Jaarstukken 2015

Inhoudsopgave

Raadsvoorstel 5 Raadsbesluit 10 Leeswijzer 11 Kerncijfers 12

1. Bestuurssamenvatting 15

Programmaverantwoording 19

2. Realisatie per programma 19 2.1 Programma Economische Stimulering 19 Kernthema Economische Speerpunten 21 Kernthema Arbeidsmarkt 23 Kernthema Onderwijs 27 Kernthema Integraal sportbeleid 30 Kernthema Cultureel erfgoed 32 Kernthema Cultuur 34

2.2 Programma Sociale Infrastructuur 37 Kernthema Armoedebestrijding 41 Kernthema Meedoen en Zorg 47 Kernthema Integraal jeugdbeleid 49 Kernthema Integraal ouderenbeleid 51

2.3 Programma Leefomgeving 53 Kernthema Schoon & Heel 54 Kernthema Mobiliteit en parkeren 57 Kernthema Veiligheid 58

2.4 Programma Ruimtelijke Ontwikkeling 63 Kernthema Fysieke leefomgeving 64 Kernthema Herstructurering 66 Kernthema Centrum 72 Kernthema Duurzaamheid en milieu 74

2.5 Programma Bestuur en Dienstverlening 75 Kernthema Bestuurskracht 76 Kernthema Buurtgericht werken 79 Kernthema Dienstverlening 81 Kernthema Middelen 83

3. Paragrafen 87 3.1 Lokale heffingen 87 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing 95 3.3 Onderhoud kapitaalgoederen 101 3.4 Financiering 107 3.5 Bedrijfsvoering 111 3.6 Verbonden partijen 113 3.7 Grondbeleid 139 3.8 Demografische ontwikkelingen 141 3.9 Subsidies 143 3.10 IBA 147

4. Bestuur en organisatie 149 4.1 Gemeenteraad 149 4.2 College van burgemeester en wethouders 150 4.3 Organogram 151

5. Jaarrekening 153 5.1 Balans per 31 december 2015 154 5.2 Programmarekening over het jaar 2015 157 5.3 Toelichtingen 161 5.4 EMU-saldo 189 5.5 Financiële status en weerbaarheid 191 5.6 Single Information Single Audit 195

3 6. Algemene dekkingsmiddelen 201 6.1 Lokale heffingen 202 6.2 Gemeentefonds 203 6.3 Dividenden 205 6.4 Onvoorzien 206

Controleverklaring 207

7. Bijlagen 209 7.1 Effectmonitor 209 7.2 Financiën per programma/kernthema/product 215 7.3 Restant-investeringsbudgetten per programma 2015 naar 2016 221 7.4 Resultaten in cijfers Kernthema Veiligheid 225 7.5 Begrippen en afkortingen 229

4 Raadsvoorstel

Onderwerp Het vaststellen van de jaarstukken 2015 en het nemen van daarmee samenhangende besluiten.

Voorstel en besluit: De raad voor te stellen:

1. De jaarrekening en het jaarverslag 2015 vast te stellen en akkoord te gaan met een resultaat van € 3.167.000.1 2. Een bedrag ad € 3.151.000 van het rekeningresultaat als volgt te bestemmen: a. een bedrag van € 62.000 te storten in de bestemmingsreserve 3D; b. een bedrag van € 2.061.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van de herstructurering Wsw-sector (motie Kerstens); c. een bedrag van € 308.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van IBA begroting; d. een bedrag van € 100.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van regionale plannen jeugdwerkloosheid; e. een bedrag van € 50.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve het versterken van de verbinding Veilig Thuis met Expertiseteam; f. een bedrag van € 270.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van het onderzoekstraject Landgraaf-Heerlen; g. een bedrag van € 300.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van een nieuw sociaal statuut. 3. Een bedrag ad € 261.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan: a. een bedrag van € 75.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan ten behoeve van regiovisie veilig thuis; b. een bedrag van € 186.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan ten behoeve van centrum. 4. Het uiteindelijk positieve resultaat van € 17.000 te storten in de algemene reserve.

1 Alle cijfers in dit onderdeel presenteren we in een veelvoud van € 1.000. Hierdoor ontstaan afrondingsver- schillen in totaaltellingen.

5 Voorstel gemeenteraad

Heerlen,

Onderwerp Het vaststellen van de jaarstukken 2015 en het nemen van daarmee samenhangende besluiten.

Inleiding/aanleiding Met het jaarverslag en de jaarrekening legt het college verantwoording af aan de raad over het gevoerde beleid en beheer van het afgelopen jaar. De informatie die deze verantwoording oplevert heeft zijn weerslag op het lopende begrotingsjaar, maar ook op toekomstige begrotingen. De inhoud van het document vormt daarom een belangrijk onderdeel bij de bespreking van de zomernota 2016 en de kaderbrief die opgesteld wordt als voorbereiding op de begroting 2017-2020.

In dit raadsvoorstel zijn, naast het vaststellen van de jaarrekening, een aantal beslispunten opgenomen. In het kader van transparantie hebben wij evenals vorig jaar de beslispunten die worden voorgelegd nog niet verwerkt in het boekwerk. Het gaat om financiële boekingen die voortvloeien uit eerdere besluiten van de gemeenteraad. Het gaat ofwel om verplichtingen die al zijn aangegaan die nog moeten worden betaald, of het doorschuiven van middelen voor projecten die over meerdere jaren gelijkmatig worden gefinancierd maar waarvan de uitvoering(kosten) begrijpelijkerwijs niet datzelfde gelijkmatig verloop hebben, of boekingen die niet zijn begroot maar wel plaats moeten vinden gezien het vastgesteld beleid c.q. uitgangspunten van de gemeenteraad.

Kernthema: Bestuurskracht

Bevoegdheid De Raad stelt het jaarverslag en de jaarrekening vast conform artikel 198 van de gemeentewet.

6 Voorstel

1. De jaarrekening en het jaarverslag 2015 vast te stellen en akkoord te gaan met een resultaat van € 3.167.000. 2. Een bedrag ad € 3.151.000 van het rekeningresultaat als volgt te bestemmen: a. een bedrag van € 62.000 te storten in de bestemmingsreserve 3D; b. een bedrag van € 2.061.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van de herstructurering Wsw-sector (motie Kerstens); c. een bedrag van € 308.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van IBA begroting; d. een bedrag van € 100.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van regionale plannen jeugdwerkloosheid; e. een bedrag van € 50.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve het versterken van de verbinding Veilig Thuis met Expertiseteam; f. een bedrag van € 270.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van het onderzoekstraject Landgraaf-Heerlen; g. een bedrag van € 300.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van een nieuw sociaal statuut; 3. Een bedrag ad € 261.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan: a. een bedrag van € 75.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan ten behoeve van regiovisie veilig thuis; b. een bedrag van € 186.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan ten behoeve van centrum. 4. Het uiteindelijk positieve resultaat van € 17.000 te storten in de algemene reserve.

Argumenten 1. We leggen met deze jaarrekening en het jaarverslag verantwoording af over 2015. In de jaarrekening en het jaarverslag wordt door het college verantwoording afgelegd over de prestaties in 2015. De in 2015 behaalde prestaties zijn in de programma verantwoording opgenomen. Daarnaast wordt in de paragrafen een dwarsdoorsnede gegeven van een aantal onderwerpen die een regulier karakter hebben en betrekking hebben op meerdere programma’s zoals bedrijfsvoering, treasury en onderhoud kapitaalgoederen. 2a. Conform afspraak muteren we het resultaat van de 3 decentralisaties met de reserves 3D. In de Novembernota hebben we aangegeven het jaarrekeningresultaat 2015 van de 3 decentralisaties verrekend wordt met de reserve 3D. Dit betekent binnen het kader van deze jaarrekening een storting in de reserve 3D van € 62.000. 2b. In 2016 voeren we, met de in de decembercirculaire 2015 ontvangen middelen, de herstructurering van de SW sector uit (motie Kerstens). Met het aannemen van de motie van de heer Kerstens stelt het kabinet bij de decembercirculaire 2015 een bedrag van € 2.061.000 miljoen beschikbaar om de herstructurering van de SW sector te ondersteunen. Het kabinet kiest hierbij voor een regionale aanpak om aan te sluiten bij de ontwikkelingen in de arbeids- marktregio’s. Het geld dient om de innovatie en transformatie van de sociale werkvoorziening een extra impuls te geven. In het ingediende plan van aanpak bundelen de drie SW bedrijven in de arbeidsmarktre- gio Zuid-Limburg, de krachten en hebben de ambitie om intensief te gaan samenwerken. Wij gaan dit in 2016 uitvoeren. 2c. We scheiden administratief zaken zoals de transformatie van de stadsregio, IBA-parkstad, inkomende subsidies en de lobby/subsidiefunctie. In het verleden zijn zaken financieel aaneen geknoopt die achteraf verschillende snelheden blijken te hebben. Dit zijn onder andere de transformatie van de stadsregio-organisatie, de bijbehorende verlaging van de bijdrage aan de stadsregio, het opstarten en tot uitvoering komen van IBA-parkstad, de taakstelling ‘afroming inkomende subsidies’ en het stimuleren van de lobby/subsidiefunctie. Door de verschillende snelheden van de genoemde items moeten wij nu zaken ontrafelen. Kosten zijn, zoals vaker, hard en op de korte termijn, de beoogde inkomsten zachter en op de langere termijn. Netto blijven onze bijdrages/kosten en het resultaat/opbrengsten hetzelfde maar administratief moeten wij het nu scheiden.

7 2d. We starten in 2016, met de in de decembercirculaire 2015 ontvangen middelen, met de aanpak meer jongeren met een kwetsbare arbeidsmarktpositie naar werk te bemiddelen. Gemeenten hebben in de decembercirculaire 2015 middelen ontvangen in het kader van de Aanpak Jeugdwerkloosheid. Deze middelen zijn voor de uitvoering van regionale plannen om meer jongeren met een kwetsbare arbeidsmarktpositie actief naar werk te bemiddelen. Namens de regio is het plan van aanpak in 2015 ingediend, de werkzaamheden vinden in 2016 plaats. 2e. We hebben, met de in de decembercirculaire 2015 ontvangen middelen, extra capaciteit ingezet voor het versterken van de verbinding Veilig Thuis met het Expertiseteam. Conform Raadsbesluit BWV-15001556 is dit bedrag beschikbaar gesteld voor het versterken van de verbinding Veilig Thuis met het Expertiseteam. Het budget wordt ingezet voor het oppakken van een deel van de casussen die nu nog bij Veilig Thuis liggen. Eind 2015 is extra capaciteit ingezet en gestart met het oppakken van casussen. De kosten worden pas in 2016 verantwoord. 2f. Het in 2015 in gang gezette onderzoekstraject Landgraaf-Heerlen brengt in 2016 kosten met zich mee. In 2015 is het College van de gemeente Heerlen benaderd door het College van de gemeente Landgraaf met de vraag of er behoefte was om mogelijkheden tot het intensiveren van de samenwerking te laten onderzoeken. Daarbij gaat het om vier scenario’s: netwerksamenwerking, gedeeltelijke ambtelijke fusie, volledige ambtelijke fusie en bestuurlijke & ambtelijke fusie. De Colleges van Landgraaf en Heerlen zijn daarom op basis van een raadsmotie in Landgraaf en de vastgestelde ambities in het coalitieakkoord en meerjarige bestuurlijk programma in Heerlen aan de slag gegaan. Hoewel het traject zijn oorsprong kent in 2015 zullen de kosten in 2016 worden gemaakt. De ambitie is om dit traject in december 2016 af te ronden met een raadsbesluit. 2g. We geven in 2016 uitvoering aan een nieuw sociaal statuut inclusief de daaraan verbonden kosten als gevolg van de wijzigingen van de in het statuut gewijzigde arbeidsvoorwaarden. Het geldende sociaal statuut kent een onbeperkte werkgarantie, op grond waarvan medewerkers die hun baan verliezen als gevolg van een reorganisatie geen ontslag verleend kan worden, ook als er geen passende functie meer beschikbaar is. In het nieuwe sociaal statuut is er nu wel sprake van een eindige re-integratieperiode van 2 jaar. In deze 2 jaar stelt de werkgever al het mogelijk in het werk om een medewerker van werk naar werk te begelei- den. Als dit niet lukt binnen 2 jaar, volgt ontslag. Daarnaast kom bij invulling van functies in het kader van een reorganisatie de nadruk meer te liggen op kwaliteit. Andere wijzigingen in het statuut betreffen de herinvoering van de oude feestdagenregeling, de overgangsregeling pensioneringsgratificatie gedurende 5 jaar, handhaving van de 5 plaatselijke verlofdagen en de fiscale uitruil voor de vakbondscontributie via de werkkostenregeling. 3a. We rekenen enkele verplichtingen af. Het bedrag is nodig voor een betaling aan de GGD-ZL voor de afrekening Veilig Thuis 2015 (Heerlens aandeel) van € 43.000 en voor het mede financieren projectplan “Ouderen in Parkstad in Veilige Handen”. 3b. We gaan de in 2015 niet volledige gebruikte reserve in 2016 aanwenden. De middelen in de reserve zijn niet volledig in 2015 aangewend omdat er een aantal ontwikkelingen/projecten zijn die een uitloop/doorloop hebben naar 2016, ook vanwege Serious Request. Dit betreft onder andere Raadhuiskwartier, Romeins Kwartier en Royal. 4. Hiermee verhogen we het weerstandsvermogen. Het positieve jaarrekeningresultaat ten bate van de algemene reserve te brengen.

Tegenargumenten Wij voldoen niet aan onze vastgestelde criteria. 3 a en b: Conform onze criteria voor de reserve nog uit te voeren werkzaamheden hadden de reeds gereserveerde bedragen op 31 december 2015 uitgegeven moeten zijn.

Kosten en dekking N.v.t.

Communicatie Persvoorlichting

Evaluatie N.v.t.

8 Planning, procedure en uitvoering Behandeling in de collegevergadering van 22 maart 2016 Behandeling in de RIA BD Behandeling in alle commissies. Behandeling door de Raad in de raadsvergadering van

Bijlagen Jaarverslag en jaarrekening 2015

Bijlagen ter inzage Bijlagenboek jaarrekening 2015

Burgemeester en wethouders van Heerlen,

De waarnemend secretaris, De burgemeester,

D. Schipperheijn R.K.H. Krewinkel

9 Raadsbesluit

De Raad der gemeente Heerlen; gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 22 maart 2016

Registratienummer BWV-16001871; gezien het advies van de raadscommissie voor; besluit: 1. De jaarrekening en het jaarverslag 2015 vast te stellen en akkoord te gaan met een resultaat van € 3.167.000. 2. Een bedrag ad € 3.151.000 van het rekeningresultaat als volgt te bestemmen: a. een bedrag van € 62.000 te storten in de bestemmingsreserve 3D; b. een bedrag van € 2.061.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van de herstructurering Wsw-sector (motie Kerstens); c. een bedrag van € 308.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van IBA begroting; d. een bedrag van € 100.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van regionale plannen jeugdwerkloosheid; e. een bedrag van € 50.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve het versterken van de verbinding Veilig Thuis met Expertiseteam; f. een bedrag van € 270.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van het onderzoekstraject Landgraaf-Heerlen; g. een bedrag van € 300.000 te storten in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden ten behoeve van een nieuw sociaal statuut. 3. Een bedrag ad. € 261.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan: a. een bedrag van € 75.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan ten behoeve van regiovisie veilig thuis; b. een bedrag van € 186.000 in de bestemmingsreserve nog uit te voeren werkzaamheden te laten staan ten behoeve van centrum. 4. Het uiteindelijk positieve resultaat van € 17.000 te storten in de algemene reserve.

Aldus besloten tijdens de vergadering van de raad der gemeente Heerlen van

de griffier, de voorzitter,

mr. J.H.M. Martens R.K.H. Krewinkel

10 Leeswijzer

Met dit jaarverslag leggen wij verantwoording af over het gevoerde beleid en de daarmee samenhangende resultaten in 2015. Het verslag is in eerste instantie bedoeld voor de gemeenteraad en daarnaast is het een middel om alle andere belangstellenden te informeren over het afgelopen jaar.

Na deze leeswijzer volgen de kerncijfers en vervolgens de bestuurssamenvatting.

Vervolgens geven we in de ‘programmaverantwoording’ op hoofdlijnen een overzicht van de resultaten, zoals deze in 2015, binnen de 5 programma’s van het Meerjarig Bestuurlijk Programma 2015-2018 zijn bereikt. Deze verantwoording is volgens een vast stramien opgebouwd rond de diverse kernthema’s binnen elk programma. Binnen de afgesproken en wettelijke kaders is er voor gekozen om de opbouw van de inhoud aan te passen aan het uitvoerende dan wel ondersteunende karakter van het kernthema.

De kaders, die gehanteerd zijn bij het realiseren van onze doelen, zijn opgenomen in de ‘paragrafen’. Hier lichten we toe hoe de bedrijfsvoering gefunctioneerd heeft, maar ook op welke manier invulling gegeven is aan de kaders zoals bijvoorbeeld rondom grondbeleid en lokale heffingen. Daarnaast maken weerstandsvermogen (inclusief een actueel overzicht van de risico’s), onderhoud kapitaalgoederen, financiering en verbonden partijen deel uit van de door het BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) verplicht op te nemen paragrafen. Vervolgens heeft uw raad verzocht om een aantal vrije paragrafen op te nemen, te weten: Demografische ontwikkelingen, subsidies en IBA.

Hierna volgt informatie over het bestuur en de organisatie om een globale indruk te krijgen van de opbouw en de structuur van onze gemeente.

De financiële gegevens zijn opgenomen in het onderdeel ‘jaarrekening’. Hier leggen we verantwoording af over het gevoerde financiële beleid en de resultaten van het afgelopen jaar. De jaarrekening bestaat uit de balans met toelichting en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening. Alle cijfers in dit onderdeel presenteren we in een veelvoud van € 1.000. Hierdoor ontstaan afrondingsverschil- len in totaaltellingen, saldi en dergelijke.

Vervolgens is het onderdeel algemene dekkingsmiddelen opgenomen.

In aansluiting op voorgaande jaren zijn in dit jaarverslag en in deze jaarrekening wederom de adviezen van de Werkgroep Financial Audit verwerkt. We ontvingen deze adviezen naar aanleiding van de beoordeling van de jaarverantwoording 2014 alsmede het MBP 2015-2018 en de begroting 2016.

11 Kerncijfers

Kerngegevens per 31 december

omschrijving 2011 2012 2013 2014 2015 A. Sociale structuur Aantal inwoners: 89.019 88.731 88.264 87.535 87.443 waarvan: 0 t/m 14 jaar 11.998 11.828 11.718 11.481 11.357 15 t/m 64 jaar 59.453 58.968 58.365 57.541 57.208 65 jaar en ouder 17.568 17.935 18.181 18.513 18.878

Aantal uitkeringsdossiers WWB 4.286 4.238 4.291 4.293 4.921

Bron: BRP, gemeente Heerlen bewerkt door bureau Onderzoek & Statistiek

Kerngegevens per 31 december

omschrijving 2011 2012 2013 2014 2015 B. Fysieke structuur Aantal woningen 45.249 45.304 45.166 45.224 *

Oppervlakte gemeente x 1.000 m2 45.520 45.520 45.520 45.520 45.520 waarvan -binnenwater 100 100 100 100 100

Oppervlakte van wegen x 1.000 m2: 4.993 5.050 5.030 5.035 5.035 waarvan (per 31-12 van jaar n): - wegen en straten in verkeers-gebieden en verblijfsgebieden 3.156 3.197 3.161 3.163 3.163 - fietspaden 269 271 272 272 272 - trottoirs 1.591 1.582 1.597 1.600 1.600

Aantal x 1.000 m2 openbaar groen 5.805 6.087 6.124 6.122 6.122

Bron: Grootschalige basiskaart gemeente Heerlen

De cijfers van de fysieke structuur zijn overgenomen uit de zogenaamde grootschalige basiskaart die in de gemeente Heer- len wordt gebruikt. De grootschalige basiskaart is ingevoerd om binnen de gemeente uniforme informatie te presenteren. Het is echter mogelijk dat het systeem informatie bevat die niet geheel actueel is waardoor er verschillen ontstaan met voorgaande jaren. Deze verschillen ontstaan als bijvoorbeeld een project in een bepaald jaar wel is uitgevoerd maar nog niet is overgedragen aan de afdeling Beheer en Onderhoud. Een jaar later zal de oppervlakte dan sterker stijgen dan normaal. Een ander voorbeeld is dat er grootschalige projecten plaatsvinden waarbij wél het aantal m² wegen toenemen maar het aantal m² fietspaden daalt omdat het fietspad plaats heeft moeten maken voor een fietsstrook. Ook is het mogelijk dat er correcties moeten plaatsvinden nadat een project gereed is.

* Woningen: Met ingang van het statistiekjaar 2012 is de woningvoorraad gebaseerd op de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). De definities in de BAG verschillen van de definities die eerder voor de woningvoorraadstatistieken werden gehanteerd. Gevolg is dat er een trendbreuk ontstaat. Omdat het nieuwe woningvoorraadcijfer afwijkt van de voorgaande jaren wordt alleen de woningvoorraad vanaf 2012 weergegeven.

12 Kerngegevens per 31 december omschrijving 2011 2012 2013 2014 2015

C. Financiële structuur (x € 1.000) Gewone uitgaven 396.935 376.324 356.226 352.745 424.071

Opbrengsten belastingen totaal, 46.061 46.361 44.959 44.452 46.129 waarvan -niet gebonden heffingen 22.124 21.529 22.066 22.332 22.941 -gebonden heffingen 19.689 19.651 19.392 19.262 19.783 -overige heffingen en leges 4.248 5.181 3.501 2.858 3.405 1)

Gemeentefonds 138.487 129.368 125.502 127.617 238.746 2)

Vaste schuld: 101.463 89.533 110.541 138.627 170.450 waarvan voor woningbouw 3.746 1.166 958 738 505

Aantal inwoners 89.019 88.731 88.264 87.535 87.443

Per inwoner:

Gewone uitgaven 4,46 4,24 4,04 4,03 4,85 Opbrengsten belastingen totaal, 0,52 0,52 0,51 0,51 0,53 waarvan -niet gebonden heffingen 0,25 0,24 0,25 0,26 0,26 -gebonden heffingen 0,22 0,22 0,22 0,22 0,23 -overige heffingen en leges 0,05 0,06 0,04 0,03 0,04

Gemeentefonds 1,56 1,46 1,42 1,46 2,73

Vaste schuld: 1,14 1,01 1,25 1,58 1,95 waarvan voor woningbouw 0,04 0,01 0,01 0,01 0,01

1) Toelichting mutatie 2015 ten opzichte van 2014 is toegelicht in de paragraaf lokale. 2) Toelichting mutatie 2015 ten opzichte van 2014 is toegelicht in de paragraaf gemeentefonds. In 2015 is het bedrag van het Gemeentefonds opgenomen inclusief het Sociaal domein.

13 14 1. Bestuurssamenvatting

Heerlen is veranderd in 2015! Hoe vaak kun je als stad zeggen dat je skyline veranderd is? We hebben het dan niet over de eerste de beste hoogbouw die verschijnt in de stad. Nee, we hebben het over karakteristieke iconen die het beeld van een stad typeren. Met enige trots mogen we zeggen dat wij een dergelijk icoon in 2015 erbij hebben gekregen: een maantoren met een heliostaat. Het Maankwartier gaf het afgelopen jaar langzaam maar zeker stukjes van haar uiteindelijke vorm prijs, met als kers op de taart deze heliostaat die vanaf de heuvels rondom Heerlen opdoemt en iedereen die het ziet nieuwsgierig maakt.

Maar niet alleen de skyline veranderde in 2015. Er veranderde ook iets in de hoofden van de Heerlenaren. Het begon met het Jaar van de Mijnen (M2015). Niet zomaar in 2015, maar exact 50 jaar na de toespraak van Joop Den Uyl in de Schouwburg met de aankondiging de kolenwinning te stoppen. Een jaar lang tal van lezingen, evenementen, concerten en kunstprojecten. Er waren tal van hoogtepunten zoals het imposante lichtproject ‘the future is mine’ waarbij de Lange Lies en de Lange Jan even weer onderdeel uitmaakten van de Heerlense horizon. Ronduit indrukwekkend was de opening van Cultura Nova die letterlijk plaatsvond op de plek waar de Lange Lies en de Lange Jan ooit stonden en door de ‘Groupe F en Les Plasticiens’ werd omgetoverd tot een waar theater- en vuurwerkspektakel met als thema de rol van de mens vanuit een mijnverleden en de veerkracht om nieuwe wegen in te slaan. De stoet van 30.000 mensen na afloop van de show terug naar de stad was minstens zo indrukwekkend. Als klap op de vuurpijl was er het bezoek van de koningin en de koning op 11 september. Tijdens dit bezoek stond de transformatie van het Limburg van de mijnen naar een toekomst met economische mogelijkheden, centraal. Maar het meest imponeerde, wat ons betreft, het feit dat de stad niet aan de kant stond maar met 300 activiteiten deelnam met grote, kleine, aanprekende, authentieke, origi- nele etc. activiteiten. We zagen een stad die een jaar lang zijn eigen identiteit in het middelpunt plaatste. De rode draad van het jaar was deze bewustwording van ons koempel-DNA en het resultaat: trots!

En toen was het 18 december 9 uur ’s avonds. Een tijdstip dat in de annalen van de stad een plek zal krijgen. Het moment waarop zangeres Ilse de Lange samen met tienduizenden Heerlenaren de 3FM disc-jockeys op- sloot in het Glazen Huis. Een week lang was het letterlijk en figuurlijk lente en stond Heerlen samen met ruim 600.000 bezoekers op zijn kop. Het provinciale gevoel ‘….kijk eens, ook wij kunnen een dergelijk evenement organiseren…..’ maakte al vlug plaats voor ‘…….dit is de stad waar een dergelijk evenement thuishoort….’. Het goede doel mobiliseerde elke denkbare creativiteit en daadkracht en er werd natuurlijk gefeest ……24/7. Toen de zanger Typhoon tijdens het slotconcert op het van Grunsvenplein een laatste keer zijn liedje ‘niet weglopen’ zong, leek elke Heerlenaren vanuit zijn tenen, glimmend van trots, mee te zingen: ‘……ik ben er nog……….ja, ik ben er nog…..’

Maar helaas er waren het afgelopen jaar ook een paar flinke tegenslag. Het familiedrama in Zeswegen dat leidde tot de dood van de 7-jarige Papillon, greep ons erg aan. We schrokken ook erg van de gasexplosie op de van Weerden Poelmanstraat eind april, maar we waren tegelijkertijd dankbaar en opgelucht dat ondanks de enorme ravage, het persoonlijk letsel beperkt bleef. Ook voelden we de impact van de verschrikkingen in Parijs in januari en november in de stad. We moeten vaststellen dat de brandhaarden in de wereld niet alleen toenemen maar ook steeds dichterbij komen. Dit heeft een steeds grotere invloed op ons en onze naasten en het ‘ver van ons bed’ gevoel bij grote conflicten is verdwenen. Voor ons als gemeente betekent dat een nog groter belang van het contact en de dialoog met stad en de inwoners.

Het economisch herstel zette internationaal én landelijk onmiskenbaar door. Het consumentenvertrouwen, de investeringen van ondernemingen, de koopkracht van de burgers, de huizenprijzen, de werkloosheidscijfers zaten allemaal in de lift. Heerlen deelde zeker mee in deze trend maar we constateren ook dat in 2015 de werkloosheid, het aantal mensen met een bijstandsuitkering én het aantal aanvragen voor een schuldhulpver- leningstraject steeg in onze stad. Economisch herstel, maar niet voor iedereen dus. Met name onze kwetsbare burgers profiteren nog niet van de macro-economische tussensprint. Wij, als college, beschouwen dit als een aanmoediging om de handen uit de mouwen te blijven steken om, voor zover dat in ons vermogen ligt, de sociale kant van ons beleid te blijven optimaliseren. Iedereen in Heerlen is belangrijk!

15 In de overtuiging én de wetenschap dat we als gemeente geen eiland zijn en alleen maar echte stappen kunnen maken wanneer we de samenwerking vinden én organiseren met andere overheden, organisaties, ondernemingen en inwoners, werden in 2015 een paar belangrijke mijlpalen bereikt. Zo werd onder grote belangstelling in het Parkstad Limburg Theater een nieuwe fase van IBA Parkstad ingeluid. IBA Parkstad presenteerde de 39 Kandidaat-projecten die de volgende fase in zullen gaan. De volgende belangrijke mijlpaal op weg naar de eindpresentatie in 2020 is de tussenprestatie in 2017. Ook de samenwerking tussen de gemeenten Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen kreeg een belangrijke steun in de rug door de oprichting van de gemeenschappelijke regeling Shared Service Center Zuid Limburg (SSC- ZL). Met deze regeling bundelen wij onze krachten op het gebied van bedrijfsvoeringstaken. Stap voor stap zal de GR vanaf 2016 daadwerkelijk operationeel zijn. Binnen Parkstad vond ook een belangrijke ontwikkeling plaats. Op de valreep van 2015 besloten wij samen met Landgraaf een onderzoek in te stellen naar de mogelijkheden van intensievere samenwerking. Dat onderzoek richt zich op vier scenario’s van steeds intensievere samenwerking: netwerksamenwerking, gedeeltelijke ambtelijke fusie, volledige ambtelijke fusie en een ambtelijk-bestuurlijke fusie. In 2016 moet dit onderzoek afgerond zijn. 2015 is ook het jaar waarin de fysieke vestiging van de Smart Services Campus in Heerlen is bevestigd. De transitie van de partijen verenigd in de Smart Services Hub naar de Campus is in december afgerond.

In 2015 werd de gemeentelijke organisatie met één klap een stuk kleiner werd. Op 1 januari 2016 was de verzelfstandiging van Schunck* een feit. Na een jarenlange voorbereiding stond 2015 in het teken van de formele besluitvorming en de ontvlechting tussen de gemeentelijke organisatie en Schunck*. Het op eigen benen staan van Schunck* zien wij als een belangrijke stap in de ontwikkeling van ons gemeentelijk culturele landschap.

Op Trilandis waren we in staat om onze positie te versterken doordat we alle aandelen van derden over namen. Hiermee denken wij de slagkracht van dit bedrijventerrein te kunnen optimaliseren. De belangrijkste opsteker was het besluit van het Amerikaanse bedrijf Acist om zich te vestigen op het bedrijventerrein. Dit bedrijf uit Minnesota is een mondiale speler op het gebied van medische technologie, zowel als het gaat om onderzoek als om ontwikkeling. In 2015 hebben we de stichting ‘werk voor Heerlen’ opgericht. Dit is het werkbedrijf van ons als gemeente. Ongeveer 160 mensen afkomstig uit de sociale werkvoorzieningen vonden er een werkplek plus 45 mensen met een bijstandsuitkering. Inmiddels heeft dit voor 10 mensen geresulteerd in een reguliere werkplek.

Nog een belangrijke opsteker kwam rechtstreeks uit Den Haag. In 2015 werd duidelijk dat een meerderheid in de Tweede Kamer voor een snelle besluitvorming over de intercityverbinding naar Aken/Keulen is. De staatssecretaris zegde persoonlijk toe dat hij in het voorjaar van 2016 daarover een besluit zal nemen. Wij gaan er van uit dat daarmee eindelijk vaart komt in dit dossier, dat zo belangrijk is voor de economische ontwikkeling van onze regio. We hopen dan ook dat we de fysieke ontwikkeling van ons stationsgebied kunnen gaan combineren met het vooruitzicht van een intercity die niet stopt maar doorrijdt. Oftewel het vooruitzicht van snelle verbin- dingen met Keulen, Parijs en Londen.

Op het gebied van de openbare ruimte hebben we in 2015 innovatief beleid ontwikkeld dat in 2016 tot uitvoering zal komen. Op de eerste plaats is er het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2016-2020 dat gericht is op het steeds meer restaureren en repareren van bestaande rioleringen in plaats van automatische vernieuwing én een plan dat voorsorteert op de klimatologische veranderingen waarmee we te maken hebben en krijgen. Ook hebben we in 2015 een methodiek ontwikkeld op het gebied van het onderhoud van de openbare ruimte die gericht is op enerzijds grote investeringen door de achterstanden in het groot onderhoud te overbruggen en anderzijds forse besparingen op het onderhoud van wegen en groen die daaruit voort zullen komen.

Decentralisaties Sociaal Domein (3 D’s) 2015 was het jaar dat de decentralisaties in het sociale domein voor het eerst onder de vlag van de van de gemeenten werden uitgevoerd. Zouden de jarenlange voorbereidingen vruchten afwerpen? We kregen te maken met massieve nieuwe verantwoordelijkheden en daarmee met nieuwe klanten, nieuwe werkprocessen, een gemeentebegroting die met 20% toenam, nieuwe maatschappelijke partners en nog veel meer. We moeten voorzichtig zijn met het trekken van te snelle conclusies maar we mogen met enige trots stellen dat er goed werk geleverd is. De nieuwe taken en verantwoordelijkheden hebben in 2015 een plek gevonden binnen onze totale gemeentelijke opdracht.

16 Naast het invoeren van de daadwerkelijke taken en verantwoordelijkheden hebben we ook het proces van de zogenaamde ‘transformatie’ van de 3 decentralisaties in gang gezet. Dit is de cultuuromslag bij burgers, professionals en gemeente die zal leiden tot zorg die anders en beter is. Een zorg meer in de buurten en dichter bij de mensen en een zorg waarin sprake is van een andere omgang tussen cliënten, professionals instellingen en gemeente.

Centrum Binnen dit programma lag het accent vanzelfsprekend bij enerzijds de bouw van het Maankwartier en anderzijds serious request. Een tegenvaller was het feit dat de huidige ontwikkelaar van het Schinkelkwartier Zuid zijn plannen opnieuw wilde bezien hetgeen een forse vertraging oplevert van de plannen op deze plek in de stad. In het bijzonder doelen we hier op de huisvesting van de ambtenaren van de gemeente. Interessant voor ons als gemeente zijn de plannen die we bij IBA hebben ingediend voor de ontwikkeling van een Romeins kwartier rondom het huidige Romeinse badhuis.

Herstructurering In 2015 hebben wij een aantal belangrijke ambities van het vorige college gerealiseerd. Dit zijn voornamelijk projecten die een mijlpaal vormen in de herstructurering van onze wijken en buurten. De bouw én restauratie van de Brede Maatschappelijke Voorziening (BMV) Molenberg/broederschool werd voltooid en in gebruik genomen. Hiermee is de herstructurering van Molenberg zo goed als afgerond. Binnen de herstructurering van MSP was de voltooiing van de MSP-Allee én de oplevering van het Limburgiapark een belangrijke stap. Hetzelfde geldt voor de op stoom zijnde herstructurering van Hoensbroek, waar de BMV Aldenhof werd opgeleverd, de herinrichting van de markt/Hoofdstraat werd voltooid en de renovatie van het park rond de St. Janskerk werd afgerond. We mogen tevreden zijn dat deze relatief grote investeringen in de stad, tot tevredenheid van betrokkenen, een bestemming hebben gekregen waar we met z’n allen nog lang plezier van zullen hebben.

Het project Gerbrookerbos werd in april 2015 geselecteerd als kandidaat IBA project en daarnaast werd het project uitgekozen als project binnen het zogenaamde Urbact programma. In afwachting van de concrete ondersteuning vanuit deze initiatieven zaten (en zitten) wij niet stil. Inmiddels zijn al enkele particuliere initiatieven tot ontwikkeling gekomen zoals een paardenaccommodatie, stadslandbouw, een dierenpark/kinderboerderij en een ‘levensloopbos’. Het project CorioGlana Stadsmoeras werd in 2015 voltooid met als resultaat dat de Geleenbeek weer zoals vroeger door het landschap meandert.

Financieel 2015 was het eerste begrotingsjaar van deze coalitie en wij vielen niet met onze neus in de boter. Niet voor niets was ‘knokken’ ons credo. We moesten in 2015 voor de 4e keer op rij bezuinigen. Het ging om ruim € 6 miljoen in 2015 oplopend tot ruim € 10 miljoen in 2018. Het lukte ons niet alleen om deze forse bezuini- gingsopdracht voor elkaar te krijgen maar het lukte ons ook om naast deze bezuinigingen nieuwe impulsen in de gemeentebegroting onder te brengen. Het ging daarbij om, voor ons, belangrijke maatschappelijke investeringen in onder andere het Mijnmuseum, de Smart Services Campus, het centrum, acquisitie, leegstandsbestrij- ding, ouderenbeleid.

Ondanks de druk die permanent op onze gemeentebegroting stond in 2015 door onder andere bezuinigingen en ambities, stellen we met enige trots vast dat we een positief jaarresultaat aan u kunnen presenteren ter hoogte van € 3.167.000 totaal. Voor het grootste gedeelte willen we dit resultaat bestemmen. Het gaat daarbij om € 3.151.000 totaal waardoor een bedrag ter hoogte van € 17.000 resteert. Het grootste gedeelte van deze bestemmingen, ruim € 2 miljoen, zijn de zgn. ‘kerstens-gelden’. Met deze middelen gaan we er voor zorgen dat de komende jaren nog meer mensen aan de slag kunnen blijven in de sociale werkplaatsen. Daarnaast willen we nog middelen bestemmen ten behoeve van onder andere het onderzoekstraject inzake de samenwerking tussen Landgraaf en Heerlen en de zogenaamde ‘Package deal’ inzake het sociaal statuut. We stellen voor om het uiteindelijke jaarresultaat te storten in de algemene reserve. De ratio weerstandsvermogen komt daarmee uit op 0,82 en daarmee blijven we binnen de door u als raad bepaalde waarderings zone ‘matig’ (tussen de 0,8 en de 1). Zoals u weet zijn er begin 2016 een aantal boekingen (zowel positief als negatief) voorzien zoals bijvoorbeeld het tekort van *Schunck. Wanneer we deze boekingen doorvoeren komen we uit op een ratio weerstandsvermogen van 0,83.

