nałęczów wskazuje się stację Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej – Nałęczów Wąskotorowy. Dopuszcza się przeznaczenie części terenu kolejowego pod inne funkcje, w tym pod komunikację samochodową, usługi, składy i magazyny, place postojowe. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, teren kolejowy stanowiący teren zamknięty nie jest wyłączony z planowania przestrzennego.
75 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Tereny dróg głównych – KG, KG(Z) Wskazuje się teren projektowanej drogi głównej stanowiącej obwodnicę Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830, oznaczony literami KG, od zachodniej granicy gminy do projektowanego węzła „Sadurki” oraz przewidziany do przebudowy do parametrów drogi głównej odcinek obecnego przebiegu drogi wojewódzkiej nr 830 od węzła „Sadurki” do wschodniej granicy gminy, wraz z węzłami i odcinkami dróg łączącymi z istniejącym układem drogowym. Minimalna szerokość drogi w liniach rozgraniczających: 25 m. W liniach rozgraniczających drogi przewiduje się budowę jezdni serwisowych dla połączeń komunikacyjnych. Postuluje się urządzenie w granicach drogi pasów zieleni wysokiej i niskiej o funkcji izolacyjnej, przede wszystkim w sąsiedztwie istniejącej i projektowanej zabudowy. Przy projektowaniu i budowie obwodnicy należy stosować rozwiązania techniczne, które w sposób optymalny połączą warunki ochrony środowiska z wymaganiami konstrukcyjnymi drogi.
Wskazuje się przebieg drogi głównej w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830, oznaczonej literami KG(Z), od zachodniej granicy gminy do projektowanego włączenia obwodnicy Nałęczowa w węźle „Sadurki”. Rekomenduje się zmianę klasy drogi na zbiorczą, po realizacji obwodnicy Nałęczowa. Szerokość drogi w liniach rozgraniczających: 25 m; w granicach zwartej zabudowy dopuszcza się szerokość drogi równą linii ogrodzeń. Obowiązuje zachowanie, ochrona i uzupełnienie szpalerów drzew i pojedynczych drzew wskazanych na rysunkach Studium.
Tereny dróg zbiorczych – KZ Wskazuje się tereny dróg zbiorczych oznaczonych literami KZ, stanowiących drogi wojewódzkie i powiatowe, o przebiegu wskazanym na rysunku Studium. Minimalna szerokość dróg zbiorczych: 20 m, w rejonach zwartej zabudowy dopuszcza się szerokość równą linii istniejących ogrodzeń. Obowiązuje zachowanie, ochrona i uzupełnienie szpalerów drzew i pojedynczych drzew wskazanych na rysunkach Studium.
Tereny dróg lokalnych – KL Wskazuje się tereny dróg lokalnych oznaczonych literami KL, stanowiących drogi powiatowe i gminne, o przebiegu wskazanym na rysunku Studium. Szerokość w liniach rozgraniczających: 15,0 m; dopuszcza się zmniejszenie szerokości do 12,0 m w sąsiedztwie istniejącej zabudowy. Obowiązuje zachowanie, ochrona i uzupełnienie szpalerów drzew i pojedynczych drzew wskazanych na rysunkach Studium. 76 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Wskazuje się teren projektowanej drogi lokalnej oznaczony literami KL i oznaczeniem graficznym, położony w 3 i 18 strefie funkcjonalno-przestrzennej, dla obsługi projektowanej zabudowy mieszkaniowej w Strzelcach i Nałęczowie Kolonii oraz powiązań centrum Nałęczowa z projektowanym węzłem obwodnicy w Drzewcach Kolonii. Szerokość drogi w liniach rozgraniczających: 15,0 – 20,0 m, do ustalenia w planie miejscowym. Dla wymienionej drogi obowiązuje wyznaczenie ścieżki rowerowej dwukierunkowej, oddzielonej od ruchu samochodowego szpalerami zieleni.
Tereny dróg dojazdowych – KD Wskazuje się tereny dróg dojazdowych oznaczonych literami KD, stanowiących drogi gminne, o przebiegu wskazanym na rysunku Studium. Wskazuje się tereny projektowanych dróg dojazdowych oznaczonych literami KD i oznaczeniem graficznym na rysunku Studium, dla obsługi wyznaczonych w Studium nowych zespołów zabudowy mieszkaniowej: w Bochotnicy, Charzu A, Chruszczowie, Drzewcach Kolonii i Bronicach. Szerokość dróg dojazdowych w liniach rozgraniczających: 15,0 – 10,0 m, do określenia w planach miejscowych. Obowiązuje zachowanie, ochrona i uzupełnienie szpalerów drzew i pojedynczych drzew wskazanych na rysunkach Studium.
Tereny obsługi komunikacji samochodowej – KSp, KS Wskazuje się istniejące i projektowane place postojowe oznaczone literami KSp na rysunku Studium. Rekomenduje się zagospodarowanie parkingów zielenią towarzyszącą. Dopuszcza się wyznaczenie w planach miejscowych placów i miejsc postojowych oraz parkingów strategicznych w systemie „parkuj i jedź” na terenach nie wskazanych w Studium, na podstawie analizy potrzeb i możliwości terenowych. Wskazuje się tereny istniejących stacji paliw płynnych i gazowych oraz obsługi transportu samochodowego, oznaczone literami KS na rysunkach studium.
Tereny dróg pieszo-jezdnych, plac miejski Tereny dróg pieszo jezdnych wskazano oznaczeniem graficznym na rysunku Nr 1 Studium. Wskazuje się plac miejski w centrum Nałęczowa, oznaczony symbolem KP; wskazuje się teren do zagospodarowania jako przestrzeń publiczną, dla ruchu pieszego, ze starannym opracowaniem posadzki planu oraz zagospodarowaniem zielenią i małą architekturą.
2.10. Tereny infrastruktury technicznej Tereny ujęć wody – W Wskazuje się teren ujęcia wody „Nałęczów” dla wodociągu miejskiego ze stacją uzdatniania, oznaczony literą W i symbolami graficznymi, położony w Charzu A w 13 strefie funkcjonalno- przestrzennej – do modernizacji i rozbudowy. Strefa ochrony sanitarnej bezpośredniej 77 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego zamyka się w granicach ogrodzenia, obowiązuje zachowanie wyznaczonych stref ochrony pośredniej wewnętrznej i zewnętrznej, zgodnie z rysunkiem Studium. Zasady zagospodarowania w strefach reguluje decyzja o ich ustanowieniu. Wskazuje się teren ujęcia wody „Piotrowice” dla wodociągu wiejskiego ze stacją uzdatniania, oznaczony literą W i symbolem graficznym, położony w Piotrowicach w 33 strefie funkcjonalno-przestrzennej – do modernizacji i rozbudowy. Strefa ochrony sanitarnej bezpośredniej ujęcia zamyka się w granicach ogrodzenia, nie obowiązuje wyznaczenie stref ochrony pośredniej. Wskazuje się studnie głębinowe oznaczone symbolem graficznym na rysunku studium; dopuszcza się wykorzystanie istniejących i budowę nowych studni dla zaopatrzenia w wodę istniejących i projektowanych zespołów zabudowy, usług i produkcji. Wskazuje się ujęcia wód mineralnych oznaczone symbolem graficznym na rysunku Studium, położone w granicach terenów zakładów „Nałęczowianka” i „Cisowianka”; dopuszcza się rozbudowę i modernizację istniejących oraz budowę nowych ujęć na potrzeby produkcji wód mineralnych i stołowych butelkowanych. Wskazuje się ujęcie wód leczniczych żelazistych słabozmineralizowanych „Barbara”, oznaczone symbolem graficznym na rysunku Studium, położone w Parku Zdrojowym w 1 strefie funkcjonalno-przestrzennej; dopuszcza się rozbudowę ujęcia oraz budowę nowych ujęć wód leczniczych ze złoża wód leczniczych „Nałęczów” w granicach obszaru górniczego „Nałęczów” wskazanego oznaczeniem graficznym na rysunkach Studium. Strefa ochrony sanitarnej bezpośredniej ujęcia zamyka się w granicach ogrodzenia.
Tereny oczyszczalni ścieków – K Wskazuje się teren miejskiej oczyszczalni mechaniczno-biologicznej, odbierającej ścieki ze zbiorczego układu kanalizacji sanitarnej rozdzielczej, oznaczony literą K, położony w 12 strefie funkcjonalno-przestrzennej. Obowiązuje modernizacja i rozbudowa oczyszczalni do uzyskania zakładanej przepustowości, osiągnięcia wysokiego stopnia czystości wód pościekowych, niskiego poziomu emisji zanieczyszczeń do atmosfery i emisji hałasu oraz zapewnienie bezawaryjnego działania, ze względu na bliskie sąsiedztwo strefy A ochrony uzdrowiskowej. Wskazuje się lokalne oczyszczalnie ścieków, oznaczone symbolem graficznym i literą K, funkcjonujące w zakładach „Nałęczowianka” i „Cisowianka” produkujących butelkowaną wodę mineralną oraz w zespole dworsko-parkowym w Czesławicach – do zachowania, rozbudowy i modernizacji.
Teren stacji GPZ 110/15 kV – E Wskazuje się teren Głównego Punktu Zasilającego WN/SN 110/15 kV, oznaczony literą E, położony w Nałęczowie Kolonii w 20 strefie funkcjonalno-przestrzennej, do modernizacji i rozbudowy; zasięg i zasady zagospodarowania w granicach oddziaływania stacji GPZ zgodnie z przepisami odrębnymi. Dopuszcza się lokalizację obiektów o funkcji usług komunalnych, oznaczonych literami Ui; zasady zagospodarowania jak dla terenów usług komunalnych. 78 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Istniejące i projektowane tereny stacji transformatorowych SN/nn 15/0,4 kV wyznacza się w planach miejscowych, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Teren stacji redukcyjnej gazu 1° – G Wskazuje się teren stacji redukcyjnej gazu 1° WC/SC, oznaczony literą G, położony w Charzu A w 10 strefie funkcjonalno-przestrzennej, do modernizacji i rozbudowy. Zasięg strefy kontrolowanej stacji zgodnie z przepisami odrębnymi. Istniejące i projektowane tereny stacji redukcyjnych 2° wyznacza się w planach miejscowych, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
IX. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym oraz ponadlokalnym Inwestycje celu publicznego mogą być realizowane na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym: W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, zgodnie z polityką rozwoju zapisaną w Strategii rozwoju województwa lubelskiego, dla obszaru Gminy Nałęczów wskazano jedno zadanie rządowe traktowane jako priorytet, wpisane do Koncepcji Polityki Przestrzennej Kraju i ujęte w programach rządowych: - Kompleksowa modernizacja linii kolejowej nr 7 na odcinku Pilawa – Dorohusk w celu możliwości uzyskania prędkości V = 160 km/h. Realizacja tego zadania znacznie polepszy dostępność komunikacyjną Nałęczowa, podniesie bezpieczeństwo i komfort podróżowania, poprawi stan urządzeń infrastruktury kolejowej oraz zmniejszy uciążliwość hałasową kolei. Modernizacja linii kolejowej nie wymaga zastosowania rozwiązań przestrzennych; nie przewiduje się dodatkowych potrzeb terenowych. Jako zadanie samorządowe, określone jako priorytetowe, ujęto budowę obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830 Lublin – Nałęczów – Bochotnica. Jest to zadanie o podstawowym znaczeniu dla Gminy Nałęczów. Ciężki ruch towarowy prowadzony przez centrum uzdrowiska tranzytem o zasięgu regionalnym, a także obsługujący zaopatrzenie gminy i transport produkowanej w Nałęczowie butelkowanej wody mineralnej generuje uciążliwości akustyczne, wibracje i zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego i transportu towarowego z obszaru stref A i B ochrony uzdrowiskowej jest warunkiem utrzymania statusu uzdrowiska – ponieważ uciążliwość hałasowa drogi przekracza normy dopuszczalne dla uzdrowiska. Wybrany został optymalny wariant przebiegu obwodnicy, uwzględniający warunki ochrony środowiska, istniejące zagospodarowanie terenu, powiązania komunikacyjne – wskazany na rysunku Studium. Zamiar budowy obwodnicy nie budzi protestów społecznych, jej realizacja jest pożądana dla mieszkańców miasta i gminy. Poza konieczną ochroną uzdrowiska, budowa obwodnicy stanowi szansę rozwoju gospodarczego gminy, poprzez możliwość 79 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego zagospodarowania na cele działalności gospodarczej terenów sąsiadujących z nowymi węzłami komunikacyjnymi. W planie województwa ujęto również jako zadania samorządowe modernizację dróg powiatowych i gminnych w celu dostosowania ich do odpowiednich parametrów technicznych. Ponadto w Planie zagospodarowania województwa lubelskiego ujęto następujące zadania samorządowe (w odniesieniu do Gminy Nałęczów): - budowa nowych odcinków sieci gazowej średniego ciśnienia, - uzupełnienie i modernizacja sieci wodociągowej, - budowa linii 110 kV Garbów – Nałęczów oraz rozbudowa stacji GPZ 110/15 kV „Nałęczów”, - wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Pozostałe zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, w granicach wskazanych na rysunku Studium: - planowana rozbudowa obiektów lecznictwa uzdrowiskowego, - wydzielenie terenów, budowa i utrzymanie nowego Parku Miejskiego, - modernizacja drogi wojewódzkiej nr 826 Markuszów – Nałęczów, - modernizacja wybranych odcinków dróg powiatowych, - budowa i utrzymanie ścieżek rowerowych i tras turystycznych, - utrzymanie infrastruktury Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, - podniesienie rangi ochronnej cennych przyrodniczo obszarów, - rozbudowa infrastruktury turystycznej o zasięgu ponadolkalnym oraz popularyzacja turystyki, - zalesianie wskazanych gruntów rolnych. Realizacja tych celów jest korzystna, a w części niezbędna, dla wszechstronnego rozwoju Gminy Nałęczów.
Inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym: Zdefiniowane obecnie zadania służące lokalizacji celów publicznych o znaczeniu lokalnym, służące zaspokojeniu potrzeb mieszkańców miasta i gminy Nałęczów są następujące: - założenie i utrzymanie nowego cmentarza komunalnego, wskazanego na rysunku Studium, - budowa nowych i modernizacja istniejących dróg i ulic gminnych, - przebudowa dworca autobusowego lub urządzenie przystanku w centrum miasta, - budowa i porządkowanie placów postojowych, - rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej, - rozbudowa systemu segregacji i odbioru odpadów, 80 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- rozbudowa infrastruktury turystycznej o zasięgu lokalnym, - budowa i rozbudowa obiektów o funkcjach kulturowych, promujących walory kulturowe, historyczne, przyrodnicze i krajobrazowe miasta i gminy, - urządzenie i utrzymanie zieleni miejskiej. Te inwestycje oraz inne, wynikające z bieżących potrzeb, mogą być lokalizowane na podstawie planów miejscowych lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania.
X. Obszary, dla których jest obowiązkowe lub zamierzone sporządzenie planów miejscowych Obowiązujące plany miejscowe W mieście i gminie Nałęczów obowiązuje dziesięć miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; plany zostały określone w części I: „Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego”. Część obowiązujących planów miejscowych utraci aktualność w wyniku uchwalenia niniejszego Studium, ze względu na zmianę ustaleń określających przeznaczenie i zasady zagospodarowania obszarów. Dotyczy to przede wszystkim planu miejscowego Parku Miejskiego (zmiana zasad zagospodarowania Parku) oraz obszaru w obrębie Bochotnica (zmiana sposobu zagospodarowania terenu przeznaczonego w obowiązującym planie miejscowym pod powiększenie cmentarza).
Obszary, dla których sporządzenie planów miejscowych jest obowiązkowe Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz z przepisami odrębnymi obowiązuje sporządzenie planów miejscowych dla następujących obszarów: 1) Zgodnie z art. 38b ustawy z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz o obszarach ochrony uzdrowiskowej – gmina, która uzyskała (lub zachowuje) status uzdrowiska ma obowiązek sporządzić i uchwalić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla strefy A w terminie do 2 lat od dnia otrzymania decyzji ministra właściwego do spraw zdrowia o potwierdzeniu możliwości prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na swoim obszarze. Rekomenduje się objęcie nowym planem miejscowym również tych obszarów w granicach strefy A, dla których plany miejscowe uznaje się za aktualne, w celu: - dostosowania zapisów planów do obowiązujących przepisów prawa, - uwzględnienia warunków wynikających ze Statutu Uzdrowiska Nałęczów, w tym zmiany zasięgu stref ochrony uzdrowiskowej, - uzupełnienia zapisów planów o zasady i warunki zagospodarowania wynikające z ustaleń Studium, stanu istniejącego i zobowiązań formalno-prawnych, - uzyskania jednolitych ustaleń, stopnia ich szczegółowości i formy zapisu dla obszaru strefy A, z uwzględnieniem zasad określonych w rozporządzeniu z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej. 81 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Strefa A obejmuje część obszaru miejskiego Nałęczowa oraz dwa niewielkie fragmenty obrębu Chruszczów; powierzchnia strefy A wynosi 133,9 ha. 2) Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych wraz z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych obowiązuje uzyskanie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych klas I – III (przeważających na obszarze gminy) na cele nierolnicze w granicach gminy Nałęczów oraz gruntów leśnych na cele nieleśne. Oznacza to konieczność sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów rolniczych przeznaczonych pod nową zabudowę oraz dla terenów zabudowy zagrodowej, na których dopuszcza się funkcje nierolnicze – nieujętych w miejscowym planie ogólnym zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów przyjętym uchwałą Nr XL/193/94 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 26 stycznia 1994 r. Plan ten utracił ważność z mocy prawa, ale zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze uzyskane w ramach planu pozostają w mocy. Planami miejscowymi należy objąć wszystkie obszary wskazane w Studium pod nowe zainwestowanie, sukcesywnie w miarę składania wniosków o zabudowę. 3) Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym obowiązuje sporządzenie miejscowych planów dla wyznaczonych w Studium obszarów: - przestrzeni publicznej (poza obszarem strefy A, dla której zostanie sporządzony odrębny pan miejscowy), - wskazanych do przeprowadzenia procedury scaleń i podziałów, obejmujących projektowaną zabudowę mieszkaniową i usługową w Strzelcach, - dla realizacji wskazanych w Studium ponadlokalnych i lokalnych celów publicznych. Ustanowienie Nałęczowskiego Parku Kulturowego powoduje obowiązek sporządzenia planów miejscowych w jego granicach. W Studium nie wyznacza się obszarów przeznaczonych pod budowę obiektów handlu o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2.
Obszary, dla których Studium ustala obowiązek sporządzenia planów miejscowych Ustala się obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego projektowanego parku miejskiego w Nałęczowie Kolonii (jednostka urbanistyczna 2), oznaczonego symbolem ZPm/UT/US/UK/UZ, jako warunek zabudowy i zagospodarowania obszaru. Planem należy objąć obszar w granicach ulic: Spółdzielczej, Kolejowej, Słonecznej, Kombatantów, Sołdka, Lasockiego. Ustala się obowiązek sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego projektowanej zabudowy mieszkaniowej i usługowej w Strzelcach, w granicach jednostki urbanistycznej 18. W planie należy określić, między innymi, zasady i wskaźniki zabudowy terenu, rozmieszczenie przestrzeni publicznych, usług, terenów zieleni oraz układ komunikacji kołowej, pieszej i rowerowej, z uwzględnieniem powiązań komunikacyjnych pomiędzy centrum Nałęczowa a projektowaną zabudową mieszkaniową w Strzelcach, 82 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Nałęczowie Kolonii i projektowanym zespołem usług w rejonie skrzyżowania ulicy Kolejowej z projektowaną obwodnicą Nałęczowa. Rekomenduje się sporządzenie miejscowych planów: - obejmujących cały obszar miasta Nałęczowa w granicach jednostki administracyjnej wraz ze strefą A, - obszarów wskazanych do objęcia ochroną ze względu na wyjątkowe wartości przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe. Miejscowe plany dla tych obszarów powinny ustalać, miedzy innymi: - warunki i zasady obiektów i obszarów cennych pod względem kulturowym, przyrodniczym i krajobrazowym, w tym zasady zagospodarowania obszarów stanowiących układ przyrodniczy gminy, - zasady, warunki i ograniczenia zabudowy i zagospodarowania terenów, - ograniczenia w rozmieszczaniu reklam i znaków informacyjno-plastycznych, - układ komunikacyjny i tereny przeznaczone pod infrastrukturę techniczną. Określenie tych zasad i warunków w formie ustaleń planu miejscowego nada im rangę przepisów prawa miejscowego – co będzie stanowić podstawę do ich wdrażania w życie. Rada Miejska w Nałęczowie podjęła uchwały o przystąpieniu do sporządzenia czterech planów miejscowych, obejmujących obszary Charza A i B oraz Parku Zdrojowego i projektowanego parku miejskiego.
XI. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej Rolnicza przestrzeń produkcyjna W gminie zdecydowanie przeważają gleby o najwyższej przydatności rolniczej - kompleksy pszenny bardzo dobry i pszenny dobry zajmują łącznie 85% powierzchni gruntów ornych. Prawie wszystkie użytki rolne (94,4%) w gminie stanowią gleby II i III klasy bonitacyjnej, podlegające ochronie prawnej przed zmianą użytkowania. Gleby te zajmują duże powierzchnie w środkowej, wschodniej i północno-zachodniej części gminy. Pozostałe gleby stanowią użytki rolne IVa i IVb klasy bonitacyjnej. Wobec jednolitej morfologii gleb w gminie Nałęczów i stosunkowo równomiernego rozmieszczenia gleb wysokich klas bonitacyjnych nie wyróżnia się terenów rolniczych podlegających planistycznej ochronie przed zmianą użytkowania. Łąki trwałe występują w dnach dolin rzecznych i cieków wodnych, stanowią użytki klas II i III z udziałem klasy IV. Gmina Nałęczów stanowi element I – głównego rejonu produkcji żywności południowego obszaru rolniczego województwa lubelskiego; wskazana jest do rozwoju i specjalizacji produkcji rolnej i ogrodniczej, pozwalającej na rozwój przetwórstwa owocowo-warzywnego jako podstawowej gałęzi gospodarki rolnej. Przydatność gleb dla rolnictwa ograniczona jest: - występowaniem wąwozów, stromych zboczy i skarp dolin rzecznych, wykluczających lub utrudniających wykorzystanie rolnicze, 83 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- erozją wodną w granicach zboczy i den dolin oraz erozją wietrzną występującą na wierzchowinach. Ochrona gruntów rolnych polega na: - ograniczeniu przeznaczania gruntów na cele nierolnicze, dążeniu do koncentracji zabudowy i zachowania zwartych kompleksów rolnych, - zapobieganiu erozji wodnej i wietrznej poprzez utrzymywanie szaty roślinnej na zboczach i w wąwozach, zachowanie pasów zadrzewień i remiz śródpolnych oraz formowanie nowych pasów zadrzewień i zakrzaczeń usytuowanych prostopadle do kierunku nachylenia stoków, a na wierzchowinach prostopadle do przeważającego kierunku wiatrów, - wprowadzaniu zalesień stabilizujących grunt i osłabiających działanie wiatrów, - zachowaniu istniejących i budowie nowych zbiorników małej retencji wodnej stabilizujących stosunki wodne dla potrzeb rolnictwa, na terenach wskazanych w Studium oraz na niewyznaczonych w Studium terenach den dolin cieków wodnych i suchych dolin, - zachowaniu naturalnych torfowisk, obniżeń podmokłych i łąk wilgotnych oraz ich ochrona przed niekorzystnym przekształceniem stosunków wodnych, - stosowaniu odpowiednich zabiegów agrotechnicznych dla ochrony jakości gleb, - ochronie przed zanieczyszczeniem metalami ciężkimi w pobliżu istniejących i projektowanych dróg głównych i zbiorczych o intensywnym ruchu samochodowym – poprzez urządzenie pasów zieleni wysokiej i niskiej o funkcji izolacyjnej, zgodnie z rysunkiem Studium, - ochronie przed zanieczyszczeniem ściekami bytowymi poprzez rozbudowę systemu kanalizacji sanitarnej i modernizację oczyszczalni ścieków oraz monitorowanie stanu indywidualnych bezodpływowych zbiorników ścieków, - ochronie przed tworzeniem niezorganizowanych wysypisk odpadów poprzez wdrażanie gminnego systemu segregacji i utylizacji odpadów. Rekomenduje się ustanowienie Wąwolnickiego Parku Agroekologicznego jako formy ochrony rolniczych atrybutów przestrzeni o dużej wartości kulturowej i użytkowej, w granicach wskazanych w Studium lub skorygowanych na podstawie przeprowadzonych analiz. Projektowane granice WPK wskazane są na rysunku Studium. Istotną cechą gospodarki rolnej w gminie Nałęczów musi być ograniczenie stosowania nawozów sztucznych i środków chemizacji rolnictwa, ze względu na warunki ochrony uzdrowiska Nałęczów oraz zasobów wodnych Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 406 „Niecka Lubelska”.
XII. Obszary zagrożone osuwaniem się mas ziemnych Wskazuje się oznaczeniem graficznym na rysunkach Studium obszary zagrożone osuwaniem się mas ziemnych spowodowanym erozją wodną oraz erozją wąwozową. Nie dopuszcza się zabudowy kubaturowej na obszarach: - w wąwozach i na zboczach o spadkach powyżej 20%, ze względu na możliwość naruszenia równowagi geodynamicznej stoków, 84 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- na zboczach doliny Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego, z wyjątkiem terenów wskazanych w Studium, - na zboczach wąwozów i w ich strefie przykrawędziowej o szerokości co najmniej 10 m. Rekomenduje się wyznaczenie w planach miejscowych stref bez prawa zabudowy kubaturowej, zapewniających stabilność zboczy i skarp, o szerokości co najmniej podwójnej wysokości zbocza. Wszelkie działania inwestycyjne w strefie zboczowej mogą zwiększać zagrożenie potencjalnymi ruchami masowymi ziemi. Funkcję ochrony i stabilizacji zboczy skarp i wąwozów pełni szata roślinna, szczególnie głęboko korzeniące się drzewa; zadrzewienia zarówno w sąsiedztwie zabudowy jak i na odkrytych zboczach powinny być szczególnie chronione i uzupełniane o nowe nasadzenia. Nie dopuszcza się prowadzenia prac ziemnych oraz orki w pasie o szerokości co najmniej 5 m od krawędzi wąwozów. Pasy przykrawędziowe powinny być zadrzewione i zakrzaczone. Dopuszcza się zabudowę na wyznaczonych w Studium terenach w granicach obszarów narażonych na osuwanie się mas ziemnych – stanowiących adaptację i uzupełnienie istniejących zespołów zabudowy. Obszary zboczy o spadkach powyżej 20% w granicach wyznaczonych terenów wyklucza się z zabudowy, obowiązuje tu utrzymanie i wzbogacanie szaty roślinnej. Realizację zabudowy należy poprzedzić wykonaniem badań geologiczno- inżynierskich. Na terenach występowania erozji średniej, silnej i bardzo silnej – na zboczach doliny Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego – nie dopuszcza się budowy obiektów kubaturowych, należy tu stosować kompleksowe melioracje przeciwerozyjne, w tym zadrzewianie lub zakrzaczenie.
XIII. Obszary narażone na zalanie wodami powodziowymi Wskazuje się dna dolin rzek Bystrej i Bochotniczanki oraz Strumyka Olszowieckiego stanowiące obszary narażone na zalanie wodami powodziowymi w przypadku wystąpienia deszczów nawalnych – zgodnie z oznaczeniem graficznym na rysunkach Nr 1 i Nr 2 Studium. W wyznaczonych obszarach dolinnych zakazuje się: 1) lokalizacji nowej zabudowy, z wyjątkiem rozbudowy istniejących obiektów i uzupełniania siedlisk w granicach wskazanych w Studium, 2) przegradzania cieków i den dolin, budowy nasypów – z wyjątkiem koniecznych działań związanych z budową i przebudową niezbędnej infrastruktury komunikacyjnej, w tym obwodnicy Nałęczowa; obowiązuje zastosowanie rozwiązań technicznych nie zakłócających swobodnego spływu wód, 3) podwyższania powierzchni terenu, niszczenia skarp, 4) zalesiania i zadrzewiania, z wyjątkiem terenów Parku Zdrojowego. Dopuszcza się przebudowę i rozbudowę istniejącej zabudowy w granicach wskazanych w Studium, zgodnie z przepisami odrębnymi. Na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią obowiązują przepisy ustawy Prawo wodne. 85 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
Jako formę aktywnej ochrony przed zalaniem wodami powodziowymi rekomenduje się budowę zbiorników małej retencji – spowalniających przepływ wód, gromadzących wodę przy jej wysokich stanach, wpływających korzystnie na stosunki wodne i stabilizację klimatu, pełniących funkcje rekreacyjne. Wskazuje się orientacyjne granice obszarów, na których dopuszcza się lokalizację lub rozbudowę stawów o funkcji małej retencji, rekreacyjnej, wzbogacającej walory przyrodniczo- krajobrazowe, o powierzchni nie większej niż 1 ha; ponadto dopuszcza się budowę stawów w dolinach rzek i cieków wodnych na terenach niewyznaczonych w Studium. W granicach obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi oraz w granicach systemu przyrodniczego gminy i korytarzy ekologicznych obowiązuje ograniczenie wysokości grobli budowanych i przebudowywanych stawów do 1 m powyżej naturalnego poziomu terenu.
XIV. Granice terenów zamkniętych, obszary pomników zagłady W gminie Nałęczów terenami zamkniętymi w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz zgodnie z Decyzją Nr 62 Ministra Infrastruktury z dnia 25 września 2005 roku w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe jako terenów zamkniętych – są tereny linii kolejowej nr 7 państwowego znaczenia wraz ze stacjami Nałęczów i Sadurki oraz przystankiem Czesławice. Teren jest zarządzany przez Polskie Linie Kolejowe S.A. Planowana modernizacja linii kolejowej nie powoduje konieczności powiększania terenu zamkniętego. Dopuszcza się zmianę granic terenu kolejowego poprzez przeznaczenie części terenu na inne funkcje; w tym przeznaczenie pasa terenu w miejscowości Drzewce Kolonia pod budowę obwodnicy Nałęczowa; lokalizację dróg i placów postojowych, magazyny i składy – z zachowaniem warunków określonych w studium. Zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, teren zamknięty będący terenem kolejowym nie jest wyłączony z planowania przestrzennego. Nie wyznacza się strefy ochronnej terenu kolejowego. Teren Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, jako nieprzydatny dla celów obronności i bezpieczeństwa państwa, nie stanowi terenu zamkniętego. Na terenie miasta i gminy Nałęczów nie występują pomniki zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady.
XV. Uzasadnienie przyjętych rozwiązań oraz synteza ustaleń studium Jako podstawowe kierunki rozwoju Nałęczowa przyjmuje się kontynuację i rozwój dotychczasowych głównych funkcji miasta i gminy: - rozwój lecznictwa uzdrowiskowego przy utrzymaniu i wzbogacaniu kierunków leczenia, - rozwój lecznictwa szpitalnego, 86 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Kierunki zagospodarowania przestrzennego
- rozwój funkcji powiązanych z lecznictwem: ośrodków spa, regeneracji biologicznej, medycyny estetycznej, - rozwój funkcji turystyki i rekreacji: rozbudowa baz sportu, turystyki indywidualnej i zbiorowej, turystyki kwalifikowanej i rekreacji na terenach wiejskich, - rozwój mieszkalnictwa na terenach o najlepszych powiązaniach komunikacyjnych pomiędzy centrum miasta i uzdrowiska a głównymi osiami komunikacji samochodowej i kolejowej, - rozwój usług dla obsługi mieszkańców, kuracjuszy i turystów, - rozwój terenów wiejskich przez tworzenie nowych centrów usług, w tym rekreacji i sportu, agroturystyka, - utrzymanie i rozwój rolnictwa. Dla realizacji założonych celów rozwoju ustala się następujące kierunki i zasady prowadzenia polityki przestrzennej: - utrzymanie walorów uzdrowiskowych poprzez ochronę walorów środowiska przyrodniczego, klimatu, głównych kierunków nawietrzania, szaty roślinnej, ekologicznego systemu obszarów chronionych oraz głównych i lokalnych korytarzy ekologicznych, - wskazanie nowego parku miejskiego w powiązaniu z usługami zdrowia, kultury, sportu i rekreacji, jako wzbogacenie programu Parku Zdrojowego, - główny kierunek rozwoju miasta i nowe centra mieszkaniowo-usługowe w gminie w powiązaniu z istniejącym i projektowanym układem komunikacyjnym – wzdłuż osi łączącej centrum miasta, węzeł projektowanej obwodnicy Nałęczowa i stację kolejową, - objęcie ochroną wartości kulturowych miasta i gminy.
STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY NAŁĘCZÓW
Tom I
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
załącznik Nr 1a do uchwały Nr XXX/201/13 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 13 czerwca 2013 r.
Wykonawca:
B U D P L A N Sp. z o. o. 04 – 390 W A R S Z A W A, ul. gen. Ludwika Kickiego 26 B /10 tel. 22.870 42 62, Fax: 22.870 42 62, e-mail: [email protected] BGKII O/Wwa 74113010200300000000035599, NIP 527-11-07-422 REGON 011909443, KRS 0000103293, K.Z. 50 000,00 PLN
Zespół autorski: mgr inż. arch. Wanda Chmielewska – główny projektant Okręgowa Izba Urbanistów w Warszawie WA-301 mgr Wojciech Zaczkiewicz opracowanie ekofizjograficzne mgr Iwona Szatkowska ochrona środowiska inż. Zuzanna Górecka
1 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Spis treści: Rozdział 1: ZAŁOŻENIA METODYCZNE 1. Cele i zakres studium ………………………………………………………….……. 3 2. Podstawa prawna opracowania studium ……………………………………...... 4 3. Materiały wejściowe do studium …………………………………………………… 6 4. Zawartość opracowania ……………………………………………………………. 19 5. Analiza zasadności przystąpienia do sporządzenia zmiany studium ………….. 10 6. Metoda sporządzania studium ……………………………………………………… 12 Rozdział 2: UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I. Położenie miasta i gminy 1. Położenie administracyjne ………………………………………………………….. 14 2. Powiązania z obszarami sąsiednimi ………………………………………………. 17 II. Uwarunkowania wynikające z polityki przestrzennej województwa 1. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego …………… 20 2. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego …………………………………… 26 3. Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa Lubelskiego ………………….. 28 4. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego ………………….. 28 5. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych …………………. 29 III. Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu 1. Stan zagospodarowania miasta i gminy …………………………………………… 30 2. Uzdrowisko Nałęczów ……………………………………………………………….. 31 3. Transport ……………………………………………………………………………… 43 3.1. Transport kolejowy ……………………………………………………………. 43 3.2. Transport drogowy ……………………………………………………………. 46 4. Infrastruktura techniczna ……………………………………………………………. 52 4.1. Zaopatrzenie w wodę …………………………………………………………. 52 4.2. Odprowadzenie ścieków ……………………………………………………… 53 4.3. Energetyka ……………………………………………………………………... 56 4.4. Energia ze źródeł odnawialnych ……………………………………………… 57 4.5. Telekomunikacja ……………………………………………………………….. 59 4.6. Gospodarka odpadami ………………………………………………………… 60 IV. Uwarunkowania wynikające ze stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony 1. Struktura przestrzenna ……………………………………………………………… 62 2. Stan planistyczny ...... 63 2.1. Obowiązujące i sporządzane opracowania planistyczne …………………. 63 2.2. Obszary, dla których sporządzenie planów miejscowych jest obowiązkowe 66 V. Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska oraz rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej 1. Położenie geograficzne …………………………………………………………….. 67 2. Budowa geologiczna ………………………………………………………………... 68 3. Geomorfologia, rzeźba terenu ……………………………………………………… 69 4. Kopaliny ………………………………………………………………………………. 70 4.1. Surowce mineralne ……………………………………………………………. 70
2 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 4.2. Górnictwo skalne Nałęczowa ………………………………………………… 71 4.3. Wody lecznicze ………………………………………………………………… 72 4.4. Wody geotermalne ……………………………………………………………. 73 5. Warunki hydrogeologiczne …………………………………………………………. 75 6. Wody powierzchniowe ………………………………………………………………. 77 7. Zagrożenia geologiczne i powodziowe ……………………………………………. 79 8. Warunki klimatyczne ………………………………………………………………… 80 9. Stan czystości powietrza ……………………………………………………………. 82 10. Klimat akustyczny ……………………………………………………………………. 83 11. Zasoby rolniczej przestrzeni produkcyjnej ………………………………………… 84 12. Zasoby biotyczne ……………………………………………………………………. 86 12.1. Szata roślinna …………………………………………………………………. 86 12.2. Fauna ……………………………………………………………………………. 88 13. Ochrona przyrody …………………………………………………………………….. 88 13.1. Europejskie systemy przyrodnicze …………………………………………… 88 13.2. Kazimierski Park Krajobrazowy ………………………………………………. 90 13.3. Obszary sieci Natura 2000 ……………………………………………………. 91 13.4. Pomniki przyrody ………………………………………………………………. 92 13.5. Obszary i obiekty wskazane do objęcia ochroną prawną …………………. 93 14. Krajobraz kulturowy …………………………………………………………………… 95 15. Ocena odporności środowiska na degradację …………………………………….. 95 16. Fizjograficzne warunki rozwoju gminy ………………………………………………. 97 VI. Uwarunkowania wynikające ze stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej 1. Rys historyczny ……………………………………………………………………… 99 2. Zasady ochrony środowiska kulturowego ………………………………………… 102 3. Zabytki objęte ochroną prawną …………………………………………………….. 105 3.1. Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków ……………………… 105 3.2. Zabytki ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków……………… ………… 114 3.3. Zabytki archeologiczne ……………………………………………………….. 114 4. Obiekty o wartościach kulturowych i historycznych ……………………………… 116 5. Krzyże, pomniki, miejsca pamięci narodowej ……………………………………. 117 6. Muzea ………………………………………………………………………………… 118 7. Dobra kultury współczesnej ………………………………………………………… 119 VII. Uwarunkowania związane z rozwojem funkcji społeczno-gospodarczych, określających warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia i bezpieczeństwa 1. Charakterystyka gospodarcza…….. ……………………………………………….. 119 2. Infrastruktura społeczna i komunalna ……………………………………………… 124 3. Turystyka i rekreacja ………………………………………………………………… 130 4. Uwarunkowania demograficzne ……………………………………………………. 134 5. Stan bezpieczeństwa ludności i jej mienia ………………………………………… 136 6. Uwarunkowania wynikające z zadań służących realizacji celów publicznych …. 137 VIII. Uwarunkowania wynikające ze struktury własności, użytkowania i stanu prawnego gruntów …………………………………………………………….. 138
3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
ROZDZIAŁ 1 ZAŁOŻENIA METODYCZNE 1. Cele i zakres studium Cele i zakres studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717, z późn. zm.). Studium nie jest aktem prawa miejscowego; stanowi akt kierownictwa wewnętrznego kształtowania polityki przestrzennej gminy, poprzez określenie celów oraz zidentyfikowanie uwarunkowań, ograniczeń i możliwości rozwoju oraz ustalenie kierunków zagospodarowania przestrzennego. Studium sporządza się dla obszaru w granicach administracyjnych gminy. Ustalenia studium są wiążące dla organów samorządowych przy sporządzeniu planów miejscowych. W studium uwzględnia się zasady określone w opracowaniach planistycznych wyższego rzędu, w tym w szczególności ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz strategii rozwoju gminy; uwzględnia się również ustalenia obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Podstawowe cele studium: - określenie kierunków rozwoju oraz możliwości przekształceń funkcji terenów, - stworzenie podstaw sporządzania planów miejscowych lub ich zmiany, a także koordynacji programów rozwojowych i inwestycyjnych, - stworzenie podstaw do prowadzenia negocjacji z zakresie ponadlokalnych zadań publicznych, - określenie warunków ochrony zasobów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego gminy, - określenie podstaw formułowania strategii i programów dotyczących realizacji zadań wynikających z polityki samorządu lokalnego. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szczególności z: - dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu, - stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony, - stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, - stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, - warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia, - zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia, - potrzeb i możliwości rozwoju gminy, - stanu prawnego gruntów,
4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - występowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odrębnych, - występowania obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych, - występowania udokumentowanych złóż kopalin oraz zasobów wód podziemnych, - występowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych, - stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami, - zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. W studium określa się w szczególności: - kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminny oraz w przeznaczeniu terenów, - kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny wyłączone spod zabudowy, - obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego, - obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, - kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, - obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym oraz ponadlokalnym (zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa), - obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości oraz przestrzeni publicznej, - obszary, dla których Gmina zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, - kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, - obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych, - obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny, - obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji, - granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych, - inne obszary problemowe wynikające z uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie.
2. Podstawa prawna opracowania studium Podstawę prawną sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Nałęczów stanowi uchwała Nr XII/88/2007 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 28 grudnia 2007 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów.
5 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Przepisy prawne, stanowiące podstawę ustaleń studium, określają w szczególności następujące akty prawne: - ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r. poz. 647, ze zm.); - rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r. Nr 118 poz. 1233); - rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 maja 2004 r. w sprawie sposobu uwzględniania w zagospodarowaniu przestrzennym potrzeb obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz. U. z 2004 r. Nr 125 poz. 1309); - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150, ze zm.); - ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 50 poz. 360); - ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz. 1266, ze zm.); - ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167 poz. 1399, ze zm.), - rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213 poz. 1397); - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120 poz. 826); - ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2012 r. Nr 28 poz. 145); - ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.); - ustawa z dnia 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 201 poz. 1237), - ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45 poz. 435, ze zm.); - rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej (Dz. U. z 1992 r. Nr 67 poz. 337); - ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2011 r. Nr 163 poz. 981); - ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568); - ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2006 r. Nr 50 poz. 362); - ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 75 poz.474);
6 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21); - ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 1985 r. Nr 90 poz. 575, ze zm.), - ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19 poz. 115, ze zm.); - rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. z 1999 r. Nr 43 poz. 430), - ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, ze zm.), - ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1657), - ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 106 poz. 675), - ustawa z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2010 r. Nr 130 poz. 871), - ustawa z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 73 poz. 390), - ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2001 Nr 152 poz. 897).
3. Materiały wejściowe do studium Następujące opracowania planistyczne i dokumenty stanowiły materiały wejściowe do studium: 1) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, przyjęte uchwałą Nr XXXVI/296/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 r., 2) Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, przyjęty uchwałą Nr XL/193/94 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 26 stycznia 1994 r.; plan utracił moc w dniu 1 stycznia 2003 r. na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym, 3) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru I – Park Zdrojowy, przyjęty uchwałą Nr XXXI/170/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 17 kwietnia 1998 r., zmieniony uchwałą Nr XXXVI/294/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 r. oraz uchwałą Nr XXXIX/287/10 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 17 czerwca 2010 r., 4) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru IV – Park Miejski, przyjęty uchwałą Nr XXXIII/187/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 16 czerwca 1998 r.,
7 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego zmieniony uchwałą Nr XIX/143/2005 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 18 lutego 2005 r., 5) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru III – Centrum Nałęczowa, przyjęty uchwałą Nr XXXIII/188/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 16 czerwca 1998 r., 6) II Etap zmian Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nałęczowa, przyjęty uchwałą Nr XXXIII/189/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 16 czerwca 1998 r., 7) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru II – zabudowy pensjonatowej w Nałęczowie, przyjęty uchwałą Nr XVII/144/2000 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 23 sierpnia 2000 r., 8) Zmiana Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Nałęczów dotycząca zmiany przebiegu obwodnicy miasta, przyjęta uchwałą Nr XXXII/260/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 8 marca 2002 r., 9) Zmiana Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nałęczowa, przyjęta uchwałą Nr XXXVI/295/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 r., 10) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Bochotnica, przyjęty uchwałą Nr XIX/144/2005 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 18 lutego 2005 roku, 11) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Strzelce, przyjęty uchwałą Nr VII/46/2007 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 26 czerwca 2007 r., 12) Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru przy ulicy Grzegorza Wójcika i Polnej, przyjęty uchwałą Nr IV/25/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 23 lutego 2011 r., 13) Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Charz B, sporządzanego na podstawie uchwały Nr IX/63/2003 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 28 października 2003 r., 14) Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Charz A, sporządzanego na podstawie uchwały Nr IX/64/2003 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 28 października 2003 r., 15) Ekofizjografia podstawowa miasta i gminy Nałęczów, Piotr Sempliński, Lublin 2004 r., 16) Gminny plan gospodarki odpadami dla Gminy Nałęczów na lata 2006-2009 wraz z uwzględnieniem perspektywy długoterminowej do roku 2016, 17) Program ochrony środowiska dla Gminy Nałęczów na lata 2007 – 2011, przyjęty uchwałą Nr XIX/129/2008 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 17 września 2008 r., 18) Operat Uzdrowiskowy Gminy Nałęczów – ARCADIS Profil Sp. z o.o., Biuro Ochrony Środowiska i Geologii, listopad 2008 r., 19) Strategia rozwoju Gminy Nałęczów na lata 2008 – 2015, przyjęta uchwałą Nr XXIII/152/2008 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 30 grudnia 2008 r., 20) Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nałęczów na lata 2009 – 2013, Agencja Wspierania Inicjatyw Lokalnych S.A., luty 2009 r.,
8 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 21) Plan odnowy miejscowości Nałęczów, przyjęty uchwałą Nr XXXVII/244/2010 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 24 marca 2010 roku, 22) Statut Uzdrowiska Nałęczów przyjęty uchwałą Nr XXV/167/2009 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 27 marca 2009 roku, zmieniony uchwałą Nr XXXVIII/257/10 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 30 kwietnia 2010 r. oraz uchwałą Nr X/100/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 25 listopada 2011 r., 23) Zbiór decyzji o warunkach zabudowy oraz o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego z lat 2004 – 2009, 24) Wnioski, informacje, zalecenia i wytyczne na piśmie od organów państwowych, zakładów, instytucji oraz osób prywatnych – złożone w wyniku zawiadomienia o przystąpieniu do sporządzania Studium.
Niniejsze Studium stanowi zmianę studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miejskiej Nałęczów, przyjętego uchwałą Nr XXXVI/296/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 r. W Studium wykorzystano aktualne materiały merytoryczne zawarte w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów przyjętym uchwałą Nr XXXVI/296/2002, opracowanym w pracowni „Arkadia” Studio Projektowe przez zespół w składzie: mgr inż. arch. Jadwiga Jamiołkowska - główny projektant kształtowanie przestrzeni, wartości kulturowe mgr Jacek Babuchowski - studium ekologii krajobrazu mgr inż. arch. Marcin Iwanek - inwentaryzacja mgr Anna Kornijów - tok formalno-prawny mgr inż. Remigiusz Krawczyk - elektroenergetyka dr inż. Eugeniusz Nowocień - komunikacja mgr inż. Edward Pomorski - inżynieria sanitarna mgr inż. Agnieszka Stefanek-Żydek - opracowanie graficzne dr Franciszek Woch - rolnictwo
Studium wykonano w oparciu o następujące opracowania planistyczne: 1) Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego przyjęty uchwałą Nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 29 lipca 2002 r., 2) Strategia rozwoju województwa lubelskiego na lata 2006 - 2020, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, przyjęta uchwałą Nr XXXVI/530/05 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 4 listopada 2005 r.; 3) Program ochrony środowiska województwa lubelskiego na lata 2008 – 2011 z perspektywą do roku 2015, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, przyjęty uchwałą Nr XXV/435/08 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 27 października 2008 r.; 4) Koncepcja Programowo-Przestrzenna Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Województwie Lubelskim, przyjęta uchwałą Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego Nr CXXXIV/1510/08 z dnia 27 maja 2008 roku,
9 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 5) Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego do 2011 roku, przyjęty uchwałą Nr XXV/435/08 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 27 października 2008 roku, 6) Strategia Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata 2008 – 2015, Puławy 2008 r.
Inne materiały wykorzystane przy sporządzaniu studium: 1) Materiały Państwowego Instytutu Geologicznego dotyczące charakterystyki, występowania i warunków eksploatacji wód termalnych w Polsce – opracowanie pod kierunkiem Jana Szewczyka, 2) Audyt turystyczny gmin: Janowiec, Karczmiska, Kazimierz Dolny, Nałęczów, Opole Lubelskie, Poniatowa, Wąwolnica, Wilków, Wojciechów oraz miasta i gminy Puławy – Polska Agencja Rozwoju Turystyki, Warszawa 2007 r., 3) Lokalna Strategia Rozwoju Lokalna Grupa Działania Zielony Pierścień – Nałęczów 2008, 4) Przestrzenne aspekty lokalizacji energetyki wiatrowej w województwie lubelskim – Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin 2009 r., 5) Górnictwo skalne Nałęczowa – Lucjan Gazda, Bartosz Gazda, Lublin, 6) Osobliwości, zagadki i tajemnice Nałęczowa – Jerzy M. Sołdek, Nałęczów 2011 r., 7) Z dziejów dawnego i współczesnego Nałęczowa – Nałęczów 1925 r., 8) Dzieje Nałęczowa – M. Tarka, Nałęczów 1989 r.
4. Zawartość opracowania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, zwane dalej „Studium”, obejmuje miasto i gminę Nałęczów w granicach administracyjnych. Studium składa się: - z części określającej uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, przedstawione w formie tekstowej i graficznej; - z części określającej kierunki zagospodarowania przestrzennego, przedstawione w formie tekstowej i graficznej; na rysunku przestawiono kierunki rozwoju oraz granice obszarów, o których mowa w art. 10 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wszystkie rysunki wykonano w technice barwnej. Uchwaleniu przez Radę Miejską w Nałęczowie podlegają następujące części Studium: 1) tom I tekstu Studium – Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, stanowiący załącznik 1a do uchwały, 2) rysunek Nr 1 w skali 1:10 000: Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów – stanowiący załącznik Nr 1b do uchwały, 3) tom II tekstu Studium – Kierunki zagospodarowania przestrzennego, stanowiący załącznik 2a do uchwały, 4) rysunek Nr 2 w skali 1:10 000 – Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, stanowiący załącznik Nr 2b do uchwały.
10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Ponadto w ramach Studium wykonano następujące opracowania i analizy, niepodlegające uchwaleniu: 1) Opracowanie ekofizjograficzne: - Warunki gruntowo-wodne, rysunek Nr 3 w skali 1:10 000, - Rejonizacja warunków ekofizjograficznych, rysunek Nr 4 w skali 1:10 000, - Walory środowiska, rysunek Nr 5 w skali 1:10 000, - Zagrożenia środowiska przyrodniczego, rysunek Nr 6 w skali 1:10 000; 2) Dziedzictwo kulturowe, zabytki, dobra kultury współczesnej – miasto Nałęczów, rysunek Nr 7 w skali 1:4000; 3) System transportu: - Uwarunkowania rozwoju systemu transportu – rysunek Nr 8 w skali 1:25 000, - Kierunki rozwoju systemu transportu – rysunek Nr 9 w skali 1:25 000; 4) Analiza zmian wprowadzonych do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, przyjętego uchwałą Nr XXXVI/296/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 roku – rysunek Nr 10 w skali 1:10 000. Wykonano ponadto zestawienie wniosków do Studium złożonych na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wniosków o zmianę przeznaczenia terenu złożonych w latach 2005 - 2008 oraz decyzji o warunkach zabudowy wydanych w latach 2004-2009 – rysunek w skali 1:10 000 oraz 18 rysunków w skali 1:5000 na mapach ewidencyjnych. Sporządzenie Studium obejmuje wykonanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, w ramach której wykonano prognozę oddziaływania na środowisko studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów: - tekst prognozy, - rysunek prognozy w skali 1:10 000.
