NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI Delegatura w Krakowie LKR – 4101-09-12/2013 P/13/181 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł kontroli P/13/181 - Efektywność ekologiczna wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej Jednostka Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Krakowie przeprowadzająca kontrolę Kontroler Marcin Stolarczyk – specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr 83911 z 28 czerwca 2013 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2) Jednostka Urząd Gminy Zielonki, ul. Krakowskie Przedmieście 116, 32-087 Zielonki (dalej Urząd) kontrolowana Kierownik jednostki Bogusław Król – Wójt Gminy Zielonki kontrolowanej II. Ocena kontrolowanej działalności 1 Ocena ogólna Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości , działalność Urzędu w zakresie realizacji dwóch zadań: Projekt i realizacja kanalizacji sanitarnej na obszarze Niecki Miechowskiej – kanalizacja sanitarna Owczary – Wola Zachariaszowska – Bibice, Ochrona zlewni rzeki Prądnik – II etap – budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Trojanowice, współfinansowanych środkami pożyczonymi z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie (dalej Fundusz)2, oraz rozliczenia rzeczowego i finansowego tych zadań. Uzasadnienie Pozytywną ocenę uzasadnia w szczególności: oceny ogólnej osiągnięcie efektów rzeczowych i ekologicznych zapisanych w umowach pożyczek, realizowanie zadań zgodnie z harmonogramami rzeczowo-finansowymi, regulowanie zobowiązań finansowych wobec Funduszu w terminach wynikających z umów, terminowe przedłożenie dokumentów rozliczeniowych (faktur). Należy nadmienić, iż zakres rzeczowy inwestycji budowy kanalizacji sanitarnej na terenie Gminy Zielonki (dalej Gmina) zdecydowanie wykracza poza ramy nakreślone umowami pożyczek udzielonych przez Fundusz. Zastrzeżenia NIK budzi niewywiązanie się z obowiązków nałożonych umową nr P/065/08/07a-1 w zakresie przedłożenia do Funduszu protokołu odbioru końcowego zadania oraz dokumentów potwierdzających uzyskany efekt ekologiczny. Niezależnie od faktu, iż zakładane efekty zostały osiągnięte, to z formalnego punktu widzenia nastąpiło naruszenie postanowień umowy. Potencjalnym skutkiem wyżej wymienionej nieprawidłowości może być zarówno brak możliwości dokonania umorzenia pożyczki, jak i przekwalifikowanie jej przez Fundusz na pożyczkę komercyjną. 1 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. 2 Na podstawie umów: nr P/065/08/07a-1 z 7 października 2008 r., nr P/065/09/07a-6 z 2 września 2009 r. 2 III. Opis ustalonego stanu faktycznego Opis stanu Badaniem kontrolnym objęto realizację umów pożyczek proekologicznych o numerach: faktycznego P/065/08/07a-1 z 7 października 2008 r. oraz P/065/09/07a-6 z 2 września 2009 r. Umowy na wykonanie prac budowlanych obejmujących budowę kanalizacji sanitarnej w miejscowościach: a) Owczary – Wola Zachariaszowska – Bibice, b) Węgrzce – Kraków (przez Dziekanowice), c) Trojanowice, zostały podpisane 8 kwietnia 2008 r. (zakres w pkt a i b) oraz 5 sierpnia 2008 r. (zakres w punkcie c), tj. przed zawarciem z Funduszem umów o pożyczkę. Wykonawcy robót zostali wyłonieni w wyniku postępowań przetargowych3, przeprowadzonych w oparciu o przepisy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych4. (dowód: akta kontroli str. 43,166) W dniu 1 września 2008 r. Wójt Gminy złożył wniosek o dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej (w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, dalej POIiŚ) projektu pn. Gospodarka ściekowa Gminy Zielonki – kanalizacja w zlewniach rzek Prądnik, Bibiczanka i Rozrywka. W zakres rzeczowy tego projektu oraz w jego efekty ekologiczne wpisywały się ww. inwestycje kanalizacyjne, z których dwie (wymienione w pkt a i c) uzyskały wsparcie finansowe Funduszu w formie niskooprocentowanych pożyczek. (dowód: akta kontroli str. 43-44,166) W latach 2008-20095 Gmina zawarła z Funduszem dwie umowy o pożyczkę z przeznaczeniem na realizację zadań inwestycyjnych związanych z porządkowaniem gospodarki wodno-ściekowej na jej terenie: - Umowę nr P/065/08/07a-1 z 7 października 2008 r. (na kwotę do 5.450.000 zł) na dofinansowanie6 realizacji zadania pn. Projekt i realizacja kanalizacji sanitarnej na obszarze Niecki Miechowskiej – kanalizacja sanitarna Owczary – Wola Zachariaszowska – Bibice (realizacja od 30 maja 2008 r. do 30 września 2010 r.)7. Zakładanym efektem ekologicznym zadania było odprowadzenie do oczyszczalni ścieków w ilości 87.600 m3/rok poprzez objęcie kanalizacją 399 gospodarstw domowych oraz budynku wielofunkcyjnego w Owczarach. Zgodnie z postanowieniami umowy Pożyczkobiorca zobowiązał się do osiągnięcia efektu ekologicznego i dostarczenia do Funduszu dokumentów potwierdzających ten fakt do 30 września 2011 r. (§ 5 ust. 3 umowy). Ponadto