17 Omdat we in 2015 de eerste keer de decentralisaties opnamen in onze gemeentebegroting willen wij hier laten zien hoe dat verlopen is. Helaas moeten we daarbij nog een voorbehoud maken ten aanzien van de cijfers omdat bij het maken van deze tekst nog niet alle boeken van onze leveranciers gesloten waren. Het totale bedrag binnen onze begroting ten behoeve van de 3 decentralisaties is € 126 miljoen. Van deze € 126 miljoen zat € 46 miljoen al voor 2015 in onze begroting. € 80 miljoen zijn de nieuwe middelen vanaf 2015 voor onze nieuwe taken.

Financieel overzicht van de 3 decentralisaties

Product Kosten Dekking Saldo Jeugd 31.420 27.652 -3.769 WMO/AWBZ 16.887 21.889 5.002 Reïntegratie 9.488 8.965 -483 Sociale Werkvoorziening 36.349 35.250 -1.099 Toegang 112 335 223 Extra onderuitputting -187 0 187 Totaal excl. WMO BW 94.029 94.091 61 WMO Beschermd Wonen 32.283 32.421 138 Totaal 126.312 126.512 199 Bedragen x € 1.000

* De bedragen in dit schema zijn in de cijfers van de jaarrekening en dus in de financiële tabellen binnen de kernthema’s verwerkt. Mogelijk kunt u als zodanig deze cijfers niet terugvinden. Dat komt doordat we op deze plek, voor de duidelijkheid, verschillende grootheden/posten uit de boek- houding samenvatten zodat een overall overzicht van de 3 decentralisaties ontstaat.

We maken in de tabel hierboven onderscheid tussen Beschermd Wonen en de andere 3D-producten omdat we alle onderdelen, op Beschermd Wonen na, zelf als gemeente uitvoeren. Beschermd wonen voeren wij als centrumgemeente uit voor de regio. Het resultaat van de 3D’s is € 61.000 totaal (exclusief Beschermd Wonen). Dit heeft overigens geen invloed op het totale resultaat van de jaarrekening omdat we dit saldo willen verrekenen met de ‘reserve 3D’s’.

De grote financiële afwijkingen zien we met name bij het onderdeel ‘jeugd’ waar sprake is van een tekort van € 3,7 miljoen. De belangrijkste oorzaak was een hogere instroom dan geraamd. Bij de ‘WMO/AWBZ’ zien we een hoog overschot van € 5 miljoen. Dit wordt veroorzaakt doordat de oorspronkelijke inschatting van de populatie uiteindelijk behoorlijk blijkt af te wijken van de daadwerkelijke populatie. Het tekort bij de sociale werkvoorziening van ruim € 1 miljoen wordt veroorzaakt door een negatieve afwijking binnen de begroting van de WOZL. Deze afwijkingen hebben wij al in de novembernota voorspeld, waarbij we wel zien dat het tekort bij ‘jeugd’ in de jaarrekening € 1,5 miljoen groter blijkt te zijn en het voordeel op de ‘WMO/AWBZ’ is uiteindelijk € 2,2 miljoen hoger geworden.

2015 was het jaar van burgemeesterswisselingen. Paul Depla nam afscheid en vertrok naar Breda, Frans Weekers het een half jaar van hem overnam en naar Beek ging en Ralf Krewinkel zijn ambtsperiode vanuit Beek in Heerlen begon. Als college stellen wij vast dat ondanks deze wisselingen er continuïteit en zelfs vaart in de burgemeestersportefeuilles (veiligheid, strategie en lobby, samenwerking) bleef.

Tot slot We kunnen concluderen dat 2015 een heel mooi jaar was voor ons allemaal. Een jaar waarin we met z’n allen lieten zien hoe sterk we eigenlijk zijn en het jaar waarin we met succes op zoek zijn gegaan naar onze identiteit. We mogen met trots op 2015 terugkijken.

18 Programmaverantwoording

2. Realisatie per programma

Programma Lasten Baten Saldo Resultaat Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Economische stimulering -92.753 -100.286 -102.678 8.602 15.011 16.757 -84.151 -85.274 -85.921 -647

Sociale infrastructuur -198.241 -199.897 -198.085 68.690 72.948 73.240 -129.552 -126.948 -124.845 2.104

Leefomgeving -52.467 -54.432 -55.385 3.162 4.911 6.022 -49.305 -49.521 -49.363 158

Ruimtelijke ontwikkeling -15.269 -15.485 -13.794 7.579 3.873 3.577 -7.689 -11.612 -10.217 1.395

Bestuur en dienstverlening -30.476 -38.393 -44.140 297.474 301.590 308.135 266.998 263.197 263.995 798

Gerealiseerde totaal -389.206 -408.492 -414.082 385.507 398.333 407.732 -3.699 -10.159 -6.350 3.809 saldo van baten en lasten Economische stimulering -682 -998 -822 2.657 3.852 3.666 1.975 2.854 2.844 -10

Sociale infrastructuur 0 -6.282 0 0 5.908 0 0 -374 0 374

Leefomgeving -40 -463 -463 335 1.321 1.248 294 858 784 -74

Ruimtelijke ontwikkeling -1.191 -45 -45 201 2.482 1.071 -990 2.437 1.026 -1.411

Bestuur en dienstverlening -6.595 -8.743 -8.659 9.015 13.126 13.522 2.420 4.384 4.863 479

Bestemming -8.509 -16.530 -9.989 12.208 26.689 19.507 3.699 10.159 9.518 -641 Economische stimulering -93.435 -101.283 -103.499 11.259 18.863 20.422 -82.176 -82.420 -83.077 -657

Sociale infrastructuur -198.241 -206.178 -198.085 68.690 78.856 73.240 -129.552 -127.322 -124.845 2.477

Leefomgeving -52.508 -54.895 -55.849 3.497 6.232 7.270 -49.011 -48.664 -48.579 85

Ruimtelijke ontwikkeling -16.460 -15.530 -13.839 7.781 6.355 4.648 -8.679 -9.175 -9.191 -16

Bestuur en dienstverlening -37.071 -47.136 -52.799 306.489 314.717 321.657 269.417 267.581 268.859 1.278

Gerealiseerde resultaat -397.715 -425.022 -424.071 397.715 425.022 427.238 0 0 3.167 3.167

Bedragen x € 1.000

19 2.1 Economische Stimulering

Wat heeft het programma Economische Stimulering gekost?

Het totale resultaat van het programma Economische Stimulering, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 1 Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 STIMULERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Economische speerpunten -2.921 -3.128 -3.133 12 62 153 -2.909 -3.066 -2.980 86

Arbeidsmarkt -49.734 -54.315 -56.084 1.008 4.216 5.627 -48.727 -50.100 -50.457 -358

Onderwijs -17.011 -18.774 -18.339 5.413 7.516 6.861 -11.598 -11.258 -11.478 -220

Intergraal sportbeleid -4.937 -4.641 -4.859 1.169 1.169 1.525 -3.768 -3.473 -3.334 139

Cultureel erfgoed -3.641 -5.105 -5.199 446 1.496 1.729 -3.195 -3.609 -3.470 139

Cultuur -14.510 -14.323 -15.064 556 554 862 -13.954 -13.769 -14.201 -433

Gerealiseerde totaal -92.753 -100.286 -102.678 8.602 15.011 16.757 -84.151 -85.274 -85.921 -647 saldo van baten en lasten Bestemming -682 -998 -822 2.657 3.852 3.666 1.975 2.854 2.844 -10

Gerealiseerde resultaat -93.435 -101.283 -103.499 11.259 18.863 20.422 -82.176 -82.420 -83.077 -657

Bedragen x € 1.000

Het totale resultaat van de bestemming wordt hieronder weergegeven:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Bestemming Bestemming 176 -186 -10 Totaal Regulier 176 -186 -10 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Bestemming In de novemberbrief is budget vrij gemaakt ten behoeve van monumenten, dit bleek -166 I achteraf onjuist. De ondernemers van Raadhuiskwartier zijn tot een ontwerp gekomen voor een -83 I “kunstwerk” voor het plein aan de Geleenstraat. De realisatie en daarmee ook de uitgaven van dit kunstwerk zijn vanwege Serious Request over het jaar heen geschoven. Er zijn extra bijdragen vanuit andere projecten ontvangen (o.a. Haalbaarheid) aan -75 I het Centrum, waardoor de geraamde dekking uit reserves niet nodig bleek te zijn. Door afboeken boekwaarde (zie ook kernthema Onderwijs/onderwijshuisvestings- 146 135 I beleid) moest een extra onttrekking van de reserve plaatsvinden om het tekort op onderwijshuisvesting te dekken. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

Risico’s* • Claims van derden (juridische procedures); • Verbonden partijen (begrotingsresultaten); • Macro-economische activiteit (economisch-financiële crisis); • Onderwijshuisvesting (in relatie tot de beschikbare budgetten). * Voor toelichting zie paragraaf 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

20 Kernthema Economische Speerpunten

Wat hebben we bereikt?/wat hebben we gedaan?

Dit jaar is verder gewerkt aan de belangrijkste economische speerpunten aan de hand van de drie A’s: Acquireren, Aanjagen en Activeren.

Acquireren De gemeente Heerlen heeft in 2015 verder geïnvesteerd in de pro-actieve aanpak van de acquisitie van bedrijven. Hierbij is een focus aangebracht ten aanzien van de acquisitie op het gebied van Smart Services, Industrie en Logistiek en Retail. Ten aanzien van Trilandis heeft de gemeente haar positie versterkt door het overnemen van alle aandelen van marktpartijen. Hierdoor is de slagkracht ten aanzien van de invulling van dit bedrijventerrein vergroot en is de financiële potentie van het terrein voor de gemeente sterk verbeterd. In juni 2015 is het bedrijf Acist begonnen met de bouw van haar nieuwe distributie en kantoorlocatie op Trilandis. Er zijn een aantal concrete leads waarvan verwacht mag worden dat deze in 2016 tot resultaat leiden. Op Smart Services acquisitie gebied wordt samengewerkt met de Smart Services Campus en is de langjarige samenwerkingsovereenkomst tussen de campus en de gemeente voorbereid.

Aanjagen In 2015 is het uitrollen van het netwerk van bedrijven verder opgepakt, onder meer met bedrijfsbezoeken en events. Maar ook door het initiëren en faciliteren van nieuwe bedrijvenplatforms zoals Sprinc: het MVO-Netwerk voor bedrijven in Parkstad. Ook is de fysieke vestiging van de Smart Services Campus in Heerlen bevestigd. Partners uit de Smart Services Hub zijn in december onder regie van gemeente Heerlen akkoord gegaan met de transitie naar de Smart Services Campus. In de voorbereiding op de samenwerkingsovereenkomst met de campus is naast acquisitie ingezet op aanhaking van het MKB, HR-ontwikkeling en profilering van het thema Smart Services. Dit laatste is onder meer concreet geworden tijdens de drie digitale dagen die de gemeente heeft georganiseerd in een Euregionale context, met events in Aken, Genk en Heerlen. Het euregionale karakter is verder versterkt door de samenwerking met Aken te intensiveren en de aanvraag (o.l.v. Heerlen) van de zogenaamde Citydeal Eurolab: een samenwerkingsovereenkomst tussen Triple Helix-partners uit Zuid-Limburg en drie ministeries: BZK, EZ en OCW. Met als doel om de grensoverschrijdende agglomoratievoordelen op het gebied van leren, werken en ondernemen te verzilveren.

Op het gebied van de aanpak van leegstand hebben wij een integrale visie gepresenteerd aan de raadscommissie welke in 2016 in definitieve vorm wordt gepresenteerd. Op basis hiervan word gewerkt aan de operationali- sering het leegstandinstrumentarium. Hiermee kunnen wij identificeren waar gemeentelijk ingrijpen het grootste effect heeft. Met de Stichting Streetwise is op Parkstadniveau een hernieuwde samenwerking aangegaan. Dit heeft geleid tot nieuwe invullingen in de binnenstad van Heerlen. Gezien de goede resultaten is de regeling “ruimte voor ondernemerschap” verlengd. Ook is de nieuwe regeling inzake de koopzondagen op basis van een door de ondernemers aangedragen voorstel vastgesteld.

Tenslotte zijn we in 2015 ondernemers actiever gaan uitdragen als ambassadeurs door ze in diverse media onder de aandacht te brengen. Waarbij ze hun verhaal vertellen waarom de gemeente Heerlen een kansrijke vestigingsplaats is.

Activeren Op het gebied van de samenwerking tussen arbeidsmarkt en economie hebben wij de varianten van het concept “Ondernemershuis” verkend. Komend jaar zullen wij dit concreet invoeren, zodat we onze dienstverlening aan de ondernemers verder kunnen verbeteren.

Ook op regionale schaal hebben wij de samenwerking tussen de beleidsinvalshoeken van economie en arbeidsmarkt versterkt. Daarbij zetten wij met name in op het komen tot één integrale agenda die samenhang brengt tussen alle acties, projecten en initiatieven voor het matchen van vraag en aanbod op de Zuid-Limburgse arbeidsmarkt. Het Werkgeversservicepunt speelt daarin een centrale rol.

Na de explosie in de Van Weerden Poelmanstraat in april vorig jaar hebben wij de getroffen ondernemers bijge- staan door een compensatieregeling voor hen te treffen.

21 Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Economische speerpunten wordt hieronder weergegeven:

Programma 1: Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 STIMULERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Economische speerpunten -2.921 -3.128 -3.133 12 62 153 -2.909 -3.066 -2.980 86

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Economische speerpunten verdeeld naar producten is als volgt

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Economische speerpunten Acquisitie 1 3 4 Beleggingen/Deelnemingen Progr. 1 0 0 0 Economisch beleid -6 88 82 Totaal Economische speerpunten -5 91 86 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Economisch Beleid Extra bijdragen vanuit andere projecten (o.a. Haalbaarheid) aan het Centrum 75 I Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

22 Kernthema Arbeidsmarkt

Wat hebben we bereikt?

Decentralisatie Participatiewet 2015 Vanaf 1 januari 2015 is de Participatiewet in werking getreden. Het doel van de wet is om meer mensen, ook mensen met een arbeidsbeperking, aan de slag te krijgen. De gemeente is vanaf die datum verantwoordelijk geworden voor mensen met arbeidsvermogen die ondersteuning nodig hebben. De gemeente heeft voor de nieuwe doelgroep dezelfde taken als voor mensen met een bijstandsuitkering, namelijk om deze mensen ondersteuning te bieden gericht op arbeidsinschakeling en waar nodig, inkomensondersteuning. Voor re-integratieon- dersteuning zijn er in 2015 meer instrumenten ter beschikking gekomen, onder andere loonkostensubsidie, jobcoaching, no-risk polis en de vrijlating van inkomsten bij een medische urenbeperking. Op basis van maatwerk wordt bepaald wie welke vorm van ondersteuning nodig heeft. Er wordt op regionaal niveau samengewerkt met UWV, werkgevers- en werknemers organisaties en het regionaal werkbedrijf Zuid-Limburg om mensen die niet het wettelijk minimumloon kunnen verdienen te plaatsen op de extra banen die werkgevers beschikbaar stellen. In de Participatiewet is ook een nieuwe bijstandssystematiek ingevoerd, de kostendelersnorm. Hoe meer mensen er tot 1 huishouden behoren des te lager de uitkering van één individu. In 2015 zijn 3.886 uitkeringsdossiers opnieuw bekeken en beoordeeld op grond van de ingevoerde kostendelersnorm.

Integrale beleidskaders Participatie De Participatiewet bevat meerdere beleidsterreinen, namelijk inkomensondersteuning, armoedebeleid, handhaving, re-integratie en participatie. Schuldhulpverlening is in een andere wet opgenomen, de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, maar is wel onderdeel van Participatie. Al deze beleidsterreinen kenden een eigen beleidsplan met daarin opgenomen de verschillende doelstellingen die eraan moeten bijdragen dat meer mensen optimaal participeren. De integraliteit was echter nog onvoldoende geborgd tussen deze beleidsvelden en er moest een doorvertaling plaatsvinden van de beleidsdoelstellingen en de missie van het sociaal domein.

In 2015 zijn de beleidskaders Participatie opgesteld en vastgesteld waarin alle beleidsterreinen die tot de do- meinen werk, inkomen en schuldhulpverlening behoren opgenomen zijn. Nieuw is dat het belang van het kind bovenaan staat.

Voor 2015 hadden we ons voorgenomen om: • de bestrijding van de jeugdwerkloosheid én de preventie ervan te continueren; • de positie van ouderen op de arbeidsmarkt te versterken en te behouden; • de kansen van een grensoverschrijdende arbeidsmarkt beter te gaan verkennen en benutten; • beschut werken te continueren.

In grote lijnen zijn deze voornemens uitgevoerd. Bij de weergave van wat we hebben gedaan wordt dit gede- tailleerder aangegeven.

Wat hebben we gedaan? Regionaal Arbeidsmarktbeleid Zuid-Limburg Grensoverschrijdende samenwerking In het kader van de City Deals is afgesproken dat publieke en private partijen en kennisinstellingen in Zuid- Limburg en het Rijk een ‘Living Lab’ inrichten om barrières voor grensoverschrijdend werken en ondernemen te slechten door problemen (pragmatisch) op te lossen. Door de bestuurlijke conferentie in het laatste kwartaal 2015 is de aftrap gegeven om een Parkstad uitvoerings- agenda te formuleren op de beleidsterreinen onderwijs, economie en arbeidsmarkt.

Regionaal Investeringsfonds (RIF-MBO) In samenwerking met de twee ROC’s zijn twee aanvragen opgesteld en ingediend waarin samenwerking tussen bedrijven, de onderwijsinnovatie en de zijinstroom centraal staan. De ingediende aanvragen (tech2create & logistics and warehousing) zijn beiden goedgekeurd.

23 Regionaal Werkbedrijf (RWB) Het regionaal werkbedrijf is ingericht door de vaststelling van de samenwerkingsovereenkomst waarin de governance is vastgelegd en het vaststellen van het marktbewerkingsplan. In dit plan worden de mogelijkheden beschreven voor invulling van de banenafspraak in het kader van het Sociaal Akkoord.

Leren & Werken Het scholingsfonds is uitgevoerd en de startersbeurs geïntroduceerd. Het businessplan voor het leerwerkloket is vastgesteld.

Diagnose Op Zuid-Limburgse schaal is gekozen voor eenzelfde diagnosemethodiek en loonwaardebepaling voor alle uitke- ringsgerechtigden en andere kwetsbare doelgroepen. Op basis van een breed gedragen en regionaal tot stand gekomen juridisch advies heeft een nieuwe (regionale) aanbesteding diagnostiek plaats gevonden voor de jaren 2016-2019. Begin 2016 zijn de uitkomsten van deze aanbesteding definitief bekend.

Aanpak jeugdwerkloosheid Eind 2015 liep het 2-jarige regionale Aktieplan Jeugdwerkloosheid af. Naast een versteviging van de samenwerking met partners rondom preventie, heeft dit plan voor Zuid-Limburg geleid tot ruim 800 plaatsingen op betaald werk. Daarnaast zijn ruim 750 jongeren vanuit werkloosheid terug naar school geleid.

Arbeidsmarktbeleid Parkstad Limburg Werkgeversservicepunt (WSP) Het werkgeverservicepunt Parkstad is per 1 juli 2015 structureel binnen Parkstad ingeregeld. Binnen Parkstad zijn bestuurlijke kaders afgesproken die de verdere doorontwikkeling van het WSP mogelijk maken. De accountmanagers van het WSP zijn omgeschoold tot arbeidsmakelaars. Ook is nadrukkelijk de samenwerking met de arbeidsmakelaars van WOZL opgezocht, wat resulteert in een gezamenlijk markt-aanpak. In de regio Zuid Limburg is er één zogenaamd basis arrangement vastgesteld met uniforme afspraken over onder andere werk- plekaanpassing, jobcoaching en loonkostensubsidies. Dit zorgt voor een eenduidige situatie voor werkgevers.

Social Return on Investment (SROI) In 2015 is besloten om de projectperiode van het bureau SROI met 3 jaar te verlengen. Verder is afgesproken om het bureau onderdeel te maken van het WSP, om verdere synergievoordelen mogelijk te maken. In het laatste kwartaal van 2015 werd, met behulp van een specialist, een nieuwe Access-tool ontwikkeld. Momenteel wordt deze gevuld met de aanbestedingen, opdrachtnemers, en cliënten van de jaren 2014 en 2015. Dit betekent dat de cijfers en resultaten van SROI over 2015 pas in een later stadium bekend zullen zijn.

SPRINC Begin 2015 is het MVO werkgeversplatform SPRINC opgericht. Dit is een platform waar werkgevers elkaar kunnen informeren en inspireren over het werken met mensen uit de participatiewet. Inmiddels zijn meer dan 120 bedrijven in Parkstad lid van SPRINC. SPRINC spreekt zich nadrukkelijk uit voor samenwerking met het WSP.

Aanpak jeugdwerkloosheid In Parkstad verband zijn we de netwerkstructuur ‘Jongerenteam Parkstad’ gestart om jeugdwerkloosheid tegen te gaan en Parkstad breed structurele oplossingen te vinden. Verder zijn via het project Werkend Leren 28 jongeren zonder perspectief naar betaald werk begeleid en 20 terug naar school. Vanuit een regionaal project is Parkstad gestart met de werving van accountmanagers die kwetsbare jongeren actief naar betaalde (leer)werkplekken gaan bemiddelen.

Werkvoorzieningschap Oostelijk Zuid Limburg (WOZL) De verdere afbouw van de organisatie is in 2015 doorgezet. De directie heeft daarvoor in 2015 een verbeterplan opgeleverd met als onderlegger het ondernemingsplan. De middelen voor de in te zetten verbeteringen worden onttrokken aan het budget van de ‘Kerstensgelden’. In het kader van de vervreemdingen zijn in het tweede kwartaal de publieke groenbestekken overgeheveld naar de deelnemende gemeenten. WOZL heeft daarmee nog 3 bv’s actief: beschut, detacheringen en ondersteuning.

24 Arbeidsmarkt en participatie Heerlen Aanpak jeugdwerkloosheid Het Jongerenloket Heerlen heeft zich naast curatie ook nadrukkelijker op preventie gericht. Zo is men aange- sloten bij onderwijsnetwerken. Daarnaast is de samenwerking tussen bureau VSV en het Jongerenloket verder geïntensiveerd. Door krachtenbundeling wordt geïnvesteerd in een zo sluitend mogelijke aanpak voor onze jongeren. In 2015 zijn 81 jongeren naar een volledige betaalde baan en 78 terug naar school geleid.

Aanpak 50+ Onze maatwerk aanpak stond ook in 2015 open voor oudere werkzoekenden. Daarnaast sluiten we voor de groep 50 jaar en ouder aan bij de aanpak van UWV en de koers die de Provincie met het coalitieakkoord is ingeslagen.

Baanbrekend werk De focus van Baanbrekend Werk ligt op doorstroom en re-integratie. De projecten van Baanbrekend Werk zijn in 2015 verder ontwikkeld en verdeeld over 4 sectoren. Verder zijn de buurthulpen uitgebreid van 4 naar 5 locaties met de opening van de nieuwe buurthulp Heerlerbaan. Van de circa 500 deelnemers van Baanbrekend Werk zijn er in 2015 zo’n 100 doorgestroomd naar regulier werk.

Werk voor Heerlen De Stichting Werk voor Heerlen, het werkbedrijf van de gemeente Heerlen, is in 2015 van start gegaan. Zo’n 160 WSW medewerkers hebben hier structureel een werkplek en er is werk beschikbaar voor 45 mensen met een uitkering onder de Participatiewet. Inmiddels zijn zo’n 10 medewerkers klaar om over te stappen naar een reguliere baan.

Tegenprestatie In 2015 is een start gemaakt met invoering van de tegenprestatie. Omdat vrijwel alle bijstandsgerechtigden worden gestimuleerd en gemotiveerd om naar vermogen en op hun niveau te participeren, op welke wijze dan ook, is het verplicht opleggen van de tegenprestatie in 2015 nagenoeg niet aan de orde geweest.

Premiebeleid De komst van de Participatiewet maakt een focus op re-integratie voor het premiebeleid wenselijk. Een premie is nu alleen nog van toepassing bij uitstroom naar regulier werk én bij deelname aan het project Baanbrekend Werk.

Afbouw WIW banen In navolging van de afbouw van de ID-banen, die eind 2014 heeft plaatsgevonden, is in 2015 een start gemaakt met een (selectieve) afbouw van de WIW-banen. Uiteindelijk zullen alleen nog de WIW-ers van 60 jaar en ouder (12 personen) het WIW-dienstverband voortzetten tot het bereiken van de AOW-gerechtigde leeftijd.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Arbeidsmarkt wordt hieronder weergegeven:

Programma 1 Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE STIMU- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 LERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Arbeidsmarkt -49.734 -54.315 -56.084 1.008 4.216 5.627 -48.727 -50.100 -50.457 -358

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Arbeidsmarkt verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Arbeidsmarkt Arbeidsmarktbeleid -950 992 42 Re-integratie/participatie -447 39 -408 Sociale Werkvoorziening -372 380 7 Totaal Arbeidsmarkt -1.769 1.411 -358 Bedragen x € 1.000

25 De saldo’s van het 3D onderdeel re-integratie/participatie zoals opgenomen in de tabel op pagina 16 in de Bestuurssamenvatting zijn opgenomen en financieel verwerkt binnen dit kernthema.

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Arbeidsmarktbeleid Er zijn meer (opleidings)vouchers ingewisseld dan vooraf verwacht. De verwach- -949 I ting was gebaseerd op de realisatie 2014 die sterk achterbleef. Daarnaast zijn de personeelskosten voor het ondersteuningsbureau Regionaal Arbeidsmarktnetwerk niet begroot. Er zijn additionele externe middelen beschikbaar gesteld om de extra lasten (zie 992 I hierboven) af te dekken. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Re-integratie/participatie De extra kosten zijn met name gemaakt, door een hogere instroom bij baanbrekend -306 I werk. Daarnaast zijn de kosten gestegen door inzet van een extra beveiliger bij het werkplein en de afkoop van WIW plekken. In de laatste maanden van 2015 zijn er meer mensen ingehuurd ten behoeve van -141 I de drie decentralisaties om achterstanden in de verwerking weg te werken. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Sociale Werkvoorziening De hogere baten worden met name veroorzaakt door de Bonus Begeleid Werken -239 239 I over 2013 die in 2015 van het Ministerie van Sociale Zaken is ontvangen. Dit heeft ook tot hogere lasten geleid, aangezien dit bedrag doorgsluisd dient te worden aan aan WOZL. Uit een afrekening van WOZL blijkt dat enkele kosten/baten niet in de begroting zijn -113 141 I opgenomen. Dit leidt dus enerzijds tot een kostenoverschrijding en anderzijds tot extra baten. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

26 Kernthema Onderwijs

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Onderwijshuisvesting Op het terrein van onderwijshuisvesting is het afgelopen jaar een scala aan zaken opgepakt. De huisvesting aan de Vrije School (voortgezet onderwijs) aan de Jaegerstraat is in overleg met het schoolbestuur LVO uitgebreid vanaf het schooljaar 2015-2016. De verwachte groei van het aantal leerlingen van deze school zet conform de verwachting door. Aan de inpassing van het VMBO techniek onderwijs in het schoolgebouw van Arcus aan de Schandelermolenweg is voortvarend gewerkt. De noodzakelijke aanpassingen aan het gebouw zijn in beeld gebracht en de ingebruikname staat gepland voor 1 augustus 2016. In december heeft de officiële opening van de unilocatie van de SO/VSO/ZMOK school de Pyler (voorheen de Zonnewijzer) aan de Meezenbroekerweg 5 plaatsgevonden. Dit moderne onderwijsgebouw biedt voor alle leerlingen van deze school onderwijsruimte, specifiek afgestemd op de doelgroep, waardoor de zeer ongewenste spreiding van de huisvesting over zes locaties nu definitief tot het verleden behoort. De bouwkundige onderzoeken van het St. Janscollege naar de onderwijskundige alsmede gebouwelijke mogelijkheden van dit gebouw zijn afgerond. Met het schoolbestuur zijn inmiddels afspraken gemaakt welke gebouwelijke oplossingen het meest wenselijk zijn. Bestuurlijk zijn er afspraken gemaakt over gedeeltelijke renovatie, gedeeltelijke nieuwbouw en over de gezamenlijke financiering van dit project.

Brede Maatschappelijke Voorzieningen (BMV) ontwikkelingen In 2015 zijn er twee nieuwe BMV’s in gebruik genomen, te weten BMV Aldenhof en BMV Molenberg. Voor beide BMV’s geldt dat een breed scala aan partijen hun intrek hebben genomen of met regelmaat gebruik maken van de ruimtes in de gebouwen. Voor BMV MSP is het definitieve ontwerp vastgesteld in december. In het ontwerp wordt het bestaande Leiehoes in de nieuwbouw geïntegreerd, zodat het één geheel wordt. Ten aanzien van BMV Hoensbroek Zuid is het inhoudelijke en functionele Programma van Eisen voor de BMV Hoensbroek Zuid gereed. BMV Zeswegen functioneert sinds 2005 en heeft sinds enkele jaren te maken met leegstand. Met de partners is een traject ingezet om de leegstand tegen te gaan en de ruimtes in het gebouw weer te gaan gebruiken binnen de kaders van de doelstellingen van een BMV op het gebied van onderwijs, educatie en leefbaarheid in de buurt.

Onderwijs Algemeen Ten aanzien van onderwijs wordt er vanuit Heerlen onder andere samengewerkt met andere Parkstad- gemeenten. Samen met hen en onderwijspartners (PO, VO en MBO) is overleg gevoerd over de volgende thema’s: het tegengaan van thuiszitten en voortijdig schoolverlaten, doorlopende leerlijnen, afstemming jeugdzorg, passende onderwijshuisvesting, leerlingenvervoer, onderwijs aan vluchtelingen en aansluiting onderwijs- arbeidsmarkt.

Voor- en vroegschoolse educatie, peuterspeelzaalwerk en kinderopvang De bestuursafspraken 2012-2015 tussen de gemeente en het Rijk over het effectief benutten van voor- en vroegschoolse educatie en extra leertijd zijn in 2015 verder uitgevoerd. Om de ouderbetrokkenheid te stimuleren is het project Educatief Partnerschap voortgezet en is het project VVE Thuis bij alle 18 koppels van peuterspeelzalen en basisscholen uitgevoerd. Het Rijk bereidt een wetsvoorstel voor om het peuterspeelzaalwerk en de kinderopvang te harmoniseren vanaf 2017. Daarom hebben we in 2015 ter voorbereiding hierop een onderzoek laten uitvoeren naar de voor Heerlen meeste geschikte inrichting van de voorschoolse voorzieningen. We hebben de wettelijke taken met betrekking tot de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen (Wko) uitgevoerd. De Inspectie van het Onderwijs oordeelde in 2015 dat de gemeente Heerlen de uitvoering van de wettelijke taken op orde heeft.

27 Passend onderwijs Passend onderwijs moet leiden tot een passend onderwijsaanbod voor elke leerplichtige leerling. We hebben in 2015 met de overige Parkstadgemeenten ingestemd met het (tweede) ondersteuningsplan 2015-2019 van de samenwerkingsverbanden PO (Primair Onderwijs) en VO (Voortgezet Onderwijs).

Beroepsonderwijs De gemeente is met het VO en MBO in gesprek geweest over de aanpak kwetsbare doelgroep en aansluiting tussen beroepsopleiding en arbeidsmarkt. De kwetsbare doelgroep betreft een groep jongeren die extra aandacht nodig heeft om de arbeidsmarkt te kunnen betreden. Met het VO en MBO is gesproken over ontwikkelingen in het onderwijs die voornamelijk de kwetsbare jongeren raken, waardoor deze groep het risico loopt geen startkwalificatie te behalen. Een startkwalificatie is een voorwaarde voor een volwaardig functioneren op de arbeidsmarkt. De gemeente is samen met het onderwijs in gesprek over een sluitende aanpak. Voor wat betreft de aansluiting tussen de beroepsopleiding en arbeidsmarkt is gesproken over de inrichting van de vakman- schapsroute techniekonderwijs in het VMBO-MBO.

Leerplicht en RMC Naast de uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van de leerplicht en RMC (Regionale Meld- en Coördinatiefunctie) is in 2015 veel aandacht besteed aan de samenwerking binnen het VO en MBO. Doel is om scholen zelf te leren vroegtijdig schoolverlaten te signaleren en te voorkomen. Het aantal voortijdig schoolverlaters binnen Heerlen is weer iets gedaald ten opzichte van vorig jaar, maar in verhouding tot het landelijk gemiddelde weer iets gestegen.

Volwasseneneducatie Op basis van de in 2015 opgestelde regionale aanpak Volwasseneneducatie is de aanbestedingsprocedure afgerond, wat geresulteerd heeft in een nieuw contract met genoemde ROC’s. Er worden door het ROC Arcus College en het ROC Leeuwenborgh trajecten uitgevoerd met betrekking tot taal, rekenen en digitale vaardighe- den. Verder zijn maatwerktrajecten gefaciliteerd om de effectiviteit van trajecten taal en rekenen te verhogen.

Cultuureducatie SCHUNCK*, Historisch Goud, Parkstad Limburg Theaters en SIEN bundelden de krachten in het programma Abel, dat scholen in het primair onderwijs moet gaan voorzien van een doorlopende leerlijn cultuureducatie. In 2015 is begonnen met een aantal pilotscholen in Heerlen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Onderwijs wordt hieronder weergegeven:

Programma 1 Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE STIMU- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 LERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Onderwijs -17.011 -18.774 -18.339 5.413 7.516 6.861 -11.598 -11.258 -11.478 -220

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Onderwijs verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Onderwijs Onderwijs- en Arbeidsmarktbeleid -17 21 4 Onderwijsachterstandenbeleid 564 -586 -22 Onderwijshuisvestingbeleid -288 57 -231 Voortijdig School Verlatenbeleid 147 -147 0 Algemene baten & lasten onderwijs 29 0 29 Totaal Onderwijs 434 -654 -220 Bedragen x € 1.000

28 De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Onderwijshuisvesting- Voor de nieuwbouw van MBV MSP en de A. Schweitzerschool/BMV Hoensbroek Zuid, -288 I beleid zijn enkele eerder aangekochte panden gesloopt. De boekwaarde van deze -inmiddels gesloopte- panden is afgeboekt, conform het besluit begroting en verantwoording. Door diverse afrekeningen binnen onderwijshuisvesting over 2014 is een voordeel 57 I ontstaan. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

29 Kernthema Integraal sportbeleid

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Sportevenementen In 2015 hebben we middels subsidie vier grote wielerevenementen mede mogelijk gemaakt: Limburgs Mooiste zorgde voor veel deelnemers, de Raboronde voor veel publiek en de Eneco Tour en de Cyclocross zorgden voor een absoluut topsport element. Naast deze vier grote evenementen hebben er acht kleinschalige sportevenementen plaatsgevonden met steun van de gemeente: hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de eerste editie van de Urban Race. Zowel Serious Request als het Jaar van de Mijnen hebben een bijdrage geleverd aan de sporten beweegactiviteiten in de stad; zo is er een Mijnlus Oostelijke Mijnstreek fietsroute uitgezet langs de mijnherinneringen, die geopend werd tijdens Limburgs Mooiste 2015. In het kader van Serious Request zijn diverse sportieve initiatieven ontstaan, waarbij sportaanbieders zorgen voor toernooien en dansmarathons; daarnaast organiseerden diverse scholen sponsorlopen voor Serious Request.

Sportstimulering Het sportstimuleringsprogramma Mov’On is volgens plan uitgevoerd; met gemeentelijke ondersteuning zijn in Heerlen in 2015 drie sportstimuleringsprojecten vanuit landelijk middelen gesubsidieerd. Vanuit de landelijke Sportimpuls gaat het daarbij om het opstarten van een VO scholieren zaalvoetbalcompetitie van ZVV Heerlerheide en het Beweegdiploma van 2-4 jaar door GV Coriovallum (het realiseren van een kwalitatieve en kwantitatieve impuls van bewegen binnen 35 kinderopvanglocaties in Heerlen). Vanuit de regeling Nuts OHRA heeft de Open Universiteit een subsidie gekregen voor de interventie Actief Plus, wat inhoudt dat alleenstaande ouderen op maat advies krijgen ter bevordering van beweging. In 2015 is tevens actief bijgedragen aan het verder implementeren van JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht) binnen Heerlen. In totaal konden dankzij het Jeugdsportfonds 433 kinderen uit gezinnen met een laag inkomen lid worden/blijven van een sportvereniging. De Sportraad heeft het proces gestart om te komen tot een nieuwe opzet, waarbij de gemeente de Sportraad ondersteunt. In 2015 hebben we in totaal zeven nationale sportkampioenen gehuldigd, die in Heerlen woonach- tig zijn. Het gaat daarbij zowel om junioren als senioren in judo, zwemmen, darts en bowlen.

Sportaccommodaties De beleidsnotitie Binnensportaccommodaties Heerlen 2015-2020 is vastgesteld. De komende jaren zal een aantal accommodaties gefaseerd worden afgestoten. Daartegenover staat de ingebruikname van Sporthal A gene Bek in Bekkerveld en de gymzalen in BMV Molenberg en BMV Aldenhof in 2015. Zwembad Otterveurdt heeft medio 2015 zijn plannen voor upgrading van het zwembad en omliggende voorzieningen gepresenteerd; de gemeente Heerlen is sindsdien in gesprek met de directie van het zwembad om te onderzoeken in hoeverre deze plannen haalbaar zijn. Medio 2015 zijn de nieuwe hockeyvelden in gebruik genomen. Het nieuwe complex beschikt over twee water gesproeide kunstgrasvelden en een zand ingestrooid kunstgrasveld; een bijzonder feit, omdat Heerlen als enige hockeyvereniging in de provincie Limburg beschikt over twee water gesproeide kunstgrasvelden. De uitgevoerde open call met betrekking tot een nieuwe grootschalige skatevoorziening leverde enkele interessante concepten op; deze bleken echter niet realiseerbaar binnen de gestelde kaders. Voornemen is om in het eerste kwartaal van 2016 een nieuwe open call te starten met nieuwe kaders. De huidige skatehal blijft in ieder geval zeker tot november van 2016 open. Het in 2015 geopende calisthenics parkje op het Glasmijterrein bleek een groot succes te zijn: veel jongeren en jong volwassenen maken gebruik van de aanwezige toestellen. Al met al kunnen we stellen dat 2015 een bijzonder jaar is geweest, waarin wij vanuit onze expertise de inwoners van Heerlen -van jong tot oud- in beweging hebben kunnen krijgen en houden door bij te dragen aan een goede sportinfrastructuur (zowel qua accommodaties als sportverenigingen en activiteiten).