5. Analiza zasadności przystąpienia do sporządzenia zmiany studium Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, przyjęte uchwałą Nr XXXVI/296/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 roku, w istotnym stopniu utraciło aktualność, przede wszystkim w wyniku zmian w aktach prawnych obowiązujących w latach 2000 – 2002 oraz wprowadzenia nowych ustaw i rozporządzeń, stanowiących podstawę prawną sporządzania studium. Dla znacznej części obszaru miasta i gminy ustalenia studium stały się niezgodne z obowiązującymi przepisami, a więc w tej części studium nie pełni już funkcji kształtowania polityki przestrzennej i nie może być podstawą do sporządzania planów miejscowych. Ważniejsze akty prawne, wprowadzone po 2002 roku, których przepisy powodują utratę aktualności studium, są następujące: - ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ze zmianami,
11 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r. Nr 118 poz. 1233), - ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 50 poz. 360); - ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. Nr 167 poz. 1399, ze zm.), - rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213 poz. 1397); - rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120 poz. 826); - ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220, ze zm.); - ustawa z dnia 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 201 poz. 1237), - ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 poz. 1568), ze zmianami, - ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2006 r. Nr 50 poz. 362, ze zm.); - ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227, ze zm.), - ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237 poz. 1657), - ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 106 poz. 675). W wymienionych powyżej aktach prawnych określa się, między innymi, szczegółowe wymagania co do zakresu i formy studium. Niezgodność zapisów studium z 2002 roku z przepisami nowych aktów prawnych powoduje, że nie jest możliwe sporządzenie planów miejscowych zgodnych (lub niesprzecznych) ze studium, zwłaszcza dla obszarów, których sposób zagospodarowania określają i ograniczają ustawy w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego, ochrony środowiska i ochrony zabytków. Następną zmianą o podstawowym znaczeniu, wprowadzoną po uchwaleniu studium, jest uzyskanie statusu gminy uzdrowiskowej zgodnie z ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych. W nowym statucie uzdrowiska określono inny niż poprzednio obowiązujący przebieg stref ochrony uzdrowiskowej – przede wszystkim strefy A – oraz sprecyzowano zasady zagospodarowania terenów uzdrowiska. Ustalenia w studium z 2002 roku w tym zakresie stały się w znacznej części nieaktualne. Ponieważ zgodnie z przywołaną wyżej ustawą gmina uzdrowiskowa jest zobowiązana do sporządzenia miejscowych planów obejmujących obszar uzdrowiska, w oparciu o studium jako dokument określający politykę
12 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego przestrzenną gminy, konieczne jest wprowadzenie istotnych zmian do dotychczas obowiązującego studium. Po wejściu w życie ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 20 lipca 2010 r. Nr 130 poz. 871) tzn. od dnia 20 października 2010 roku w stosunku do nowo sporządzanych planów obowiązuje zapis art. 20 ust. 1: „Plan miejscowy uchwala rada gminy, po stwierdzeniu, że nie narusza on ustaleń studium...”. Stanowi to istotne złagodzenie dotychczas obowiązujących rygorów, niemniej jednak w wielu przypadkach sporządzenie planu miejscowego zgodnie z obowiązującymi przepisami stanowiłoby naruszenie ustaleń studium – na przykład planu miejscowego obejmującego tereny, dla których nie obowiązują już ustalone w studium ograniczenia zabudowy wynikające z położenia w strefie A ochrony uzdrowiskowej. Przemiany społeczne i gospodarcze, nowe szanse rozwoju powstałe po wejściu Polski do Unii Europejskiej, możliwość wykorzystania funduszy unijnych, wywołują odmienne tendencje rozwoju miasta, nie uwzględnione w studium z 2002 roku. Zmiana ustaleń studium niezbędna jest również dla rozwiązania konfliktów powstałych przy sporządzaniu planów miejscowych na podstawie studium z 2002 roku – dotyczy to terenu wskazanego w studium z 2002 r. pod powiększenie cmentarza w Bochotnicy oraz zabudowy w obszarach Charza A i Charza B. Sposób przedstawiania ustaleń w formie tekstowej i graficznej w studiach sporządzanych po wejściu w życie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy różni się znacznie od stosowanych przed wejściem w życie rozporządzenia. Z tych względów nie jest możliwe wprowadzenie zmian do studium z 2002 roku, z zachowaniem jego konstrukcji. W wyniku ogłoszenia o przystąpieniu do sporządzenia niniejszego Studium złożono ponad 500 wniosków; zdecydowana większość wniosków dotyczy przeznaczenia terenu pod zabudowę jednorodzinną (lub ogólnie: pod zabudowę albo jako działki budowlane). Dość znaczna liczba wniosków dotyczy przeznaczenia działek pod zabudowę pensjonatową, usługi turystyki i rekreacji, usługi różne. W Studium rozpatrzono również 15 wniosków do studium i do planów miejscowych, złożonych w latach 2005 – 2008. W opracowaniu uwzględniono decyzje o warunkach zabudowy wydane dla obszaru miasta i gminy w latach 2004 – 2009.
6. Metoda sporządzania studium Podstawowym dokumentem, determinującym kształt nowego studium, jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania uchwalone przez Radę Miejską w październiku 2002 roku. W uchwalonym w 2002 r. Studium wyznaczono obszary wskazane pod określone funkcje i rodzaje zabudowy. Konieczne jest zachowanie tych ustaleń ze względu na oczekiwania
13 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego społeczne, mimo że część wskazanych terenów nie została zabudowana, a składane wnioski koncentrują się w innych obszarach. Zgodnie ze studium z 2002 roku, pod zabudowę przeznacza się skoncentrowane obszary w centrum miasta, duży obszar zabudowy mieszkaniowej, usługowej i produkcyjnej w Drzewcach Kolonii i Piotrowicach w rejonie stacji kolejowej i projektowanej obwodnicy Nałęczowa oraz pasy terenów w formie ulicówek wzdłuż dróg na terenach wiejskich. Szczególne konsekwencje dla zagospodarowania przestrzennego ma wyznaczony pas zabudowy w Bochotnicy i Sadurkach, pozwalający na zabudowę na całej długości wzdłuż drogi głównej wojewódzkiej nr 830, po jej południowej stronie. Obowiązek zachowania przeznaczenia wskazanych terenów pod zabudowę wymusza, w konsekwencji, powtórzenie ustaleń dotyczących zabudowy w pasach wzdłuż dróg oraz wskazanie na rysunku studium licznych terenów istniejącej rozproszonej zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej o niewielkiej powierzchni, również tych niewyznaczonych w studium z 2002 roku. Zasadą przyjętą w niniejszym studium jest dążenie do koncentracji zabudowy wokół ośrodków wiejskich, ochrona gleb o wysokich klasach bonitacyjnych oraz wartości krajobrazowych i przyrodniczych miasta i gminy. Wyznaczono nowe obszary zabudowy, formując, w miarę możliwości, zespoły zwarte przestrzennie, z uwzględnieniem ograniczeń przyrodniczych i kulturowych oraz zgodnie ze złożonymi wnioskami. Wyznaczone tereny zabudowy rozproszonej jednorodzinnej i zagrodowej, stanowiące niekiedy pojedyncze gospodarstwa, obejmują wyłącznie zabudowę istniejącą. Rysunki Studium: Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego oraz Kierunki zagospodarowania przestrzennego wykonano na mapach topograficznych w skali 1:10 000 obejmujących obszar Gminy Nałęczów i tereny sąsiednie. Jako podstawowy materiał pomocniczy wykorzystano mapy ewidencyjne w skali 1:5 000 dla całego obszaru gminy oraz mapy zasadnicze w skali 1:1000 dla miasta Nałęczowa. Granice stref funkcjonalno- przestrzennych, obszarów i terenów zostały wyznaczone z uwzględnieniem podziałów własnościowych określonych na mapach ewidencyjnych i zasadniczych. Szerokość wyznaczonych pasów zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej wzdłuż dróg jest dostosowana do istniejącego zagospodarowania, wielkości i kształtu działek oraz ograniczeń środowiskowych. Istniejący stan zagospodarowania miasta i gminy określono w oparciu o prace terenowe oraz ortofotomapy wraz z danymi o charakterze katastralnym w skali 1:1000, opracowane przez Główny Urząd Geodezji i Kartografii w ramach projektu GEOPORTAL.
14 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
ROZDZIAŁ 2 UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO I. Położenie miasta i gminy 1. Położenie administracyjne Miejsko-wiejska Gmina Nałęczów położona jest w zachodniej części województwa lubelskiego, w powiecie puławskim, w odległości 25 km od Lublina. W latach 1975-1998 gmina stanowiła część dawnego województwa lubelskiego.
Źródło: www.lubelskie.pl
15 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Bezpośrednimi sąsiadami Gminy Nałęczów są gminy wiejskie: - od zachodu: gmina Wąwolnica (powiat puławski), - od północnego-zachodu: gmina Kurów (powiat puławski), - od północy: gmina Markuszów (powiat puławski), - od północnego-wschodu: gmina Garbów (powiat lubelski), - od wschodu: gmina Jastków (powiat lubelski), - od południa: gmina Wojciechów (powiat lubelski). Powierzchnia Gminy Nałęczów: 6286 ha, w tym miasto: 1384 ha, gmina: 4902 ha. Gmina Nałęczów podzielona jest na 19 sołectw, z których 5 znajduje się w granicach administracyjnych miasta. W Statucie Gminy Miejskiej Nałęczów przyjętym uchwałą Nr VII/044/2003 Rady Miejskiej Nałęczowie z dnia 5 maja 2003 r. wyznaczono następujące jednostki administracyjne:
16 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Obszar miejski Nałęczowa: 1) Miasto Nałęczów, a w tym następujące jednostki pomocnicze: - Osiedle „Na Wzgórzu” – obejmujące zabudowę przy ulicach: Brzozy, Głębocznica, Kolejowa, Modrzewiowa, Nowickiego, Pałuby, Partyzantów, Poniatowskiego, Świtalskiej i Witkiewicza, - Osiedle „Dulębów” - obszar zabudowy jednorodzinnej przy ulicy Sienkiewicza, - Osiedle „Staromiejskie” – obejmujące zabudowę przy ulicach: Andriollego, Armatnia Góra, Chmielewskiego, Głowackiego, Grabowa, Górskiego, Kasztanowa, Klonowa Kościuszki, Lasockiego, Lipowa, Małachowskiego, Paderewskiego, 1 Maja, Polna, Prusa, Przesmyk, Różana, Spółdzielcza, Struga i Żeromskiego; 2) Nałęczów Kolonia, 3) Charz A, 4) Charz B, 5) Chruszczów, 6) Bochotnica.
Obszar Gminy Nałęczów: 1) Bronice – powierzchnia 431,24 ha, 2) Bronice Kolonia – powierzchnia 277,69 ha, 3) Bochotnica Kolonia z jednostką pomocniczą Antopol – powierzchnia 236,13 ha, 4) Chruszczów Kolonia – powierzchnia 136,80 ha, 5) Cynków – powierzchnia 187,02 ha, 6) Czesławice – powierzchnia 340,03 ha, 7) Drzewce – powierzchnia 536,99 ha, 8) Drzewce Kolonia – powierzchnia 434,29 ha, 9) Ludwinów – powierzchnia 150,92 ha, 10) Paulinów – powierzchnia 116,52 ha, 11) Piotrowice – powierzchnia 631,44 ha, 12) Sadurki – powierzchnia 643,16 ha, 13) Strzelce – powierzchnia 302,38 ha. Rada Miejska w Nałęczowie w kwietniu 2010 roku uchwaliła statuty dla wydzielonych jednostek pomocniczych miasta Nałęczowa i dla sołectw w gminie Nałęczów. Dawna nazwa miasta: Nałęczów – Zdrój.
17 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Herb Nałęczowa powstał z połączenia dwóch herbów szlacheckich: herbu Nałęcz Stanisława Małachowskiego oraz herbu Pilawa jego żony – Marianny z Potockich.
2. Powiązania z obszarami sąsiednimi Funkcję centrum administracyjnego i usług ponadlokalnych, szkolnictwa wyższego, kultury i handlu pełni Lublin jako stolica województwa. Lublin jest również głównym celem wyjazdów do pracy. Siedziba powiatu – Puławy stanowi dla mieszkańców Nałęczowa ośrodek administracyjno- usługowy o mniejszym znaczeniu. Miasto i gmina Nałęczów stanowią centrum turystyczno- wypoczynkowe dla mieszkańców województwa i kraju. Nałęczów wraz z Kazimierzem Dolnym i Puławami tworzy „trójkąt turystyczny” – rejon szczególnie bogaty w atrakcje przyrodnicze i kulturowe. Problemy dotyczące środowiska przyrodniczego, turystyki i rekreacji – w szczególności komunikacja, turystyka, przebieg Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, promocja regionu, rozwój infrastruktury technicznej – dotyczą całego obszaru i rozwiązywane są wspólnie. Gmina Nałęczów bierze udział w wielu stowarzyszeniach gmin i podmiotów prywatnych. Do najważniejszych należą:
Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Zielonych Wąwozów” LOT skupia około 70 podmiotów z gmin: Wojciechów, Nałęczów, Wąwolnica, Kazimierz Dolny, Puławy, Janowiec, Poniatowa i Opole Lubelskie. Jej głównym celem jest: - stworzenie zintegrowanego systemu informacji, promocji i rezerwacji turystycznej, - pomoc członkom organizacji w zakresie pozyskania i wykorzystania funduszy strukturalnych, - działanie na rzecz poprawy infrastruktury turystycznej, - opracowanie i wdrażanie strategii rozwoju turystyki. Staraniem LOT we współpracy z Polską Agencją Rozwoju Turystyki opracowano w 2007 r. „Strategię rozwoju turystyki Krainy Lessowych Wąwozów na lata 2008 – 2013” oraz dokument „Zintegrowana sieć szlaków turystycznych Krainy lessowych Wąwozów”,
18 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego zawierający zestawienie i opis istniejących i projektowanych szlaków turystyki pieszej, rowerowej i ścieżek dydaktycznych.
Lokalna Grupa Działania „Zielony Pierścień” Organizacja skupia jedenaście gmin z powiatów puławskiego i lubelskiego. Wybrane cele działania: - działanie na rzecz zrównoważonego rozwoju i promocja obszarów wiejskich, aktywizacja ludności wiejskiej, - rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, - wspieranie działań na rzecz integracji, spójności społecznej i ekonomicznej z Unią Europejską, - podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości, - promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób bez pracy, - ochrona zdrowia, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu na obszarach wiejskich, - upowszechnianie zasady równych praw kobiet i mężczyzn, - wspieranie edukacji ekologicznej oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.
Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych Rzeczypospolitej Polskiej Stowarzyszenie skupia polskie gminy i miejscowości uzdrowiskowe – 44 uzdrowiska statutowe oraz około 70 miejscowości o walorach potencjalnie uzdrowiskowych. Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia jego celem jest, miedzy innymi: - reprezentowanie, obrona i popieranie wspólnych interesów swoich członków wobec władz państwowych i samorządowych i instytucji europejskich, - wszechstronny rozwój polskich uzdrowisk oraz miejscowości o walorach uzdrowiskowych, - wspieranie rozwoju działalności uzdrowiskowej, turystycznej i rekreacyjno – sportowej, - prowadzenie działalności informacyjnej i promocyjnej, - podejmowanie działań na rzecz ochrony zdrowia, kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, lecznictwa uzdrowiskowego i turystyki. Stowarzyszenie podejmuje działania dla popularyzowanie lecznictwa uzdrowiskowego, turystyki, sportu i rekreacji ruchowej jako elementów zdrowego stylu życia oraz współpracuje z instytucjami i organizacjami o pokrewnych zadaniach w kraju i za granicą.
Celowy Związek Gmin PROEKOB z siedzibą w Bełżycach Członkami Związku są gminy: Bełżyce, Bychawa, Chodel, Jabłonna, Jastków, Józefów nad Wisłą, Konopnica, Krzczonów, Łaziska, Nałęczów, Opole Lubelskie, Poniatowa, Wąwolnica, Wilków, Wojciechów, Wysokie, Zakrzew. Zadaniem Związku jest koordynacja działań na rzecz ochrony środowiska, w tym opracowanie i wdrażanie Gminnych Programów Ochrony Środowiska i Gminnych
19 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Programów Gospodarki Odpadami. Głównym działaniem Związku jest utrzymanie i rozbudowa składowisk odpadów komunalnych i budowa Zakładu Zagospodarowania Odpadów. Nałęczów podpisał porozumienia partnerskie z pięcioma europejskimi miastami: - Berlin-Steglitz z Niemiec (w 1993 roku), - Nyiracsad z Wegier (w 1994 roku), - Trencianske Teplice ze Słowacji (w 1997 roku) - Longueau z Francji (w 2002 roku), - Siergijevka na Ukrainie (w 2004 roku). Rozwija się współpraca w zakresie problemów miast uzdrowiskowych, promocji kultury, turystyki, wyjazdów młodzieży szkolnej. Partnerska współpraca odpowiada idei integracji europejskiej na szczeblu lokalnym, a wspólnie podejmowane przedsięwzięcia pozwalają na korzystanie ze sprawdzonych wzorców rozwoju oraz na uzyskiwanie funduszy unijnych na ich realizację. Wymiana grup młodzieży przyczynia się do promowania walorów uzdrowiskowo-turystycznych Nałęczowa.
Powiązania infrastruktury transportowej i technicznej Gmina Nałęczów ma dobre powiązania komunikacyjne z powiatem i odległymi celami ruchu, zapewniające dostępność obszaru w regionie i w kraju. Przez obszar gminy przebiegają drogi wojewódzkie: nr 830 o kierunku wschód – zachód, łącząca z głównym ośrodkiem turystycznym regionu – Kazimierzem Dolnym, ze stolicą powiatu – Puławami i stolicą województwa – Lublinem; nr 826 od Nałęczowa w kierunku północnym, łącząca z Warszawą; nr 827 od drogi nr 830 do Wojciechowa i Bełżyc; nr 860 Nałęczów – Sadurki. Droga nr 826 w węźle w Przybysławicach łączy Nałęczów z odległymi celami ruchu: z drogą krajową ekspresową S17, stanowiącą element europejskiej trasy łącznikowej E732 kategorii B Warszawa – Lublin – Zamość – Hrebenne – Żółkiew – Lwów, biegnącej przez południowo- wschodnią Polskę i zachodnią Ukrainę, a poprzez węzeł w Warszawie z trasami europejskimi E30, E67 i E77. Linia kolejowa nr 7 znaczenia państwowego łączy Nałęczów z Puławami, Lublinem i Warszawą oraz z Dorohuskiem na granicy z Ukrainą. Stacja kolejowa Nałęczów jest również stacją początkową kolejki wąskotorowej – Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, przebiegającej przez tereny sąsiednich gmin do Opola Lubelskiego i Karczmisk. Przez obszar gminy przebiega linia energetyczna WN 110/kV Puławy Rudy – Poniatowa; projektowana jest nowa linia 110 kV Garbów – Nałęczów. Do stacji redukcyjnej gazu 1° w miejscowości Charz A doprowadzone jest odgałęzienie gazociągu magistralnego DN 700 Nisko – Wronów – Rembelszczyzna, przebiegającego przez obszar gminy Wąwolnica. Gmina Nałęczów współpracuje z gminami sąsiednimi przy utrzymaniu i eksploatacji składowisk odpadów.
20 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
II. Uwarunkowania wynikające z polityki przestrzennej województwa 1. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego przyjętym uchwałą Nr XLV/597/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 29 lipca 2002 roku (Dz. Urz. Województwa Lubelskiego z 2002 r. Nr 107, poz. 2449) r., opracowanym zgodnie z „Koncepcją polityki przestrzennego zagospodarowania kraju” przyjętą przez Sejm RP z listopadzie 2000 r., ustalono uwarunkowania, cele i zasady zagospodarowania oraz kierunki przekształceń struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa stanowi istotny dokument wiążący dla organów samorządu terytorialnego: - ustalenia Planu muszą być uwzględniane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, - w Planie zapisane są zadania rządowe i samorządu województwa służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych oraz wskazanie obszarów do realizacji tych zadań. Poniżej przedstawia się ustalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego w odniesieniu do Gminy Nałęczów.
Środowisko kulturowe W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Nałęczów uzyskuje rangę ponadlokalnego ośrodka kultury. Jako instytucje kultury o największym znaczeniu wymienia się Muzeum Stefana Żeromskiego, Muzeum Bolesława Prusa oraz zespół pałacowo- zdrojowy uzdrowiska Nałęczów. Dla obiektów i zespołów zabytkowych objętych ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków ustala się: - zachowanie zabytków w ich obecnej formie przestrzennej wraz z najbliższym otoczeniem, - utrzymanie pierwotnych funkcji obiektów zabytkowych; zmiana sposobu użytkowania jest dopuszczalna pod warunkiem uzyskania zgody Konserwatora Zabytków, - użytkowanie zabytków powinno gwarantować ich zachowanie i utrzymanie w należytym stanie – należy dążyć do poprawy ich standardu funkcjonalnego i technicznego, - zagospodarowanie terenów otaczających w sposób zgodny z zabytkowym charakterem obiektów, - zachowanie stref ochrony krajobrazowej, osi widokowych, stref ekspozycji i stref obserwacji archeologicznej, - pozyskiwanie inwestorów zainteresowanych zagospodarowaniem i rewaloryzacja obiektów zabytkowych. Wiodące działania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego obejmują: - ochronę miasta historycznego, jakim jest Nałęczów, poprzez ochronę, konserwację, rewaloryzację i rewitalizację historycznej substancji zabytkowej miasta, a także
21 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego kreowanie wizerunku zespołu zabytkowego jako żywego elementu współczesnego i rozwijającego się miasta, - rewaloryzację najcenniejszych założeń kompozycyjnych i krajobrazowych, - ochronę krajobrazu kulturowego poprzez opracowanie planu ochrony krajobrazu kulturowego oraz utworzenie parku kulturowego. Rekomenduje się utworzenie na terenie miasta i gminy Nałęczów „Nałęczowskiego Parku Kulturowego” oraz stref ochrony konserwatorskiej. Utworzenie parku kulturowego ma na celu utrzymanie i wyeksponowanie ukształtowanych w wyniku działalności człowieka, wyróżniających się krajobrazowo terenów z zachowanymi zabytkami, charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Kształtowanie krajobrazu kulturowego obszaru odbywać się powinno poprzez: - kontynuowanie tradycyjnych form osadnictwa, - utrzymanie regionalno-historycznej skali i struktury jednostek osadniczych, - dążenie do skupiania zabudowy poprzez uzupełnianie istniejącej struktury jednostek osadniczych, z zachowaniem historycznego układu i charakteru, - osłonięcie obiektów dysharmonijnych zielenią wysoką, - stosowanie kablowych sieci energetycznych i telekomunikacyjnych w otoczeniu obiektów i zespołów zabytkowych, - kształtowanie form zabudowy z nawiązaniu do tradycyjnego budownictwa, - utrzymanie obiektów małej architektury współtworzących walory krajobrazu kulturowego. Przez obszar gminy przebiegają szlaki kulturowe: historyczny szlak handlowy, szlak pamiątek kultury żydowskiej, szlak muzealny i szlak architektury sakralnej.
Ochrona i kształtowanie środowiska Doliny rzek Bystrej i Bochotniczanki uznaje się za ekosystemy kluczowe w skali regionalnej; korytarze ekologiczne dolin rzek zapewniają łączność pomiędzy Kazimierskim Parkiem Krajobrazowym a Obszarem Chronionego Krajobrazu „Dolina Ciemięgi”. W Planie Zagospodarowania Województwa Lubelskiego ustala się ochronę planistyczną korytarzy ekologicznych poprzez: - zakaz składowania odpadów komunalnych, przemysłowych i energetycznych, wylewisk oraz grzebowisk zwierząt, - zakaz tworzenia nasypów ziemnych usytuowanych poprzecznie do osi korytarza, - zakaz lokalizacji zabudowy mieszkaniowej, - zakaz eksploatacji surowców mineralnych, - nakaz likwidacji obiektów destrukcyjnych, - poszerzania (lub wykonywania) przepustów w przecinających korytarze nasypach drogowych, - zalecenie kształtowania pasmowych struktur przyrodniczych (łąk, zadrzewień) oraz restytucji użytków zielonych kosztem gruntów ornych,
22 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - zalecenie prowadzenia dróg po estakadach. Miasto i część gminy Nałęczów położone są w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 406 „Niecka Lubelska”. W celu ochrony ilościowej i jakościowej zasobów wodnych uznaje się za zasadne ustanowienie obszaru ochronnego zbiornika oraz wprowadzenie w jego granicach zakazu działań mogących spowodować trwałe zanieczyszczenie gruntów lub wód, a w szczególności zakazu lokalizacji inwestycji zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Dla zachowania walorów hydrograficznych zlewni oraz ochrony kredowych zasobów wód podziemnych w warunkach niedostatecznej izolacji poziomów wodonośnych, ustanawia się, jako formę planistycznej ochrony hydrosfery – obszary ochronne zlewni wód powierzchniowych (dorzecza rzeki Bystrej). Wskazuje się następujące zasady zagospodarowania na obszarze dorzecza Bystrej: - zwiększenie naturalnej retencyjności poprzez zalesianie obszarów wododziałowych, - ochrona dolin rzek oraz pozadolinnych obszarów podmokłych przed odwodnieniem oraz meandrujących odcinków rzek – przed regulacją, - uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, - eliminacja ognisk zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, - wykluczenie lokalizacji obiektów szczególnie uciążliwych dla środowiska, - oszczędnego stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin. Dla osiągnięcia optymalnych warunków życia w mieście, w oparciu o uwarunkowania przyrodnicze, dla Nałęczowa ustala się obowiązek opracowania „Systemu Przyrodniczego Miasta”, stanowiącego spójną przestrzennie, wyodrębniającą się w obszarze zurbanizowanym sieć terenów o nadrzędnych funkcjach przyrodniczych (hydrologicznych, klimatycznych, biologicznych) oraz podporządkowanych im funkcjach pozaprzyrodniczych. Zasady kształtowania systemu zależą od wielkości miasta, jego cech przyrodniczych i charakteru zagospodarowania; położenia miasta na tle makrostruktur przyrodniczych i powiązań z przyrodniczym otoczeniem; skali antropopresji i stopnia degradacji środowiska. Zdefiniowanie Systemu Przyrodniczego Miasta wymaga: - wskazania elementów wymagających ochrony, - identyfikacji elementów zdegradowanych i określenia kierunków ich rewaloryzacji ekologicznej, - ustalenia optimum powierzchniowego systemu dla miasta, - określenia sposobu użytkowania terenów w granicach systemu i w jego otoczeniu, - określenia warunków zewnętrznych niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemu. Nałęczów jest jednym z miast objętych programem kształtowania „zielonych pierścieni” wokół terenów zurbanizowanych. Tworzenie „zielonych pierścieni” ma na celu: - stabilizację warunków środowiskowych życia w mieście, - ochronę struktury ekologicznej z pozostałościami przyrody naturalnej i osobliwości przyrodniczo-krajobrazowych,
23 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - ochronę przestrzeni przed chaotyczną urbanizacją – zarówno terenów otwartych niezabudowanych, jak i krajobrazów mozaikowych z typowym dla terenów podmiejskich dużym zróżnicowaniem fitosocjologicznym zbiorowisk zastępczych, często o znaczących walorach florystycznych, - osłabienie presji miasta na tereny wiejskie, - zachowanie terenów wypoczynku codziennego i świątecznego dla mieszkańców miasta. „Zielone pierścienie” stanowią strefę czynną ochrony fizjonomii krajobrazu, co oznacza również konieczność wzbogacania przyrodniczego tych terenów, głównie poprzez stosowanie zadrzewień i zakrzaczeń oraz rozwoju małej retencji. Za elementy tworzące „zielone pierścienie” uznaje się doliny rzeczne, kompleksy leśne i rolnicze tereny otwarte z zachowanym harmonijnym krajobrazem. Główne kierunki zasilania ekologicznego systemu przyrodniczego miasta stanowią doliny rzeczne i tereny leśne, układające się pasmowo w kierunku miasta. Z obszaru „zielonych pierścieni” wyklucza się obszary przeznaczone w planach miejscowych pod zainwestowanie kubaturowe lub wskazanych w studium uwarunkowań i kierunków rozwoju jako tereny jako tereny rozwojowe miasta. Cenne pod względem przyrodniczo-krajobrazowym obszary wskazuje się do ochrony w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody lub do ochrony planistycznej, z określeniem związków z systemem przyrodniczym miast, roli w utrzymaniu stabilności krajobrazu, znaczenia dla rekreacji.
Rolnictwo W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego zakłada się, że rolnictwo pozostanie jednym z głównych kierunków rozwoju województwa. Gmina Nałęczów położona jest w I – głównym rejonie produkcji żywności południowego obszaru rolniczego województwa lubelskiego. Bardzo korzystne warunki glebowe obszaru dają szansę rozwoju i specjalizacji produkcji rolnej. Rekomenduje się przeznaczenie pod produkcję rolną obszarów gleb wysokich klas bonitacyjnych (I – IV klasa), natomiast gleb klas słabszych pod funkcje rekreacyjne, zalesienia lub działalność gospodarczą, funkcje usługowe i infrastrukturę techniczną. Część gminy położona jest w obszarze projektowanego Wąwolnickiego Parku Agroekologicznego. Zadaniem parków agroekologicznych jest ochrona rolniczych atrybutów przestrzeni o dużej wartości kulturowej i użytkowej: - przed zagospodarowaniem deformującym utrwalony historycznie układ rozłogów, - przed zniszczeniem zieleni śródpolnej kształtowanej dla polepszenia warunków agroekologicznych, - przed dewastacją obiektów małej retencji, stabilizujących stosunki wodne dla potrzeb rolnictwa, - przed zniekształceniem tradycyjnych układów zabudowy wiejskiej.
24 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Turystyka Nałęczów pełni funkcje ośrodka turystyki o randze krajowej. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego zalicza południową część gminy Nałęczów, w obszarze otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, do strefy o wysokich walorach przyrodniczych, wskazanej do zainwestowania turystycznego. Rozwój turystyki jest możliwy poprzez: - lokalizację obiektów turystyki kwalifikowanej, w tym pól biwakowych i namiotowych, - tworzenie rozproszonej bazy noclegowej w oparciu o kwatery agroturystyczne, pensjonaty, - lokalizowanie budownictwa letniskowego przede wszystkim jako uzupełnienie istniejącej zabudowy, - wyznaczanie ścieżek rowerowych i punktów widokowych, - wyznaczanie nowych i ponoszenie standardu istniejących tras i szlaków turystycznych. Pozostałą część gminy określa się jako strefę zrównoważonego rozwoju turystyki. Zasady rozwoju turystyki są podobne jak w strefie o wysokich walorach przyrodniczych, a ponadto: - rozwój zaplecza obsługującego turystykę i związanej z nim infrastruktury technicznej, - wzbogacenie obszarów w urządzenia turystyczne – ścieżki rowerowe, trasy spacerowe, trasy konne, punkty widokowe, parki i zieleńce, urządzenia sportowe, - organizacja różnorodnych form turystyki w oparciu o walory obszaru, - rewaloryzacja obiektów i obszarów zabytkowych, poprawa estetyki istniejącej zabudowy, - poprawa dostępności komunikacyjnej obszarów. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wymienia jako atrakcyjne trasy turystyczne trasę rowerową oraz Nałęczowską Kolej Wąskotorową. Ustalenia dotyczące rozwoju turystyki zostały zawarte w „Koncepcji Programowo- Przestrzennej Rozwoju Turystyki i Rekreacji w Województwie Lubelskim” przyjętej przez Zarząd Województwa Lubelskiego uchwałą Nr CXXXIV/1510/08 z dnia 27 maja 2008 roku.
Ochrona uzdrowiska Plan adaptuje ustanowione w statucie Uzdrowiska Nałęczów ustanowione zasięgi obszarów „A”, „B” i „C” ochrony uzdrowiskowej. Za obszar „A” ochrony uzdrowiskowej uważa się obszar, w którym odbywa się proces leczniczy i który stanowi najbliższe otoczenie obiektów i urządzeń leczniczych, takich jak zakłady przyrodolecznicze, pijalnie wód, inhalatoria, łazienki i sanatoria posiadające zakłady przyrodolecznicze. Obszar „B” ochrony uzdrowiskowej tworzy się w celu kształtowania odpowiednich warunków środowiskowych uzdrowiska: - przeznacza się pod obiekty do zamieszkania przez kuracjuszy oraz odpowiedniej wielkości urządzone tereny zieleni (parki miejskie, tereny rekreacyjne i sportowe),
25 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - przyjmuje się co najmniej 200 m2 powierzchni działki sanatoryjnej lub pensjonatowej na jednego kuracjusza oraz 100 m2 powierzchni działki na jednego wypoczywającego, - ustala się wymóg zachowania odpowiedniej wielkości powierzchni biologicznie czynnej, stanowiącej zieleń urządzoną. Obszar „C” ochrony uzdrowiskowej obejmuje obszar „A” i „B” oraz przylegający do nich obszar niezbędny do zapewnienia ochrony klimatu i krajobrazu, poprzez: - ochronę uzdrowiska przed zanieczyszczeniem powietrza, wody i gleby, - ochronę właściwości leczniczych klimatu, - ochronę krajobrazu, - ochronę przed hałasem i niepokojem optycznym; - przeznaczenie terenów pod urządzenia sportowe i rekreacyjne dostępne dla kuracjuszy, - dążenie do zapewnienia odpowiedniego współczynnika lesistości terenu oraz prawidłowej z punktu widzenia potrzeb wypoczynku gospodarki leśnej, - zapewnienie terenów pod funkcje mieszkaniowe i gospodarcze dla potrzeb uzdrowiska, - ochronę przed wprowadzeniem w pobliże uzdrowiska funkcji kolizyjnych.
Ochrona i kształtowanie krajobrazu Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego ustala dla Nałęczowa następujące zasady gospodarowania przestrzenią: - szczególna ochrona i oszczędne wykorzystanie przestrzeni niezurbanizowanej, - segregacja funkcji dla wykluczenia lub zminimalizowania prawdopodobieństwa występowania kolizji, - wzmacnianie lub przywracanie odporności środowiska przyrodniczego na antropopresję, przywracanie zdolności regeneracyjnych najbardziej wrażliwym ekosystemom, poprzez zachowanie integralności ekologicznej przestrzeni krajobrazowej, - wykorzystanie naturalnych predyspozycji terenu do określonych funkcji, szczególnie istotna jest ochrona terenów o walorach rekreacyjnych przed zagospodarowaniem sprzecznym z naturalnymi uwarunkowaniami, - przeciwdziałanie rozpraszaniu na terenach otwartych zabudowy degradującej strukturę ekologiczną i fizjonomię krajobrazu, - harmonizowanie układów osadniczych i infrastrukturalnych z siecią ekologiczną, - ograniczanie nadmiernej koncentracji działalności gospodarczej, dostosowanie jej do lokalnych i regionalnych warunków przyrodniczych i związanych ze stanem środowiska. Na terenie gminy wskazuje się strefy krajobrazu wizualnego: panoramy i otwarcia widokowe.
26 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Infrastruktura komunikacyjna i techniczna Komunikacja Jednym z ważniejszych celów zagospodarowania przestrzennego województwa jest rozwój infrastruktury transportowej. Najważniejszymi szlakami komunikacyjnymi w gminie są: - droga wojewódzka nr 826: Markuszów – Nałęczów, - droga wojewódzka nr 830: Lublin – Nałęczów – Bochotnica, - droga wojewódzka 860: droga nr 830 – stacja kolejowa Sadurki, - linia kolejowa nr 7 o znaczeniu państwowym, zelektryfikowana. Planuje się budowę obwodnicy miasta w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830 oraz modernizację sieci transportowej o znaczeniu regionalnym. Zaopatrzenie w wodę Podstawowym zadaniem jest zapewnienie wszystkim odbiorcom stałego dostępu do wody pitnej dobrej jakości poprzez nowoczesne uzdatnianie wody i modernizację ujęć. Należy ustanawiać i egzekwować ograniczenia obowiązujące w strefach ochronnych ujęć. Odprowadzenie ścieków Plan województwa zakłada poprawę stanu sanitarnego poprzez likwidację bezodpływowych zbiorników ścieków. Obowiązuje zasada współzależnej realizacji wodociągów i systemów unieszkodliwiania ścieków z biologicznym stopniem oczyszczania. Gospodarka odpadami Zaleca się rozwiązanie gospodarki odpadami w skali powiatu lub gmin sąsiadujących oraz dostosowanie rozwiązań do ustaleń zawartych w „Planie gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego do 2011 roku”, przyjętym przez Sejmik Województwa Lubelskiego uchwałą nr XXV/435/08 z dnia 27 października 2008 roku. Energetyka Przez obszar gminy przebiega linia elektroenergetyczna 110 kV relacji Poniatowa – Nałęczów – Puławy ze stacją 110/SN wskazana do rozbudowy; planowania jest budowa nowej linii 110 kV relacji Garbów – Nałęczów. Gmina jest zaopatrywana w gaz z sieci gazowej wysokiego ciśnienia za stacją redukcyjną gazu 1°.
2. Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020 została przyjęta uchwałą Nr XXXVI/530/05 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 4 listopada 2005 roku; wyznacza cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego województwa lubelskiego. Podstawowym celem Strategii jest sformułowanie zasad trwałego rozwoju społecznego i gospodarczego poprzez wykorzystanie geograficznego położenia regionu jako platformy współpracy krajów Europy Wschodniej i Zachodniej. Strategia jest zgodna z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego przyjętego uchwałą Nr XLV/597/2002 Sejmiku Województwa Lubelskiego.
27 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W Strategii misję rozwoju określa się następująco: - tworzenie jak najlepszych warunków rozwoju gospodarki, - wszechstronna poprawa warunków życia ludzi, - wzrost poziomu cywilizacyjnego społeczeństwa, - zrównoważony rozwój gospodarczy, - ochrona i pomnażanie wartości dziedzictwa kulturowego, - stała poprawa ładu przestrzennego. Przyjęto następujące cele wiodące: - wzrost konkurencyjności rynkowej na arenie krajowej i międzynarodowej, - poprawa dochodowości gospodarstw rolniczych przez optymalne wykorzystanie istniejącego potencjału produkcyjnego na obszarach wiejskich, - poprawa jakości życia mieszkańców wsi przez rozwój działalności pozarolniczej oraz wykorzystywanie potencjału produkcyjnego na obszarach wiejskich, - poprawa jakości życia mieszkańców wsi w warunkach wielostronnego równoważenia procesów rynkowych, - kształtowanie nowoczesnego rynku pracy jako jednego z najważniejszych źródeł równoważenia rozwoju społeczno-gospodarczego, - optymalizacja systemu opieki zdrowotnej, w tym bazy materialnej i kadrowej oraz systemu organizacyjnego służby zdrowia pod względem jakości obsługi mieszkańców regionu, - zapewnienie osobom niepełnosprawnym podstawowych warunków równoprawnego, samodzielnego, pełnego i czynnego uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym, - tworzenie nowoczesnej i różnorodnej bazy sportowej oraz warunków ekonomiczno- organizacyjnych rozwoju systemu szkolenia młodzieży uzdolnionej sportowo, - ukształtowanie wizerunku Lubelszczyzny jako obszaru atrakcyjnego turystycznie, - rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej w warunkach ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych, - integrowanie działań kreujących wizerunek turystyczny regionu lubelskiego w kraju i za granicą, - kształtowanie tożsamości mieszkańców regionu poprzez pielęgnowanie własnej historii, tradycji i kultury ludowej, - rozwój kultury i aktywności kulturalnej w regionie, - tworzenie warunków powszechnej dostępności dóbr kultury, niezależnie od środowiska społecznego i miejsca zamieszkania, - utrzymanie wysokich walorów środowiska przyrodniczego poprzez konsekwentną realizację ekologicznie zrównoważonego rozwoju, - poprawa jakości zagospodarowania regionu, prowadząca do podnoszenia jego atrakcyjności rozwojowej i jakości warunków życia,
28 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - wspomaganie wzrostu atrakcyjności województwa jako obszaru zamieszkania, rozwoju rozmaitych form życia społecznego i efektywnej ekonomicznie oraz korzystnej społecznie działalności gospodarczej.
3. Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa Lubelskiego Wieloletni Program Inwestycyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2015 został przyjęty uchwałą Nr XLI/619/05 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 29 listopada 2005 roku. W Programie ujęto następujące inwestycje z obszaru Gminy Nałęczów: - przebudowa drogi wojewódzkiej nr 826 Markuszów – Nałęczów na odcinku o długości 10,9 km, - budowa obwodnicy Nałęczowa od skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 830 Lublin – Nałęczów – Bochotnica do skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 826 Markuszów – Nałęczów o długości około 14,2 km, - wykonanie melioracji użytków rolnych w miejscowości Drzewce oraz w Nałęczowie, - budowa budynku biurowo-magazynowego Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie dla Muzeum Lubelskiego w Lublinie, - rozbudowa bazy zabiegowej wraz z basenem, dobudowa pawilonu z przeznaczeniem na fizykoterapię i wodolecznictwo w Kolejowym Szpitalu Uzdrowiskowym w Nałęczowie, - budowa awaryjnego ujęcia wody przy Kolejowym Szpitalu Uzdrowiskowym w Nałęczowie. Najważniejszą inwestycją jest budowa obwodnicy Nałęczowa – niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania Uzdrowiska Nałęczów.
4. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013 został przyjęty uchwałą Nr CCXIX/2588/09 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 7 kwietnia 2009 roku. W załączniku Nr 2 do uchwały, stanowiącym „Indykatywny wykaz indywidualnych projektów kluczowych w ramach RPO WL 2007-2013: lista rezerwowa projektów kluczowych” zawiera się, jako Oś priorytetowa V, działanie 5.1.: projekt budowy obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830 Lublin – Nałęczów – Bochotnica. Projekt ma być realizowany w granicach gmin Nałęczów i Wąwolnica. W uzasadnieniu stwierdza się, że zwiększająca się co roku ilość pojazdów samochodowych przejeżdżających przez centrum Nałęczowa stanowi źródło zanieczyszczeń środowiska naturalnego spalinami i hałasem. Stan taki nie jest wskazany dla osób przebywających na leczeniu sanatoryjnym w Nałęczowie. Budowa obwodnicy znacząco wpłynie na zmniejszenie uciążliwości ruchu tranzytowego, który zostanie wyprowadzony poza obręb miasta. Podniesie to komfort życia mieszkańców poprzez zmniejszenie emisji spalin i poziomu hałasu, jak również będzie miało korzystny wpływ na zdrowie przebywających w Nałęczowie kuracjuszy. Projekt realizuje cele zapisane w Strategii Rozwoju Kraju, Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia oraz Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020.
29 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W „Indykatywnym wykazie indywidualnych projektów kluczowych – lista podstawowa” ujęto przebudowę drogi wojewódzkiej nr 826 Markuszów – Nałęczów. W lutym i marcu 2009 roku przeprowadzono konsultacje społeczne dotyczące „Indykatywnego wykazu indywidualnych projektów kluczowych w ramach RPO WL 2007 – 2013”. Do projektu budowy obwodnicy Nałęczowa oraz modernizacji drogi nr 826 nadesłano ponad 270 opinii, zgłoszonych przez osoby prywatne, organizacje pozarządowe, środowiska naukowe, samorząd powiatowy i gminny. Wszystkie opinie dotyczyły poparcia dla jak najszybszej realizacji obu przedsięwzięć, a jako powody wymieniono: troskę o środowisko naturalne, zachowanie unikalnego charakteru uzdrowiska Nałęczów, bezpieczeństwo mieszkańców, turystów i kuracjuszy, ochronę cennej substancji budownictwa kurortowego przed zniszczeniem. Tak duża mobilizacja społeczna świadczy o wadze problemu.
5. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Lubelskiego dla powiatu puławskiego nie wskazuje się zadań rządowych służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych wpisanych do rejestru oraz zadań samorządu województwa zawartych w programach wojewódzkich. Inwestycje celu publicznego to działania o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym, stanowiące realizację celów, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Celami publicznymi w rozumieniu ustawy, w odniesieniu do Gminy Nałęczów, są: - wydzielenie gruntów pod drogi publiczne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego a także łączności publicznej i sygnalizacji, - wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie – dotyczy Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, - budowa i utrzymanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń do przesyłania pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, - budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i odprowadzania odpadów, - budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę i ochronie przed powodzią, - opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, - budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, szkół publicznych, obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej, obiektów sportowych, - budowa i utrzymywanie obiektów oraz pomieszczeń niezbędnych do realizacji obowiązków w zakresie świadczenia przez operatora publicznego powszechnych usług pocztowych,
30 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - budowa oraz utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, - zakładanie i utrzymywanie cmentarzy, - ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej, - ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody. Najważniejszym zadaniem służącym realizacji ponadlokalnego celu publicznego jest budowa obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830. Wyprowadzenie ciężkiego ruchu tranzytowego z centrum Nałęczowa jest warunkiem utrzymania statusu uzdrowiska – ze względu na obecnie występujące uciążliwości akustyczne, drgania i zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Wybrany został optymalny wariant przebiegu obwodnicy, uwzględniający warunki ochrony środowiska, istniejące zagospodarowania terenu, powiązania komunikacyjne. Zamiar budowy obwodnicy nie budzi protestów społecznych – jej realizacja jest pożądana i oczekiwana przez mieszkańców miasta i gminy. Poza konieczną ochrona uzdrowiska, budowa obwodnicy stworzy szanse rozwoju gospodarczego, poprzez możliwość zagospodarowania na cele działalności gospodarczej terenów sąsiadujących z nowymi węzłami komunikacyjnymi. Pozostałe zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych: - planowana rozbudowa obiektów lecznictwa uzdrowiskowego, - wydzielenie terenów, budowa i utrzymanie nowego Parku Miejskiego, - modernizacja drogi wojewódzkiej nr 826 Nałęczów – Markuszów, - modernizacja wybranych odcinków dróg powiatowych, - budowa i utrzymanie ścieżek rowerowych i tras turystycznych, - budowa nowej linii elektroenergetycznej 110 kV od GPZ w Nałęczowie i przebudowa odcinka linii na kablowy, - utrzymanie infrastruktury Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, - podniesienie rangi ochronnej cennych przyrodniczo obszarów, - rozbudowa infrastruktury turystycznej o zasięgu ponadolkalnym oraz popularyzacja turystyki, - zalesianie wskazanych gruntów rolnych. Realizacja tych celów jest korzystna, a w części niezbędna, dla wszechstronnego rozwoju Gminy Nałęczów.
III. Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu 1. Stan zagospodarowania miasta i gminy Sercem Nałęczowa jest uzdrowiskowy zespół pałacowo-zdrojowy, położony w dolinie rzeki Bochotniczanki. Centrum miasta stanowi jednocześnie centrum Uzdrowiska Nałęczów i jest objęte strefą A ochrony uzdrowiskowej. W strefie A zdecydowanie przeważają obiekty lecznictwa uzdrowiskowego – sanatoria i szpitale oraz tereny zieleni parkowej.
31 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Park Zdrojowy zajmuje powierzchnię 21,5 ha; w jego granicach mieszczą się obiekty Zakładu Lecznictwa Uzdrowiska Nałęczów. Przez Park przepływa rzeka Bochotniczanka tworząca sztuczny staw z wyspą. Park stanowi urządzenie lecznictwa uzdrowiskowego – jego zagospodarowanie i wyposażenie jest dostosowane do potrzeb kuracjuszy. Wokół terenów obiektów i urządzeń uzdrowiskowych znajdują się tereny wielofunkcyjnej zabudowy – z usługami administracji, handlu, kultury, hotelarstwem i gastronomią i zabudową pensjonatową. Przeważającym typem zabudowy mieszkaniowej jest zabudowa willowa na dużych działkach ze znaczącym udziałem zieleni oraz zabudowa pensjonatowa; dominują zabytkowe wille murowane i częściowo drewniane w stylu szwajcarskim lub włoskim, sytuowane na zboczach i wierzchowinach wzgórz otaczających Nałęczów. W pobliżu centrum znajdują się również enklawy zabudowy wielorodzinnej. Budynki wielorodzinne powstały w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, odbiegają znacznie wyglądem od zabytkowych zespołów willowych i stanowią element dysharmonizujący. Powstające współcześnie budynki jednorodzinne w większości odznaczają się wysokim standardem i walorami estetycznymi. Dużą część obszaru miasta zajmują tereny zieleni – Park Zdrojowy, zieleńce, Las Zakładowy i Las Wąwozy, łąki w dolinie rzek Bystrej i Bochotniczanki. W gminie przeważa jednodrożnicowa zabudowa wsi oraz zabudowa rozproszona, stanowiąca zabudowę zagrodową i jednorodzinną. Dwa największe zakłady produkcyjne produkujące butelkowana wodę słabozmineralizowaną to „Nałęczowianka” w Bochotnicy Kolonii i „Cisowianka” w Drzewcach. W gminie nie na obiektów produkcji, mogących szkodliwie oddziaływać na środowisko. Zabudowę łączy gęsta sieć dróg, zapewniająca dojazdy do wszystkich miejscowości.
2. Uzdrowisko Nałęczów Nałęczów jest jedynym w Polsce nizinnym uzdrowiskiem klimatycznym jednoprofilowym; swoje walory zawdzięcza specyficznemu mikroklimatowi wytworzonemu wśród łagodnych wzgórz Wyżyny Lubelskiej, poprzecinanej licznymi wąwozami lessowymi. Właściwości lecznicze klimatu Nałęczowa sprzyjają leczeniu chorób serca oraz rehabilitacji pozawałowej, powodują obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Najlepsze warunki do lecznictwa klimatycznego – helioterapii, aeroterapii, kinezyterapii łagodnej i intensywnej – panują od maja do września. Dodatkowym atutem Nałęczowa jest występowanie słabozmineralizowanych wód żelazistych, uznanych za lecznicze na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 lutego 2006 roku w sprawie złóż wód podziemnych zaliczanych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych. Funkcja uzdrowiskowa była impulsem powstania i rozwoju miasta i miała decydujące znaczenie w kształtowaniu jego struktury funkcjonalno-przestrzennej; obecnie także ma kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego Nałęczowa. W latach dziewięćdziesiątych wsparciem finansowym dla PP „Uzdrowiska Nałęczów” były udziały w spółce zajmującej się produkcją wody mineralnej, jednak osiągane dochody nie
32 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego pozwalały na przeprowadzenie niezbędnej, gruntownej modernizacji. W 1999 roku uzdrowisko zostaje przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. 22 sierpnia 2001 roku uzdrowisko jako pierwsze w kraju zostaje sprywatyzowane – Zakład Leczniczy Uzdrowisko Nałęczów kupuje holenderska spółka East Springs International NV z siedzibą w Amsterdamie – 85% udziałów, pozostałe udziały należą do pracowników uzdrowiska. Nowy inwestor działał w oparciu o dokument strategiczny, w którym określono wizję rozwoju uzdrowiska: współpracę z Narodowym Funduszem Zdrowia, budowę SPA i specjalistycznych ośrodków medycznych nastawionych na leczenie, a nie tylko sanatoryjną kurację i odnowę biologiczną. W wyniku prywatyzacji znacznie podniósł się standard uzdrowiska: w rozbudowę zainwestowano około 40 mln zł, powstał Ośrodek Chirurgii Oka prof. Zbigniewa Zagórskiego, ośrodek kardiologii inwazyjnej „Ikardia” oraz ośrodek leczenia ortopedycznego „Arthros”; wyremontowano budynki uzdrowiska i otwarto nowe obiekty: Atrium, Termy Pałacowe, Jesienną Rezydencję; pokoje są lepiej wyposażone. NFZ refunduje koszty leczenia specjalistycznego, zgodnie z kontraktem. Począwszy od 2007 roku działalność Zakładu Leczniczego przynosi znaczące zyski. Część dochodu przeznacza się na promocję gminy – współfinansowane są międzynarodowe wyścigi w kolarstwie górskim Grand Prix MTB, zawody balonowe, organizacja portalu Kraina Lessowych Wąwozów. Obok leczenia dolegliwości układu krążenia, uzdrowisko prowadzi także hydroterapię, terapię ruchową, leczenie nadwagi, psychoterapię, fizjoterapię, elektroterapię, przyrodolecznictwo i odnowę biologiczną (również dla sportowców). Rozwój uzdrowiska jest dobroczynny zarówno dla kuracjuszy, jak i dla mieszkańców gminy. Uzdrowisko Nałęczów jest w dobrej kondycji finansowej, inwestuje i rozwija się, a za swoją działalność uzyskuje wiele nagród i wyróżnień. Efekty prywatyzacji uzdrowiska zostały bardzo pozytywnie ocenione przez Stowarzyszenie Gmin Uzdrowiskowych. Nastąpił znaczny rozwój działalności medycznej o działy specjalistyczne – ośrodek chirurgii oka, ośrodek ortopedii i traumatologii. W 2008 roku Uzdrowisko dysponowało ponad 800 łóżkami w pokojach 1-2 osobowych o wysokim standardzie, zatrudniało 400 osób. W 2010 roku frekwencja jednoczesna maksymalna w uzdrowisku Nałęczów wynosiła 1450 kuracjuszy (frekwencja jednoczesna maksymalna). Powierzchnia dostępnych terenów zieleni wynosi 790 m2 na jednego kuracjusza. Planuje się zachowanie obecnej powierzchni terenów zieleni oraz rozbudowę lecznictwa uzdrowiskowego, zakładając wzrost frekwencji jednoczesnej maksymalnej do 1790 osób. Wówczas powierzchnia dostępnych terenów zieleni będzie wynosić 650 m2 na jednego kuracjusza.