zgodnie z umową protokół odbioru końcowego zadania miał zostać dostarczony do Funduszu do 31 października 2010 r.; - Umowę nr P/065/09/07a-6 z 2 września 2009 r. (na kwotę do 2.269.367 zł) na dofinansowanie8 realizacji zadania pn. Ochrona zlewni rzeki Prądnik – II etap – budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Trojanowice (okres realizacji od 30 września 2008 r. do 31 marca 2010 r.)9. Zakładanym efektem ekologicznym zadania było odprowadzenie ścieków na oczyszczalnię ścieków w ilości 33.726 m3/rok ze 157 gospodarstw domowych. Zgodnie z postanowieniami omawianej umowy Pożyczkobiorca zobowiązał się do osiągnięcia efektu ekologicznego i dostarczenia do Funduszu dokumentów potwierdzających ten fakt do 31 marca 2011 r. (§ 5 ust. 3 umowy). (dowód: akta kontroli str. 3-42) 3 Postępowania przetargowe nie zostały objęte szczegółową kontrolą. 4 Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm. 5 Wnioski o pożyczki zostały złożone w dniach 13 listopada 2007 r. (zadania – kanalizacja sanitarna Owczary – Wola Zachariaszowska – Bibice) oraz 22 kwietnia 2009 r. (zadanie dotyczące budowy kanalizacji sanitarnej w Trojanowicach). 6 Planowany całkowity koszt zadania wynosił 11.074.500 zł. 7 Zadanie obejmowało według harmonogramu wykonanie w Owczarach, Woli Zachariaszowskiej, Bibicach, Garliczce, Garlicy Murowanej oraz Garlicy Duchownej łącznie 25.000 mb sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami do około 400 gospodarstw domowych oraz 4 pompowniami ciekowymi. 8 Planowany całkowity koszt zadania wynosił 3.076.253,09 zł. 9 Zadanie obejmowało według harmonogramu wykonanie 10.000 mb sieci kanalizacyjnej wraz z zapewnieniem podłączenia do niej 180 gospodarstw domowych. 3 W toku analizy dokumentacji nie stwierdzono, aby dane i informacje zawarte we wnioskach o udzielenie pożyczek nie znajdowały potwierdzenia w dokumentach źródłowych. We wniosku o pożyczkę na kanalizację sanitarną na obszarze Owczary – Wola Zachariaszowska – Bibice jako oczekiwane efekty ekologiczne podano m.in. podłączenie 400 gospodarstw domowych oraz ilość odprowadzanych ścieków wynoszącą 240 m3 na dobę (rocznie 87.600 m3 – wartość ujęta w umowie pożyczki). Z kolei we wniosku o pożyczkę na wykonanie kanalizacji sanitarnej w Trojanowicach przewidziano podłączenie 180 gospodarstw, a ilość odprowadzanych ścieków wynosiła 108 m3 na dobę (rocznie 39.420 m3). (dowód: akta kontroli str. 166, str. 171-174, 185-192) W dniu 14 października 2009 r. Minister Środowiska (Instytucja Pośrednicząca w POIiŚ) potwierdził Gminie przyznanie dofinansowania na realizację projektu pn. Gospodarka ściekowa Gminy Zielonki – kanalizacja w zlewniach rzek Prądnik, Bibiczanka i Rozrywka. (dowód: akta kontroli str. 76-80) W dniu 19 maja 2010 r. podpisano umowę o dofinansowanie ww. projektu ze środków Funduszu Spójności (w ramach POIiŚ)10. Instytucją Wdrażającą projekt był Fundusz. Na efekt rzeczowy i ekologiczny dofinansowanego projektu złożyły się (według załącznika nr 3 do umowy) inwestycje budowlane w zakresie kanalizacji sanitarnej obejmujące miejscowości: Owczary – Wola Zachariaszowska – Bibice oraz Węgrzce – Kraków (przez Dziekanowice), Trojanowice. Na część zadań objętych dofinansowaniem ze środków Unii Europejskiej (poza budową kanalizacji na odcinku Węgrzce – Kraków przez Dziekanowice), Gmina posiadała wcześniej zawarte z Funduszem umowy pożyczek. Łączny zakres rzeczowy inwestycji (stan przed rozszerzeniem projektu11) wynosił około 45,106 km sieci, natomiast wskaźnikiem rezultatu (efektem ekologicznym) miało być przyłączenie do sieci kanalizacyjnej 7.056 mieszkańców Gminy. (dowód: akta kontroli str. 45-75) W dniu 15 września 2010 r. podpisano aneks nr 2 do umowy pożyczki nr P/065/08/07a-1, na mocy którego obniżono jej kwotę do 5.255.708,56 zł i podzielono na dwie części: 1.855.322,02 zł stanowiła pożyczka inwestycyjna przeznaczona na finansowanie wkładu własnego, 3.400.386,54 zł stanowiła pożyczka płatnicza przeznaczona na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przewidzianych do refundacji z Funduszu Spójności12. W dniu 19 stycznia 2011 r. zawarto aneks nr 313 do ww. umowy, na mocy którego pożyczkę podzielono na dwie części: 875.322,02 zł stanowiła pożyczka inwestycyjna na finansowanie wkładu własnego (termin spłaty ostatniej raty kapitału ustalono na 30 września 2016 r.), 4.380.387,54 zł stanowiła pożyczka płatnicza na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przewidzianych do refundacji z Funduszu Spójności. (dowód: akta kontroli str. 14-25) W dniu 1 lutego 2010 r. podpisano aneks nr 1 do umowy pożyczki nr P/065/09/07a-6, zgodnie z którym do rozliczenia miały zostać zakwalifikowane kwoty z faktur wystawionych 60 dni przed podjęciem przez Radę Nadzorczą Funduszu uchwały o udzieleniu pożyczki14. W dniu 11 października 2010 r. zawarto