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Integraal Sportbeleid wordt hieronder weergegeven:

Programma 1 Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE STIMU- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 LERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Integraal Sportbeleid -4.937 -4.641 -4.859 1.169 1.169 1.525 -3.768 -3.473 -3.334 139

Bedragen x € 1.000

30 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Integraal Sportbeleid verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Integraal Sportbeleid Beleid Sporteducatie en Amateursport -8 1 -7 Sportaccommodaties -118 268 151 Sportstimuleringsbeleid -91 86 -5 Totaal Integraal sportbeleid -217 356 139 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Sportaccommodaties Er zijn een drietal locaties gedurende het jaar geopend waardoor de exploitatielas- -118 268 I ten zijn toegenomen, vanaf het moment van in gebruik is door de participanten betaald voor wat betreft servicekosten en huur Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

31 Kernthema Cultureel erfgoed

Wat hebben we bereikt?

In erfgoedopzicht was 2015 een topjaar voor Heerlen. In het kader van het Jaar van de Mijnen vond een groot aantal evenementen en activiteiten plaats in de stad, waarin actieve participatie vaak een grote rol speelde. Het Mijnmuseum zag in het Jaar van de Mijnen het bezoekersaantal met meer dan 50% toenemen. Ook in de media was er zeer veel aandacht voor het mijnverleden van stad en regio. Mede daardoor is Heerlen één van de vijf genomineerden voor de BNG Erfgoedprijs, die in maart 2016 wordt uitgereikt. Eens te meer is gebleken dat cultureel erfgoed een belangrijk instrument is om identiteit en imago van de stad te versterken en mensen naar de stad te trekken.

De uitbreidingsplannen van het Nederlands Mijnmuseum zijn uitgewerkt en een ronde langs stakeholders in Parkstad heeft veel draagvlak opgeleverd voor het plan.

Het plan voor een Romeins Kwartier rond het Thermenmuseum in Heerlen heeft de status IBA-kandidaat gekregen en zal in 2016 verder worden uitgewerkt. Het Werkplein (voormalige bibliotheek en stadsgallerij) naast het Thermenmuseum is bovendien een seriueze kandidaat om in de toekomst het provinciaal Archeologisch depot te gaan huisvesten. Ook daarover zal in het voorjaar van 2016 meer duidelijkheid komen.

In 2015 werd de geschiedenis van de stad bovendien weer wat zichtbaarder in het straatbeeld door middel van de ‘Geschiedenis op straat’ projecten rond de Romeinse spitsgracht naast het Thermenmuseum en de Middeleeuwse waterloop op het Pancratiusplein.

Wat hebben we gedaan? Algemeen Zowel het archeologie- als monumentenbeleid zijn in concept gereed, maar in afwachting van de invoering van de Erfgoedwet nog niet ter vaststelling voorgelegd aan u als raad. De archeologienota moet nog afgestemd worden met de buurgemeenten in Parkstad. Bij het actualiseren van bestemmingsplannen worden de aanwezige cultuurhistorische waarden meegenomen, inclusief de wijzigingen in de gemeentelijke monumentenlijst.

De tweede Cultuurmonitor van de gemeente Heerlen die in 2015 tot stand kwam, laat zien dat de deelname van Heerlenaren aan en interesse in cultuur en erfgoed onverminderd hoog zijn. 39% van de Heerlenaren houdt zich in de vrije tijd op één of andere wijze bezig met erfgoed, dat ligt fiks hoger dan het landelijk gemiddelde van 26%.

Nederlands Mijnmuseum Na afronding van het haalbaarheidsonderzoek naar de uitbreidingsplannen van het Nederlands Mijnmuseum is in 2015 samen met Stichting Carboon en Walas de voorkeursvariant uit dat onderzoek verder uitgewerkt en voorzien van een exploitatie- en investeringsbegroting. Ook is een bidbook gemaakt en is een begin gemaakt met het creëren van draagvlak onder overheden, fondsen en bedrijfsleven.

Historisch Goud In 2015 is begonnen met de restauratie en consolidatie van het Romeins badhuis in het Thermenmuseum, een project dat samen met de provincie Limburg en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed wordt opgepakt. Het initiatief voor een Romeins kwartier rondom het Thermenmuseum kreeg de status ‘IBA-kandidaat’ en wordt momenteel met de IBA-organisatie verder uitgewerkt. Met de provincie en andere Via Belgica gemeenten is afgesproken de Via Belgica niet alleen te onderzoeken en waar mogelijk zichtbaar te maken, maar ook gezamenlijk te kijken naar de toeristische potentie van de Via Belgica voor Zuid Limburg.

Kasteel Hoensbroek en omgeving maakt onderdeel uit van het project Circulair Erfgoed. Dit project is ook een IBA-kandidaat. In de projectgroep wordt samen met de eigenaar van het kasteel bekeken hoe kasteel en omgeving in economisch-recreatief opzicht beter kunnen worden geëxploiteerd. In 2015 is in Kasteel Hoensbroek de tentoonstelling Code M georganiseerd, waarvan de opening samen viel met de première van de gelijknamige film. In 2015 zijn diverse nevenactiviteiten in en rondom het kasteel georganiseerd zoals het Musketierstoernooi, zomeractiviteiten, Halloween, en de IBA-dag in oktober.

32 Archiefdienst Rijckheyt is in 2015 samen met de erfgoeddiensten van Maastricht, Sittard-Geleen, Kerkrade en het Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL) een onderzoek gestart naar vormen van samenwerking in de toekomst. In 2016 zal dit onderzoek worden afgerond en zullen voorstellen gedaan worden aan de betrokken overheden. De database waarin de beschrijvingen van alle dossiers, foto’s en ander beeldmateriaal staan werd zo’n 2 miljoen maal geraadpleegd in 2015.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Cultureel Erfgoed wordt hieronder weergegeven:

Programma 1: Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE STIMU- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 LERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Cultureel Erfgoed -3.641 -5.105 -5.199 446 1.496 1.729 -3.195 -3.609 -3.470 139

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Cultureel Erfgoed verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Cultureel Erfgoed Beleid Beeldende Kunst en Bouwkunst -1 0 -1 Musea/Oudheidkamers -268 218 -50 Monumenten 173 15 188 Jaar van de Mijnen 2 0 2 Totaal Cultureel Erfgoed -95 233 139 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Musea/Oudheidkamers In kasteel Hoensbroek zijn activiteiten georganiseerd om meer (jeugdige) bezoekers -268 I te trekken. Deze activiteiten (genaamd Code-M) hebben geleid tot kostenoverschrijding; dit veroorzaakt een tekort bij het "bedrijf" historisch goud. Dit tekort compen- seert historisch goud door een voordeel binnen het kernthema middelen (archief). De extra baten zijn met name veroorzaakt door hogere/meer subsidies (o.a. Jaar 218 I van de Mijnen, Serious Request en Cultuurpad C-lap). Daarnaast zijn er extra inkomsten gegenereerd door hogere kassaomzet en de exploitatie van Domestique (het restaurant van Kasteel Hoensbroek). Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Monumenten In de novembernota hebben we abusievelijk een bedrag uit de reserven monu- 173 I menten afgeroepen. Dit was een admnistratieve vergissing. Deze boekingsfout is hersteld. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

33 Kernthema Cultuur

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Algemeen Wat betreft cultuur was 2015 een uitzonderlijk jaar voor Heerlen. Parkstad Limburg theaters brak opnieuw records waar het ging om bezoekersaantallen, maar ook Nieuwe Nor, Cultuurhuis en SCHUNCK* deden het uitstekend op het terrein van bezoekersaantallen en interessante programmering.

Cultura Nova Cultura Nova heeft in 2015 haar vijfde lustrum gevierd. Er is een prachtig programma geboden dat zeer goed bezocht is. Ook de openingsvoorstelling, die in het teken stond van het Jaar van de Mijnen werd door een uitzonderlijk groot aantal bezoekers bezocht. In totaal hebben ruim 55.000 bezoekers de 25e editie bezocht.

Serious Request Het jaar 2015 werd afgesloten met een week lang het Glazen Huis van 3FM Serious Request dat op het Pancratiusplein midden in Heerlen stond. De impact van dit culturele evenement op de stad en de regio is enorm geweest. Het evenement is zeer goed verlopen en de stad heeft zich in alle opzichten van haar beste kant laten zien in deze week. Serious Request 2015 zal nog lang nagalmen in Heerlen en Parkstad. We hebben laten zien dat we een traject van deze omvang aankunnen, dat we met focus op een goed eindresultaat kunnen samenwerken met een groot aantal externe partijen. Enkele concrete resultaten van Serious Request 2015: - meer bezoekers (658.000) dan verwacht (500.000); - geen noemenswaardige problemen van welke aard dan ook; - weinig klachten. De klachten die er waren (veelal op individueel niveau) konden snel worden opgelost; - opschaling webcareteam en callcenter niet aan orde geweest, op momenten zelfs kunnen afschalen; - veel positieve berichten gehoord en gezien van alle betrokkenen; - berichten op social media werden naarmate de week vorderde steeds positiever en er werden veel compli- menten uitgedeeld; - 3FM heeft een positief beeld neergezet van Heerlen; - ook andere (landelijke) media hebben positief bericht; - Duitsland heeft ook aandacht besteed aan de actie en side events in Heerlen door een samenwerking met 100,5 (radiozender in Duitsland) en Connect Limburg; - diverse Limburgse gemeenten hebben het evenement mee uitgedragen door de beschikbaar gestelde promo- tiepakketten en teksten te gebruiken; - NS heeft voor het eerst een treinkortingsactie ingezet en zo ook landelijk aandacht besteed aan Heerlen.

Bezoekers aan dit evenement en inwoners van de stad kregen de beschikking over een programma/plattegrond en nieuwsbrieven. Daarnaast zijn er informatiebijeenkomsten voor bewoners en ondernemers van de binnenstad georganiseerd. In samenwerking met de VVV heeft er aansprekende outdoorreclame plaatsgevonden en is er een terugkom- flyer beschikbaar gesteld. Daarnaast heeft het gemeentelijk call-center/E dienstverlening, met name in de voorbereiding, veel publieks- vragen beantwoord en via de website informatie ter beschikking gesteld. Tijdens de Serious Request week is het callcenter extra open geweest om mogelijke (spoed)vragen te beantwoorden.

Eén van de side-events, georganiseerd door het Thermenmuseum en de opleiding fysiotherapie van Zuyd Hogeschool, betrof het verzorgen van massages en het organiseren van een historische tocht door Heerlen centrum. De titel Het Badhuis Bruist door “Romeinen” vroeg aandacht voor de boodschap voor het onderzoek naar het badhuis gedurende de komende twee jaar. In de binnenstad was een ruimte ingericht waar films werden vertoond en voetmassages werden aangeboden.

Veiligheid is een zeer belangrijke randvoorwaarde voor het welslagen van een evenement als Serious Request. Hier is stevig op ingezet, waarbij ook de samenwerking is gezocht en gevonden met handhaving in andere ge- meentes binnen de regio. De gemeenten Sittard-Geleen en Simpelveld hebben bijvoorbeeld gedurende Serious Request 2015 met 15 BOA’s ondersteuning geboden.

34 Geconstateerd kan worden dat Serious Request niet alleen zeer succesvol, maar ook heel veilig is verlopen.

Het voorbereiden en verlenen van diverse vergunningen en ontheffingen maakte ook een belangrijk deel uit van Serious Request en is op adequate wijze uitgevoerd. Ook is er intensief geadviseerd over verkeerskundige en logistieke aspecten.

Veel aandacht is er besteed aan sporten beweegactiviteiten in de stad tijdens Serious Request. Zo is er een Oostelijke Mijnstreek-fietsroute (Mijnlus) uitgezet langs plekken die herinneren aan het mijnverleden. Deze fietsroute werd in gebruik genomen tijdens Limburgs Mooiste 2015. In het kader van Serious Request zijn diverse sportieve initiatieven ontstaan, waarbij sportaanbieders zorgden voor toernooien en dansmarathons. Daarnaast organiseerden diverse scholen sponsorlopen. Een groep ambtenaren van de gemeente Heerlen fietste 1.000 kilometer door Nederland voor het Glazen Huis. Het aantal culturele side events gedurende de week van Serious Request was enorm en de culturele instellingen van Heerlen hadden zonder uitzondering een aangepast cultureel programma dat aansloot op het evenement.

Wat resteert is een gevoel van trots; trots te mogen werken in, en voor, een stad waarin we ellende gepast verwerken en waarin we echt feest kunnen vieren.

Street Art Voor het derde jaar op rij werd door stichting Street Art een serie muurschilderingen toegevoegd aan onze bui- tencollectie, een collectie die ook buiten Heerlen steeds meer bekendheid geniet.

Cultuurmonitor De tweede Cultuurmonitor van de gemeente Heerlen die in 2015 tot stand kwam, laat zien dat de deelname van Heerlenaren aan en interesse in cultuur en erfgoed onverminderd hoog zijn.

SCHUNCK* In 2015 is verder veel tijd en energie gestoken in de verzelfstandiging van SCHUNCK* per 1 januari 2016. Het is een omvangrijk traject geweest, met aandacht voor vele aspecten die daarbij komen kijken, maar uiteindelijk is het traject succesvol afgerond.

Wat heeft het gekost?

Programma 1: Lasten Baten Saldo Resultaat ECONOMISCHE STIMU- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 LERING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Cultuur -14.510 -14.323 -15.064 556 554 862 -13.954 -13.769 -14.201 -433

Bedragen x € 1.000

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Cultuur Beleid Educatie en Amateurkunsten -160 98 -62 Beleid Podiumkunsten -1 0 -1 Culturele Evenementenbeleid -5 2 -2 Culturele activiteiten Glaspaleis -485 181 -305 Evenementen 57 -22 35 Het Glazen Huis -175 50 -126 Algemene baten & lasten cultuur 29 0 29 Totaal Cultuur -741 308 -433 Bedragen x € 1.000

35 De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Beleid Educatie en Ama- Voor het Coöperatie Kunstcollectief is het faillissement aangevraagd, de verleende -90 100 I teurkunsten subsidie is teruggevorderd. Daarnaast zal de vordering vermoedelijk niet meer te verhalen zijn. De begrote kosten voor beleid educatie- en amateurkunsten zijn overschreden; -70 S deze overschrijding is deels gecompenseerd doordat de budgetten ten behoeve van de beleidsregels cultuur educatie scholen en de waarderingssubsidies amateurkunst niet geheel zijn uitgeput. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Culturele activiteiten Schunck* Presentaties Glaspaleis De kostenoverschrijding heeft betrekking op de organisatie van het Winterfestival -417 I (SR), de meerkosten van IBA. Ook de expositie over Mies van der Rohe heeft geleid tot hogere kosten dan geraamd. Gedeeltelijk lopen hier de kosten voor de baten uit.

Dat wil zeggen dat kostenoverschrijdingen op onderdelen gecompenseerd gaan worden met inkomsten in 2016 door o.a. subsidies.

Tegenover de genoemde overschrijding zijn in 2015 ook extra subsidies ontvangen. 242 I Schunck* Bibliotheek Met name door teruglopende ledenaantallen zijn de contributies, leengelden, inter- -66 I netinkomsten alsmede de bijdragen van derden lager dan geraamd Schunck* Muziek & dans Ook hierbij geldt dat door teruglopende leerlingenaantallen en lager ontvangen -97 I subsidies de inkomsten achterblijven ten opzichte van de begroting. Schunck* Verhuur & Merchandise Een deel van het Schunck* gebouw is (tijdelijk) verhuurd aan o.a. Stichting M 2015 73 I en IBA parkstad, waardoor er extra baten zijn gerealiseerd. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Evenementen Als gevolg van een aanbestedingsvoordeel bij kermissen is er een besparing gere- 53 I aliseerd Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Het Glazen Huis De provincie Limburg heeft een extra subsidie verstrekt, waardoor de baten hoger 50 I zijn uitgevallen. Door de mondiale terreur dreiging zijn de kosten van de veiligheid, logistiek en -175 I productie hoger uitgevallen. Daarnaast is rekening gehouden met de afrekening van diverse posten. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

36 2.2 Sociale Infrastructuur

Op 1 januari 2015 was de decentralisatie binnen het sociale domein, door de overheveling van taken op het terrein van Jeugdzorg, AWBZ en Participatie, een feit. Beleidsmatig waren we daar goed op voorbereid doordat de integrale uitgangspunten en doelstellingen voor het sociaal domein in Heerlen waren opgenomen in de beleidskaders 3D die we in januari 2014 hadden vastgesteld. In 2015 hebben we deze kaders uitgewerkt in het programma Sociaal Domein waarin een onderscheid is gemaakt in integrale inhoudelijke beleidsdoelen en zogenaamde veranderdoelen. Deze veranderdoelen zijn vooral gericht op de transformatie van het Sociaal Domein.

Binnen WMO en Jeugd was in 2014 al een vertaalslag gemaakt van de beleidskaders 3D naar concrete beleids- plannen, bij Participatie lag de nadruk op het op tijd klaar hebben van alle verordeningen en beleidsregels. Maar in 2015 is ook op dit beleidsterrein die vertaalslag gemaakt. Daarnaast hebben er in het eerste half jaar van 2015 herbeoordelingen (ongeveer 2.500 dossiers) plaatsgevonden die op grond van de ingevoerde kostendelersnorm voor 1 juli 2015 afgerond moesten zijn.

2015 was het tweede jaar van het driejarige programma Sociaal Domein. In dit jaar hebben we de doelstellingen die we voor 2015 gesteld hadden behaald. In 2016 zullen we, naast de projecten sturing en bekostiging, toegang, 3D-dagbesteding en participatie, toewerken naar een vloeiende overgang van werkzaamheden naar de lijnafdelingen per 1 januari 2017.

Participatie De Participatiewet bevat meerdere beleidsterreinen: inkomensondersteuning, armoedebeleid, handhaving, re-integratie en participatie. Schuldhulpverlening is in een andere wet opgenomen: de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, maar is wel onderdeel van Participatie. In 2015 zijn de beleidskaders Participatie opgesteld waarin deze beleidsterreinen in samenhang opgenomen zijn. Welke activiteiten er ingezet gaan worden om de integrale beleidsdoelstellingen te realiseren zal nader uitgewerkt worden in het integrale uitvoeringsplan Participatie. Het voornemen is om het uitvoeringsplan in het eerste kwartaal van 2016 vast te laten stellen.

Jeugd In 2015 is in verschillende ‘Ontwikkeltafels’ samen met aanbieders gewerkt aan het verfijnen van de inkoop Jeugdzorg voor 2016 waarbij de nadruk lag op de contouren van de nieuwe dienstverleningsovereenkomst (dvo) en het aanscherpen en verbeteren van zaken waarbij we meer willen sturen op kwaliteit/kwalitatieve versterking dan op cijfers. In het kader van innovatie konden instellingen voor jeugdhulp subsidie aanvragen voor vernieuwende ideeën. Er zijn 27 voorstellen ingediend waarvan er 10 zijn goedgekeurd. De Stuurgroep Jeugd Zuid-Limburg wil ook in 2016 innovatie stimuleren en heeft besloten om in 2015 een werkbudget van € 50.000 in te zetten om te komen tot meer uitgewerkte en gedragen innovatieplannen. Het restant van het innovatiebudget 2015 wordt teruggestort naar de achttien gemeenten. Op Zuid-Limburgs niveau zijn afspraken gemaakt over de Garantie-budgetten (een vangnet zodat zorg toch geleverd kan blijven worden ook als aanbieders onder hun financiële grenzen komen). De 1ste resultaten van 2015 lieten een positief resultaat zien, reden om per aanbieder een gesprek te voeren over de inzet van het budget. Nu de meeste cijfers over 2015 voorhanden zijn, lijkt het jeugdzorggebruik in Heerlen hoger te liggen dan het beschikbare budget. Op schaal van Zuid-Limburg lijkt er een verschuiving te zijn van zware producten (klinische opnames) naar lichtere producten (ambulante hulp), desalniettemin leidt dat vooralsnog niet tot lagere kosten. Begin 2016 zal bekeken worden waar deze groei vandaan komt en wat dat betekent voor 2016.

WMO In het kader van de Wmo 2015 was het beleid vooral gericht op de ondersteuning van mensen, die het nodig hebben, zo integraal mogelijk vorm te geven: efficiënt en met zo min mogelijk verschillende hulpverleners “over de vloer”. Met aanbieders en partners in het sociaal domein zijn hierover afspraken gemaakt.

Hulp bij het huishouden (HbH) Het contract voor de HbH liep eind 2015 af terwijl eind 2016 de contracten voor de gedecentaliseerde AWBZ- voorzieningen aflopen. Vanaf 2017 willen wij deze voorzieningen én de HbH integraal “inkopen”. Daarom hebben we ervoor gekozen het HbH-contract een jaar te verlengen.

37 We hebben met aanbieders de afspraak gemaakt niet meer per uur geleverde zorg te financieren, maar een jaarbudget per cliënt gebaseerd op de indicatie. Sevagram heeft aangegeven vanaf 1 januari 2016 de ambulante zorg, waaronder de HbH, af te stoten. Dit be- drijfsonderdeel is overgedragen aan Meander. In de laatste week van 2015 werd het faillissement van Parkstad Thuiszorg aangevraagd. Ook hiervan heeft Meander het personeel en de cliënten overgenomen. Op deze manier kunnen zo veel mogelijk mensen hun vertrouwde hulp behouden. Voor mensen die hun hulp niet via Meander willen ontvangen wordt gekeken of een pgb een oplossing kan zijn. In 2014 kondigde de Staatssecretaris de zogenaamde HHT-regling aan: een regeling waarmee de gevolgen van de bezuinigingen op de HbH voor de werkgelegenheid van het personeel verzacht konden worden. In 2015 hebben in dit kader de algemene voorziening “was- en strijkservice” opgezet waar cliënten voor € 5,- per uur gebruik van deze service kunnen maken. De resultaten van een onderzoek naar de deelname hieraan worden in 2016 bekend.

Sturing en bekostiging In 2015 is een proces met aanbieders gestart om gezamenlijk een stip op de horizon te bepalen waar we naartoe willen werken in het kader van sturing en bekostiging: welke financieringssystematiek draagt bij aan het realiseren van onze doelen? Hoe willen we de samenwerking met zorginstellingen vorm geven? Wat kunnen we van andere gemeenten leren? Dit proces heeft ertoe geleid dat we een beeld hebben hoe we een aantal voorzieningen vanuit de 3D’s per 2020 willen aanvliegen. Mede is bepaald dat we een pilot rondom een nieuw bekostigingssysteem in Hoensbroek in 2016 gaan uitvoeren. Dit alles wordt meegenomen in het proces rondom de nieuwe inkoop Wmo voor 2017 tot en met 2019.

Herindicaties en pgb In 2015 liepen zeer veel pgb-indicaties af en om dat goed op te vangen zijn een aantal acties in gang gezet. Cliënten die onder het overgangsrecht vallen en een pgb ontvangen hebben een verlenging van de indicatie gekregen tot 1 mei 2016. In 2015 zijn we gestart om samen met deze cliënten te bekijken wat er nodig is na 1 mei 2016 om hen gericht goede zorg aan te kunnen blijven bieden. Ook zijn we gestart met de herindicaties voor de ZIN-cliënten (Zorg In Natura). Er is rondom deze herindicaties veel onduidelijkheid geweest vanuit de SVB (Sociale verzekeringsbank), die bij aanbieders en cliënten tot veel onrust heeft geleid. We hebben met man en macht hard gewerkt om alle gegevens tijdig door te geven en dit is gelukt.

Doorontwikkeling toegang tot hulp en ondersteuning Al vanaf de start van het programma werken we naar een integrale toegang in 2017. Sinds juni 2015 wordt er projectmatig gewerkt aan de doorontwikkeling van de toegang tot hulp en ondersteuning. Samen met partners zijn actielijnen uitgezet, die in 2015 bestuurlijk zijn goedgekeurd. Door de verwevenheid met andere projecten en de druk die nog op de gemeente staat vanuit de transitie, zijn nog niet alle actielijnen op 1 januari volledig 2016 volledig gerealiseerd.

Wat heeft het programma Sociale Infrastructuur gekost? Het totale resultaat van het programma Sociale Infrastructuur, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 2 Lasten Baten Saldo Resultaat SOCIALE Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 INFRASTRUCTUUR begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Armoedebestrijding -79.332 -79.248 -79.959 63.938 64.354 65.106 -15.394 -14.894 -14.853 41

Meedoen & Zorg -83.932 -85.000 -81.434 4.401 8.444 7.943 -79.531 -76.556 -73.491 3.065

Integraal Jeugdbeleid -34.772 -35.444 -36.473 351 151 191 -34.422 -35.293 -36.282 -989

Integraal Ouderenbeleid -205 -205 -218 0 0 0 -205 -205 -218 -13

Gerealiseerde totaal -198.241 -199.897 -198.085 68.690 72.948 73.240 -129.552 -126.948 -124.845 2.104 saldo van baten en lasten Bestemming 0 -6.282 0 0 5.908 0 0 -374 0 374

Gerealiseerde resultaat -198.241 -206.178 -198.085 68.690 78.856 73.240 -129.552 -127.322 -124.845 2.477

Bedragen x € 1.000

38 Het totale resultaat van de bestemming wordt hieronder weergegeven:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Bestemming Bestemming 6.282 -5.908 374 Totaal Regulier 6.282 -5.908 374 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Bestemming Aanpassing begroting 3D. Dit betreft de stortingen en onttrekkingen aan de 2.766 -4.782 I reserves (3D en Beschermd Wonen) Aanpassing begroting 3D. Dit betreft de stortingen en onttrekkingen aan de 3.516 -1.126 I reserves (3D en Beschermd Wonen) Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

Risico’s* • Claims van derden (juridische procedures); • Verbonden partijen (begrotingsresultaten); • WWB 2015 (in relatie tot beschikbare budget). * Voor toelichting zie paragraaf 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

39 Kernthema Armoedebestrijding

Gemeenten zijn sinds 1 januari 2015 verantwoordelijk voor uitvoering van de Jeugdwet, Wmo 2015 en de Participatiewet. De grootste uitdaging van 2015 was de zoektocht naar integraler werken. Voor het eerst heeft één partij, de gemeente, zeggenschap over praktisch het hele sociale domein. De decentralisaties maken het gemeenten mogelijk dwarsverbanden te leggen tussen de Wmo/Awbz, de jeugdzorg en het domein van werk en inkomen. Dat betekent: inzetten op preventie, ondersteuning bundelen en efficiënter aanbieden, waarbij participatie en eigen kracht meer dan ooit centraal staan. Er is winst behaald door verbetering van de samenwerking tussen gemeente en maatschappelijke organisaties, door in de uitvoering elkaar meer op te zoeken.

Wat hebben we bereikt? Voor 2015 hadden we ons voorgenomen om: • de inhoud van het bestaande armoedebeleid te handhaven; • de extra (Klijnsma) gelden in principe voor armoedebeleid te gebruiken; • de focus op schuldhulpverlening te verleggen; • meer samenhang aan te brengen in kind ondersteuning; • door te gaan met de aanpak van het ondergebruik van regelingen.

In grote lijnen zijn deze voornemens uitgevoerd. Bij de weergave van wat we hebben gedaan wordt dit gede- tailleerder aangegeven.

Wat hebben we gedaan? Reguliere bijstand Het jaar startte met 4.293 bijstand/uitkeringsdossiers. Doestelling was een afname van het aantal bijstandsdos- siers met 1%. Dat is niet gelukt. Het jaar is afgesloten met 4.380 dossiers, een toename met 2,03%. Landelijk is de toename vastgesteld op 3,7%. De bestandsontwikkeling 2015 is daarmee voor het 4e jaar op rij gunstiger dan het landelijk gemiddelde. Naar verwachting staan we ook in 2015 (net als 2012 t/m 2014) in de top 10 van gemeenten met de laagste volumetoename volgens Bureau Aarts Public Economics (APE).

Vanaf 2011 ontwikkelt het Heerlense bijstand volume zich gunstiger ten opzichte van de landelijke cijfers.

Dat er toch nog sprake is van een toename komt doordat de werkloosheid ondanks het ingetreden economisch herstel nog niet afneemt, door een stijging van de Heerlense vluchtelingentaakstelling van een gebruikelijk niveau (tussen de 50-70 personen) naar 168 personen en door het beperken van de nieuwe instroom in de Wajong en daardoor extra instroom in de bijstand.

Loonkostensubsidie (onderdeel van BUIG) 2015 is het eerste jaar waarin we met een loonkostensubsidie hebben gewerkt. 50 mensen hebben met loonkostensubsidie de uitkering verlaten.

40 Gemiddelde uitkering per jaar Effecten van rijksbeleid (met name de kostendelersnorm) vallen tegen, waardoor de gemiddelde maanduitke- ring hoger is dan aangenomen. Voor heel 2015 is uitgegaan van een gemiddelde uitkering (excl. vakantietoe- slag) van € 1.101 terwijl de praktijk € 1.122 aangeeft. Het definitieve budget is voor 2015 hoger vastgesteld, omdat gemeenten meer uitkeringen verstrekten, de loon- en prijsbijstelling voor 2015 heeft plaatsgevonden en de effecten van rijksbeleid zijn verwerkt. Door deze verhoging wordt 2015 weer een ‘voordeel’ jaar. We hebben meer BUIG budget ontvangen dan we uitkeringen hebben betaald. Met de Zomernota werd reeds € 517.000 van het extra BUIG budget toegevoegd aan de algemene middelen.

Handhaving en debiteuren Boete De Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft met een uitspraak over de Wet aanscherping handhaving en sanctie- beleid in de sociale zekerheid (Fraudewet), het boetebeleid volledig herzien. Het gemeentelijk beleid is vanaf de uitspraakdatum dienovereenkomstig aangepast. In 2015 heeft dat geleid tot een scherpe daling van het aantal opgelegde boetes. Op 4 november 2015 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen, waarin aan het college de opdracht is gegeven om de boetes, die onder het oude boeteregime van het Rijk zijn uitgedeeld, opnieuw en in alle redelijkheid te bekijken en waar nodig te schrappen of terug te betalen. Die motie kon in 2015 niet meer worden uitgevoerd. Dat zal in 2016 gebeuren.

Poort De nieuwe werkwijze aan de Poort heeft geleid tot minder aanvragen. De Poort werkt samen met het Expertiseteam en de Sociale Buurt Teams, die op 1 januari 2015 zijn gestart.

Jaar Meldingen Aanvragen Percentage aanvragen ten opzichte van meldingen 2014 3.165 1.719 54,31% 2015 3.009 1.677 55,73% Fraudepreventie 2013 2014 2015 Aanvragen 2.076 1.719 1.677 Huisbezoeken 1.125 876 657 Geen uitkering 213 (18,9%) 155 (17,7 %) 117 (17,8%)

Sociale recherche Er zijn reguliere fraudemeldingen en signalen die voortkomen uit samenwerking op het gebied van Patseraanpak, Hennepaanpak, het Flexteam en de aanpak Adressignalering.

2013 2014 2015 Ingekomen fraude meldingen 400 263 289 Afgehandelde fraude onderzoeken 354 224 296 Beëindigingen 65 53 59 Bijstandsvermindering 11 10 5

In 2015 is het project Partiële Inkomsten afgerond. Er zijn 107 dossiers behandeld, waarvan tenminste 12 onderzoeken hebben geleid tot een beëindiging en 4 tot bijstandsvermindering.

Armoedebeleid Klijnsma gelden Gemeenten krijgen meerjarig extra geld van het Rijk voor bestrijding van armoede en voor schuldhulpverlening. Het Heerlense aandeel bedroeg in 2015 € 1.064.000. In het Meerjarig Bestuurlijk Programma is hierover afgesproken dat deze middelen ook voor armoedebeleid en schuldhulpverlening worden ingezet. Dat is in 2015 gebeurd.

41 Stichting Leergeld parkstad (SLP) Het aantal mensen dat een beroep doet op SLP is sterk gestegen. In 2015 heeft SLP 2.091 aanvragen van Heerlenaren verwerkt. De vergoedingen zijn de laatste jaren explosief gestegen.

Verstrekkingen Gemeentelijke bijdrage 2012 € 36.239 € 20.000 2013 € 63.928 € 20.000 2014 € 85.306 € 70.000 2015 € 187.506 € 80.000

Naast gemeentelijke subsidies krijgt SLP ook financiële bijdragen van de Provincie en van donateurs.

Jarige Job In april 2015 is begonnen met de uitgifte van verjaardag pakketten aan kinderen van 4 tot 12 jaar. In 2015 zijn in totaal 284 verjaardag pakketten uitgereikt aan Heerlense kinderen. Er is € 9.115 verstrekt aan Stichting Leergeld Parkstad als tegemoetkoming in de logistieke kosten (opslag en transport) voortvloeiende uit samenwerking met Stichting Jarige Job.

Kindondersteuning Volgens de nieuwste Jeugdmonitor van het CBS is het aantal kinderen in een bijstandsgezin gestegen naar 6,5 procent van alle Nederlandse minderjarigen (bijna 223.000 kinderen). Rotterdam heeft in verhouding de meeste kinderen in een bijstandsgezin: 18%. Daarna volgen Amsterdam, Heerlen en Groningen met 14% en Den Haag, Kerkrade, Enschede, Appingedam en Pekela met 12%. Kinderen hebben geen schuld aan armoede en mogen daar dan ook niet de dupe van worden. Daarom ondersteunen wij Heerlense kinderen op verschillende manieren. Wij willen deze kindondersteuning verder verbeteren door het ontwikkelen van een kindpakket. Daarom hebben wij in 2015 als aftrap een conferentie over kinderarmoede georganiseerd.

Kledingbank Samen met de Kledingbank Limburg en Bureau Cliëntentelefoon zijn in 2015 weer kledingdagen georganiseerd in het gemeenschapshuis Heksenberg. Het aantal mensen dat hier gebruik van maakt stijgt. Sterker nog: 2015 was het drukste jaar ooit: 3.227 mensen werden van kleding voorzien. Een voor de hand liggende conclusie is dat mensen door armoede genoodzaakt zijn om gebruik te maken van het gratis kledingaanbod.

Voedselbank In 2015 hebben we voor het eerst een financiële bijdrage betaald aan de Voedselbank. Daarnaast heeft de voedselbank panden “om niet” in gebruik als uitgiftepunt. Voedsel krijgt de Voedselbank gratis, maar er zijn logistieke kosten, zoals opslag, distributie, koeling en invriezing. Per voedselpakket zijn de kosten berekend op € 4,50. In 2015 is een vergoeding betaald van € 30.600 op basis van 6.799 aan Heerlenaren verstrekte voed- selpakketten.

Kortingsregeling Sinds 1 januari 2015 mogen gemeenten geen categoriale bijzondere bijstand meer verstrekken. De regeling maatschappelijke participatie kinderen die wij voorheen hadden, mag dus niet meer. De kortingsregeling is een declaratieregeling. In het kader van het aanpakken van ondergebruik zijn ruim 4.000 Heerlenaren, die vorig jaar gebruik maakten van de regeling, rechtstreeks aangeschreven. Dat heeft slechts weinig respons gekregen (ongeveer 10%). Nadeel van een declaratieregeling is nu eenmaal dat kosten pas kunnen worden gedeclareerd als ze gemaakt zijn.

Ouderentoeslag Wij willen dat mensen die recht hebben op een voorziening daar ook gebruik van maken. Dat geldt ook voor de ouderentoeslag. Deze vorm van categoriale bijzondere bijstand mag sinds 1 januari 2015 wettelijk niet meer, rechten uit 2014 kon men nog tot 1 maart 2015 geldend maken. Omdat lang niet alle ouderen dat deden, zijn we samen met de Senioren Organisatie Heerlen (SVH) in actie gekomen. Er zijn flyers verspreid onder Alcander, Meander, Mondriaan en HOZL, waardoor 90 ouderen alsnog het recht geldend hebben gemaakt.

42 Schuldhulpverlening Focus verlegd Ongeveer drie kwart van alle hulpvragen heeft een financiële achtergrond. Schulden als oorzaak van maatschappelijke problemen spelen hierbij vaak een grote rol. Daarom heeft Schuldhulpverlening in het sociaal domein een veel centralere positie gekregen. Voorkomen is beter dan genezen is een bekend gezegde. Door eerder in te grijpen en vroeg signalering te bevorderen kan veel voorkomen worden. Dat is in 2015 geïntensiveerd door projecten ter voorkoming van water- en energieafsluitingen. Het belang van kinderen staat bij ons centraal. Dit beleidsuitgangspunt heeft tot belangrijke verschuivingen in het omgaan met hulpvragen geleid. Om dit proces te bevorderen zijn leerkringen ingesteld, waarin verschillende disciplines op casusniveau met elkaar overleggen.