Statut Uzdrowiska Nałęczów Zgodnie z art. 39 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz gminach uzdrowiskowych Gmina Nałęczów sporządziła w listopadzie 2008 roku operat uzdrowiskowy, w celu określenia możliwości leczenia uzdrowiskowego i utrzymania statusu uzdrowiska.
33 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W operacie uzdrowiskowym określono granice uzdrowiska, uwzględniając wszystkie wymagane prawem warunki jego funkcjonowania. Analizowano następujące zagadnienia: - stan zagospodarowania przestrzennego obszaru, - występowanie złóż surowców naturalnych, - klimat o potwierdzonych właściwościach leczniczych, udokumentowanych odpowiednimi świadectwami, - określenie granic obszaru i terenu górniczego oraz cech kopaliny, - funkcjonowanie zakładów i urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego oraz plany w tym zakresie, - zgodność stanu i jakości środowiska (przede wszystkim klimatu i jakości wód) z wymaganiami określonymi w przepisach, - wyposażenie w urządzenia gospodarki wodno-kanalizacyjnej, w tym ujęcia wody i oczyszczalnie ścieków, energetycznej, gospodarka odpadami oraz potencjalne zagrożenia ekologiczne, - stan czystości powietrza oraz natężenie hałasu. W operacie uzdrowiskowym wykazano, że w granicach obszaru objętego strefą C ochrony uzdrowiskowej, stanowiącego obszar uzdrowiska, spełnione są warunki niezbędne do prowadzenia (w przypadku Nałęczowa – kontynuacji) lecznictwa uzdrowiskowego. Na podstawie informacji zawartych w operacie uzdrowiskowym Minister Zdrowia w drodze decyzji potwierdził możliwość prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na wyznaczonym obszarze w Gminie Nałęczów. W wyniku tej decyzji Rada Miejska w Nałęczowie uchwałą Nr XXV/167/2009 z dnia 27 marca 2009 roku uchwaliła Statut Uzdrowiska Nałęczów, obowiązujący w obszarze granic Gminy Nałęczów. Do treści statutu wprowadzono zmiany uchwałą Nr XXXVIII/257/10 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 30 kwietnia 2010 roku. Po wejściu w życie ustawy z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw – do Statutu wprowadzono zmiany zgodne z przepisami ustawy. Zmiany polegały na szczegółowym określeniu przebiegu granic strefy A ochrony uzdrowiskowej zgodnie z granicami działek ewidencyjnych, dostosowaniu wykazów czynności zabronionych w strefie A do obowiązujących przepisów, zmianie udziału procentowego terenów zieleni oraz powierzchni biologicznie czynnej. W statucie zawarto również odniesienie do odrębnych rozstrzygnięć Gminy w sprawie dopuszczalnych form i lokalizacji tablic i urządzeń reklamowych. Zmiana Statutu została przyjęta Uchwałą Nr X/100/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 25 listopada 2011 r. Określony szczegółowo w Statucie przebieg granic stref A, B i C ochrony uzdrowiskowej został wskazany na rysunkach Nr 1 i Nr 2 studium. Obszar uzdrowiska obejmuje miasto Nałęczów i obręby wiejskie: Chruszczów Kolonia, Strzelce, Cynków, Bochotnica Kolonia. Ogólna powierzchnia uzdrowiska: 2389 ha. Podstawowym kierunkiem leczenia dla uzdrowiska Nałęczów są choroby kardiologiczne i nadciśnienie.
34 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Poważny problem dla funkcjonowania uzdrowiska stanowi ciężki ruch samochodowy na drodze wojewódzkiej nr 830, przebiegającej przez centrum uzdrowiska ulicami: Paderewskiego, Armatnia Góra, Lipową i 1 Maja. Transport butelkowanej wody mineralnej z wytwórni „Nałęczowianka” oraz transport osobowy generują znaczące obciążenia akustyczne i drgania, zakłócające klimat uzdrowiska i niszczące zabytkowe wille. Badania natężenia ruchu wykonane w 2008 roku wskazują, że przez centrum miasta przejeżdża około 9 tys. pojazdów na dobę. Dopuszczalny poziom hałasu w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej jest przekroczony o 16% do 42%.
35 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Wskazanie objazdów dla ruchu tranzytowego nie rozwiąże problemu. Jedynym rozwiązaniem jest jak najszybsza budowa obwodnicy Nałęczowa i wyprowadzenie ciężkiego ruchu towarowego poza granice uzdrowiska. Opracowana została koncepcja obwodnicy, projekt jej budowy jest popierany przez mieszkańców i władze miasta, wskazany przebieg trasy nie wywołuje konfliktów społecznych. Opóźnienie w budowie obwodnicy, a tym samym brak możliwości zmniejszenia natężenia hałasu, może skutkować odebraniem miastu statusu uzdrowiska. W takim wypadku kuracjusze musieliby opłacać pełny koszt leczenia w Nałęczowie, co niewątpliwie odbiłoby się bardzo niekorzystnie na atrakcyjności miasta i na jego gospodarce.
Strefy ochrony uzdrowiskowej Na obszarze uzdrowiska wydziela się następujące strefy ochrony uzdrowiskowej: Strefa A Strefa A obejmuje obszar, na którym znajdują się lub są planowane zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, a także inne obiekty służące lecznictwu uzdrowiskowemu lub obsłudze pacjenta lub turysty, w zakresie nieutrudniającym funkcjonowania lecznictwa uzdrowiskowego – w szczególności pensjonaty, restauracje lub kawiarnie. Powierzchnia strefy A wynosi 133,9 ha. Strefa A obejmuje: - zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, a także obiekty i tereny wskazane pod rozwój funkcji uzdrowiskowej, - obszary i obiekty stanowiące rezerwę dla funkcji lecznictwa uzdrowiskowego, - ujęcia wód leczniczych, - tereny zieleni o istotnym znaczeniu dla lecznictwa uzdrowiskowego – Las Wąwozy, Las Zakładowy, las na Górze Jabłuszko oraz łąki w dolinie rzeki Bystrej w części ograniczonej rowem melioracyjnym, przylegające do Parku Zdrojowego. Z granic strefy A wyłączono obszary zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej oraz użytki rolne klasy III, na których prowadzona jest działalność rolnicza. Centralny obszar strefy A zajmuje Park Zdrojowy o powierzchni 21,5 ha; przez Park przepływa rzeka Bochotniczanka, ze sztucznym stawem i wyspą. W strefie A znajdują się również niewielkie tereny istniejącej zabudowy jednorodzinnej, pensjonatowej oraz usług gastronomii.
Bilans terenu strefy A przedstawia się następująco: tereny zieleni 23,10 ha tereny zakładów uzdrowiskowych 9,80 ha tereny zabudowy pensjonatowej 4,40 ha tereny zabudowy jednorodzinnej 1,28 ha tereny lasów 68,59 ha
36 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego tereny trwałych użytków zielonych 15,72 ha rezerwy pod funkcje uzdrowiskowe 3,67 ha tereny usług 0,28 ha tereny komunikacji 2,37 ha nieustalone 0,28 ha. Łącznie tereny pokryte roślinnością w granicach strefy A zajmują powierzchnię 115,61 ha.
Strefa B Strefa B obejmuje obszar przyległy do strefy A i stanowiący jej otoczenie, przeznaczony dla niemających negatywnego wpływu na właściwości lecznicze uzdrowiska lub obszaru ochrony uzdrowiskowej oraz nieuciążliwych dla pacjentów – obiektów usługowych, turystycznych, w tym hoteli, rekreacyjnych, sportowych i komunalnych, budownictwa mieszkaniowego oraz innych związanych z zaspokajaniem potrzeb osób przebywających na tym obszarze. Powierzchnia strefy B wynosi 962,7 ha (bez strefy A). W strefie B znajdują się istotne dla obsługi kuracjuszy i mieszkańców miasta funkcje: usługi kultury, oświaty, sportu i turystyki, administracji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego, obiekty kultu religijnego, usługi hotelarstwa, gastronomii i handlu. W strefie tej zlokalizowana jest zabudowa pensjonatowa, jednorodzinna i wielorodzinna.
Strefa C Strefa C obejmuje obszar przyległy do strefy B i stanowiący jej otoczenie oraz obszar mający wpływ na zachowanie walorów krajobrazowych, klimatycznych oraz ochronę złóż naturalnych surowców leczniczych. Powierzchnia strefy C wynosi 1292,4 ha (bez strefy A i B).
Zasady zagospodarowania uzdrowiska W celu zapewnienia prawidłowej działalności lecznictwa uzdrowiskowego, bezpieczeństwa środowiskowego i zdrowotnego oraz zachowania krajobrazu kulturowego określa się szczegółowe czynności zabronione w strefach ochrony uzdrowiskowej. Podstawę do określenia wykluczeń i zakazów stanowią: - przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych; zmienionej ustawą z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw, - Statut Uzdrowiska Nałęczów, przyjęty uchwałą Nr X/100/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 25 listopada 2011 r.
37 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W strefie A ochrony uzdrowiskowej: Wyklucza się: a) budowę obiektów mogących znacząco oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem obiektów budowlanych służących poprawie stanu sanitarnego uzdrowiska, w szczególności takich jak sieć wodno-kanalizacyjna, sieć gazowa, kotłownie gazowe, wiercenia wykonywane w celu ujmowania wód leczniczych, b) budowę stacji bazowych telefonii ruchomej, stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz stacji radiolokacyjnych i innych emitujących fale elektromagnetyczne, z wyjątkiem urządzeń łączności na potrzeby służb bezpieczeństwa publicznego i ratownictwa, z zastrzeżeniem, że urządzenia te będą oddziaływały na środowisko polami elektromagnetycznymi o poziomie nie wyższym niż określone dla strefy B. Zakazuje się: a) lokalizowania zakładów produkcyjnych, magazynów i składów, b) budowy stacji paliw oraz punktów dystrybucji produktów naftowych, c) budowy budynków mieszkalnych wielorodzinnych, d) budowy garaży wolnostojących, e) budowy obiektów handlowych o powierzchni użytkowej powyżej 400 m2, f) budowy autostrad i dróg ekspresowych, g) budowy urządzeń piętrzących wodę na rzekach, h) budowy elektrowni wodnych i wiatrowych, i) lokalizacji nowej zabudowy jednorodzinnej, z dopuszczeniem modernizacji obiektów istniejących, bez możliwości zwiększenia powierzchni zabudowy (nie dotyczy nadbudowy istniejących obiektów), j) uruchamiania pól biwakowych i campingowych, lokalizacji domków turystycznych i campingowych, k) prowadzenia targowisk, z wyjątkiem punktów sprzedaży pamiątek, wyrobów ludowych, produktów regionalnych lub towarów o podobnym charakterze, w formach i miejscach wyznaczonych przez gminę, l) trzymania zwierząt gospodarskich, w rozumieniu ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich, m) prowadzenia działalności rolniczej, w rozumieniu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, n) organizacji rajdów samochodowych i motorowych, o) palenia ognisk oraz wzniecania otwartego ognia, p) lokalizacji i budowy składowisk odpadów stałych i płynnych, punktów skupu płodów rolnych, skupu złomu, składów nawozów sztucznych, środków chemicznych oraz składów opału, q) lokalizacji i budowy parkingów naziemnych o liczbie miejsc postojowych większej niż 15% miejsc noclegowych w danym obiekcie sanatoryjnym, pensjonacie – nie większej jednak niż 30 miejsc postojowych,
38 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego r) lokalizacji i budowy parkingów naziemnych przed obiektami usługowymi o liczbie miejsc postojowych większej niż 10, s) organizowania imprez masowych, w rozumieniu ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, zakłócających proces leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, i działalności o charakterze rozrywkowym zakłócającej ciszę nocną w godzinach 2200 – 600, z wyjątkiem imprez masowych znajdujących się w harmonogramie imprez gminnych, t) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze, u) urządzania i ustawiania stoisk lub urządzeń o podobnej funkcji na prowadzenie sprzedaży pamiątek, wyrobów ludowych oraz produktów regionalnych poza miejscami wyznaczonymi.
W strefie B ochrony uzdrowiskowej: Zakazuje się: a) lokalizacji, budowy i rozbudowy zakładów przemysłowych, a także obiektów handlowych o powierzchni większej niż 400 m2, b) lokalizacji i budowy parkingów naziemnych o liczbie miejsc postojowych powyżej 50; z wyjątkiem podziemnych i naziemnych parkingów wielopoziomowych, c) lokalizacji i budowy składowisk odpadów stałych i płynnych, punktów skupu złomu i stałych punktów skupu produktów rolnych, d) lokalizacji i uruchamiania stacji paliw bliżej niż 500 m od granicy obszaru strefy A ochrony uzdrowiskowej, e) lokalizacji i budowy urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne będących przedsięwzięciami mogącymi zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, oddziałujących na strefę A ochrony uzdrowiskowej polami elektromagnetycznymi o poziomach wyższych niż dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych – charakteryzowane przez dopuszczalne wartości parametrów fizycznych – dla miejsc dostępnych dla ludności, określone na podstawie art. 122 ustawy Prawo ochrony środowiska, f) uruchamiania punktów dystrybucji i składowania nawozów sztucznych, środków chemicznych, składów opału i innych artykułów uciążliwych dla środowiska, g) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze, h) lokalizacji blaszanych kiosków handlowych, i) realizacji drugiej linii zabudowy wzdłuż ulic: Lipowej, Kościuszki, Prusa, Polnej, Poniatowskiego, Górskiego, j) realizacji obiektów kubaturowych w odległości mniejszej niż 10 m od koryta rzek Bystrej i Bochotniczanki. Wprowadza się:
39 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego a) ograniczenia w przeznaczaniu użytków rolnych na cele nierolnicze w następujących rejonach: - w północno-zachodniej części strefy B, pomiędzy rzeką Bystrą a ul. Kamieniak, - w południowo-zachodniej części strefy B, pomiędzy ul. Charz A a ul. Powstańców 1863 r., - w południowo-wschodniej części strefy B, pomiędzy rzeką Bystrą a ul. Bochotnica, - w północno-wschodniej części strefy B, pomiędzy ul. Bochotnica a ul. Dulębów; b) zakaz realizacji nowej zabudowy: - po wschodniej stronie ul. Powstańców 1863 r., - po północnej stronie ul. Charz A, - po południowej stronie ul. Wiercieńskiego, - wzdłuż ul. Paderewskiego na odcinku przecinającym dolinę rzeki Bystrej, - po zachodniej stronie ul. Granicznej; poza obszarami wskazanymi na mapie strefy B stanowiącej załącznik do statutu jako tereny MN, MR, MP, US, UP, dla których dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy i wymianę istniejących budynków na nowe; c) nakaz ochrony i pielęgnacji alei oraz szpalerów drzew przyulicznych – ulice Lipowa, Kościuszki, Prusa, Dulębów, d) obowiązek uzgodnienia z Burmistrzem Nałęczowa formy i miejsca lokalizacji reklam umieszczanych na posesjach, ogrodzeniach oraz na elewacjach budynków (uzgodnienia dokonuje się na podstawie dostarczonych przez inwestora projektów-szkiców).
W strefie C ochrony uzdrowiskowej: Zakazuje się: a) lokalizacji, budowy i rozbudowy zakładów przemysłowych, b) pozyskiwania surowców mineralnych innych niż naturalne surowce lecznicze.
W strefach A, B i C w zakresie: 1) ochrony walorów klimatycznych uzdrowiska: a. objęcie ochroną roślinności wysokiej – zakazuje się wycinki drzew, poza: - wycinkami związanymi z realizacją inwestycji liniowych celu publicznego, - wycinkami sanitarnymi, - wycinkami związanymi z bezpieczeństwem ludzi i mienia, - wycinkami związanymi z rewaloryzacją zabytkowych oraz historycznych ogrodów i parków, - planową gospodarką leśną (planami urządzenia lasu),
40 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - wycinkami związanymi z realizacją zbiorników wodnych w obszarach wskazanych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; zakaz ten obejmuje wszystkie rodzaje zadrzewień: śródpolne, przywodne, przyuliczne, ogrody przydomowe, ogrody wokół zabudowy pensjonatowej, parki, zieleńce, drzewa wokół obiektów usługowych i w granicach zabudowy wielorodzinnej, lasy; b. utrzymanie uwilgotnienia gruntów i rzeźby terenu poprzez wykluczenie: - prowadzenia robót melioracyjnych i innych działań powodujących niekorzystne zmiany stosunków wodnych, - nadsypywania gruntów w obszarze trwałych użytków zielonych, - zmiany ukształtowania powierzchni ziemi w obrębie wąwozów i skarp dolin rzecznych, - zmiany ukształtowania powierzchni ziemi, z wyjątkiem obszarów bezpośrednio związanych z dopuszczoną realizacją obiektów budowlanych na podstawie odrębnych przepisów; 2) ochrony fizjonomii uzdrowiska i jego ładu przestrzennego – odpowiednie kształtowanie zagospodarowania poprzez: a. ograniczenie realizacji obiektów kubaturowych o wysokości przekraczającej 14 m (licząc od powierzchni gruntu do kalenicy dachu), b. preferowanie realizacji dachów wielospadowych, c. wykluczenie w dolinach rzek rozbudowy obiektów budowlanych, w tym także odtwarzania i lokalizacji nowych siedlisk rolnych, z wyjątkiem obiektów gospodarki wodnej oraz dróg i mostów, d. zachowanie istniejącej linii zabudowy, e. zachowanie historycznego układu zabudowy w granicach siedlisk, f. zabrania się stosowania w elewacjach i dachach budynków kolorystyki agresywnej i obcej krajobrazowo, g. wykonywanie na granicy z terenem publicznym ogrodzeń ażurowych, z wykluczeniem ogrodzeń z prefabrykowanych elementów betonowych; 3) ochrony elementów kształtujących walory obszaru uzdrowiskowego: a. wyklucza się: - zmianę przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne, z wyjątkiem inwestycji celu publicznego, - zmianę przeznaczenia zadrzewionych i zakrzewionych gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne, z wyjątkiem przeznaczenia na parki i inwestycje liniowe celu publicznego, - zmianę przeznaczenia łąk i pastwisk na cele nierolnicze i nieleśne, z wyjątkiem przeznaczenia na parki i zieleńce oraz inwestycje liniowe celu publicznego, b. dopuszcza się lokalizację i formy tablic i urządzeń reklamowych szczegółowo określone w odrębnej uchwale.
41 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Dla obszaru uzdrowiska przyjmuje się następujące wskaźniki architektoniczno- urbanistyczne: 1) w strefie A gdzie odbywa się lecznictwo uzdrowiskowe: - minimalny udział terenów zieleni – 65% powierzchni strefy, - minimalna powierzchnia nowowydzielanych działek budowlanych: 2500 m2, 2) w strefie B stanowiącej otulinę strefy A przyjmuje się minimalny udział terenów zieleni wynoszący 50% powierzchni strefy, a minimalna powierzchnia nowowydzielanych działek budowlanych wynosi: a. dla zabudowy pensjonatowej 1500 m2, b. dla zabudowy zagrodowej: 1500 m2, c. dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami: 1000 m2, d. dla usług turystyki (hotele, ośrodki wypoczynkowe, motele) i pozostałych usług o charakterze komercyjnym: 2500 m2, e. dla usług publicznych i administracji: 1500 m2; 3) w strefie C stanowiącej otulinę strefy B przyjmuje się minimalny udział terenów biologicznie czynnych wynoszący 45%; minimalna powierzchnia nowowydzielanych działek budowlanych wynosi: a. dla zabudowy pensjonatowej 1500 m2, b. dla zabudowy zagrodowej: 1500 m2, c. dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami: 1000 m2, d. dla usług turystyki (hotele, ośrodki wypoczynkowe, motele) i pozostałych usług o charakterze komercyjnym: 2500 m2, e. dla usług publicznych i administracji: 1500 m2. Zgodnie z ustawą z dnia 4 marca 2011 r. o zmianie ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych oraz niektórych innych ustaw przez określenia: - tereny zieleni – należy rozumieć powierzchnie gruntu pokryte roślinnością trwałą lub sezonową, - tereny biologicznie czynne – tereny z nawierzchnią ziemną urządzoną w sposób zapewniający naturalną wegetację, w szczególności jako trawniki lub kwietniki, a także stanowiące 50% sumy powierzchni tarasów i stropodachów z taką nawierzchnią, nie mniejszej jednak niż 10 m2, oraz wodę powierzchniową na tych terenach. Na terenie uzdrowiska znajduje się udokumentowane złoże naturalnych surowców leczniczych: żelazistych wód leczniczych. Podstawowym kierunkiem leczenia dla uzdrowiska Nałęczów są choroby kardiologiczne i nadciśnienie.
42 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Zakłady lecznictwa uzdrowiskowego W Uzdrowisku Nałęczów funkcjonuje pięć zakładów lecznictwa uzdrowiskowego: 1) Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów” S.A. w Nałęczowie; w skład zespołu wchodzą: a. Kardiologiczny Szpital Uzdrowiskowy przy ul. Górskiego 5, podzielony na oddziały: Oddział I, Oddział II, Oddział III, Oddział Kardiologiczny z Intensywną Opieką Kardiologiczną, Poradnia Kardiologiczna, Oddział Rehabilitacji Leczniczej Pawilon Angielski przy ul. Małachowskiego 1, b. Laboratorium Analityczne przy Alei Kasztanowej 6, c. Przychodnia Uzdrowiskowa przy Alei Kasztanowej 6, w skład której wchodzą Gabinety Specjalistyczne przy ul. Górskiego 5, d. Sanatorium Uzdrowiskowe „Książę Józef” przy Alei Kasztanowej 6, składające się z oddziałów: Oddział I, Oddział II, Oddział „Batorówka” przy ul. Paderewskiego 1, Oddział „Stare Łazienki” przy ul. Grabowej 4, Oddział „Energetyk” przy ul. Paderewskiego 10 oraz Poradnia Rehabilitacyjna, e. Sanatorium Uzdrowiskowe „Fortunat” przy ul. Kościuszki 7, składające się z oddziałów: Oddział I, Oddział II, Oddział „Jesienna Rezydencja” przy ul. Kościuszki 8 i Oddział Uciecha” przy ul. 1 Maja 22, f. Zakład Przyrodoleczniczy przy ul. Małachowskiego 7, z gabinetami mieszczącymi się w obiektach sanatoryjnych: Stare Łazienki, Fortunat, Jesienna Rezydencja, Werandki, g. Zakład Rehabilitacji przy ul. Górskiego 5, z gabinetami mieszczącymi się w obiektach sanatoryjnych: Atrium przy ul. Grabowej 1A, Fortunat, Jesienna Rezydencja, Książę Józef, Termy Pałacowe przy ul. Paderewskiego 1. 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego; zakład wraz z Zakładem Przyrodoleczniczym z częścią fizykalną bazy zabiegowej mieści się przy ulicy Głowackiego 7 w Nałęczowie. 3) Sanatorium Uzdrowiskowe „Ciche Wąwozy” przy ul. Głowackiego 12 w Nałęczowie. 4) Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników wraz z bazą rehabilitacyjną przy ul. Górskiego 14. 5) Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy w Nałęczowie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej przy ul. Górskiego 6; w skład zespołu wchodzi Zakład Przyrodoleczniczy i Fizjoterapii oraz Oddział Rehabilitacji Kardiologicznej, Pozawałowej i Pooperacyjnej.
Urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego: 1. Pijalnia uzdrowiskowa położona w Parku Zdrojowym, 2. Ścieżki ruchowe w Parku Zdrojowym, 3. Park Zdrojowy, 4. Basen w budynku „Atrium”, 5. Basen w Sanatorium Uzdrowiskowym dla Rolników.
43 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
3. Transport 3.1. Transport kolejowy Przez obszar gminy przebiega linia kolejowa nr 7 relacji Warszawa Wschodnia – Dorohusk – Jahodyn na Ukrainie. Linia na odcinku Warszawa Wschodnia – Dorohusk, znana jako Kolej Nadwiślańska lub Droga Żelazna Nadwiślańska, została otwarta w 1877 roku. Obecnie zarządcą linii są Polskie Linie Kolejowe S.A. Komunikacja kolejowa zapewnia bezpośrednie połączenia z najważniejszymi miastami w regionie (Lublin, Puławy) oraz z Warszawą i miastami na trasie od Helu i Gdańska do Rzeszowa i Przemyśla, a także z Krakowem, Poznaniem, Wrocławiem, Szczecinem i Kołobrzegiem. Jest to linia o długości 267,417 km, w całości zelektryfikowana i dwutorowa (poza dwoma krótkimi odcinkami). Prędkość konstrukcyjna linii wynosi 120 – 140 km/h; obowiązująca prędkość rozkładowa w latach 2008 – 2009 wynosiła 80 – 140 km/h. Rozstaw szyn – 1435 mm. W roku 2008 średniodobowe obciążenie ruchem pociągów wynosiło 69 pociągów na dobę (na odcinku Zarzeka – Lublin). Stan techniczny linii ocenia się jako dostateczny (na 70% jej długości). Problemem jest duży ruch pociągów oraz długi czas eksploatacji infrastruktury kolejowej (większość szyn i podkładów eksploatowana jest od lat osiemdziesiątych), co powoduje liczne ograniczenia prędkości. Od roku 2007 prowadzone są sukcesywnie prace remontowe linii i infrastruktury kolejowej – obejmujące wymianę nawierzchni, ław torowych i szyn oraz naprawę przejazdów kolejowych i przejść dla pieszych. Planuje się zakończenie remontów całej linii do roku 2013. Wykonywane remonty pozwolą na utrzymanie parametrów technicznych i użytkowych infrastruktury kolejowej, zapewniających prowadzenie ruchu w sposób bezpieczny. Linia kolejowa nr 7 ujęta jest w wykazie linii kolejowych państwowego znaczenia – zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. (D. U. z 2007 roku Nr 61 poz. 412) w sprawie wykazu linii kolejowych, które ze względów gospodarczych, społecznych, obronnych lub ekologicznych mają znaczenie państwowe. Stanowi element przygotowywanego korytarza transeuropejskiej sieci kolejowej łączącego Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym, na trasie Gdańsk – Warszawa – Lublin – Kijów – Odessa. Linia nr 7 objęta jest europejskimi programami: TINA – europejska sieć linii kolejowych, dla których zdefiniowano techniczne potrzeby modernizacyjne; TEN – transeuropejska sieć linii kolejowych oraz TERFN – transeuropejska sieć linii kolejowych wytypowana dla przewozów kolejowych „wolna droga”. Ze względu na znaczenie linii, czyni się starania objęcia jej umowami AGC (umowa europejska o głównych liniach kolejowych podpisana w Genewie w 1985 roku) oraz AGTC (umowa europejska o ważnych liniach transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących, podpisana w Genewie w 1991 roku). Linie objęte tymi umowami, stanowiące paneuropejskie korytarze transportowe, są to linie o najwyższej rentowności, spełniające niezbędne warunki do uzyskania pomocy unijnej.
44 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W celu dostosowania linii Warszawa Wschodnia – Dorohusk do parametrów wymaganych umowami AGC i AGTC przygotowuje się projekt kompleksowej modernizacji linii; wykonana została dokumentacja przedprojektowa. W I etapie, w latach 2014 – 2020, planuje się modernizację odcinka Warszawa – Pilawa. Efektem modernizacji będzie: - dostosowanie standardów infrastruktury technicznej linii do prognozowanych wielkości przewozów pasażerskich i towarowych oraz co najmniej do minimalnych parametrów eksploatacyjnych określonych w umowach AGC i AGTC, tj. prędkości pociągów zestawionych z taboru klasycznego w ruchu pasażerskim do 160 km/h, a w ruchu towarowym do 120 km/h i maksymalnego nacisku na 221 kN na oś, - zwiększenie komfortu podróży, - skrócenie czasu podróży, - zwiększenie konkurencyjności kolei, - zwiększenie bezpieczeństwa przewozu podróżnych i ładunków, - eliminację barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, - dostosowanie peronów do obecnego i przyszłego taboru pasażerskiego zgodnie z opracowywanymi TSI (technicznymi specyfikacjami interoperacyjności wprowadzonymi przez Komisję Europejską w 2006 roku). Budowa dobrej jakości kolejowych połączeń komunikacyjnych z Warszawą i głównymi ośrodkami gospodarczymi kraju oraz z Ukrainą ma wielkie znaczenie dla rozwoju gospodarczego regionu lubelskiego. Utrzymanie infrastruktury kolejowej jest ważnym elementem w proekologicznym kształtowaniu systemu transportu, istotne jest również utrzymanie konkurencyjności transportu kolejowego w stosunku do transportu drogowego. Planuje się budowę centrum logistycznego w Lublinie oraz terminali dla transportu intermodalnego w Lublinie i w Puławach – będzie to miało bardzo istotny wpływ na poprawę dostępności komunikacyjnej Nałęczowa, a tym samym wzrost atrakcyjności miasta. W okresie od października 2008 r. do sierpnia 2009 r. Oddział Gospodarowania Nieruchomościami w Lublinie PKP S. A. przeprowadził remont dworca kolejowego w Nałęczowie. Budynek dworca został wybudowany w okresie dwudziestolecia międzywojennego, historyczny kształt budynku został zachowany. Remont obejmował prace budowlane w części dworcowej i w części mieszkalnej budynku, wymianę stolarki budowlanej, budowę sanitariatów z przystosowaniem dla osób niepełnosprawnych oraz wystrój wnętrza i wyposażenie budynku w system monitoringu wizyjnego. W granicach gminy funkcjonują dwie stacje kolejowe: Nałęczów i Sadurki oraz przystanek kolejowy Czesławice. W Sadurkach i Czesławicach zatrzymują się wyłącznie pociągi osobowe. Stacja kolejowa Nałęczów znajduje się w odległości około 3 km od centrum Nałęczowa, w miejscowości Drzewce Kolonia. Powiązanie komunikacyjne z miastem stanowią drogi: powiatowa nr 2540L i wojewódzka nr 826. Przed dworcem znajduje się przystanek linii autobusowej oraz postój taksówek. Oddalenie dworca od miasta, koszt dojazdu do centrum (taksówki) lub konieczność
45 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego oczekiwania na transport zbiorowy – powodują ograniczenia w wykorzystaniu linii kolejowej jako środka transportu, zwłaszcza stali mieszkańcy miasta w niewielkim stopniu korzystają z transportu kolejowego.
Nałęczowska Kolej Dojazdowa W granicach powiatów puławskiego i opolskiego funkcjonuje jedyna czynna kolej wąskotorowa w województwie lubelskim, o prześwicie torów 750 mm. Centralną stacją kolei wraz z zapleczem technicznym jest stacja Karczmiska, na stacji Nałęczów Wąskotorowy funkcjonuje połączenie z siecią kolei normalnotorowej. Kolejka wąskotorowa powstała w latach 1892-93, początkowo jako dwie niezależne linie stanowiące połączenie folwarków z dwiema cukrowniami „Zagłoba” i „Opole” należącymi do rodziny Kleniewskich i Warszawskiej Spółki Akcyjnej. Pierwotnie była to kolejka konna, parowozy zakupiono w 1912 roku. Kolejka została zniszczona przed I wojną światową, w czasie wojny pod okupacją austriacką odbudowana a jej tory przedłużone do kolei normalnotorowej w Drzewcach, wprowadzono również przewozy pasażerskie. W 1918 roku kolej zostaje przejęta przez Ministerstwo Kolei Żelaznych. W okresie międzywojennym kolejka służy do dowozu buraków do cukrowni „Opole”, przewozu węgla, drewna, mleka, cukru, wytłoków, zaopatrzenia gorzelni i tartaków. Do przewozów pasażerskich służyły drewniane wagony z ławeczkami. Od 1938 roku funkcjonuje nazwa „Nałęczowska Kolej Dojazdowa”. W czasie II wojny światowej kolejka nie została zniszczona. Po wojnie odcinek kolejki z Nałęczowa do cukrowni Opole i Poniatowej przejęły PKP. W okresie największego rozwoju kolejka posiadała sześć parowozów i kilkadziesiąt wagonów różnych typów. Począwszy od 1991 roku, w którym zatrudnionych było 235 pracowników, następuje spadek przewozów towarowych i pasażerskich. Ostatnie stałe połączenie Nałęczów – Karczmiska przerwano w 1993 roku, później kursowały jeszcze pociągi towarowe i turystyczne. W 2001 roku przerwano wszelkie przewozy, a tabor kolejowy został zgromadzony na stacji Karczmiska. Również w tym roku kolejka wraz z całą infrastrukturą została wpisana do rejestru zabytków pod nr A/10. W 2002 roku kolej została przejęta przez Starostwo Powiatowe w Opolu Lubelskim, wyłączona ze struktur PKP i przekazana w zarząd Stowarzyszeniu Kolejowych Przewozów Lokalnych. Stowarzyszenie prowadziło ruch do roku 2008 – były to sezonowe przejazdy pociągu turystycznego „Nadwiślanin” na trasie Nałęczów Wąskotorowy – Karczmiska z organizacją atrakcji turystycznych, realizowano też przejazdy na specjalne zamówienie. Funkcjonowały również przejazdy na trasie Nałęczów – Opole Lubelskie. Od 2008 roku SKPL zrezygnowało z zarządzania kolejką, a ruch został ponownie zawieszony do czasu wybrania nowego operatora. Przed I wojną światową wybudowana została również kolej wąskotorowa o długości 12 km od stacji Nałęczów do cukrowni w Garbowie. Kolej służyła do przewozu buraków i opału, została zlikwidowana w 1971 roku. Ślad tej kolejki jest dotychczas widoczny w terenie – w kierunku na północ od dworca w Nałęczowie do Strumyka Olszowieckiego.
46 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Kolejka wąskotorowa, zbudowana dla przewozów towarowych, jest obecnie atrakcją turystyczną. Jednak zainteresowanie przejazdami byłoby z pewnością znacznie większe, gdyby wykorzystano istniejącą infrastrukturę oraz wybudowano nowe odcinki dla prowadzenia regularnych przewozów turystycznych na przedłużonej trasie w granicach Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, przede wszystkim do Kazimierza Dolnego (ze stacją w rejonie kamieniołomów). Pozwoliłoby to na ściślejsze powiązanie dwóch miejscowości najbardziej atrakcyjnych pod względem turystycznym – Kazimierza Dolnego i Nałęczowa. Jednocześnie uruchomienie transportu kolejowego spowodowałoby zmniejszenie ruchu samochodowego na tej trasie – co zwłaszcza w sezonie turystycznym i w weekendy miałoby wielkie znaczenie.
3.2. Transport drogowy Osiami układu komunikacyjnego gminy są drogi: - wojewódzka nr 830 klasy drogi głównej Lublin – Nałęczów – Bochotnica; w granicach miasta przebiegająca ulicami: Charz A – Paderewskiego – Armatnia Góra – 1 Maja – Aleja Lipowa – Bochotnica, - wojewódzka nr 826 klasy drogi zbiorczej Markuszów – Nałęczów, w granicach miasta przebiegająca ulicą Kolejową. Droga nr 826 w węźle Markuszów łączy z drogą krajową nr 17, jest to główne powiązanie komunikacyjne z centrum kraju oraz główny kierunek transportu towarowego – zaopatrzenia miasta i wywozu butelkowanej wody mineralnej z wytwórni „Nałęczowianka” i „Cisowianka”. Po realizacji przedsięwzięcia polegającego na budowie drogi ekspresowej S17 na odcinku Kurów – Lublin – Piaski droga nr 826 będzie się łączyć z drogą ekspresową w węźle „Przybysławice”. Drogi wojewódzkie i powiatowe zapewniają dobre połączenia drogowe z Lublinem i innymi miastami regionu, a także z Warszawą. Sieć dróg gminnych dojazdowych zapewnia dobre połączenia komunikacyjne ze wszystkimi miejscowościami gminy. Centralnym węzłem komunikacyjnym w gminie jest skrzyżowanie ulic: 1 Maja, Armatniej Góry, Kolejowej i Poniatowskiego w Nałęczowie. Podstawową planowaną inwestycją celu publicznego, zapisaną w kierunkach polityki przestrzennej w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, jest budowa obwodnicy Nałęczowa w ciągu drogi wojewódzkiej nr 830 Lublin – Nałęczów – Bochotnica. Planuje się budowę obwodnicy na odcinku od włączenia w istniejący ciąg drogi wojewódzkiej na granicy wsi Celejów i Karmanowice w gminie Wąwolnica do zakończenia na 19.096 kilometrze w Sadurkach (działki nr ew. 1216 i 1185). Realizacja obwodnicy ma wielkie znaczenie dla miasta. Obecnie nasilony ciężki ruch tranzytowy powoduje drgania niszczące konstrukcję starych zabytkowych willi, generuje zanieczyszczenia atmosfery oraz powoduje przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu. Uciążliwości ruchu tranzytowego tak znacznie pogarszają klimat akustyczny i czystość powietrza w mieście, że może to stanowić zagrożenie dla istnienia uzdrowiska. Intensywny ruch samochodowy prowadzony przez środek miasta, przy uczęszczanych trasach ruchu pieszego, jest przyczyną wielu wypadków drogowych.
47 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Dla projektowanej obwodnicy Nałęczowa wykonano dokumentację projektową w stadium koncepcji oraz raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Obwodnica ma stanowić drogę jednojezdniową klasy drogi głównej, o prędkości projektowej Vp = 70 km/h i nośności nawierzchni 115 kN/oś. Przekrój poprzeczny drogi ma być dostosowany do prognozowanego ruchu na rok 2025. W granicach gminy projektuje się dwa węzły komunikacyjne: węzeł Piotrowice na skrzyżowaniu z drogą wojewódzką nr 826 i węzeł Sadurki na skrzyżowaniu z drogą wojewódzką nr 827. Przewiduje się zajęcie pod budowę obwodnicy części terenu kolejowego w rejonie wsi Madejak (obręb Drzewce Kolonia), stanowiącego zgodnie z obowiązującymi przepisami teren zamknięty. Przy projektowaniu przebiegu obwodnicy należy stosować rozwiązania techniczne, pozwalające w maksymalnym stopniu chronić walory krajobrazowe i środowisko gminy. Projektuje się włączenie dróg powiatowych i gminnych oraz jezdnie serwisowe w liniach rozgraniczających projektowanej drogi głównej. Wykonano przebudowę i modernizację drogi wojewódzkiej nr 826 Markuszów – Nałęczów po istniejącej trasie. Przedsięwzięcie objęło przebudowę obiektów inżynieryjnych (mostów, przepustów) oraz dostosowanie parametrów drogi do klasy Z – drogi zbiorczej, w tym budowę skrzyżowania typu rondo w Piotrowicach oraz przebudowę skrzyżowania w Strzelcach, a także budowę odcinków kanalizacji deszczowej w Nałęczowie i w Piotrowicach w liniach rozgraniczających drogi. Szerokość drogi w liniach rozgraniczających zmienna; średnio 22 m. Modernizacja drogi obejmuje budowę przepustów mających zapewniać odprowadzenie wód ze spływów powierzchniowych oraz migrację drobnej fauny. Dla przedsięwzięcia wydano w grudniu 2009 r. decyzję ustalającą uwarunkowania środowiskowe. Po upływie roku od zakończenia przebudowy należy wykonać analizy hałasu komunikacyjnego i w razie potrzeby zastosować odpowiednie środki ochrony lub utworzyć obszar ograniczonego użytkowania. Ze sporządzonego raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko wynika, że ruch samochodowy na drodze wojewódzkiej nr 826 po jej przebudowie nie spowoduje przekroczeń standardów jakości powietrza na obszarze poza pasem drogowym. Przy projektowaniu zabudowy należy jednak wziąć pod uwagę uciążliwość hałasową drogi.
Układ drogowo-uliczny Przez obszar Gminy Nałęczów przebiegają drogi wojewódzkie (łączna długość 17 km): - nr 830: Lublin – Nałęczów – Bochotnica ( w gminie Kazimierz Dolny); droga klasy głównej, - nr 826: Nałęczów – Markuszów (połączenie z drogą krajową nr 17); droga klasy zbiorczej, - nr 827: Sadurki (droga 830) – Bełżyce; droga klasy zbiorczej; - nr 860: droga nr 830 – stacja kolejowa Małe Sadurki; droga klasy zbiorczej. Drogi powiatowe (łączna długość 32,9 km): - nr 2202L Garbów – Gutanów – Czesławice – Nałęczów, - nr 2205L Garbów – Ożarów – Sadurki, - nr 2234L Nałęczów Charz – Wojciechów, - nr 2535L Klementowice – Buchałowice – Bronice,
48 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - nr 2536L Kurów – Wąwolnica, - nr 2538L Kaleń – Bronice – Piotrowice, - nr 2539L Karmanowice – Łopatki – Drzewce – Piotrowice, - nr 2540L droga wojewódzka nr 826 – dojazd do stacji kolejowej Nałęczów, - nr 2541L Piotrowice – Czesławice, - nr 2542L Czesławice – Sadurki – droga wojewódzka nr 860, - nr 2543L Drzewce Kolonia – droga powiatowa nr 2540L. Drogi gminne (łączna długość 70 km): - nr 105964L Czesławice - Ludwinów – Kolonia Gutanów, - nr 105968L droga wojewódzka 830 – Sadurki, - nr 107856 Łopatki – Drzewce Kolonia, - nr 107858L od drogi wojewódzkiej nr 830 do wsi Bochotnica Kolonia, - nr 107859L przez wieś Bochotnica Kolonia, - nr 107860L przez wieś Bochotnica Kolonia, - nr 107861L Drzewce – Bronice, - nr 107862L wieś Bronice – droga 2538L, - nr 107863L przez wieś Bronice, - nr 107864L przez wieś Bronice, - nr 107865L przez wieś Bronice, - nr 107866L przez wieś Bronice Kolonia, - nr 107867L przez wieś Bronice Kolonia, - nr 107868L – od drogi wojewódzkiej 826 do granicy gminy, - nr 107869L Nałęczów – Drzewce Kolonia, - nr 107870L we wsi Cynków do drogi wojewódzkiej 830, - nr 107871L przez wieś Cynków, - nr 107872L przez wieś Czesławice, - nr 107873L przez wieś Czesławice do drogi 2202L, - nr 107874L do drogi 2536L (Drzewce), - nr 107875L przez wieś Drzewce, - nr 107876L przez przysiółek wsi Drzewce Kolonia, - nr 107877L przez przysiółek wsi Drzewce Kolonia, - nr 107878L przez wieś Drzewce Kolonia, - nr 107879L przez przysiółek Ludwinów Kolonia, - nr 107880L przez wieś Ludwinów, - nr 107881L przez wieś Ludwinów, - nr 107882L przez wieś Paulinów, - nr 107883L przez wieś Piotrowice, - nr 107884L przez wieś Piotrowice, - nr 107885L od drogi 2540L do drogi 826 (Drzewce Kolonia), - nr 107886L przez wieś Piotrowice Małe, - nr 107887L przez wieś Piotrowice, - nr 107888L od drogi 860 do drogi 2205L (Sadurki), - nr 107889L do drogi 860 do drogi 2542L (Kolonia Sadurki), - nr 107890L od drogi 827 do drogi 860 (Sadurki), - nr 107891L przez wieś Sadurki, - nr 107892L przez wieś Sadurki; - nr 107893L Strzelce od drogi wojewódzkiej 826 do drogi gminnej 107894L, - nr 107894L Nałęczów od ul. Pałuby do drogi gminnej 107893L Strzelce,
49 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - nr 107895L Nałęczów ul. M.E. Andriollego, - nr 107896L Nałęczów ul. Batalionów Chłopskich, - nr 107897L Nałęczów ul. Brzozy, - nr 107898L Nałęczów ul. Z. Chmielewskiego, - nr 107899L Nałęczów ul. F. Chopina, - nr 107900L Nałęczów ul. Cynkowska, - nr 107901L Nałęczów ul. Głębocznica, - nr 107902L Nałęczów ul. B. Głowackiego, - nr 107903L Nałęczów ul. Graniczna, - nr 107904L Nałęczów ul. M. Górskiego, - nr 107905L Nałęczów ul. Harcerska, - nr 107906L Nałęczów ul. Kamieniak, - nr 107907L Nałęczów ul. Kombatantów, - nr 107908L Nałęczów ul. T. Kościuszki, - nr 107909L Nałęczów ul. W. Lasockiego, - nr 107910L Nałęczów ul. Leśna, - nr 107911L Nałęczów ul. Łąkowa, - nr 107912L Nałęczów ul. F. Morzyckiej, - nr 107913L Nałęczów ul. F. Nowickiego, - nr 107914L Nałęczów ul. Pałuby, - nr 107915L Nałęczów ul. Partyzantów, - nr 107916L Nałęczów ul. Piaskowa, - nr 107917L Nałęczów ul. Polna, - nr 107918L Nałęczów ul. B. Prusa, - nr 107919L Nałęczów ul. Przesmyk, - nr 107920L Nałęczów ul. Różana, - nr 107921L Nałęczów ul. Słowicza, - nr 107922L Nałęczów ul. T. Sołdka, - nr 107923L Nałęczów ul. Spacerowa, - nr 107924L Nałęczów ul. Spółdzielcza, - nr 107925L Nałęczów ul. A. Struga, - nr 107926L Nałęczów ul. E. Szelburg-Zarębiny, - nr 107927L Nałęczów ul. M. Świtalskiej, - nr 107928L Nałęczów ul. Wiejska, - nr 107929L Nałęczów ul. H. Wiercieńskiego, - nr 107930L Nałęczów ul. J. Witkiewicza, - nr 107931L Nałęczów ul. Wojciechowska, - nr 107932L Nałęczów ul. G. Wójcika, - nr 107933L Nałęczów ul. S. Żeromskiego, - nr 107934L Nałęczów ul. Lipowa od ul. 1 Maja do ul. Leśnej, - nr 107935L Nałęczów ul. Klonowa, - nr 107936L Nałęczów ul. Modrzewiowa, - nr 107937L Nałęczów ul. S.A. Poniatowskiego od ul. Dulębów do ul. Pałuby, - nr 107938L Nałęczów ul. H. Sienkiewicza, - nr 107939L Nałęczów ul. Słoneczna. Wszystkie drogi w mieście i gminie są drogami jednojezdniowymi.
50 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Układ dróg lokalnych i dojazdowych jest wystarczający dla obsługi istniejącej zabudowy. Problemem jest układ ulic w obrębie centrum Nałęczowa – szerokość ulic w liniach rozgraniczających jest mniejsza od wymaganej dla ulic dojazdowych i lokalnych; ze względu na istniejącą zabudowę, w dużej części objętą ochroną konserwatorską, nie ma możliwości poszerzenia ulic. Dodatkowym utrudnieniem jest bogate urzeźbienie terenu; część ulic przebiega po zboczach o znacznej pochyłości lub w wąwozach (ulice Głębocznica, Żeromskiego, Lasockiego, Chmielewskiego, Głowackiego, Słoneczna, Nowickiego, Klonowa). Ulice te pełnią funkcję dojazdów pieszo-jezdnych. Drogi gminne są sukcesywnie modernizowane.
51 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Transport zbiorowy Komunikacja autobusowa zapewnia połączenia z Lublinem, Opolem Lubelskim, Puławami i Warszawą oraz z sąsiednimi gminami. Natomiast transport autobusowy pomiędzy miejscowościami gminy jest słabo rozwinięty. Przewozy autobusami prowadzi PKS Puławy, a busami przewoźnicy prywatni. Dwie firmy przewozowe (a od 2010 roku – również PKS) organizują przejazdy na trasie Warszawa – Nałęczów przez Kazimierz Dolny. Przystanek autobusowy znajduje się w centrum miasta przy ulicy 1 Maja. Stopień obsługi podróżnych komunikacją zbiorową jest niewystarczający, zwłaszcza dla mieszkańców miasta i gminy dojeżdżających do pracy, szkół i usług do Lublina i Puław. Komunikację w mieście i połączenie ze stacją kolejową Nałęczów zapewniają prywatne firmy taksówkowe. Postoje taksówek znajdują się przy przystanku autobusowym w centrum miasta przy ul. Poniatowskiego 1 oraz przy dworcu kolejowym. Dla dzieci dojeżdżających do szkół zorganizowany jest szkolny transport autobusowy.
Komunikacja w uzdrowisku Położenie Nałęczowa w kotlinie otoczonej wzgórzami powoduje, że miasto tworzy dość zwarty zespół zabudowy, wzbogacony terenami parków i zieleńców. Podstawowe funkcje uzdrowiskowe i miejskie centrum usługowe i administracyjne koncentrują się w jednym rejonie. Taki układ miasta pozwala na budowę miejskiego systemu komunikacji obwodowej, w połączeniu z głównymi węzłami komunikacyjnymi poza centrum miasta. Utrudnieniem są zbyt wąskie przekroje wielu ulic, bez możliwości ich poszerzenia ze względu na istniejącą zabudowę lub ukształtowanie terenu. Ze uwagi na warunki ochrony czystości powietrza i klimatu uzdrowiska, rekomenduje się budowę systemu transportu miejskiego w oparciu o samochody elektryczne. Wady samochodów elektrycznych – osiągana niska prędkość i niewielki zasięg odległości od terminali umożliwiających ładowanie akumulatorów nie mają znaczenia w wypadku Nałęczowa, ze względu na ograniczony zasięg obsługi. Natomiast podstawowe zalety tych pojazdów – brak emisji spalin, cicha praca silnika – są niezwykle istotne dla komfortu akustycznego i czystości powietrza w uzdrowisku. Przykładem wdrażania systemu transportu w oparciu o samochody elektryczne lub hybrydowej jest projekt EVUE Elektryczne pojazdy w miejskiej Europie, realizowany w ramach Programu URBACT II, jako jeden z programów celu 3 polityki spójności (Europejska Współpraca Terytorialna). Najważniejszym wyzwaniem, przed jaki stają partnerzy projektu EVUE, jest zapewnienie bezpieczeństwa i gwarancji sprawnego działania transportu miejskiego, optymalizacja kosztów eksploatacji, brak dostępnej infrastruktury, doświadczeń i uregulowań formalno-prawnych.
Obsługa komunikacji samochodowej W gminie znajdują się trzy stacje paliw: w Nałęczowie przy ulicy Poniatowskiego 2; w Piotrowicach przy skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 826 z drogą powiatową nr 2540L (stacja paliw płynnych i gazowych); oraz stacja paliw gazowych w Bochotnicy Kolonii.
52 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Podstawowa stacja kontroli samochodów znajduje się Nałęczowie przy ulicy Bochotnica 20; stacje obsługi pojazdów przy ulicach Kombatantów i Kolejowej.
Place postojowe Miejskie place postojowe ogólnodostępne znajdują się: w centrum przy ulicy 1 Maja; przy Urzędzie Miasta w Alei Lipowej; przy ulicy Kolejowej; przy ulicy Chopina w pobliżu Parku Zdrojowego, w sąsiedztwie terenów sportowych przy ulicy Paderewskiego; przy ulicy Dulębów; w Bochotnicy przy kościele parafialnym i cmentarzu; przy ulicy Powstańców 1863 r. przy wjeździe do Charza B. Wszelkie podmioty gospodarcze, w tym w szczególności obiekty zabudowy pensjonatowej i sanatoria obowiązane są zapewnić miejsca parkingowe dla gości i użytkowników w granicach działki własnej – z zastrzeżeniem, że w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej nie dopuszcza się lokalizacji parkingów w liczbie miejsc postojowych większej niż 10% miejsc sanatoryjnych w obiekcie. Ilość ogólnodostępnych miejsc postojowych jest niewystarczająca, co jest odczuwalne zwłaszcza w centrum miasta w sezonie letnim. Niezbędne jest wskazanie dodatkowych miejsc postojowych na podstawie analizy potrzeb i z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z warunków zagospodarowania przestrzeni w strefach ochrony uzdrowiskowej, ochrony konserwatorskiej i wartości krajobrazowych, na etapie sporządzania planów miejscowych.
4. Infrastruktura techniczna 4.1. Zaopatrzenie w wodę Na terenie miasta i gminy Nałęczów funkcjonują dwie komunalne sieci wodociągowe, utrzymywane przez Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Nałęczowie. Sieci są zaopatrywane z dwóch ujęć: - ujęcie wody „Nałęczów” wraz ze stacją uzdatniania, znajdujące się w Charzu A przy zachodniej granicy Lasu Zakładowego, w granicach strefy B uzdrowiska przy granicy ze strefą A; woda ujmowana jest z dwóch studni o wydajności łącznie 185,0 m3/h, o głębokości 50 m, średni pobór wody w 2006 roku – 1920 m3/d; - ujęcie wody „Piotrowice” w Piotrowicach Małych wraz ze stacją uzdatniania dla wodociągu wiejskiego; jedna studnia o wydajności 46,0 m3/h, średni pobór wody w 2006 roku 437,5 m3/d; w budowie studnia awaryjna nr 2 o głębokości 100 m. W obu ujęciach woda pobierana jest z poziomu trzeciorzędowego (górnokredowego). Strefy ochrony bezpośredniej dla obu ujęć zamykają się w granicach ogrodzeń; dla ujęcia wody w Charzu A wyznaczono ponadto strefę ochrony pośredniej wewnętrznej i zewnętrznej. Wielkość zatwierdzonych zasobów wód podziemnych jest wystarczająca dla zabezpieczenia potrzeb wynikających z planowanego rozwoju miasta i gminy. Uzdatnianie wody polega głównie na odżelazianiu. Ujęcie wody w Piotrowicach Małych funkcjonuje w oparciu o złoże chalcedonitowe, którego działanie jest szczególnie skuteczne w procesie usuwania żelaza i manganu.