Beschermingsbewind Een grote zorg zijn de sinds jaren stijgende kosten van beschermingsbewind. Steeds meer mensen worden onder beschermingsbewind geplaatst en de landelijke tarieven voor schulden bewinden zijn fors verhoogd. De hiermee gemoeide kosten zijn groter dan de beschikbare armoedegelden. Op dit gebied is in 2015 een aantal initiatieven te vermelden: • Mede namens de andere Zuid-Limburgse gemeenten hebben wij een brief gestuurd aan de vaste commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer der Staten Generaal, waarin uiting is gegeven aan de zorgen over de onstuitbare toename en gevraagd is om meer financiële armslag. • De Kredietbank Limburg heeft een minder ingrijpend en goedkoper alternatief ontwikkeld voor beschermingsbewind: Budgetbeheer Maatwerk. In 2015 is gestart met een pilot van 100 gevallen. Doel van de pilot is om door middel van screening aan de voorkant enerzijds en begeleiding naar zelfredzaamheid bij het inkomensbeheer anderzijds, de gemeente de regie weer terug te geven. • Samen met de gemeenten Maastricht, Sittard en Roermond zijn we begonnen met een onderzoek naar de (on)mogelijkheden om verzoeken in te dienen bij de rechtbank tot opheffing van beschermingsbewind. Uiteraard alleen in gevallen waarbij de betrokkene meewerkt en er een alternatief geboden kan worden.

Schuldhulpmaatje In de Stichting Budgetcoaching Heerlen werken de drie uitvoerende organisaties Humanitas, Alcander en SchuldhulpMaatje Heerlen samen. In het Plan van Aanpak 2015-2017 is vastgelegd op welke manier de stichting en de gemeenten samenwerken in de dienstverlening aan de Heerlense burger. Vanaf 1 november 2015 is er een gezamenlijk aanmeldpunt waar alle burgers van Heerlen zich kunnen melden en waar alle professionals hun cliënten naar toe kunnen verwijzen.

Aanmeldingen en vroeg signalering Na een aantal jaren van status quo is het aantal aanmelders voor schuldhulpverlening ten opzichte van vorige jaren ogenschijnlijk gestegen. Deze stijging heeft te maken met de signalen uit de vroeg signalering (zie tabel). Als we deze signalen er uit halen, zien we een daling naar 1.055.

Jaar 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Aantal 1.295 1.327 1.356 1.284 1.277 1.403* *Dit is inclusief pilots van de waterleidingmaatschappij 227 meldingen en 121 meldingen van de pilot Energie.

Het aantal huisuitzettingen en waterafsluitingen zijn twee belangrijke factoren bij de beantwoording van de vraag of schuldhulpverlening succesvol is.

Volgens ervaringsgegevens komt de grote meerderheid (88%) van alle ontruimingen door huurschuld. In de overige gevallen zijn andere redenen zoals hennepteelt (11%) en onderverhuur de oorzaak.

43 Verhuurder 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Weller 27 14 33 17 24 13 8 Woonpunt 40 23 14 25 40 22 22 Wonen Zuid 8 1 5 8 12 11 7 Voorzorg 13 8 5 3 2 12 4 Wonen Limburg 5 3 0 0 3 9 2 Overige 36 16 31 27 29 27 20 Totaal 129 65 88 80 110 94 63

Uit bovenstaand schema blijkt dat er de laatste jaren sprake is van een absolute daling van het aantal huisuitzettingen. In 2015 was het aantal huisuitzettingen zelfs historisch laag.

Verhuurder Aangezegd Geannuleerd Uitgevoerd 2015 179 116 65% 63 35% 2014 204 110 54% 94 46% 2013 256 146 57% 110 43% 2012 206 126 61% 80 39% 2011 224 136 61% 88 39% 2010 218 153 70% 65 30%

Dit schema toont aan dat het niet alleen absoluut, maar ook verhoudingsgewijs steeds beter lukt om aange- zegde ontruimingen te voorkomen.

Op 13 juli 2015 is de samenwerking tussen Waterleidingmaatschappij Limburg (WML) en gemeente Heerlen formeel vastgelegd in werkafspraken. WML draagt gegevens over van gebruikers die dreigen te worden afgesloten. Doel van vroeg signalering is eerder opsporen van problematische schuldsituaties en voorkomen van waterafsluitingen. Het volgende schema geeft aan dat het aantal waterafsluitingen in 2015 fors is gedaald.

Jaar Waterafsluitingen 2013 154 2014 116 2015 71

Sociaal Medische Indicaties (SMI) In 2015 is aan 12 gezinnen/alleenstaande ouders een sociaal medische indicatie kinderopvang toegekend.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Armoedebestrijding wordt hieronder weergegeven:

Programma 2: Lasten Baten Saldo Resultaat SOCIALE INFRASTRUC- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 TUUR begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Armoedebestrijding -79.332 -79.248 -79.959 63.938 64.354 65.106 -15.394 -14.894 -14.853 41

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Armoedebestrijding verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Armoedebestrijding Kwijtschelding Belastingen -128 0 -128 Minimabeleid 452 -4 448 Reguliere Bijstand -485 129 -357 Specifieke Bijstand -55 628 573 Schuldhulpverlening -594 0 -594 Alg. Baten & lasten P2 arm.bestrijding 99 0 99 Totaal Armoedebestrijding -711 752 41 Bedragen x € 1.000

44 De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Kwijtschelding Belastingen Meer burgers hebben gebruik (binnen de door de gemeenteraad vastgestelde ka- -128 S ders) gemaakt van het recht op kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Minimabeleid De categoriale bijzondere bijstand Gemeentelijke Kortingsregeling (BB GKR) is 587 I wettelijk vervangen door een individuele regeling, van deze regeling wordt minder gebruik gemaakt. Bij de Zomernota is aangegeven dat het voordeel Bijzondere Bijstand verwerkt 150 S wordt in de jaarrekening. In 2015 is de categoriale langdurigheidstoeslag vervangen door de individuele inko- -325 I menstoeslag. Door een gebrek aan ervaringscijfers is de begroting te laag ingeschat en is sprake van een overschrijding van het beschikbare budget. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Reguliere Bijstand In de primitieve begroting 2015 is de BUIG-regeling budgetneutraal verwerkt. Met -594 432 I de Zomernota werden de kosten en de baten ruim € 0,5 miljoen hoger geprognos- tiseerd. Het BUIG budget werd opgehoogd, de uitkeringslasten niet. Hierdoor lijkt het erop dat er een tekort is op de BUIG-regeling, daar waar de BUIG-regeling een positief resultaat heeft van ruim € 0,2 miljoen. De wettelijk verplichte matiging van het boetebeleid resulteert in minder baten. -150 S Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Specifieke Bijstand ( Bbz) Verlaging van het definitieve Budget Bbz conform beschikking van het ministerie -52 I De eindafrekening van de regeling “Besluit Bijstand Zelfstandigen (Bbz)” in 2015 78 I met het Rijk levert een voordeel op. We reserveren ieder jaar een bedrag voor de betalingsverplichting aan het rijk 562 I inzake openstaande vorderingen Bbz. Gebleken is dat het gereserveerde bedrag te hoog is. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Schuldhulpverlening De kosten van bewindvoering zijn de afgelopen 8 maanden flink gestegen. Het be- -585 I treft een landelijke ontwikkeling. Inmiddels is een lobby gestart voor extra middelen en een pilot om tot een goedkoper alternatief te komen. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Alg. Baten & Lasten P2 Per abuis is in de begroting het voordeel van lagere pensioenkosten binnen dit 99 I arm. Bestrijding kernthema verantwoord. De realisatie vindt echter niet plaats op dit kernthema. Hierdoor ontstaat een voordeel binnen dit kernthema. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

45 Kernthema Meedoen & Zorg

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Algemeen Ook 2015 heeft voor een groot deel in het teken gestaan van de decentralisaties in het Sociale Domein. De Wmo stond dit jaar in het teken van zorgcontinuïteit voor zowel cliënten als ook voor de zorgaanbieders. Bij het uitvoeren van onze nieuwe taken is hard gewerkt om cliënten van zorg en ondersteuning te voorzien. De structuur van buurtsteun, sociale buurtteams en het expertiseteam voor de toegang tot ondersteuning lijkt goed te werken, maar er wordt ook gewerkt aan de optimalisering van deze toegang. We hebben ons echter niet alleen ingezet om de nieuwe taken goed vorm te geven, maar ook om onze burgers bij te staan wanneer er onenigheid is met de SVB.

Vluchtelingen Ook in Heerlen is het aantal vluchtelingen toegenomen. Het AZC gaat uitbreiden van 412 naar 700 plekken, wat voor extra druk op bijvoorbeeld het onderwijs zal zorgen. Er is intensief overleg gevoerd met onder andere de Provincie, het Rijk en het COA over de mogelijke rol van Heerlen. Het aantal statushouders waarvoor een woning diende te worden gezocht is gestegen van gemiddeld 50 personen per jaar naar 168 personen in 2015. Door een goede samenwerking met verschillende (in- en externe) partijen zijn we erin geslaagd de volledige taakstelling van 168 statushouders in te vullen.

Intensiveren ondersteuning mantelzorgers, vrijwilligersbeleid en buurtsteun In 2015 zijn diverse activiteiten ontplooid, gericht op een intensievere verbinding tussen het mantelzorgbeleid, vrijwilligersbeleid en buurtsteun. Diverse mogelijkheden worden nader onderzocht en uitgewerkt. Voor buurtsteun is in 2014 een werkgroep opgericht waarin in 2015 vanuit de gemeente is geparticipeerd. Dit heeft geleid tot een rapportage met diverse handreikingen waar een vervolg aan gegeven gaat worden.

Beschermd wonen en opvang In 2015 zijn grote stappen gezet rondom Beschermd wonen en opvang. Samen met de vier grote opvanginstellingen is het Team Opvang en Beschermd Wonen (TOBW) gestart, waarin zorg wordt gedragen voor de juiste plek voor iedere cliënt. Tevens zijn in 2015 twee onderzoeken uitgevoerd die moeten leiden tot betere samenwerking tussen de opvanginstellingen en tot een betere door- en uitstroming.

Doelgroepenvervoer Gemeenten zijn vanaf 2015 verantwoordelijk voor het brede doelgroepenvervoer (Wmo-Regiotaxi, Wmo- dagbesteding/dagopvang, Jeugdwet, leerlingenvervoer, WsW) en dienen per 11 december 2016 te starten met een opvolger van de Regiotaxi, die voorheen werd aanbesteed door de Provincie. Door de vergrijzing neemt het aantal inwoners met een mobiliteitsbeperking toe, waardoor er meer gedaan moet worden met minder geld. We denken dat samenwerking kansen biedt om het vervoer efficiënter en goedkoper te organiseren. Om die reden hebben de 33 Limburgse gemeenten in 2015 gezamenlijk een toekomstbestendige visie vastgesteld voor de organisatie van het doelgroepenvervoer voor heel Limburg, plus een plan van aanpak voor de voorbereiding, uitwerking en implementatie hiervan.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Meedoen & Zorg wordt hieronder weergegeven:

Programma 2 Lasten Baten Saldo Resultaat SOCIALE INFRASTRUC- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 TUUR begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Meedoen & Zorg -83.932 -85.000 -81.434 4.401 8.444 7.943 -79.531 -76.556 -73.491 3.065

Bedragen x € 1.000

46 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Meedoen & Zorg verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Meedoen & Zorg Bevorderen meedoen in de Samenleving 17 0 17 Decentralisatie AWBZ-WMO Heerlen 1.910 -333 1.577 Decentralisatie AWBZ-WMO regio -485 4 -482 Gezondheidszorg 7 41 48 Informatie en Advies -2 -2 -4 Integratiebeleid -97 93 -5 Maatschappelijke Dienstverlening 5 0 5 Opvang en Verslavingszorg -197 171 -26 Vrijwilliggerswerk, mantelzorg en inform. Zorg 305 -299 6 Wmo Individuele Voorzieningen 1.966 -175 1.791 Facilitaire Zaken Toegang 3D 138 0 138 Totaal Meedoen & Zorg 3.566 -501 3.065 Bedragen x € 1.000

De saldo’s van het 3D onderdeel WMO/AWBZ zoals opgenomen in de tabel op pagina 16 in de Bestuurssamenvatting zijn opgenomen en financieel verwerkt binnen dit kernthema.

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Decentralisatie AWBZ- - Persoonlijke begeleiding WMO: 1.497 -124 I WMO Heerlen De persoonlijke begeleiding omvat drie componenen: transitieklanten (Zorg In Na- tura), transformatieklanten (Zorg In Natura) en Persoonsgebonden budgetten. Door gebrek aan ervaringscijfers zijn landelijke kengetallen gebruikt om de begroting op te stellen. Zowel op de compontenten transitieklanten en transformatieklanten is het budget te hoog ingeschat. De persoonsgebonden budgetten overschrijden de begroting. - Waardering mantelzorgers 572 I Het overschot op het mantelzorgcompliment komt doordat bij het vormgeven van het compliment uitgegaan is van historische cijfers. Die inschatting blijkt aan de hoge kant te zijn geweest. Daar waar mantelzorgondersteuners in het verleden onder de AWBZ veelal ‘automatisch’ dit bedrag ontvingen, moeten mensen momenteel een aanvraag hiervoor indienen. - Eigen bijdrage cliënten -600 I De realisatie van de eigen bijdragen is verantwoord onder het product WMO Indivi- duele Voorzieningen. Voor een toelichting wordt verwezen naar dit product. In 2015 heeft de focus gelegen op invoering van 3D's waardoor er niets is gedaan 321 I aan innovatie. Hogere organisatiekosten door de invoerings van de 3D's. -335 I Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Decentralisatie AWBZ- De subsidies zijn verstrekt op basis van de oorspronkelijk begrote bedragen terwijl 472 I WMO Regio in de loop van het jaar via diverse circulaires de budgetten werden verhoogd. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Integratiebeleid Extra inkomsten van het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA) 93 I Diverse instellingen hebben extra subsidies ontvangen als gevolg van de toegeno- -97 I men vluchtelingen problematiek. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Opvang en Verslavings- Meer eigen bijdrage van cliënten, doordat het aantal cliënten van met name de dag- 171 S zorg en nacht opvang fors is toegenomen Door de toename van het aantal cliënten (zie stijging baten) zijn ook de exploita- -197 S tielasten gestegen. Bedragen x € 1.000

47 Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Vrijwilligerswerk, mantel- De bijdragen van partnergemeenten met betrekking tot de Buddyzorg zijn structu- 305 -299 S zorg en inform.Zorg reel te hoog begroot, dit geldt ook voor de lasten. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Wmo individuele Voorzie- Het aantal aanvragen en uitstaande WMO voorzieningen is afgenomen in vergelij- 503 I ningen king met 2014. Dit heeft mogelijk te maken met de hogere eigen bijdrage die de cliënten moeten betalen. Daarnaast zijn er achterstanden in de uitvoering. - Persoonsgebonden budgetten 1.435 I De persoonsgebonden budgetten van de individuele voorzieningen zijn hier begroot. De besteding van de persoonsgebonden budgetten van de WMO individuele voorzieningen zijn verantwoord op het product decentralisatie AWBZ/WMO. - Eigen bijdragen -148 I Eigen bijdragen zijn moeilijk te begroten. De omvang is van velerlei factoren afhankelijk. Burgers hebben minder gebruik gemaakt van de voorzieningen, zorgaanbieders hebben nog niet alle prestaties doorgegeven aan het CAK, waardoor het CAK de eigen bijdragen nog niet heeft kunnen innnen. Bovendien zit er, bij een samen- loop van het gebruik van voorzieningen, een maximum aan de eigen bijdrage. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Facilitaire Zaken Toegang In 2015 is de toegang ingericht. De huisvestingskosten zijn lager uitgevallen. 138 I 3D Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

48 Kernthema Integraal Jeugdbeleid

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Algemeen We zijn er in 2015 in geslaagd de transitie van de jeugdzorg naar gemeenten goed vorm te geven; de continuï- teit van zorg is gerealiseerd, waarmee een volledig jeugdhulpaanbod beschikbaar bleef. Voor de inkoop van jeugdhulp vervult Maastricht een centrumrol: zij sluit de contracten met aanbieders (jeugd- hulpinstellingen en vrijgevestigden) en voert de financiële administratie en monitoring uit. De gemeenten, en dus ook Heerlen, zijn zelf nog verantwoordelijk voor het inkopen van zeer specialistische jeugdhulp (het zogenaamde landelijk transitie-arrangement), de pgb’s en de inrichting van de lokale toegang. In 2015 was sprake van meer jeugdhulp (in aantallen jeugdigen en in geld) dan voorzien. Het aantal jeugdhulptrajecten is, zowel landelijk als in Heerlen, in de loop van 2015 toegenomen.

Jongerenaccommodaties Jongerenaccommodatie The Move voor het stadsdeel Heerlerheide, naast voetbalvereniging NEC ‘92 is in 2015 gereedgekomen en in september 2015 geopend. Jongerenaccommodatie The Flash voor het stadsdeel Heerlerbaan is in 2016 geopend en eerder, in 2015, in gebruik genomen. In dit gebouw werken de bibliotheek en het jongerenwerk samen aan een programma voor verschillende leeftijdsgroepen.

Scouting In 2015 is in samenwerking met de verschillende scoutinggroepen het traject vitale scoutinggroepen en toekomstbestendige accommodaties afgerond. Het effect hiervan is dat we de groepen vanaf 2016 op een andere wijze financieren waardoor voor de groepen meer vrijheid in besteding van de subsidie ontstaat terwijl de administratieve druk afneemt.

Ouderbetrokkenheid Het is van belang om de betrokkenheid van ouders te optimaliseren bij de ontwikkeling van hun kind(eren). Naar aanleiding van het plan van aanpak “ouderbetrokkenheid Heerlen 2012” heeft in 2015 een vervolgonder- zoek plaatsgevonden.

Collectief tegen kindermishandeling De gemeente Heerlen is door het Rijk gevraagd om als pilot gemeente deel te nemen aan het project Collectief Tegen Kindermishandeling, een samenwerking tussen gemeenten, het Rijk, de VNG, drie ministeries (VWS, V&J en OCW), een aantal landelijke partijen en kenniscentra waarbij het erom gaat de werkwijze rondom kindermishandeling in de praktijk daadwerkelijk te verbeteren. De andere deelnemende gemeenten zijn Amsterdam, Rotterdam, Dordrecht, Arnhem en Leeuwarden. Het project is inmiddels gestart en heeft een doorlooptijd tot 31 december 2016.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Integraal Jeugdbeleid wordt hieronder weergegeven:

Programma 2 Lasten Baten Saldo Resultaat SOCIALE INFRASTRUC- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 TUUR begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Integraal Jeugdbeleid -34.772 -35.444 -36.473 351 151 191 -34.422 -35.293 -36.282 -989

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Integraal Jeugdbeleid verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Integraal Jeugdbeleid Algemene Voorzieningen Jeugd 351 13 364 Decentralisatie Jeugdbeleid -1.370 27 -1.343 Openbare Jeugdgezondheidszorg -10 0 -10 Veiligheid, Jeugdreclassering en opvang -0 0 -0 Totaal Integraal Jeugdbeleid -1.029 41 -989 Bedragen x € 1.000

49 De saldo’s van het 3D onderdeel jeugd zoals opgenomen in de tabel op pagina 16 in de Bestuurssamenvatting zijn opgenomen en financieel verwerkt binnen dit kernthema.

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Algemene Voorzieningen Er zijn extra bijdragen van deelnemende gemeenten ontvangen inzake samenwer- 84 I Jeugd king Jeugd Parkstad. Met betrekking tot het preventief Jeugdbeleid is de provinciale Triple P (Positive Pa- 334 I renting Program) bijdrage niet gebruikt. Verder is in de december circulaire de doel- uitkering centra voor Jeug en gezin verlaagd, de begroting kon niet meer aangepast worden maar tegenover dit voordeel staat een nadeel bij concern. Daarnaast zijn er reguliere kosten ten laste van de 3D’s geboekt (Decentralisatie Jeugdbeleid). De provinciale Triple P (Positive Parenting Program)bijdrage bleek niet nodig om de -122 I lasten te dekken. Hierdoor blijven de baten achter ten opzichte van de begroting; de bijdrage blijft hierdoor echter wel beschikbaar voor 2016. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Decentralisatie Jeugd- - Individuele voorzieningen Jeugd/landelijk transitiearrangement -1.656 I beleid De begroting is in de novemberbrief bijgesteld o.b.v. de gegevens over de eerste helft van 2015. De uiteindelijke lasten zijn hoger. Dit wordt met name veroorzaakt door een hogere instroom van cliënten en de hieraan gerelateerde arrangementen in Zorg in Natura. - Persoonsgebonden budget Jeugd 290 I Dit voordeel wordt enerzijds veroorzaakt doordat een aantal persoonsgebonden budgetten is omgezet in Zorg in Natura, anderzijds hebben PGB-houders aangegeven het budget niet (meer) nodig te hebben dan wel niet hun volledige budget nodig te hebben. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

50 Kernthema Ouderenbeleid

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

In 2015 is op diverse manieren uitgebreid onderzoek gedaan naar behoeften en wensen van ouderen. Zo zijn er wijkbezoeken geweest waarbij de wethouder ouderenbeleid in gesprek is gegaan met ouderen. Ouderen zijn actief benaderd om vragenlijsten in te vullen en er is gesproken met ouderenorganisaties. Dit alles heeft zijn weerslag gekregen in de ”Beleidsnota Vitale Ouderen 2016-2018”. De raad wordt ieder kwartaal geïnformeerd over de voortgang van de actiepunten uit de ouderennota.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Integraal Ouderenbeleid wordt hieronder weergegeven:

Programma 2 Lasten Baten Saldo Resultaat SOCIALE INFRASTRUC- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 TUUR begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Integraal Ouderenbeleid -205 -205 -218 0 0 0 -205 -205 -218 -13

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Integraal Ouderenbeleid verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Integraal Ouderenbeleid Integraal Ouderenbeleid -13 0 -13 Totaal Integraal Ouderenbeleid -13 0 -13 Bedragen x € 1.000

51 52 2.3 Programma Leefomgeving

Wat heeft het programma Leefomgeving gekost?

Het totale resultaat van het programma Leefomgeving, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 3: Lasten Baten Saldo Resultaat LEEFOMGEVING Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Schoon en Heel -35.464 -37.082 -36.900 2.082 3.466 4.008 -33.382 -33.616 -32.892 725

Mobiliteit & Parkeren -1.762 -2.015 -2.038 43 43 64 -1.720 -1.973 -1.974 -2

Veiligheid -15.240 -15.335 -16.447 1.038 1.402 1.950 -14.203 -13.933 -14.497 -564

Gerealiseerde totaal -52.467 -54.432 -55.385 3.162 4.911 6.022 -49.305 -49.521 -49.363 158 saldo van baten en lasten Bestemming -40 -463 -463 335 1.321 1.248 294 858 784 -74

Gerealiseerde resultaat -52.508 -54.895 -55.849 3.497 6.232 7.270 -49.011 -48.664 -48.579 85

Bedragen x € 1.000

Het totale resultaat van de bestemming wordt hieronder weergegeven:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Bestemming Bestemming 0 -74 -74 Totaal Regulier 0 -74 -74 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Bestemming De werkzaamheden met betrekking tot de "Regiovisie Veilig Thuis aanpak geweld -75 I in afhankelijkheidsrelaties ZL" worden ingezet over een periode van 4 jaar (2014- 2018). De hiervoor gereserveerde gelden zijn niet besteed en het voorstel is om deze door te schuiven naar 2016. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

Risico’s* • Claims van derden (juridische procedures); • Verbonden partijen (begrotingsresultaten); • Gemeentegaranties (terugvorderen van verliezen); • Woonwagenstandplaatsen (achterstallig onderhoud). * Voor toelichting zie paragraaf 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

53 Kernthema Schoon & Heel

Inleiding De openbare ruimte vormt de eerste indruk van de stad. Het beheer en onderhoud van de openbare ruimte is dan ook een belangrijke basisvoorwaarde voor een aantrekkelijke stad voor onze inwoners, bezoekers en ondernemers. Uiteraard streven wij ernaar om bewoners en ondernemers hierbij te betrekken, waarbij we vooral uitgaan van hun eigen kracht. Niet in de laatste plaats heeft de gemeente een wettelijke zorgplicht als het gaat om een veilig gebruik van de openbare ruimte. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan wegen en straten, maar ook aan speeltoestellen waar kinderen veilig kunnen spelen. De basis moet op orde zijn!

Wat hebben we bereikt? We hebben de basis op orde. We voldoen aan de kwaliteitsniveaus uit het Kwaliteitsplan Integraal Beheer Openbare Ruimte 2011-2015. Op steeds meer onderhoudsterreinen werken we samen met bewoners, bedrijven én andere gemeenten. Er onstaat steeds meer een gezamenlijk verantwoordelijkheidsbesef voor de leefbaarheid van onze leefomgeving, waarbij we steeds beter aansluiten op de wensen uit de samenleving.

Wat hebben we gedaan? Visie Integraal Beheer en Onderhoud Leefomgeving 2015-2020 In 2015 hebben we belangrijke bouwstenen opgeleverd voor de Visie Beheer en Onderhoud Leefomgeving die wij in 2016 aan de gemeenteraad voorleggen. De visie heeft als doel om de basis op orde te houden en de betrokkenheid van de Heerlenaren te vergroten. Voor nu en in de toekomst. Daarom hebben wij hun wensen en verwachtingen in kaart gebracht. Belangrijke winst valt te behalen op communicatie, samenwerking en maatwerk in het beheer en onderhoud. Hierbij geven wij bewoners meer ruimte om de openbare ruimte naar eigen behoefte te beheren. De openbare ruimte is immers de huiskamer van de stad.

Kwaliteitsplan Integraal Beheer Openbare ruimte 2011-2015 We voldoen op stadsniveau aan de kwaliteitsniveaus van het Kwaliteitsplan Integraal Beheer Openbare Ruimte 2011-2015 (IBOR). Wel zijn er incidentele knelpunten van invloed op het straatbeeld. Daarnaast kwam uit technische inspecties naar voren dat er kapitaalvernietiging dreigt te ontstaan op verschillende onderhoudsterreinen. Daarom heeft de raad tijdens de algemene beschouwingen extra financiële middelen vrijgemaakt om de komende 10 jaar jaarlijks € 1,72 miljoen extra te investeren in deze kapitaalgoederen.

Stedelijk Plan Schoonhouden 2012-2015 In 2015 zijn we verder gegaan op de ingeslagen weg van gedragsverandering met een bijzondere plek voor de jeugd. In het kader van landelijke opschoondag hebben 900 kinderen deelgenomen aan de Schoonmaakestafette de Gouden Grijper. Omdat de schoonmaakestafette bij de scholen ‘naar meer smaakte’ zijn met 11 scholen intentieverklaringen afgesloten. De gemeente levert ludieke afvalbakken, veiligheidshesjes en afvalgrijpers. Basisschoolleerlingen ruimen wekelijks zwerfafval op, waardoor ze zich meer verantwoordelijk voelen voor de leefomgeving. Daarnaast hebben wij een nieuw hondenbeleid opgesteld. Ook is het project ‘Buurthelden’ van start gegaan, waarbij kinderen tegen een geringe vergoeding zwerfafval opruimen. Tenslotte zijn de schoonmaakploegen van Baanbrekend Werk, Schoon GMS en Relim voor veel bewoners een vertrouwd beeld in de straat geworden.

Buurtteam Plus Sinds 2005 sturen we de Buurteams Schoon, Heel en Veilig aan. Hierin zetten de politie, bewonersorganisa- ties en de gemeente zich integraal in voor een leefbare buurt. Het doel van de buurtteams is om ergernissen, overlast en problemen die van invloed zijn op de kwaliteitsbeleving van de Heerlense buurten binnen dertien weken gezamenlijk aan te pakken. Uit eerdere evaluaties blijkt dat deze aanpak niet altijd afdoende is voor de leefbaarheidsproblematiek in de herstructureringsbuurten. In MSP hebben wij de Buurtteam Plus werkwijze succesvol geïmplementeerd. Het Buurtteam Plus bestaat uit dezelfde professionals, maar heeft een groter bereik onder bewoners door onder andere deur aan deur gesprekken en straathoekoverleggen. De prioriteiten bepalen de bewoners zelf en vervolgens gaan zij met ondersteuning van professionals aan de slag. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan snelheidscontroles, waarbij kinderen samen met de politie de snelheid meten en automo- bilisten aanspreken. We zijn voornemens om deze methodiek uit te breiden naar andere buurten.

54 Werkbedrijf Het werkbedrijf ‘Werk voor Heerlen’ heeft een goede kwaliteit behaald op het groenonderhoud. De kracht zit in de lokale betrokkenheid en de flexibele inzet van mensen die gedurende het hele jaar maatwerk kunnen leveren. We verwachten dat wij de komende jaren het Werkbedrijf ook kunnen inzetten voor andere kleinschalige werkzaamheden in de openbare ruimte.

Zelfbeheer Wij willen Heerlenaren de ruimte geven om het groen meer smaak en variatie te geven. In 2015 hebben wij verschillende projecten van bewoners ondersteund. Hierbij kunt u denken aan het zelf onderhouden van plantsoenen tot en met de aanleg van geveltuintjes. Ook hebben we de voorwaarden gecreëerd om in een driejarig proefproject een aantal rotondes te laten adopteren door bedrijven.

Openbare verlichting In 2015 is het Beleidsplan Openbare Verlichting vastgesteld voor de periode 2016 tot en met 2019. Openbare verlichting draagt in belangrijke mate bij aan de veiligheid van de openbare ruimte en de leefbaarheid van onze stad. Hierbij gaan we steeds meer over op energiezuinige ledverlichting.

Wegverhardingsnota 2016-2020 De Wegverhardingsnota 2016-2020 is in concept gereed en we leggen deze in 2016 ter besluitvorming voor.

Samenwerking Riolering In 2015 hebben wij het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2016-2020 vastgesteld. Met het vaststellen van dit plan geeft de gemeente wettelijk uitvoering aan haar zorgplicht op het terrein van de afvoer van afvalwater, overtollig hemelwater en grondwater. Hierbij werken we samen met de gemeenten Kerkrade, Voerendaal, Nuth, Landgraaf, Brunssum en Onderbanken, Simpelveld, Waterschap Roer en Overmaas en het Waterschapsbedrijf Limburg. Om het kapitaalgoed riolering in stand te houden, zetten we steeds meer in op het relinen van riolering in plaats van het duurdere vervangen. Daarnaast heeft de stuurgroep van de regio Parkstad besloten om het inventariseren van het rioolstelsel en het beheren van rioolgegevens te laten uitvoeren door het Gegevenshuis. Om de samenwerking provinciaal verder vorm te geven is een gezamenlijke visie vastgesteld. Deze visie geeft richting aan de lange termijn ontwikkeling van het (afval) waterbeheer in de provincie Limburg en vormt een volgende stap in de samenwerking die de afgelopen jaren is opgebouwd.

Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk Wij hebben het project in 2015 zo goed als afgerond. Het project draagt bij aan een meer natuurlijke beleving van de Caumerbeek en heeft in die zin een positief effect op de directe woonomgeving. Door het bovengronds halen van de Caumerbeek hebben we ook bereikt dat het schone regenwater niet meer wordt afgevoerd via de riolering, maar via de beken in de Maas terechtkomt. Hierdoor vergroten wij de capaciteit van het riool en de afvalwaterzuivering.

Oplossing wateroverlast Benzenraderweg Bij veel regenval ondervinden de inwoners van de Benzenraderweg ernstige wateroverlast. Daarom is in 2014 contact opgenomen met de Wijkraad Aarveld-Bekkerveld om deze problematiek te bespre- ken. De maatregelen om de wateroverlast op te lossen zijn niet eenvoudig. Een gehele reconstructie van de Welterlaan en een verzwaring van het riool is noodzakelijk. We hebben besloten om deze maatregelen te gaan uitvoeren in het kader van het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan dat eind 2015 is vastgesteld. Momenteel bereiden we het project voor en hebben wij in samenwerking met de Wijkraad de maatregelen aan de bewoners voorgelegd. Wij ontvingen veel positieve reacties.

Fysieke projecten Vanuit het kernthema Schoon & Heel hebben we een belangrijke bijdrage geleverd aan verschillende fysieke projecten in de openbare ruimte. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de realisatie van de Hockeyvoorziening van de Molenberg, het aanleggen van turborotondes op de binnenring en het aanpassen van het kruispunt Beersdalsweg-Wickenraderweg. Daarnaast hebben wij bijgedragen aan de herstructurering door de herinrichting van de markt in Hoensbroek, het Gebrookerplein, MSP Allee en de herinrichting van het Glasmijterrein. Niet in de laatste plaats hebben wij de omgeving nabij twee maatschappelijke brede voorzieningen ingericht, waardoor ‘buurt en school’ beter zijn afgestemd.

55 Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Schoon en Heel wordt hieronder weergegeven:

Programma 3 Lasten Baten Saldo Resultaat LEEFOMGEVING Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Schoon en Heel -35.464 -37.082 -36.900 2.082 3.466 4.008 -33.382 -33.616 -32.892 725

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Schoon en Heel verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Schoon en heel Afval (Rd4) 603 42 645 Begraafplaatsen 4 -0 4 IBOR 116 -139 -23 Riool Aanleg -56 0 -56 Riool Onderhoud 45 20 65 Werk Derden -442 534 92 Alg. Baten & Lasten Progr. 3 schoon+heel -88 86 -3 Totaal Schoon en heel 182 542 725 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Afval (Rd4) De positieve afrekening 2014 van de NV Afval RD4 is het gevolg van lagere organi- 460 I satiekosten. Door een beleidswijziging ten aanzien van het ledigen van vuilcontainers is er min- 200 I der aanbod van restafval, waardoor er ook minder kosten zijn gemaakt. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S IBOR De Stichting Werk voor Heerlen is later gestart dan gepland. De lasten en de hier- 231 -231 I voor te ontvangen bijdragen zijn daarom lager. Door een verlaging van het structurele grote onderhoud bij verhardingen wegen zijn -110 I de uitgaven bij het klein onderhoud hoger. De oplegging van dwangsommen voor illegale dumpingen van afval levert een 42 I voordeel op. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Riool Aanleg Het wegwerken van de achterstand op het rioolbeheer en de aanschaf van beheer- -56 I software heeft een nadeel tot gevolg. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Werk Derden Vanwege de grotere aanleg van kabels en leidingen van nutsbedrijven zijn er meer -450 I kosten gemaakt voor herstelwerkzaamheden. Hier tegenover staat de hogere vergoeding van de nutsbedrijven. 550 I Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Alg. Baten & Lasten Een hogere bijdrage aan de gladheidsbestrijding van de Rd4 door preventieve -72 I Progr. 3 schoon+heel gladheidsbestrijding. Deze extra baten houden verband met de ruiming van asbest in de openbare 69 I ruimte; op dit product leidt dit tot een bate (en op andere producten tot een kosten- stijging). Per saldo is dit organisatiebreed gezien budgbettair neutraal. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

56 Kernthema Mobiliteit & Parkeren

Wat hebben we bereikt?

In 2015 werd duidelijk dat een meerderheid in de Tweede Kamer pleit voor snelle besluitvorming over de intercityverbinding naar Aken/Keulen. De staatssecretaris heeft toegezegd om in april hieromtrent besluiten te nemen. Wij hopen dat er daarmee (eindelijk) meer vaart komt in dit dossier, dat zo belangrijk is voor de economische vitalisering van onze regio.

We hebben financiële middelen verworven van de provincie voor de herinrichting van de Akerstraat-Noord. Dit hebben we vastgelegd in de Financieringsovereenkomst Buitenring Parkstad Limburg.

Wat hebben we gedaan?

We zijn gestart met het actualiseren van onze visie, ambitie en strategie op het gebied van mobiliteit. Daarbij schenken wij aandacht aan alle vervoersmodaliteiten: auto, openbaar vervoer, fiets en voetganger. Dit leggen wij vast in het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan, dat wij in de loop van 2016 zullen aanbieden. Daarbij zullen we ook op de deelaspecten van parkeren, gehandicapten parkeren, digitaliseren van parkeren en ver- keerslichten aparte uitwerkingsnota’s aanbieden.

We nemen deel aan de “Werkgeversaanpak Zuid-Limburg”, onderdeel van het programma ‘Maastricht Bereikbaar’ om samen met de grote regionale werkgevers maatregelen te nemen om de druk op het wegennet tijdens de spits te verlagen.

Wat betreft het openbaar vervoer zitten we in een interbellum tussen de huidige concessiehouder en de toekomstige, waardoor we geen regionale afspraken hebben kunnen maken over gratis of goedkoper openbaar vervoer voor minima-ouderen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Mobiliteit & Parkeren wordt hieronder weergegeven:

Programma 3 Lasten Baten Saldo Resultaat LEEFOMGEVING Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Mobiliteit & Parkeren -1.762 -2.015 -2.038 43 43 64 -1.720 -1.973 -1.974 -2

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Mobiliteit & Parkeren verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Mobiliteit & Parkeren Mobiliteit -45 11 -35 Openbaar Vervoer 5 0 5 Parkeren 4 10 14 Verkeersregeling 14 0 14 Totaal Mobiliteit & Parkeren -23 21 -2 Bedragen x € 1.000

57 Kernthema Veiligheid

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Naar een Kadernota integrale veiligheid-nieuwe stijl Begin 2015 zijn wij gestart met het opstellen van een nieuw integraal veiligheidsbeleid 2016-2018. Daartoe is samen met alle veiligheidspartners een veiligheidsanalyse uitgevoerd. Aansluitend heeft de burgemeester tijdens de begrotingsbehandeling het Plan van aanpak Integrale Veiligheidsbeleid 2017-2021 gepresenteerd. Doel daarvan is in samenspraak met uw raad te komen tot een veiligheidsaanpak op buurtniveau, afgestemd op de problematiek in de buurt en in nauwe samenwerking met ale partners op het gebied van veiligheid.