53 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Ujęcie wody w Charzu A jest wyposażone w dwa zbiorniki wyrównawcze wieżowe o pojemności 250 m3 każdy. Dla ujęcia wydano pozwolenie wodnoprawne SR 6223/8/2002, zmienione decyzją z 2007 roku, w której ustalono dopuszczalne wielkości poboru wody:
3 3 3 Qdśr = 2900,0 m /d; Qdmax = 3210,0 m /d; Qhmax = 185,0 m /d. Woda rozprowadzana jest pod własnym ciśnieniem poprzez układ sieci promienisto- pierścieniowy o średnicach 300 – 80 mm. Wodociąg miejski zaopatruje miejscowości: miasto Nałęczów, Nałęczów Kolonia, Strzelce, Bochotnica, Bochotnica Kolonia, Antopol, Sadurki, Cynków, Charz A, Charz B, Chruszczów, Chruszczów Kolonia. Ponadto woda dostarczana jest również mieszkańcom sołectw: Zarzeka i Łąki w gminie Wąwolnica. Wodociąg wiejski zaopatrywany w wodę z ujęcia w Piotrowicach Małych dostarcza wodę do pozostałych miejscowości gminy. Według danych GUS długość sieci wodociągowej w 2009 roku wynosiła ogółem 112.3 km, z czego 29,3 km w mieście (w tym 2,8 km sieci w administracji podmiotów innych niż Gmina Nałęczów) i 83 km w gminie; stan techniczny sieci jest zadawalający. Z wodociągów korzystało 4.015 mieszkańców miasta (95,7%) i 4.265 mieszkańców gminy (81,3%). W Nałęczowie funkcjonuje również lokalny układ wodociągowy, użytkowany przez Zakład Leczniczy Uzdrowisko Nałęczów S.A. Sieć wodociągowa została zmodernizowana w 2006 roku. Łączna długość przewodów: 850 m, o średnicy 110 - 100 mm. Obiekty położone w obrębie Parku Zdrojowego, należące do ZL Uzdrowisko Nałęczów S.A posiadają przyłącza zarówno wody miejskiej jak i własnej – do celów socjalno-bytowych wykorzystywana jest woda ze źródła "Miłość". Obiekty lecznictwa uzdrowiskowego znajdujące się poza terenem Parku zaopatrywane są w wodę wyłącznie z wodociągu miejskiego. Ujęcia wód mineralnych zakładów produkujących wodę butelkowaną zlokalizowane są na terenie „Nałęczowianki” w Bochotnicy Kolonii – dwie studnie o wydajności 1230 m3/dobę; oraz na terenie „Cisowianki” w Drzewcach – 2 studnie o wydajności 567,9 m3/dobę. W gminie istnieją także nieliczne indywidualne ujęcia wód podziemnych ze studni lokalnych.
4.2. Odprowadzenie ścieków Zgodnie z art. 43 ustawy Prawo Wodne Rozporządzeniem nr 62 z dnia 12 października 2005 r. Wojewoda Lubelski wyznaczył aglomerację Nałęczów, o równoważnej liczbie mieszkańców – 7000, wyposażoną w sieć kanalizacyjną dla ścieków komunalnych, z oczyszczalnią w Nałęczowie. Aglomerację tworzą miejscowości: Nałęczów, Strzelce, Piotrowice, Drzewce Kolonia, Sadurki, Bochotnica Kolonia. Wyznaczenie aglomeracji skutkuje koniecznością modernizacji i rozbudowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej, z możliwością uzyskania współfinansowania z funduszów Unii Europejskiej (Fundusz Spójności). Na terenie miasta i gminy Nałęczów funkcjonuje rozdzielcza sieć kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Ścieki bytowo-gospodarcze odprowadzane są do sieci kanalizacji sanitarnej i do miejskiej oczyszczalni ścieków.
54 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Sieć kanalizacji sanitarnej jest rozbudowywana; w 2009 r. jej długość wynosiła 43,3 km, w tym 8,8 km na terenach wiejskich gminy oraz 2,1 km w administracji Zakładu Leczniczego Uzdrowisko Nałęczów. Według danych GUS w 2009 r. dostęp do sieci miało 3186 mieszkańców miasta (76%) oraz 754 (14,4%) mieszkańców gminy . Ilość odprowadzanych ścieków wynosiła 419 dm3. Obiekty Zakładu Leczniczego Uzdrowisko Nałęczów są obsługiwane przez lokalną sieć kanalizacyjną. Zakład nie posiada przepompowni ścieków, ścieki odprowadzane są grawitacyjnie do kolektorów kanalizacji miejskiej. Lokalne systemy kanalizacyjne z oczyszczalniami mechaniczno-biologicznymi posiadają ponadto: Wytwórnia Wód Mineralnych „Cisowianka” w Drzewcach (oczyszczalnia o przepustowości 300 m3/d z odprowadzeniem wód pościekowych do Strumyka Olszowieckiego) oraz Rolniczy Zakład Doświadczalny w Czesławicach (oczyszczalnia o przepustowości 40 m3/d, odbiornikiem jest układ stawów). Ścieki komunalne z części gminy nie wyposażonej w kanalizację sanitarną gromadzone są w szczelnych zbiornikach bezodpływowych i odprowadzane wyspecjalizowanym transportem do miejskiej oczyszczalni ścieków. Na podłożu lessowym, występującym na całym obszarze gminy, indywidualne oczyszczalnie ścieków polegające na systemie rozsączkowania wstępnie oczyszczonych ścieków zwykle nie funkcjonują prawidłowo. Przy budowie indywidualnych oczyszczalni ścieków należy stosować urządzenia o technologiach zapewniających prawidłowe funkcjonowanie w warstwach lessu. Miejska oczyszczalnia ścieków Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest przy ulicy Wiercieńskiego w obrębie miejskim Chruszczów, przy granicy ze strefą B ochrony uzdrowiskowej. Planowana jest modernizacja i rozbudowa oczyszczalni. Celem modernizacji jest dostosowanie technologii oczyszczania do przepisów obowiązującego prawa, poprawa stanu technicznego obiektów i urządzeń, budowa punktu zlewnego, zwiększenie przepustowości oczyszczalni w celu odbioru ścieków z rozbudowywanej sieci kanalizacyjnej i z projektowanego kompleksu basenów „Termy Nałęczowskie”. Planuje się, że oczyszczalnia po rozbudowie i modernizacji zapewni racjonalną gospodarkę ściekami przez okres 30 lat, a jej działanie, dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii, będzie nieuciążliwe dla środowiska. W ramach modernizacji uruchomione będą nowe elementy ciągu technologicznego – pompownia osadu recyrkulowanego i nadmiernego, przepompownia ścieków oczyszczonych, reaktor biologiczny. Planowana średnia wydajność oczyszczalni wyniesie 12.467 RLM (równoważnej liczby mieszkańców), co zapewni odbiór ścieków ze skanalizowanej aglomeracji Nałęczów, dla której RLM wynosi 7.000, oraz ścieków dowożonych taborem asenizacyjnym z obszaru gminy Nałęczów. W wyniku modernizacji planowane jest osiągnięcie przepływu: Qdśr =2.200 m3/d, Q dmax = 3.080 m3/d. Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w oczyszczonych ściekach odprowadzanych do odbiornika według aktualnego pozwolenia wodnoprawnego oraz projektowane są następujące:
55 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Wskaźnik (g/m3) Według pozwolenia Projektowany po wodnoprawnego modernizacji BZT5 30 25 ChZT 150 125 Zawiesina ogólna 50 35 Fosfor ogólny 30 15 Azot ogólny 5 2 Przy przebudowie oczyszczalni istotnym zadaniem jest zabezpieczenie przed możliwością przedostawania się zanieczyszczeń do wód podziemnych, rzeki Bystrej a przede wszystkim do kopaliny leczniczej. Bezawaryjne działanie oczyszczalni jest szczególnie ważne ze względu na jej usytuowanie w odległości około 400 m od granicy strefy A ochrony uzdrowiskowej. Oddziaływanie oczyszczalni ścieków na środowisko nie może przekraczać granic terenu, na którym jest usytuowana. Należy przewidzieć hermetyzację punktu przyjmowania ścieków dowożonych z obszaru gminy lub wyrzucanie gazów powstających podczas opróżniania wozów asenizacyjnych na wysokość nie mniejszą niż 6 m. Monitoring działania oczyszczalni powinien dotyczyć parametrów technicznych określających jakość ścieków oczyszczonych; rozkład emisji zanieczyszczeń do atmosfery, w tym występowanie odorów i stężeń mikroorganizmów; oraz parametry emisji hałasu od urządzeń oczyszczalni. Działanie oczyszczalni jest sterowane automatycznie, sterowanie manualne dotyczy tylko stanu awarii. Awarie funkcjonowania oczyszczalni mogą dotyczyć: - rozszczelnienia zbiorników żelbetowych, - rozszczelnienia rurociągów i kanałów na terenie oczyszczalni, - braku zasilania energetycznego powyżej 6-8 godzin. Szczelność zbiorników i kanałów przed oddaniem ich do użytku poddaje się próbom hydraulicznym dla dokonania pomiarów infiltracji i eksfiltracji. Dla zminimalizowania skutków ewentualnej awarii stosuje się rozwiązanie polegające na pracy podstawowego obiektu oczyszczalni – reaktora biologicznego – w układzie dwóch niezależnych ciągów technologicznych. Ciąg, w którym wystąpiła awaria urządzeń, jest wyłączany z pracy a ścieki kierowane są na drugi ciąg sprawny technologicznie i oczyszczane ze sprawnością 70 – 80% całkowitej sprawności oczyszczalni. Zastosowanie takiego rozwiązania pozwala na zminimalizowanie skutków ewentualnych awarii do stanu niezagrażającego środowisku. Wielogodzinny brak zasilania energetycznego oczyszczalni może spowodować zagnicie osadu czynnego i spadek sprawności oczyszczalni. Wskazane jest doprowadzenie dwukierunkowego zasilania energetycznego oraz wyposażenie oczyszczalni w agregat prądotwórczy. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest rzeka Bystra. Wymagane jest uzyskanie nowej decyzji wodnoprawnej na odprowadzanie zakładanej ilości ścieków do wód powierzchniowych. Zrzut ścieków zlokalizowany jest w strefie B ochrony uzdrowiskowej. Zgodnie z przepisami osady ściekowe ustabilizowane mają zastosowanie w rolnictwie. Po zakończeniu przebudowy oczyszczalnia będzie obsługiwać miejscowości: miasto Nałęczów, Czesławice, Strzelce, Bochotnica, Sadurki, Charz A, Charz B, Chruszczów, Drzewce Kolonia, część miejscowości Piotrowice.
56 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Kanalizacja deszczowa Wody opadowe z dachów i powierzchni utwardzonych odprowadzane są grawitacyjnie do cieków powierzchniowych lub bezpośrednio do gruntu przez infiltrację. System kanalizacji deszczowej funkcjonuje wzdłuż ulicy Kolejowej na odcinku od ulicy Spółdzielczej do ulicy Armatnia Góra, woda odprowadzana jest do rzeki Bochotniczanki.
4.3. Energetyka Zaopatrzenie w energię elektryczną Wszystkie miejscowości w Gminie Nałęczów zaopatrywane są w energię elektryczną z Głównego Punktu Zasilającego 110/15 kV w Nałęczowie, zasilanego z napowietrznej linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia 110 kV relacji Puławy Rudy – Poniatowa, przebiegającej przez Chruszczów Kolonię, Strzelce, Nałęczów, Bochotnicę i Bochotnicę Kolonię. Zarządcą linii jest PGE Dystrybucja LUBZEL Sp. z o.o. z siedzibą w Lublinie, Rejonowy Zakład Energetyczny Nr 3 w Puławach z posterunkiem w Nałęczowie. PGE Dystrybucja LUBZEL planuje budowę nowego odcinka napowietrznej linii WN 110 kV od GPZ w Nałęczowie w kierunku północno-wschodnim do GPZ w Garbowie. Projektuje się również demontaż odcinka linii przebiegającego przez Nałęczów Kolonię i północno- wschodni skraj miasta Nałęczowa oraz budowę odcinka linii kablowej od GPZ Nałęczów do słupa kratowego linii napowietrznej (wariantowo do słupa nr 118A lub 119A, ze zmianą miejsca usytuowania słupa). Do odbiorców energia elektryczna jest doprowadzana poprzez sieć linii średniego napięcia SN 15 kV i stacje transformatorowe SN/nn 15/04 kV. System zaopatrzenia w energię elektryczną działa w sposób stabilny, awarie spowodowane są wyłącznie silnymi opadami śniegu lub burzami, w wyniku których połamane drzewa lub gałęzie zrywają przewody elektryczne. Szerokość pasa technicznego, stanowiącego strefę ochronną linii, dla linii napowietrznych WN 110 kV wynosi 40 m, a dla linii SN 15 m. W strefach ochronnych należy uwzględnić ograniczenia w zabudowie i zagospodarowaniu terenu zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz obowiązek uzgadniania planowanych lokalizacji z zarządcą linii.
Zaopatrzenie w gaz przewodowy Sieć gazowa obsługująca miasto jest zasilana ze stacji redukcyjnej 1º WC/SC w miejscowości Charz A. Docelowa przepustowość stacji wynosi 9800 Nm3/h. Gaz ziemny doprowadzany jest do stacji redukcyjnej dwoma przewodami gazowymi wysokoprężnymi o średnicy 100 i 80 mm stanowiącymi odgałęzienie gazociągu magistralnego DN 700 przebiegającego w gminie Wąwolnica. Następnie siecią średnioprężną doprowadzany jest do stacji redukcyjnych 2º i do sieci rozdzielczych. Szerokość strefy kontrolowanej gazociągu wysokiego ciśnienia wynosi 6 m. Według danych GUS w 2009 roku długość sieci gazowej ogółem wynosiła 129.489 m, w tym długość sieci przesyłowej 750 m. Dostęp do gazu przewodowego mają wszyscy mieszkańcy miasta oraz zwartej zabudowy wszystkich miejscowości w gminie. Ogółem w 2009 roku z sieci gazowej korzystało 3424 mieszkańców w mieście oraz 2102 mieszkańców w gminie; w 208 gospodarstwach
57 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego domowych oraz we wszystkich obiektach użyteczności publicznej w mieście wykorzystywano gaz do ogrzewania pomieszczeń Warunkiem doprowadzenia gazu przewodowego do pozostałych miejscowości gminy jest opłacalność ekonomiczna inwestycji.
Zaopatrzenie w ciepło Miasto i gmina Nałęczów są zaopatrywane w ciepło ze źródeł lokalnych i indywidualnych, nie ma centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło do celów grzewczych i socjalno-bytowych. Budynki Zakładu Leczniczego Uzdrowisko Nałęczów i inne zakłady uzdrowiskowe, Urząd Miejski, obiekty oświaty, kultury, turystyki, przychodnie zdrowia, zabudowa wielorodzinna i pensjonatowa zaopatrywane są w ciepło z lokalnych kotłowni, opalanych gazem ziemnym. W granicach miasta są jeszcze budynki jednorodzinne ogrzewane paliwem stałym.
4.4. Energia ze źródeł odnawialnych Udział energii ze źródeł odnawialnych w województwie jest niski, wynosi około 4% całej wytworzonej energii. Do źródeł odnawialnych można zaliczyć energię wiatru, słońca i rzek; źródłem wytwarzania energii bez szkodliwego wpływu na środowisko jest również spalanie drewna, słomy i roślin energetycznych (wierzby), a także biogazu. W Nałęczowie dostęp do źródeł „czystej” energii jest bardzo ograniczony – nie prowadzi się gospodarki leśnej, nie ma składowiska odpadów, przepływy w rzekach są zbyt małe aby mogły stać się źródłem energii. Wykluczona jest również lokalizacja elektrowni wiatrowych, ze względu na szczególne właściwości klimatu bez występowania silnych wiatrów, a przede wszystkim ze względu na ochronę unikalnego krajobrazu gminy. Wykorzystanie lokalnych odnawialnych źródeł energii jest szczególnie istotne dla Nałęczowa – dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrony środowiska, wyjątkowego mikroklimatu i czystości powietrza, co jest jednym z warunków funkcjonowania uzdrowiska.
Energia słoneczna Zasoby energii słonecznej w obszarze Płaskowyżu Nałęczowskiego są wystarczające do pokrycia pełnego zapotrzebowania na ciepłą wodę w okresie letnim oraz 50 – 60% w okresie jesienno – zimowo – wiosennym. Ograniczeniem stosowania kolektorów słonecznych – poza stosunkowo wysokim kosztem ich instalacji – są ich duże powierzchnie i wygląd, niepasujący do zabytkowej architektury willowej Nałęczowa. Jednak zastosowanie kolektorów słonecznych w połaciach dachowych budynków użyteczności publicznej (szpital, szkoła) położonych poza strefą ochrony konserwatorskiej, nie powinno zakłócać harmonii architektonicznej. Nie powinno również budzić zastrzeżeń z punktu widzenia estetyki architektury instalowanie kolektorów na dachach budynków o wysokości powyżej dwóch kondygnacji oraz w ośrodkach wypoczynkowych położonych poza zwartą zabudową miasta. Wielką zaletą wykorzystania energii słonecznej jest fakt, że największe jej zasoby są dostępne w sezonie wakacyjnym, kiedy w Nałęczowie zapotrzebowanie na ciepłą wodę wzrasta, ze względu na większy napływ kuracjuszy i turystów.
58 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Pompy cieplne Zastosowanie pompy cieplnej pozwala na wykorzystanie różnicy temperatur pomiędzy powierzchnią ziemi a warstwą głębszą. Udział energii cieplnej otrzymanej w ten sposób może osiągnąć 70 – 80% energii wykorzystywanej na potrzeby gospodarstwa domowego. Do uruchomienia pompy niezbędna jest energia elektryczna. Efektywność energetyczna pomp cieplnych zależy od ich konstrukcji i od temperatury źródła ciepła. Wykorzystanie pompy cieplnej do ogrzewania pomieszczeń wymaga jednak stosowania w budynkach niskotemperaturowej instalacji grzewczej – ogrzewania podłogowego lub grzejników ściennych o dużej powierzchni Geotermiczne sondy cieplne zagłębia się do głębokości około 100 m; stosuje się również inne systemy, np. kolektory poziome zagłębione na około 5 – 6 m, zajmujące jednak dość znaczny teren. Zastosowanie pomp cieplnych nie zakłóca równowagi środowiska, urządzenia nie są widoczne, nie stanowią więc elementu dysharmonizującego.
Wody termalne Przy ocenie wielkości zasobów eksploatacyjnych wód termalnych oraz ocenie możliwości budowy instalacji geotermalnych należy wziąć pod uwagę następujące uwarunkowania: - energia uzyskana z wód termalnych może być wykorzystana w miejscach wydobywania wód – a więc na terenach miast, rejonów rekreacyjno-wypoczynkowych, - ze względu na znaczną kapitałochłonność inwestycji geotermalnych, lokalny rynek ciepłowniczy powinien być bardzo atrakcyjny, zdolny do przyciągnięcia inwestorów, - opłacalność budowy instalacji geotermalnych uzależniona jest od występowania wód termalnych o korzystnych właściwościach: wysokiej wydajności eksploatacyjnej, możliwie wysokiej temperatury wód, małej głębokości zalegania warstwy wodonośnej, niskiej mineralizacji. Istotny jest stopień obciążenia instalacji (wykorzystanie pełnej mocy cieplnej ujęcia), osiągane schłodzenie wód termalnych, odległości od otworów wiertniczych i stopień koncentracji odbiorców energii cieplnej. Przy analizowaniu opłacalności inwestycji należy wziąć również pod uwagę koszty produkcji energii metodami konwencjonalnymi, niski koszt eksploatacji instalacji geotermicznych oraz dostęp do środków finansowych na zasadach preferencyjnych wynikający z proekologicznej polityki państwa i Unii Europejskiej. Dla Nałęczowa szczególnie istotne są następujące czynniki: - konieczność (wynikająca z warunków opłacalności inwestycji) utrzymania odbioru ciepła na możliwie wysokim, stałym poziomie w ciągu roku – jest to zgodne z obecnym stanem funkcjonowania Uzdrowiska; jednocześnie jest to pożądany kierunek rozwoju turystyki i rekreacji (wydłużenie sezonu turystycznego, baza turystyczna, rekreacyjna, centra naukowe i konferencyjne, obiekty odnowy biologicznej funkcjonujące przez cały rok), - możliwość wykorzystania słabozmineralizowanych wód termalnych do celów rekreacji i/lub leczniczych,
59 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - korzyści wynikające z dywersyfikacji zaopatrzenia w energię cieplną i elektryczną, - wykorzystanie „czystej energii”: wody termalne są proekologicznym i odnawialnym źródłem energii, nie podlegają zmianom w zależności od warunków klimatycznych i pogodowych, instalacje geotermiczne nie zajmują wiele miejsca i nie wpływają na wygląd krajobrazu. Wody termalne są wydobywane z poziomu wodonośnego, kierowane do wymiennika ciepła, w którym przekazują ciepło do wody sieciowej, a następnie wtłaczane w tę samą warstwę wodonośną. W razie potrzeby woda sieciowa może być dodatkowo podgrzewana. Wody termalne mogą być również wykorzystane do celów rekreacyjnych – do zespołu basenów otwartych i zamkniętych, czynnych również zimą.
4.5. Telekomunikacja Telefonizacja przewodowa obejmuje całe miasto i gminę. Wszyscy mieszkańcy mają dostęp do telefonii stacjonarnej; dalsza rozbudowa i modernizacja central abonenckich nie wymaga rozstrzygnięć przestrzennych. Miasto i gmina są w zasięgu wszystkich operatorów sieci telefonii komórkowej. Anteny operatorów telefonii komórkowej umieszczono na dachu zbiornika wieżowego stacji wodociągowej w Charzu A przy ulicy Spacerowej 66, w strefie B ochrony uzdrowiskowej, w bezpośrednim sąsiedztwie strefy A. Dla stacji bazowych wykonano dwa pomiary gęstości strumienia mocy mikrofalowej w roku 2000 i ponownie w roku 2002. Pomiary wykazały, że obserwowane wartości gęstości strumienia mocy mikrofalowej w miejscach dostępnych dla ludzi (na najwyższych kondygnacjach budynków oraz w terenie otwartym) są niższe od 0,1 W/m2, a zatem nie przekraczają dopuszczalnych norm i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi. W wypadku zmiany warunków pracy stacji pomiary należy powtórzyć. Zgodnie z ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych w granicach strefy A nie dopuszcza się lokalizacji trwałych i tymczasowych obiektów i urządzeń, które mogą utrudniać lub zakłócać przebywanie pacjentów na tym obszarze, a w szczególności: stacji bazowych telefonii komórkowej, stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych, stacji radiolokacyjnych i innych emitujących fale elektromagnetyczne. W stosunku do strefy B obowiązuje zakaz lokalizacji i uruchamiania urządzeń emitujących fale elektromagnetyczne mogących znacząco oddziaływać na środowisko w odległości mniejszej niż 500 m od granicy obszaru strefy ochronnej A. Znaczące zmiany w przepisach prawnych wprowadza ustawa z dnia 7 maja 2010 roku o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. W art. 46 i 47 stwierdza się: „1. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (…) nie może ustanawiać zakazów, a przyjmowane w nim rozwiązania nie mogą uniemożliwiać lokalizowania inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, jeżeli taka inwestycja jest zgodna z przepisami odrębnymi. 2. Jeżeli lokalizacja inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej nie jest umieszczona w planie miejscowym, dopuszcza się jej lokalizowanie, jeżeli nie jest to sprzeczne z określonym w planie przeznaczeniem terenu ani nie narusza ustanowionych
60 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego w planie zakazów lub ograniczeń. Przeznaczenie terenu na cele zabudowy wielorodzinnej, rolnicze, leśne usługowe lub produkcyjne nie jest sprzeczne z lokalizacją inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej, a przeznaczenie terenu na cele zabudowy jednorodzinnej nie jest sprzeczne z lokalizacją infrastruktury telekomunikacyjnej o nieznacznym oddziaływaniu. 3. W przypadku braku planu miejscowego lokalizację inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej innej niż infrastruktura telekomunikacyjna o nieznacznym oddziaływaniu ustala się w drodze decyzji i lokalizacji inwestycji celu publicznego, na warunkach określonych w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (…). Art. 47. Nie wymaga wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, budowa infrastruktury telekomunikacyjnej o nieznacznym oddziaływaniu oraz wykonywanie innych robót budowlanych dotyczących takiej infrastruktury.” Zgodnie z art. 2.1. ustawy przez infrastrukturę komunikacyjną o nieznacznym oddziaływaniu rozumie się kanalizację kablową, linię kablową podziemną, instalację radiokomunikacyjną wraz z konstrukcją wsporczą do wysokości 5 m, szafy i słupki telekomunikacyjne oraz inne podobne urządzenia i obiekty, a także związany z nimi osprzęt i urządzenia zasilające, jeżeli nie są zaliczone do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub nie stanowią przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000. Ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych wprowadza zmiany do wielu ustaw, których przepisy wpływają na zagospodarowanie przestrzenne, ale ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych nie zostaje zmieniona. Oznacza to następujące zasady lokalizacji stacji bazowych telefonii komórkowej: - pozostaje w mocy zakaz lokalizacji stacji bazowych w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej (lokalizacja inwestycji byłaby niezgodna z przepisami odrębnymi), - utrzymanie zakazu lokalizacji stacji bazowych w pasie o szerokości 500 m od granicy strefy A uzależnione jest od uznania obiektu za mogący znacząco oddziaływać na środowisko; przy czym bierze się pod uwagę moc urządzenia i zakres oddziaływania, a także usytuowanie przedsięwzięcia w obszarze objętym różnymi formami ochrony z uwagi na walory przyrodniczo-krajobrazowe, historyczne, kulturowe, archeologiczne, siedliska przyrodnicze oraz obszary ochrony uzdrowiskowej (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397), - lokalizowanie stacji bazowych na pozostałym obszarze gminy podlega tym samym uwarunkowaniom – przedsięwzięcie może być kwalifikowane jako mogące znacząco oddziaływać na środowisko, jeżeli ma być lokalizowane na obszarach podlegających ochronie ze względu na wartości przyrodnicze, krajobrazowe lub kulturowe. Istotne jest, że zakaz lokalizacji stacji bazowych na określonych terenach może wynikać wyłącznie z przepisów odrębnych, a nie z ustaleń planu miejscowego.
61 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
4.6. Gospodarka odpadami W granicach Gminy Nałęczów, podlegającej szczególnej ochronie jako gmina uzdrowiskowa, nie ma składowiska odpadów i nie przewiduje się jego budowy. Nie funkcjonują też instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów i również nie przewiduje się ich budowy. Jednostki wywozowe działające na terenie gminy usuwają odpady na składowiska: Rokitno, Puławy, Kurów. Dawne składowisko odpadów w Chruszczowie zostało zamknięte i jest zrekultywowane. Selektywna zbiórka odpadów na terenie gminy jest na etapie wprowadzania. Głównym czynnikiem wpływającym na rozwój selektywnej zbiórki odpadów jest odpowiednia świadomość ekologiczna mieszkańców. Miejsce zbiórki odpadów niebezpiecznych zorganizowano w Nałęczowie przy ul. Poniatowskiego. Na terenie gminy Nałęczów powstaje ok. 3800 Mg odpadów komunalnych. Głównym ich źródłem są gospodarstwa domowe, obiekty użyteczności publicznej oraz obsługi ludności. Bilans odpadów komunalnych (Mg) Ludność w tys. miasto – 4,5 wieś – 5,3 Gmina Lp. wskaźnik Ilość wskaźnik Ilość ogółem Wyszczególnienie kg/M/rok w Mg kg/M/rok w Mg Mg 1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 100,0 450,0 26,0 137,9 587,9 2 Odpady zielone 12,1 54,5 5,1 26,8 81,3 3 Papier i karton nieopakowaniowe 23,4 105,3 9,6 50,9 156,2 4 Opakowania z papieru i tektury 23,3 104,8 9,6 50,7 155,5 5 Opakowania wielomateriałowe 5,2 23,4 2,1 11,3 34,7 6 Tworzywa sztuczne nieopakowaniowe 27,7 124,7 14,9 78,8 203,5 7 Opakowana z tworzyw sztucznych 11,9 53,7 6,4 33,9 87,6 8 Odpady tekstylne 9,1 40,9 4,9 25,9 66,8 9 Szkło nieopakowaniowe 3,7 16,4 2,0 10,4 26,8 10 Opakowania ze szkła 20,8 93,6 11,2 59,2 152,8 11 Metale 8,5 38,2 4,6 24,1 62,3 12 Opakowania z blachy stalowej 2,4 10,9 1,3 6,9 17,8 13 Opakowania z aluminium 1,2 5,5 0,6 3,4 8,9 14 Odpady mineralne 32,3 145,4 16,3 86,2 231,6 15 Drobna frakcja popiołowa 41,2 185,2 52,1 276,0 461,2 16 Odpady wielkogabarytowe 15,5 69,5 15,5 81,9 151,4 17 Odpady budowlane 30,9 139,1 30,9 163,8 302,9 18 Odpady niebezpieczne 2,0 9,1 2,0 10,7 19,8 Razem 371,2 1670,2 214,9 1138,8 2809,0 Skład i struktura odpadów komunalnych w mieście i na terenach wiejskich różnią się wyraźnie. Na terenach wiejskich dominują frakcje drobne i substancje nieorganiczne, udział substancji organicznych jest znikomy. Zorganizowaną zbiórką odpadów w gminie jest objętych ponad 70% mieszkańców. Selektywna zbiórka odpadów „u źródła” funkcjonuje na dwóch osiedlach spółdzielczych w Nałęczowie, w rejonie ul. Partyzantów i ul. Modrzewiowej. Gminny plan gospodarki odpadami dla gminy Nałęczów na lata 2006-2009 z uwzględnieniem perspektywy długoterminowej do roku 2016 określa docelowy model gospodarki odpadami
62 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy. Plan zakłada wywóz odpadów komunalnych do Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Puławach oraz zorganizowanie niezależnych podsystemów w celu zebrania i zagospodarowania poszczególnych frakcji odpadów: - odpadów zmieszanych przeznaczonych do przetworzenia i unieszkodliwienia na składowisku odpadów; - selektywnej zbiórki surowców wtórnych przeznaczonych do sprzedaży; - selektywnej zbiórki odpadów organicznych i odpadów zielonych do kompostowania; - zbiórki odpadów problemowych i niebezpiecznych do utylizacji specjalistycznej; - zbiórki odpadów wielkogabarytowych do przeróbki. Zakłada się niewielki wzrost ogólnej ilości odpadów powstających w mieście i gminie, z rosnącym udziałem frakcji organicznej. Planuje się rozwój selektywnej zbiórki surowców wtórnych metodą „u źródła”. Dopuszcza się też funkcjonowanie uzupełniającego systemu selektywnej zbiórki surowców wtórnych „metodą donoszenia” opartego na dostarczaniu przez mieszkańców zebranych surowców bezpośrednio do podmiotów gospodarczych posiadających stosowne zezwolenia na ich odbiór. Odbiór wszystkich selektywnie zbieranych rodzajów odpadów komunalnych, w tym powstających w gospodarstwach domowych odpadów wielkogabarytowych, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów z remontów odbywać się będzie za pośrednictwem podmiotów posiadających zezwolenie na odbiór odpadów komunalnych na terenie Gminy Nałęczów.
Najważniejszym zadaniem Gminy Nałęczów jest ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko, poprzez systematyczne doskonalenie i wdrażanie systemu segregacji odpadów, a także wzrost ich gospodarczego wykorzystania.
IV. Uwarunkowania wynikające ze stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony 1. Struktura przestrzenna Układ przestrzenny Nałęczowa ukształtował się w XIX wieku, w okresie powstawania i rozwoju uzdrowiska. Już pod koniec XVIII powstały pierwsze budowle w obecnym Parku Zdrojowym, a w następnych dziesięcioleciach, wraz ze wzrostem popularności Nałęczowa wśród polskich elit intelektualnych i kulturalnych, wokół uzdrowiska powstawały wille – rezydencje i pensjonaty. Wynikiem rzadko spotykanego rozwoju miasta – w oparciu o dominującą funkcję uzdrowiskową – jest szczególny układ przestrzenny, bez pozostałości dawnej wiejskiej zabudowy, tworzący malownicze miasto – ogród z willami utrzymanymi w stylu szwajcarskim, włoskim, zakopiańskim, czyli w stylach stosowanych wówczas do budowy uzdrowisk i rezydencji „u wód” na terenach górzystych i pagórkowatych. Struktura przestrzenna rozwijającego się miasta była uwarunkowana przez silne urzeźbienie terenu – wille powstają na stromych zboczach, na dużych działkach starannie zagospodarowanych zielenią, z drogami dojazdowymi przebiegającymi dnem wąwozów i głębocznic.
63 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Centrum Nałęczowa jest objęte ochroną konserwatorską jako zespół przyrodniczo- krajobrazowy; poza ochroną formalną układ drogowo-uliczny centrum jest zabezpieczony przed niekorzystnymi zmianami przez ukształtowanie terenu i wydzielenie terenów zieleni Parku Zdrojowego. Natomiast forma zabudowy nie zawsze podlegała ścisłej ochronie, dlatego w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych powstają zespoły zabudowy wielorodzinnej, w części budowanej z wielkiej płyty, stanowiące element dysharmonijny ze względu na formę budynków, nie stanowiącą przykładu dobrej architektury, całkowicie różną od części zabytkowej. W Nałęczowie nie ma centralnego placu ani rynku, charakterystycznego dla miast rozwijających się z osad wiejskich z placem targowym. Rolę centrum pełni Park Zdrojowy ulice przy których powstały zespoły zabudowy usługowej – 1 Maja, ul. Lipowa, ul. Poniatowskiego. Wokół uzdrowiska na okolicznych wzgórzach, wzdłuż dolin rzek i wzdłuż głównych dróg powstały zespoły zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej, jednak o wyraźnie miejskim charakterze budynków. Wyraźnie zaznacza się tendencja do grupowania zabudowy w ciągach wzdłuż najważniejszych dróg – do Lublina (ul. Bochotnica), do Puław (ul. Charz A) i do stacji kolejowej Nałęczów w Drzewcach Kolonii (ul. Kolejowa). Tendencja ta jest silnie utrwalona nie tylko przez istniejącą zabudowę, ale również przez podziały działek i obowiązujące opracowania planistyczne. Nałęczów jest jedynym wyraźnie zaznaczonym centrum gminy; pewne zagęszczenie zabudowy mieszkaniowej i usługowej powstaje w sąsiedztwie dworca Kolejowego Nałęczów, w granicach Drzewiec Kolonii i Piotrowic. Na terenie gminy dominuje zabudowa rozproszona, łącząca zwykle funkcje zabudowy zagrodowej i jednorodzinnej. Siedliska lokalizowane są w dość znacznych odległościach od dróg gminnych i od sąsiednich zabudowań, w centrum uprawianych gruntów rolniczych. We wsiach utworzyła się również zabudowa jednodrożnicowa w rozluźnionych ciągach wzdłuż dróg gminnych, często lokalizowana tylko po jednej stronie drogi, bez lokalnych rynków czy placów targowych. Jest to typ zabudowy często spotykany na Lubelszczyźnie, na glebach lessowych wysokich klas bonitacyjnych. Dzięki temu rozproszeniu zabudowy i specyficznemu układowi dolin rzek i wzgórz osłonowych zostały zachowane wyjątkowe warunki klimatyczne Nałęczowa i całej gminy. Dolina rzek Bystrej i Bochotniczanki, usytuowana zgodnie z przeważającym kierunkiem wiatrów, pozwala utrzymać dobre warunki przewietrzania miasta i uzdrowiska, a jednocześnie jej strome zbocza i wierzchowiny chronią przed nadmiernym nawiewem i tworzą łagodny, słabobodźcowy klimat szczególnie wskazany do leczenia chorób serca i nadciśnienia. Centrum Nałęczowa funkcjonuje w nietypowy dla miast sposób: usługi i handel nie stanowią funkcji dominującej i muszą być podporządkowane ochronie walorów uzdrowiskowych i krajobrazowych. Prawa wolnego rynku i warunki ekonomiczne powodują jednak, że zabytkowy charakter miasta, łączący ciekawą architekturę z bujną zielenią ogrodów i parków może zostać zdominowany przez spontanicznie powstające obiekty usług i agresywne reklamy. Przykładem tu może być ciąg niskiej zabudowy usługowej o przypadkowej formie oraz duży pawilon handlowy w centrum miasta, którego kształt i detal architektoniczny nie pasuje do otaczającej zabudowy.
64 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
2. Stan planistyczny 2.1. Obowiązujące i sporządzane opracowania planistyczne Dla Gminy Nałęczów sporządzono wymienione poniżej opracowania planistyczne: Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, przyjęty uchwałą Nr XL/193/94 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 26 stycznia 1994 roku. Plan ten utracił moc w dniu 1 stycznia 2003 r. na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Stanowi jednak podstawę do działań wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, związanych z wydawaniem decyzji o warunkach zabudowy – uzyskane w ramach miejscowego planu ogólnego zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze zachowują ważność. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów, przyjęte uchwałą Nr XXXVI/296/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 roku; ustalenia Studium w części straciły aktualność, między innymi ze względu na przepisy prawne wprowadzone po 2002 roku oraz na nowe zamierzania inwestycyjne. Obowiązujące plany miejscowe: W uchwale Nr XXXVII/239/2010 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 24 marca 2010 roku w sprawie aktualności miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego obowiązujących na obszarze gminy Nałęczów, po przeanalizowaniu aktualności i zgodności z prawem ustaleń planów stwierdza się, że następujące plany miejscowe zachowują aktualność: symbol na rysunku nr 1 nazwa i zakres planu miejscowego Studium I Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru I – Park Zdrojowy, przyjęty uchwałą Nr XXXI/170/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 17 kwietnia 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 10.06.1998 Nr 10 poz. 157); zmieniony uchwałą Nr XXXVI/294/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 25.11.2002 Nr 144 poz. 3165); zmieniony uchwałą Nr XXXIX/287/10 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 17 czerwca 2010 r. Planem obejmuje się część Parku Zdrojowego, wyznacza się tereny sportu, usług zdrowia, placu postojowego i określa się zasady zagospodarowania Parku. II Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru IV – Park Miejski, przyjęty uchwałą Nr XXXIII/187/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 16 czerwca 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 14.08.1998 Nr 14 poz. 232), zmieniony uchwałą Nr XIX/143/2005 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 18 lutego 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 1.06.2005 Nr 104 poz. 1989). Planem obejmuje się niezabudowany obszar przeznaczony pod nowy Park Miejski oraz zespół zabudowy mieszkaniowej.
65 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
III Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru III – Centrum Nałęczowa, przyjęty uchwałą Nr XXXIII/188/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 16 czerwca 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 14.08.1998 Nr 14 poz. 233). Plan obejmuje tereny usług i usług zdrowia wzdłuż ulicy 1 Maja. IV II Etap zmian Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nałęczowa, przyjęty uchwałą Nr XXXIII/189/98 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 16 czerwca 1998 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 30.10.1998 Nr 18 poz. 377 oraz z dnia 23.12.1998 Nr 23 poz. 551). Planem obejmuje się obszar zabudowy jednorodzinnej i zagrodowej położony przy ulicy Łąkowej. V Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Obszaru II – zabudowy pensjonatowej w Nałęczowie, przyjęty uchwałą Nr XVII/144/2000 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 23 sierpnia 2000 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 18.12.2000 Nr 74, poz. 887). Plan obejmuje tereny położone pomiędzy ulicami Głębocznica i Poniatowskiego, przeznaczone w większości pod zabudowę pensjonatową. VI Zmiana Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Nałęczów dotycząca zmiany przebiegu obwodnicy miasta, przyjęta uchwałą Nr XXXII/260/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 8 marca 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 16.04.2002 Nr 26 poz. 692). Planem obejmuje się projektowaną obwodnicę Nałęczowa wraz z rondem „Sadurki” i terenami otaczającymi w obrębie Bochotnica Kolonia. VII Zmiana Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nałęczowa, przyjęta uchwałą Nr XXXVI/295/2002 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 10 października 2002 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 25.11.2002 Nr 144 poz. 3166). Plan obejmuje działki położone przy ul. Kościuszki, przeznaczone pod usługi zdrowia – oddział sanatorium Fortunat „Jesienna Rezydencja”. VIII Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Bochotnica, przyjęty uchwałą Nr XIX/144/2005 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 18 lutego 2005 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 23.06.2005 Nr 139 poz. 2556). Plan obejmuje obszar zabudowy w Bochotnicy oraz teren projektowanego powiększenia cmentarza. IX Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Strzelce, przyjęty uchwałą Nr VII/46/2007 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 26 czerwca 2007 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 26.09.2007 Nr 151 poz. 2725). Plan obejmuje obszar wzdłuż projektowanego przebiegu obwodnicy Nałęczowa w Strzelcach oraz pasy zabudowy pensjonatowej, mieszkaniowej i usługowej. X Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru przy ulicy Grzegorza Wójcika i Polnej, przyjęty uchwałą Nr IV/25/11 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 23 lutego 2011 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z 12.05.2011 Nr 68 poz. 1340). Plan obejmuje tereny zabudowy jednorodzinnej w rejonie ul. Wójcika w Bochotnicy.
66 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Plany miejscowe w trakcie sporządzania: W wyżej wymienionej uchwale Rady Miejskiej w Nałęczowie stwierdza się, że obowiązują następujące uchwały o przystąpieniu do sporządzenia planów miejscowych:
symbol na rysunku nr 1 uchwała Studium A Uchwała Nr IX/63/2003 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 28 października 2003 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Charz B B Uchwała Nr IX/64/2003 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 28 października 2003 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru Charz A C Uchwała Nr XXIV/187/2005 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 25 listopada 2005 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru Parku Zdrojowego D Uchwała Nr XXVII/180/2009 Rady Miejskiej w Nałęczowie z dnia 29 maja 2009 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla Obszaru IV – Park Miejski Projekty planów miejscowych obejmujących obszary Charza A i Charza B, w których przewiduje się przeznaczenie terenów pod zabudowę niezgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów uchwalonym w 2002 roku, mogą być ukończone po uchwaleniu niniejszego Studium, w którym zostaną określone nowe zasady i warunki zagospodarowania terenów.
2.2. Obszary, dla których sporządzenie planów miejscowych jest obowiązkowe Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nakłada obowiązek sporządzenia planów miejscowych: - na podstawie przepisów odrębnych, - obejmujących wyznaczone w Studium obszary: - wymagające przeprowadzenia scaleń i podziałów nieruchomości, - wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne, - przestrzeni publicznej, - dla realizacji ponadlokalnych celów publicznych, - dla realizacji lokalnych celów publicznych, z wyjątkiem zadań związanych z budową urządzeń infrastruktury technicznej w granicach pasa drogowego, - dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej, - ze względu na istniejące uwarunkowania.
67 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Na podstawie wymienionych poniżej przepisów odrębnych obowiązek sporządzenia planów miejscowych dotyczy następujących obszarów: 1) Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych ze zmianami Gmina, która uzyskała status uzdrowiska ma obowiązek sporządzić i uchwalić plan miejscowy obejmujący obszar strefy A uzdrowiska w terminie do 2 lat od dnia uzyskania statusu. Obowiązek ten dotyczy również gmin, które były już uzdrowiskami w momencie wejścia w życie przywołanej wyżej ustawy. Oznacza to konieczność objęcia planem miejscowym obszaru Uzdrowiska Nałęczów w granicach strefy A – z ewentualnym wykluczeniem obszarów, dla których obowiązujący miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uznaje się za zgodny z obowiązującym Studium i zachowujący aktualność. Jednocześnie obowiązuje zastosowanie rygoru art. 62 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który mówi, że postępowania administracyjne w sprawie ustalenia warunków zabudowy należy zawiesić do czasu uchwalenia miejscowego planu. 2) Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych wraz z ustawą z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych Dla obszarów w granicach gminy Nałęczów wskazanych w Studium pod nowe zainwestowanie, nie objętych zgodą na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze uzyskaną w ramach miejscowego planu ogólnego z 1994 roku, obowiązuje uzyskanie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze w ramach miejscowych planów – ze względu na zdecydowaną przewagę gleb o wysokich klasach bonitacyjnych podlegających ochronie. Nie jest wymagane uzyskanie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze w granicach miasta Nałęczowa. Nie sporządza się miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla terenów zamkniętych, o których mowa w art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne – dotyczy terenów kolejowych Polskich Linii Kolejowych S.A. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze znosi obowiązek sporządzania planów miejscowych dla terenów górniczych, jedynie dopuszcza możliwość sporządzenia planu jeżeli w wyniku zamierzonej działalności określonej w koncesji przewiduje się istotne skutki dla środowiska. W mieście i gminie Nałęczów ustanowiono dwa obszary górnicze i tereny górnicze: - obszar i teren górniczy wód leczniczych „Nałęczów” o powierzchni 6.361.062 m2, - obszar i teren górniczy złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej „Piotrowice Małe” o powierzchni 14.456 m2. Wydobycie wód leczniczych ze złoża „Nałęczów” nie wywiera szkodliwego wpływu na środowisko. Eksploatacja surowców ilastych ze złoża „Piotrowice Małe” dokonywana jest na małą skalę i w części zakończona, planowana jest rekultywacja wyrobiska w kierunku leśnym. Nie przewiduje się sporządzania planów miejscowych obejmujących tereny górnicze.
68 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
V. Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska oraz rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej 1. Położenie geograficzne Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski (J. Kondracki Geografia Polski 1994) Gmina Nałęczów położona jest w Podprowincji Wyżyna Lubelsko-Lwowska, w makroregionie Wyżyna Lubelska. Gmina położona jest w obrębie dwóch mezoregionów: Płaskowyżu Nałęczowskiego (przeważająca część gminy) i Równiny Bełżyckiej obejmującej niewielki południowo- zachodni fragment gminy. Położenie prawie całego obszaru gminy w jednej jednostce fizjograficznej warunkuje jej jednorodność przyrodniczą i krajobrazową, o wszystkich cechach Płaskowyżu Nałęczowskiego. Płaskowyż Nałęczowski (symbol 343.12) stanowi część Wyżyny Lubelskiej; obszar Płaskowyżu jest pokryty grubą warstwą lessów i silnie rozcięty dolinami rzecznymi i wąwozami. Rozciąga się między rzekami Wisłą i Bystrzycą, wysokość do 200 – 220 m n.p.m. Tworzy region typowo rolniczy o gęstej zabudowie wiejskiej. Płaskowyż Nałęczowski ma charakter unikalny w skali Europy – jest to jedyny obszar o tak dużym zagęszczeniu wąwozów lessowych. Równina Bełżycka (symbol 343.13) jest to mezoregion położony w północno-zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, od północy graniczy z Płaskowyżem Nałęczowskim. Tworzy równinę o mało urozmaiconym krajobrazie, osiągającym wysokość od 160 m (skarpa ku dolinie Wisły) do 230 m n.p.m. (dział wodny Wisły i Bystrzycy). Podłoże zbudowane jest z margli kredowych i glin zwałowych. Jest to również region typowo rolniczy. Krajobraz gminy, o charakterze unikalnym w skali kraju, wynika z rzeźby terenu utworzonej poprzez rozcięcia rzek i wąwozów w podłożu krasowym oraz ze szczególnych walorów i zasobów przyrody.
2. Budowa geologiczna Pod względem geologicznym rejon Nałęczowa znajduje się w marginalnej części prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej, w obrębie mezozoicznej struktury – niecki lubelskiej, stanowiącej fragment niecki brzeżnej. Zapadlisko to ograniczone jest od południowego zachodu nieciągłą dyslokacją ciągnącą się od Grójca po Zamość, oddzielającą je jednocześnie od zrębu świętokrzyskiego. Wypełniające nieckę lubelską osady charakteryzuje zredukowany profil stratygraficzny. W budowie przypowierzchniowej strefy geologicznej tego rejonu biorą udział głównie utwory czwartorzędowe i kredowe. Najstarszymi nawierconymi utworami są skały dewonu wykształcone w postaci czerwonych, brązowych lub pstrych piaskowców i mułowców, a także wapieni dolomitycznych z wkładkami piaskowców. Na dewonie leżą utwory karbonu wykształcone jako iłowce, mułowce i piaskowce z wkładkami wapieni i margli.
69 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Mezozoik
Utwory mezozoiczne to przede wszystkim osady górnokredowe (Cr3), wykształcone w postaci piasków wapnistych i piaskowców glaukonitowych oraz margli ilastych i piaszczystych. Zalegają na utworach karbonu warstwą o miąższości około 900 m. Jura występuje w postaci piaskowców, które przykryte są w części stropowej wapieniami marglistymi. Kreda reprezentowana jest od albu do mastrychtu górnego. Kreda górna to potężny kompleks utworów węglanowych zbudowanych z gez wapnistych, opok, margli z krzemieniami, wapieni marglistych i kredy piszącej. Warstwę stropową kredy stanowią osady mastrychtu, wykształcone w postaci margli, wapieni marglistych, kredy piszącej, opok i gez. Ku górze w osadach tych rośnie zawartość krzemionki, stąd występowanie opok i gez. Stropowe partie utworów mezozoicznych wykazują dużą zmienność facjalną w przestrzeni. Strop utworów kredowych w obrębie wyniesień występuje na rzędnej 180 – 183 m n.p.m. Skały mezozoiczne są silnie spękane. Szerokości szczelin, wypełnionych materiałem ilastym, dochodzą do 10 cm. Formacja kredy jest zasadniczym poziomem wodonośnym zarówno w gminie Nałęczów jak i na całej Wyżynie Lubelskiej. Utwory górnej kredy odsłaniają się na zboczach doliny Bystrej.
Kenozoik Utwory trzeciorzędowe reprezentują osady o podobnej litologii do utworów kredowych – zbudowane są z wapnia, minerałów ilastych i krzemionki. W obrębie Wyżyny Lubelskiej osady trzeciorzędowe są silnie zerodowane i występują jedynie w postaci odizolowanych płatów. Są wykształcone w postaci opok i gez (paleocen) oraz w postaci piasków kwarcowych różnoziarnistych, bogatych w glaukonit z przewarstwieniami mułków i żwirków kwarcowych (oligocen). Występują w rejonach od Sadurek po Piotrowice oraz na zachód od miejscowości Drzewce. Utwory czwartorzędowe to utwory plejstocenu i holocenu, charakteryzujące się dużą zmiennością litologiczną. Najstarsze to nieciągłe warstwy iłów i mułków zastoiskowych, wypełniających zagłębienia na nierównej powierzchni stropowej utworów szczelinowych. Są one zróżnicowane pod względem miąższości (od kilku do kilkudziesięciu metrów) i wykształcenia litologicznego. Są to utwory glacjalne i fluwioglacjalne związane z maksymalnym stadiałem zlodowacenia środkowopolskiego. Wykształciły się w postaci glin zwałowych z przewarstwieniami żwirowymi, piasków ze żwirem, iłów warstwowych, mułków i drobnych piasków. Natomiast w dolinie Bystrej w okolicach Nałęczowa osadziły się utwory piaszczyste. Znaczne powierzchnie Płaskowyżu Nałęczowskiego pokrywają lessy i piaski eoliczne. Na stokach dolin rzecznych oraz parowów występują piaski i pyły deluwialne. Dna dolin rzek Bystrej i Bochotniczanki wypełniają namuły piaszczysto-humusowe i mady na piaskach rzecznych holoceńskich i plejstoceńskich. Miąższość osadów czwartorzędowych na Płaskowyżu waha się w granicach 20-50 m. W dolinach jest niewielka i nie przekracza zazwyczaj kilku metrów. Najistotniejszym elementem budowy geologicznej obszaru, mającym odzwierciedlenie w rzeźbie terenu, jest pokrywa lessowa. Jej miąższość jest zróżnicowana, miejscami
70 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego przekracza 20 m. Less zajmuje 98% powierzchni gminy. Na południe od doliny rzeki Bystrej przeważają lessy piaszczyste i gliniaste. Utwory najmłodsze, holoceńskie, występują w dnie doliny Bystrej i jej dopływów jako aluwia rzeczne i deluwia zboczowe, wykształcone jako mułki, piaski i żwiry rzeczne. Ponadto w dolinie Bystrej w okolicy Nałęczowa wykształciły się złoża torfu o miąższości do 9 m. Deluwia zboczowe wypełniają również dna suchych dolin.
3. Geomorfologia, rzeźba terenu Płaskowyż Nałęczowski ma wyrównany poziom wierzchowinowy, lekko opadający ku Wiśle. Głównymi elementami budowy geologicznej obszaru, mającymi bezpośredni wpływ na rzeźbę terenu, są skały węglanowe podłoża oraz miąższa warstwa lessów. Współczesną rzeźbę powierzchni terenu na płaskowyżu lessowym uformowały procesy akumulacji lessów oraz późniejsze procesy ich rozmywania. Jest ona ściśle związana ze specyficznymi właściwościami lessu oraz procesami rzeźbotwórczymi dla tych utworów. Podstawowymi formami rzeźby, poza zrównaniami wierzchowinowymi i dolinami rzecznymi Bystrej i jej dopływów, są suche dolinki płaskodenne lub nieckowate, wąwozy oraz charakterystyczne, często stromościenne skarpy. Różnorodność form rzeźby lessowej w powiązaniu z przyrodą ożywioną ma swoje odzwierciedlenie w fizjonomii krajobrazu i stanowi szczególny, niepowtarzalny walor środowiska przyrodniczego. Znaczna podatność lessu na erozję poprzez wymywanie i wypłukiwanie prowadzi do powstawania wąwozów i parowów. Największa gęstość wąwozów występuje w południowo- zachodniej części gminy (powyżej 2 km/km2), a w części północnej i środkowo-wschodniej osiąga wartość od 0,5 do 1 km/km2. Wąwozy charakteryzują się stromymi lub prawie prostopadłymi skarpami. Występują najczęściej jako rozgałęzione systemy i są z reguły zalesione (Chruszczów Kolonia, Drzewce Kolonia). Suche dolinki łączą się z dolinami rzek Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego, najczęściej wchodząc prostopadle do dolin rzek. Zasadniczym rysem morfologicznym terenu jest głęboko wcięta w podłoże dolina rzeki Bystrej. Zmienia ona swój bieg ze zbliżonego do południkowego od południowej granicy gminy do Nałęczowa na niemal równoleżnikowy w kierunku zachodnim od Nałęczowa. Również malownicze są doliny Bochotniczanki o przebiegu równoleżnikowym i Potoku Olszowieckiego o przebiegu z południowego zachodu na północny wschód. Kierunek przebiegu dolin rzecznych i suchych dolin jest głównym elementem kształtującym ekspozycję terenu. Dolina Bystrej jest pozbawiona pokrywy lessowej. Ma płaskie, miejscami podmokłe dno i dość strome stoki, o nachyleniu przekraczającym 20%. Obszar gminy jest mocno zróżnicowany pod względem hipsometrycznym. Największe wysokości bezwzględne, powyżej 220 m npm występują w części północno-wschodniej: Ludwinów (226,5 m n.p.m.), Paulinów, Piotrowice. Tereny położone najniżej znajdują się w dnie doliny Bystrej (160 m n.p.m.) i w dnie Strumyka Olszowieckiego (170 m n.p.m.). Deniwelacje terenu osiągają więc na obszarze gminy 66,5 m. Cały obszar gminy jest lekko nachylony w kierunku zachodnim. Spadki terenu są bardzo zróżnicowane i wykazują dużą zmienność przestrzenną. Na obszarach wierzchowinowych wahają się w granicach od kilku do kilkunastu procent, w rejonach stokowych osiągają kilkadziesiąt procent.
71 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
4. Kopaliny 4.1. Surowce mineralne W gminie Nałęczów występują tylko dwa rodzaje surowców mineralnych: surowce ilaste i torfy. Surowce ilaste, reprezentowane przez lessy, pokrywają prawie cały obszar gminy. Lessy w gminie Nałęczów charakteryzują się małą zawartością minerałów ilastych, mogą być wykorzystane do produkcji cegły niższych klas i klinkieru drogowego. Udokumentowano tylko jedno złoże „Piotrowice Małe” o powierzchni 13.876 m2. Kopalina służy do produkcji cegły pełnej klasy 100. Dla złoża wyznaczono obszar i teren górniczy o powierzchni 14.456 m2 „Piotrowice Małe”. Koncesja eksploatacyjna nr OŚ.VII.8517c/46/96/97 wydana przez Wojewodę Lubelskiego dnia 24.09.1997 zachowuje ważność do dnia 32 grudnia 2025 r. Złoże jest zagospodarowane i częściowo wyeksploatowane, właściciel zamierza przeprowadzić rekultywację w kierunku leśnym. W dolinie rzeki Bystrej występuje udokumentowane złoże torfu o właściwościach leczniczych, o zasobach pozabilansowych 1.907 tys. Mg. Miąższość złoża sięga 9 metrów. Złoże położone jest w otulinie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego oraz częściowo w strefie ochrony uzdrowiskowej A. Eksploatacja torfu i wykorzystanie jego leczniczych i pielęgnacyjnych właściwości w zakładach leczniczych może wzbogacić ofertę Uzdrowiska Nałęczów. Ze względu na obowiązujące przepisy prawa oraz na konieczność ochrony walorów przyrodniczych i uzdrowiskowych wydobycie kopaliny będzie musiało być prowadzone w sposób ograniczony i szczególnie staranny. Eksploatacja złoża w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej jest wykluczona.
4.2. Górnictwo skalne Nałęczowa Najstarszymi skałami odkrywanymi na powierzchni Płaskowyżu Nałęczowskiego są gezy, wapienie i margle paleocenu, odsłonięte tylko w obrębie skarp doliny Bystrej oraz w lokalnie w dnie koryta rzeki i w stromych rozcięciach wąwozowych. Skały te leżą na powierzchni opok mastrychtu dolnego – poziom ten stwierdza się w otworach studziennych, między innymi ujecia „Nałęczowianki”. Skały paleocenu wykształcone jako gezy z wkładkami twardych wapieni i miękkich margli tworzą tzw. serię „siwaka”. Są to skały z niewielką zawartością skamielin małży, zwykle o żółtawym zabarwieniu w powodu występowania tlenków i wodorotlenków żelaza wytworzonych ze zwietrzałych konkrecji pirytowych. Na powierzchniach skał można zaobserwować śnieżnobiałą odmianę kalcytu o charakterystycznym puchowym wykształceniu, zwana lublinitem. Skały paleocenu występujące w okolicach Nałęczowa nie były dotychczas przedmiotem badań, ale ich parametry mechaniczne i jakość użytkową można ocenić obserwując wykonane z nich budowle (dom ludowy w Nałęczowie, wieża ariańska w Wojciechowie). Stosowane były również do budowy mostków (nieistniejący mostek nad Bystrą, uwieczniony na archiwalnej pocztówce). Dostępność skał paleocenu, łatwość ich obrabiania (ze względu na istniejące spękania pokładów) oraz korzystne właściwości techniczne pozwoliły na ich wielowiekową eksploatację na potrzeby lokalnego budownictwa. Dowodem na to są liczne budowle a Nałęczowie i okolicach o charakterystycznych ścianach z gez paleoceńskich obramowanych cegłą oraz liczne komory i korytarze eksploatacyjne w skarpach południowej części doliny
72 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Bystrej, w rejonie Nowego Gaju. Wyrobiska te były lokowane w strefie przykrawędziowej powyżej koluwialno-deluwialnych stożków schodzących do doliny Bystrej. Obecnie są częściowo zakryte osuwiskami i roślinnością. Początki eksploatacji skał w dolinie Bystrej przypadają być może na początek XVI wieku (wieża ariańska w Wojciechowie), ale rozwój nastąpił w latach 1760 – 1820, kiedy Małachowscy budowali nowy pałac i tworzył się zakład kąpielowy w Nałęczowie. Jak o tym świadczą liczne wyrobiska, działalność eksploatacyjna była prowadzona na dużą skalę, została jednak zarzucona prawdopodobnie w okresie powstania listopadowego. Nastąpiły samoistne procesy renaturalizujące, miedzy innymi w ciągu kilkudziesięciu lat narośnięcie stalaktytopodobnych form lubinitu – co można dziś obserwować na ścianach dostępnych wyrobisk. Jeszcze w XIX w. groty powyrobiskowe były łatwo dostępne, ciągnęły się w głąb Łysej Góry na kilkadziesiąt metrów i być może były połączone ze sobą. W czasie powstania styczniowego ukrywali się tam powstańcy. Były miejscem wycieczek Stefana Żeromskiego w jego pierwszych latach pobytu w Nałęczowie; w czasie II wojny światowej miejscowi partyzanci ukrywali w nich broń (informacje od regionalisty i znawcy Nałęczowa Stefana Butryna). Ponowne ożywienie eksploatacji gez należy wiązać z wprowadzeniem kamienia do budownictwa chłopskiego, po uwłaszczeniu w 1864 r. Była to już jednak eksploatacja powierzchniowa, w formie łomów stokowych na prawym zboczu doliny Bystrej od Nałęczowa do Nowego Gaju. Znani są dwaj ostatni górnicy skalni, mieszkający przy ul. Słowiczej – prace prowadzili jeszcze w okresie ostatniej wojny i tuż po niej. Można jeszcze znaleźć pozostawione przez nich narzędzia górnicze. Eksploatacja gez, opok czy margli kredowych lub paleoceńskich (zwanych siwakami, wapniakami kamieniem wapiennym, białym kamieniem) było górnictwem skalnym typowym dla Lubelszczyzny, a jednocześnie specyficznym, ze względu na stosowane ręczne techniki eksploatacji w formie przykrawędziowych wyrobisk komorowych i sztolniowych. Obecnie wyznaczenie stref ochrony uzdrowiskowej oraz otuliny Kazimierskiego Parku Krajobrazowego wykluczają działalność w tym regionie. Byłoby jednak korzystne spopularyzowanie wiedzy o dawnej działalności górniczej i związanej z nią historii, ochrona oraz, w miarę możności, częściowe udostępnienie wyrobisk jako interesującego świadectwa nałęczowskiego górnictwa.
4.3. Wody lecznicze Kopaliną o podstawowym znaczeniu dla miasta są wody lecznicze. W Nałęczowie występuje udokumentowane złoże wód leczniczych „Nałęczów”, uznanych za lecznicze zgodnie z przepisami Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 14 lutego 2006 r. w sprawie złóż wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych. Dla złoża wód leczniczych „Nałęczów” decyzją Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 05.04.1967 r. został utworzony obszar górniczy „Nałęczów” o powierzchni 6.361.062 m2. Granice terenu górniczego dla obszaru górniczego określone zostały w decyzji Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1983 r. Granice obszaru i terenu górniczego pokrywają się.
73 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Koncesja na wydobywanie wód leczniczych udzielona została w 1993 r. decyzją Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Przedsiębiorstwu Państwowemu „Uzdrowisko Nałęczów” na 20 lat – do roku 2013. Po kilku zmianach, obecnie obowiązuje umowa o ustanowienie użytkowania górniczego w obrębie obszaru i terenu górniczego zawarta z Jednoosobową Spółką Skarbu Państwa pod nazwą Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”, do dnia 29 kwietnia 2013 roku. Umowa upoważnia użytkownika górniczego do wyłącznego wykorzystania przestrzeni w celu wydobywania ze złoża wód leczniczych żelazistych oraz do wykonywania wszelkich niezbędnych w tym celu robót i czynności. Projekt zagospodarowania złoża oraz dodatek do projektu zostały wykonane w 1995 r. i w 1997 r. przez Biuro Projektów i Usług Branży Uzdrowiskowej „Balneoprojekt” w Warszawie. W decyzji MOŚZNiL określone zostały zasoby eksploatacyjne dla czterech ujęć: - odwiert „P-2 Barbara” (zwierciadło nawiercone na głębokości 10,08 m p.p.t.): Q = 20 m2/h przy depresji s = 0,25 m, - źródło „Celiński – Żelaziste”: Q = 6 m2/h przy depresji s = 0,25 m, - źródło „Miłość” wód słabozmineralizowanych: Q = 35 m2/h przy samowypływie, - źródło „Nadzieja” wód słabozmineralizowanych: Q = 35 m2/h przy samowypływie. Źródło „Nadzieja” znajduje się w dolinie Bystrej na terenie prywatnym, nie jest eksploatowane dla celów uzdrowiska. Eksploatacja wód leczniczych odbywa się w oparciu o sporządzony plan ruchu Uzdrowiskowego Zakładu Górniczego Nałęczów. Wykonywane są corocznie badania i pomiary, co pozwala na stałą kontrolę stanu technicznego urządzeń i prawidłowej eksploatacji ujęć wody. Wody „Nałęczów” są to wody typu szczelinowego ujmowane z poziomu górnokredowego, słabozmineralizowane, z przewagą wodorowęglanu wapnia i magnezu. Stosowane są do zabiegów balneologicznych i butelkowania jako naturalne wody mineralne. Potwierdzone właściwości lecznicze posiadają wody z odwiertu „P-2 Barbara”, wydane przez Państwowy Zakład Higieny w 2008 roku. Odwiert P-2 Barbara znajduje się w Parku Zdrojowym w odległości 48 m w kierunku północno-wschodnim od źródła Celiński – Żelaziste, został wykonany w 1992 r. Wyniki analizy wody z odwiertu P-2 wykazały skład fizykochemiczny zbliżony do wody z ujęcia „Celiński – Żelaziste” oraz brak zanieczyszczeń sanitarnych; podjęto decyzję o wykorzystaniu wody z tego ujęcia do produkcji naturalnej butelkowanej wody mineralnej „Nałęczowianka”. Głębokość otworu wynosi 16,5 m p.p.t. W profilu do głębokości 3,0 m występują osady czwartorzędowe, poniżej utwory kredy wykształcone w postaci margli przewarstwionych opokami. Strefa ochrony bezpośredniej ujęcia wody „Barbara” zamyka się w granicach ogrodzenia. Poziom wodonośny ujmowany jest na głębokości 10,2 - 14,7 m p.p.t. Statyczne zwierciadło wody występuje na poziomie 10,08 m p.p.t. Wydajność dobowa ujęcia P-2 „Barbara” wynosi 480 m3. Woda eksploatowana z otworu to woda słabozmineralizowana – 0,017% (efekt łączenia się wód z utworów kredy z wodami czwartorzędowymi), wodorowęglanowo- wapniowo-magnezowa, niskosodowa, żelazista (HCO3-Ca-Mg+Fe). Na podstawie wyników wieloletnich analiz można stwierdzić, że skład fizyko-chemiczny wody z ujęcia „Barbara” jest stały. Zawartość jonu żelaza waha się w granicach 10,5-13,1 mg/dm3.
74 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Jakość wody z ujęcia jest regularnie badana przez Wojewódzką Sanitarno-Epidemologiczną, Laboratorium Badań Środowiskowych i Żywności w Lublinie oraz przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Państwowy Zakład Higieny.
4.4. Wody geotermalne Wody podziemne mają różną temperaturę i są w różnym stopniu zmineralizowane. Na podstawie tych cech wyróżnia się wody zwykłe, mineralne i termalne. Polska należy do krajów zasobnych w wody mineralne i termalne. Obszary występowania tych wód określono jako prowincje hydrogeologiczne; Nałęczów położony jest na skraju prowincji platformy paleozoicznej obejmującej środkową część Polski. Dominującym typem wód w tej prowincji są wody chlorkowo-sodowe, występujące najczęściej w utworach paleozoicznych, charakteryzującym się najpłytszym występowaniem wychładzającego podłoża skał krystalicznych oraz intensywnymi procesami infiltracji. Źródłem ciepła wód termalnych są gorące skały we wnętrzu Ziemi oraz procesy naturalnego rozkładu pierwiastków promieniotwórczych. Rozkład temperatur w skorupie ziemskiej jest bardzo zróżnicowany. Dla scharakteryzowania pola temperaturowego Ziemi wprowadzono następujące parametry: - gradient geotermiczny – określający przyrost temperatury na jednostkę przyrostu głębokości, - stopień geotermiczny – określający co ile metrów w głąb Ziemi temperatura wzrasta o 1º C. Wartość stopnia geotermicznego waha się w szerokich granicach; zależy od głębokości zalegania ciał magmowych, procesów wulkanicznych, promieniotwórczych i geochemicznych oraz innych czynników. Jako średnią wartość stopnia geotermicznego w skali globalnej przyjęto 33 m/1º C. Ilość energii płynącej z wnętrza Ziemi ku powierzchni określa się również jako gęstość strumienia cieplnego. Mapa strumienia cieplnego dla Polski została opracowana wstępnie w Państwowym Instytucie Geologicznym w kwietniu 2008 r., wersja ostateczna została opublikowana w 2009 r. (J. Szewczyk, D. Gientka). Gęstość ziemskiego strumienia cieplnego zależy od wielu czynników. W wymienionym wyżej opracowaniu, na podstawie dotychczas wykonanych badań, średnią wartość strumienia cieplnego określa się na 60 – 65 mW/m2; najkorzystniejsze wartości strumienia występują w południowo-zachodniej Polsce: 100 mW/m2, a najmniej korzystne w północnej i południowo- zachodniej Polsce: 40 mW/m2. Sporządzono mapy izoterm 50º C i 80º C dla obszaru Polski, z uwzględnieniem średniego przyrostu temperatury w funkcji głębokości. Dla rejonu Nałęczowa przewiduje się, że wody termalne o temperaturze 50º C występują na głębokości 2250 m, a wody o temperaturze 80º C na głębokości 3000 m. Istotne znaczenie mają warunki hydrogeologiczne – przede wszystkim zasobność poziomu wodonośnego, stopień przewodności hydraulicznej oraz możliwie niska mineralizacja. Wzrost głębokości i związany z tym wzrost ciśnienia nadkładu wpływa na stopniowe zmniejszenie porowatości skał, która decyduje o możliwości uzyskania dużej ilości wody z odwiertu. Na głębokości 3 – 3,5 km skały wodonośne praktycznie tracą zdolność
75 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego przewodzenia wody. Niedostateczne rozpoznanie warunków hydrogeologicznych stanowi istotną przeszkodę w pozyskiwaniu wód termalnych – z tym czynnikiem wiąże się największe ryzyko inwestycyjne. Wraz z głębokością występuje zwykle wzrost mineralizacji wód. Znaczne zasolenie wód podziemnych powoduje konieczność stosowania tzw. dubletów geotermalnych, składających się z otworu wydobywczego oraz chłonnego, którym schłodzone wody wtłacza się z powrotem do złoża. Bardzo ważna jest odnawialność zasobów. Eksploatacja wód termalnych podlega takim samym ograniczeniom, jak eksploatacja zwykłych wód podziemnych. Zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze – solanki, wody lecznicze i termalne zaliczone są (w odróżnieniu od zwykłych wód podziemnych) do kopalin podstawowych. Zgodnie z § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wód leczniczych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz złóż innych kopalin leczniczych, a także zaliczenia kopalin pospolitych z określonych złóż lub jednostek geologicznych do kopalin podstawowych (Dz. U. z 2006 Nr 32 poz. 220, z późn. zm.) – do złóż wód termalnych zalicza się złoża wody podziemnej występujące we wszystkich jednostkach geologicznych, z których wydobywana woda ma na wypływie z ujęcia temperaturę co najmniej temperaturę 20º C, z wyjątkiem wód odprowadzanych z odwadniania czynnych zakładów górniczych i odwadniania nieczynnych wyrobisk. Zasoby geotermalne to występujące w sposób naturalny podziemne zasoby ciepła, z których pobieranie energii lub substancji współwystępujących (jak woda i minerały) jest technicznie wykonalne i może być użyteczne gospodarczo lub społecznie w dającej się przewidzieć przyszłości. Wody wgłębne określane są jako niskotemperaturowe: 20º – 30º C, średniotemperaturowe: 35º – 80º C, wysoko temperaturowe: 80º – 100º C i bardzo wysoko temperaturowe (pary wodne) 100º – 150º C. Wody są ujmowane otworami wiertniczymi i studniami hydrogeologicznymi. Zasoby eksploatacyjne to udokumentowana część zasobów geologicznych, definiowana przez ilość wody możliwą do wydobycia ze złoża w sposób racjonalny i ekonomicznie uzasadniony, w warunkach określonego reżimu eksploatacji. Aby wydobycie było opłacalne, musi być spełnionych kilka warunków: możliwie wysoka temperatura wody, niska mineralizacja, zaleganie na niewielkiej głębokości i odnawialność zasobów. Praktycznie zasoby eksploatacyjne tworzą wody o minimalnej temperaturze 50º C osiągalne do głębokości 2500 – 3000 m. Pod względem energetycznym najkorzystniej jest eksploatować wody wysokotemperaturowe. Wody średnio- i niskotemperaturowe występują na głębokości 1500 – 2000 m, energetycznie są mniej korzystne do eksploatacji.
5. Warunki hydrogeologiczne Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym Polski gmina Nałęczów położona jest w obrębie lubelsko-radomskiego regionu hydrogeologicznego, należącego do makroregionu Środkowopolskiego. W rejonie tym wody podziemne występują w wielu systemach geologicznych – w utworach paleozoicznych, jury, kredy, trzeciorzędu i czwartorzędu.
76 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Największe znaczenie mają warstwy wodonośne występujące w utworach kredowych, a także czwartorzędowych i trzeciorzędowych. Wody piętra czwartorzędowego mają znaczenie lokalne, występują przede wszystkim w obrębie utworów wypełniających doliny rzek Bystrej i Bochotniczanki. Wyróżnia się tu dwa poziomy wodonośne: - holoceński, związany z namułami i piaskami dolin rzecznych, o swobodnym zwierciadle wody na głębokości około 1,3 m; oraz z piaskami i żwirami fluwioglacjalnymi, w których napięte zwierciadło występuje na głębokości około 5 m, a stabilizuje się na głębokości około 1,0 m; - plejstoceński, związany z utworami lessowymi i fluwioglacjalnymi poza obszarami dolinnymi. Wody czwartorzędowe występujące w lessach nie tworzą warstwy wodonośnej, lessy spełniają jedynie rolę warstwy filtracyjnej dla wód opadowych. Natomiast wody związane z utworami fluwioglacjalnymi występują na głębokości około 13,0 m od powierzchni terenu. Wody piętra czwartorzędowego zasilane są z wodonośnych utworów kredowych oraz poprzez infiltrację powierzchniową. Z punktu widzenia dynamiki wód, ze względu na powiązania z głębszymi poziomami wodonośnymi należy je traktować jako jeden zespół wodonośny. Wydajność potencjalna studni ujmujących poziom czwartorzędowy mieści się w granicach 30-70 m3/h. Należy jednak podkreślić wyraźną różnicę pomiędzy systemami występującymi w dolinach (duże, względnie jednolite przepływy) oraz nieciągłymi poziomami na obszarach wysoczyznowych. Najuboższy w wodę jest płytko występujący poziom na wierzchowinach. Wody piętra czwartorzędowego są sporadycznie czerpane dla potrzeb gospodarskich. Podstawę drenażu wód w rejonie Nałęczowa stanowi rzeka Bystra. Wody piętra trzeciorzędowego występują w utworach spękanych tektonicznie (margle piaszczyste, gezy). Ze względu na dużą porowatość charakteryzują się znacznie lepszymi właściwościami zbiornikowymi niż niżej opisane utwory, tworzące kredowe piętro wodonośne. Z uwagi jednak na znaczną szczelinowatość i powszechnie występujący kontakt hydrauliczny z osadami kredy, łączone są często w jeden system wodonośny i rzadko są wyodrębniane. Zwierciadło wód piętra trzeciorzędowego ma charakter swobodny, tylko lokalnie występuje pod niewielkim ciśnieniem. Średnia wydajność potencjalna studni wynosi 10 – 20 m3/h. Podobnie jak wody piętra czwartorzędowego drenowane są przez cieki powierzchniowe. Wody piętra kredowego, stanowiące główny użytkowy poziom wodonośny Głównego Zbiornika Wód Podziemnych w rejonie Nałęczowa, występują w szczelinowo-porowych utworach kredy górnej – marglach, gezach, kredzie piszącej i wapieniach mastrychtu (połączonego często z paleocenem). Naturalne właściwości kolektorskie tych utworów są niewielkie – przepływ porowy wód ma znacznie mniejsze znaczenie niż w przypadku wód piętra trzeciorzędowego. Główny system krążenia związany jest z licznymi różnokierunkowymi szczelinami, powstałymi na skutek spękań górotworu podczas ruchów tektonicznych, podrzędnie procesów wietrzeniowych. W miejscach gdzie szczeliny tektoniczne przecinają głębokie wcięcia dolin występują źródła. Na terenie Nałęczowa znajdują się trzy źródła: „Celiński - Żelaziste", „Miłość" i „Nadzieja", wchodzące w skład udokumentowanego złoża wód leczniczych „Nałęczów”. Źródła te
77 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego związane są prawdopodobnie ze strefą dyslokacyjną przebiegającą przez Nałęczów na kierunku NW-SE. Wody kredowe stwierdzono również odwiertem P-2 „Barbara". Wody piętra kredowego charakteryzują się korzystnymi parametrami hydrogeologicznymi, swobodnymi, ale zmiennymi warunkami przepływu. Wydajność potencjalna studni może przekraczać nawet 120 m3/h. Swobodne (lokalnie tylko lekko napięte przez skały lite) zwierciadło wody występuje na rzędnych ok. 130 – 180 m n.p.m., a głębokość jego zalegania związana jest głównie z miąższością nadkładu osadów czwartorzędowych, zwietrzeliny skał kredowych oraz występowania stref niespękanych. W dolinie Bystrej głębokość ta jest niższa niż 15 m i tu stopień zagrożenia zanieczyszczenia wód jest największy. W obrębie Płaskowyżu Nałęczowskiego waha się w granicach 55 – 75 m p.p.t. Miąższość GZWP przekracza zazwyczaj 80 m. Z piętra kredowego czerpane są wody dla potrzeb komunalnych. Głębokość nawierconego zwierciadła wody waha się od 6,5 m przy oczyszczalni ścieków w Nałęczowie do 68 m w studni Rozlewni Wód Mineralnych w Antopolu. Najgłębszą studnią w gminie jest studnia wodociągu wiejskiego w Piotrowicach Małych – 101 m. Wody są bezbarwne, średnio twarde, mają duży stopień przezroczystości, temperaturę około 9°C odczyn słabo zasadowy i mineralizację rzędu 300-500 mg/m3. Cały obszar gminy, w tym uzdrowisko Nałęczów, znajduje się w granicach górnokredowego szczelinowo-porowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 406 Niecka Lubelska (Lublin) o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 1330 m3/d i średniej głębokości ujęć ok. 85 m. Południowa część gminy objęta jest granicami Obszaru Wysokiej Ochrony (OWO). Zasięg i poziom ochrony GZWP wynika ze stosunkowo słabej izolacyjności nadkładu i występujących średnich i silnych zagrożeń wód podziemnych. Przy planowaniu zagospodarowania przestrzennego obszaru należy uwzględnić zasady ochrony zbiornika. Ze względu na różnice w obiegu wody oraz jakość, dostępność i zasobność wód, na terenie gminy można wydzielić trzy mikroregiony hydrograficzne (Michalczyk Z., Wojciechowski K. 1981). Pierwszy z nich, dolina Bystrej i Bochotniczanki z otaczającymi obszarami, pozostaje pod wpływem wód powierzchniowych. Wody podziemne są drenowane przez głęboko wcięte w podłoże kredowe doliny rzeczne, częściowo wypełnione osadami czwartorzędu (piaski, żwiry, ilaste i ilastopiaszczyste mady i torfy). Efektem rozcięcia kredowego poziomu wodonośnego głębokimi dolinami Bystrej i Bochotniczanki są źródła podzboczowe, występujące przede wszystkim w dolinie Bochotniczanki pomiędzy Nałęczowem a Cynkowem. Źródła przykorytowe i dolinne najczęściej są wypływami z piasków aluwialnych. Drugi mikroregion to obszary wierzchowinowe (centralnej i południowej części gminy) z głównym zbiornikiem wodonośnym w opokach kredowych. Zwierciadło wody występuje na głębokości od kilku do 50 metrów. Jest ono lekko nachylone zgodnie z nachyleniem warstw kredowych ku północy. Spotyka się też miejscami, płytko pod powierzchnią terenu, wody typu wierzchówkowego, które mogą pojawiać się okresowo również na powierzchni terenu, wypełniając niewielkie zagłębienia. Trzeci mikroregion obejmuje tereny wierzchowinowe pokryte lessem, leżące na północ od linii Chruszczów – Czesławice. Są to wody czwartorzędowe zalegające pod osadami lessowymi na głębokości od 10 do 25 m.
78 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Badania czystości wód podziemnych prowadzone były w 2006 roku w miejscowości Sadurki przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Wody zakwalifikowane były do III klasy (wody zadawalającej jakości). Zagrożeniem stanu czystości wód podziemnych mogą być nieszczelne zbiorniki bezodpływowe ścieków, odprowadzanie nieczyszczonych ścieków do ziemi, nieczynne lub niewłaściwie zabezpieczone studnie, stosowanie nadmiernej ilości nawozów mineralnych i środków ochrony roślin.
6. Wody powierzchniowe Sieć wód płynących w gminie jest wyjątkowo mała – jest to zjawisko typowe dla obszarów wyżynnych zbudowanych z utworów przepuszczalnych, takich jak Wyżyna Lubelska. Jedynie rzeki Bystra, Bochotniczanka i Strumyk Olszowiecki stale prowadzą wodę, natomiast ich dopływy znajdują się na pograniczu cieków stałych i okresowych. Obszar gminy Nałęczów leży w dorzeczu rzek Bystrej, Kurówki i Bystrzycy. Największą część obszaru gminy odwadnia prawobrzeżny dopływ Wisły – rzeka Bystra, z dopływami Czerką i Bochotniczanką, pozostałe krótkie dopływy mają charakter cieków okresowych. Bystra płynie meandrującym korytem, płaskodenną doliną głęboko wciętą w podłoże lessowe. Średni przepływ rzeki mierzony na wodowskazie w Wierzchoniowie wynosi Q = 1,17 m3/sek. Północną część gminy odwadnia Strumyk Olszowiecki wpadający do Kurówki, a część wschodnią w rejonie Sadurek odwadnia Ciemięga, dopływ Bystrzycy. Zlewnie Bystrej i Ciemięgi są wnioskowane do objęcia ochroną. Strefą ochronną należy objąć dna dolin rzek oraz nachylone ku dolinom zbocza i fragmenty wierzchowiny – z których zmywy powierzchniowe niosące zanieczyszczenia spowodowane chemizacją rolnictwa mogą bezpośrednio zagrażać czystości wód. Wody stojące występują w postaci sztucznych zbiorników: - w Nałęczowie na Bochotniczance (staw w parku zdrojowym), - w Drzewcach na lokalnym cieku bez nazwy, - w Antopolu na dopływie Bochotniczanki z Sadurek, - w Czesławicach, Cynkowie i Bochotnicy na Bochotniczance, - w Strzelcach w rejonie bezodpływowym przy ulicy Poniatowskiego. Łączna powierzchnia zbiorników wynosi około 5 ha. W Czesławicach znajduje się kompleks stawów hodowlanych o powierzchni 22 ha (powierzchnia ogroblowana 25 ha). Wszystkie wymienione zbiorniki magazynują ogółem 217 tys.m3, a ponadto urządzenia piętrzące w gminie Annopol na rzece Sannie i na rzece Kurówce gromadzą około 3 tys. m3 wody. Kredowy poziom wodonośny jest głęboko rozcięty dolinami rzek Bystrej i Bochotniczanki. Efektem rozcięcia są źródła podzboczowe, wypływające głównie w dolinie Bochotniczanki pomiędzy Cynkowem a Nałęczowem. W dolinach rzek są również źródła podzboczowe i dolinne – wypływy z piasków aluwialnych.
79 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Źródła wód leczniczych – Celińskiego, Miłość i Nadzieja znajdują się o obrębie Parku Zdrojowego w Nałęczowie, źródło Nadzieja w sąsiedztwie Parku, w zboczu doliny Bystrej. W dnach dolin rzecznych i cieków wodnych występują tereny podmokłe – jest to wynikiem niewielkiego spadku rzek i nieprzepuszczalnego podłoża madowego. Monitoringiem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska przeprowadzonym w 2006 roku objęto wody rzeki Bystrej. Ze względu na ogólną liczbę bakterii coli, zawiesinę i fosforany wody rzeki zaliczono do IV klasy jakości w Bochotnicy (gmina Kazimierz Dolny), a w punkcie pomiarowym Nałęczów do III klasy czystości. Najistotniejsze są zanieczyszczenia mikrobiologiczne i organiczne, najwyższe wartości osiągnęły wskaźniki BZT5 i OWO. Głównym źródłem zanieczyszczenia wód są zanieczyszczenia zawarte w spływach powierzchniowych z terenów zurbanizowanych, nieuporządkowana gospodarka ściekowa w wiejskich jednostkach osadniczych oraz nieumiejętne nawożenie mineralne i organiczne. W celu poprawy stanu czystości wód rzeki Bystrej należy ustanowić status zlewni chronionej dla otoczenia rzeki Bystrej, o zasięgu określonym na podstawie specjalistycznych analiz.
7. Zagrożenia geologiczne i powodziowe Osuwanie się mas ziemnych Osuwanie się mas ziemnych stanowi element zjawiska ruchów masowych ziemi. Przyczyną ich występowania mogą być zjawiska geologiczne, związane z działaniem sił przyrody, gwałtowne opady deszczu, intensywne topienie śniegu, podnoszenie się poziomu wód gruntowych. Zjawisko osuwania może być również spowodowane przez działalność człowieka – podcinanie zboczy przy budowie dróg i budynków, wycinka drzew na stokach. Gleby wykształcone na podłożu lessowym są bardzo podatne na erozję. Nasilenie procesów erozyjnych uzależnione jest przede wszystkim od rzeźby terenu, a więc nachylenia i długości stoków. Czynnikami sprzyjającymi erozji są prace ziemne, ograniczenie aktywności biologicznej szaty roślinnej, uprawy rolne. W gminie Nałęczów szczególnie groźna jest erozja wywołana gwałtownymi ulewami, podczas których może dochodzić do zmywów powierzchniowych i rozcięć erozyjnych na dużą skalę. Zagrożenie erozją wodną w gminie przedstawia się następująco: erozja słaba 4017 ha (77,9% gruntów rolnych), erozja umiarkowana 728 ha (14,1% gruntów rolnych), erozja średnia 208 ha (4,0% gruntów rolnych), erozja silna 132 ha (2,6% gruntów rolnych), erozja bardzo silna 72 ha (1,4% gruntów rolnych). Największe zagrożenie erozją występuje na zboczach doliny Bystrej i jej dopływów oraz na zboczach Strumyka Olszowieckiego. Erozja średnia, silna i bardzo silna wymaga zabiegów przeciwerozyjnych i kompleksowych melioracji przeciwerozyjnych. Na obszarze gminy występuje również zagrożenie erozją wąwozową; stopień jej nasilenia zależy od zagęszczenia wąwozów. Erozja wąwozowa bardzo silna, przy gęstości wąwozów
80 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego powyżej 2 km/km2, występuje w północno-wschodniej części gminy na powierzchni 1368 ha (22% obszaru gminy). Erozją średnią przy gęstości wąwozów 0,5 – 1 km/km2, zagrożonych jest 3168 ha (50,4% obszaru) w północnych i środkowo-wschodnich rejonach gminy. Łączna długość wąwozów w gminie wynosi 48,8 km . Na terenach lessowych charakterystycznym zjawiskiem jest erozja podziemna – sufozja. Charakteryzuje się tworzeniem nisz erozyjnych, które przy niedostatecznym rozpoznaniu w badaniach geologiczno-inżynierskich mogą nastręczać wiele kłopotów przy posadawianiu budynków. Erozja podziemna, spowodowana brakiem właściwego odwodnienia, może również zagrażać istniejącym obiektom budowlanym. Realizacja zabudowy na zboczach o spadkach powyżej 10% może naruszyć równowagę geodynamiczną stoków. Czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo powstawania osuwisk są grunty lessowe występujące na przeważającym obszarze gminy, bardzo podatne na erozję wodną. Tereny wąwozów i ich strefy przykrawędziowe o szerokości co najmniej 5 m są narażone na erozję wąwozową. Tereny te są wykluczone z zabudowy, nie należy również prowadzić prac ziemnych w ich obrębie. Grunty orne powinny być oddzielone od krawędzi wąwozów pasami zadrzewień i zakrzaczeń.
Zagrożenie powodziowe Dna dolin rzek Bystrej i Bochotniczanki oraz Strumyka Olszowieckiego stanowią tereny zalewowe, narażone na niebezpieczeństwo powodzi w przypadku wystąpienia deszczów nawalnych. W celu zminimalizowania skutków powodzi nie należy dopuszczać do wznoszenia obiektów kubaturowych we wskazanych obszarach dolinnych. Niedopuszczalne są również działania mogące mieć wpływ na spowolnienie odpływu wód powodziowych lub ich spiętrzanie – wznoszenie przegród poprzecznych, podnoszenie powierzchni terenu przez tworzenie nasypów oraz zalesianie. Ukształtowanie dolin – płaskie dna ograniczone wyraźnie zaznaczonymi brzegami – powinno wpływać na ograniczenie rozlewiska wód powodziowych do powierzchni doliny. Przy pozostawieniu den dolin wolnych od zabudowy i przegradzających konstrukcji inżynierskich ewentualne powodzie nie będą mieć zbyt niszczącego wpływu na otaczające tereny.
8. Warunki klimatyczne Podstawowymi procesami klimatotwórczymi są: promieniowanie słoneczne, obieg wody i cyrkulacja atmosfery. Gmina Nałęczów leży w V regionie bioklimatycznym południowo-wschodnim, najcieplejszym w kraju. Według podziału klimatycznego województwa lubelskiego gmina należy do opolsko- puławskiej dziedziny klimatycznej. Klimat gminy Nałęczów ma cechy klimatu przejściowego: umiarkowanego kontynentalnego i klimatu morskiego, jednocześnie charakteryzuje się podwyższoną wilgotnością w porównaniu z pozostałą częścią województwa lubelskiego. Ponad 60% napływających mas powietrza jest pochodzenia polarno-morskiego, a 34% polarno-kontynentalnego. Ścieranie się mas powietrza powoduje dużą zmienność stanów pogody. Przeciętnie co trzeci dzień jest dniem zmiany pogody pod wpływem przemieszczania się frontów.
81 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Przeważają wiatry z sektora zachodniego przy znaczącym udziale wiatrów z kierunku wschodniego i południowego. Bardzo charakterystyczny jest udział ciszy atmosferycznej, wynoszący w skali roku 22,4%. Zdecydowanie przeważają wiatry słabe i bardzo słabe (1 – 2 m/s), stanowiące około 43% ogółu pomiarów. Udział wiatrów o prędkościach 3 – 4 m/s wynosi 21%. Wiatry o prędkościach powyżej 8 m/s występują bardzo rzadko (niecałe 3% pomiarów). Przy lokalizowaniu nowej zabudowy należy uwzględnić główne kierunki przewietrzania miasta. Obszary wierzchowinowe są dobrze przewietrzane, charakteryzują się większymi prędkościami wiatru. Powietrze w dolinach rzek Bystrej i Bochotniczanki oraz w suchych dolinach i obniżeniach ma większą wilgotność względną. Zróżnicowanie mikroklimatu i bioklimatu jest bardzo wyraźnie związane z bogatym urzeźbieniem terenu. Największe różnice występują w wielkości nagrzania najniższych warstw powietrza. Różnica temperatur między wierzchowiną a dnem dolin rzecznych mierzona nad gruntem dochodzi do 6-7°C. Uprzywilejowane pod względem termicznym są zbocza południowe i południowo-zachodnie. Tereny o ekspozycji południowej i zachodniej otrzymują średnio w roku ponad 110% sumy promieniowania całkowitego na jednostkę powierzchni poziomej. Lata są wczesne i długie, a pory przejściowe – przedwiośnie i późna jesień – należą do najkrótszych w kraju. Lato trwa 102 dni, a w tym 42 dni z optymalną dla człowieka średnią temperaturą dobową 18 - 22°; jest to wartość nieco wyższa niż w innych regionach Wyżyny Lubelskiej. Średnie roczne zachmurzenie wynosi 65%, zbliżone do wartości przeciętnej dla Polski (66%). Średnia temperatura stycznia wynosi -3,8º C, a lipca +18,9º C. Średnia temperatura roczna wynosi +7,2º C. Średnia roczna opadów atmosferycznych wynosi 640 mm; najwięcej opadów występuje w czerwcu, najmniej w lutym. Liczba dni z opadami wynosi średnio 155 w roku, jest mniejsza od normy przyjętej dla uzdrowisk – 183 dni. Średnia roczna względna wilgotność powietrza w godzinach okołopołudniowych wynosi 69%; największa jest w grudniu – 83%, powietrze umiarkowanie wilgotne; a najmniejsza w kwietniu i maju – 60%, powietrze umiarkowanie suche. Czas zalegania pokrywy śnieżnej to 80 – 85 dni, liczba dni letnich – ponad 100; w tym okresie można wyróżnić 42 dni z optymalną dla człowieka średnią temperaturą dobową: 18-22 °C, nieco wyższą niż w innych rejonach Wyżyny Lubelskiej. Średnie roczne usłonecznienie wynosi 1593 godziny; od maja do sierpnia przekracza 200 godzin w tygodniu. Okres wegetacyjny trwa 210 – 220 dni w roku, a więc jest jednym z najdłuższych w Polsce. Klimat regionu jest wyjątkowo korzystny – charakteryzuje się najwyższymi średnimi temperaturami powietrza, najdłuższym okresem wegetacji i największą liczbą dni z temperaturami optymalnymi dla człowieka. Położenie w obszarze o małym zachmurzeniu stwarza korzystne warunki insolacyjne, zwłaszcza latem. Duże zróżnicowanie geomorfologiczne obszaru powoduje zmienność klimatu odczuwalnego. Wyróżnia się mikroklimat wąwozów, dolin rzecznych, odsłoniętych wierzchowin i obszarów zurbanizowanych. Występują tu odmienne warunki klimatyczne, a także wyraźne różnice dobowe. Największe różnice temperatury między wierzchowiną a dnem dolin Bystrej
82 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego i Bochotniczanki występują w godzinach wieczornych; na poziomie 5 cm na gruntem różnica waha się od 2° do 6°C. Najkorzystniejsze pod względem termicznym są zbocza południowe i południowo-zachodnie. Tereny o ekspozycji południowej i zachodniej otrzymują średnio w roku ponad 110% sumy promieniowania całkowitego przypadającego na jednostkę powierzchni poziomej. Dna dolin rzecznych oraz suchych dolin i wąwozów są terenami o małokorzystnych i niekorzystnych warunkach do stałego przebywania ludzi. Są to obszary występowania inwersji termicznych i gromadzenia się mas chłodnego powietrza, mgieł i oparów. Różnice wilgotności względnej powietrza zalegającego w dnach dolin rzek a wierzchowina mogą wynosić do 20% w przypowierzchniowej warstwie terenu. Notuje się średnio w roku 27 dni z mgłą, najwięcej w miesiącach jesiennych i zimowych – jest to przeciętnie mniej o 10 dni w porównaniu z innymi rejonami Lubelszczyzny. Obszary o podwyższonych standardach klimatycznych, sprzyjające regeneracji biologicznej występują w sąsiedztwie lasów po ich stronie zawietrznej lub pomiędzy kompleksami leśnymi. Są to strefy o wysokim stężeniu fitoncydów, wytwarzanych głownie przez drzewa iglaste. Powstające w pobliżu lasów warunki zaciszności klimatycznej o złagodzonej bodźcowości występują głównie w południowo-wschodniej części gminy. Wymienione cechy tworzą wybitne walory klimatyczne Nałęczowa, korzystne dla leczenia chorób układu krążenia i nadciśnienia. Najważniejsze z nich to mała bodźcowość bioklimatu oraz małe prędkości wiatrów. Zasadniczą rolę w kształtowaniu bioklimatu odgrywają doliny rzeczne Bystrej i Bochotniczanki, których układ sprzyja przewietrzaniu obszaru uzdrowiska i centrum miasta, bujna zieleń oraz otaczające wzgórza o funkcji osłonowej. Niezbędne jest zachowanie tych elementów środowiska przyrodniczego, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie uzdrowiska, poprzez utrzymanie wysokiej jakości higieny atmosfery i systemu przewietrzania miasta.
9. Stan czystości powietrza W gminie Nałęczów nie ma obiektów mogących w sposób zdecydowany powodować degradację jakościową powietrza atmosferycznego. Powstawać mogą zanieczyszczenia, których źródłem jest ruch drogowy – pył zawieszony oraz tlenek węgla jako emisja komunikacyjna oraz z indywidualnych źródeł ciepła działających w oparciu o paliwo stałe. Ze względów ekonomicznych paliwo stałe jest i prawdopodobnie pozostanie podstawowym źródłem energii dla palenisk indywidualnych. Kotłownie lokalne zaopatrujące w ciepło zespoły zabudowy mieszkaniowej, szkoły, obiekty usług zdrowia oraz użyteczności publicznej i usługowej zostały zmodernizowane, obecnie wykorzystywane jest paliwo gazowe. Głównym surowcem energetycznym pozostaje węgiel i koks; paliwo gazowe nie jest dostatecznie wykorzystane, mimo łatwej dostępności. Istotnym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest transport – jego oddziaływanie skupione jest wzdłuż tras komunikacyjnych i w mieście. Jedną z przyczyn jest dynamiczny wzrost liczby pojazdów w ciągu ostatnich lat, przy niewielkiej poprawie stanu dróg. Zanieczyszczeniami powodowanymi przez środki transportu są: pył zawieszony, tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodory i ołów. Najbardziej szkodliwe dla czystości powietrza w uzdrowisku są zanieczyszczenia powodowane przez ciężki ruch samochodowy na drodze
83 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego wojewódzkiej nr 830, przebiegającej przez centrum miasta, w strefach A i B ochrony uzdrowiskowej. Na stężenie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, poza stopniem koncentracji źródeł emisji zanieczyszczeń i wielkością emisji, wpływają warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, przewietrzania oraz wpływ zanieczyszczeń spoza obszaru gminy. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w latach 2002 – 2006 prowadził monitoring stanu czystości powietrza w punkcie pomiarowym przy ul. Kasztanowej w Nałęczowie. Wyniki pomiarów były następujące: Substancja 2002 2003 2004 2005 2006 µg/m3
SO2 3,9 2,2 1,9 1,8 1,9
NO2 15,9 17,8 19,4 14,8 17,1 PM10 13,0 18,5 14,1 15,0 26,4 Benzen - 1,49 1,82 1,42 1,84 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 roku w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu w uzdrowiskach i na obszarach ochrony uzdrowiskowej są następujące: Poziom Dopuszczalna częstość Okres uśredniania dopuszczalny Substancja przekraczania poziomu wyników pomiarów substancji w dopuszczalnego w roku powietrzu (µg/m3) Benzen rok kalendarzowy - 4 Dwutlenek azotu jedna godzina - 200 rok kalendarzowy - 35 Dwutlenek siarki jedna godzina - 350 24 godziny - 125 Tlenek węgla 8 godzin - 5.000 Ołów rok kalendarzowy - 0,5 Pył zawieszony 24 godziny 35 50 PM10 rok kalendarzowy - 40 Poziom emisji zanieczyszczeń wyraźnie spada; w 2006 roku kształtował się wyraźnie poniżej poziomów dopuszczalnych dla uzdrowiska. Ocena jakości atmosfery, z uwzględnieniem kryteriów ochrony zdrowia, pozwoliła na przyjęcie statutu uzdrowiska i zaliczenie centrum Nałęczowa do strefy A ochrony uzdrowiskowej.
10. Klimat akustyczny Hałas jest czynnikiem, który ma znaczny wpływ na jakość życia ludzi. Na ocenę klimatu akustycznego wpływa natężenie hałasu, zmienność czasowa, pochodzenie i rodzaj. Głównym źródłem hałasu w mieście i gminie jest transport drogowy i kolejowy. W 2006 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie wykonał pomiary hałasu drogowego na terenie Nałęczowa w ośmiu wyznaczonych punktach; wyniki przedstawiają się następująco:
84 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Poziom hałasu drogowego Natężenie Długość % pojazdów Punkt pomiarowy w porze dziennej łącznie odcinka ciężkich w linii zabudowy pojazdy/godz. km dB ul. Poniatowskiego 59,4 198 14,1 0,7 ul. 1 Maja 1 68,1 358 7,8 0,3 ul. Kolejowa 66,9 358 16,8 1,4 ul. Armatnia Góra 12 63,5 176 11,4 0,7 ul. Bochotnica 86 63,2 268 15,7 1,3 ul. Charz 86 69,6 160 27,5 1,3 ul. Graniczna 22 62,1 134 26,9 0,2 ul. Lipowa 29 63,0 172 5,8 0,8 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku dla strefy A uzdrowiska dopuszczalny poziom hałasu wynosi w porze dziennej 45dB (przedział czasu równy 8 najmniej korzystnym godzinom kolejno po sobie następującym) oraz 40 dB w porze nocnej (przedział czasu równy 1 najmniej korzystnej godzinie). Pomiary wykazały przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Wartości przekroczeń dopuszczalnych poziomów mieściły się w przedziale od 2,1 dB przy ul. Granicznej do 9,6 dB przy ul. Charz A. Oznacza to występowanie średniej i dużej uciążliwości hałasowej wzdłuż ulic objętych pomiarami. Najbardziej istotny jest stopień przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu na terenach wzdłuż ulicy Armatnia Góra, w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej – 18,8 dB. Największe natężenie ruchu samochodowego występuje w ciągu drogi wojewódzkiej nr 826 – ulicy Kolejowej. Na pogorszenie klimatu akustycznego mają wpływ: - zły stan techniczny samochodów, - duże natężenie ruchu pojazdów, zwłaszcza w sezonie letnim, - zły stan nawierzchni dróg, - położenie terenów zabudowanych przy trasach komunikacyjnych prowadzących do obszarów atrakcyjnych turystycznie. Przekroczenie dopuszczanych poziomów hałasu, zwłaszcza w granicach strefy A ochrony uzdrowiskowej, stwarza dyskomfort akustyczny dla mieszkańców oraz zagrożenie dla funkcjonowania uzdrowiska. Rozwiązaniem problemu będzie budowa obwodnicy Nałęczowa, która przejmie ruch tranzytowy oraz większość ruchu towarowego z centrum miasta. Oddziaływanie akustyczne linii kolejowej, wobec braku badań, określono przez analogię do wyników pomiarów dla Lublina, przy tym samym obciążeniu ruchem kolejowym. Zasięg uciążliwości hałasowej linii kolejowej określa się na 58 m od toru szlakowego w porze dziennej oraz 182 m w porze nocnej.
85 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 11. Zasoby rolniczej przestrzeni produkcyjnej Obszar Gminy Nałęczów pod względem morfologii gleb jest dość jednolity. Urodzajne gleby wykształciły się na lessach jako skale macierzystej i uległy nieznacznym przekształceniom strukturalnym w okresie lodowcowym. Najmniejszym przekształceniom uległy gleby na obszarach wierzchowinowych, a w partiach stokowych dolin rzecznych i suchych zostały wymieszane z innym materiałem. W gminie przeważają gleby brunatne wyługowane (63,6%) i właściwe (6%) oraz gleby płowe (23,4%) – co stanowi 93% powierzchni użytków rolnych gminy. Najbardziej narażone na erozję wodną są gleby brunatne właściwe zajmujące kulminacje terenu. Niewielkie powierzchnie zajmują mady (2,2%), czarne ziemie właściwe i zdegradowane (2%), gleby pochodzenia organicznego (1,6%); nie odgrywające większej roli w rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Pod względem bonitacyjnym zdecydowanie przeważają urodzajne gleby klasy II (38,8%) i III (55,6%) – łącznie zajmują 94,4% ogólnej powierzchni użytków rolnych. Gleby klas IVa i IVb łącznie zajmują 5,4% powierzchni użytków rolnych, gleby klas niższych praktycznie nie występują. Rozmieszczenie gleb według klas bonitacyjnych jest stosunkowo równomierne. W dnach wąwozów i suchych dolin występują deluwia, wykształcone we współczesnych procesach glebotwórczych z materiału budującego wysoczyzny lessowe. Użytki zielone zajmują dna dolin rzecznych – przeważają klasy II (49%) i III (34,6%) z udziałem klas IV (10,4%) – łącznie 94% powierzchni użytków zielonych w gminie. Ocena pod względem przydatności rolniczej gleb, określanej jako kompleksy glebowo- rolnicze, przedstawia się następująco: Zdecydowanie przeważają kompleksy: 1 – pszenny bardzo dobry i 2 – pszenny dobry; łącznie zajmują powierzchnię 85,3% wszystkich gruntów ornych. Są to gleby o najwyższej przydatności do produkcji rolnej; tworzą duże powierzchnie w środkowej, wschodniej i północno-zachodniej części gminy. Kompleks 3 – pszenny wadliwy występuje na kulminacjach terenu i na zboczach, charakteryzuje się okresowym niedoborem wody przy braku opadów atmosferycznych. Pozostałe kompleksy: 4 – żytni bardzo dobry, 5 – żytni dobry, 8 – zbożowo-pastewny mocny występują w niewielkich powierzchniach (2,0% i 2,1% powierzchni gruntów ornych) prawie wyłącznie w południowo-zachodniej części gminy. Wśród użytków zielonych zdecydowanie przeważa kompleks 2z – użytki zielone średnie (78,1%) z niewielkim udziałem kompleksu 3z (17,2%); kompleks 1z zajmuje 4,7% powierzchni użytków zielonych. Pod względem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wyrażonej wskaźnikiem oceny warunków agroekologicznych (IUNG w Puławach) gmina Nałęczów uzyskała wysoką ocenę 98,4 punktów (gmina Konopnica: 103,2; gmina Wąwolnica: 85,7). Na tę ocenę składają się: - wysoka przydatność rolnicza gleb, - średnio korzystny agroklimat, - średnio korzystna (dla potrzeb rolnictwa) rzeźba terenu – tereny o znacznym nachyleniu, podatność gruntów wytworzonych ze skały lessowej na erozję, - bardzo korzystne warunki wodne.