Regulering hennepteelt In maart 2015 is het plan “Regulering hennepteelt, een praktijkonderzoek” afgerond. Aan prof. van Kempen van de Radboud Universiteit te Nijmegen is in juli de opdracht verstrekt een onderzoek te doen naar “de internationale mensenrechten en het gereguleerd toelaten van cannabisteelt ten behoeve van recreatief gebruik”. De onderzoeksresultaten worden medio april 2016 verwacht. De door de VNG ingestelde bestuurlijke werkgroep “modernisering drugsbeleid” heeft eind november haar rapport opgeleverd “Het failliet van het gedogen”. Hierin pleit de werkgroep voor een cannabiswet waarmee gemeenten de gehele keten -van productie tot en met verkoop- kunnen aanpakken. Bij nader inzien is afgezien van de aanstelling van een coördinator/projectleider regulering hennepteelt.

Bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit In 2015 is een duidelijke stijging van aan Outlaw Motorcycle Gangs (OMG) gerelateerde locaties en incidenten waar te nemen. Daartegen hebben wij in nauwe samenwerking met de politie en het RIEC (Regionaal Informatie en Expertise Centrum) zoveel mogelijk passende maatregelen getroffen, mede op basis van de ervaringen van gemeenten in de regio.

Overlast en criminaliteit vanuit panden en integraal toezicht kamerverhuurbedrijven en openbare inrichtingen

Damoclesbeleid In 2015 is het Damoclesbeleid tweemaal gewijzigd. Vanaf juli werd na een eerste constatering van hennepteelt in een woning niet langer volstaan met een waarschuwing, maar werd direct tot sluiting overgegaan. Deze beleidswijziging resulteerde in een stijging van het aantal sluitingen van woningen en bedrijfspanden vanaf eind juli. Per november wordt weer de lijn gevolgd zoals die sinds 2008 heeft bestaan: na een eerste constatering van hennepteelt in een woning wordt volstaan met een waarschuwing. Reden voor het verlaten van het beleid zoals dat gedurende drie maanden heeft gegolden, is het belang van het bij een woningsluiting betrokken kind.

Handhavingsknelpunt In 2015 is een bedrijvenlocatie benoemd als handhavingsknelpunt onder het RIEC-convenant. Tijdens een integrale nulmeting zijn diverse overtredingen geconstateerd van zowel bestuurs-, straf- als fiscale regelgeving. Door de betrokken partners zijn handhavingsmaatregelen ten aanzien van de geconstateerde overtredingen genomen en er zijn waar nodig integrale hercontroles gepland.

Growshops Met ingang van maart 2015 is artikel 11a Opiumwet gewijzigd, waardoor voorbereidingshandelingen met betrekking tot de hennepteelt strafbaar zijn geworden. Deze wetswijziging heeft tot gevolg gehad dat de aan growshops verleende exploitatievergunningen van rechtswege vervallen zijn. Alle Heerlense growshops zijn samen met de politie gecontroleerd. De politie heeft in sommige growshops beslag gelegd op de inventaris en nader strafrechtelijk onderzoek verricht.

Veiligheidshuis De fusie van de veiligheidshuizen Heerlen en Kerkrade is in de eerste helft van 2015 gestagneerd, wisselingen van burgemeesters en zorgvuldig onderzoek naar de mogelijkheden en randvoorwaarden van een fusie liggen hieraan ten grondslag. In november 2015 hebben de burgemeesters dit proces weer vlot getrokken door twee kwartiermakers aan te wijzen en af te spreken dat zo spoedig mogelijk aan de beide colleges de uitgangspunten worden voorgelegd waaronder de fusie gerealiseerd zal worden.

58 Handhaving en toezicht openbaar gebied Het proces van doorontwikkeling van ons Bureau Handhaving kent 3 fasen: Fase 1 betreft diverse maatregelen voor Meer Blauw op straat. De meerderheid daarvan is gerealiseerd (onder andere toezicht DNO overdragen aan Leger des Heils). Er is nog geen begin gemaakt met het doorvoeren van de maatregelen onder nummer 1. de herziening van de roosters van BOA’s en toezichthouders, en 2. inzet meldkamerpersoneel beter afstemmen op de behoefte (= feitelijk ook roosteraanpassing). Daarvoor moest namelijk gewacht worden op `s raads besluitvorming over de bezuinigingsvoorstellen (op grond van de Takendiscussie) bij de behandeling van de begroting over 2016. De invoering van deze maatregelen is nu voorzien per 1 januari 2017 en zal gelijk oplopen met, respectievelijk verweven worden in het totale proces van de nieuwe Kadernota Integrale Veiligheid. Fase 2 voorziet in een nieuwe organisatiestructuur. Dat proces is begin 2015 geparkeerd in afwachting van de gemeentebrede Takendiscussie (herstart volgt in 1e kwartaal 2016). Fase 3 betreft de professionalisering van het handhavend personeel (BOA’s, toezichthouders, coördinatoren en beveiligers). Dat proces is sinds het najaar van 2015 in volle gang (en wordt afgerond in maart 2016); alle betrokken medewerkers ondergaan bij wijze van nulmeting een uitgebreide competentiecheck bij Adelante in Hoensbroek.

Naast de vaste camera’s beschikken wij over een vijftal mobiele camera’s die op basis van door de raadvastgestelde criteria op ad hoc basis kunnen worden ingezet. Dat is in het voorbije jaar zeven keer gebeurd. In 2015 is de camera (CTR) ruimte binnen het politiebureau Heerlen verhuisd naar “De Klomp”. Politie coördina- tie vindt thans plaats vanuit onze eigen meldkamer in de Klomp. Verder is besloten een nieuw portofoonsysteem op proef te gaan gebruiken. Dit omdat het enkele jaren geleden aangeschafte systeem bij herhaling zodanig instabiel was dat de veiligheid van onze medewerkers in het geding kwam.

Toezicht en handhaving op het gebied van bouw, ruimtelijke ordening en milieu In 2015 is gewerkt conform vastgesteld Uitvoeringsprogramma toezicht en handhaving Omgevingsrecht 2015. Gasexplosie Van Weerden Poelmanstraat Door een gasexplosie is ter plaatse een flatgebouw gedeeltelijk weggevaagd. In het kader van de crisisorganisatie was dit het meest in het oog springende incident in 2015; er is opgeschaald naar GRIP 3. Wij hebben in eerste instantie beoordeeld of gebruik van en bewoning in de rest van het gebouw en in de omliggende panden mogelijk was. Er was geen asbest in en om het gebouw aanwezig. Wij hebben toezicht gehouden op maatregelen die getroffen werden om de panden (weer) veilig te kunnen gebruiken en bewonen. Eigenaren van de getroffen panden namen hun verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de panden weer zouden voldoen aan de bouwregelgeving. Dat betekent dat wij niet handhavend hoefden op te treden. Vanzelfsprekend hebben wij vervolgens ook toezicht gehouden op de sloop van het flatgebouw.

Radicalisering Na de aanwijzing van contactpersonen voor signalen over radicalisering binnen de gemeente en de politie hebben wij ons Veiligheidshuis in 2015 samen met de politie ingezet bij onderzoek naar, en duiding van concrete signalen over personen. Tijdens 2015 zijn er in totaal 24 meldingen met betrekking tot signalen over mogelijke radicalisering in behandeling genomen door de politie en het Veiligheidshuis. Het overgrote deel van de meldingen heeft geleid tot stopzetten van het onderzoek, in de overige gevallen is er geen acuut risico ingeschat en is het onderzoek bevroren totdat er nieuwe signalen zijn over de betreffende personen. Met de beide andere Zuid-Limburgse centrum-gemeenten is een gezamenlijk overleg opgestart om te komen tot een eensluidende bovenregionale aanpak. Bovendien is aansluiting gezocht bij de Provincie voor extra ondersteuning. Daarnaast is deelgenomen aan een landelijk overleg dat de gemeentelijke aanpakken ondersteunt en is overleg met het Ministerie van Veiligheid en Justitie gevoerd om gebruik te maken van landelijke ondersteuning bij de opbouw van het maatschappelijk netwerk.

Noodbevelen en overige bestuurlijke maatregelen Van deze bijzondere bevoegdheid op grond van de Gemeentewet heeft de burgemeester in 2015 vijf keer gebruik gemaakt. Twee maal hield dit verband met voetbalwedstrijden van Roda JC. De samenwerking tussen Heerlen en Kerkrade op dit gebied geeft de politie in het stadiongebied de mogelijkheid van effectief optreden. In de drie overige gevallen ging het om de ernstige vrees voor het ontstaan van ernstige wanordelijkheden in Heerlen zelf.

59 Tevens is een concept-Noodbevel voorbereid voor het geval er wanordelijkheden zouden zijn ontstaan tijdens een groot evenement. Verder heeft de burgemeester besloten tot afkondiging van een Beleidsregel intensieve handhaving samenscholingsverbod. Deze maatregel is in verband met aanhoudende overlast van probleemjon- geren uitgevoerd en heeft geleid tot een aanzienlijke daling in de overlast.

Evaluatie plan van aanpak Uitgaansoverlast In 2015 is de evaluatie van het plan van aanpak uitgaansoverlast uitgesteld ten gunste van andere, meer actuele prioriteiten waaronder radicalisering en inzet ten gunste van Serious Request. Wel is overleg gevoerd met Arcus ten behoeve van ondersteuning door studenten bij met name de enquêtering van bezoekers van de horeca, ondernemers en bewoners. Ook is in regioverband nalevingsonderzoek georganiseerd op het gebied van alcoholverstrekking aan minderjarigen en zijn meer ervaringen opgedaan met de geplande inzet van horeca-BOA’s. In de praktijk is geconstateerd dat de regelgeving voor de beperking van alcoholverkoop door de droge horeca verduidelijking behoeft en dat geïnvesteerd dient te worden in communicatie met de doelgroep (met name cafetaria’s). Een aantal concrete maatregelen uit het plan is in 2015 verder uitgevoerd: realisatie beperking alcoholverkoop door droge horeca, beheer openbare plaszuil in uitgaansgebied is verbeterd, Veiligheidsverlichting is aanzienlijk verbeterd, portiersoverleg is uitgevoerd.

Veiligheid grote evenementen In 2015 hebben zich (wederom) geen noemenswaardige incidenten voorgedaan. De professionalisering van de gemeentelijke evenementenorganisatie, waaronder het aanstellen van een zaakcoördinator evenementen begint zijn vruchten af te werpen. Het meest in het oog springende evenement was uiteraard Serious Request in december. Geconstateerd kan worden dat Serious Request niet alleen zeer succesvol, maar ook veilig is verlopen.

Regiovisie Veilig Thuis Zuid-Limburg Deze door uw raadvastgestelde visie is uitgewerkt in een Uitvoeringsplan “Geweld in Afhankelijk- heidsrelaties Preventie-Interventie-Nazorg 2016”. Hierin worden de werkzaamheden/activiteiten beschreven die van gemeen- tezijde samen met partners worden opgepakt. Er zijn gesprekken gestart met centrumgemeenten, GGD-ZL en XONAR met betrokking tot het borgen van de werkzaamheden van het Centrum voor Seksueel Geweld Limburg. Na twee jaar provinciale subsidie ontvangen te hebben, ontvangt Limburg voor de komende twee jaar middelen van het Rijk om het Centrum vanaf 2018 te borgen binnen een multidisciplinaire aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties.

Cameratoezicht De burgemeester heeft in het najaar de raadscommissie LO laten weten dat deze zal worden betrokken bij respectievelijk onderdeel wil laten zijn van het proces dat gericht is op de totstandkoming van de Kadernota Integrale Veiligheid 2017-2021. In 2015 is de voorbereiding van de evaluatie van het gemeentelijke cameratoezicht grotendeels afgerond. Daarvoor is onderzoek gedaan naar de veiligheidssituatie in de buurten en naar technische mogelijkheden die kunnen leiden tot effectiever gebruik van het gemeentelijke cameratoezichtsysteem. Ook is overleg gevoerd met de politie als belangrijkste partner in het toezicht op de openbare orde, zodat de na de evaluatie inge- plande technische vervanging van het camerasysteem kan worden afgestemd op de wederzijdse behoeften en mogelijkheden.

In bijlage 7.4 staan de resultaten in cijfers.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Veiligheid wordt hieronder weergegeven:

Programma 3 Lasten Baten Saldo Resultaat LEEFOMGEVING Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Veiligheid -15.240 -15.335 -16.447 1.038 1.402 1.950 -14.203 -13.933 -14.497 -564

Bedragen x € 1.000

60 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Veiligheid verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Veiligheid Handhaving -1.008 215 -793 Veiligheid Leefomgeving -105 333 228 Alg. Baten & Lasten Progr. 3 veiligheid 0 0 0 Totaal Veiligheid -1.113 548 -564 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Handhaving De RUD (Regionale Uitvoeringsdienst) is gerealiseerd. Echter de overgang van het -213 I personeel is nog niet geformaliseerd en dit brengt extra kosten voor externe inhuur met zich mee. Dwangsommen zijn hoofdzakelijk opgelegd voor het onrechtmatig verhuren van -156 I woonruimtes en het verhalen van de kosten van een noodzakelijk slopen van een pand. Of deze opgelegde dwangsommen in totaliteit geïnd worden is onwaarschijn- lijk. Om dit mogelijke verlies niet ten laste te laten komen van volgende jaren is een bedrag in de voorziening dubieuze debiteuren gestort. Voor de beveiliging gemeentelijke gebouwen, meldkamer en reguliere handhavings- -118 I werkzaamheden is een ondergrens qua bezetting vastgesteld (code rood). Door een dreigende overschrijding hiervan is externe capaciteit ingehuurd. Hogere organisatiekosten op dit product ten gevolge van hogere personeelslasten. -345 I De opgelegde dwangsommen voor o.a. de sloop aan de Passartweg en het onrecht- 210 I matig verhuren van woonruimtes vertegenwoordigen aanzienlijke inkomsten. (Hier tegenover staat de storting in de voorziening dubieuze debiteuren). Hogere inkomsten parkeerboetes als gevolg van een effectievere inzet personeel 69 I Schunck heeft het contract voor de beveiliging met de gemeente per 1 mei 2015 -60 I opgezegd, waardoor de baten lager uitvallen dan begroot. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Veiligheid Leefomgeving De werkzaamheden m.b.t. de "Regiovisie Veilig Thuis aanpak geweld in afhankelijk- 75 I heidsrelaties ZL" worden ingezet over een periode van 4 jaar (2014-2018). De hiervoor gereserveerde gelden zijn niet besteed. (Zie ook bij bestemming programma 3) Hogere organisatiekosten op dit product ten gevolge van hogere personeelslasten. -141 I Eenmalige subsidie van de provincie voor de doorontwikkeling van het veiligheids- 132 I huis. De hierop betrekking hebbende uitgaven zijn in voorgaande jaren gerealiseerd. Subsidie vanuit het ministerie van Veiligheid & Justitie ten behoeve van het 65 I Veiligheidshuis. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

61 62 2.4 Programma Ruimtelijke Ontwikkeling

Wat heeft het programma Ruimtelijke Ontwikkeling gekost?

Het totale resultaat van het programma Ruimtelijke Ontwikkeling, verdeeld naar kernthema’s, is hieronder opgenomen:

Programma 4: Lasten Baten Saldo Resultaat RUIMTELIJKE ORDE- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 NING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Fysieke Leefomgeving -4.846 -5.433 -5.549 254 260 255 -4.592 -5.173 -5.295 -121

Herstructurering -7.599 -7.232 -5.203 6.428 3.378 2.686 -1.171 -3.854 -2.517 1.337

Centrum 0 -150 -399 0 0 357 0 -150 -42 108

Duurzaamheid en Milieu -2.824 -2.670 -2.643 897 235 280 -1.927 -2.435 -2.363 72

Gerealiseerde totaal -15.269 -15.485 -13.794 7.579 3.873 3.577 -7.689 -11.612 -10.217 1.395 saldo van baten en lasten Bestemming -1.191 -45 -45 201 2.482 1.071 -990 2.437 1.026 -1.411

Gerealiseerde resultaat -16.460 -15.530 -13.839 7.781 6.355 4.648 -8.679 -9.175 -9.191 -16

Bedragen x € 1.000

Het totale resultaat van de bestemming wordt hieronder weergegeven:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Bestemming Bestemming 0 -1.411 -1.411 Totaal Regulier 0 -1.411 -1.411 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Bestemming Projecten binnen het product Herstructurering, hebben door verlate planvorming en -1.411 I uitvoering minder gekost in 2015. Dit is reeds gemeld in de Novembernota. Gevolg is dat de onttrekking uit de reserve ook lager is. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

Risico’s* • Claims van derden (juridische procedures); • Verbonden partijen (begrotingsresultaten); • Gemeentegaranties (terugvorderen van verliezen); • Woonwagenstandplaatsen (achterstallig onderhoud). *Voor toelichting zie paragraaf 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

63 Kernthema Fysieke Leefomgeving

Wat hebben we bereikt?

We hebben de Structuurvisie 2015-2035 aangeboden aan de raad. Met de Structuurvisie hebben we een belangrijk planologisch instrument geformuleerd, waarin we onze visie op de gewenste ontwikkeling van het ruimtelijk economisch functioneren van onze stad voor de komende decennia hebben geschetst. Het geeft de belangrijkste kaders voor de toekomstige, ruimtelijke ingrepen en is daarmee kaderstellend voor de bestemmingsplannen. Ter invulling van de Provinciale Omgevingsvisie Limburg POL, hebben wij zeer veel inzet geleverd om op de terreinen van retail, wonen, kantoren, bedrijventerreinen en landschap te komen tot een gezamenlijk gedragen visie die de Heerlense situatie onderkent en verder kan brengen.

We hebben de ruimtelijk economische gebiedsvisie Heerlerbaan afgerond.

Wat hebben we gedaan?

Onze inzet op dit thema komt vooral tot uitdrukking in de herstructureringsgebieden en in het centrum van onze stad. Kortheidshalve verwijzen we daarom naar deze kernthema’s.

De nieuwe Woningwet vereist van de gemeente dat zij nieuwe prestatieafspraken maakt met de betrokken corporaties in haar gemeente. We hebben onze eisen geformuleerd en de corporaties gevraagd met een bod te komen voor de door hen te leveren prestaties om de realisatie hiervan mogelijk te maken.

We liggen op koers om conform het actualisatieprogramma bestemmingsplannen in 2023 geheel actueel te zijn. Vastgesteld zijn de bestemmingsplannen: • Heerlen Zuid • Heerlen Stad Noord • Kissel-Voskuilenweg 2014 • Reparatieplan Bruinkoolweg In voorbereiding voor definitieve besluitvorming zijn de plannen: • Beitel e.o. • Geleendal-Eijckholt • MSP • Hoensbroek-Noord • Cityplan Heerlen • Zorgvallei • Heerlerheide Centrum • Buitengebied

De eerste verkenningen met betrekking tot wijzigingen voor het planologisch instrumentarium van de aanstaan- de Omgevingswet hebben plaatsgevonden. In de toekomst zullen wij een Omgevingsvisie en Omgevingsplannen krijgen in plaats van Structuurvisie en Bestemmingsplannen.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Fysieke leefomgeving wordt hieronder weergegeven:

Programma 4 Lasten Baten Saldo Resultaat RUIMTELIJKE ORDE- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 NING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Fysieke Leefomgeving -4.846 -5.433 -5.549 254 260 255 -4.592 -5.173 -5.295 -121

Bedragen x € 1.000

64 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Fysieke leefomgeving verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Fysieke leefomgeving Bestemmingsplannen -20 4 -16 Gemeentegronden & Vandalisme 57 0 57 Geo Dienstverlening & Projecten -152 0 -152 Incidentele Verkopen 1 -64 -64 Kleine Landschappen 0 0 0 Ruimtelijk Beleid 16 0 16 Structuur & Haalbaarheid -77 63 -13 Wonen -12 -7 -19 Alg. Baten & Lasten Progr. 4 fysieke leefomgeving 70 0 70 Totaal Fysieke leefomgeving -117 -5 -121 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Gemeentegronden & Er zijn minder interne uren besteed aan dit product dan begroot 57 I Vandalisme Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Geo Dienstverlening & De afwijking wordt veroorzaakt door de latere invoering van de nieuwe Gemeen- -152 I Projecten schappelijke Regeling Gegevenshuis, waardoor de gemeente op dit product langer kosten heeft moeten verantwoorden dan begroot. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Incidentele Verkopen Met de huidige markt is het niet haalbaar de gehele bezuiniging door verkoop van -64 I reststroken te realiseren Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Structuur & Haalbaarheid In de contracten met projectontwikkelaars is vastgelegd dat meerkosten van de ge- -61 63 I meenten worden vergoed (door deze ontwikkelaars). De toegenomen lasten worden hierdoor gecompenseerd door hogere baten. Deze meerkosten hebben betrekking op de projecten Winkelcentrum Douve Weien en de planologische maatregelen met betrekking tot de verbouwing van Atrium Ziekenhuis. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Alg. Baten & Lasten Progr. Op dit product is een bedrag gereserveerd als compensatie voor de loonkosten. 70 I 4 fysieke leefomgeving Doordat aan andere producten meer kosten zijn doorbelast, is deze compensatie niet geheel nodig. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

65 Kernthema Herstructurering

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

In 2015 is binnen de herstructurering Hoensbroek-Passart de BMV-Aldenhof gerealiseerd en in gebruik genomen, is de reconstructie van de Markt voltooid en werd begonnen met de herinrichting van het Gebrookerplein/ Amstenraderweg. Er werd een visie vastgesteld voor het plangebied Hoofdstraat-west en een toeristisch-economisch profiel voor het stadsdeel Hoensbroek opgesteld. De geplande woningbouw in Aldenhofpark werd door Woonpunt helaas voor onbepaalde tijd uitgesteld. Verder werd de voormalige antiekhal aangekocht, gesloopt en het terrein heringericht. Daarnaast is de aanpak sociaal-veilig “Hart voor Hoensbroek” volledig in uitvoering. Gebrookerbos werd aangemerkt als kandidaat IBA-project; meerdere micro-initiatieven in dit kader kwamen in 2015 tot uitvoering. Binnen de herstructurering MSP is in 2015 de MSP-Allee in gebruik genomen, werd het Limburgiapark opgeleverd en werd verder gewerkt aan de voorbereidingen voor de realisatie van de BMV-MSP (oa. door de sloop van de winkelstrip Amsterdamstraat). Met betrekking tot de herstructurering Vrieheide is in 2015 een aantal initiatieven met betrekking tot de herinrichting van de openbare ruimte (oa. bosplantsoenen, sportpark Varenbeuk) tot concrete uitvoering gekomen. Er ligt een Programma van Eisen inzake de herbestemming van de Chr. Koningkerk tot regionaal archief. Daarnaast is het theoretisch model en plan van aanpak voor de schuifoperatie aanpak particulier woningbezit verder ontwikkeld. De sociale veiligheidsaanpak “Hartslag Vrieheide” draait op volle toeren in de wijk.

Hoensbroek/Passart Begin 2015 is het uitvoeringsprogramma 2015 vastgesteld. Onderdelen van dat Uitvoeringsprogramma 2015 zijn:

Aldenhofpark en BMV De oplevering van de BMV-Aldenhof heeft volgens planning in april plaatsgevonden. Omdat echter op dat moment de buitenruimte nog niet volledig ingericht was, hebben de gebruikers ervoor gekozen om vlak voor of in de zomervakantie te verhuizen. Vanaf september is de BMV volledig operationeel; op 11 en 12 september was de feestelijke opening. De BMV werd ruim binnen budget gerealiseerd. Woonpunt heeft helaas aangegeven dat de door hun geplande nieuwbouw van 30 grondgebonden woningen met 5-10 jaar uitgesteld wordt. De geplande nieuwbouw van het appartementencomplex van de Voorzorg is nog niet gestart. De aanleg van het park is grotendeels wel doorgegaan, echter een deel van de straten kan nog niet opnieuw ingericht worden als gevolg van de vertragingen van de woningbouw.

Centrum-kernwinkelgebied Nadat eerder al de Kouvenderstraat opnieuw ingericht is, werd in 2015 de herinrichting van de Markt- Hoofdstraat voltooid en de renovatie van het park rond de Sint Janskerk afgerond. September 2015 is gestart met de herinrichting van het Gebrookerplein, welke in 2016 afgerond zal worden. De herinrichting van de Amstenraderweg is in 2015 gestart en zal in 2016 voltooid worden. De opening van de verbouwde Lidl vond plaats op 9 februari 2015. Helaas is, na stemming, gebleken dat er bij de ondernemers te weinig draagvlak is om de bedrijveninveste- ringszone voor Hoensbroek centrum te continueren.

Noordknoop In 2015 werd de voormalige antiekhal Wijshof aangekocht en gesloopt, waarna het terrein opnieuw ingericht werd. De initiatiefnemers met betrekking tot een mogelijke ontwikkeling op het Broekland- en Wijshofterrein haakten om diverse redenen af. Tot op heden zijn geen nieuwe initiatieven gekomen met betrekking tot deze plek, waardoor de beoogde strategische ontwikkeling van dit gebied vooralsnog niet tot stand komt.

Woningbouwproject Overbroek In 2015 is overeenstemming bereikt over een aangepast plan met minder woningen, dit aangepast plan is door- vertaald in een aangepast ontwerp bestemmingsplan dat in 2016 in procedure gaat.

66 Gebrookerbos In april 2015 is Gebrookerbos geselecteerd als kandidaat IBA-project. Vervolgens is bekeken hoe de IBA- projectaanpak en de gemeentelijke aanpak elkaar kunnen versterken met betrekking tot de concrete uitrol van de methode Gebrookerbos. Eind 2015 is dit in grote lijnen duidelijk geworden; er zijn echter nog geen concrete financiële toezeggingen vanuit IBA gedaan. Daarnaast is Gebrookerbos geselecteerd als subsidiabel project binnen het URBACT-III programma: Urban Green Labs (Europese subsidie voor kennisdeling- en overdracht). Het transformatieproces Gebrookerbos heeft echter niet stilgestaan. Zo is de accountmanager vanuit de gemeente aan de slag gegaan om een rol te vervullen als schakel tussen initiatiefnemers en de gemeente om zodoende de initiatieven daadwerkelijk gerealiseerd te krijgen. In 2015 zijn diverse particuliere initiatieven in uitvoering gebracht, zoals een paardenaccommodatie, stadsboerderij/stadslandbouw, dierenpark/kinderboerderij en een levensloopbos. De functie van Brooker -die gaat zorgen voor een netwerk in het gebied ter stimulering van nieuwe initiatieven- bleek in 2015 lastig in te vullen; begin 2016 wordt opnieuw naar invulling hiervan gekeken. Met betrekking tot het project Mijnspoor werd in 2015 de volgende stap gezet om te komen tot een uitvoerbaar plan (op basis van de eerder door Minecraft opgestelde visie); de gemeenten Nuth en Brunssum zijn inmiddels aangehaakt hierbij. Het project CorioGlana Stadsmoeras werd in 2015 voltooid, waardoor de beek weer mooi door het landschap meandert, verder is een verbindingsbrug aangelegd, zijn er fiets-/wandelpaden aangelegd en is het Gebrookerrund in het landschap geïntroduceerd. Het project CorioGlana omgeving Kasteel wacht op de resultaten van de toekomstvisie die opgesteld wordt door Circulair Erfgoed; op basis daarvan kan een ontwerp voor de Kasteelomgeving opgesteld worden. De in het Cofinancieringsfonds gereserveerde middelen ad. € 400.000 hiervoor dienen doorgeschoven te worden naar 2016.

Hart voor Hoensbroek De sociale veiligheidsaanpak Hart voor Hoensbroek is conform planning uitgevoerd. Door de provincie is de aan- gevraagde subsidie voor de Aanpak sociaal-veilig Heerlen-Noord toegekend, waardoor deze aanpak binnen de deelgebieden van Hoensbroek ook in 2016 gefinancierd is.

Passart De bewonerswensen met betrekking tot het Laurierpark zijn in 2015 gerealiseerd. Ten aanzien van de aanpak sociaal-veilig zien we een afname van het aantal casussen.

BMV Hoensbroek Zuid De Albert Schweizerschool is in 2015 gesloopt (met flinke meerkosten als gevolg van asbestsanering). Echter door vertraging in de afronding van het Programma van Eisen ligt er nog geen Definitief Ontwerp. Ook het bestemmingsplan is als gevolg van een noodzakelijk aanvullend akoestisch onderzoek nog niet in procedure gegaan. Door deze vertragingen verschuift de opleverdatum van deze BMV naar eind 2017/begin 2018.

Schetsontwerp Hoofdstraat West In 2015 is de visie op hoofdlijnen voor dit gebied door de stuurgroep Hoensbroek/Passart vastgesteld als rich- tinggevend kader voor de verdere ontwikkelingen. Deze ontwikkelingen zijn sterk afhankelijk van de mogelijke inzet van Woonpunt binnen het plangebied.

MSP Binnen de kaders van het Wijkaktieplan (WAP)-MSP is begin 2015 een uitvoeringsprogramma opgesteld. Onderdelen van het Uitvoeringsprogramma 2015 zijn:

Aanleg Limburgiapark De afwerking van het park werd in 2015 ter hand genomen, waarmee het park volledig heringericht is.

MSP Allee en Meezenhofje Voorjaar 2015 werden de laatste werkzaamheden aan de Allee uitgevoerd, waarna deze einde april feestelijk in gebruik genomen werd. Tevens werd het Meezenhofje opgeleverd.

Limburgiastraat (fase 2) en Limaweg/Spoordamstraat In 2015 werd voor deze straten het ontwerp vastgesteld; realisatie van de herinrichting zal in 2016 plaatsvinden (definitieve afwerking van de Limburgiastraat kan pas plaatsvinden einde 2017, nadat de BMV klaar is).

67 BMV-MSP Door een aantal vertragende omstandigheden (procedure bij de Raad van State, aankoop- en sloopperikelen waardoor bodemonderzoeken later gedaan konden worden dan gepland, het uitblijven van overeenstemming met Movare) heeft het project ten opzichte van de oorspronkelijke planning een vertraging opgelopen van 14 maanden. Dat zou een oplevering van het gebouw betekenen in oktober 2017; gekeken wordt nog of het traject ingekort kan worden. Inmiddels is de Definitief Ontwerp-fase afgerond en zijn de contracten met partijen voor de nieuwbouw ondertekend. Medio 2015 werd de winkelstrip Amsterdamstraat (ondergrond voor de BMV) gesloopt, waarbij we te maken hebben gekregen met flinke meerkosten als gevolg van noodzakelijke asbestsaneringen.

Leefbaarheid en Veiligheid MSP De jaarlijkse opschoondag heeft wederom plaatsgevonden. Door de wijksportconsulent is een groot aantal sportactiviteiten opgezet; de activiteiten zijn inmiddels opgenomen in de reguliere werkzaamheden van Alcander. Problemen op het gebied van leefbaarheid en veiligheid in de wijk werden opgepakt door het Buurtteam Plus.

Woningbouwprojecten Palemig De geplande woningbouwontwikkeling Palemig is vertraagd vanwege het nog niet kunnen overleggen van een haalbaar plan dat binnen de provinciale verordening Wonen Zuid-Limburg past.

Parkheuvel Voor fase 3b van het plan is een omgevingsvergunning aangevraagd; de bezwaren hiertegen worden nog behandeld. Voor fase 4 van het plan is eveneens een omgevingsvergunning aangevraagd; er is binnen de kaders van de bouwverordening gebruik gemaakt van de maximale bouwvolumes. Slokker heeft echter afgezien van ontwikkeling van deze woningen in fase 4 en er wordt getracht een andere ontwikkelaar te vinden voor de geplande woningen. Indien het niet lukt om tot ontwikkeling van fase 4 te komen, loopt de gemeente -middels haar deelneming in Schaesbergerveld BV- een aanzienlijk financieel risico.

Molenberg BMV-Molenberg De BMV werd in augustus 2015 in gebruik genomen; de officiële opening vond in oktober plaats. Restwerkzaamheden met betrekking tot de renovatie van het Broederhuis en de omliggende infra werden in het najaar uitgevoerd. De BMV werd ruim binnen budget gerealiseerd, waarbij de toegekende provinciale subsidie (€ 0,5 miljoen voor de renovatie van het Broederhuis) nog definitief vastgesteld moet worden.

Woningbouw Nicolaas Beetsstraat In 2015 werd -na een behoorlijke vertraging- de overeenkomst tot ontwikkeling van 65 grondgebonden woningen met de ontwikkelaar ondertekend. Het bestemmingsplan zal nu nog vastgesteld moeten worden, alvorens tot daadwerkelijke nieuwbouw overgegaan kan worden.

Vrieheide-de Stack Begin 2014 werd het masterplan “Buurtbusiness-Energie voor Vrieheide-De Stack” door de Raad vastgesteld. Het masterplan bevat zowel het kompas (kernwaarden van Vrieheide) voor de dingen die we gaan ondernemen (Buurtbusiness) als een grote verzameling potentiële maatregelen waaruit we kunnen putten. Door ruimte te geven aan de bewoners maken we energie vrij voor een breed gedragen aanpak van de wijk. Vanuit dit masterplan is een uitvoeringsprogramma voor 2015 opgesteld; onderdelen hiervan zijn:

Coöperatie Vrieheide In 2014 is de Coöperatie Vrieheide formeel opgericht; een organisatie van/voor initiatieven van particuliere woningbezitters in de wijk. Mede door de inzet van een kwartiermaker (vanaf medio 2015) wordt gewerkt aan verdere professionalisering van de coöperatie.

Schuifoperatie particulier woningbezit Er is een theoretisch model opgezet voor de schuifoperatie particulier woningbezit; waarbij woningeigenaren met ‘slechte’ hypotheken perspectief kunnen krijgen op een beter hypotheekproduct en daarmee de mogelijkheid om te verhuizen.

68 Hierdoor kan de woningmarkt -middels het opzetten van ‘woningtreintjes’- weer op gang geholpen worden. In 2015 is een plan van aanpak voor daadwerkelijke uitvoering van deze schuifoperatie opgesteld, waarbij onder- kend werd dat er eerst een uitvoerings- en financieringsorganisatie opgezet dient te worden (dit wordt verder opgepakt in 2016).

Herbestemming Chr. Koningkerk Het afgelopen jaar is het Programma van Eisen voor de herontwikkeling van de Chr. Koningkerk opgesteld. Er is verregaande overeenstemming over de koopovereenkomst van de kerk met het Bisdom (overdracht per 1 mei 2016). Alsdan kan de ontwerpfase beginnen. Voor de aangrenzende openbare ruimte is een plan voor het buurtparkje ‘De Kuil’ uitgewerkt.

Bosplantsoenen en Buurtinitiatieven Openbare ruimte De herinrichting van een aantal bosplantsoenen werd in 2015 afgerond. De herinrichting van een 10-tal plekken in de openbare ruimte is ondergebracht in het project Buurtinitiatieven OR. Een drietal buurtinitiatieven zijn reeds in 2015 opgestart, waaronder het voortuin-parkeren in de Italiëlaan, een nieuwe invulling voor de speel- plek Plein Luxemburg en zelfbeheer van de openbare ruimte aan de Marshallsingel.

Aanpak sociaal-veilig Hartslag Vrieheide In 2015 werden goede resultaten geboekt met de aanpak sociaal-veilig in Vrieheide. Zo is inmiddels de WoonOmgevingsPloeg (WOP)-Vrieheide van start gegaan, lopen er met Alcander servicegesprekken rond achterstallig onderhoud, neemt het aantal casussen af, zien we een duidelijke toenadering van de sociale buurtteams en expertiseteams en wordt er goed en duidelijk gehandhaafd in het kader van de bouwen milieuhandhaving.

Impuls beeldkwaliteit en Sportpark Varenbeuk-The Move In 2015 werd voor beide projecten extra geld vrijgemaakt (uit het rekeningresultaat 2014). Met het project Impuls beeldkwaliteit werd de upgrading van openbare zicht-locaties beoogd, om zodoende een positieve impuls aan de uitstraling van Vrieheide te geven. Het jaar 2015 is gebruikt om tot een plan van aanpak te komen hiervoor; concrete uitvoering zal in de eerste helft van 2016 plaatsvinden. Het project Sportpark Varenbeuk werd grotendeels in 2015 uitgevoerd, inhoudende de realisatie en ingebruikname van het jeugdhonk The Move. Daarnaast werden maatregelen getroffen om de veiligheid rondom dit jeugdhome te verbeteren.

Zandgroeves Sibelco Het Plan van Transformatie is vastgesteld door de stuurgroepleden, waarbij de gemeente Heerlen heeft laten aantekenen dat een verdieping van het plan nog noodzakelijk is. Er is nog geen overeenkomst vastgesteld over de uitvoering en/of beheer. Beaujean Er is nog geen overeenstemming inzake de woningbouwprogrammering met Parkstad en de provincie. Hiertoe dient een nieuwe toets aan de kwaliteitseisen van Parkstad plaats te vinden.

Verklaring financiële afwijkingen Hoensbroek-Passart Buurtaktieplan Passart Ten behoeve van de aanpassingen aan het Laurierpark was een bedrag begroot van € 110.000; de werkelijke kosten zijn € 51.630 gebleken. Het bedrag dat minder onttrokken hoeft te worden, blijft in de Bestemmingsreserve BAP zitten.

Gebrookerbos Uit het rekeningresultaat 2014 werd een bijdrage verkregen voor de IBA-uitrol van Gebrookerbos van € 250.000. Hiervan werd in 2015 slechts € 43.519 daadwerkelijk uitgegeven; het overige bedrag werd wel reeds verplicht en zal in 2016 tot uitgaven leiden. Het restbedrag van € 206.481 zal via de Bestemmingsreserve Nog uit voeren werkzaamheden doorschuiven naar 2016.

69 Noordknoop Door het college is € 500.000 beschikbaar gesteld voor de aankoop, sloop en herinrichting terrein van de voormalige antiekhal (pand Wijshof) in het centrum van Hoensbroek. In 2015 is een bedrag hiervoor uitgegeven van € 361.570. Het restantbedrag van € 138.430 zal in de loop van 2016 onttrokken worden aan de Algemene Reserve ten behoeve van de definitieve inrichting van het terrein.