86 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Według raportu o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2005 roku (WIOŚ, 2006) wyniki udziału kategorii gleb dla gminy Nałęczów są następujące: - udział gleb kwaśnych (pH 4,6-5,5) i bardzo kwaśnych (pH<4,5) mieści się w przedziale od 21% do 40%, - udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości fosforu do 20%, - udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości potasu od 21% do 40%, - udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości magnezu do 20%. Nie prowadzono monitoringu jakości gleb w zakresie zawartości metali ciężkich, chlorków i fenoli. Wyniki uzyskane w najbliższym punkcie pomiarowym (Kurów, przy drodze krajowej) nie są miarodajne dla gminy Nałęczów. Na całym obszarze gminy występują gleby o wysokich walorach użytkowych i przyrodniczych, objęte ochroną prawną przez zmianą użytkowania na mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Występuje tu kolizja pomiędzy potrzebą ochrony gleb a presją urbanizacyjną, związaną z koniecznością rozwoju podstawowych funkcji gminy – lecznictwa uzdrowiskowego, mieszkalnictwa, turystyki i rekreacji. Bardzo dobry stan czystości powietrza, brak szkodliwego przemysłu oraz wysokie klasy bonitacyjne gleb – zapewniają wysoką jakość produktów rolnych.
12. Zasoby biotyczne 12.1. Szata roślinna Roślinność Gminy Różnorodność biologiczna szaty roślinnej w Gminie Nałęczów wynika z warunków siedliskowych kształtowanych przez rzeźbę terenu, stosunki wodne, mikroklimat. Dominują siedliska żyzne, wykształcone na podłożu lessowym. Stosunkowo największa zgodność pomiędzy roślinnością rzeczywistą a typem siedliska naturalnego występuje w dolinie Bystrej – najlepsze warunki rozwoju ma tam łęg olchowy (Ciraeo-Alnetum). Pod względem biotycznym niemal cały obszar gminy znajduje się w strefie bogactwa florystycznego określonego liczbą 301 – 400 gatunków, a zachodni skraj gminy w strefie florystycznej grupującej 401 – 500 gatunków. Wpływy antropogeniczne nie spowodowały znacznego obniżenia walorów przyrodniczych. Szatę roślinną w gminie reprezentują: lasy; roślinność zaroślowa, łąkowa i szuwarowa dolin rzecznych; różne formy roślinności wąwozowej; roślinność pól uprawnych, sadów i ogrodów; różne formy roślinności ozdobnej w uzdrowisku, parkach podworskich i towarzyszące zabudowie mieszkaniowej. Na terenach rolniczych dominuje mozaika siedliskowa, złożona z pól uprawnych, zarośli oraz zagajników. W dolinach rzek Bystrej, Bochotniczanki, Ciemięgi, Strumyka Olszowieckiego i cieków wodnych bez nazwy występują łąki trwałe. Warstwę krzewów tworzą: leszczyna, jarzębina, kalina, wawrzynek wilczełyko; w warstwie zielnej poza gatunkami pospolitymi spotyka się gatunki chronione: marzanka wonna, kopytnik, parzydło leśne, linia złotogłów, śnieżyczka i przebiśnieg. W zbiorowiskach łąkowych poza gatunkami pospolitymi występują dwa gatunki chronione: storczyk pospolity oraz goździk pyszny.
87 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W zbiorowiskach wodnych i szuwarowych (stawy w Czesławicach i Antopolu, cieki wodne) występuje grążel żółty (gatunek chroniony). Na obszarze gminy występuje 10 gatunków roślin podlegających ochronie ścisłej oraz 7 gatunków podlegających ochronie częściowej. Reprezentują one zbiorowiska wodne, łąkowe, kserotermiczne (wisienka stepowa koło Zabłocia, w Nałęczowie i Antopolu) i leśne.
Lasy Lasy zajmują powierzchnię 426 ha, co stanowi 6,8% powierzchni gminy (dane GUS). Łączna powierzchnia lasów oraz terenów zadrzewionych i zakrzewionych wynosi 452 ha (dane IUNG). Jest to jeden z najniższych wskaźników w województwie lubelskim – średnio w województwie lasy stanowią 16,2% powierzchni, a w kraju 27,7%. Dla porównania – średnia lesistość w Europie wynosi 32%, a przyjęty w krajach UE wskaźnik kierunkowy – 42%. Tak niska lesistość, charakterystyczna dla całej Wyżyny Lubelskiej, wynika z naturalnych cech środowiska przyrodniczego i intensywnego rolniczego wykorzystania obszarów. Większość terenów leśnych znajduje się w granicach stref ochronnych uzdrowiska – 399 ha, co stanowi 16,7 % powierzchni uzdrowiska. Największe kompleksy leśne w granicach uzdrowiska to Las Wąwozy, Las Zakładowy, kompleks leśny w Charzu A, kompleksy w Bochotnicy i Cynkowie. Na terenach rolniczych występują lasy małopowierzchniowe, głównie porastające zbocza wąwozów, oraz remizy śródpolne. Przeważają lasy na siedliskach boru świeżego, rzadziej mieszanego, głównie w trzeciej i czwartej grupie wieku. Panującym siedliskiem jest grąd (Tilio-Carpinetum), seria żyzna odmiany małopolskiej; dominują drzewostany grabowo-dębowe i grabowo-lipowe z domieszką klonu. Zwarcie koron od 70% do 100%. Warte odnotowanie jest występowanie buka w Nałęczowie i Antopolu, są to stanowiska kresowe poza zwartym zasięgiem występowania gatunku. W gęstym i bogatym podszycie występuje kalina, jarzębina, leszczyna, kruszyna, bez czarny, wawrzynek wilczełyko oraz podszyt grabu, dębu, brzozy i osiki. W warstwie zielnej występują gatunki chronione: marzanna wonna, lilia złotogłów, śnieżynka i przebiśnieg, kopytnik, parzydło leśne. W rejonie Cynkowa i Czesławic w dolinach rzek Bystrej i Bochotniczanki występują niewielkie fragmenty lasów wilgotnych z przewagą olchy, na siedliskach olsu. Własność prywatną stanowi 397 ha lasów (93,2% ogólnej powierzchni lasów). Według inwentaryzacji przyrodniczej gminy z 1991 r. około 30% powierzchni lasów powinno uzyskać status lasów glebochronnych oraz około 80% lasów w granicach stref ochronnych uzdrowiska – status lasów uzdrowiskowo-klimatycznych. Lasy, mimo stosunkowo niewielkiej powierzchni, mają ogromne znaczenie klimatyczne i krajobrazowe. Lasy otaczające Nałęczów wpływają na łagodzenie bodźcowości klimatu, powinny więc podlegać ochronie jako czynniki stabilizacji klimatycznej uzdrowiska.
88 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Parki i ogrody W mieście i gminie zachowały się zabytkowe parki podworskie ze starodrzewiem: - Park Zdrojowy w Nałęczowie o powierzchni 20,9 ha, o charakterze ogrodu angielskiego; ze starodrzewiem w liczbie około 1300 drzew z licznymi okazami dendrologicznymi o wartościach pomnikowych – wyróżniają się kasztanowce, lipy, buki, sosny, dęby, jesiony, a także unikalne katalpy, skrzydłoorzechy chińskie i tulipanowce amerykańskie, rośnie tu ponadto około 3500 drzew młodych o pierśnicy około 30 cm, - park w Antopolu o powierzchni około 10 ha, ze starodrzewiem liczącym około 500 drzew, w tym okazy o wartościach pomnikowych i egzotyczne, - pozostałości parku w Bronicach o powierzchni około 3 ha, zachowało się około 100 drzew, w tym pięć pomników przyrody i liczne okazy o wartościach pomnikowych, - park w Czesławicach o powierzchni 20 ha, starodrzew liczący około 2300 drzew, w tym siedem pomników przyrody i liczne okazy o wartościach pomnikowych oraz drzewa egzotyczne, - pozostałości ogrodu dworskiego w Drzewcach, o powierzchni 5 ha, z zachowanymi 350 drzewami, wśród których są okazy o wartościach pomnikowych, - pozostałości ogrodu dworskiego w Sadurkach (użytkowanego przez szkołę podstawową), na powierzchni 2,5 ha rośnie około 100 drzew, w tym pomnik przyrody. Starodrzew ogrodu dworskiego w Sadurkach winien być objęty ochroną planistyczną; pozostałe zespoły parkowo-dworskie wraz ze starodrzewem są wpisane do rejestru zabytków województwa lubelskiego. W mieście znajdują się trzy zieleńce o łącznej powierzchni 3,5 ha, zieleń w zabudowie wielorodzinnej, roślinność towarzysząca ciągom komunikacyjnym, bogate ogrody ze starodrzewem przy zabytkowej i współczesnej zabudowie pensjonatowej i jednorodzinnej. Wzdłuż dróg w mieście i gminie, stanowiących historyczne dojazdy do zespołów pałacowo- parkowych, występują aleje i szpalery drzew o wybitnych walorach przyrodniczo- krajobrazowych. Wiejskie ogrody pełnią funkcję użytkową i ozdobną.
12.2. Fauna Brak dużych i zwartych kompleksów leśnych, małe zróżnicowanie siedlisk, dominacja pól uprawnych z zabudową siedliskową i wyspecjalizowane uprawy sadownicze w północnej części gminy – te cechy gminy nie tworzą dobrych warunków bytowania zwierząt ani dla bioróżnorodności fauny. Również silna antropopresja (intensywny ruch turystyczny) nie sprzyja bytowaniu fauny. Przeważają gatunki związane z agrocenozami. Najbardziej atrakcyjnymi terenami pod względem faunistycznym są: łąkowa dolina Bystrej, stawy hodowlane w Czesławicach i obszary leśne. Walory faunistyczne gminy posiadają rangę lokalną; wyjątkiem jest entomofauna w dolinie Bystrej o randze wojewódzkiej – stwierdzono występowanie 13 gatunków motyli (paź królowej, mieniak tęczowiec, listkowiec cytrynek, modraszek ikar, 6 gatunków rusałek), 11 gatunków trzmieli.
89 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Ptaki reprezentuje 26 gatunków – drozd śpiewak, trzy gatunki dzięciołów, dzięciołek, grzywacz, grubodziób, kukułka, kraska, słowik szary, trzy gatunki muchówek, pierwiosnek, sójka. Ptaki bytujące w dolinie Bystrej to brzegówka, makolągwa, pliszka żółta, przepiórka, skowronek, świergotek łąkowy, zimorodek.
13. Ochrona przyrody 13.1. Europejskie systemy przyrodnicze ECONET-PL Paneuropejska sieć ekologiczna EECONET (European Ecological Network) stanowi spójny przestrzenne i funkcjonalnie system reprezentatywnych i najlepiej zachowanych pod względem różnorodności biologicznej obszarów Europy. Została przyjęta przez Radę Europy w 1992 r.; wiąże się ściśle z Konwencją o Różnorodności Biologicznej (1992) i Paneuropejską strategią ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej (1995). Elementem tego systemu, utworzonym zgodnie z koncepcją i metodyką przyjętą w EECONET, jest Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET-PL. ECONET-PL stanowi wieloprzestrzenny system obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych dla różnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu. Elementami sieci są obszary węzłowe z wyodrębnionymi biocentrami i strefami buforowymi, korytarze ekologiczne oraz obszary wymagające renaturyzacji. W ECONET-PL wyróżniono 78 obszarów węzłowych (46 o randze międzynarodowej i 32 o randze krajowej) zajmujących razem 31% powierzchni Polski, oraz 110 korytarzy ekologicznych (38 o randze międzynarodowej i 72 o randze krajowej). Łącznie sieć obejmuje 46% terytorium kraju. Sieć ECONET-PL zawiera w sobie również obszary prawnie chronione (parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty), ostoje przyrody CORINE, główne ostoje ptaków, najczęściej stanowiące biocentra węzłów. Sieć ECONET-PL nie posiada umocowania prawnego, stanowi jednak wytyczną polityki przestrzennej. Centralna i południowa część gminy Nałęczów – do linii kolejowej – położona jest w obrębie obszaru węzłowego Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET-PL o znaczeniu międzynarodowym – Obszar Środkowej Wisły, rozciągającym się do Sandomierza do Warszawy. Biocentrum tego obszaru stanowi międzywale Wisły oraz przylegające do niego parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. Dolina Wisły odgrywa kluczową rolę w krajowym systemie obszarów chronionych, bowiem jako główna droga migracji gatunków w skali kraju stanowi transregionalny korytarz ekologiczny, zapewniający spójność przestrzenną i funkcjonalną systemu.
CORINE Biotopes Celem programu CORINE funkcjonującego w Unii Europejskiej od 1985 roku jest tworzenie spójnego systemu informacji o środowisku przyrodniczym poprzez sporządzanie opisów bogactwa przyrodniczego i inicjowanie prac nad systemami informacyjnymi krajów
90 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego członkowskich UE – w celu rozpoznawania i wyznaczania ostoi przyrodniczych o znaczeniu europejskim. W Polsce program CORINE realizowany jest w trzech działach tematycznych: CORINE Land Cover (użytkowanie ziemi), CORINE Air Pollution (zanieczyszczenia atmosfery – główne źródła i rozprzestrzenianie) oraz CORINE Biotopes (identyfikacja, inwentaryzacja i opis miejsc, których ochrona jest szczególnie istotna dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy). Efektem programu CORINE Biotopes jest baza danych zawierająca informacje o ostojach rzadkich i zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i ich siedlisk. Zgodnie z decyzją Departamentu Ochrony Przyrody Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz uchwałą Państwowej Rady Ochrony Przyrody z 1996 roku program CORINE Biotopes stanowić ma jeden z elementów systemu informacyjnego ochrony przyrody w Polsce. Bazując na listach gatunków ujętych w Konwencji Berneńskiej, czerwonej księdze IUCN i polskiej czerwonej księdze, w krajowej liście CORINE zagrożonych gatunków zawarto 53 gatunki roślin występujących w Europie Środkowej i 36 gatunków występujących w Polsce, oraz 139 gatunków kręgowców i 136 gatunków bezkręgowców. Wyznaczona ostoja CORINE spełnia następujące warunki: - jest obszarem występowania nie więcej niż 1% europejskiej populacji gatunku lub biotopu z listy CORINE; - jest jednym z co najwyżej 5 miejsc występowania gatunku lub biotopu z listy CORINE w regionie; - jest jednym ze 100 najważniejszych miejsc występowania gatunku z listy CORINE w Europie. Wyznaczono 961 ostoi, które zajmują 10 – 12% powierzchni Polski. W województwie lubelskim wyznaczono 51 ostoi, w przygotowaniu jest wyznaczenie dalszych obszarów. W programie Unii Europejskiej CORINE biotopes, służącym do rozpoznawania i wyznaczania ostoi przyrodniczych o znaczeniu europejskim, wskazano dolinę Ciemięgi, sąsiadującą od wschodu z gminą Nałęczów. Ostoja Doliny Ciemięgi o powierzchni 1.084 ha wskazana jest do szczególnej ochrony z uwagi na walory krajobrazowe i siedliskowe.
13.2. Kazimierski Park Krajobrazowy Kazimierski Park Krajobrazowy został utworzony rozporządzeniem Nr 29 Wojewody Lubelskiego z dnia 15 czerwca 1998 r. w sprawie Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych; pierwszy akt prawny ustanawiający Kazimierski Park Krajobrazowy powstał w 1979 roku. Zasady ochrony Parku i jego otuliny zostały ustalone rozporządzeniem Wojewody Lubelskiego Nr 29 z dnia 15 maja 2003 roku, zmienionym rozporządzeniem Wojewody Lubelskiego Nr 4 z 23 marca 2005 roku w sprawie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. KPK obejmuje obszar o powierzchni 14.961 ha położony w powiecie puławskim, na terenie gmin: Janowiec, Końskowola, Nałęczów, Wąwolnica, miasta i gminy Kazimierz Dolny, miasta i gminy Puławy; oraz w powiecie opolskim na terenie gmin: Karczmiska i Wilków.
91 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Celem ochrony Parku jest zachowanie niepowtarzalnych walorów przyrodniczych, krajobrazowych, kulturowych, historycznych i turystycznych środowiska (zaliczanych do najcenniejszych w Polsce) ze szczególnym uwzględnieniem interesujących biocenoz zboczy doliny Wisły, wąwozów i skarp lessowych z licznie występującymi gatunkami rzadkich roślin. Otulina Parku o powierzchni 24.189 ha, zabezpieczająca Park przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych, położona jest w powiecie puławskim na terenie gmin: Janowiec, Końskowola, Kurów, Wąwolnica, miasta i gminy Kazimierz Dolny, gminy miejskiej Nałęczów, miasta i gminy Puławy; w powiecie opolskim na terenie gmin Karczmiska i Wilków oraz w powiecie lubelskim na terenie gminy Wojciechów. W gminie Nałęczów granicami Kazimierskiego Parku Krajobrazowego objęty jest obszar o powierzchni około 50 ha w miejscowości Drzewce Kolonia; środkowa i wschodnia część gminy o powierzchni 3130 ha, w tym obszar uzdrowiska, położona jest w obrębie otuliny KPK. Zarządcą Parku jest Dyrektor Zarządu Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych w Lublinie, nadzór sprawuje Wojewódzki Konserwator Przyrody w Lublinie. W 1979 roku zespół naukowców pod kierownictwem prof. Tadeusza Chmielewskiego opracował Plan Ochrony Kazimierskiego Parku Krajobrazowego; wobec zmienionych regulacji prawnych opracowanie to nie jest wiążące pod względem prawnym. Zgodnie w przywołanym wyżej rozporządzeniem w Parku zabrania się: 1) lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska; 2) lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; 3) wypalania roślinności i pozostałości roślinnych, wydobywania skał, minerałów i torfu oraz niszczenia gleby; 4) lokalizacji ośrodków chowu, hodowli – posługujących się metodą bezściółkową; 5) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych; 6) likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno- błotnych; 7) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody i zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz gospodarka rybacka; 8) umieszczania tablic reklamowych poza obszarami zabudowanymi; 9) likwidowania zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych; 10) umyślnego zabijania dziko żyjących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych, tarlisk i złożonej ikry, ptasich gniazd oraz wybierania jaj; 11) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem obiektów związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym. Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą zadań realizowanych na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa.
92 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 13.3. Obszary sieci Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, jak i typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady Europy 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady Europy 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; dyrektywy zostały transponowane do polskiego prawa, przede wszystkim do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Na obszarze Gminy Nałęczów ani w jej bezpośrednim sąsiedztwie nie wyznaczono obszarów sieci Natura 2000 ani obszarów projektowanych, objętych tzw. „shadow list”. Najbliższe obszary to: - „Płaskowyż Nałęczowski” specjalny obszar ochrony siedlisk SOO (kod PLH 060015), obejmujący Kazimierz Dolny, Puławy, Końskowolę, Bochotnicę, - „Dolina Środkowej Wisły” obszar specjalnej ochrony ptaków OSO (PLB 140004), Wisła pomiędzy Dęblinem a Płockiem, - „Małopolski Przełom Wisły”, obszar specjalnej ochrony ptaków OSO (PLB140006) obejmujący dolinę Wisły od Józefowa do Kazimierza, - „Przełom Wisły w Małopolsce”, specjalny obszar ochrony siedlisk SOO (PLH060045), do ujścia Sanny powyżej Annopolu do Puław, - „Opole Lubelskie”, uznany jako obszar o znaczeniu wspólnotowym OZW (PLH060054). Istniejące i projektowane zagospodarowanie gminy Nałęczów nie wywiera oddziaływania na obszary Natura 2000.
13.4. Pomniki przyrody W obszarze gminy znajdują się następujące cenne drzewa objęte ochroną prawną jako pomniki przyrody: Numer na Numer Położenie Nazwa drzewa, Akt utworzenia rysunkach kolejny Właściciel / użytkownik pierśnica Studium pomnika 1143/14/16 Nałęczów – Antopol lipa drobnolistna Zarządzenie Woj. droga wojewódzka (530 cm) Lubelskiego Nr 42 1 Nałęczów-Lublin z 22.10.1987 Zarząd Dróg Wojewódzkich 1144/14/17 Nałęczów dąb szypułkowy Zarządzenie Woj. 2 ul. 1 Maja 9, (390 cm) Lubelskiego Nr 42 posesja Stefanii Pieleckiej z 22.10.1987
93 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 1150/14/23 Nałęczów miłorząb chiński Zarządzenie Woj. Zgromadzenie Sióstr (210 cm) Lubelskiego Nr 22 3 Sług Jezusa z 11.06.1992 ul. Chmielewskiego 2 1151/14/24 Nałęczów dwie topole białe Zarządzenie Woj. 4 Muzeum St. Żeromskiego (320 cm i 520 cm) Lubelskiego Nr 13 Żeromskiego 8 z 2.08.1993 1142/14/15 Sadurki lipa drobnolistna Zarządzenie Woj. droga Sadurki-Nałęczów (520 cm) Lubelskiego Nr 42 5 Skarb Państwa / z 22.10.1987 Zarząd Dróg Wojewódzk. 1145/14/18 Bronice Kolonia surmia zwyczajna Zarządzenie Woj. 6 zespół dworsko-parkowy (250 cm) Lubelskiego Nr 1 dz. nr 183/5 z 18.07.1990 1146/14/19 Bronice Kolonia klon pospolity Zarządzenie Woj. 7 zespół dworsko-parkowy (270 cm) Lubelskiego Nr 1 dz. nr 183/5 z 18.07.1990 1147/14/20 Bronice Kolonia klon pospolity Zarządzenie Woj. 8 zespół dworsko-parkowy (315 cm) Lubelskiego Nr 1 dz. nr 183/5 z 18.07.1990 1148/14/21 Bronice Kolonia jesion wyniosły Zarządzenie Woj. 9 zespół dworsko-parkowy (430 cm) Lubelskiego Nr 1 dz. nr 183/5 z 18.07.1990 1149/14/22 Bronice Kolonia kasztanowiec Zarządzenie Woj. 10 zespół dworsko-parkowy zwyczajny Lubelskiego Nr 1 dz. nr 183/5 (260 cm) z 18.07.1990 1193/14/66 Czesławice miłorząb japoński Zarządzenie Woj. 11 zespół pałacowo-parkowy (480 cm) Lubelskiego Nr 220 dz. nr 1234/1 z 17.12.2002 1194/14/67 Czesławice lipa drobnolistna Zarządzenie Woj. 12 zespół pałacowo-parkowy (325 cm) Lubelskiego Nr 220 dz. nr 1234/1 z 17.12.2002 1195/14/68 Czesławice lipa drobnolistna Zarządzenie Woj. 13 zespół pałacowo-parkowy (380 cm) Lubelskiego Nr 220 dz. Nr 1233/2 z 17.12.2002 1196/14/69 Czesławice sosna wejmutka Zarządzenie Woj. 14 zespół pałacowo-parkowy (373 cm) Lubelskiego Nr 220 dz. nr 1234/1 z 17.12.2002 1197/14/70 Czesławice modrzew Zarządzenie Woj. 15 zespół pałacowo-parkowy europejski Lubelskiego Nr 220 dz. nr 1234/1 (407 cm) z 17.12.2002 1198/14/71 Czesławice sosna wejmutka Zarządzenie Woj. 16 zespół pałacowo-parkowy (370 cm) Lubelskiego Nr 220 dz. nr 1234/1 z 17.12.2002 1199/14/72 Czesławice buk zwyczajny Zarządzenie Woj. 17 zespół pałacowo-parkowy (390 cm) Lubelskiego Nr 220 dz. nr 1233/2 z 17.12.2002
94 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Lipa drobnolistna – pomnik przyrody rosnąca w Drzewcach przy skrzyżowaniu dróg koło cmentarza wojennego uległa spaleniu. Lipa drobnolistna – pomnik przyrody przy drodze wojewódzkiej Sadurki – Nałęczów (nr 5) jest w złym stanie i wymaga pilnych zabiegów pielęgnacyjnych. Drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego rozpadu, o ile zachowanie drzewa nie stanowi zagrożenia dla ludzi i ich mienia, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody. Ochroną prawną poprzez wpisanie do rejestru zabytków objęte są aleje i szpalery drzew: - aleja 149 lip drobnolistnych w Drzewcach wzdłuż drogi Drzewce – Bronice, wpisana do rejestru zabytków pod nr A/754 (nr 43 na rysunkach Studium), - aleja 60 kasztanowców wzdłuż drogi prowadzącej do pałacu w Drzewcach, wpisana do rejestru zabytków pod nr A/754 (nr 43 na rysunkach Studium), - aleja 86 lip drobnolistnych w Czesławicach, przy bocznej drodze do Piotrowic Małych oraz aleje lip drobnolistnych przy drogach do Nałęczowa i do Sadurek, wpisane do rejestru zabytków pod nr A/727 (nr 42 na rysunkach Studium).
13.5. Obszary i obiekty wskazane do objęcia ochroną prawną W Studium Uwarunkowań i Kierunków zagospodarowania Przestrzennego Gminy Nałęczów z 2002 roku oraz w Ekofizjografii Podstawowej Gminy Nałęczów z 2004 roku wskazano następujące obszary i obiekty do objęcia ochroną prawną:
Drzewa, aleje i szpalery drzew Ochroną prawną poprzez uznanie za pomniki przyrody należy objąć następujące drzewa i aleje drzew o wartościach pomnikowych: - 13 lip drobnolistnych w Ludwinowie, w centralnej części wsi, - lipa drobnolistna o obwodzie pnia 390 cm w Sadurkach przy drodze do Ożarowa, - lipa drobnolistna o obwodzie pnia 350 cm w Sadurkach przy szkole podstawowej, - lipa drobnolistna o obwodzie pnia 310 cm w Sadurkach na gruncie p. Poniatowskiego.
Źródło „Cynków” Ochroną prawną w drodze uznania za pomnik przyrody należy objąć źródło descensyjne podzboczowe, utworzone w szczelinach skał kredowych pod kilkumetrowej wysokości zboczem doliny Bochotniczanki na lewym brzegu, pod lasem w miejscowości Cynków. Wydajność źródła szacuje się na 33 l/sek.
Lasy ochronne Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej z dnia 25 sierpnia 1992 r. wskazuje się część lasów prywatnych do uznania za lasy ochronne.
95 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Lasy glebochronne pełnią funkcję ochrony gleby – na zboczach o nachyleniu 20-30%, na terenach podatnych na usuwiska, na stromych zboczach jarów i wąwozów wraz terenem o szerokości 25-30 m od krawędzi zbocza. Funkcje glebochronne pełni Las Wąwozy w Nałęczowie oraz lasy położone w miejscowościach: Bochotnica Kolonia, Bronice, Bronice Kolonia, Chruszczów Kolonia, Cynków, Czesławice, Drzewce, Drzewce Kolonia, Ludwinów, Paulinów, Piotrowice, Sadurki i Strzelce, o ogólnej powierzchni 134,58 ha. Lasy wodochronne pełnią funkcję ochrony zasobów wodnych – przede wszystkim lasy chroniące układ wodny i obszar źródliskowy w Cynkowie, o powierzchni 1,15 ha. Lasy stabilizacji klimatycznej – to park leśny Las Wąwozy w Nałęczowie i lasy położone w granicach strefy C ochrony uzdrowiskowej w miejscowościach Charz A i B, Bochotnica, Bochotnica Kolonia, Sadurki i Cynków, o powierzchni około 366,38 ha. Lasy wskazane do uznania za lasy ochronne określone są na rysunkach Studium. W doniesieniu do lasów prywatnych w Gminie Nałęczów, uznanie lasu za ochronny następuje w drodze decyzji Wojewody Lubelskiego, na wniosek Starosty Puławskiego, uzgodniony z właścicielem lasu i zaopiniowany przez Radę Miejską w Nałęczowie. Zasady prowadzenia gospodarki leśnej w lasach glebochronnych, wodochłonnych i stabilizacji klimatycznej określone zostaną w akcie prawnym o uznaniu lasów za ochronne. W szczególności przy określaniu zasad prowadzenia gospodarki leśnej w lasach ochronnych należy uwzględnić: - zachowanie trwałości lasów poprzez dbałość o ich stan zdrowotny i sanitarny, preferowanie naturalnego odnowienia, ochrona stosunków wodnych, - kształtowanie struktury gatunkowej lasu zgodnie z warunkami siedliskowymi, działania w celu powiększania różnorodności biologicznej i zwiększania odporności lasu na czynniki zagrażające, - zakaz pozyskiwania żywicy i karpiny, ograniczenie pozyskiwania innych pożytków leśnych w sposób zapewniający maksymalną ochronę gleby i roślinności leśnej.
14. Krajobraz kulturowy O walorach krajobrazowych gminy decydują czynniki naturalne – rzeźba terenu, szata roślinna oraz czynniki antropogeniczne – historyczne i współczesne zagospodarowanie terenu. Charakterystyczną cechą krajobrazu gminy są lekko faliste wierzchowiny i łagodne zbocza, przecinane rozgałęzionymi wąwozami z bujną roślinnością, płaskie doliny Bystrej i Bochotniczanki ograniczone stromymi zboczami, głęboko wcięte w podłoże lessowe i suche doliny z rozcięciami erozyjnymi. Wzgórza otaczające miasto stanowią punkty widokowe i strefy ekspozycji krajobrazowej. Charakterystyczną cechą krajobrazu jest bujna zieleń, porastająca wąwozy i zbocza. Rozległe wąwozy, porastającą je zieleń i mało przekształcone dna dolin rzecznych można zaliczyć do krajobrazu seminaturalnego, tworzącego charakterystyczny typ krajobrazu lessowego, unikatowego w stosunku do innych mezoregionów. Najwyższymi walorami krajobrazowymi cechuje się centralna i południowa część gminy.
96 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Pozostała część gminy to typowy krajobraz kulturowy, z dominacją pól uprawnych i ogrodów z licznymi uprawami sadowniczymi. Dominuje otwarty krajobraz rolniczy z rozproszoną zabudową siedliskową i mieszkaniową oraz rozluźnionymi ciągami zabudowy wzdłuż dróg wiejskich. Charakterystyczną cechą obszarów lessowych z glebami wysokich klas bonitacyjnych, od pokoleń uprawianych rolniczo, jest wyjątkowo mała lesistość. Występuje jednak bogate zadrzewienie śródpolne i przydrożne, remizy śródpolne, zadarnienia i zakrzaczenia. Wzbogacają krajobraz zespoły parkowo-dworskie w Antopolu, Czesławicach, Bronicach i stawy hodowlane w Antopolu i Czesławicach. Wybitnymi walorami krajobrazowymi odznacza się Park Zdrojowy z zabytkową zabudową i centrum miasta z zabytkowymi willami i bogatą zielenią ogrodów i parków.
15. Ocena odporności środowiska na degradację Oporność środowiska na degradację jest zależna od naturalnej odporności elementów środowiska i skali antropopresji. Najistotniejszy, z punktu widzenia zagospodarowania przestrzennego, jest stopień odporności biosfery, hydrosfery i pedosfery.
Szata roślinna Zagrożenie dla szaty roślinnej tworzą dwa rodzaje czynników degradujących: - czynniki pochodzenia antropogenicznego: oddziaływanie zakładów produkcyjnych, chemizacji rolnictwa, zmiana stosunków wodnych (źle prowadzona melioracja, leje depresyjne powstające przy odwadnianiu fundamentów, zmniejszanie powierzchni biologicznie czynnej), napór inwestycyjny i rekreacji indywidualnej; - działanie szkodników, chorób i innych czynników pochodzenia naturalnego, atakujących osłabioną biosferę. Szkodliwe działanie czynników pochodzenia antropogenicznego wpływa przede wszystkim na stan lasów i runa leśnego. W gminie Nałęczów przeważają drzewostany liściaste, grądowo-dębowe, najbardziej odporne na czynniki degradujące. Udział najmniej odpornych drzewostanów iglastych (sosna) jest niewielki. Istotnym wskaźnikiem odporności jest również żyzność siedlisk leśnych. Najbardziej odporne są drzewostany leśne na siedliskach olsu jesionowego, lasu świeżego i lasu wilgotnego, średnio odporny jest las mieszany i las mieszany wilgotny. Najbardziej przydatne do celów rekreacji są lasy na siedliskach lasu świeżego i boru świeżego w IV i wyższych klasach wiekowych drzewostanów – typ lasów przeważający w Nałęczowie. Szacuje się, że dla tej grupy siedliskowej lasów, przy odpowiednim zagospodarowaniu, pojemność rekreacyjna waha się od 16 do 32 osób na 1 ha/dobę. W gminie Nałęczów nie ma zakładów produkcyjnych mogących wywierać szkodliwy wpływ na lasy, a presja rekreacyjna jest stosunkowo niewielka, również w lasach w bezpośrednim sąsiedztwie Nałęczowa. Lasy w gminie, w tym również małoprzestrzenne tereny leśne, nie są zagrożone degradacją.
Hydrosfera
97 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Odporność hydrosfery na degradację jest jednym z podstawowych wskaźników określających możliwość zagospodarowania środowiska wodnego. Wody są szczególnie podatne na zanieczyszczenia i charakteryzują się dużą dynamiką ich rozprzestrzeniania – a jednocześnie stosunkowo wysokimi możliwościami regeneracji po wyeliminowaniu źródła zanieczyszczeń (zwłaszcza wody powierzchniowe płynące). O odporności środowiska wodnego na degradację decydują przede wszystkim: - wielkość przepływu i stopień uregulowania koryta rzecznego, - pojemność zbiorników wodnych i prędkość wymiany wody, - stan obudowy biologicznej koryt rzecznych i zbiorników wodnych, - głębokość występowania wód podziemnych, - kontakt hydrauliczny wód powierzchniowych z wodami podziemnymi, - stopień przepuszczalności podłoża. Wody rzek Bystrej i Bochotniczanki, przy małej wodności i stosunkowo niewielkim spadku, mają bardzo małą zdolność do samooczyszczania. Degradujący wpływ mają spływy z pól, niosące zanieczyszczenia nawozami i środkami chemicznej ochrony roślin, a także spłukujące pyły lessowe z powierzchniowej warstwy gleby; czynnikiem sprzyjającym spływom jest znaczne urzeźbienie terenu. Wody podziemne warstwowo-szczelinowe poziomu kredowego pozostają w związku hydraulicznym z wodami czwartorzędowymi, co zwiększa ich podatność na zanieczyszczenia. Warstwy izolujące poziomy wodonośne są łatwo przepuszczalne i nie utrudniają migracji zanieczyszczeń do wód wgłębnych. Tym niemniej wody poziomu kredowego czerpane do celów komunalnych są zadawalającej jakości. Nieliczne stawy na terenie gminy jako wody stojące lub o niewielkiej prędkości wymiany wody mają małą naturalną zdolność do samooczyszczania.
Gleby Odporność gleb na degradację rozpatruje się w dwóch kategoriach: - odporność geochemiczna, wynikająca z fizycznych i chemicznych właściwości gleb; wskaźnikiem jest tu pojemność kompleksu sorpcyjnego (najdrobniejszej frakcji glebowej, niosącej ładunek ujemny, posiadającej zdolność wchłaniania i zatrzymywania jonów dodatnich) i stopień jego wysycenia kationami wapnia i magnezu, - odporność biogeochemiczna, rozumiana jako odporność środowiska glebowo-roślinnego; szata roślinna charakteryzująca się dużą zdolnością do pochłaniania i redukcji zanieczyszczeń może wzmocnić odporność środowiska glebowo-roślinnego. Wysoki stopień odporności gleb należy rozumieć jako zdolność zapewnienia roślinom ciągłości wegetacji w warunkach różnych presji. Na obszarze gminy zdecydowanie przeważają gleby wysokich klas bonitacyjnych, a więc o najwyższej odporności na czynniki degradujące. Istotnym elementem odporności gleb na degradację jest ich podatność na erozję wodną i wąwozową. Gleby wytworzone ze skały lessowej (występujące na całym obszarze gminy)
98 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego charakteryzują się bardzo niską odpornością i podlegają znacznej degradacji, zwłaszcza w strefach o dużym urzeźbieniu terenu. Erozją wodną silną i bardzo silną zagrożone jest ponad 4% powierzchni gminy; największe zagrożenie występuje na zboczach doliny Bystrej i jej dopływów. Natomiast erozją wąwozową bardzo silną zagrożone jest 22% powierzchni gminy, głównie w części północno- zachodniej. Ochrona gleb przed erozją stanowi poważny problem agroekologiczny. Rozwiązaniem może być wskazanie w Studium i planach miejscowych najbardziej zagrożonych gleb pod zalesienia lub zakrzaczenia (zadarnienia).
16. Fizjograficzne warunki rozwoju gminy Podstawowymi czynnikami fizjograficznymi warunkującymi rozwój gminy są: - cechy morfometryczne rzeźby terenu, - warunki gruntowo-wodne, - klimat lokalny, - jakość gleb pod względem przydatności do zabudowy, - zagrożenia i ograniczenia wynikające z cech środowiska. Morfologia i cechy morfometryczne obszaru gminy są odpowiednie dla rozwoju wszelkich form zagospodarowania. Szczególnie korzystne są obszary wierzchowinowe oraz lekko nachylone stoki o ekspozycji południowej i zachodniej o nachyleniu do 5%, obejmujące około 80% powierzchni gminy. Tereny o spadkach powyżej 10%, niekorzystne do zabudowy i trudne w użytkowaniu rolniczym, obejmują zbocza dolin rzek Bystrej, Bochotniczanki i Strumyka Olszowieckiego oraz stoki suchych dolin. Dna dolin rzecznych i strefy przydolinne, tereny bezodpływowe i suche doliny nie sa odpowiednie do lokalizacji zabudowy, zwłaszcza mieszkaniowej. Właściwe warunki geologiczno-inżynierskie, stanowiące funkcje budowy geologicznej i warunków wodnych, występują na wierzchowinach i stokach o niewielkim nachyleniu. Warstwy lessu na skałach węglanowych stanowią dobre podłoże budowlane. Ograniczeniem mogą być występujące w warstwach lessu zjawisko erozji podziemnej – sufozji. Wody gruntowe na wierzchowinach występują na głębokości ponad 5 m ppt. W dnach dolin rzecznych występują małokorzystne i niekorzystne warunki gruntowo-wodne. Podłoże tworzą grunty organiczne, torfy, mady i namuły z wysokim i wykazującym okresowe wahania poziomem wód gruntowych. Ponadto dna dolin rzecznych charakteryzują się niekorzystnymi warunkami klimatu lokalnego – podwyższoną wilgotnością powietrza, zastoiskami chłodnego powietrza, występowaniem mgieł i oparów. Ze względu na konieczność zachowania ciągłości przestrzennej systemów przyrodniczych, obejmujących dna dolin rzecznych wraz z dopływami, a także ze względu na ograniczenia prawne (dna dolin rzecznych stanowią tereny narażone na zalanie wodami powodziowymi) – dna dolin rzek Bystrej, Bochotniczanki, Strumyka Olszowieckiego i ich dopływów należy wyłączyć z lokalizacji wszelkie formy zabudowy mieszkaniowej. Warunki lokalizacji zabudowy o funkcjach turystyki, sportu, rekreacji w sąsiedztwie dolin powinny uwzględniać zachowanie ciągłości ekosystemów i dobrze przewietrzanie miasta.
99 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Niekorzystne warunki klimatyczne i w mniejszym stopniu gruntowe występują również w dnach suchych dolin – przede wszystkim jednak są to obszary spływu wód opadowych i roztopowych, wobec czego powinny również być wykluczone spod zabudowy. Niekorzystne warunki geologiczno-inżynierskie występują również w sąsiedztwie krawędzi skarp i stromych zboczy. Prace budowlane mogą zakłócić równowagę skarp, doprowadzić do uaktywnienia procesów erozji wodnej i powstawania osuwisk. Istotnym elementem oceny fizjograficznych warunków rozwoju gminy jest zagadnienie przewietrzania obszaru miasta i uzdrowiska. Główny kierunek nawiewu – zachodni – pokrywa się z przebiegiem doliny rzeki Bystrej. Sprzyja to dobremu przewietrzaniu miasta i zachowaniu dobrego klimatu odczuwalnego, sprzyjającego terapii uzdrowiskowej. Okoliczne wzgórza pełniące funkcje osłonową ograniczają nawiewy, dzięki czemu utrzymuje się optymalny stopień przewietrzania, tworzący łagodny klimat o niskiej bodźcowości. Dobra jakość gleb nie stanowi istotnego ograniczenia rozbudowy miasta. Gleby wysokich klas rozmieszczone są równomiernie w obszarze gminy, nie ma więc kryteriów pozwalających określić obszary, które byłyby szczególnie przydatne dla rolnictwa. Dla określenia kierunków urbanizacji o wiele większe znaczenie ma istniejący i projektowany układ komunikacyjny, rozmieszczenie infrastruktury technicznej oraz konieczność podporządkowania kierunków i zasad rozwoju przestrzennego miasta i gminy warunkom optymalnego funkcjonowania uzdrowiska.
VI. Uwarunkowania wynikające ze stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej 1. Rys historyczny Prawdopodobnie w VIII/IX wieku powstał gród na dogodnym do obrony wzgórzu, zwanym Górą Poniatowskiego, położonym pomiędzy ulicami Graniczną i Dulębów. W X – XI w. osadę przeniesiono na wzgórze w Bochotnicy, na którym dziś znajduje się kościół parafialny. Nazwa grodu – Bochotnica – pochodzi od płynącej w wąwozie u podnóża wzgórza rzeczki Bochotniczanki (bochot oznacza plusk, chlupot). Parafię w Bochotnicy erygowano w I poł. XIV w. w tym samym czasie dokonano lokacji wsi na prawie niemieckim, wkrótce potem powstał folwark i dwór w rejonie obecnego Pałacu Małachowskich – śladem tego założenia jest budowla zwana oficyną pałacową. W tym czasie powstała również parafia w Bochotnicy. W osadzie powstały młyny, stawy rybne, zajazd. W 1523 roku właścicielami folwarku zostaje rodzina Samborzeckich; w ciągu 100 lat, poprzez wykup dóbr ziemskich od drobnej szlachty, powstaje klucz bochotnicki. W okresie reformacji Mikołaj Samborzecki zajął zbrojnie dobra należące do parafii, został zniszczony również kościół, odbudowany następnie przez Stanisława Samborzeckiego. W XVII i na początku XVIII wieku wojny i przemarsze wojsk spowodowały upadek gospodarczy Bochotnicy. W XVII wieku Bochotnica należy do rodziny Leśniowolskich, a następnie Rostworowskich. W XVIII wieku właścicielami majątku byli Gałęzowscy. W 1751 roku starosta wąwolnicki Stanisław Małachowski herbu Nałęcz staje się właścicielem klucza Bochotnickiego (Bochotnica, Chruszczów, Strzelce, Sadurki i Cynków), odkupionego od Aleksandra
100 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Gałęzowskiego i w 1772 r. nadaje folwarkowi Bochotnickiemu nazwę „Nałęczów”. W latach 1768 – 1772 buduje rezydencję, zwaną dziś Pałacem Małachowskich. Projektantem i budowniczym Pałacu był Ferdynand Nax – znany warszawski architekt i ekonomista, projektant pałaców w Szczekocinach i Kurozwękach, badacz spławności rzek i projektant kanałów, autor projektu rozbudowy gospodarczej kraju. Pałac utrzymany był w stylu późnobarokowym, z mansardowym dachem i półkolistym frontonem z herbami Nałęcz i Pilawa. W tym czasie również został założony ozdobny park krajobrazowy, stanowiący dziś Park Zdrojowy. W 1772 roku Stanisław Małachowski budowę kościoła parafialnego w Bochotnicy (rozpoczętą przez Felicjana Gałęzowskiego kasztelana lubelskiego). W 1816 roku zostaje założony cmentarz przy kościele parafialnym. Historia Uzdrowiska Nałęczów sięga lat 80. XVIII wieku. Ówczesny właściciel Nałęczowa Antoni Małachowski, wojewoda mazowiecki, przy okazji poszukiwania rud żelaza (dla pozbycia się podagry, którą leczono wówczas kąpielami w wodzie żelazistej) odkrył, że wiele źródeł w jego posiadłości ma właściwości lecznicze. Pierwsze analizy wód pod względem składu chemicznego i właściwości leczniczych wykonał w 1817 roku profesor Uniwersytetu Warszawskiego Józef Jan Celiński. W 1821 roku połowa łazienek i dom gościnny z dwudziestoma pokojami oraz karczma zostają oddane do użytku chorych. W tym czasie opiekę medyczną w uzdrowisku w sezonie letnim sprawował doktor Dysiewicz z Lublina. Z leczenia w uzdrowisku korzystał biskup Adam Cieciszowski (stąd nazwa „Domek Biskupi”) a książę Adam Czartoryski dojeżdżał tu codziennie z siedziby Leona Dembowskiego w Bronicach. Po upadku powstania listopadowego majątek Małachowskich został kompletnie zrujnowany przez wojska rosyjskie. W 1864 roku ogłoszony zostaje ukaz carski o uwłaszczeniu chłopów, co powoduje załamanie gospodarcze, rozpad klucza nałęczowskiego i wyprzedaż majątku. Nałęczów kilkakrotnie zmienia właścicieli, a w 1879 roku nowym właścicielem zostaje inżynier Michał Górski (budowniczy Kolei Nadwiślańskiej). W 1877 roku Michał Górski wydzierżawia tereny dzisiejszego uzdrowiska trzem lekarzom – Fortunatowi Nowickiemu, Konradowi Chmielewskiemu i Wacławowi Lasockiemu. Powołują oni spółkę do prowadzenia zakładu leczniczego. Fortunat Nowicki przez 12 lat prowadził podobny zakład w głębi Rosji, gdzie został zesłany za działalność patriotyczną. Staraniem spółki zostaje wyremontowany Pałac, odbudowane Łazienki i powstaje budynek Zakładu Hydropatii – obecnie sanatorium Nr 1 „Książę Józef”. W 1880 roku do sanatorium przyjeżdżają pierwsi goście – tę datę uznaje się za oficjalne otwarcie uzdrowiska. Wkrótce Nałęczów staje się najmodniejszym uzdrowiskiem w Królestwie Polskim, znaczącym dla polskiego życia kulturalnego, a złoty okres jego rozwoju trwa do 1914 roku. W tym okresie w Nałęczowie bywają i tworzą wybitni pisarze, politycy i artyści. Bolesław Prus przybywa tu po raz pierwszy w 1882 roku, aby leczyć się z agorafobii, i odtąd przybywa tu na wypoczynek przez prawie 30 lat (mieszka w willi „Pod Matką Boską”). W Nałęczowie powstała „Placówka”, „Lalka”, „Faraon” oraz liczne kroniki, w których pisał o walorach klimatycznych, leczniczych i urokach Nałęczowa. Stefan Żeromski przyjechał po raz pierwszy do Nałęczowa w 1890 roku jako guwerner dzieci Michała Górskiego. Tu poznał swoją pierwszą żonę Oktawię z Radziwiłłowiczów
101 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Rodkiewiczową. Tu napisał „Siłaczkę”, „Popioły”, „Dzieje grzechu” i „Różę”; wiele czasu i sił poświęcał pracy społecznej i politycznej. W Nałęczowie tworzył wybitny architekt i działacz społeczny Jan Koszczyc-Witkiewicz – jest projektantem Chaty Żeromskiego (obecnie Muzeum), Szkoły Rzemiosł Budowlanych (przeniesionej następnie do Kazimierza Dolnego), Ochronki (której powstanie było w dużej części sfinansowane przez Stefana Żeromskiego – obecnie Centrum Promocji, Historii i Tradycji Nałęczowa). W Nałęczowie działali także: Henryk Sienkiewicz (mieszkał w willi „Podgórze”), Stanisław Ignacy Witkiewicz, Ignacy Paderewski, Michał Elwiro Andriolli, czołowy przedstawiciel stylu akademickiego w malarstwie Henryk Siemiradzki. Mieszkał tu powstaniec z 1863 roku, botanik, kawaler orderu Virtuti Militari – Gracjan Chmielewski. Obecność tak wybitnych postaci wpływa na podniesienie poziomu oświaty, rozwija się spółdzielczość, napływ kuracjuszy i gości pozwala na poprawę standardów życia mieszkańców. Koniec XIX i początek XX wieku to okres powstania najpiękniejszej części budownictwa nałęczowskiego – w tym okresie powstały zabytkowe wille zgrupowane przede wszystkim przy Alei Lipowej i Armatniej Górze. Większość z nich utrzymana jest w stylu „szwajcarskim”, charakterystycznym dla budownictwa kurortowego. W 1904 roku wybudowano we wsi Charz z inicjatywy lekarzy uzdrowiska „Kąpiele Tanie im. Bolesława Prusa” – dziś już nieistniejące. Za posesją willi „Oktawia” należącą do matki żony Stefana Żeromskiego Oktawii, powstaje w 1905 roku letnia pracownia Żeromskiego, projektu Jana Koszczyca-Witkiewicza – „Chata”. W 1906 roku z inicjatywy Towarzystwa Kredytowego wybudowano Dom Ludowy, według projektu Zenona Chrzanowskiego. W Domu Ludowym mieściło się Towarzystwo Kredytowe i Stowarzyszenie Spółdzielcze „Oszczędność”, Szkoła Rolnicza dla synów włościan, a następnie Muzeum Ziemi Lubelskiej w Królestwie Polskim; kustoszem został Wacław Lasocki. W latach 1905-07 w Nałęczowie rozwija się działalność kulturalno-oświatowa; powstają dwie placówki oświatowe: Koło Macierzy Szkolnej i Towarzystwo Oświatowe „Światło”, organizowane przez niechętne sobie obozy – konserwatywny i postępowy. „Macierz” i „Światło” rywalizują ze sobą – z czego mieszkańcy Nałęczowa i okolicznych wsi odnoszą wiele korzyści. W 1907 roku za honoraria Stefana Żeromskiego powstaje Ochronka według projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza; mieści się tam przedszkole i szkoła elementarna założona przez „Światło”, istniejąca do 1915 roku. W 1909 roku powstaje działające do dziś Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa. Założycielami byli: dr Wacław Lasocki, inż. Adam Nagórski, Edmund Raciborski, dr Karol Benni, inż. Aleksander Kurcjusz, dr Marian Jakowski, adwokat Wacław Łypacewicz i inni. Również w 1909 roku w Wąwozach staraniem Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego w Królestwie Polskim (którego prezesem był dr Karol Benni) powstaje budynek szkoły rzemieślniczej według projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza. Mieszczą się w nim szkoły – zabawkarska, stolarska, koszykarska, rzeźbiarska. W 1929 roku powstaje w tym budynku pierwsza w Polsce Państwowa Szkoła Spółdzielczości Rolniczej, której założycielem był Zygmunt Chmielewski – przyrodni brat Oktawii Żeromskiej.
102 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W 1910 roku w nowowybudowanym gmachu obok Góry Jabłuszko powstaje Szkoła Tkactwa i Gospodarstwa Wiejskiego dla dziewcząt wiejskich, założona przez Koło Ziemianek Lubelskich. W czasie I wojny światowej osada została zniszczona przez rabunkową gospodarkę. Powolne odrodzenie następuje w okresie II Rzeczypospolitej; w 1928 Nałęczów uzyskuje status uzdrowiska, w 1929 staje się siedzibą władz gminy. W okresie międzywojennym uzdrowisko odwiedzało rocznie około 2,5 tysiąca kuracjuszy; o rozwój uzdrowiska i całej miejscowości dba Komisja Zdrojowa. W 1935 roku powstaje połączenie drogowe z Lublinem i Kazimierzem oraz droga do nowej stacji kolejowej. W tym okresie w Nałęczowie bywa marszałek Śmigły-Rydz, minister Józef Beck (jego rezydencją była willa Gioia) i premier Sławoj-Składkowski. W Nałęczowie spędziła dzieciństwo i młodość pisarka Ewa Szelburg-Zarembina. W 1928 roku w dawnej pracowni Żeromskiego, zwanej Chatą, powstaje muzeum Stefana Żeromskiego; w Parku Zdrojowym następuje odsłonięcie jego pomnika, wykonanego przez Aleksandra Żurakowskiego według projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza. II wojna światowa spowodowała upadek Nałęczowa. Uzdrowisko zostało zdewastowane przez Niemców, ponownie rabunkowa eksploatacja gospodarcza spowodowała znaczne zniszczenie całej miejscowości. Zginęło kilkuset mieszkańców miasta. W gminie prężnie działał w podziemiu ruch oporu – Bataliony Chłopskie i Armia Krajowa. W 1945 roku miała miejsce potyczka żołnierzy z oddziału AK Tadeusza Orłowskiego ps. Szatan z NKWD w Lesie Zakładowym; dla uczczenia pamięci żołnierzy w miejscu tym wzniesiono pomnik. W 1950 roku powołano Przedsiębiorstwo Państwowe „Uzdrowisko Nałęczów”, które przejęło zniszczone budynki Zakładu Leczniczego; w 1954 pojawili się pierwsi goście. W latach 1959- 60 rozpoczęto przebudowę głównych ulic oraz remont Pałacu Małachowskich, pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Usunięto drugie piętro i wieżę dobudowaną w 1879 roku, odnowiono wnętrza, przywracając w ten sposób XVIII-wieczny kształt pałacu. W 1960 roku został otwarty Miejski Dom Kultury; mieści się tam m.in. biblioteka miejska i kino „Cisy”. W 1961 roku w Parku Zdrojowym otwarto Pawilon Angielski – dar Fundacji Sue Ryder, słynnej angielskiej działaczki charytatywnej Margaret Susan Ryder. Pawilon został przebudowany. W tym samym roku otwarto w Pałacu Małachowskich Muzeum Bolesława Prusa, popularyzujące jego życie i twórczość oraz związki z Nałęczowem i Lubelszczyzną. W 1963 roku Nałęczów otrzymuje prawa miejskie. Wokół źródła „Miłość” w Parku Zdrojowym w 1964 r. powstaje Pijalnia Wód Mineralnych; w 1964 r. otwarto Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego, mieszczące się przy ulicy Głowackiego. W 1970 roku Wojewódzka Rada Narodowa w Lublinie ponownie uchwaliła statut uzdrowiska. W latach siedemdziesiątych XX wieku następuje szybka rozbudowa Nałęczowa. Powstają kolejne sanatoria – Sanatorium Nr 2 „Fortunat”, Sanatorium Uzdrowiskowe Związków Zawodowych Pracowników Gospodarki Komunalnej i Terenowej, Kardiologiczny Szpital Uzdrowiskowy, Kolejowe Sanatorium Uzdrowiskowe (obecnie szpital), spółdzielnia mieszkaniowa i szkoły. Na początku lat osiemdziesiątych otwarte zostają Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników i Sanatorium Uzdrowiskowe „Energetyk” (obecnie centrum szkoleniowo-wypoczynkowe). Dalszy rozwój zostaje zahamowany wskutek kryzysu gospodarczego.
103 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W 2001 roku jako pierwszą w kraju spółkę uzdrowiskową sprywatyzowano „Uzdrowisko Nałęczów”. Nowym właścicielem zostaje firma Nestle Waters; powstają nowe obiekty: zespół basenowy „Atrium” i Termy Pałacowe z ośrodkiem SPA.
2. Zasady ochrony środowiska kulturowego Działania prawne umożliwiające ochronę zabytków nieruchomych i ruchomych oraz ochronę i kształtowanie środowiska kulturowego określają następujące akty prawne: - ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz. 1568), - ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2006 r. Nr 50 poz. 362), - ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 75 poz.474), - rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2011 r. Nr 113 poz. 661), - ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106 poz. 1126, ze zm.), - ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717, ze zm.), - ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62 poz. 627, ze zm.), - ustawa z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 50 poz. 360), - ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92 poz. 880, ze zm.), - ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46 poz. 543, ze zm.), - ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r. Nr 13 poz. 123, ze zm.), - ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199 poz. 1227). Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i bibliotekach określają ustawy: - ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5 poz. 24, ze zm.), - ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85 poz. 539, z późn. zm). Zasady ochrony materiałów archiwalnych określa ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym dziedzictwie i archiwach (Dz. U. z 2002 r. Nr 171 poz. 1396, ze zm.)
104 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W rozumieniu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – zabytkiem jest nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Formami ochrony zabytków są: - wpis do rejestru konserwatora zabytków na wniosek właściciela lub z urzędu, - ujęcie w wojewódzkiej i/lub gminnej ewidencji zabytków, - uznanie za pomnik historii przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, - utworzenie parku kulturowego na podstawie uchwały Rady Miejskiej, - ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W gminnej ewidencji zabytków, prowadzonej w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, powinny być ujęte: - zabytki nieruchome wpisane do rejestru, - inne zabytki nieruchome znajdujące się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, - inne zabytki nieruchome wyznaczone przez Burmistrza Miasta w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się w szczególności ochronę: - zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, - innych zabytków nieruchomych, ujętych w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków, - parków kulturowych; zgodnie z gminnym programem opieki nad zabytkami, sporządzonym na podstawie art. 87 ust. 3 i 4 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Niezbędne jest określenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zakresu i rodzaju ochrony wobec obiektów o walorach zabytkowych lub wartościach historycznych. Zgodnie z ustawą z dnia 24 lutego 2006 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna, która zamierza realizować: - roboty budowlane przy zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru lub objętym ochroną konserwatorską na podstawie ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, albo - nowe zalesienia lub zmianę charakteru dotychczasowej działalności leśnej na terenie, na którym znajdują się zabytki archeologiczne, jest obowiązana pokryć koszty badań archeologicznych oraz ich dokumentacji, jeżeli przeprowadzenie badań jest niezbędne w celu ochrony tych zabytków.
105 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 3. Zabytki objęte ochroną prawną 3.1. Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa lubelskiego – stan na dzień 15 czerwca 2010 r. (w pierwszej kolumnie – numer obiektu zgodnie z rysunkami studium) Miasto Nałęczów: obiekt nr rejestru adres, położenie zabytków opis zabytku Zespół architektoniczno-krajobrazowy Nałęczowa, w granicach wg planu załączonego do decyzji; Centrum uzdrowiska. Nałęczów uzyskał prawa miejskie w 1963 r., a zespół architektoniczno- krajobrazowy obejmujący centrum miasta został wpisany do rejestru zabytków w 1973 r. Zespół architektoniczno-krajobrazowy obejmuje: - Osiedle II – Staromiejskie, z wyjątkiem części północnej powyżej sanatorium ZNP, - Osiedle I – Na Wzgórzu, z wyjątkiem części północnej, - Osiedle Dulębów, - obszar pomiędzy Osiedlem Dulębów a ul. Bochotnica, wraz z zespołem kościoła, 1 A/585 - centrum miasta do ulicy Polnej, - Charz B – północny fragment obrębu, - Charz A – Las Zakładowy oraz obszary wąwozów i zabudowy po stronie zachodniej, - Chruszczów – południowo-wschodni fragment od ul. Charz A do ul. Kamieniak. Ochroną obejmuje się układ przestrzenny Nałęczowa wraz z sąsiednimi terenami istotnymi dla fizjonomii miasta. Wyjątkowość układu urbanistycznego Nałęczowa polega na harmonijnym powiązaniu pięknego krajobrazu – wzgórza, głębokie wąwozy, doliny rzek, rozłogi pól z szerokimi panoramami widokowymi i zadrzewieniami z zabudową o walorach zabytkowych znakomicie wkomponowaną w krajobraz. Zespół pałacowo-zdrojowy: dawny pałac Małachowskich (wraz ze stolarką i dekoracjami ściennymi), Domek Grecki, stary pałac zwany zamkiem, brama wjazdowa, Domek Gotycki, Łazienki, Domek Biskupi, Sanatorium, park z rzeźbami i układem wodnym, sztuczną wyspą oraz łąkami 2 A/257 przylegającymi do parku od strony zachodniej – w granicach wg opisu w decyzji i orzeczeniu; Park Zdrojowy. Pałac Małachowskich zbudowany został w latach 1768-1772 według projektu Ferdynanda Naxa; w 1878 roku przebudowany według projektu Karola Kozłowskiego.
106 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Oficynę stanowiącą pozostałość starego pałacu datuje się na XIV - XV w. W 1809 r. powstał Domek Biskupi. Willa Gotycka powstała w 1978 r. po przebudowie austerii, w 1904 r. wybudowano Domek Grecki. Park zdrojowy datowany na XVIII – XIX w. został przeprojektowany w początku XX w. przez Stanisława Celichowskiego. Willa „Borowianka”; ul. Armatnia Góra 6. 3 A/806 Willa drewniana, koniec XIX w., w stylu szwajcarskim, parterowa drewniana z poddaszem, bogato ornamentowanymi werandami i dwuspadowym dachem, obecnie pensjonat. Willa „Ukraina” z otoczeniem w granicach działki, wg planu załączonego do decyzji; ul. Armatnia Góra 10. 4 A/973 Willa z ogrodem, z 1884 r., w stylu włoskim; do II wojny światowej znany pensjonat, w którym urządzano bale i dancingi, obecnie również pensjonat. Willa „Oktawia”; ul. Armatnia Góra 12. Willa z 1880 r., należąca do Oktawii Radziwiłłowiczowej – matki Oktawii 5 A/399 z Radziwiłłowiczów primo woto Rodkiewiczowej, pierwszej żony Stefana Żeromskiego; drewniana, styl szwajcarski, obszerne werandy, rzeźbiony szczyt, nadokienniki i balustrady, obecnie pensjonat. Willa „Podgórze”, oficyna, ustęp, bramka ogrodzenia, ogród; ul. Armatnia Góra 16. 6 A/869 Willa drewniana z lat 1882-85, styl szwajcarski, cztery części różnej wysokości, ornamentowane dwukondygnacyjne werandy i wysoka podmurówka, najwyższa część willi zakończona loggią. Kaplica p.w. Św. Karola Boromeusza, z działką i drzewostanem; ul. Armatnia Góra 18. Kaplica projektu architekta Zenona Chrzanowskiego. Inicjatorką budowy kaplicy była Ludwika Benni, właścicielka sąsiedniej posesji i willi „Podgórze”, dla uczczenia pamięci swego zmarłego męża Karola Benni, znanego lekarza warszawskiego. Budowa niewielkiej, jednonawowej kaplicy w stylu zakopiańskim trwała od 1917 r. do czerwca 1919 r. W drewnianym ołtarzu jest obraz Świętego Karola Boromeusza biskupa Mediolanu, patrona chorych – kopia obrazu z kościoła p.w. Świętego Karola Boromeusza na Powązkach w 7 A/865 Warszawie. Ołtarz jest dziełem Jana Żylskiego, prowadzącego od 1912 roku Szkołę Snycerską i Szkołę Rzeźby w Nałęczowie, jednego z założycieli Liceum Technik Plastycznych w Nałęczowie. Dach kryty gontem, na szczycie dachu kapliczka z sygnaturką. Kaplica stanowi własność parafii Świętego Jana Chrzciciela w Nałęczowie. W grudniu 1997 roku Biskup Metropolita Lubelski Józef Życiński ustanowił kaplicę kościołem rektoralnym parafii Świętego Jana Chrzciciela w Nałęczowie. Zgodnie z życzeniem fundatorki, kaplica służy kuracjuszom przyjeżdżającym do Nałęczowa po zdrowie.
107 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Willa „Widok” z ogrodem, w granicach działek określonych w decyzji; 8 A/862 ul. Armatnia Góra 22, 22a, ul. Lasockiego 2. Willa w stylu styl szwajcarskim, dwa piętrowe drewniane budynki połączone werandą, po 1880 r. Zespół zabudowy dawnej „Szkoły Witkiewiczowskiej”: gmach szkoły rzemieślniczej, następnie spółdzielczej - ul. Chmielewskiego 4; budynek gospodarczy (dawna oficyna szkoły spółdzielczej) - ul. Spółdzielcza 14; wraz z pełnym ich wystrojem architektonicznym i fakturalnym. „Szkoła w Wąwozach” zwana też „Starówką” z 1909 r. Inicjatorem zbudowania szkoły był lekarz Karol Benni, prezes Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego w Królestwie Polskim; szkoła powstała nakładem Towarzystwa oraz częściowo ze składek kuracjuszy. 9 A/605 Budynek w stylu „nadwiślańskim” modernistycznym, projekt Jana Koszczyc-Witkiewicza, zbudowany z materiałów miejscowych – białego kamienia wapiennego i cegły. Budynek był siedzibą szkół: Szkoły Instruktorów Koszykarskich, Szkoły Instruktorów Zabawkarskich, Szkoły Rzeźbiarskiej, w okresie międzywojennym powstała Państwowa Szkoła Spółdzielczości Rolniczej kierowana przez Zygmunta Chmielewskiego; po wojnie działalność szkoły była kontynuowana. W czasie okupacji działała w szkole komórka Batalionów Chłopskich. W 1968 roku urządzono w budynku szkoły Muzeum Spółdzielczości. Obecnie własność prywatna, pensjonat i restauracja „Starówka”. Willa „Brzozy” z otoczeniem w granicach działek określonych w decyzji; ul. Głębocznica 8; ul. Orzechowa 8; ul. Brzozy. Willa z parkiem, z lat 1905-6, według projektu Jana Koszczyc- 10 A/828 Witkiewicza; pierwszym właścicielem willi był Wacław Łypacewicz, warszawski adwokat i działacz społeczny, pierwszy prezes Towarzystwa Przyjaciół Nałęczowa. Przed II wojną światową odbywały się tu zebrania loży masońskiej, a podczas wojny przed tą willą odbywały się przysięgi partyzantów. Budynek tzw. „dwór Górskiego” wraz z ogrodem, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 11 A/763 ul. Górskiego 7. Willa przebudowana z gorzelni w pocz. XIX w., wybudowana w latach 1880 – 81. Dom mieszkalny; 12 A/756 ul. Graniczna 24 a. Dom z XIX w. Willa „Słoneczna” wraz z ogrodem, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 13 A/744 ul. Kościuszki 4. Willa drewniana, styl szwajcarski, koniec XIX w.
108 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Kapliczka z posągiem Św. Michała Archanioła; 14 A/868 Aleja Lipowa. Kapliczka – 2 poł. XVII w./XVIII w., rzeźba drewniana z 1885 r. Willa „Regina” z otaczającym ogrodem, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 15 A/917 Aleja Lipowa 7. Willa drewniana, 1922 r. Willa „Różana” z oficyną w ogrodzie, w obrębie działki; 16 A/907 Aleja Lipowa 8. Willa „Raj” zwana „Babin” wraz z otoczeniem, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 17 A/809 Aleja Lipowa 15. Willa z 1915 r., w latach 1950-66 siedziba Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych. Willa „Pod Matką Boską” z ogrodem; 18 A/853 Aleja Lipowa 16. Willa z 1882 r., obecnie mieści się tu galeria sztuki i kawiarnia „Ewelina”. Willa „Mazowsze” (dawniej „Pod Jesionem”), w granicach ogrodu; Aleja Lipowa 19. 19 A/858 Willa drewniana, 1878 r., styl szwajcarski; bogato ornamentowane werandy. Willa „Aniela”, budynek gospodarczy (skreślony z rejestru zabytków), ogród, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; Aleja Lipowa 24, ul. Prusa 1. 20 A/1019 Willa około 1925 r., obecnie Krajowy Ośrodek Apostolstwa Ruchu Trzeźwości im. Świętego Maksymiliana Kolbe; przed willą posąg świętego. Willa „Nagórze” (A/855) wraz z ogrodem w granicach mapy załączonej do decyzji (A/1003); A/855 Aleja Lipowa 27. 21 A/1003 Willa drewniana, 4 ćw. XIX w., styl szwajcarski, kilka bogato zdobionych werand, środkowa część parterowa, dwie boczne części piętrowe, z dwuspadowymi dachami. Dom z ogrodem; 22 A/860 Aleja Lipowa 28. Dom mieszkalny „Lira” drewniany. Willa „Doktorska”, oficyna, brama – łącznik z kratą, ogrodzenie od ulicy, brama wjazdowa, ogród, w granicach działki; 23 A/823 Aleja Lipowa 29. Zespół z 1914 r.; projekt Stefana Stępkowskiego. Willa „Tolin” z wystrojem architektonicznym i rzeźbami we wnętrzu, budynek gospodarczy, ogrodzenie, brama wjazdowa, ogród, w granicach działki; 24 A/822 Aleja Lipowa 37. Willa z 1882 r., wybudowana przez dr Józefa Talko; piętrowa, podpiwniczona, ciekawe zwieńczenie fasady i gzymsy nad pierwszym i drugim piętrem.
109 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Willa „Zofiówka” budynek gospodarczy, ogród, brama wjazdowa, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; 25 A/933/1-4/ Aleja Lipowa 39. Willa z 1890-1893 r., dwie wieże z iglicami, część piętrowa z balkonem a parterowa z werandą; w I poł. XX w. mieściła się tu izba porodowa. Willa „Pod Kraszewskim”, oficyna, ogród, w granicach działki; 26 A/850 Aleja Lipowa 41/41a. Willa wybudowana po 1880 r. Willa „Uciecha”, oficyna, altanka, ogród, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 27 A/971/1-4/ ul. 1 Maja 22. Willa powstała w latach 1903-1907 według projektu Stanisława Thiele, obecnie należy do Zakładu Leczniczego Uzdrowisko Nałęczów S.A. Willa „Wołyń” z otoczeniem w granicach działki, wg planu załączonego do decyzji; 28 A/1066 ul. Paderewskiego 5. Willa murowano-drewniana, lata 1897-1902, w latach 1905-07 siedziba szkoły „Macierzy”, obecnie Dom Przyjęć. Willa „Marzanna” z wystrojem, w granicach działki; 29 A/843 ul. Partyzantów 8. Willa z 1905 r. Willa „Lucyna” wraz z działką i jej zadrzewieniem, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 30 A/1068 ul. Poniatowskiego 11. Willa z 1896 r. Willa „Marianówka” wraz z parkiem (z ukształtowaniem terenu i drzewostanem), w granicach działki, wg planu załączonego 31 A/1057 do decyzji; ul. Poniatowskiego 27. Willa ok. 1890 r., według projektu Edmunda Judyckiego. Willa „Poniatówka” wraz z działką, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 32 A/1017 ul. Poniatowskiego 29. Willa murowano-drewniana, przed 1900 r. Budynek Ochronki im. Adama Żeromskiego, wraz z działką, drzewostanem i ogrodzeniem; 33 A/880 ul. Poniatowskiego 33. Budynek z lat 1906-07. Willa „Janina”; ul. Prusa 11. 34 A/875 Willa z 1908 r., obecnie mieści się w niej Liceum im. Stefana Żeromskiego. Budynek tzw. „Domek Prusa”; 35 A/841 ul. Prusa 12a. Budynek z 1894 r. Dawna Szkoła Ziemianek składająca się z budynku mieszkalnego 36 A/859 i gospodarczego, w granicach działki; ul. Prusa 28.
110 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Budynki wybudowane w latach 1907-1912 dla Żeńskiej Szkoły Gospodarczej Stowarzyszenia Zjednoczonych Ziemianek, mieszczący szkołę i internat, obecnie Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny Diecezji Lubelskiej i pensjonat prowadzony przez Siostry Urszulanki Szare, w dawnym budynku gospodarczym mieści się kaplica. Zespół zabytkowy: tzw. „Chata Żeromskiego”: Mauzoleum Adama Żeromskiego, otaczający ogród, studnia, w granicach działki; 37 A/824 ul. Żeromskiego 8. Zespół z lat 1904-1922, letnia pracownia Stefana Żeromskiego, projekt Jana Koszczyc-Witkiewicza; obecnie Muzeum Stefana Żeromskiego. Zespół kościoła parafialnego: kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela, ogrodzenie, „stara” plebania, zadrzewienie, w granicach wg planu załączonego do decyzji; 38 A/978/1-4/ ul. Bochotnica 3/5. Plebania z XVIII w. z piecami i kominkami z pocz. XIX w.; w kościele znajduje się nagrobek Marianny z Potockich Małachowskiej z 1772 r. Cmentarz parafialny, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; ul. Bochotnica. Cmentarz w Bochotnicy założony na początku XIX w. na terenie przylegającym do kościoła, wielokrotnie powiększany, doskonale zachowany. Znajduje się tu ponad 200 artystycznych nagrobków, zgrupowanych w obrębie dwóch kwater w najstarszej części cmentarza. Cmentarz jest miejscem spoczynku wielu znanych i wybitnych postaci – pierwszych mieszkańców miasta, twórców uzdrowiska, artystów, żołnierzy, partyzantów, okolicznych ziemian. Pochowana jest tu pisarka Ewa Szelburg-Zarembina; światowej sławy malarz, grafik i ilustrator Michał Elwiro Andriolli (zmarł w Nałęczowie po powrocie z Syberii); powstańcy z 1983 roku zesłani na Sybir: trzej lekarze założyciele 39 A/972 uzdrowiska: Konrad Chmielewski, Wacław Lasocki i Fortunat Nowicki, Henryk Rodkiewicz, Julian Morzycki. Najcenniejszy pod względem artystycznym jest marmurowy grobowiec rodziny Wernickich, dłuta Emila Zocchi, przedstawiający anioła siedzącego przed antycznym sarkofagiem. Interesujący jest nagrobek dziedzica dóbr nałęczowskich Tytusa Rakowskiego, w całości wykonany z płyt żeliwnych. Na uwagę zasługują nagrobki nawiązujące do sztuki ludowej, w formie krzyży lub kapliczek osłoniętych daszkiem, z płaskorzeźbą ludową lub malarstwem na szkle – tradycja wyróżniająca cmentarz bochotnicki na tle regionu i kraju. W tej stylistyce wykonany jest nagrobek Oktawii z Radziwiłowiczów Żeromskiej, żony pisarza. Pod murem znajdują się groby powstańców z 1863 roku, tu również wmurowano tablice upamiętniające poległych żołnierzy AK.
111 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Gmina Nałęczów: obiekt nr rejestru MIEJSCOWOŚĆ zabytków opis zabytku Park z układem wodnym i drogowym, w granicach planu załączonego do decyzji; ANTOPOL. Majątek Antopol, stanowiący obecnie część Bochotnicy Kolonii, został wydzielony z Nałęczowa w końcu XVIII wieku przez Antoniego Małachowskiego (od jego imienia pochodzi nazwa). W końcu XIX w. właścicielem Antopola został Stanisław Śliwiński (minister rolnictwa w okresie międzywojennym); majątek pozostawał w rękach rodziny Śliwińskich do nacjonalizacji. Zespół dworsko-parkowy został założony w końcu XIX w. zgodnie z naturalnym ukształtowaniem terenu – w części południowej na płaskim terenie powstał dwór i zabudowa gospodarcza, a w obniżonej części 40 A/820 północnej urządzono park krajobrazowy ze stawami, z zachowaniem naturalnego krajobrazu. W okresie międzywojennym folwark słynął ze szkółek roślin ozdobnych i owocowych. Po reformie rolnej resztówkę majątku przejęło Ministerstwo Rolnictwa, funkcjonował tu Zakład Doświadczalny IUNG w Puławach, kontynuujący tradycje szkółkarskie Śliwińskich. Obecnie dwór został wydzierżawiony osobom prywatnym, nadal funkcjonuje tu gospodarstwo szkółkarskie na wielką skalę – głównie drzewka owocowe, jabłonie i drzewa pestkowe. Zespół dworsko-parkowy został przebudowany, dawne założenie zostało w znacznym stopniu zniszczone. Przebudowa dworku wraz z nadbudową jednej kondygnacji dała niekorzystny efekt, zabudowania gospodarcze zostały zastąpione piętrową zabudową wielorodzinną. Zespół pałacowo-parkowy: pałac z dekoracją architektoniczną i sztukateriami wraz z najbliższym otoczeniem, lamus, park wraz z drzewostanem, ukształtowaniem terenu, układem wodnym i zachowanym układem przestrzennym (w tym: droga dojazdowa, aleje spacerowe i gazon), oraz istniejące ślady murów oporowych między pałacem a lamusem, fragment ogrodzenia od strony północnej – w granicach planu załączonego do decyzji; BRONICE. 41 A/450 Pierwsza wzmianka o folwarku należącym do rodziny Bronickich znajduje się w dziele Jana Długosza "Liber Benefciorum" z lat 1470-1480. W XVI w. istniał tu renesansowy dwór – jego śladem są ruiny lamusa. W XVIII wieku Bronice jako część klucza markuszowskiego należały do wojewody lubelskiego Kajetana Hryniewieckiego. W 1798 r. Bronice kupuje Józef Dembowski. Budowę pałacu i budowli gospodarskich rozpoczął w 1779 r. syn Józefa, znany pamiętnikarz Leon Dembowski; wzmianka o budowie pałacu znajduje się w liście Izabeli Czartoryskiej do męża. Matką Józefa Dembowskiego była Konstancja
112 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego z Narbuttów, wychowanica Czartoryskich, a jego synem – rewolucjonista Edward Dembowski. Po Dembowskich właścicielami majątku są Grabowscy (Cecylia Dembowska wychodzi za mąż za Stanisława Grabowskiego, nieślubnego syna Stanisława Augusta). Od 1852 do nacjonalizacji po II wojnie światowej właścicielami majątku jest rodzina Wołk-Łaniewskich. W XIX wieku właścicielem Bronic był Tadeusz Wołk-Łaniewski. Ostatni właściciel, Antoni Wołk-Łaniewski został zmuszony do opuszczenia Bronic po II wojnie światowej. Częstymi gośćmi w pałacu byli Stefan Żeromski i Bolesław Prus. Pałac bronicki wybudowany został według projektu Christiana Piotra Aignera w stylu klasycystycznym, o skromnej dekoracji architektonicznej, z kamiennymi kroksztynami wspierającymi taras od strony południowej. W salonie zachowały się fragmenty dekoracji sztukatorskiej autorstwa Fryderyka Baumana. Projekt przebudowy pałacu (niezrealizowany) wykonał Henryk Marconi. W archiwum kórnickim zachowały się rysunki architektoniczne przedstawiające pałac. Wybudowana została wieża ciśnień dla zaopatrzenia pałacu i budynków gospodarskich w bieżącą wodę – nie zachowała się. Wraz z budową pałacu urządzono park z układem wodnym, częściowo zachowanym. Pozostałościami parku są drzewa – pomniki przyrody: dwa klony, jesion, kasztanowiec oraz surmia (katalpa). Pałac bronicki został zrekonstruowany z wiernym zachowaniem zabytkowego kształtu. Obecnie jest wykorzystywany jako archiwum zamknięte Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie. Zespół pałacowo-parkowy: pałac, brama, dwa fragmenty ogrodzenia, powozownia, park z układem wodnym, trzy aleje dojazdowe, w granicach wg mapy załączonej do decyzji; CZESŁAWICE. Pierwsze wzmianki o Czesławicach pochodzą z XV w. (ówczesna nazwa Czasławice, gniazdo rodowe drobnej szlachty Czasławickich). Wieś zmieniała wielokrotnie właścicieli; pod koniec XIX w. majątek kupuje Wacław Wernicki, jeden z udziałowców spółki uzdrowiskowej, i rozpoczyna budowę rezydencji ziemiańskiej. Projekt pałacu (1886 r.) wykonuje Leandro Marconi, syn Henryka Marconiego; projektantem 42 A/727 założenia parkowego (około 1886 roku) jest Walerian Kronenberg – znakomity architekt, twórca wielu znanych założeń parkowych. Zespół pałacowo-parkowy stanowi przykład skromnej siedziby ziemiańskiej o wartościach krajobrazowych, kompozycyjnych i dendrologicznych, zachowany w układzie prawie niezmienionym i z bardzo dobrym stanem zadrzewień. Po północnej stronie alei prowadzącej do Piotrowic wybudowano bloki mieszkalne, zakłócające kompozycję zespołu. Zabudowa folwarczna jest źle utrzymana, z chaotycznymi dogęszczeniami. Obecnie zespół jest własnością prywatną, w trakcie restaurowania.
113 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Zespół dworski: dwór, spichlerz, park z gazonem i podjazdem, starodrzewiem i skupinami krzewów wyznaczających wnętrze, dwie aleje dojazdowe, w granicach wg planu załączonego do decyzji; DRZEWCE. Zespół dworski w Drzewcach stanowi przykład założenia typu 43 A/754 folwarcznego, z wyodrębnieniem budynku dworu z parkiem i części folwarcznej – gumna. Zespół zachował się w złym stanie, zabudowa została uzupełniona o przypadkowe budynki współczesne, nieliczne zachowane drzewa w parku nie są należycie konserwowane. Zespół stacji kolejowej: budynek dworca, wieża ciśnień, dom mieszkalny, budynek ładowni, budynek bagażowni, cztery piwnice, dwie szopy z obórkami, dwa szalety, ukształtowanie dróg i podjazdu, drzewostan w obrębie terenu wg planu załączonego do 44 A/831 decyzji; SADURKI. Szczególnie interesującym obiektem jest ośmiokątna wieża ciśnień – w dolnej części murowana, górą drewniana, z bardzo dobrze zachowaną żeliwną okrągłą klatką schodową. Nałęczowska Kolej Dojazdowa na trasie Nałęczów – Karczmiska – Rozalin – Opole Lubelskie; Rozalin – Poniatowa; Karczmiska – Wilków; obejmująca: torowisko z torami i rozjazdami, 10 mostów, 2 wiadukty, 3 przepusty, 6 budynków stacji Karczmiska, budynek stacji Karczmiska, budynek stacji Opole Lubelskie, budynek mieszkalny na stacji Rozalin, budynek stacji Poniatowa, 5 semaforów, wagę na stacji Karczmiska, działki wymienione w decyzji o wpisie do rejestru oraz tereny wg planu załączonego do decyzji; GMINA NAŁĘCZÓW. 45 A/10 Kolejka wąskotorowa „Nałęczowska Kolej Dojazdowa” zwana „kolejką buraczaną” powstała na przełomie XIX i XX w.; miała służyć do przewozu buraków do cukrowni w Zagłobie, Opolu Lubelskim i Garbowie; do rozwożenia wysłodków, cukru, mleka, ziemniaków i węgla oraz do dowożenia robotników do pracy. Podczas wojen kolejka służyła do transportów wojskowych. W granicach gminy Nałęczów znajduje się odcinek kolejki od stacji Nałęczów na południowy zachód do granicy gminy. Odcinek prowadzący od stacji Nałęczów na północ przez Bronice do Garbowa został rozebrany; widoczne są ślady nasypów i most nad Strumykiem Olszowieckim w Bronicach.
114 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
3.2. Zabytki ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków Wykaz zabytków nieruchomych nie wpisanych do rejestru zabytków, ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków, prowadzonej przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków: (w pierwszej kolumnie – numer obiektu zgodnie z rysunkami studium)
Obiekt, adres / opis Architektura i budownictwo 46 Dom ludowy Nałęczów ul. Graniczna 1 47 Oficyna domu ludowego Nałęczów ul. Lipowa 43 48 Willa „Aurelia” obecnie „Julianówka” Nałęczów ul. Lipowa 13/17 49 Oficyna w zespole willi „Pod Matką Boską” Nałęczów ul. Prusa 10, Lipowa 18/20 50 Willa „Osłoda” Nałęczów ul. Armatnia Góra 28 51 Willa Nałęczów ul. Chmielewskiego 3 52 Willa „Maria” Nałęczów ul. Kolejowa 4 53 Oficyna willi „Marzanna” Nałęczów ul. Partyzantów 8 54 Willa „Swoboda” Nałęczów ul. Poniatowskiego 23 55 Willa „Zabawka” Nałęczów ul. Poniatowskiego 25 56 Willa „Cecylia” Nałęczów ul. Poniatowskiego 31 57 Willa „Kazimierówka” Nałęczów ul. Poniatowskiego 45 58 Oficyna w zespole dworskim Nałęczów ul. Górskiego 7 (rozebrana) Budynek dworca kolejowego – stacja „Nałęczów” (na działce 300/4) 59 Drzewce Kolonia Cmentarze Cmentarz wojenny Drzewce 60 Cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej; pochowano tu około 200 żołnierzy austro-węgierskich i nieznaną liczbę żołnierzy rosyjskich, poległych w 1915 r. Kapliczki 61 Kapliczka przydrożna i oparkanienie, XVIII/XIX w. Nałęczów ul. Poniatowskiego Dwie mogiły poległych z czasów I wojny światowej w Nałęczowie przy ul Chmielewskiego – Sołdka i przy ul. Lasockiego zostały przeniesione w 2002 r. na cmentarz w Bochotnicy. Dla obiektów znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków sporządzono karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa, cmentarzy oraz zabytków ruchomych.
3.3. Zabytki archeologiczne Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z czasów rzymskich – na ten okres datuje się znaleziony w Bochotnicy skarb składający się z kilkuset srebrnych denarów. Ślady pierwszego grodu na Górze Poniatowskiego pochodzą z VIII – IX w. Na podstawie badań wykonywanych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski wyznaczono tereny o bardzo dużym nasyceniu znaleziskami osadniczymi, wstępnie określono ich chronologię i charakter kulturowy. Przeważają ślady osadnictwa pradziejowego
115 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego i wczesnośredniowiecznego, występujące w pięciu wyznaczonych obszarach AZP. Dominują cmentarzyska kultury pucharów lejkowatych. W mieście i gminie Nałęczów nie na stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków województwa lubelskiego. Wykaz stanowisk archeologicznych ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków: Stanowiska archeologiczne miejscowość numer AZP – nr stanowiska na obszarze – nr stanowiska w miejscowości Nałęczów 76-78/1-1, 76-78/63-5 Nałęczów Kolonia 76-78/3-3, 76-78/5-1, 76-78/13-1 Bochotnica 76-78/4-4, 76-78/22-1, 76-78/23-2, 76-78/83-6, 76-78/84-3, 76-78/85-7, 76-78/86-8, 76-78/87-9, 77-78/1-4, 77-78/5-5, 77-78/6-6, 77-78/18-1, 77-78/48-10, 77-78/49-9, 77-78/50-8, 77-78/52-6, 77-78/53-5 Charz A 76-78/66-1, 76-78/67-2, 76-78/68-3, 77-78/74-5 Charz B 77-78/21-2, 77-78/22-3, 77-78/23-4 Chruszczów 76-78/2-2, 76-78/64-1, 76-78/65-2, 76-78/69-3, 76-78/70-4, 76-78/71-5, 76-78/72-2, 76-78/73-3 Bochotnica Kolonia 77-78/2-1, 77-78/3-1, 77-78/7-7, 77-78/8-2, 77-78/33-2, 77-78/34-2, 77-78/35-3, 77-78/36-2, 77-78/54-5, 77-78/55-4 Bronice 75-78/1-1, 75-78/15-4, 75-78/16-5, 75-78/16-5, 75-78/21-6, 75-78/28-2 Bronice Kolonia 75-78/10-2 Chruszczów Kolonia 76-78/11-1, 76-78/12-2, 76-78/76-4, 76-78/77-5, 76-78/79-6, 76-78/80-7 Cynków 76-78/15-1, 76-78/17-2, 76-78/18-3, 76-78/19-4, 76-78/24-5 Czesławice 76-78/25-1, 76-78/26-2, 76-78/27-3, 76-78/28-4, 76-78/29-5, 76-78/33-6, 76-78/34-7, 76-78/35-8, 76-78/36-9, 76-78/37-10, 76-78/38-11, 76-78/39-12, 76-78/40-13, 76-78/41-14, 76-78/42-15, 76-78/43-16, 76-78/44-17, 76-78/45-18, 76-78/46-19, 76-78/47-20, 76-78/48-21, 76-79/6-22 Drzewce 76-78/6-1, 75-78/7-10, 75-78/8-11, 75-78/9-12, 76-78/10-2 Drzewce Kolonia 76-78/7-1, 76-78/8-2, 76-78/9-3, 76-78/56-4, 76-78/57-5, 76-78/58-6, 76-78/59-7, 76-78/60-8, 76-78/61-9, 76-78/78-90 Ludwinów 76-78/50-1, 76-78/51-2, 76-78/52-3, 76-78/53-4, 76-78/54-5, 76-78/55-6 Piotrowice 76-78/30-1, 76-78/31-2, 76-78/32-3, 76-78/49-4 Sadurki 76-78/20-1, 76-78/21-2, 76-79/16-5, 77-78/4-1, 77-79/12-5, 77-79/13-6, 77-79/14-1, Sadurki 77-79/15-2, 77-79/16-3, 77-79/17-4, 77-79/18-5, 77-79/29-11 Strzelce 76-78/14-1, 76-78/16-2, 76-78/62-3, 76-78/62-3, 76-78/74-2, 76-78/75-3
116 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Stanowiska archeologiczne według obszarów AZP w granicach miasta i gminy Nałęczów: Obszar AZP 75-78 obejmuje 9 stanowisk archeologicznych w miejscowościach: Bronice, Bronice Kolonia i Drzewce. Na szczególną uwagę zasługuje stanowisko w Drzewcach, będące prawdopodobnie cmentarzyskiem i osadą kultury pucharów lejkowatych. Obszar AZP 76-78 obejmuje 94 stanowiska w obrębach: Nałęczów, Nałęczów Kolonia, Bochotnica, Charz A, Chruszczów, Chruszczów Kolonia, Drzewce, Drzewce Kolonia, Strzelce, Cynków, Sadurki, Czesławice, Piotrowice, Ludwinów. Są to znaleziska z epoki kamienia i neolitu. Obszar AZP 76-79 – 2 stanowiska w Czesławicach i Sadurkach. Obszar AZP 77-78 obejmuje 24 stanowiska w Bochotnicy, Bochotnicy Kolonii, Sadurkach, Charzu B i jedno stanowisko w Charzu A. Większość stanowisk to obiekty neolityczne, głównie kultury pucharów lejkowatych, w tym cztery cmentarzyska. Obszar AZP 77-79 obejmuje 8 stanowisk w miejscowości Sadurki, z epoki neolitu i wczesnego średniowiecza.
4. Obiekty o wartościach kulturowych i historycznych W mieście i gminie jest szereg obiektów i zespołów o wartościach kulturowych i historycznych, które nie zostały objęte ochroną konserwatorską, a których walory zasługują na zachowanie. Nałęczów: - Hotel „Centralny” (obecnie Urząd Miejski) ul. Lipowa 3, z 1914 r., - Willa „Ustronie” (dawniej „Róża”) ul. Lipowa 13; z 1893 r., styl szwajcarski, część parterowa i piętrowa, stylizowana balustrada, - „Biały Dworek” ul. Lipowa 31, - Willa ul. Armatnia Góra 4, - Willa „Józefinka” ul. Paderewskiego 4, dawniej „Kurzajka”, powstała w latach 1895-96, - Willa „Gioia” ul. 1 Maja 21; z 1927 r., projekt Franciszka Papieskiego i Bohdana Kelles- Krauze; przed II wojną św. własność Jadwigi z Salkowskich, żony ministra Józefa Becka, - Wołownia w zespole dworsko-parkowym ul. Górskiego 7, - Willa „Polesie” ul. Prusa 3A, - Willa „Mironka” ul. Poniatowskiego 17, - pozostałości młyna wodnego Charz B ul. Powstańców 1863 r. Antopol Spichlerz stanowiący pozostałość zespołu zabudowań dworskich. Bronice Po zachodniej stronie pałacu zachował się ślad przebiegu kolejki wąskotorowej do cukrowni w Garbowie – obecnie tym śladem przebiega droga powiatowa. Zachował się mostek nad Strumykiem Olszowieckim, stanowiący element urządzeń kolejowych rozebranego odcinka wąskotorowej Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej.
117 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Czesławice Dawne budynki obory i hydroforni z XIX wieku. Drzewce Na „Świdrowej Górze” zachowany Domek Myśliwski, obecnie w rękach prywatnych. U podnóża zachowany jeden staw z dawnego układu wodnego. Paulinów Zachowany z dawnego założenia dworsko-folwarcznego fragment alei dojazdowej oraz park krajobrazowy z czynnym źródłem, potokiem i śladami dużego zespołu stawów hodowlanych. Historyczny układ komunikacyjny: Przez gminę Nałęczów przebiegają dwa trakty historyczne: - trakt lubelski stanowiący powiązanie Kijowa z Pomorzem, prowadzący przez Lublin, Bochotnicę Kościelną, Wąwolnicę, Kazimierz do przeprawy przez Wisłę, a dalej przez Radom i Wielkopolskę. W granicach gminy droga prowadziła przez Bochotnicę na wzgórze kościelne, a dalej w kierunku rzeki Bochotniczanki, przez teren obecnego parku Zdrojowego i przez Chruszczów do traktu wąwolnickiego na wysoczyźnie wzdłuż rzeki Bystrej; - trakt z Mazowsza do Krakowa, zwany „Gościńcem Kurowskim”, przebiegający przez Kurów, Buchałowice, Drzewce i Wąwolnicę. Drogi o mniejszym znaczeniu, łączące ze sobą miejscowości gminy występują już na mapach z XVIII w. Lokalnym węzłem komunikacyjnym, w którym drogi się krzyżują, była Bochotnica. Większość dróg zachowała swój ślad w terenie. Drogi dojazdowe do zespołów dworsko-parkowych stanowiły reprezentacyjne aleje, obsadzone szpalerami drzew. Układ dróg uległ zmianom po wybudowaniu Kolei Nadwiślańskiej. Linia kolejowa powstała w latach siedemdziesiątych XIX w. jako Nadwiślańska Kolej Żelazna Warszawa – Kodel. Pierwsza stacja kolejowa powstała w Sadurkach, w odległości około 7 km od uzdrowiska. Droga do uzdrowiska powadziła przez Sadurki i Antopol do Alei Lipowej. Drogę do nowego przystanku kolejowego Wąwolnica (obecna stacja kolejowa Nałęczów) od skrzyżowania ulic Armatnia Góra – 1 Maja wytyczono w 1925 roku.
5. Krzyże, pomniki, miejsca pamięci narodowej Ważnym elementem w krajobrazie kulturowym gminy są liczne krzyże i kapliczki, wznoszone na skrzyżowaniach dróg, przy zabudowie dworsko-parkowej, czasem w miejscach ważnych wydarzeń. Charakterystyczne są kapliczki murowane i tynkowane, na wysokich cokołach, przeważnie związane z kultem maryjnym: Sadurki przy dawnym folwarku, Charz B na końcu wsi, Antopol przy wjeździe do dworu, Piotrowice przy szkole i inne. W gminie jest wiele drewnianych krzyży, zwykle na rozstajach dróg, w otoczeniu starannie pielęgnowanej zieleni (Cynków, Sadurki, Bronice, Paulinów). Szczególnie malownicze są stare krzyże z nieociosanych pni drzew (Bronice przy wjeździe do dworu i na rozstaju dróg). W Nałęczowie na szczególną uwagę zasługuje kapliczka murowana z drewnianą rzeźbą Michała Archanioła z 2 poł. XVII w. (wpis do rejestru zabytków pod nr A/868). W Parku Zdrojowym znajduje się kapliczka z figurą Chrystusa Błogosławiącego, u zbiegu Alei Lipowej i ul. 1 Maja drewniany krzyż misyjny z poł. XX w., kapliczka i dwa krzyże na górze Jabłuszko,
118 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego oraz kapliczki przydrożne na terenach prywatnych posesji. Wyróżnia się kapliczka murowana z XVIII w. u stóp Góry Poniatowskiego (w wojewódzkiej ewidencji zabytków). W Bronicach na skrzyżowaniu dróg znajduje się pomnik ku czci poległych w 1914 r. mieszkańców Bronic, z inskrypcją: „POLEGŁYM W WALKACH ZA OJCZYZNĘ POD WODZĄ JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO 1914-1920 ZWIĄZEK STRZELECKI 1932” „POLEGLI MIESZKAŃCY WSI BRONICE STANISŁAW DRĄG ANDRZEJ FIGIEL JULIAN KOZAK” W Piotrowicach znajduje się betonowy krzyż – pomnik wzniesiony ku czci poległych w okresie walk o niepodległość w 1918 r. Również w Piotrowicach wybudowano w latach trzydziestych XX w. kapliczkę poświęconą ruchowi spółdzielczemu. Na cmentarzu w Drzewcach z okresu I i II wojny światowej znajduje się zaniedbany grób 18-letniego żołnierza AK z Warszawy, zastrzelonego podczas ucieczki z transportu do Majdanka. Cmentarz został ujęty w wojewódzkiej ewidencji zabytków. W Strzelcach, w odległości około 1,5 km od stacji Nałęczów, w okresie II wojny światowej znajdował się obóz przejściowy dla grup jeńców do 1000 osób – żołnierzy Armii Czerwonej, a następnie Żydów. W Lesie Zakładowym znajduje się pomnik upamiętniający 17 żołnierzy AK z oddziału Tadeusza Orłowskiego „Szatana” – poległych podczas potyczki z oddziałami milicji w maju 1945 roku.
6. Muzea Muzeum Stefana Żeromskiego Muzeum Stefana Żeromskiego mieści się w dawnej pracowni pisarza, zwanej „Chatą Żeromskiego”, zbudowanej w 1905 roku przez Jana Koszczyc-Witkiewicza. Jest to drewniany budynek w stylu zakopiańskim, o konstrukcji z bali, z jedną izbą. Wśród ponad 2 tys. eksponatów znajduje się autentyczne wyposażenie pracowni, pamiątki, listy, pierwodruki, obrazy malowane przez Żeromskiego, a także obrazy i grafiki polskich malarzy – Wyspiańskiego, Witkiewicza, Wyczółkowskiego. W pobliżu znajduje się mauzoleum Adasia Żeromskiego, zmarłego na gruźlicę w wieku 18 lat syna pisarza i jego żony Oktawii. Jest to jedno z najstarszych muzeów literackich w Polsce, zostało otwarte w czerwcu 1928 r.
Muzeum Bolesława Prusa Muzeum Prusa mieści się w salach na parterze Pałacu Małachowskich, w których Prus często mieszkał podczas pobytów w Nałęczowie. Tu napisał „Lalkę”, „Placówkę”, „Kroniki”. Inicjatorami powstania muzeum byli: prof. Feliks Araszkiewicz, Stefan Butryn, Stanisław Fita i Irena Iskrzycka. Muzeum posiada bogate zbiory rękopisów i listów pisarza oraz pamiątki i materiały dokumentujące jego życie i twórczość, szczególnie dotyczące jego związków z Nałęczowem i Ziemią Lubelską.
119 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
7. Dobra kultury współczesnej Współcześnie wznoszone budynki, w przeciwieństwie do zabudowy z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku, odznaczają się starannym wykonaniem i harmonijnym dostosowaniem do otaczającej zabytkowej zabudowy. Modernistyczną formą wyróżnia się budynek Liceum Plastycznego im. Józefa Chełmońskiego przy ul. Lipowej 30 (numer na rysunkach studium: 1), zaprojektowany przez prof. Marka Leykama, jednego z twórców współczesnej polskiej szkoły architektury w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku. Zrealizowany w pierwszej połowie lat 60. zespół Liceum składa się z parterowych pawilonów dydaktycznych, sali gimnastycznej, piętrowego internatu i kompozycji zieleni. Obiekt powstał w szczególnym okresie liberalizacji epoki realnego socjalizmu, co pozwoliło na rozwój projektowania architektonicznego w nawiązaniu do tendencji architektury światowej – jednak możliwości projektowe były znacznie ograniczone ubogą bazą materiałową i wykonawczą. Zespół Liceum stanowi przykład architektury kameralnej, niskiej, wtopionej w przyrodę, o silnie przeszklonych elewacjach z wyłączeniem tylko pełnych ścian szczytowych. Wady wykonawstwa i niskiej jakości materiały spowodowały jednak, że obiekt nie spełnia współczesnych wymogów izolacyjności termicznej. Zespół zasługuje na przywrócenie pierwotnego zamysłu architektonicznego, w tym całościennych przeszkleń, co przy obecnej technice budowlanej nie powinno stwarzać problemów. Wyróżniają się dwa budynki o nowoczesnej formie – budynek Atrium w Parku Zdrojowym (numer na rysunkach studium: 2) – nagroda główna za 2004 rok przyznana przez SARP oraz budynek oddziału Sanatorium Fortunat – Jesienna Rezydencja (numer na rysunkach studium: 3), oba autorstwa architekta Bolesława Stelmacha z Lublina. Ciemno barwione drewno na elewacjach i drobne podziały mają formę całkowicie współczesną, ale nawiązującą kolorytem i skalą detalu do zabytkowych drewnianych willi Nałęczowa. Obok Pałacu Małachowskich znajduje się pomnik Prusa, wykonany w kamieniu pińczowskim, w formie książki z wyciętą pośrodku szczeliną i wymodelowaną na krawędzi sylwetką pisarza, autorstwa Aliny Ślesickiej. Przed Pałacem znajduje się rzeźba z brązu, przedstawiająca Prusa siedzącego na ławeczce, wykonana w 2002 roku przez artystów nałęczowskich: Stanisława Strzyżyńskiego i jego syna Zbigniewa.
VII. Uwarunkowania związane z rozwojem funkcji społeczno-gospodarczych określających warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia i bezpieczeństwa 1. Charakterystyka gospodarcza Rolnictwo Rolnictwo stanowi wiodący dział gospodarki w gminie Nałęczów. Urodzajne gleby I, II i III klasy bonitacyjnej stanowiące użytki rolne zajmują 85,3% powierzchni gminy. Gmina należy do obszarów o tradycyjnej kulturze gospodarki rolnej. Przeważa produkcja roślinna. Największe znaczenie mają uprawy zbożowe (głównie pszenica) stanowiące około
120 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego 72,5% zasiewów; następnie buraki cukrowe (11,5%), ziemniaki (8,8%), warzywa gruntowe (4,3%), uprawy krzewów jagodowych, chmielu oraz sadownictwo. Dynamicznie rozwija się szkółkarstwo, przede wszystkim drzew owocowych i ozdobnych. Sadownictwo zajmuje około 11% powierzchni wszystkich upraw. Podstawą gospodarki rolnej są indywidualne gospodarstwa rolne – z produkcji rolnej utrzymuje się znaczna część mieszkańców gminy. W gminie funkcjonuje ponad 2 tys. gospodarstw rolnych, łącznie obejmujących obszar około 4,7 tys. ha, co stanowi około 90% wszystkich użytków rolnych w gminie. Gospodarstwa są rozdrobnione – przeciętna powierzchnia gospodarstwa ma niewiele ponad 2 ha. W ostatnich latach daje się zauważyć korzystna tendencja do zwiększania powierzchni gospodarstw przez wykup ziemi lub dzierżawy; pozwala to na prowadzenie bardziej efektywnej gospodarki rolnej. Według danych GUS z Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 roku wielkość gospodarstw rolnych przedstawiała się następująco: Powierzchnia gospodarstw w ha: do 1 1-2 2-5 5-7 7-10 10-15 15-20 20-50 ogółem 619 305 387 84 60 37 14 18 1527 Gospodarstwa o wielkości do 5 ha stanowiły w 2002 roku 85,85% wszystkich gospodarstw rolnych, wyraźnie największy jest udział gospodarstw o obszarze do 1 ha. Według danych ze spisu rolnego z 2002 roku tylko 15% gospodarstw rolnych osiąga dochody z prowadzenia działalności rolniczej. Dla porównania – w województwie lubelskim dochody z gospodarki rolniczej osiąga 23,9% gospodarstw, a w kraju – 20,8%. Przeważająca ilość gospodarstw (54%) prowadzi produkcję rolną wyłącznie lub głównie na potrzeby własne. Dochody uzyskiwane są z pracy w pozarolniczych działach gospodarki (32,6%) oraz rent i emerytur (31,8%). Począwszy od 2000 roku, niewielkim zmianom ulegały powierzchnie gruntów ornych (zmniejszenie o około 4%), oraz sadów (wzrost o ponad 4%). Bardzo dobry stan czystości środowiska (gleb, wód, powietrza) oraz korzystny klimat (wysokie nasłonecznienie, umiarkowany poziom wilgotności) pozwalają na uzyskanie wysokiej jakości płodów rolnych i sadowniczych. Powtarzającym się układem wsi jest zabudowa jednodrożnicowa, z jednostronną lub dwustronną rozluźnioną zabudową. We frontowej części działki zwykle lokalizuje się dom mieszkalny, w głębi działki zabudowę inwentarską, na końcu siedliska jest stodoła usytuowana równolegle do drogi.