CorioGlana De bijdrage van de gemeente aan het Waterschap ad € 350.000 zou in 2015 betaald worden, echter doordat de eindafrekening nog steeds niet door het Waterschap ingediend is, zal onze bijdrage pas in het voorjaar 2016 overgemaakt worden. De hiervoor voorziene bijdrage uit het Cofinancieringsfonds zal derhalve moeten doorschuiven van 2015 naar 2016.

Openbare ruimte kernwinkelgebied Markt en Gebrookerplein Binnen de projecten OR Markt-Hoofdstraat en OR Gebrookerplein zijn in 2015 meer uitgaven gedaan dan begroot (respectievelijk € 112.112 en € 140.384). De projecten blijven echter binnen het totale afgesproken financiële kader; het is enkel een verschuiving over kalenderjaren heen. De extra uitgaven worden afgedekt met de voorziene onttrekkingen uit de voor deze projecten beschikbare ISV-III middelen.

BMV Hoensbroek-Zuid In 2015 is de Albert Schweizerschool gesloopt; dit is als gevolg van asbestsaneringen, behoorlijk duurder uitgevallen dan begroot. Binnen het budget Onderwijshuisvesting wordt naar een oplossing gezocht ter afdekking van de extra kosten.

Aanloopstraat Amstenraderweg Uit het rekeningresultaat 2014 werd een bijdrage verkregen voor de herinrichting van de Amstenraderweg van € 250.000, als bijdrage in de totale kosten van dit project. In 2015 werd hiervan slechts € 85.649 daadwerkelijk uitgegeven; het overige bedrag werd wel reeds verplicht en zal in 2016 tot uitgaven leiden. Het restbedrag van € 164.351 zal via de Bestemmingsreserve Nog uit te voeren werkzaamheden doorschuiven naar 2016.

MSP Aanleg park Limburgiastraat De restwerkzaamheden -waarmee het park voltooid werd in 2015- zijn € 172.477 goedkoper uitgevallen dan begroot. Dit bedrag is derhalve niet onttrokken hoeven te worden aan de ISV-III middelen.

MSP Allee De realisatie van de MSP Allee is in totaliteit € 761.264 goedkoper uitgevallen dan begroot. Hierdoor hoeft er minder geactiveerd te worden van het beschikbaar gestelde investeringskrediet, is er minder bijgedragen uit de rioleringspot (verrekening aanbestedingsvoordeel) en is uiteindelijk minder onttrokken hoeven te worden uit de ISV-III middelen.

BMV-MSP Door vertraging van het project zijn de begrote bouwkosten in 2015 nog niet tot besteding gekomen. Het hiervoor beschikbare investeringskrediet schuift door naar 2016. De sloopkosten van de winkelstrip Amsterdamstraat (ondergrond BMV) zijn als gevolg van noodzakelijke asbestsaneringen behoorlijk duurder uitgevallen dan begroot. Binnen het budget Onderwijshuisvesting wordt naar een oplossing gezocht ter afdekking van de extra kosten.

Limburgiastraat fase 2 Door vertraging in het BMV ontwerp is het ontwerp van de Limburgiastraat ook later gereed gekomen. Kosten voor realisatie -en afdekking middels ISV-middelen- schuiven daarmee door van 2015 naar 2016.

Vrieheide Versterken openbare ruimte De herinrichting van een 10-tal plekken in de openbare ruimte werd begroot op dit project, maar uiteindelijk ondergebracht bij het project Buurtinitiatieven OR. De beschikbare middelen werden tevens mee overgeheveld.

70 Herbestemming Chr. Koningkerk Voor 2015 werden kosten begroot voor de daadwerkelijk (ver)bouw van de kerk tot regionaal archief. Door vertraging binnen het project (onder andere met betrekking tot de koopovereenkomst met het bisdom) worden deze kosten pas in 2016 gemaakt. Het hiervoor beschikbare investeringskrediet schuift daarmee door naar 2016.

Impuls beeldkwaliteit Uit het rekeningresultaat 2014 werd een bijdrage verkregen voor dit project van € 100.000. Hiervan werd in 2015 slechts € 9.449 daadwerkelijk uitgegeven; het overige bedrag werd wel reeds verplicht en zal in 2016 tot uitgaven leiden. Het restbedrag van € 90.551 zal via de Bestemmingsreserve Nog uit voeren werkzaamheden doorschuiven naar 2016.

Sportpark Varenbeuk Uit het rekeningresultaat 2014 werd een bijdrage verkregen voor dit project van € 150.000. Hiervan werd in 2015 slechts € 65.724 daadwerkelijk uitgegeven; het overige bedrag werd wel reeds verplicht en zal in 2016 tot uitgaven leiden. Het restbedrag van € 84.276 zal via de Bestemmingsreserve Nog uit voeren werkzaamheden doorschuiven naar 2016.

Herinrichting de Kuil Het project heeft vertraging opgelopen in de ontwerpfase. Daardoor zijn de geraamde kosten voor daadwerkelijke uitvoering in 2015 niet gemaakt. Deze kosten zullen in 2016 gemaakt worden; de beschikbare middelen schuiven derhalve ook door naar 2016.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Herstructurering wordt hieronder weergegeven:

Programma 4 Lasten Baten Saldo Resultaat RUIMTELIJKE ORDE- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 NING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Herstructurering -7.599 -7.232 -5.203 6.428 3.378 2.686 -1.171 -3.854 -2.517 1.337

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Mobiliteit & Parkeren verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Herstructurering Herstructurering 2.029 -693 1.337 Totaal Herstructurering 2.029 -693 1.337 Bedragen x € 1.000 De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Herstructurering Hoensbroek/Passart: Aanpassing Laurierpark is goedkoper uitgevallen. 58 I Aan het Gebrookerbos zijn minder uitgaven gerealiseerd vanwege verlate planvor- 200 I ming. Bij de Noordknoop vindt de definitieve inrichting van het terrein Wijshof later plaats 140 I waardoor minder kosten gemaakt zijn. Dit jaar is de eindafrekening met het Waterschap inzake Corio Glana is nog niet 350 I ontvangen. Als gevolg van verlate planvorming zijn minder kosten gerealiseerd voor de Amsten- 165 I raderweg. MSP: De resterende werkzaamheden Limburgiapark zijn goedkoper uitgevallen dan 175 I geraamd. Aan de Limburgiastraat 2e fase is door vertraagde planvorming minder besteed in 320 -300 I 2015. Gevolg is dat de baten (inzet reserves) ook lager uitvallen. Als gevolg van een aanbestedingsvoordeel bij de MSP Allee is een voordeel ontstaan 400 -400 I (minder lasten). Gevolg hiervan is dat er ook minder onttrekking uit de reserves noodzakelijk is. Vrieheide: De planvorming voor de projecten Impuls Beeldkwaliteit en Sportpark 175 I Varenbeuk zijn vertraagd. Door het later gereed komen van het ontwerp voor De Kuil is minder besteed. 90 I Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

71 Kernthema Centrum

Wat hebben we bereikt/wat hebben we gedaan?

Ruimte en voorzieningen In 2015 heeft de fysieke transformatie van de binnenstad steeds meer vorm gekregen. In het noordelijk gedeelte van Maankwartier zijn de eerste gebouwen opgeleverd. Voor andere gedeelten van de stad is de plan- voorbereiding volop verder gegaan: Voor het voormalige sporthuis Diana hebben we een intentieovereenkomst gesloten met de ontwikkelaar voor de realisatie van 36 woningen voor starters/jong wonen in een nieuw te bouwen deel. In het bestaande voorhuis komt een commerciële ruimte op de begane grond. Op de verdiepingen zijn nog 2 ruimtes geschikt voor wonen/werken. Het initiatief van de Nieuwe Nor om te komen tot een uitbreiding met het Kegelpaleis is nader uitgewerkt. Voor Schinkel Noord heeft de gemeente een Letter of Intent gesloten. Er is gewerkt aan de verdere uitwerking van het plan en aan een vervolgovereenkomst. Het plan gaat met name om het weghalen van de oude kantoren, in stand houden van de monumenten en het gebied transformeren naar een woongebied met groene semi- openbare ruimte. De ontwikkeling van de locatie Schinkel Zuid wordt door de ontwikkelaar opnieuw bezien. Deze heroverweging heeft geleid tot vertraging in het proces. In 2015 zijn met diverse initiatiefnemers, in samenwerking met IBA, hun plannen voor invulling van de Royal verkend. Het uitgangspunt voor deze verkenning is dat de financiële onderbouwing van de initiatieven inzichtelijk moet zijn en een reëel perspectief moet geven op haalbaarheid. Ook de bijdrage van het initiatief aan de beleving in de stad en de ruimtelijke inpassing in relatie tot het Maankwartier speelt hierbij een rol. In 2015 heeft dit nog niet geleid tot een definitieve invulling, de inzet in 2016 wordt versterkt om dit doel te bereiken.

Beleving en gastvrijheid Serious Request was de positieve afsluiting van 2015. Het evenement heeft ook gediend als vliegwiel voor andere activiteiten in het centrum. Zo is er tijdens Serious Request een mural gerealiseerd op het van Grunsvenplein op het Schinkelkwadrant. Deze gigantische mural is nu de blikvanger vanuit het Parkstad Limburg theater. Daarnaast zijn alle andere murals in het centrum permanent aangestraald en is er tijdens Serious Request een route gemaakt om bezoekers langs de murals te leiden. Ook is er tijdens Serious Request gewerkt aan de leegstand. Voorbeelden hiervan waren het pand Bongerd (3FM), pand Geleenstraat (niet in de winkel te koop winkel) en het pand Klompstraat (indoorcamping). Het totaal plaatje van ons Centrum ten tijde van Serious Request gaf de stad een andere aanzien en imago.

Profilering en identiteit Het plan voor Romeins kwartier is ingediend bij IBA en heeft geleid tot toekenning van het kandidaat-label. De ondernemers van het Raadhuiskwartier zijn tot een ontwerp gekomen voor een kunstwerk voor het plein aan de Geleenstraat. De realisatie van dit kunstwerk is vanwege Serious Request verschoven naar 2016.

Mobilisering en verbinding In 2015 is de nieuwe centrumorganisatie HeerlenMijnStad (HMS) actief geworden. In HMS zijn centrummanagement en PEC samengevoegd. De gezamenlijke werkzaamheden zijn nu ondergebracht in deze stichting. In de diverse werkgroepen zijn gemeente, ondernemers, bewoners, culturele instellingen en evenementenorganisato- ren vertegenwoordigd. In 2015 zijn met de Provincie gesprekken gevoerd rond de binnenstedelijke ontwikkeling van Heerlen op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau. In 2016 zal dit geconcretiseerd worden.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Centrum wordt hieronder weergegeven:

Bedragen x € 1.000

72 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Mobiliteit & Parkeren verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Centrum Centrum -249 357 108 Totaal Centrum -249 357 108 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Centrum De kostenoverschrijding wordt veroorzaakt door inzet van medewerkers voor het -249 249 I Jaar van de Mijnen en Serious Request. Daar tegenover staat de inzet van diverse budgetten (zie baten). Voor de verzelfstandiging van Historisch Goud is budget gereserveerd, dit heeft 108 I geen doorgang gevonden. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

73 Kernthema Duurzaamheid & Milieu

Wat hebben we bereikt? 2015 is een belangrijk jaar geweest voor de gewenste en noodzakelijke energietransitie, waarin de opwekking en het gebruik van duurzame energie centraal staat. We hebben samen met de andere Parkstadgemeenten onze ambitie vastgelegd in PALET en zijn begonnen met het opstellen van het bijpassende uitvoeringsprogramma. We hebben in dit kader besloten tot de uitrol van het zonnepanelen project dat onze bewoners ontzorgt bij de aanschaf en het beheer van zonnepanelen. We hebben met de rijksoverheid een nieuw bodemconvenant 2016-2020 afgesloten, waardoor wij wederom extra middelen van het Rijk hebben verworven voor de aanpak van de bodemverontreinigingen in onze stad. We hebben de sanering van de spoedlocaties, waar de bodem zodanig is verontreinigd, dat er een risico voor de gezondheid aanwezig is, nagenoeg afgerond. We hebben ’onze’ locaties allemaal gesaneerd en de laatste 2 locaties, in beheer bij de stichting Bosatex, zullen in de loop van 2016 worden gesaneerd.

Wat hebben we gedaan? De uitvoering van het Afvalbeheersplan 2014-2020 zit op koers. We zijn gestart met het gratis inzamelen van GFT-afval en ook de kunststofinzameling is volgens contract tot uitvoering gebracht. Ook hebben wij de invoering per 1 januari 2016 van de integrale inzameling van kunststof, metalen en drankkartons (PMD) voorbereid. We bereiden een actualisatie voor van het geluidsbeleid voor Heerlense evenementen, waardoor we beter kunnen inspelen op de toenemende behoefte aan evenementen in onze stad. Ook hebben we de actualisatie van het Bodembeleidsplan en de nota Bodembeheer ter hand genomen. In het voorjaar zullen we deze aan de raad aanbieden. Mede door de frequente aardbevingen als gevolg van de gaswinning in Groningen is er in het verslagjaar een verhoogde belangstelling ontstaan voor de na-ijleffecten van de voormalige steenkoolmijnbouw in onze regio. Het Rijk doet opnieuw onderzoek naar deze effecten, waaraan wij actief deelnemen. Ook volgen en verzorgen wij de inbreng t.a.v. de Rijks-structuurvisie Ondergrond.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Duurzaamheid en Milieu wordt hieronder weergegeven:

Programma 4 Lasten Baten Saldo Resultaat RUIMTELIJKE ORDE- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 NING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Duurzaamheid en Milieu -2.824 -2.670 -2.643 897 235 280 -1.927 -2.435 -2.363 72

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Duurzaamheid en Milieu verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Duurzaamheid & Milieu Bodembescherming 71 -26 45 Energie & Dubo -16 35 18 Geluid -8 5 -3 Milieu -20 21 1 Milieubeleid/-Programma 0 0 0 Alg. Baten & Lasten Progr. 4 duurz.+milieu 0 11 11 Totaal Duurzaamheid & Milieu 27 45 72 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Bodembescherming De geplande sanering aan de Gringelstraat 1A blijkt, nadat de resultaten van het 60 I laatste onderzoek bekend zijn, niet nodig. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

74 2.5 Programma Bestuur en Dienstverlening

Wat heeft het programma Bestuur en Dienstverlening gekost?

Programma 5: Lasten Baten Saldo Resultaat BESTUUR EN DIENST- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 VERLENING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Bestuurskracht -7.313 -6.986 -7.136 3 136 157 -7.309 -6.850 -6.979 -128

Buurtgericht Werken -560 -560 -487 0 0 0 -560 -560 -487 73

Dienstverlening -8.210 -7.552 -7.984 4.041 3.945 4.447 -4.168 -3.606 -3.537 70

Middelen -14.394 -23.295 -28.533 293.429 297.509 303.531 279.036 274.214 274.998 784

Gerealiseerde totaal -30.476 -38.393 -44.140 297.474 301.590 308.135 266.998 263.197 263.995 798 saldo van baten en lasten Bestemming -6.595 -8.743 -8.659 9.015 13.126 13.522 2.420 4.384 4.863 479

Gerealiseerde resultaat -37.071 -47.136 -52.799 306.489 314.717 321.657 269.417 267.581 268.859 1.278

Bedragen x € 1.000

Het totale resultaat van de bestemming wordt hieronder weergegeven:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Bestemming Bestemming 84 396 479 Totaal Regulier 84 396 479 Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Bestemming Er is een rentereserve gevormd, om eventuele fluctuaties in rentepercentages op te 548 I vangen. Door de Treasurer wordt het plafond, op basis van o.a. rente-ontwikkelingen, van deze rentereserve bepaald. Aangezien het plafond is bereikt, is de storting in deze reserve lager. Lagere onttrekking uit het Cofinancieringsfonds ten behoeve van de bijdrage aan -178 I de stichting LED, de kosten LED waren ook 178 lager (zie toelichting op product "financiele producten" hierboven). Winstneming binnen het grondbedrijf. Zie paragraaf grondbeleid voor de inhoude- -319 I lijke toelichting en verantwoording. Dit betreft stortingen van gerealiseerde winsten in de reserve grondbedrijf -145 I Hierin verdisconteerd is de verliesneming van het grondbedrijf. Zie paragraaf grond- 453 I beleid voor de inhoudelijke toelichting en verantwoording. Dekking ten behoeve van het tekort op de onderhoudsuitgaven aan het Glaspaleis. 194 I Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

Risico’s* • Claims van derden (juridische procedures). • Verbonden partijen (begrotingsresultaten). • Gemeentegaranties (terugvorderen van verliezen). • Woonwagenstandplaatsen (achterstallig onderhoud). * Voor toelichting zie paragraaf 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

75 Kernthema Bestuurskracht

Wat hebben we bereikt?

Onze regionale ontwikkelingsagenda is geactualiseerd, onze lobbyactiviteiten zijn uitgebreid en de bestuurlijke en inhoudelijke binding met onze strategische partners zijn verstrekt. Hiermee zijn onze kansen om op strategische dossiers samen op te trekken en ook samen meer middelen te bundelen vergroot.

Wat hebben we gedaan?

Heerlen en Parkstad Limburg In 2015 hebben wij gezamenlijk met Parkstad samen met de Provincie hard gewerkt aan de verbinding tussen het coalitieakkoord van het nieuwe provinciaal bestuur en de geactualiseerde ontwikkelagenda Parkstad. Belangrijkste hierin is het samen blijven stimuleren van de Smart Services Campus die in 2016 haar deuren opent. Belangrijk was ook het samen aanbrengen van scherpte op strategische lobbydossiers zoals het door- trekken van de intercity verbinding Amsterdam-Eindhoven-Aken-Keulen, samen sturen op de meer program- matische dossiers zoals het uitvoeringsgericht maken van de IBA, het benoemen van gezamenlijke prioriteiten zoals het centrum van Parkstad en het verkennen van mogelijkheden om middelen te bundelen zoals bij de decentralisatie uitkering bevolkingsdaling.

Op al deze dossiers zijn belangrijke gezamenlijke stappen gezet en dat zien wij terug in de provinciale begroting maar ook in de dossiers zelf. Samen met Parkstad en de Provincie zetten wij de schouders onder een aantal strategische ontwikkelingen. De Smart Services Campus, PALET, de internationale intercityverbinding en de binnenstad inclusief het Jaar van de Mijnen en Serious Request specifiek in 2015 geven de stad en de regio economisch perspectief en meer eigen smoel. Zoals geconcludeerd in het Ecorys rapport (2015) waarin het (sociaal) beleid sinds de mijnsluiting wordt geanalyseerd blijkt dat wij sinds ongeveer het jaar 2000 op het juiste pad zitten en dat het nu een kwestie is van meer massa en snelheid in die aanpak. De in 2015 flink versterkte alliantie met de provincie betekent dat wij inderdaad meer massa en snelheid genereren. Daar gaan stad en regio nog jaren lang de vruchten van plukken.

In Parkstad zien wij dat de nieuwe samenwerkingsvorm goed functioneert en dat de transformatie van de organisatie voorspoedig verloopt. De bestuurscommissies (wonen, ruimte, mobiliteit, economie en toerisme) vullen hun nieuwe coördinerende rol dan wel initiërende rol steeds sterker in op diverse thema’s zoals bijvoorbeeld waar het gaat om de regionale aanpak voor de nieuwe woningwet, en de detailhandelsvraagstukken, de regionale uitwerkingen in het kader van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg, de financiële en personele ondersteuning van diverse kleine initiatieven en onderzoeken in het kader van onze regionale ontwikkelagenda, de regionale afstemming waar het gaat om PALET en de regionale coördinatie van de lobby in het kader van de grensoverschrijdende intercityverbinding.

Landgraaf-Heerlen Eind 2015 werden wij benaderd door de gemeente Landgraaf met de vraag of wij samen met haar een aantal varianten van intensievere samenwerking zouden willen onderzoeken. Gezien de uitspraken van de gemeenteraad hierover hebben wij hierop positief geantwoord. De vier varianten die worden onderzocht zijn: netwerksamenwerking, gedeeltelijke ambtelijke fusie, volledige ambtelijke fusie en bestuurlijke/ambtelijk fusie. Samen met Landgraaf hebben wij alle gemeenten in Parkstad aangeschreven met de vraag of zij mee willen doen. Geen van de parkstadgemeenten is op deze uitnodiging ingegaan.

Tripool Zuid-Limburg Ook in Tripool verband zijn wij samen met de provincie opgetrokken met de Agenda Stad Zuid-Limburg als leidraad. Het betrof hierbij de stedelijke economische opgave, de sociale opgave, de fysieke- en verstedelijkingop- gave en tot slot de veiligheidsopgave. Het stedelijk verhaal is voor een belangrijk gedeelte verwerkt binnen de thema’s in de nieuwe provinciale meerjarenbegroting. Tripool heeft vervolgens zelf een zogenaamde Citydeal met het Rijk op het onderwerp van grensoverschrijdend werken, ondernemen en innoveren tot stand gebracht. De Citydeal wordt in het voorjaar 2016 van handtekeningen voorzien tijdens de landelijke netwerkdag van de G-32. In 2015 hebben wij in deze samenwerking ook het dossier Maastricht Aachen Airport opgepakt.

76 In het traject van de evaluatie van het landelijk actieplan bevolkingsdaling leverde Tripool, waarbij Heerlen vanuit samenspel in Parkstad aansloot, een bijdrage aan de totstandkoming van de Samenwerkingsagenda Bevolkingsdaling Zuid-Limburg 2015-2019. Hierin werden de volgende speerpunten belicht: ● Versterking van de kenniseconomie (topcampussen) ● Grensoverschrijdende agglomeratievorming ● Proeftuin voor de gevolgen van bevolkingsdaling en stedelijke transformatie De lobby op een meer structurele financiële tegemoetkoming voor de gevolgen demografische transitie heeft in 2015 geleid tot een meerjarige toevoeging van een ‘decentralisatieuitkering bevolkingsdaling’ aan zowel gemeentefonds als provinciefonds (tot 2020). In het Dagelijks Bestuur van Parkstad is besloten om van deze middelen 75% regionaal in te zetten en 25% in te zetten voor de kostenreminentie van gemeenten.

Op operationeel niveau blijven wij zoeken naar mogelijkheden om samen te werken daar waar dat meerwaarde oplevert. In 2015 heeft dat geleid tot het definitieve besluit om het Shared Service Center Zuid-Limburg van start te laten gaan zodat in 2016 al de eerste taken over kunnen gaan.

Grensoverschrijdende samenwerking Grensoverschrijdende samenwerking, met name met onze directe buren in Duitsland, is van strategisch belang. Veel van onze ambities zijn grensoverschrijdend (bijvoorbeeld openbaar vervoer) dan wel afhankelijk van ons vermogen om burgers en bedrijven de grenzen te doen vergeten (bijvoorbeeld de Smart Services Campus). Naast het investeren en intensiveren in goede bestuurlijke contacten zodat wij elkaar makkelijk kunnen vinden werken wij ook samen in een aantal structuren.

AG Charlemagne is voor ons een vehikel om belangrijke kleinschalige projecten samen met Aken en de Euregio op te pakken, projecten die zichtbaar zijn. In 2015 is daarom wederom een aantal evenementen uitgevoerd om ondernemers en kennisinstellingen met elkaar in contact te brengen. Voorbeelden hiervan zijn een ‘detailhan- delforum’, de ‘nacht der Unternehmen’, ondernemersbijeenkomsten ‘Apps voor mijn onderneming: ja of nee’ en ‘social media’ en de deelname aan de beroepen en studiebeurs ZAB. Daarnaast zorgen wij er via Charlemagne ook voor dat wij ons gezamenlijk presenteren op bijvoorbeeld de Provada in Amsterdam.

Binnen het MAHHL samenwerkingsverband zijn in 2015 diverse trajecten verkend aansluitend op de mogelijkheden van het nieuwe Europese Interreg V programma. Tevens is er een aanzet gemaakt om de diverse stedelijke ontwikkelingen op het gebied van de digitale agenda en Smart City thema’s in beeld te brengen. De exercitie beoogd en 0-meting te doen en een gezamenlijk ambitie te formuleren. Tevens is uitgesproken om de 3 digitale dagen in Heerlen ook een MAHHL dimensie te laten krijgen.

Met de programma’s herstructurering en centrum Heerlen is in 2015 de stap naar een URBACT programma gemaakt. Dit Europees programma is primair voor kennisuitwisseling bedoeld, maar is tevens een opstap voor het bouwen van noodzakelijke consortia voor volgende grotere subsidie-aanvragen de komende jaren.

Lobby Net na de zomer van 2015 is de lobbyfunctie versterkt met de aanstelling van een subsidielobbyist. Dit hebben wij samen met de stadsregio gedaan aangezien onze prioriteiten grotendeels overeenkomen. Door de bestuurlijke verantwoordelijkheid te leggen bij de portefeuillehouder strategie/lobby van Heerlen die tevens portefeuillehouder strategie en lobby is van Parkstad wordt een optimale afstemming gerealiseerd. Deze lobby richt zich primair op de verwerving van aandacht/steun/geld voor de projecten op onze strategische agenda. In 2015 lag de nadruk op het ingroeimodel voor de verdeelmodellen in het sociale domein, het continueren van de rijksbij- drage voor krimp, binnenstedelijke projecten en dan met name Maankwartier, PALET, Gebrookerbos en grensoverschrijdend openbaar vervoer. Daar waar mogelijk proberen wij het geluid van Heerlen te laten doorklinken, zo is er ook voor gezorgd dat de strategische agenda nadrukkelijk zichtbaar was in de profielbeschrijving van de nieuwe burgemeester.

Stadsmarketing Met Serious Request en Het Jaar van de Mijnen als voorbeelden zijn de eerste stappen gezet op weg naar seri- euze stadsmarketing en het uitdragen van de kracht van het merk Heerlen. Hiermee is niet alleen de trots van de burger vergroot, maar ook de aantrekkingskracht van de stad op bezoekers en bedrijven. Het fundament is daarmee gelegd voor de verdere uitbouw van de citymarketing in de komende jaren. In 2015 is besloten om het onderwerp stadsmarketing onder te brengen in het nieuwe kernthema ‘centrum’.

77 Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Bestuurskracht wordt hieronder weergegeven:

Programma 5 Lasten Baten Saldo Resultaat BESTUUR EN DIENST- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 VERLENING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Bestuurskracht -7.313 -6.986 -7.136 3 136 157 -7.309 -6.850 -6.979 -128

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Bestuurskracht verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Bestuurskracht Bestuurlijke samenwerking -30 11 -19 Burgemeester en Wethouders -247 0 -247 Gemeenteraad en Commissies 122 0 122 Ondersteuning College B&W -171 10 -161 Personeel en Organisatie 123 0 123 Publieke Communicatie -5 0 -5 Voormalig personeel 59 0 59 Totaal Bestuurskracht -149 21 -128 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Burgemeester en wet- In een wetsvoorstel staat dat per 1 januari 2016 voor bestuurders een pensioen- -160 I houders fonds wordt ingericht. Uit de berekende waarde van de noodzakelijke pensioenvoor- ziening blijkt dat een bedrag dient te worden bijgestort. Betreft correctie FLO/pensioenpremies -76 I Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Ondersteuning College Dit betreft kosten die gemaakt zijn in het kader van de nieuwe ambtelijke huisves- -181 I B&W ting. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Personeel en Organisatie Door minder uitgaven ten laste van het individueel loopbaanbudget (ILB), lagere 123 I (opleidings)kosten van de Ondernemingsraad en demotiebeleid door herplaatsing van medewerkers is een positief resultaat op dit product ontstaan. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Voormalig personeel Door een besluit van de VNG hebben de medewerkers van de brandweer de moge- 59 I lijkheid gekregen om de storting "Inkoop ouderdomspensioen" op te schorten. Dit veroorzaakt een verschuiving van de uitgaven naar volgdende jaren. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

78 Kernthema Buurtgericht werken

Inleiding In november 2014 hebben wij besloten enkele vernieuwingen in het buurtgericht werken aan te brengen: • Meer inzetten op activering van burgers en verbinding maken met de ontwikkelingen binnen de 3 Decentralisaties onder meer door middel van procesregie op buurtsteun. • Het vernieuwen van het buurtwethouderschap. • Het invoeren van een buurtactieregeling om initiatieven van bewoners aan te jagen en te faciliteren. • Het vernieuwen van de (financiële) kaders voor de buurtorganisaties. • Het ondersteunen van de Buurtcoöperatie Vrieheide. • Het opstellen van een gemeentelijke visie op gebiedsgerichte aanpak.

Wat hebben we bereikt? • Meer inzetten op activering van burgers en verbinding maken met de ontwikkelingen binnen de 3 Decentralisaties onder meer door middel van procesregie op buurtsteun; - De gebiedsregisseurs en de opbouwwerkers van Alcander zijn als procesbegeleider in en met de buurten gestart met buurtsteun. • Het vernieuwen van het buurtwethouderschap; - Elke wethouder is in 2015 ten minste 1 à 2 keer als buurtwethouder (letterlijk) in ‘zijn’ buurt geweest. • Het invoeren van een buurtactieregeling om initiatieven van bewoners aan te jagen en te faciliteren; - De buurtactieregeling is ontwikkeld, uitgevoerd en geëvalueerd. • Het vernieuwen van de (financiële) kaders voor de buurtorganisaties; - De financiële kaders zijn vastgesteld. • Het ondersteunen van de Buurtcoöperatie Vrieheide; - De Buurtcoöperatie heeft subsidie ontvangen en wordt onder andere door de gebiedsregisseur waar ge- wenst ondersteund. • Het opstellen van een gemeentelijke visie op gebiedsgerichte aanpak. - de visie is nog niet opgesteld.

Wat hebben we gedaan? 3-D’s en BGW Verreweg de belangrijkste ontwikkelingen van dit moment zijn (ook) voor BGW de 3 decentralisaties. Juist de bewonersnetwerken in de buurten, waar BGW nauw mee in verbinding staat, kunnen de meest laagdrempelige toegang bieden aan bewoners met een ondersteuningsvraag. Die weg noemen we buurtsteun. Buurtsteun gaat over het samen met elkaar vormgeven aan initiatieven van en in de buurt, waarmee de krachten in en van de buurt worden versterkt. Het verbinden van datgene wat er allemaal al is (onder andere via Buurtgericht werken), maar nu vaak los van elkaar plaatsvindt, aan nieuwe gezamenlijk gedragen initiatieven die bijdragen aan een vitale buurt. Hierbij willen we nadrukkelijk de verbinding maken met het Sociale Domein en daarmee de gebieden van zorg/welzijn en participatie. Het gaat dan om activiteiten van bewoners, van organisaties van vrijwilligers en van professionele organisaties. Buurtsteun levert op deze wijze een bijdrage aan het vormgeven van de participatiesamenleving en werkt flankerend en ondersteunend aan de dienstverlening in de basis- en expertiseteams. Door al deze ondersteunende activiteiten te verbinden, herkenbaar te positioneren, de samenhang te versterken, initiatieven te ondersteunen en waar nodig mee te ontwikkelen is de verwachting dat meer buurtbewoners er gebruik van gaan maken en dat meer buurtbewoners zelf een bijdrage gaan leveren, waardoor er aange- name en leefbare buurten ontstaan. BGW is samen met Alcander trekker van het plan voor de inrichting en uitvoering van buurtsteun. In alle buurten is in 2015 een start gemaakt. De aanpak en het tempo is in alle buurten verschillend en op maat van de buurt. Dit proces vraagt een langjarige aanpak.

Wethouder in de buurt Om het buurtwethouderschap invulling en elan te geven, is elke wethouder in 2015 ten minste 1 à 2 keer als buurtwethouder in ‘zijn’ buurt geweest; zichtbaar en benaderbaar. Tijdens zijn bezoek, dat meestal een mid- dag- en avondprogramma had, heeft de wethouder intensief contact gehad met personen, organisaties en ondernemers in de buurt. Het college krijgt hiermee breed voeling met wat in de buurten leeft en speelt.

79 Buurtactieregeling Eén van die vernieuwingen was de invoering van een subsidieregeling voor bewonersinitiatieven, onder de naam Buurtactieregeling. De regeling gold bij wijze van proef voor het jaar 2015.

Inmiddels is de regeling geëvalueerd. In 2015 zijn 92 aanvragen ingediend. Hiervan zijn er 57 toegekend, 29 afgewezen, 4 ingetrokken of buiten behandeling gesteld. De maximale bijdrage van € 5.000 werd één keer toegekend. De gemiddelde bijdrage bedroeg € 1.400. De conclusie luidt dat de regeling tot het gewenste doel heeft geleid: Meer bewoners hebben samen activiteiten ondernomen, en dat heeft tot meer sociale cohesie geleid.

Kaders voor Buurtorganisaties De Heerlense buurtorganisaties krijgen met hun jaarlijkse subsidietoekenning een maatschappelijke ‘opdracht’ mee, verwoord in de Kaders voor Buurtgericht Werken. De huidige kaders waren niet meer actueel. Het nieuwe beleidskader voor buurtorganisaties is in 2015 in samenspraak met hun vertegenwoordigers ontwikkeld en vervolgens vertaald en door het College vastgesteld in een ‘Beleidsregel Subsidieverlening Buurtorganisaties’. Dit geeft deze organisaties het nodige houvast om hun doelstellingen om de sociale cohesie in de buurten te bevorderen te bereiken en sluit aan bij de ontwikkeling om buurtnetwerken en bewonersinitiatieven actief te faciliteren en ondersteunen.

Buurtcoöperatie Vrieheide Uit het coalitieakkoord volgt de opdracht om de Buurtcoöperatie Vrieheide te ondersteunen. Besloten is om gedurende vier jaar een subsidie toe te kennen. In 2015 is dat conform plan uitgevoerd.

Visie voor een gebiedsgerichte aanpak Er is een start gemaakt met een inventarisatie van de verschillende werkwijzen die worden gehanteerd in het werken met de buurten. Aan de hand van deze inventarisatie wordt in 2016 bepaald of er een gemeentelijke visie op een gebiedsgerichte aanpak nodig is. Tegelijkertijd is Buurtgericht Werken actief betrokken bij een aantal andere kernthema’s van programma’s die een dergelijke aanpak tot doel hebben, zoals: programma’s 3D’s, Herstructurering en Leefomgeving.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Buurtgericht Werken wordt hieronder weergegeven:

Programma 5 Lasten Baten Saldo Resultaat BESTUUR EN DIENST- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 VERLENING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Buurtgericht Werken -560 -560 -487 0 0 0 -560 -560 -487 73

Bedragen x € 1.000

Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Buurtgericht werken verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Buurtgericht Werken Buurtgericht Werken 73 0 73 Totaal Buurtgericht Werken 73 0 73 Bedragen x € 1.000 De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Buurtgericht werken Aan de buurtorganisaties zijn minder subsidies verleend dan geraamd, door achter- 73 I blijvende aanvragen. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

80 Kernthema Dienstverlening

Inleiding In 2015 is onze dienstverlening op een hoog niveau gehandhaafd. Producten en diensten voldoen ruim aan de wettelijke eisen en de door burgers verwachte kwaliteiten. Dit blijkt onder andere uit ons klanttevredenheidson- derzoek. Het digitale kanaal is verder doorontwikkeld in gebruiksgemak en uitgebreid met meer digitale producten. Dit past bij onze doelstelling het digitale kanaal als voorkeurskanaal in te zetten. Tegelijkertijd hebben we het aantal locaties beperkt, in 2015 zijn de stadsdeelwinkels Hoensbroek en Heerlerheide voor het laatst voor gemeentelijke producten open geweest. Hiermee concentreren we de fysieke dienstverlening tot 1 locatie zijnde het gemeentehuis, in Heerlen Centrum.

Wat hebben we bereikt?

Binnen het kernthema Dienstverlening stellen we ons als doel de mate van tevredenheid over geleverde producten en diensten aan burgers, bedrijven en instellingen op een hoog niveau te houden. Dit doen wij door op professionele en klantgerichte wijze om de individuele dienstverlening met de geldende behoefte mee te laten veranderen. De dienstverlening wordt gewaardeerd met een ruime voldoende. Met name het gebruik van de zogenaamde e-formulieren scoort een ruime 8.

Wat hebben we gedaan?

Het digitale kanaal (ons voorkeurskanaal) is verder doorontwikkeld in gebruiksgemak en uitgebreid met meer digitale producten. In 2015 is een nieuwe website ingevoerd, waarin toptaken een belangrijke plek hebben. De promotie van het digitale kanaal is in 2015 anders aangepakt. Niet (alleen) meer via de traditionele middelen, maar ook via digitale promotie. Omdat we het digitale kanaal als voorkeurskanaal zien, bieden we minder ana- loge formulieren aan.

De verdergaande digitalisering heeft onder meer bijgedragen aan het besluit van de gemeenteraad om, na jarenlange discussie, de stadsdeelwinkels Hoensbroek en Heerlerheide te sluiten. De sluiting is door ons per 1 januari 2016 geëffectueerd. Dit heeft tot gevolg dat het fysieke klantcontact steeds verder afneemt. Deze tendens zal de komende jaren doorzetten. Tevens is uitvoering gegeven aan de motie zoals deze op 1 december 2015 door de raad is aangenomen. Dit betekent dat vanaf 1 januari 2016 kwetsbare groepen door buurthulpen ondersteund worden indien men niet zelfstandig een product bij Publiekszaken kan afnemen.

Ingevolge de Wet ruimtelijke ordening mogen geen leges worden geheven voor de toets aan het bestemmingsplan indien het bestemmingsplan ouder is dan 10 jaar. In Heerlen is sprake van bestemmingsplannen ouder dan 10 jaar hetgeen leidt tot een derving van legesinkomsten. In 2015 is conform het actualisatieprogramma bestemmingsplannen verdere uitvoering gegeven aan het actualiseren van de op ons grondgebied vigerende bestemmingsplannen. We liggen op koers om conform het actualisatieprogramma bestemmingsplannen in 2023 geheel actueel te hebben. Daarnaast is op basis van de tot nu toe gevormde jurisprudentie onduidelijk of de bepaling van de Wet ruimtelijke ordening uitsluitend ziet op de leges voor de planologische toets of op de gehele leges. Indien dat laatste het geval zou zijn, dan leidt dit tot een aanzienlijk financieel risico totdat de bestemmingsplannen actueel zijn.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Dienstverlening wordt hieronder weergegeven:

Programma 5 Lasten Baten Saldo Resultaat BESTUUR EN DIENST- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 VERLENING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Dienstverlening -8.210 -7.552 -7.984 4.041 3.945 4.447 -4.168 -3.606 -3.537 70

Bedragen x € 1.000

81 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Dienstverlening verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Dienstverlening Algemeen Bestuur 4 0 4 Algemene Baten & Lasten Huisvesting 80 0 80 Juridisch Advies 48 6 54 Dienstverlening Ondernemers & Burgers -564 496 -68 Totaal Dienstverlening -432 502 70 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Algemene Baten & Lasten Het saldo op deze post wordt veroorzaakt door het overhevelen en (af)ramen van 80 I de taakstellingen/ombuigingen over de diverse producten heen. Over alle programma's heen is het totaal van deze verschillen budgettair neutraal. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Dienstverl. Ondernemers De Rijksleges zijn verhoogd waardoor er enerzijds meer inkomsten zijn en ander- -276 233 S & Burgers zijds meer afdrachten aan het Rijk hebben plaatsgevonden. Het saldo op deze post wordt veroorzaakt door het overhevelen en (af)ramen van -212 I de taakstellingen/ombuigingen over de diverse producten heen. Over alle programma's heen is het totaal van deze verschillen budgettair neutraal. De hogere lasten worden veroorzaakt doordat er een inschatting is gemaakt op de -155 I invorderbaarheid van een aantal (dubieuze) debiteuren. Hieruit blijkt dat een storting in de voorziening noodzakelijk is. Er zijn minder uren besteed aan dit product dan begroot. 72 I De Waterschapsverkiezingen en Provinciale verkiezingen hebben op één dag 100 I plaatsgevonden waardoor werkzaamheden gecombineerd konden worden en kosten bespaard zijn. Het aantal ingediende omgevingsvergunningen is (vooral tegen het einde van het 144 I jaar) toegenomen, waardoor meer leges zijn ontvangen. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

82 Kernthema Middelen

Financiering Onder de financieringsfunctie verstaan we alle activiteiten die voorzien in de vermogensbehoefte van de gemeente. Naast het aantrekken van geldleningen en het uitzetten van geldmiddelen valt hieronder het beheersen van de financiële risico’s die gepaard gaan met de geldstromen, de financiële posities en de vermogenswaarden. De financieringsfunctie moet ervoor zorgen dat er altijd voldoende geld beschikbaar is om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. Uitkeringen moeten op tijd worden betaald, evenals subsidies, salarissen en facturen van derden. Hiervoor worden op maandbasis kortlopende geldleningen aangetrokken. Om investeringen in de stad mogelijk te maken, worden langlopende geldleningen aangetrokken.

Treasury van de gemeente Heerlen dient uitsluitend de lokale publieke taak en voert een zo prudent mogelijk beleid binnen de kaders die zijn gesteld in de Wet fido.

Heerlen heeft structureel deelgenomen aan het periodieke overleg van treasurers van 100.000+ gemeenten. Tevens zijn wij als gemeente Heerlen lid van de Dutch Association of Corperate Treasurers (DACT). Voorts is vanuit treasury gedurende 2015 intensief contact onderhouden met geldverstrekkende en bemiddelende partijen op de gelden kapitaalmarkten. Deze contacten waren gericht op ontwikkelingen op de financiële markten (bijvoorbeeld renteniveaus en kredietwaardigheden van tegenpartijen).

Het bewaken van de renterisiconorm. De renterisiconorm houdt in, dat de jaarlijks verplichte aflossingen en de renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Deze norm hebben wij niet overschreden.

Ter beperking van het renterisico is in de wet Fido een norm opgelegd ten aanzien van de korte schuld, de zogenaamde kasgeldlimiet. De kasgeldlimiet is binnen de norm van drie achtereenvolgende kwartalen gebleven.

In 2015 is kort vreemd vermogen omgezet naar lang vreemd vermogen voor een bedrag van € 45 miljoen. Dit was noodzakelijk vanwege een eventuele overschrijding van onze kasgeldlimiet langer dan een periode van 3 kwartalen. Dit houdt in dat we op basis van de voorschriften geen kort geld meer op de geldmarkt mogen lenen, maar in de financieringsbehoefte moeten voorzien door langlopende lening(en) aan te trekken. Deze lening(en) werden afgesloten ter indekking van huidige/toekomstige aflossingen die betrekking hebben op de huidige langlopende portefeuille en ter de indekking van een eventuele overschrijding van de kasgeldlimiet in 2015.

Voor nadere informatie verwijzen wij naar de paragraaf financiering.

Dividend In de primitieve begroting 2015 was in totaliteit een bedrag van € 784.430 begroot aan dividend BNG, dividend Enexis en rendement op financiering Enexis. In werkelijkheid is in 2015 een totaalbedrag aan dividend BNG, dividend Enexis en rendement op financiering Enexis ontvangen van € 664.692. Het negatieve verschil van € 119.738 is met name toe te wijzen aan een lagere dividenduitkering van de BNG.

De aandeelhoudersvergaderingen (onder andere de BNG en VEGAL) zijn in 2015 bezocht.

Voor nadere informatie verwijzen wij naar de hoofdstuk algemene dekkingsmiddelen, onderdeel dividend.

Wat heeft het gekost? Het totale resultaat van het kernthema Middelen wordt hieronder weergegeven:

Programma 5 Lasten Baten Saldo Resultaat BESTUUR EN DIENST- Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening 2015 VERLENING begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 2015 2015 2015 2015 2015 Middelen -14.394 -23.295 -28.533 293.429 297.509 303.531 279.036 274.214 274.998 784

Bedragen x € 1.000

83 Het saldo van de lasten en baten van het kernthema Middelen verdeeld naar producten is als volgt:

Kernthema Product Lasten Baten Resultaat Middelen Algemene Uitkeringen 0 1.750 1.750 Belastingen Baten 0 210 210 Beleggingen/Deelnemingen Progr. 5 -2 63 61 Financiële Producten -23 338 314 Geldleningen 15 7 22 Gemeentearchief/Streekarchief 24 36 61 Grondbedrijf -3.941 3.632 -310 Informatievoorziening -691 124 -567 Parkeren baten 0 40 40 Uitvoeringskosten belastingen -24 -173 -197 Vastgoed 162 -121 41 Vastgoedmanagement -21 19 -2 Alg. Baten & Lasten Prog. 5 Profes. -737 98 -639 Totaal Middelen -5.238 6.022 784 Bedragen x € 1.000

De afwijkingen per product groter dan € 50.000 worden hieronder toegelicht:

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Algemene Uitkeringen Door de ontwikkeling van het gemeentefonds 2015 en een afrekening over voor- -205 I gaande jaren is op dit product minder inkomsten ontvangen dan geraamd. In de decembercirculaire is een (eenmalige) verhoging van de uitkering Decentra- 1.958 I lisatie en Integratie Uitkeringen (DU/IU) en taakmutaties opgenomen. Hiervoor dienen in 2016 diverse activiteiten te worden uitgevoerd; in het raadsvoorstel is dit derhalve als voorstel resultaatbestemming opgenomen. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Belastingen Baten Door BsGW zijn meer belastingaanslagen opgelegd. 160 I Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Beleggingen/Deelnemin- Het rendement op de bruglening (bij verkoop Essent in 2009 verleend) aan Enexis is 63 I gen Progr. 5 hoger dan begroot Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Financiële Producten Dit betreft het financieringsvoordeel op de kapitaallasten. Dit voordeel onstaat door 299 I een verschil tussen de feitelijk betaalde rente en de voorcalculatorische (interne) rekenrente op de activa (onderdeel kapitaallasten) Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Grondbedrijf Conform de richtlijnen van het BBV worden alle mutaties van het grondbedrijf -3.941 3.632 I op het product grondbedrijf verantwoord en aan het eind van het jaar doorgeboekt naar de onderhanden werk positie op de balans. Zie paragraaf grondbeleid voor de inhoudelijke toelichting en verantwoording. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Informatievoorziening Door de vertraagde invoering van Gemeenschappelijke Regeling Gegevenshuis zijn -156 I de kosten voor de gemeente op dit product hoger. Met name de overschrijding van ICT (€ 400) en portokosten (€ 95), veroorzaken -501 S deze hogere lasten. Het saldo op deze post wordt veroorzaakt door het overhevelen en (af)ramen van 106 I de taakstellingen/ombuigingen over de diverse producten heen. Over alle programma's heen is het totaal van deze verschillen budgettair neutraal. Het te kort bij GR Parkstad IT is hier "tijdelijk geparkeerd" en zal volgend jaar door -140 I alle deelnemers worden gedragen. Inkomsten voor geleverde ICT diensten aan niet Parkstadt IT deelnemers. 124 I Bedragen x € 1.000

84 Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Uitvoeringskosten belas- De baten rioolheffing (via BsGW) zijn lager uitgevallen. -141 I tingen Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Vastgoed Minder calamiteitenonderhoud zorgt voor een voordeel op het klein onderhoud. 200 I Als gevolg van diverse afrekeningen ontstaat op de energiekosten een voordeel. 105 I Lagere kapitaallasten als gevolg van het verlengen van de afschrijvingstermijn. 65 I Door hogere onderhoudsuitgaven van het Glaspaleis ontstaat deze overschrijding; -194 I dit wordt gefinancierd uit de reserve (zie product bestemming) Dit nadeel ontstaat als gevolg van de stopzetting van een aantal huurcontracten o.a. -221 S het Atrivé gebouw. Er is een voordeel behaald op de huurinkomsten van de BMV Heerlerheide welke 100 S voor 2015 niet in de begroting was opgenomen. Bedragen x € 1.000

Product Afwijkingen worden vnl. veroorzaakt door Lasten Baten I/S Alg. Baten & Lasten De concernbezuinigingen zijn voor een deel niet ingevuld. -245 I Prog. 5 Profes. De maandelijkse inhoudingen van de vakantietoelagen laten een voordeel zien. Dit 70 I voordeel is het gevolg van de systematiek dat geen gelden van salarissen naar het volgend jaar mogen worden overgeheveld. Na een berekening van de dubieuze debiteuren is een dotatie in de hiervoor ge- -262 I vormde voorziening noodzakelijk De calculatie verschillen worden veroorzaakt door de overheveling en (af)ramen -230 I van de taakstellingen/ombuigingen. Concernbreed is het totaal van deze verschillen budgettair neutraal. Bedragen x € 1.000

+=voordeel/-=nadeel

85 86 3. Paragrafen

3.1 Lokale heffingen

Algemeen In deze paragraaf zijn de lokale heffingen opgenomen waarvan de besteding zowel gebonden als niet gebonden is. Gebonden besteding betreft opbrengsten die alleen bestemd zijn voor het doel waarvoor zij geheven zijn en hebben betrekking op afvalstoffenheffing, rioolheffing en leges. Niet gebonden besteding betreft opbrengsten die tot de algemene middelen van de gemeente worden geteld en hebben betrekking op onroerende zaakbelasting, precariobelasting, hondenbelasting, parkeeropbrengsten en toeristenbelasting. De opbrengsten van de gebonden bestedingen zijn geoormerkt voor specifieke doeleinden en mogen een kostendekkendheidspercentage van 100% niet overstijgen. Met kostendekkendheidspercentage wordt bedoeld: het percentage van de lasten (inclusief kwijtschelding) voor zover deze worden gedekt door de netto-opbrengsten. Netto-belastingopbrengsten zijn de belastingopbrengsten gecorrigeerd voor oninbaarheid.

Conform artikel 10 Besluit Begroting en Verantwoording zijn in de paragraaf opgenomen; de geraamde inkomsten, het beleid ten aanzien van de lokale heffingen, een overzicht van de diverse heffingen, een aanduiding van de lokale lastendruk en het kwijtscheldingsbeleid.

Overzicht gerealiseerde opbrengst belastingen en heffingen Daar waar het belastingen betreft hebben de onderstaande cijfers betrekking op opgelegde aanslagen, inkomsten voorgaande jaren en nog op te leggen aanslagen. De kwijtscheldingen en oninbare bedragen zijn niet in mindering gebracht. Dit wil zeggen dat er sprake is van zogenaamde bruto-opbrengsten. Verschillen tussen realisatie en deze bijgestelde ramingen worden in tabel 2 weergegeven. In de navolgende paragrafen worden de verschillen tussen de begroting en de realisatie ver- klaard. Voor alle heffingen die door de BsGW worden uitgevoerd (Ozb, hondenbelasting, precariobelasting, toeristenbelasting, afvalstoffenheffing en rioolheffing) geldt dat er overlopende posten zijn opgenomen. Hierdoor is het moeilijk om een trend(breuk) te herkennen. Ten tijde van de volgende zomernota bestaat een duidelijker beeld met betrekking tot deze heffingen.

Tabel 1 De gerealiseerde inkomsten

Heffing Gerealiseerde opbrengst bedragen x € 1.000 Belastingjaar 2012 2013 2014 2015 Niet gebonden heffingen A.) Onroerende zaakbelasting 18.146 18.572 18.947 19.482 B.) Hondenbelasting 782 763 750 790 C.) Precariobelasting 370 346 339 302 D.) Toeristenbelasting 172 185 170 183 E.) Parkeren en fiscalisering parkeerboetes 2.059 2.200 2.126 2.184 Subtotaal 21.529 22.066 22.332 22.941 Gebonden heffingen Milieuheffingen F.) Afvalstoffenheffing 12.244 11.787 10.879 11.000 G.) Rioolheffing totaal 7.407 7.605 8.383 8.783 Subtotaal 19.651 19.392 19.262 19.783 Overige heffingen: H.) Algemene dienstverlening 1.092 964 881 938 I.) Omgevingsvergunning 3.303 1.721 1.292 1.711 J.) Europese dienstenrichtlijn 71 70 65 48 K.) Woonwagenrechten 23 24 24 24 L.) Begraafrechten 470 505 394 481 M.) Marktgelden 222 217 202 203 Subtotaal 5.181 3.501 2.858 3.405 Totaal 46.361 44.959 44.452 46.129

87 Tabel 2 Verschil begroting/rekening

Heffingen Begroting Rekening* Verschil t.o.v. 2015 2015 Begroting + = voordeel bedragen x € 1.000 - = nadeel

Niet gebonden heffingen A.) Onroerende zaakbelasting 19.212 19.482 270 B.) Hondenbelasting 762 790 28 C.) Precariobelasting 280 302 22 D.) Toeristenbelasting 183 183 0 E.) Parkeren en fiscalisering parkeerboetes 2.089 2.184 95 Subtotaal 22.526 22.941 415 Gebonden heffingen Milieuheffingen: F.) Afvalstoffenheffing 11.110 11.000 - 110 G.) Rioolheffing 8.924 8.783 - 141 Subtotaal 20.034 19.783 - 251 Overige heffingen H.) Algemene dienstverlening 940 938 -2 I.) Fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning 1.567 1.711 144 J.) Europese dienstenrichtlijn 35 48 13 K.) Woonwagenrechten 47 67 20 L.) Begraafrechten 468 481 13 M.) Marktgelden 200 203 3 Subtotaal 3.257 3.448 191 Totaal 45.817 46.172 355 * BsGW spreekt verwachting uit dat alle begrote bedragen binnenkomen. De systematiek (manier van rapporteren) wijkt af van voorheen bij GBRD, hierdoor zijn nog te ontvangen bedragen meegenomen in de rekening. Risico bestaat dat deze bedragen niet geheel binnenkomen de komende jaren. Continu in gesprek met BsGW om systematiek te verbeteren.

Gerealiseerd beleid ten aanzien van de lokale heffingen De kaders voor de heffing en invordering van gemeentelijke belastingen zijn met name te vinden in de Gemeentewet, de wet Waardering Onroerende Zaken, de wet Milieubeheer, de Algemene wet inzake rijksbelas- tingen, de Algemene wet bestuursrecht en de invorderingswet 1990. De belastingverordeningen en de Leidraad Invordering van de gemeente zijn hierop gebaseerd. De belastingverordeningen 2015 zijn door de raad vastgesteld op 6 november 2014. Alle analyses zijn verricht ten opzichte van de primaire begroting, behalve bij ozb en algemene dienstverlening aangezien er voor deze posten een bijstelling middels de zomernota heeft plaatsgevonden.

Onroerende zaakbelastingen (OZB) De realistatie laat een overschot van € 270.000 zien ten opzichte van de begroting. Er kunnen nog restkohieren worden opgelegd en tevens kan bezwaar en beroep nog zorgen voor een vermindering van dit bedrag.

Hondenbelasting De hondenbelasting laat een overschot van € 28.000 zien ten opzichte van de begroting. Het lijkt erop dat de controles die BsGW uitvoert een licht effect hebben op het aangiftemoraal van inwoners waardoor er ten opzichte van 2014 weer een lichte stijging is waar te nemen.

Precariobelasting Ook voor wat betreft de precariobelasting is een minimaal overschot te melden op de begroting. Ten opzichte van de realisatie van voorgaande jaren is een lichte daling te zien, maar dit was al verwacht naar aanleiding van de pilot in het centrum van Heerlen de afgelopen jaren. De begroting was daar reeds op aangepast, maar de terugloop van de inkomsten was toch minder dan verwacht.

88 Toeristenbelasting De toeristenbelasting 4e kwartaal 2015 wordt nog opgelegd in 2016. Er is naar aanleiding van de rapportages van de BsGW geen afwijking ten opzichte van de begroting te melden of te verwachten. De resterende post (€ 40.700) is meegenomen als ‘nog te onvangen’ in 2016.

Parkeren en fiscalisering parkeerboetes In totaliteit laat deze post een meeropbrengst van € 95.000 zien ten opzichte van de begroting. De parkeeropbrengsten met betrekking tot betalen aan de meter zijn € 39.000 hoger dan begroot. De inkomsten liggen in lijn met die van de afgelopen jaren. Zie onderstaand staafdiagram voor het verloop van de afgelopen jaren. Voor wat betreft de fiscalisering parkeerboetes is er door een effectievere personele inzet op het fiscaal verbaliseren voor € 70.000 meer aan bekeuringen opgelegd dan geraamd. Zowel de gehandicaptenparkeerkaarten als de afgegeven parkeervergunningen laten een minimale minderopbrengst zien ten opzichte van de begroting, namelijk respectievelijk € 3.000 en € 11.000.

Afvalstoffenheffing Uit de rapportage van de BsGW blijkt dat 2015 op dit moment een minderopbrengst laat zien van € 110.000 ten opzichte van de begroting. DIFTAR 2015 wordt in het jaar 2016 opgelegd, een bedrag van € 3.000.000 is daarom meegenomen als nog te ontvangen bedrag.

Rioolheffing De inkomsten van de rioolheffing liggen € 141.000 lager dan begroot. Conform rapportage BsGW blijkt dat nog een aantal aanslagen met betrekking tot 2015 opgelegd moeten worden. Het aantal bezwaren met betrekking tot rioolheffing laat ook een lichte toename zien.

Algemene dienstverlening De realisatie ligt in lijn van de begroting.

Fysieke leefomgeving/omgevingsvergunning Er is een meeropbrengst gerealiseerd van € 144.000. Het aantal vergunningsaanvragen is nagenoeg gelijk gebleven, echter het betrof vaak plannen die groter van omvang zijn waardoor in verhouding meer leges opgelegd worden.

Europese dienstenrichtlijn Hieronder vallen met name de verleende vergunningen met betrekking tot Drank & Horeca. Er is een meeropbrengst gerealiseerd van € 13.000 ten opzichte van de begroting. Vorig jaar was er al een lichte toename van het aantal vergunningen op dit te zien en dat heeft ook in 2015 doorgezet. Evenementen zijn vanaf 2015 legesvrij.

89 Woonwagenrechten Op de totale post is een meeropbrengst van € 20.000 gerealiseerd. Dit valt uiteen in een meeropbrengst van circa € 16.000 uit huuropbrengsten en een meeropbrengst van circa € 4.000 uit heffingen en rechten.

Begraafrechten Er is een minimale meeropbrengst van € 13.000 te melden ten opzichte van de begroting. Dit ligt nagenoeg in de lijn van de begroting. Hieronder een overzicht van het verloop van de opbrengsten voor de jaren 2012-2015, het lijkt er hierbij op dat het jaar 2014 een trendbreuk was en dat de opbrengsten in 2015 weer toegenomen zijn tot de lijn van de afgelopen jaren.

Marktgelden De gerealiseerde marktgelden laten een minimale meeropbrengst van circa € 3.000 zien en liggen dus in lijn met de begroting. Na jaren van terugloop lijken de inkomsten zich gestabiliseerd te hebben.

90 Tabel 3 Tarieven

Heffing Belastingjaar Bedragen in euro 2012 2013 2014 2015 Onroerende-zaakbelastingen: - gebruikers: a. niet-woningen 0,152621 0,166357 0,176472 0,183143

- eigenaren: a. woningen 0,160146 0,167353 0,177528 0,184239 b. niet-woningen 0,205129 0,223591 0,237185 0,246151

Hondenbelasting: - 1e hond 70,80 72,36 73,68 76,00 - 2e hond 202,80 207,36 211,08 217,60 - 3e en verdere honden 404.40 413,52 420,96 433,80 - kennel 1.082,88 1.107,24 1.127,04 1.161,20

Rioolheffing gebruikers: - 0/200 m3 79,68 81,84 90,60 96,12 - 201/400 m3 147,24 151,20 167,52 177,72

Rioolheffing eigenaren: - per eigendom 69,84 72,00 79,20 83,88

Afvalstoffenheffig: - 1-persoons huishoudens 174,72 171,12 148,92 153,83 - 2-persoons huishoudens 216,60 212,28 184,8 190,75 - >2-persoons huishoudens 258,48 262,32 220,44 227,67 Tarief per lediging 3,40 en 4,60 3,40 en 4,60 3,40 en 4,60 5,35 en 7,25 en GFT gratis

Diverse leges: - Huwelijk 203,90 208,50 212,30 215,50 - Attestatie de Vita 15,00 15,40 15,70 16,00 - Rijbewijs 39,70 43,80 38,45 38,45 - Paspoort 48,70 50,35 50,35 67,10 - Europese reiskaart 40,05 41,90 41,90 53,05

Bouwleges: - Bouwkosten tot € 25.000 210,00+ 210,00+ 210,00+ 15/500 15/500 15/500 - Bouwkosten tot € 250.000 staffeling staffeling staffeling vanaf 2012 vanaf 2012 vanaf 2012 - Bouwkosten > € 250.000 m.i.v. 2009 tot anders opgebouwd anders opgebouwd anders opgebouwd € 10.000.000

Bouwkosten van € 45.000 1.540,00 Bouwkosten van € 140.000 4.255,00 Bouwkosten van € 1.000.000 27.085,00

Marktgelden: (per marktdag per mtr front) - kraam 2 m diep: a. Heerlerheide 1,93 1,97 2,01 2,07 b. Hoensbroek 2,09 2,14 2,18 2,24 c. Heerlen 2,25 2,30 2,34 2,42 - kraam 4 m diep: 2,89 2,96 3,01 3,11

91 Heffing Belastingjaar Bedragen in euro 2012 2013 2014 2015 Begraafrechten: - begraafrecht 613,50 613,50 624,50 633,92 - huurrecht (10 jaar) 1.840,50 1.840,50 1.873,50 1.901,40 - gedenkteken 296,60 296,60 301,90 306,50

Toeristenbelasting: - per overnachting 1,15 1,15 1,15 1,25

Parkeerbelasting: Bij max. parkeerduur van: 1. een uur (in stadscentrum) 2,00/ uur 2,00/ uur 2,00/ uur 2,00/ uur 2. twee uur: - in stadscentrum 2,00/ uur 2,00/ uur 2,00/ uur 2,00/ uur - buiten stadscentrum 1,80/ uur 1,80/ uur 1,80/ uur 1,80/ uur 3. twaalf uur 1,80/ uur 1,80/ uur 1,80/ uur 1,80/ uur met max. met max. met max. met max. 5,40 5,40 5,40 5,40

Parkeervergunning: 1. voor bewoners 10,10/ mnd 10,10/ mnd 10,30/ mnd 10,50 2. voor bedrijven 13,50/ mnd 13,50/ mnd 14,50/ mnd 14,80 Parkeerboete 54 56 58 59

Aanduiding van de lokale lastendruk In het onderstaande overzicht zijn de woonlasten van een meerpersoonshuishouden opgenomen voor de jaren 2012-2015, aangevuld met de procentuele stijging of daling ten opzichte van het voorgaande belastingjaar. Hierbij is gekozen voor een vergelijking met andere (grotere) Limburgse gemeenten. De stijging ten opzichte van 2014 lijkt fors, aangezien in dat jaar een daling ingezet was.

Belastingjaar 2012 2013 2014 2015 Gemeente bedragen % bedragen % bedragen % bedragen % Sittard/Geleen 691 2,5% 718 3,9% 728 1,4% 736 1,1% Maastricht 711 2,2% 745 4,8% 705 -5,4% 724 2,7% Heerlen 700 -0,6% 708 1,1% 692 -2,3% 725 4,8% Landgraaf 683 1,2% 729 6,7 % 738 1,2% 743 0,7% Kerkrade 665 0,2% 657 -1,2% 654 -0,4% 685 4,7% Venlo 703 2,5% 738 5,0% 732 -0,8% 746 1,9% Landelijk gemiddelde 683 697 2,0% 704 1,0% 716 1,7% *Bron COELO atlas (gedrukte versie)

Het volgende overzicht geeft inzicht in de ontwikkeling van de woonlasten, voor een meerpersoonshuishouden, in de periode tussen 2012 en 2015. Hieruit blijkt dat in voornoemde periode de lasten voor de bewoners van de gemeente Heerlen gedurende de gehele periode minimaal zijn gestegen.

Gemeente Ontwikkeling woonlasten 2012-2015 Sittard/Geleen 6,5% Maastricht 1,8% Heerlen 3,6% Landgraaf 7,8% Kerkrade 3,0% Venlo 6,1%

Beschrijving van het gerealiseerde kwijtscheldingsbeleid Het gemeentelijk beleid ten aanzien van het verlenen van kwijtschelding van gemeentelijke belastingen is gericht op kwijtschelding van de woonlasten die voor de burger niet verwijtbaar zijn. Dit zijn de rioolheffing voor het gebruikersdeel en de afvalstoffenheffing. Voor de afvalstoffenheffing van extra containers wordt geen kwijtschelding verleend.

92 Voor de categorie belastingplichtingen die in twee voorafgaande jaren volledige kwijtschelding kregen en die op het moment van opleggen van de aanslag nog een uitkering in het kader van de Wet Werk en Bijstand ontvingen, wordt automatisch kwijtschelding verleend. Belastingplichtigen die in het voorafgaande jaar gehele of gedeeltelijke kwijtschelding hebben ontvangen en die niet in aanmerking komen voor automatische kwijtschelding, kregen automatisch het aanvraagformulier toegestuurd.

De kwijtscheldingsverzoeken zijn geautomatiseerd en worden vergeleken met bestanden van de Stichting Inlichtingenbureau opgericht door het Ministerie van Sociale Zaken (een samenwerkingsverband tussen Belastingdienst, UWV en Rijksdienst voor het wegverkeer).

Toegekend bedrag voor kwijtschelding 2015: Voor 2015 bedraagt de realisatie aan kwijtscheldingen voor riool en afval € 1.577.414. In de begroting was een bedrag aan € 1.689.893 opgenomen. Het verschil van € 113.000 (afgerond) is gereserveerd, aangezien voor de DIFTAR 2015 de aanslagen in 2016 worden opgelegd en hier zal ook nog kwijtschelding op worden toegekend.

93 94 3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Weerstandsvermogen Deze paragraaf geeft de actuele stand van het weerstandsvermogen en de risico’s van de gemeente Heerlen weer. Het weerstandsvermogen geeft de mate aan, waarin de gemeente in staat is om de nadelige gevolgen van risico’s (financiële tegenvallers) op te vangen zonder dat het beleid moet worden gewijzigd. Het geeft inzicht in de robuustheid van de financiële positie van de gemeente.

Het weerstandsvermogen is in feite het vermogen om financiële tegenvallers op te vangen teneinde onze taken te kunnen voortzetten. Het resultaat voor bestemming over boekjaar 2015 is € 3,167 miljoen. Op dit resultaat worden de volgende mutaties in mindering gebracht: de motie Kerstens ad € 2,061 miljoen, de IBA gelden ad € 308.000, de storting in de 3D reserve ad € 270.000 en een storting in de reserve nog uit te voeren werkzaamheden ad € 720.000. Dit resulteert in een toevoeging ad € 17.000 aan de algemene reserve. Het ratio weerstandsvermogen per ultimo 2015 is dan 0,82.

Daar het weerstandvermogen met name wordt gebruikt voor toekomstige eventuele tegenvallers wordt in de jaarrekening 2015 ook een doorkijk gegeven tot ultimo 2016. In het boekjaar 2016 moeten we rekening houden met de volgende mutaties in onze algemene reserve. In 2016 wordt een bedrag in mindering gebracht t.g.v. Schunck de zogenaamde transitiekosten ad € 919.000 en overdracht activa van Schunck ad € 921.000. Tevens wordt een bedrag van inzake onttrekking Wijshof ad € 138.000 in mindering gebracht op de algemene reserve. Tevens worden een 3-tal voordelen t.g.v. onze algemene reserve verwerkt. Dit zijn het voordeel kapitaallasten ad € 1,294 miljoen, het jaarrekening resultaat WOZL ad € 700.000 en de 1e begrotingswijziging WOZL ad € 233.000.

Dit betekent met een doorkijk naar ultimo 2016, met de tot dusver bekende mutaties, een ratio van 0,83.

Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de benodigde weerstandscapaciteit (de ingeschatte risico’s) en de beschikbare weerstandscapaciteit ( de middelen die beschikbaar zijn om eventuele tegenvallers op te vangen). Het weerstandsvermogen wordt gevormd door de aanwezige middelen om de nadelige gevolgen van risico’s op te vangen.

Bij de rekening 2015 zijn risico’s geïnventariseerd, zoveel mogelijk gekwalificeerd en is vanuit deze gegevens het weerstandsvermogen bepaald.

Het weerstandsvermogen is als volgt berekend:

Beschikbare weerstandscapaciteit Ratio weerstandsvermogen = Benodigde weerstandscapaciteit (= max. of min. risicobedrag)

Op basis van de beschikbare weerstandscapaciteit (algemene reserve) is de ratio:

Rekening 2015 16,49 mln. (algemene reserve incl. reserve risico’s grondexploitaties) / 20,18 mln. (risicosimulatie) = 0,82

Doorkijk 2016 16,74 mln. (algemene reserve incl. reserve risico’s grondexploitaties) / 20,18 mln. (risicosimulatie) = 0,83

Beoordeling weerstandsvermogen Om de ratio voor het weerstandsvermogen te kunnen beoordelen wordt gebruik gemaakt van onderstaande waarderingstabel die in samenwerking tussen NAR en de Universiteit Twente is opgesteld. Op basis van bovenstaande berekening wordt het weerstandsvermogen van de gemeente Heerlen gewaardeerd op zo goed als voldoende. Dit betekent dat de gemeente Heerlen over voldoende vermogenspositie beschikt om haar risico’s in financiële zin af te dekken. De beschikbare weerstandscapaciteit is lager als de benodigde weerstandscapaciteit. En wordt bestempeld als matig.

95 Ratio weerstandsvermogen Waardering > 2 Uitstekend 1,4 < x < 2,0 Ruim voldoende 1,0 < x < 1,4 Voldoende 0,8 < x < 1,0 Matig 0,6 < x < 0,8 Onvoldoende < 0,6 Ruim onvoldoende

Zoals vermeld in de nota risico’s en weerstandsvermogen, welke is goedgekeurd door de raad, streeft de gemeente Heerlen naar een bandbreedte van het weerstandsvermogen van minimaal 0,8 en maximaal 1,2. Weerstandsvermogen is “niets meer en minder” dan de relatie tussen de risico’s en de weerstandscapaciteit. De risicobedragen worden in eerste instantie afgezet tegen de aanwezige algemene reserve. De algemene reserve, tevens de grootste voedingsbron van de weerstandscapaciteit, is leidend in dit verhaal. We streven naar een algemene reserve die voldoet aan de gestelde bandbreedte van 0,8 – 1,2. Het college krijgt de opdracht om bij zowel over- als onderschrijding van de bandbreedte binnen een termijn van een half jaar zorg te dragen dat de ratio binnen de bandbreedte valt. Een dergelijk voorstel wordt aan de raad ter besluitvorming voorgelegd. Met andere woorden we streven naar een weerstandsvermogen (algemene reserve) “op te bouwen” die een bijna één op één relatie heeft met het totaalbedrag aan risico’s die voorhanden zijn binnen onze gemeenten met een ruimte van 0,2 zowel negatief als positief.

Risico’s

Claims alle programma’s (I) Bij het uitoefenen van haar taken, wordt de gemeente regelmatig geconfronteerd met claims, van derden, die leiden tot juridische procedures. Deze claims kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op aanbestedingen, (loonkosten)subsidies, planschades óf op eerder toegekende schadevergoedingen. Het grootste deel van deze claims is niet verzekerd en de uitkomst van juridische procedures is moeilijk in te schatten.

Te nemen maatregel: Blijven monitoren zodat mogelijke risico’s vermeden worden.

Economische activiteit programma “economische stimulering” (S) De afgelopen periode is er een positieve ontwikkeling geweest bij het vestigen van nieuwe bedrijven respectievelijk het uitbreiden van bestaande bedrijven in het Heerlense. De economie vertoont een opleving en door een meer pro actieve acquisitie komt Heerlen steeds meer op de kaart te staan als aantrekkelijk investerings- gebied. Door de volledige zeggenschap over het bedrijventerrein Trilandis kan veel meer gestuurd worden op het aantrekken van bedrijven en daarin stimulerend zijn. Dit ziet er de komende tijd goed uit. Bij Avantis zijn de vestigingsresultaten ook nog nooit zo goed geweest. Toch is het risico aanwezig bij vertraging in de uitgifte van gronden en zal met name de grondprijs een issue vormen. Voor de locaties zoals Coriopolis, Autoboulevard en Emmaterrein draagt de gemeente als grondeigenaar zelf het volledige risico bij vertraging in de verkoop van gronden.

Te nemen maatregel: Wij blijven werken aan een goed profiel en aan optimale acquisitieprocessen. Datgene wat wij kunnen doen, wordt maximaal ingezet. Er zijn echter vele factoren die een positief besluit tot vestiging c.q. een investering bepalen. Factoren die door de gemeente resp. de aanbieder van een locatie niet of nauwelijks te beïnvloeden zijn.

Gemeentegaranties programma “leefomgeving + bestuur en dienstverlening” (S) De in het verleden geleden verliezen als gevolg van verleende gemeentegaranties zijn gedeeltelijk teruggevorderd. Zo heeft de gemeente in totaliteit € 874.000 aan inkomsten gegenereerd. De verliezen konden destijds voor 50% bij het Ministerie van VROM gedeclareerd worden, hetgeen ook is geschied. De gemeente loopt het risico dat het Rijk haar deel bij de gemeente opeist, ofwel € 438.500. Het is nog niet duidelijk of het Rijk dan de bijbehorende uitvoeringskosten in mindering zal brengen.

Voorts heeft de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen de garanties o.b.v. de gemeenschappelijke regeling tussen Heerlen en het B.L.G. niet overgenomen. Een eventueel verlies is 100% voor rekening van de gemeente. De gemeente Heerlen staat nog garant voor 10 leningen met een restant hoofdsom van € 94.000.

96 De komende jaren zullen deze garantieverplichtingen alleen maar afnemen omdat er geen garanties meer worden verstrekt op basis van de gemeenschappelijke regeling.

Te nemen maatregel: De risicopost gemeentegaranties wordt elk jaar door de gemeente geactualiseerd. De toepassing van verhaal (terugvordering van de in het verleden geleden verliezen als gevolg van verleende gemeentegaranties) en de hiermee gepaard gaande (ontvangen) gelden worden elk jaar apart geregistreerd en administratief vastgelegd c.q. verwerkt. Het risico van de openstaande leningen op basis van de gemeenschappelijke regeling tussen Heerlen en B.L.G. wordt elk jaar kleiner. Ook dit risico wordt elk jaar geactualiseerd en geanalyseerd om het risico beheersbaar te houden.

Projectenportefeuille programma “ruimtelijke ontwikkeling” (S) De beschikbare budgetten om een aantal infrastructurele en/of herstructureringsprojecten te realiseren zijn op middellange en lange termijn niet voldoende om alle voornemens te realiseren. (Her)prioritering van projecten is daarom noodzakelijk. Dit kan betekenen dat een aantal voorgenomen projecten stopgelegd c.q. getempori- seerd zal worden en dat gewekte verwachtingen bij derden mogelijk niet nagekomen kunnen worden. In hoeverre dit leidt tot schade is niet in te schatten. In Parkstadverband is momenteel een onderzoek gestart naar mogelijke planschade in relatie tot het deprogrammeren van eerder geplande woningen.

Reeds genomen maatregel: Een herprioritering van (woningbouw)projecten is doorgevoerd. Een aantal grondexploitatieprojecten zal hierdoor niet worden afgerond. Dit is in nagenoeg alle gevallen toe te schrijven aan de marktomstandigheden waardoor het plan, op basis waarvan de exploitatie was opgesteld, niet meer kan worden uitgevoerd. In al deze gevallen moet uit nadere studie blijken of en zo ja, wanneer alsnog opbrengsten voor deze locaties kunnen worden gegenereerd. De komende tijd wordt duidelijk welke financiële consequenties de herprioritering heeft.