Pozarolnicze działy gospodarki W mieście i gminie zarejestrowanych jest około 800 podmiotów funkcjonujących w pozarolniczych działach gospodarki; w tym w mieście ponad 500 podmiotów. Dominują niewielkie firmy zatrudniające 2 – 5 osób oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (ponad 600 podmiotów). Podstawowymi działami gospodarki są usługi zdrowia i oświaty – zatrudnienie znajduje tu 54,5% wszystkich osób pracujących w mieście i gminie.
121 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Innym znaczącym działem gospodarki są usługi związane z obsługą ludności – w tym dziale znajduje zatrudnienie 28,6% wszystkich pracujących; w budownictwie pracuje 15,3% zatrudnionych. Największe przedsiębiorstwa w mieście i gminie Nałęczów i liczba osób zatrudnionych: - Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów” – ponad 400 osób, - Samorząd Gminy Nałęczów (Urząd Miasta, szkoły, MZWiK, przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej – łączne zatrudnienie około 300 osób, - Nałęczowianka Sp. Z o.o. rozlewnia wód mineralnych w Bochotnicy – około 100 osób, - „Cisowianka” rozlewnia wód mineralnych w Drzewcach – około 100 osób, - Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy SPZOZ w Nałęczowie – około 80 osób, - Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników w Nałęczowie – około 80 osób, - Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego – około 80 osób, - Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Zawodowego Pracowników Gospodarki Komunalnej i Terenowej – około 80 osób, - Nałęczowska Spółka Handlowa w Nałęczowie – około 60 osób, - Bank Spółdzielczy w Nałęczowie – około 50 osób, - Spółdzielnia Mieszkaniowa w Nałęczowie – około 15 osób, - Luxmed w Nałęczowie – około 15 osób, - Zakład przerobu folii PHU EWELMAR w Drzewcach. Jak widać z powyższego zestawienia, o charakterze gospodarczym miasta i gminy decydują podmioty zajmujące się obsługą kuracjuszy i turystów. Ogółem w Nałęczowie działa 50 przedsiębiorstw z branży hotelarstwa i gastronomii oraz 14 związanych z ochroną zdrowia. Dwa największe i najbardziej znane przedsiębiorstwa to rozlewnie wód mineralnych Nałęczowianka” i „Cisowianka”. „Nałęczowianka” powstała w 1993 r. jako spółka z 30% udziałem kapitału Zakładu Leczniczego „Uzdrowisko Nałęczów” oraz 70% udziałem kapitału zagranicznego (Grupa Nestle Waters). Od 2006 r. jest to firma Nestle Waters Polska, Zakład Produkcyjny Nałęczów. Woda mineralna „Nałęczowianka” wydobywana jest z warstwy wodonośnej poziomu górnokredowego. Jest to woda niskosodowa, średniozmineralizowana, z przewagą wodorowęglanów wapnia i magnezu, o ogólnej zawartości minerałów 624 mg/l. Główne składniki mineralne: Kationy (mg/l) Aniony (mg/l) 2+ Wapń Ca 110,2 Wodorowęglany HCO3 453,7 2+ Magnez Mg 23,1 Chlorki CL 9,2 Sód Na+ 11,0 Fluorek F 0,3 + Potas K 2,8 Krzemionka SiO2 21,52 Nałęczowianka jest wodą o prawie zerowej zawartości azotanów i azotynów, o bardzo dobrych proporcjach składników mineralnych. Przed butelkowaniem poddawana jest procesom napowietrzania i filtracji.
122 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Cisowianka powstała w 1979 roku; początkowo była rozprowadzana tylko w regionie lubelskim, a obecnie w całej Polsce. Woda wydobywana jest z ujęcia „Cisy” zlokalizowanego na terenie zakładu. Jest to woda średniozmineralizowana, o niskiej zawartości sodu, wydobywana z warstwy wodonośnej poziomu górnokredowego; ogólna zawartość minerałów: 714 mg/l. Skład mineralny wody: Kationy (mg/l) Aniony (mg/l) 2+ Wapń Ca 128,26 Wodorowęglany HCO3 518,70 Magnez Mg2+ 21,26 Chlorki Cl <5,00 Sód Na+ 10,0 Potas K+ 2,50 Nałęczowska Spółka Handlowa zarządza siecią handlu detalicznego artykułami spożywczymi i chemiczno-kosmetycznymi. Największym obiektem jest supermarket przy ul. 1 Maja w Nałęczowie, rozbudowany i zmodernizowany; jest to jednocześnie siedziba Spółki. Spółka powstała w wyniku restrukturyzacji na bazie Nałęczowskiej Spółdzielni Rolniczo- Handlowej.
Zatrudnienie Podstawowym działem zatrudnienia w mieście i gminie Nałęczów jest sektor usług. Zatrudnieni w sektorze usług stanowią aż 82% ogółu zatrudnionych. Są to przede wszystkim usługi związane z działalnością turystyczną i lecznictwem uzdrowiskowym. Zaznacza się rozwój prywatnych małych przedsiębiorstw, głównie osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, związanych głównie z obsługą turystyki. Liczba osób pozostających bez pracy w Gminie Nałęczów w latach 2005 – 2009 przestawiała się następująco (dane GUS): Liczba bezrobotnych zarejestrowanych Udział bezrobotnych Rok zarejestrowanych w Ogółem Mężczyźni Kobiety liczbie ludności w wieku produkcyjnym 2005 616 335 281 10,7 2006 571 288 283 9,9 2007 427 225 202 7,4 2008 352 186 166 6,1 2009 426 242 184 7,4 Jak widać z powyższego zestawienia, liczba osób pozostających bez pracy miała tendencję spadkową do roku 2007, a w ostatnich latach utrzymuje się na stałym poziomie. Pomimo wyraźnej przewagi liczby kobiet mieszkających w mieście i gminie w stosunku do mężczyzn, znacznie więcej mężczyzn pozostaje bez pracy. Wynika to, między innymi, ze specyfiki rynku pracy w Nałęczowie. Wskaźnik udziału osób pozostających bez pracy w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym w powiecie puławskim wynosił w 2009 roku 6,41 – jest więc nieznacznie niższy.
123 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Budżet Gminy Osiągany poziom dochodów Gminy określa jej możliwości rozwojowe. W 2007 roku dochody Gminy wynosiły 21.104.402 zł, a wydatki 20.215.219 zł – wystąpiła niewielka przewaga dochodów. W 2009 roku według danych GUS dochody Gminy kształtowały się następująco: rodzaj dochodu wartość w zł dochody majątkowe 761.468 dochody własne łącznie 11.143.723 podatek rolny 637.856 podatek leśny 11.121 podatek od nieruchomości 2.728.744 podatek od środków transportowych 85.619 inne lokalne opłaty 192.590 opłata skarbowa 31.521 podatek od czynności cywilno-prawnych 276.608 dochody z majątku 200.103 wpływy z usług 30.012 dochody podatkowe łącznie 3.921.656 udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu 2.944.616 państwa subwencje 10.603.812 dotacje celowe z budżetu państwa 4.199.451 środki z budżetu Unii Europejskiej 363.102 dochody na 1 mieszkańca 2.783 ogółem dochody 26.280.699
Wydatki Gminy w 2009 r.: rodzaj wydatku wartość w zł wydatki bieżące jednostek budżetowych 15.371.052 wydatki na transport i łączność 2.040.198 wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę 5.116.754 środowiska wydatki na rolnictwo i łowiectwo 89.414 wydatki na gospodarkę mieszkaniową 45.065 wydatki na oświatę i wychowanie 11.161.583 wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego 1.016.624 wydatki na ochronę zdrowia 183.968 wydatki na pomoc społeczną i pozostałe zadania 2.855.957 w zakresie polityki społecznej wydatki na kulturę fizyczną i sport 1.594.614 wydatki na administrację publiczną 1.928.648 wydatki na turystykę 69.593 wydatki na bezpieczeństwo publiczne i ochronę 553.856 przeciwpożarową
124 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego wydatki na 1 mieszkańca 2.947 ogółem wydatki 27.824.635
Jak widać z powyższego zestawienia, budżet Gminy jest zbilansowany, z niewielką przewagą wydatków. Średni dochód na 1 mieszkańca kształtował się następująco: 2006 r.: 2.210 zł 2007 r. : 2.224 zł 2008 r.: 2.313 zł 2009 r. : 2.783 zł Średni dochód na 1 mieszkańca ma wyraźną, stałą tendencję wzrostową. Dochód na 1 mieszkańca osiągnięty w 2009 roku był wyższy od średniego dochodu w powiecie puławskim, liczonym łącznie z miastem Puławy – 2.496 zł; w stosunku procentowym: 111,50%. Największe wydatki poniesiono na następujące działy ( porównaniu z rokiem 2007): - oświata i wychowanie – wzrost o około 1.570.843 zł (16,4%), - pomoc społeczna – wzrost o 121.084 zł (4%), - gospodarka komunalna i ochrona środowiska – wzrost o 3.078.324 zł (151%!). Na rok 2010 uchwalono następujący budżet Gminy:: dochody wartość w zł dochody bieżące 23.813.823 dochody majątkowe 4.949.167 dotacje celowe 2.340.963 dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż 200.000 napojów alkoholowych ogółem dochody 28.762.990
wydatki wartość w zł wydatki bieżące 23.816.706 wydatki majątkowe 14.647.191 ogółem wydatki 38.463.897 Planowany deficyt w wysokości 9.700.907 zł będzie pokryty z przychodów Gminy z udzielonych pożyczek i kredytów oraz nadwyżek budżetowych z lat ubiegłych.
2. Infrastruktura społeczna i komunalna Mieszkalnictwo Liczba mieszkań ogółem w Gminie Nałęczów od roku 2000 do roku 2007 wzrosła zaledwie o 3%, natomiast ilość izb wzrosła w tym okresie o 19%, a powierzchnia użytkowa o 27%.
125 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Struktura własnościowa mieszkań podlega niewielkim zmianom. Dominuje własność prywatna – w 2007 roku 78% ogólnej powierzchni mieszkań. Udział zakładów pracy i spółdzielni mieszkaniowych począwszy od 2003 roku systematycznie maleje. Nieznacznie więcej (51%) mieszkań zlokalizowanych jest na terenach wiejskich.
Oświata i wychowanie W Nałęczowie funkcjonuje przedszkole Nr 1 imienia Adama Żeromskiego przy ul. Szelburg- Zarembiny. Przedszkole przyjmuje około 120 dzieci w pięciu grupach wiekowych. Przy szkołach podstawowych w Drzewcach Kolonii, Piotrowicach i Sadurkach otwarto oddziały przedszkolne dla dzieci w wieku 3 – 5 lat. W mieście i gminie jest pięć szkół podstawowych: Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego w Nałęczowie przy ul. Prusa 11, Szkoła Podstawowa w Czesławicach, Szkoła Podstawowa im. Ewy Szelburg-Zarembiny w Drzewcach Kolonii, Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Piotrowicach, Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa w Sadurkach. Do szkół uczęszcza około 660 uczniów, z czego nieco ponad połowa do szkoły w Nałęczowie. Przeciętna liczba absolwentów wynosi około 120 uczniów. Szkoły dysponują ogółem 47 pomieszczeniami dla 35 oddziałów. W mieście i gminie są trzy gimnazja: - Gimnazjum w Zespole Szkół im. Chmielewskiego w Nałęczowie obejmujące obręby: Nałęczów, Bochotnica Kolonia od numeru 1 do 24, Cynków, Chruszczów Kolonia, Strzelce, Czesławice, Ludwinów, - Gimnazjum w Piotrowicach obejmujące obręby: Piotrowice, Bronice, Bronice Kolonia, Paulinów, Drzewce, Drzewce Kolonia, - Gimnazjum w Sadurkach obejmujące obręby: Sadurki, Czesławice i Bochotnica Kolonia od numeru 25 do 37. Do gimnazjum uczęszcza średnio 430 uczniów, z czego ponad połowę do gimnazjum w Nałęczowie. Gimnazja liczą razem 18 oddziałów, 27 pomieszczeń szkolnych. W Nałęczowie funkcjonują trzy szkoły na poziomie licealnym: - Liceum Ogólnokształcące im. Żeromskiego przy ul. Prusa 13, o profilach: matematyczno- informatycznym, humanistyczno-dziennikarskim, przyrodniczo-medycznym, europejsko- językowym, menedżerskim; oraz o profilach: socjalnym i zarządzania informacją; - Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół im. Chmielewskiego przy ul. Spółdzielczej o profilach: matematyczno-informatycznym, humanistyczno-dziennikarskim, przyrodniczo-medycznym, sportowym; - Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. J. Chełmońskiego przy Alei Lipowej o kierunkach meblarskim i zabawkarskim.
126 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Ponadto w Zespole Szkół im. Chmielewskiego przy ul. Spółdzielczej działają: Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Publiczna Szkoła Policealna, Zasadnicza Szkoła Zawodowa, Technikum nr 1, Niepubliczna Szkoła Policealna (zaoczna). Działa również Prywatna szkoła Muzyczna im. I. J. Paderewskiego w Nałęczowie przy ul. Prusa zawierająca klasy fortepianu, fletu poprzecznego i gitary klasycznej. Zakład Obsługi Placówek Oświatowych mieści się przy ulicy Spółdzielczej 17.
Ochrona zdrowia Zakłady lecznictwa uzdrowiskowego w Nałęczowie prowadzą działalność leczniczą i rehabilitacyjną w zakresie chorób kardiologicznych, układu krążenia i nadciśnienia, zgodnie z kierunkiem lecznictwa wskazanym dla uzdrowiska Nałęczów. Wykorzystywane są naturalne zasoby lecznicze uzdrowiska: klimat leczniczy pozytywnie wpływający na naturalne obniżenie ciśnienia krwi i układ nerwowy; wody średniozmineralizowane z obszaru górniczego w Nałęczowie do balneoterapii; a także surowce spoza obszaru uzdrowiska: sól bocheńska jodowo-bromowa, sól iwonicka, dwutlenek węgla, pasty borowinowe, solanki do inhalacji, szlam ciechociński do kąpieli solankowych oraz ług ciechociński. W Nałęczowie funkcjonuje pięć zakładów opieki zdrowotnej; są to: 1) Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów” Spółka Akcyjna, obejmujący: - Kardiologiczny Szpital Uzdrowiskowy z oddziałami: I, II i III, Oddział Kardiologiczny z Intensywną Opieką Kardiologiczną, Oddział Pawilon Angielski i Poradnia Kardiologiczna. Szpital dysponuje 170 łóżkami w jedno- i dwuosobowych pokojach z łazienką i WC, w tym 16 łóżek intensywnej opieki kardiologicznej z pełnym monitorowaniem funkcji życiowych. Zatrudnionych jest 20 lekarzy i 23 pielęgniarki. Sanatorium Pawilon Angielski obejmuje 60 łóżek w pokojach dwuosobowych z łazienkami. - Sanatorium Uzdrowiskowe „Książę Józef” obejmuje oddziały I i II, oddziały „Batorówka”, „Stare Łazienki” oraz Poradnię Rehabilitacyjną – w tym specjalistyczne gabinety lekarskie: LUXMED, Ośrodek Chirurgii Oka Prof. Z. Zagórskiego i Ośrodek Ortopedii i Traumatologii „ARTHROS” – razem 225 łóżek, - Sanatorium Uzdrowiskowe „Fortunat” obejmuje oddziały: I i II, oddziały „Uciecha” i „Jesienna Rezydencja” z własnymi ogrodami, - Zakład Rehabilitacji prowadzący rehabilitację kardiologiczną, również dla osób niepełnosprawnych; w skład Zakładu wchodzi Atrium z basenem z częścią terapeutyczno-rekreacyjną. Dziennie w Zakładzie wykonywanych jest średnio 750 zabiegów. - Zakład Przyrodoleczniczy – wykonuje zabiegi w zakresie hydroterapii, elektroterapii, tlenoterapii, masaż suchy, limfatyczny, hydromasaż i inne. Dziennie wykonuje się tu około 1600 zabiegów. - Przychodnia Uzdrowiskowa - Laboratorium Analityczne.
127 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Ogółem Zakład Leczniczy Uzdrowisko Nałęczów dysponuje 838 łóżkami i zatrudnia lekarzy o specjalnościach: chorób wewnętrznych, balneoklimatologii, kardiologii, reumatologii, endokrynologii, diabetologii. Wszystkie gabinety pielęgniarskie spełniają kryteria gabinetów zabiegowych. Wszystkie obiekty przystosowane są w pełni dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Zakład stosuje zintegrowany system informatyczny pozwalający na prowadzenie dokumentacji medycznej w wersji elektronicznej i szybki obieg dokumentów pomiędzy wszystkimi obiektami. 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego – dysponujący 112 łóżkami w pokojach jedno- dwu- i trzyosobowych z pełnym węzłem sanitarnym. Znajduje się tu stanowisko wzmożonego nadzoru kardiologicznego. Częścią sanatorium jest Zakład Przyrodoleczniczy z gabinetami fizykoterapii, hydroterapii, inhalacji sale gimnastyczna i rehabilitacyjną, w których wykonuje się około 110 tys. zabiegów rocznie. 3) Międzyzwiązkowe Sanatorium Uzdrowiskowe w administracji Federacji Związków Zawodowych Pracowników Gospodarki Komunalnej i Terenowej dysponujące 130 łóżkami w pokojach jedno- i dwuosobowych z pełnym węzłem sanitarnym. W zakładzie zabiegowym znajduje się 26 stanowisk zabiegowych oraz bogato wyposażona sala gimnastyczna; dziennie wykonuje się tu średnio 500 zabiegów. Wokół Sanatorium jest park spacerowy o powierzchni około 1 ha. 4) Sanatorium Uzdrowiskowe dla Rolników – dysponujące 189 łóżkami w jedno- i dwuosobowych pokojach. Znajdują się tu trzy gabinety lekarskie i gabinet zabiegowy oraz sala nadzoru kardiologicznego, pomieszczenia do kinezyterapii, fizykoterapii i hyrodroterapii. W sanatorium wykonuje się rocznie około 163 tys. zabiegów. 5) Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej – dysponujący 179 łóżkami w pokojach dwuosobowych. Częścią Szpitala jest Zakład Przyrodoleczniczy i Fizykoterapii oraz Oddział Rehabilitacji Kardiologicznej, Pozawałowej i Pooperacyjnej. Wykonuje się tu zabiegi kinezyterapii, fizykoterapii, inhalacje ultradźwiękowe, wodolecznictwa, masaże. Rocznie wykonuje się średnio 150 tys. zabiegów. Ogółem wszystkie zakłady lecznictwa uzdrowiskowego liczą 15 obiektów na około 1500 łóżek, 50 lekarzy, ponad 100 pielęgniarek, 64 fizykoterapeutów i masażystów. Zakłady przyjmują rocznie średnio 25100 kuracjuszy na pobyt stały. Wykorzystanie bazy noclegowej waha się od 95 do 100%. Ilość osób korzystających z lecznictwa sanatoryjnego co roku wzrasta. Do urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego zalicza się pijalnię wody, Park Zdrojowy ze ścieżkami ruchowymi, baseny w budynku Atrium i w Sanatorium dla Rolników. Planuje się zwiększenie liczby łóżek w ZL „Uzdrowisko Nałęczów” o 80, a w Sanatorium ZNP o 20; modernizację wyposażenia Kolejowego Szpitala Uzdrowiskowego, modernizację i rozbudowę Sanatorium Uzdrowiskowego ZZPGiT; budowę nowego Sanatorium Kardiologicznego zgodnie z uchwalonym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Ponadto w mieście działają: - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Chirurgii Plastycznej dr M. Kuczyńskiego, - Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nałęczów,
128 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - Centrum Medyczne „MED-KONTRAKT”. W mieście pracuje pięć aptek, zatrudniających 13 magistrów farmacji. Rozwijają się także usługi związane ze zdrowiem i urodą: salony masażu i odnowy biologicznej, jaskinia solna.
Kultura Nałęczów ma wyjątkowo bogate tradycje w dziedzinie kultury – od powstania uzdrowiska kształtowali je wybitni pisarze, malarze, naukowcy, społecznicy. Te tradycje trwałe ukształtowały wizerunek miasta – a obecnie są kontynuowane i wzbogacane. Mieszkańcy Nałęczowa, kuracjusze i turyści mogą korzystać z szerokiej oferty kulturalnej. Najważniejsze obiekty, pełniące funkcje usług kultury, są następujące: - Nałęczowski Ośrodek Kultury – mieści się w nim kino „Cisy”, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna im. Faustyny Mokrzyckiej, Cafeteria Artystyczna „Impresja”; w ośrodku działa Koło Gospodyń Wiejskich, Klub Haftu, prowadzone są zajęcia z tańca nowoczesnego i baletu; - Muzeum Stefana Żeromskiego przy ul. Żeromskiego, - Muzeum Bolesława Prusa w Pałacu Małachowskich w Parku Zdrojowym, - Pałac Małachowskich – galerie i sale koncertowe, - Biblioteka Uzdrowiskowa, - galerie: w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych, „Kwadrat”, „SAG” w Domku Gotryckim, „Ewelina”, „Antykwariat”, galeria plenerowa obok kawiarni „Jaśminowa”, Galeria Fotografii „Atrium”, „Mikroklimat”. W mieście odbywają się bardzo liczne, doroczne imprezy, o zasięgu krajowym i międzynarodowym: - Nałęczowska Wiosna Kulturalna, - Nałęczowskie Divertimento – koncerty kameralnych form muzyki klasycznej, - Belcanto – promocja młodych wokalistów i muzyków, - Lato z Filharmonią – cykle koncertów symfonicznych, - Majówka z Panem Prusem, - Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne, - Międzynarodowe Zawody Balonowe, - Ogólnopolski Festiwal Tańca, - Ogólnopolski Konkurs Sztuki Najmłodszych – biennale, - Ogólnopolski Konkurs Plastyczny im. Elwiro Andriolliego, - Dni Spółdzielczości – Festyn Bankowy, - Grand Prix w Kolarstwie Górskim Skandia MTB, - Biegi Sylwestrowe,
129 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - Turniej Gmin „Krainy Lessowych Wąwozów”. - Międzynarodowy Wyścig Kolarski Tour de Pologne.
Sport Podstawą infrastruktury sportowej w mieście są przyszkolne sale gimnastyczne: w Zespole Szkół im. Chmielewskiego, przy szkole podstawowej w Nałęczowie oraz przy Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych; przy wszystkich szkołach istnieją wielofunkcyjne boiska. W Nałęczowie działa klub Sportowy „Cisy”, który posiada zespół boisk i korty tenisowe przy ul. Paderewskiego; w Drzewcach działa klub piłkarski „Drzewce”. W gospodarstwie agroturystycznym „Słowicza Dolina” organizowana jest nauka jazdy konnej, hipoterapia, rajdy konne. Funkcjonuje też stok narciarski z wyciągiem orczykowym. W Drzewcach znajduje się rozległy teren sportu, urządzony obecnie jako profesjonalne pole do paintballu, oraz stadion przy zespole parkowo-dworskim, planuje się wprowadzenie innych funkcji sportu i rekreacji.
Kościoły Kościół parafialny rzymskokatolicki p.w. Jana Chrzciciela został wzniesiony (w obecnej formie) w XVIII wieku, przez Felicjana Gałęzowskiego i Stanisława Małachowskiego starostę Wąwolnickiego. Jest usytuowany na górującym nad okolicą wzgórzu nad rzeką Bochotniczanki, przy ulicy Bochotnica 3. W kościele umieszczone jest epitafium żony Stanisława Małachowskiego, Marianny z Potockich. W latach 1956 – 1962 kościół został rozbudowany. Kościół w Bochotnicy jest objęty ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Parafia obejmuje miejscowości: Antopol, Bochotnica Kolonia, Chruszczów, Cynków, Czesławice, Ludwinów, Nałęczów, Sadurki, Strzelce. W 1983 roku została erygowana parafia rzymskokatolicka w Piotrowicach Małych p.w. Miłosierdzia Bożego. Parafia obejmuje miejscowości: Bronice, Drzewce, Drzewce Kolonia, Paulinów, Piotrowice Małe i liczy 1800 wiernych.
Cmentarze Cmentarz parafialny w Nałęczowie został założony na początku XIX wieku na terenie ogrodu plebanii, przy kościele parafialnym p.w. Świętego Jana Chrzciciela w Bochotnicy. Początkowo był niewielki, jego powierzchnię powiększano w latach 1871, 1971 i ostatnio w 1992 roku. Na cmentarzu znajduje się 2500 mogił; w tym 218 ozdobnych nagrobków sprzed 1939 roku. Spoczywa na nim wiele osób zasłużonych dla Nałęczowa, dla kultury i nauki. Jest tu grób Michała Elwiro Andriollego, znakomitego malarza i rysownika, autora ilustracji do "Pana Tadeusza", który zmarł w Nałęczowie w 1893 r.; kamień nagrobny poetki Ewy Szelburg-Zarembiny i jej męża Józefa; grób rodzinny Wernickich z rzeźbą Archanioła Michała z białego marmuru, projektu rzeźbiarza Emilio Zocchiego; groby lekarzy związanych
130 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego z uzdrowiskiem, właścicieli ziemskich, mieszkańców Nałęczowa. Stara część cmentarza jest objęta ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 r. (Dz. U. z dnia 16 września 1959 r.), wobec pełnego zaopatrzenia sąsiedniej zabudowy w wodę z wodociągu komunalnego, strefa ochronna cmentarza wynosi 50 m od jego granic. W strefie nie dopuszcza się lokalizacji budynków mieszkalnych, zakładów produkujących żywność lub służących do przechowywania żywności, zakładów żywienia zbiorowego oraz studzien służących do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych. Ze względu na położenie cmentarza blisko centrum miasta w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej oraz ze względu na zasięg strefy ochronnej dalsze poszerzanie cmentarza budzi protesty mieszkańców. Cmentarz położony jest na zboczu nachylonym w stronę rzeki Bochotniczanki, przepływającej przez uzdrowisko i zasilającej staw w Parku Zdrojowym – co może stwarzać zagrożenie sanitarne dla uzdrowiska. Niezbędne jest wyznaczenie nowej powierzchni cmentarnej w pobliżu kościoła parafialnego. W gminie powstał nowy cmentarz grzebalny w Piotrowicach, założony w 1987 r. przy kościele parafialnym p.w. Miłosierdzia Bożego w Piotrowicach Małych. Założony został we wsi w ciągu zabudowy mieszkaniowej; jeden budynek mieszkalny objęty jest strefą ochronną cmentarza.
3. Turystyka i rekreacja Gmina Nałęczów odznacza się wybitnymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. Naturalny krajobraz, urozmaicona rzeźba terenu, rozlegle panoramy widokowe, liczne starodrzewy i pomniki przyrody, zabytkowa architektura – te cechy wyróżniają gminę na tle województwa lubelskiego. Gmina położona jest w otulinie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego – zaliczanego do najcenniejszych pod względem przyrodniczym, kulturowym i krajobrazowym parków w Polsce, jednego z najliczniej odwiedzanych centrów turystycznych kraju. Turystyka uzdrowiskowa Jedną z największych atrakcji gminy są jej walory uzdrowiskowe – jest to jedyne uzdrowisko nizinne, usytuowane blisko centrum kraju, specjalizujące się w leczeniu chorób serca. Lecznictwo sanatoryjne i szpitalne w Nałęczowie osiąga wysoki poziom, dlatego też zarówno sanatoria jak i lecznicze przyciągają kuracjuszy przez cały rok. Są to przeważnie pobyty indywidualne osób w średnim i starszym wieku. Poza lecznictwem i rehabilitacją dużym powodzeniem cieszy się oferta skierowana do osób aktywnych – odnowa biologiczna prowadzona w zakładach Uzdrowiska i w innych przedsiębiorstwach. Szeroko dostępne są zabiegi hydroterapii, kuracje odchudzające, weekendowe i tygodniowe zabiegi kosmetyczne i inne. Turystyka aktywna Wyjątkowo malowniczy krajobraz Nałęczowa i okolic (największe w Europie zagęszczenie lessowych wąwozów) zachęca do uprawiania turystyki aktywnej – pieszej, rowerowej i konnej. Sprzyja temu również bogata sieć szlaków turystycznych pieszych i rowerowych, łączących najbardziej atrakcyjne miejscowości regionu; część szlaków ma charakter ścieżek dydaktycznych, spacerowych i przyrodniczych
131 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W dziedzinie turystyki aktywnej działają w Nałęczowie dwie organizacje: - Lokalna Organizacja Turystyczna „Ziemia Nałęczowska” - Lokalna Organizacja Turystyczna „Kraina Lessowych Wąwozów”. Staraniem tej ostatniej organizacji powstało opracowanie pt.: „Zintegrowana Sieć Szlaków Turystycznych „Krainy Lessowych Wąwozów”. W granicach gminy Nałęczów funkcjonują następujące szlaki: - szlak pieszy czerwony, ponadregionalny, o nazwie Szlak Wyżynny Zachodni, na trasie Kazimierz Dolny – Skowieszynek – Rąblów – Wąwolnica – Nałęczów – Wojciechów – Palikije – Dąbrowica – Lublin skansen. Szlak ma 60,8 km długości, jest utrzymywany przez PTTK Lublin; - szlak rowerowy czerwony, ponadregionalny, na trasie Kazimierz Dolny – Rzeczyca – Rąblów – Stanisławka – Kębło – Wąwolnica – Nałęczów – Wojciechów – Miłocin – Motycz – Dąbrowica – Lublin Muzeum Wsi Lubelskiej. Szlak na 62 km długości, jest zarządzany przez Urząd Marszałkowski w Lublinie. Są to szlaki zaliczane do kilkudniowych, wykorzystanie ich wymaga bazy gastronomiczno- noclegowej. Szlaki krótsze, jednodniowe: - Szlak im. Bolesława Prusa: (Lublin – Wojciechów); Charz B – Nałęczów – Wąwolnica – Rąblów – Rzeczyca – Kazimierz Dolny; długość trasy ok. 30 km; - szlak żółty wokół Nałęczowa: Nałęczów – Cynków – Czesławice – Mazury – Bochotnica – Nałęczów; długość trasy ok. 8 km; - szlak rowerowy: Lublin – Charz B – Nałęczów – Wąwolnica – Rąblów – Rzeczyca – Wylągi – Kazimierz Dolny, długość trasy 35 km. W „Przewodniku dla leczących się i lekarzy” z 1897 roku wymienia się trasy spacerowe dla kuracjuszy: - Aleja Lipowa – Góra Poniatowskiego – Las zakładowy – Góra Krzyżowa (Jabłuszko) – Wąwozy, - Czesławice – Cynków – Antopol, - Wąwolnica – Wojciechów – Kazimierz Dolny. Ponadto funkcjonuje oznaczony kolorem czarnym regionalny szlak kolejki wąskotorowej o nazwie „Nitką Kolejki Wąskotorowej”, na trasie Opole Lubelskie (stacja kolejki wąskotorowej) – Grabówka (most na rzece Chodelce) – Darowne – Poniatowa (okolice stacji kolejki wąskotorowej) – Kraczewice (kościół) – Poniatowa (Henin) – Poniatowa (Sporniak) – Rozalin (stacja kolejki wąskotorowej) – Karczmiska Pierwsze (zespół pałacowo-parkowy) – Wymysłów (stacja kolejki wąskotorowej) – Bliźniak (stacja kolejki wąskotorowej) – Zaborze (szkoła podstawowa) – Zofianka (Las) – Kębło. Szlakiem zarządza Starostwo Opole Lubelskie. Nałęczów położony jest również na trasie samochodowych szlaków tematycznych: - Szlak Zespołów Pałacowo-Parkowych: Lublin – Nałęczów – Kluczkowice – Opole Lubelskie – Puławy – Kozłówka – Lubartów – Kock – Radzyń Podlaski – Jabłoń – Sosnowica – Rejowiec – Wierzchowiska – Lublin, o długości 442 km;
132 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - Szlak Muzeów Biograficznych Znanych Pisarzy: Lublin – Nałęczów – Kazimierz Dolny – Wola Okrzejska – Romanów – Biała Podlaska, długość 276 km. Projektowane szlaki i trasy turystyczne, piesze i rowerowe: - Szlak Kultury Sakralnej Ziemi Nałęczowskiej, oznaczony kolorem niebieskim, lokalna trasa turystyczna, przebiegający przez gminy Wojciechów, Nałęczów i Wąwolnica, zarządzany przez LOT w Nałęczowie; - Szlak Muzeów oznaczony kolorem brązowym, trasa turystyczna ponadlokalna, o długości 120 km, przewidziany dla turystów zmotoryzowanych, o trasie Wojciechów – Nowy Gaj – Nałęczów – Wąwolnica – Karmanowice Kolonia – Celejów – Wierzchoniów – Bochotnica – Parchatka – Puławy – Gołąb – Puławy (nowy most) – Bronowice – Góra Puławska – Oblasy – Janowiec – Kazimierz Dolny – Uściąrz – Zagajdzie – Karczmiska – Głusko Duże – Wola Rudzka – Opole Lubelskie – Elżbieta – Wrzelowiec – Kluczkowice. Zarządzającym ma być LOT w Nałęczowie; - Szlak Młynów Wodnych Rzeki Bystrej – pieszy lub rowerowy, oznaczony kolorem granatowym, trasa turystyczna lokalna, o trasie Palikije – Nowy Gaj – Nałęczów – Wąwolnica – Bartłomiejowie – Celejów – Wierzchoniów – Bochotnica, zarządzany przez LOT w Nałęczowie; - Szlak rowerowy regionalny, oznaczony kolorem czarnym, stanowiący łącznik do Szlaku Nitką Kolejki Wąskotorowej, o trasie Kębło – Wąwolnica – Zarzeka – Dworzec PKP w Drzewcach (stacja Nałęczów), o długości 7,5 km, zarządzany przez Starostwo Opole Lubelskie; - Szlak rowerowy lokalny, oznaczony kolorem żóltym, o nazwie Nałęczowski Szlak Rowerowy, o trasie Puławy – Skowieszyn – Pożóg – Klementowice – Drzewce – Wąwolnica – Stary Gaj – Wojciechów, o długości 43 km, zarządzany przez MOSiR Puławy; - Szlak rowerowy regionalny, oznaczony kolorem niebieskim, o trasie Poniatowa – Kraczewice – Szczuczki – Wojciechów – Nowy Gaj – Nałęczów (kontynuacja szlaku z Garbowa do Nałęczowa) o długości 23,3 km, zarządzany przez LOT w Nałęczowie. Opracowano również projekt trasy integrującej gminy Krainy Lessowych Wąwozów, o długości 126,5 km; przebieg trasy uwzględnia wszystkie miejscowości i obszary godne zainteresowania. Urządzenie nowych szlaków i tras turystycznych pozwoli na popularyzację i promocję również mniej znanych atrakcji przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych regionu, co powinno się przyczynić do zmniejszenia zbyt intensywnego ruchu turystycznego w najbardziej atrakcyjnych miejscowościach (Puławy, Kazimierz Dolny, Nałęczów) – szczególnie w sezonie letnim i podczas długich weekendów. Turystyka pobytowa W Nałęczowie rozwija się również turystyka i rekreacja pobytowa, nie związana z lecznictwem – szczególnie ożywiona w niedziele, święta i długie weekendy. Szczególną atrakcją dla tej formy turystyki jest łagodny klimat, bogata roślinność i cisza panująca w uzdrowisku, zapewniające wypoczynek.
133 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Punkt informacji turystycznej prowadzony przez LOT mieści się w Bramie Zachodniej zespoły pałacowo-zdrojowego w Nałęczowie, przy głównym wejściu do parku Zdrojowego; informacji turystycznych udziela także Zakład Leczniczy „Uzdrowisko Nałęczów”. Nałęczów wraz z Kazimierzem Dolnym i Puławami stanowi element „trójkąta turystycznego”. Atrakcyjność regionu wzmacniają jeszcze inne miejscowości warte zwiedzania: Lublin, Kurów, Kozłówka, Wąwolnica.
Baza gastronomiczna i noclegowa Baza hotelowa i pensjonatowa jest dobrze rozwinięta, na terenach wiejskich gości przyjmują liczne gospodarstwa agroturystyczne. W mieście funkcjonują cztery hotele: - Przepióreczka, - Pawilon Angielski – Uzdrowisko Nałęczów, - Termy pałacowe SPA, - Centrum Szkoleniowo-Wypoczynkowe Energetyk. Miejsca noclegowe oferuje ponadto 17 pensjonatów, mieszczących się zarówno w zabytkowych willach, jak i w nowo powstałych obiektach, oraz 20 obiektów oferujących pokoje gościnne. Ponadto miejsca hotelowe i sanatoryjne znajdują się we wszystkich obiektach sanatoryjnych i w obiektach odnowy biologicznej. Pięć gospodarstw w gminie oferuje pobyty agroturystyczne. Usługi gastronomiczne oferuje 10 restauracji i kawiarni.
Sport i rekreacja Przy szkołach publicznych w Nałęczowie, Sadurkach, Drzewcach i Piotrowicach funkcjonują sale sportowe i boiska. Odrębny teren sportu LKS Cisy – Nałęczów, obejmujący boiska i korty tenisowe, znajduje się przy ul. Poniatowskiego. W „Atrium” należącym do SPA Nałęczów mieści się wodny kompleks z basenem z bogatym wyposażeniem oraz sauną i basenem białej glinki, a także cztery tory do gry w kręgle i inne urządzenia. Basen znajduje się również w budynku Sanatorium dla Rolników. Przy ulicy Granicznej w Nałęczowie znajduje się ośrodek jazdy konnej, a także staw rybny do wędkowania. W mieście funkcjonuje pięć wypożyczalni sprzętu sportowego (rowery, łodzie, skutery). SPA Nałęczów zajmuje się organizacją imprez integracyjnych, szkoleń i konferencji. W Nałęczowie przy ul. Kamieniak mieści się Małe ZOO – atrakcja dla najmłodszych. Organizowane są przejazdy kolejką wąskotorową (Nałęczowska Kolej Dojazdowa) na trasie Nałęczów – Opole Lubelskie. Na niezabudowanym terenie w rejonie ulic Spółdzielczej i Sołdka planuje się budowę Parku Wodnego „Termy Nałęczowskie ” – inwestycja na być dofinansowana z funduszy Unii Europejskiej. Przewiduje się budowę basenów otwartych i krytych o łącznej powierzchni
134 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego lustra wody 1835 m2, wypełnianych wodami ze zdroju nałęczowskiego. Park wodny będzie funkcjonował cały rok. Woda w basenach wewnętrznych i zewnętrznych ma być podgrzewana do temperatury 35-40° C – również w okresie jesienno-zimowym. Baseny mają być bogato wyposażone w urządzenia wodne, służące do celów balneologicznych i rekreacyjnych. Z basenów, urządzeń spa i wellness będzie mogło jednorazowo korzystać do 920 osób. Jest to projekt wyjątkowy o zasięgu ponadregionalnym, ze względu na skalę założenia i lokalizację w znanej miejscowości uzdrowiskowej i turystycznej.
Imprezy kulturalne Nałęczów oferuje turystom i kuracjuszom szeroki wachlarz corocznych imprez kulturalnych i sportowych o zasięgu ponadregionalnym i ogólnopolskim: - Majówka z Panem Prusem, - Nałęczowska Wiosna Kulturalna, - Nałęczowskie Divertimento, - Międzynarodowy Festiwal Pianistyczny, - Festiwal Wokalny Belcanto, - Międzynarodowy Wyścig w Kolarstwie Górskim Grand Prix MTB, oraz liczne wystawy, prezentujące życie i twórczość ludzi związanych z Nałęczowem oraz historię i kulturę Nałęczowa. Uzdrowisko Nałęczów ma szczególną, rzadko spotykaną cechę – jego powstanie i rozwój związane były z wieloma wybitnymi postaciami: twórcami, społecznikami, politykami. W okresie przed I wojną światową i w okresie międzywojennym stanowiło ulubione miejsce działania i wypoczynku ludzi wyjątkowych, których wkład w rozwój kultury i nauki w kraju był bardzo znaczny. Ten intelektualny i artystyczny charakter miasta jest czytelny również i dziś. Dalszy rozwój turystyki wymaga wzbogacenia oferty skierowanej do turystów nie korzystających z lecznictwa uzdrowiskowego. Planuje się urządzenie nowego parku miejskiego i budowę term z basenem i obiektami sportu. Drugim ciekawym projektem jest planowana modernizacja zabytkowej Ochronki im. Adama Żeromskiego w Nałęczowie. Planuje się urządzenie tam centrum promocji regionu, prowadzone przez Fundację „Willa Polonia” i Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Zielony Pierścień”. Popularyzacji i zagospodarowania na cele turystyki wymaga wiele miejscowości w gminie.
4. Uwarunkowania demograficzne Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2009 r. (stan na 31.12.2009) miasto i gmina łącznie liczyły 9.167 mieszkańców liczonych według stałego miejsca zameldowania i 9.511 mieszkańców według faktycznego miejsca zamieszkania W tej liczbie: mężczyźni – 4.336 osób, kobiety 4.831 osób według stałego miejsca zameldowania oraz mężczyźni – 4.434 osób i kobiety 5.077 osób według faktycznego miejsca zamieszkania.
135 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Miasto Nałęczów zamieszkuje 4.270 osób, w tym 1.930 mężczyzn i 2.340 kobiet, a obszar wiejski gminy zamieszkuje 5.241 osób, w tym 2.504 mężczyzn i 2.737 kobiet. Zgony w 2009 r. – 129 osób, w tym 60 mężczyzn i 69 kobiet; wskaźnik zgonów: 14 na 1000 osób. Struktura ludności: mężczyźni kobiety ogółem Ludność w wieku przedprodukcyjnym 950 1042 1992 dzieci i młodzież wiek 0-17 Ludność w wieku produkcyjnym mężczyźni wiek 19-65 2967 2800 5767 kobiety wiek 19-60 Ludność w wieku poprodukcyjnym mężczyźni wiek 66 i więcej 517 1235 1752 kobiety wiek 60 i więcej razem 4434 5077 9511 Wskaźnik feminizacji wynosi 114,5 – wyraźnie zaznaczona przewaga liczby kobiet nad liczbą mężczyzn, zwłaszcza na terenie miasta, jest związana z dominującym typem zatrudnienia w mieście – w służbie zdrowia, hotelarstwie, gastronomii. Wskaźniki obciążenia demograficznego kształtują się następująco: ludność w wieku nieprodukcyjnych na 100 osób w wieku produkcyjnym: 64,9 osób; ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym: 88,0 osób; ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym: 30,4 osób. Gęstość zaludnienia w mieście i gminie łącznie wynosi 151 osób na 1 km2; w tym w granicach miasta wynosi 308,5 osób/km2, a w obszarze wiejskim – 106,9 osób/km2. Niska gęstość zaludnienia w mieście (przeciętna w miastach województwa lubelskiego – 1048 osób/km2) wynika ze znacznego udziału terenów rolnych. Według danych GUS stan ludności w gminie Nałęczów w latach 2000 – 2009 według faktycznego miejsca zamieszkania przedstawiał się następująco: rok stan ludności 2000 9437 2001 9448 2002 9431 2003 9350 2004 9348 2005 9307 2006 9276 2007 9244 2008 9470 2008 9442 W latach 2000 – 2007 liczba ludności spadła ogółem o 2,42%. Zaznacza się odpływ ludności z miasta natomiast liczba mieszkańców obszarów wiejskich gminy nieznacznie rośnie.
136 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Systematyczne, choć niewielkie zmniejszanie się liczby mieszkańców gminy do roku 2007 wskazuje na opuszczanie gminy spowodowane emigracja zarobkową. Ta tendencja została wyraźnie odwrócona w latach 2008 – 2009.
5. Stan bezpieczeństwa ludności i jej mienia Gmina Nałęczów nie jest szczególnie narażona na wystąpienie poważnych zagrożeń mogących doprowadzić do sytuacji kryzysowej: - skażenia promieniotwórczego, które mogłoby powstać w wyniku awarii reaktorów jądrowych w państwach ościennych, - skażenia chemicznego, mogącego powstać w wyniku niekontrolowanego uwolnienia się środków toksycznych, produkowanych lub stosowanych w zakładach przemysłowych – najbliżej położone Zakłady Azotowe „Puławy” SA produkujące nawozy azotowe i melaminę systematycznie ograniczają emisję szkodliwych substancji, a produkcja odbywa się zgodnie z wdrożonym i certyfikowanym Zintegrowanym Systemem Zarządzania Jakością, Środowiskiem i Bezpieczeństwem, co minimalizuje zagrożenie, - pożarów lasów – brak dużych kompleksów leśnych, - katastrof obiektów hydrotechnicznych i hydroenergetycznych, - powodzi na znaczną skalę – niebezpieczeństwo zalania wodami powodziowymi i podtopieniami o zasięgu lokalnym dotyczy tylko niezabudowanych (z nielicznymi wyjątkami) dolin rzek Bystrej i Bochotniczanki oraz Strumyka Olszowieckiego, - epidemiologicznego zagrożenia ludności i zwierząt gospodarskich chorobami zakaźnymi – zagrożenie dotyczy rejonów dotkniętych klęskami żywiołowymi, - zakłócenia porządku i bezpieczeństwa publicznego, masowych protestów społecznych, aktów terrorystycznych, kradzieże substancji niebezpiecznych – występują w dużych aglomeracjach miejskich. Komenda Powiatowa Policji w Puławach podlega Komendantowi Wojewódzkiemu Policji w Lublinie. Częścią systemu jest posterunek policji w Nałęczowie, działający na terenie gmin Nałęczów i Wąwolnica. Gmina Nałęczów ma jeden z najniższych wskaźników przestępczości w powiecie. Planuje się wprowadzenie stałego monitoringu na ulicach miasta poprzez zainstalowanie miejskiej sieci kamer w najważniejszych punktach miasta oraz wspólnych patroli policji i straży miejskiej. Największą liczbę wypadków drogowych w Nałęczowie powoduje nasilony ruch samochodowy (w tym tranzytowy ciężki ruch towarowy) na trasie drogi wojewódzkiej nr 830, przebiegającej w mieście ulicami: Wiercieńskiego – Paderewskiego – Armatnia Góra – 1 Maja – Aleja Lipowa – Bochotnicka. W gminie Nałęczów nie ma terenów wojskowych ani nie przewiduje się potrzeby przeznaczania terenów dla potrzeb obronnych czy infrastruktury wojskowej. Gmina objęta jest funkcjonowaniem Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Puławach. Działają tu 4 jednostki OSP: w Nałęczowie, Drzewcach, Sadurkach i Bronicach; jednostki nie są włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.
137 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego W 2009 roku jednostka OSP w Nałęczowie wyjeżdżała do 99 zdarzeń (pożarów, zagrożeń miejscowych i fałszywych alarmów), w Sadurkach – do 6 zdarzeń i w Bronicach do 1 zdarzenia. Ochotnicza Straż Pożarna w Nałęczowie powstała w 1899 roku, działa więc już ponad 100 lat. Liczy 71 członków, a w tym kobieca drużyna pożarnicza. OSP w Nałęczowie jest wyposażona w hydrauliczne urządzenie ratownicze. Dysponuje pięcioma samochodami, w tym dwoma średnimi samochodami gaśniczymi STAR 244, Mercedesem Benz Atego 1326 i ciężkim samochodem na podwoziu Jelcza. Jednostka OSP w Sadurkach została założona w 1949 roku; dysponuje samochodem pożarniczym Star 244. Jednostka OSP w Drzewcach została założona w 1929 roku, w 1971 roku oddano do użytku nowy budynek remizy. W powiecie puławskim w 2009 roku odnotowano 405 pożarów (wzrost o 32,8% w stosunku do 2008 roku), z czego w gminie Nałęczów 18 pożarów w 2008 r. (7,16% pożarów w powiecie) i 29 w 2009 roku (29%). Wzrost ilości pożarów wynikał głównie z większej ilości pożarów nieużytków rolnych.
6. Uwarunkowania wynikające z zadań służących realizacji celów publicznych Celami publicznymi w rozumieniu ustawy, w odniesieniu do Gminy Nałęczów, są: - wydzielenie gruntów pod drogi publiczne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego a także łączności publicznej i sygnalizacji, - wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie – dotyczy Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej, - budowa i utrzymanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń do przesyłania pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, - budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i odprowadzania odpadów, - budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę i ochronie przed powodzią, - opieka nad nieruchomościami stanowiącymi zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, - budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, szkół publicznych, obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej, obiektów sportowych, - budowa i utrzymywanie obiektów oraz pomieszczeń niezbędnych do realizacji obowiązków w zakresie świadczenia przez operatora publicznego powszechnych usług pocztowych, - budowa oraz utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego,
138 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego - zakładanie i utrzymywanie cmentarzy, - ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej, - ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody. Wybrane zadania służące lokalizacji celów publicznych o znaczeniu lokalnym są następujące: - założenie i utrzymanie nowego cmentarza komunalnego, - budowa nowych i modernizacja istniejących dróg i ulic gminnych, - przebudowa dworca autobusowego, - rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej, - rozbudowa infrastruktury turystycznej o zasięgu lokalnym. Problemem może być wyznaczenie terenu pod dworzec autobusowy ze względu na konieczność jego realizacji w ścisłym centrum miasta, dla zapewnienia prawidłowych powiązań komunikacyjnych. W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego, zgodnie z polityką rozwoju zapisaną w Strategii rozwoju województwa lubelskiego, dla obszaru Gminy Nałęczów wskazano jedno zadanie rządowe traktowane jako priorytet, wpisane do Koncepcji Polityki Przestrzennej Kraju i ujęte w programach rządowym: - Kompleksowa modernizacja linii kolejowej nr 7 na odcinku Pilawa – Dorohusk w celu możliwości uzyskania prędkości V = 160 km/h. Realizacja tego zadania znacznie polepszy dostępność komunikacyjną Nałęczowa, podniesie bezpieczeństwo i komfort podróżowania, poprawi stan urządzeń infrastruktury kolejowej oraz zmniejszy uciążliwość hałasową kolei. Modernizacja linii kolejowej nie wymaga rozwiązań przestrzennych; nie przewiduje się dodatkowych potrzeb terenowych.
VIII. Uwarunkowania wynikające ze struktury własności, użytkowania i stanu prawnego gruntów Gmina Nałęczów ma charakter uzdrowiskowo-rolniczy; w strukturze użytkowania gruntów dominują grunty orne. Wynika to z bardzo wysokiego potencjału rolniczego gleb i stosunkowo niskiego udziału łąk i pastwisk, występujących tylko w płaskich dolinach rzek i cieków wodnych. Użytkowanie gruntów w mieście i gminie Nałęczów przedstawia się następująco: - użytki rolne łącznie: 5.111 ha (81,3%), w tym: grunty orne 4.282 ha (68,1%) sady 451 ha (7,1%) łąki 275 ha (4,4%) pastwiska 103 ha (1,6%) - lasy i grunty leśne 427 ha (6,8%) - wody i zbiorniki wodne 50 ha (0,8%) - grunty zabudowane, nieużytki 698 ha (11,1%).
139 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Nałęczów Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego Ogółem powierzchnia miasta i gminy: 6.286 ha. Zwraca uwagę wyjątkowo mała powierzchnia gruntów leśnych – wynika to z intensywnego wykorzystywania rolniczego urodzajnych lessowych gleb. Struktura użytkowania gruntów w mieście Nałęczowie jest następująca: - użytki rolne: 853 ha (61%) w tym grunty orne: 580 ha, sady: 190 ha, łąki: 72 ha i pastwiska 11 ha – razem 61%; - lasy: 174,6 ha – 13%, - pozostałe grunty: 356,4 ha – 26%. Lasy wraz z użytkami rolnymi zajmują łącznie ok. 74% powierzchni miasta. Pozostałe grunty stanowią tereny zabudowane i zainwestowane oraz wody powierzchniowe i nieużytki. Do gruntów zabudowanych i zainwestowanych zaliczane są: tereny mieszkaniowe, tereny przemysłowe, inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, tereny komunikacji. W gminie zdecydowanie przeważa własność prywatna terenów rolniczych i lasów. Wskazuje to na konieczność stworzenia jak najlepszych warunków dla rozwoju sektora prywatnego oraz ścisłej współpracy dla wspólnego z władzami samorządowymi rozwijania atrakcyjności uzdrowiskowej, turystycznej i agroturystycznej gminy.