Te nemen maatregel: Ook de woningbouwplannen die wel nog op de Parkstadprogrammeering staan en op relaisering wachten, worden beleidsmatig opnieuw tegen het licht gehouden.Hierbij worden -voor zover mogelijk- ook de juridische en financiële consequenties van het eventueel schrappen van plannen in kaart gebracht. De nieuwe Parkstadprogrammering is vastgesteld. Wanneer nieuwe plannen voor een project zijn opgsesteld, worden deze aan de raad ter besluitvorming voorgelgd inclusief de daaraan verbonden financiële consequenties. Alsdan moeten wellicht voorzieningen worden gevormd om deze financiële implicaties op te vangen.

Verbonden Partijen alle programma’s (S) Verbonden partijen voeren meestal gemeentelijke taken uit met een groot politiek belang. Ze leveren een forse bijdrage aan de realisatie van maatschappelijke doelen. Participatie in verbonden partijen levert de gemeente niet alleen voordelen op, maar ook financiële en bestuurlijke risico’s.

Te nemen maatregel: Het beleid conform de nota verbonden partijen uitvoeren. Om de voordelen optimaal te benutten en de risico’s te beheersen is aandacht voor de sturingsrelatie met en risicobeheersing bij verbonden partijen belangrijk.

Bodemsanering programma “ruimtelijke ordening” (S) De gemeente kan op enig moment te maken krijgen met een geval van ernstige en gezondheidsbedreigende bodemvervuiling waar onmiddellijk moet worden gesaneerd. In zo’n situatie, die tot nog toe niet is voorge- komen, worden de saneringskosten ten laste van de algemene reserve gebracht. Dit komt, statistisch gezien, ongeveer éénmaal in de vijf jaar voor en vergt dan enorm hoge kosten aan sanering. Afhankelijk van de grootte van de verontreiniging is dan al gauw te rekenen met enkele honderdduizenden euro’s aan kosten.

Te nemen maatregel: Door onderzoek aantonen wie de veroorzaker is van de vervuiling. De kosten worden vervolgens verhaald op de vervuiler.

97 Bestuurskracht programma Bestuur en Dienstverlening (S) Regionale samenwerking kan een risico met zich meebrengen. De mate waarin wij onze ambities tot uitvoering brengen en/of wij onze lobby doelstellingen bereiken is afhankelijk van het vermogen van de regio om als samenwerkende gemeenten samen op te trekken, middelen te verzamelen en de uitvoering op gang te krijgen. Ook op het gebied van operationele samenwerking zijn wij ook afhankelijk van onze buurgemeenten. Komt de samenwerking niet van de grond of loopt deze vast dan betekent dat niet alleen dat wij waarschijnlijk onze kwalitatieve doelen niet halen maar ook dat onze ombuigingsdoelen onder druk komen te staan.

Genomen maatregel: Voortgang in de samenwerking in Parkstadverband blijven sturen en monitoren. De nieuwe vorm van samenwerking in Parkstad is er een waarin de portefeuillehouders, colleges en gemeenteraden beter in positie worden gebracht. Dit maakt het mogelijk om veel meer vanuit de integraliteit van de gemeentelijke opgaven besluiten te nemen maar ook om samenwerkingen op te bouwen vanuit ‘coalitions of the willing’ waardoor de kans mis- lukken van samenwerkingen afneemt.

Woonwagenstandplaatsen programma “leefomgeving” (I) Er resteren nog een 50-tal standplaatsen in beheer en onderhoud bij de gemeente. In totaliteit zijn er 44 standplaatsen verkocht. Het is te verwachten dat nog een beperkt aantal standplaatsen aan bewoners kan worden verkocht. Ten gevolge van een aantal juridische vraagstukken omtrent huurinning en gedoogbeschikkingen inzake bouwsels, stagneert de voorgenomen overdracht van de resterende standplaatsen aan een of meer woningbouwcorporaties. Het risico heeft betrekking op het achterstallig onderhoud van de resterende plaatsen.

Te nemen maatregel: Huidige onderhoudstoestand continueren en actief sturen op overdracht.

Achterstand bij actualisering bestemmingsplannen programma “ruimtelijke ontwikkeling” (S) Het bestemmingsplan is het instrument bij uitstek om het ruimtelijk beleid te handhaven. Het bestemmingsplan moet om de 10 jaar geactualiseerd worden. Momenteel is er een achterstand ontstaan in het actualiseringspro- ces. Heerlen kent 33 plangebieden die cyclisch dienen te worden geactualiseerd. Binnen de mogelijkheden van Heerlen -mits de personele capaciteit tijdig op orde is- zal de inhaalactie zo’n 8 jaar doorlooptijd vergen.

De volgende risico’s doen zich voor: - het ontbreken van een adequaat ruimtelijk sturingsinstrument; - het ontbreken van een actueel bestemmingsplan kan leiden tot mislopen inkomsten.

Reeds genomen maatregel: Het actualiseren van bestemmingsplannen in de organisatie verankeren en het als een cyclisch proces integre- ren in de bedrijfsvoering.

Te nemen maatregel: De huidige werkwijze continueren.

WWB 2015 programma “sociale infrastructuur” Om alle uitkeringen te kunnen betalen ontvangen we jaarlijks, via een zogenaamde ‘verdeelmodel’, een budget van het rijk èn de kosten van de loonkostensubsidie. Beide bedragen komen als één budget uit het Macro Budget (BUIG). In 2015 is het Multi Niveau model van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) voor het eerst toegepast. Het nieuwe model is nog in ontwikkeling. In de loop van 2016 zal blijken of het model voor- of nade- lig uitpakt. Indien de uitkeringslasten het BUIG budget overschrijden geldt een eigen risico van 5%.

Te nemen maatregel: Blijvend monitoren (maandrapportage).

98 Doorontwikkeling 3 decentralisaties Met ingang van 2015 zijn de taken op het gebied van zorg, jeugd en participatie overgegaan van Rijk naar de gemeente. Gemeenten zijn daarbij niet alleen verantwoordelijk geworden voor de uitvoering van de zorgtaken, maar ook voor de kwaliteit en de risico’s ervan. De doorontwikkeling aan de 3 decentralisaties (transformatie) is nog in volle gang. Zowel inhoudelijk als financieel zijn er onzekerheden. Zo zijn onder andere de resultaten van de geleverde zorg niet direct meetbaar, hebben we te maken met veel partijen, is de ict nog niet op orde. Hieruit kan de conclusie getrokken worden dat de risico’s in het sociaal domein zijn anders dan het fysieke domein, en moeilijker in geld uit te drukken. Wettelijk hoeven deze risico’s (nog) niet in geld uitgedrukt te worden.

Reeds genomen maatregel - Een reserve ‘3 decentralisaties’ is gevormd om eventuele tegenslagen op te vangen. - Continue monitoring van in- en uitstroom gegevens, cliëntadministratie optimaliseren en op grond daarvan prognoses maken voor budgetbesteding. - Inzetten op zelfredzaamheid en versterken eigen kracht.

Te nemen maatregel Blijvend monitoren en frequent overleg met uitvoerders over kwaliteit, budgetbesteding en risico’s, informatievoorziening op orde, AO/IC verder uitbouwen

99 100 3.3 Onderhoud kapitaalgoederen

Wegen Doelstelling Op adequate wijze beheren en onderhouden van de verhardingen (wegen, straten, fietspaden, trottoirs/voetpaden en pleinen).

Wat hebben we gedaan in 2014? In 2015 is grootschalig asfaltonderhoud uitgevoerd aan circa 29.300 m2 verharding. We hebben minder uitgevoerd dan begroot (30.000 m2), omdat in de periode tussen de planning en uitvoering financiële middelen zijn gereserveerd voor overige gemeentelijke projecten waarbij het asfaltonderhoud wordt meegenomen.

We hebben onder andere grootschalig onderhoud uitgevoerd op de volgende wegen en straten of gedeelten hiervan: • Euregioweg, gedeelte tussen Kloosterweg en Schelsberg. Tevens ook aanpassing van de weginrichting aansluiting Kloosterweg met de Euregioweg. • UNO laan, gedeelte tussen Bokstraat en Europalaan. • UNO laan, gedeelte tussen Heerenweg en Nachtegaalstraat. • Akerstraat Noord, gedeelte tussen Passartweg en Demstraat. • Parkeerterrein bij (nieuwe) hockeyveld Kaldeborn. • Parkeerterrein Uilestraat. • Trottoir Apollolaan naast de schouwburg. • Fietspad en trottoir gelegen tussen de Geerstraat en Homerusstraat. • Herstraten diverse fietspaden.

De geplande onderhoudswerkzaamheden aan de Tichelbeekstraat en Henri Dunantstraat zijn uitgesteld na overleg met de Zorgvallei en worden, afhankelijk van de voortgang in de Zorgvallei, in de komende jaren opgepakt. Daarnaast is het gepland onderhoud aan de Amstenraderweg in 2015 toegevoegd aan het project Herinrichting Gebrookerplein, zodat er een betere afstemming is met betrekking tot de uitvoering.

Tevens heeft een bijdrage vanuit het grootschalig onderhoud plaats gevonden bij de realisatie van de volgende infrastructurele projecten: • Rioolrenovatie Burg. Waszinkstraat. • Rioolrenovatie Ruys de Beerenbroucklaan. • Rioolrenovatie Hommerterweg. • Reconstructie Euregioweg, gedeelte tussen Heerlerbaan en Rukkerweg, gezamenlijk project van de gemeenten Langraaf, Kerkrade en Heerlen.

Vanuit het klein onderhoud is onder andere verrekend: • Bijdrage aan Avantis Services voor het onderhoud bedrijventerrein Avantis. • Ontvangen inconvenientenvergoeding van Enexis. • Kleinschalig onderhoud aan asfalt en elementenverharding. • Herstel schade door vandalisme. • Waterschapslasten. • Eigen risico bij schadeclaims. • Herstel schade aan verhardingen door wortelopdruk bij bomen.

De Wegverhardingsnota 2016 t/m 2020 is in concept gereed en de verwachting is dat deze in het voorjaar 2016 aan het college en gemeenteraad zal worden voorgelegd.

In 2015 heeft er een eerste overleg plaatsgevonden met de gemeente Sittard-Geleen met betrekking tot kennisuitwisseling op het gebied van het gegevensbeheer van verhardingen. In 2016 zal dit overleg worden uitgebreid met de gemeente Maastricht.

101 Wat heeft het gekost?

Wegen Activiteit Bijgestelde Realisatie Resultaat begroting Verhardingen klein onderhoud 5.996 6.131 -135 Totaal 5.996 6.131 -135 bedragen x € 1.000

Voorziening Stand 1/1 Dotatie Onttrekking Stand 31/12 Onderhoud verhardingen 1.854 2.554 1.747 2.660 Totaal 1.854 2.554 1.747 2.660 bedragen x € 1.000

De realisatie is op te splitsen in € 3,1 miljoen aan onderhoudskosten, € 2,2 miljoen kapitaallasten en € 0,8 miljoen organisatie kosten.

Civieltechnische kunstwerken Doelstelling Op adequate wijze beheren en onderhouden van kunstwerken.

Wat hebben we gedaan in 2014? Alle civieltechnische kunstwerken in de openbare ruimte zijn globaal visueel geïnspecteerd (schouwen). Uit de inspectie is gebleken dat er geen onveilige kunstwerken zijn.

Het groot onderhoud voor de viaducten Schachtstraat, Pijnsweg en gedeeltelijk Huskensweg is uitgevoerd. De voorbereiding voor groot onderhoud aan de viaducten Vrusschenhusken, Zandweg en JF Kennedylaan is gestart.

Daarnaast hebben we kleinschalig onderhoud uitgevoerd aan diverse kleinere kunstwerken: • De keermuren Ammonieterf en Ganzeweide. • De bruggen Drieschstraat, Klinkertstraat, Laervoetpad, Litscherboord, Maasstraat. • Nieuw Schandelen, Meezenbroekerweg en Valkenburgerweg. • De duikerbruggen Eikendermolenweg en Molenberglaan. • De vlonder Koumenvijver. • Diverse leuningen.

Wat heeft het gekost?

Kunstwerken Activiteit Bijgestelde Realisatie Resultaat begroting Civieltechnische kunstwerken 384 409 -25 Totaal 384 409 -25

bedragen x € 1.000

Voorziening Stand 1/1 Dotatie Onttrekking Stand 31/12 Onderhoud civieltechnische kunstwerken 421 150 352 220 Totaal 421 150 352 220 bedragen x € 1.000

De realisatie is op te splitsen in € 173.714 aan onderhoudskosten, € 18.215 kapitaallasten en € 109.105 organisatie kosten en € 107.682 voor de huur van de kunstwerken.

102 Buitensportaccommodaties Doelstelling Het beheren en onderhouden van buitensportaccommodaties.

Wat hebben we gedaan in 2014? In het kader van de herstructurering van de buitensportaccommodaties zijn er afgelopen jaren kunstgrasvelden aangelegd als vervanging voor natuurgrasvelden. In 2015 zijn op de accommodatie kaldeborn 3 kunstgrashoc- keyvelden aangelegd. Voordeel van kunstgrasvelden is dat ze een grotere bespelingscapaciteit hebben. We kunnen hierdoor met minder velden volstaan. Niet alle overbodige natuurgrasvelden zijn al ontmanteld en overgedragen. Met deze bijkomende kosten is vooralsnog geen rekening gehouden in de begroting.

De termijn waarbinnen de grasmat dient te worden vervangen is afhankelijk van de bespelingsintensiteit en de wijze van het gebruik van het veld. De vrije openstelling van een aantal complexen heeft een extra grote slijtage van de kunstgrasmat als gevolg. We gaan er met de kennis en ervaringen van nu van uit dat we gemiddeld genomen uit kunnen blijven gaan van een afschrijvingstermijn van 15 jaar.

Wat heeft het gekost?

Buitensportaccommodaties Activiteit Bijgestelde Realisatie Resultaat begroting Sportterreinen en accommodaties B&O 1.084 1.079 4 Totaal 1.084 1.079 4 bedragen x € 1.000

De realisatie is op te splitsen in € 0,1 miljoen aan onderhoudskosten, € 0,6 miljoen kapitaallasten en € 0,4 miljoen organisatie kosten.

Groen Doelstelling Op adequate wijze beheren en onderhouden van het openbare groen, waardoor het optimaal kan bijdragen aan de leefbaarheid van Heerlen als woon- en werkstad en als centrum van Parkstad. De waarde van groen, die zich uit op het gebied van beleving, natuur, milieu, historie en recreatie, is immers van grote invloed op de leefbaarheid van de stad.

Wat hebben we gedaan? Ten behoeve van het standaard en klassiek beheer zijn in het Groenbeheerplan maatregelpakketten en onder- houdsfrequenties vastgesteld die zo goed mogelijk afgestemd zijn op de vastgestelde beeldkwaliteiten uit de beleidsvisie IBOR. Het handmatige onderhoud van groenvoorzieningen wordt vanaf 2015 grotendeels uitgevoerd door het gemeentelijk werkbedrijf (Werk voor Heerlen). In het natuurlijk beheer wordt gezocht naar een balans tussen natuurontwikkeling als hoofdfunctie (op locaties waar de bijbehorende beeldkwaliteit en het natuurlijk gebruik reëel is) en natuur als nevenfunctie (op locaties waar recreatie, cultuurhistorie en economie de relatie tussen groenstructuur en bebouwde omgeving bepaalt). Het natuurlijk beheer bestaat uit maaien en begrazen van bermen en graslanden. In de komende 10 jaar zal een onderhoudsachterstand van € 1,2 miljoen worden weggewerkt om groenvoorzieningen conform het gewenste kwaliteitsniveau onderkant B te kunnen blijven onderhouden. Omdat het niet mogelijk is het bedrag voor achterstallig onderhoud in 1 jaar geheel ter beschikking te stellen zal het worden verdeeld over een periode van 10 jaar.

103 Wat heeft het gekost?

Groen Activiteit Bijgestelde Realisatie Resultaat begroting Bomen B&O 1.282 1.518 -236 Beplanting 4.655 4.374 281 Totaal 5.937 5.892 45 bedragen x € 1.000

De realisatie is op te splitsen in € 3,7 miljoen aan onderhoudskosten, € 0,1 miljoen kapitaallasten en € 2,0 miljoen organisatie kosten.

Riool Doelstelling Het doelmatig inzamelen en transporteren van het binnen gemeentelijk gebied geproduceerde huishoudelijke en bedrijfsmatige afvalwater naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie of een adequate verwerking van het huishoudelijke afvalwater ter plaatse. Het doelmatig inzamelen en verwerken van het binnen het gemeentelijk gebied gevallen overtollige hemelwater en het bevorderen van een schoon milieu (water, bodem, lucht). Het treffen van maatregelen in het openbare gebied teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. Onderhoud en verbetering rioleringsstelsel, bescherming van het oppervlaktewater (terugdringen van vervuiling).

Wat hebben we gedaan in 2015? In 2015 is het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan 2016-2020 door de gemeenteraad vastgesteld. Voor 2015 voorziet dit plan in het investeren van € 3,2 miljoen per jaar ter vervanging van bestaande rioleringen (inclusief € 0,4 miljoen per jaar voor het afkoppelen van verhard oppervlak). In 2015 is voor rioolrenovatie een bedrag uitgegeven van € 2,5 miljoen. De in 2015 gerealiseerde projecten zijn: • Burg. Waszinkstraat • Weustenraedtstraat/Christiaan Quixstraat • Rioolreparaties Hoensbroek Heerlerheide • Relining 2015A • Hommerterweg • Relining Vogelbuurt (Heksenberg) • Bergbezinkbassin Drieschstraat • Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk

Verder is in 2015 gewerkt aan de voorbereiding van onderstaande projecten: • Eikendermolenweg • Rioolreparaties Mariarade • Rioolrenovatie Akerstraat Noord • Rioolrenovatie Temsplein • Vogelwijk (Hoensbroek) • Hoensbroek (centrumplan e.d.) • MSP (herstructurering) • Nicolaas Beetsstraat • Vlotstraat-Dr. Jaegerstraat • Bergbezinkbassin Eikendermolenweg • Bergbezinkbassin Burettestraat • Caumerbeek Oorsprong • Caumerbeek Meezenbroek

Samenwerking Parkstad In 2015 heeft de stuurgroep van de regio Parkstad besloten om het inventariseren van het rioleringsstelsel gezamenlijk uit te voeren bij het Gegevenshuis. Ook op de operationele aspecten zoals relinen en kolkreiniging wordt in de regio Parkstad samengewerkt.

104 Verder is in 2015 het gezamenlijke project opstellen verbrede rioleringsplannen voor de Parkstadgemeenten afgerond. Ook is een intensievere samenwerking op meten en rekenen onderzocht.

Wat heeft het gekost?

Riolering Activiteit Bijgestelde Realisatie Resultaat begroting Kolken zuigen (RD4) 206 178 28 Klein onderhoud riool 606 634 -28 Inspectie riolen 902 807 95 Reiniging waterlopen en duikers 93 86 7 Gemalen 261 291 -30 Aanleg rioolaansluitingen B&O 0 10 -10 Onderhoud bergingen 1.633 1.641 -7 Rioolrenovaties 3.533 3.589 -56 Totaal 7.235 7.236 -1 bedragen x € 1.000

De realisatie is op te splitsen in € 3,9 miljoen aan onderhoudskosten, € 2,8 miljoen kapitaallasten en € 0,6 miljoen organisatie kosten.

Vastgoed Doelstelling Op adequate wijze beheren en onderhouden van het vastgoed.

Wat hebben we gedaan in 2015? Teneinde het gemeentelijk vastgoed gezond te houden zijn de volgende activiteiten in 2015 ontplooid. Daar waar wij regulier onderhoud gaan doen nemen we het achterstallig onderhoud zoveel mogelijk mee. Wel kan gesteld worden dat we steeds meer bezig zijn met het reguliere groot onderhoud en het achterstallige onderhoud significant verminderd. Daarnaast zijn er wel panden waar nog onduidelijkheden zijn over de toekomstige bestemming. Aan deze panden worden vooralsnog geen grote onderhoudsbeurten verricht, wel worden ze op het niveau veilig onderhouden. Gezien het feit dat we terug willen naar een ‘kernvoorraad’ gebouwen is in 2015 de gehele gemeentelijke vast- goedportefeuille onder de loep genomen. Op basis van nog te maken strategische keuzes zal dit in 2016 verder uitgewerkt worden. Daarnaast is er een start gemaakt aan het nieuwe vastgoedbeleidsplan welke in 2016 gereed zal zijn. De opmaat voor een nieuw vastgoedbeleidsplan gaat aan de hand van een vijftal doelstellingen. Hiervan hebben de eerste 2 in 2015 vorm gekregen. • Duidelijkheid in beheer en eigendom. • Inzicht in het totale functioneren van het vastgoed.

Verder zijn in 2015 de volgende projecten c.q. grote werkzaamheden uitgevoerd: • Gebouwbeheersysteem glaspaleis is aangepast. • Gebouwbeheersysteem Theater is aangepast. • Koofverlichting zalen Theater zijn vervangen door LED-verlichting. • Sloop van de woningen aan de Eisenhowerstraat 13 en 15. • Sloop voormalig gebouw Albert Schweitzerschool. • Verbouwing bibliotheek en jongerencentrum Heerlerbaan. • Vervanging daken en versteviging constructie van de carnavalsloods. • Akoestiek verbeterd van sportzaal Meezenbroek.

Naast het technische beheer is er ook het administratieve/juridische beheer. In 2015 is actief bijgedragen in de exploitatievraagstukken van onder andere het Glaspaleis en de BMV’s. Juist nu we steeds meer multifunctionele gebouwen realiseren wordt het exploitatie vraagstuk steeds complexer. De uitwerking hiervan zal meegenomen worden in het nieuwe vastgoedbeleidsplan.

105 Wat heeft het gekost?

Vastgoed Activiteit Bijgestelde Realisatie Resultaat begroting Parkeergarage Heerlerheide 545 509 36 Vandalisme 103 62 41 Cluster ambtenarenhuisvesting 180 151 28 Cluster overige gebouwen zonder MOP 321 311 11 Cluster ontwikkelingspanden 395 346 49 Cluster sportgebouwen 459 469 -9 Cluster schoolgebouwen Welzijn 0 111 -111 Cluster parkeren 201 94 107 Cluster overige gebouwen (met MOP) 563 590 -26 Kasteel Hoensbroek 189 181 9 Glaspaleis 448 607 -158 Parkstad Limburg Theater Heerlen 3.021 3.005 16 Thermenmuseum 123 127 -4 Stadhuis 157 108 49 Otterveurdt 930 926 4 Totaal 7.637 7.596 41 bedragen x € 1.000

Voorziening Stand 1/1 Dotatie Onttrekking Stand 31/12 Cluster ambtenarenhuisvesting 1.361 326 197 1.490 Cluster parkeren 66 93 36 123 Cluster overige gebouwen (met MOP) 230 687 712 205 Glaspaleis 0 0 0 0 Theater Heerlen 1.504 653 369 1.787 Thermenmuseum 502 71 25 549 Totaal 3.663 1.830 1.338 4.154 bedragen x € 1.000

De realisatie is op te splitsen in € 2,6 miljoen aan onderhoudskosten, € 3,5 miljoen kapitaallasten en € 1,5 miljoen organisatie kosten.

Onderwijshuisvesting Op 1 januari 2015 is het budget voor het buitenonderhoud en de aanpassing van primair onderwijs gebouwen overgeheveld van de gemeente naar de schoolbesturen. De wetgever heeft bepaald dat de overdracht van de taken en budget zonder verrekening plaatsvindt, een zogenaamde “koude overdracht”. Hiermee heeft de wetgever de schoolbesturen geen mogelijkheid gegeven om een voorziening in te richten om de kosten te dekken. Om de overgangsregeling goed te laten verlopen is er overleg geweest met de schoolbesturen. Het lijkt zowel de gemeente en de schoolbesturen redelijk een regeling te treffen, waarbij 50% van de onderhoudskosten 2015 aan de schoolbesturen wordt vergoed. Hierdoor worden de schoolbesturen niet/minder geconfronteerd met kosten waarvoor ze niet hebben kunnen reserveren. De onderhoudskosten die zijn aangevraagd voor het jaar 2015 dienen uitgevoerd en gefactureerd te zijn vóór 1 oktober 2016. Hierdoor zullen de onderhoudswerkzaamheden die per 31 december 2015 nog niet gerealiseerd zijn in het jaar 2016 worden uitgevoerd. Deze afspraken zijn formeel vastgelegd in het raadsbesluit d.d. 20 oktober 2015 en de uitvoering is opgestart.

106 3.4 Financiering

Algemeen In deze paragraaf staat de gemeentelijke financieringsfunctie centraal. Onder de financieringsfunctie verstaan we alle activiteiten die voorzien in de vermogensbehoefte van de gemeente. Naast het aantrekken van geldleningen en het uitzetten van geldmiddelen valt hieronder het beheersen van de financiële risico’s die gepaard gaan met de geldstromen, de financiële posities en de vermogenswaarden. De financieringsfunctie moet ervoor zorgen dat er altijd voldoende geld beschikbaar is om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen. Uitkeringen moeten op tijd worden betaald, evenals subsidies, salarissen en facturen van derden. Hiervoor worden op maandbasis kortlopende geldleningen aangetrokken. Om investeringen in de stad mogelijk te maken, worden langlopende geldleningen aangetrokken.

De paragraaf bevat een aantal kernelementen over treasury. Onderstaand een samenvatting van hetgeen in deze paragraaf wordt beschreven.

1. Marktontwikkelingen van zowel de geldmarkt (korte rente) als de kapitaalmarkt (lange rente). 2. Renterisicobeheer op zowel kort als langlopende schulden. In 2015 voldoen we aan de weten regelgeving. 3. Kredietrisico beheer met overzicht van verstrekte leningen en garanties.

2015 is een bijzonder turbulent jaar geweest. In het 1e kwartaal van 2015 is de Europese Centrale Bank (ECB) over gegaan op een zeer ruimhartig monetair beleid. De ECB koopt sindsdien elke maand € 60 miljard aan (staats)leningen op, om banken meer lucht te geven en de rente verder te drukken.

Dit leidde ertoe dat de 10-jaarsrente in april daalde tot iets onder een niveau van 0,6%. Nadien kreeg de Eurozone te maken met alle onrust rond Griekenland. Deze onrust zorgde in korte tijd voor een verdubbeling van het renteniveau van de 10-jaarsrente naar circa 1,2%. Uiteindelijk heeft Europa met Griekenland afspraken kunnen maken en bleef Griekenland in de Eurozone.

Tussentijds bleek de Amerikaanse economie het redelijk tot goed te doen, waardoor een renteverhoging aldaar steeds waarschijnlijker werd, uiteindelijk is de rente in Amerika in december voor eerst in bijna 10 jaar met 0,25% verhoogd.

In de tweede helft van 2015 bleek de economie in China en andere opkomende markten veel minder robuust dan gedacht, hetgeen zijn weerslag had op de Europese economie. Het veroorzaakte enorme onrust op de financiële markten, hetgeen voor de ECB aanleiding was om in december de depositorente verder te verlagen naar 0,3% negatief. De verwachting is nu dat verdere maatregelen, waaronder een verdere renteverlaging, door de ECB niet worden uitgesloten.

In 2015 hebben wij gemiddeld op onze kasgeldleningen tegen bijna 0,16% negatief geleend. Wij gaan ook voor geheel 2016 uit van een negatieve rente op onze korte leningen. De 10-jaarsrente stond eind 2015 op 1,0%, begin 2015 stond deze op 0,82%. Wij verwachten nu voor 2016 een bandbreedte van 0,6% tot 1,3% voor de 10-jaarsrente.

Kasgeldlimiet De gemeente kan haar activiteiten niet onbeperkt met kort geld financieren. In de Wet Fido is de kasgeldlimiet opgenomen, waarmee een maximum wordt gesteld aan de netto kortlopende schuld. Als de gemiddelde liqui- diteitspositie van drie achtereenvolgende kwartalen de kasgeldlimiet overschrijdt, dan dient de gemeente de provincie daarover te berichten met daarbij een plan om weer te voldoen aan de kasgeldlimiet. Het doel van de kasgeldlimiet is om het renterisico op de korte schuld te beperken. Voorkomen moet worden dat een onver- wachte stijging van de korte rente het begrotingsevenwicht in gevaar brengt. De kasgeldlimiet is gelijk aan een bepaald percentage (8,5%) van het begrotingstotaal (€ 398 miljoen) en bedroeg in 2015 € 33,8 miljoen In de onderstaande tabel wordt de gemiddelde kortlopende schuld per kwartaal vergeleken met de kasgeldlimiet. Het eerste kwartaal, tweede en vierde kwartaal is de kasgeldlimiet overschreden, het 3e kwartaal zijn we onder de kasgeldlimiet gebleven. Hoewel de gemiddelde netto korte schuld over 2015 hoger was dan de kasgeldlimiet, hebben we wel voldaan aan de vereisten uit de wet Fido.

107 Kasgeldlimiet 2015 (x € 1.000)

1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal

Omvang begroting per 1 januari 2015 - - (=grondslag) € 397.715 € 397.715 € 397.715 € 397.715

Toegestane kasgeldlimiet in procenten van de grondslag 8,50% 8,50% 8,50% 8,50% in bedrag € 33.806 € 33.806 € 33.806 € 33.806

Toets kasgeldlimiet Totaal netto vlottende schuld € 50.141 € 72.625 € 33.301 € 35.247 Toegestane kasgeldlimiet € 33.806 € 33.806 € 33.806 € 33.806

Ruimte (+) € 505 Overschrijding (-) € 16.335- € 38.819- € 1.441-

Renterisiconorm Bij het aantrekken van langlopende geldleningen houden we rekening met toekomstige renterisico’s. Een renterisico doet zich voor wanneer nieuwe leningen moeten worden aangetrokken of wanneer voor bestaande leningen een renteherziening aan de orde is. In beide gevallen kan de dan geldende rente afwijken van de in de begroting geraamde rente. Voorkomen moet worden dat er in enig jaar een te grote concentratie plaatsvindt van aflossingen en renteherzieningen. In de Wet Fido is de renterisiconorm opgenomen met als doel om het toekomstig renterisico op de lange financiering te beperken. Bij de toetsing aan deze norm moet er een aantal jaren vooruit gekeken worden. Dit renterisicobedrag wordt berekend als de som van de renteherzieningen en de aflossingen. Dit bedrag mag niet groter zijn dan 20% van het begrotingstotaal. In 2015 bedroeg de renterisiconorm € 79,5 miljoen. Het renterisicobedrag op de langlopende schuld kwam in 2015 uit op € 13,2 miljoen en bleef ruim onder de gestelde norm. Ook in de komende jaren blijft het totale bedrag waarover renterisico wordt gelopen ruim onder de norm.

Tabel renterisiconorm

Renterisico vaste schuld in relatie tot renterisiconorm (x € 1.000)

2015 2015 2016 2017 2018 jaarrekening begroting begroting begroting begroting Renteherziening - - - - Aflossingen € 13.177 € 14.394 € 23.960 € 24.704 € 28.444 Renterisico (1+2) € 13.177 € 14.394 € 23.960 € 24.704 € 28.444

Renterisiconorm € 79.543 € 63.207 € 79.181 € 77.709 € 76.885

Ruimte onder € 66.366 € 48.813 € 55.221 € 53.005 € 48.441 renterisiconorm

Overschrijding renterisiconorm - - - - -

Begrotingstotaal € 397.715 € 397.715 € 395.907 € 388.547 € 384.425 Percentage 20,00% 20,00% 20,00% 20,00% 20,00%

Renterisiconorm € 79.543 € 79.543 € 79.181 € 77.709 € 76.885

108 Lening portefeuilles lange termijn In juni 2015 vervielen kasgeldleningen in de grootte van € 45 miljoen. Door de storting van afgesloten langlopende lening gelijktijdig te plannen met de vervallen kasgeldlening kwamen wij niet in de situatie van overliqui- diteit. Daarnaast is uit voorzorg in het 2e kwartaal 2014 geconsolideerd van kort vreemd vermogen naar lang vreemd vermogen. Dit was noodzakelijk vanwege een eventuele overschrijding van onze kasgeldlimiet langer dan een periode van 3 kwartalen. Dit houdt in dat we op basis van de voorschriften geen kort geld meer op de geldmarkt mogen lenen maar in de financieringsbehoefte moeten voorzien door langlopende lening(en) aan te trekken. Deze lening(en) werden afgesloten ter indekking van huidige/toekomstige aflossingen die betrekking hebben op de huidige langlopende portefeuille en ter indekking van een eventuele overschrijding van de kasgeldlimiet in 2015.

Ten behoeve van een evenwichtige opbouw van de lening portefeuille wordt is per 30 juni 2015 € 45 miljoen aangetrokken in de volgende modaliteiten:

1. 20-jaars lineaire lening ad € 10 miljoen (tarief 1,526%) 2. 07-jaars fixe lening ad € 5 miljoen (tarief is 0,95%) 3. 08-jaars fixe lening ad € 5 miljoen (tarief is 1,109%) 4. 09-jaars fixe lening ad € 5 miljoen (tarief is 1,244%) 5. 10-jaars fixe lening ad € 5 miljoen (tarief is 1,364%) 6. 11-jaars fixe lening ad € 5 miljoen (tarief is 1,464%) 7. 1- jaars fixe lening ad € 10 miljoen (tarief is 0,01%)

Tabel leningportefeuilles

Mutaties leningportefeuilles (x € 1.000) omschrijving saldo opgenomen / normale extra saldo leningportefeuille 01-01-2015 verstrekt aflossing aflossing 31-12-2015 Opgenomen geldleningen € 138.627 € 45.000 € 13.177 € - € 170.450 Verstrekte geldleningen € 10.570 € 5.155 € 377 € 61 € 15.287 Saldo gemeentefinanciering € 128.057 € 39.845 € 12.800 € 61- € 155.163

Daarnaast heeft de gemeente aan Mijnwater BV een lening in de vorm van een bouwkrediet verstrekt met een maximale kredietruimte van € 10 miljoen. In 2015 heeft Mijnwater B.V. een bedrag van bijna € 4 miljoen getrokken op deze faciliteit. Het saldo van deze verstrekte lening bedraagt momenteel € 7,8 miljoen. Bij de aankoop van de aandelen Trilandis zijn de achtergestelde leningen van de voormalige aandeelhouders voor een bedrag van € 875.000 (per aandeelhouder) overgenomen door de gemeente Heerlen voor een bedrag van € 575.000 per achtergestelde lening. Dit betekent voor een totaal bedrag van € 1,1 miljoen. In de loop van 2015 is er een bedrag van ongeveer € 0,4 miljoen ontvangen aan aflossingen van verstrekte geldleningen. Tevens is er van de GR Kredietbank een extra aflossing ontvangen van € 61.000 op de verstrekte achtergestelde lening. De leningen aan zowel GR Kredietbank Limburg, Ontwikkelingsmaatschappij Beitel Zuid BV en fusie ziekenhuis Zuyderland zijn achtergesteld en aan te merken als risicodragend kapitaal.

109 Tabel mutaties verstrekte vaste geldlening en kapitaalverstrekkingen

Mutaties verstrekte vaste geldleningen en kapitaalverstrekking (x € 1.000) kredietrisicogroep / saldo verstrekte normale extra saldo geldnemers 01-01-2015 leningen aflossing aflossing 31-12-2015 Buitenring (bijdrage aan provincie) € 27.132 € - € - € - € 27.132 Kapitaalverstrekking aandelenkapitaal € 7.203 € - € - € - € 7.203 Woningcorporaties € 738 € - € 233 € - € 505 Ontwikkelingsmaatschappij Beitel Zuid € 862 € 1.163 € - € - € 2.025 GR Kredietbank Limburg € 184 € - € - € 61 € 123 Bruglening Enexis € 1.771 € - € - € - € 1.771 Achtergestelde lening Zuyderland € 2.682 € - € - € - € 2.682 Lening t.b.v. CBS-project € 357 € - € 71 € - € 286 Mijnwater € 3.834 € 3.992 € 38 € - € 7.788 Renteloze voorschotten € 112 € - € 32 € - € 80 Diversen € 30 € - € 3 € - € 27 Totaal vaste geldleningen u/g € 44.905 € 5.155 € 377 € 61 € 49.622

Leningportefeuilles korte termijn De gehele financiering Avantis GOB N.V. is in handen van alle 4 de aandeelhouders. Tegenover de verstrekte lening staat een vordering op de NV. Tevens is er het 1e recht van hypotheek gevestigd op de gronden. In 2015 is er een totaalbedrag van € 250.000 afgelost. Momenteel is er een totaalbedrag van € 6,6 miljoen uitgekeerd aan Avantis GOB N.V. per aandeelhouder als lening. De rente een bedrag van € 68.668 over de afgelopen periode is als ‘oprente’ verwerkt.

De bestaande rekening courant overeenkomst tussen de gemeente en de Ontwikkelingsmaatschappij Beitel Zuid B.V. is in 2016 met 5 jaar te verlengd tot 2020 en tevens verhoogt tot een maximaal bedrag van € 10 miljoen. Per 31 december 2015 bedroeg de vordering van onze gemeente op Trilandis € 7,8 miljoen ( exclusief de uitbetaling van € 1,15 miljoen voor achtergestelde leningen). Ter beperking van de risico’s is het recht van eerste hypotheek op alle onroerende zaken bedongen.

Per ultimo 2015 is er voor een bedrag van € 60 miljoen aan kortlopende kasgeldleningen aangetrokken (looptijd korter dan één jaar).

Niet uit de balans blijkende verplichtingen (waarborgen en gemeentegaranties) Het saldo van de leningen waarvoor gemeentegarantie werd verstrekt en waarvan het fonds de directe risico’s van onze gemeente heeft overgenomen (vrijwaringen) bedroeg op per ultimo 2015 € 14,2 miljoen. Onze gemeente neemt daarbij slechts een tertiaire achtervangpositie in.

Kredietrisicobeheersing richt zich op de kredietwaardigheid (en dus het risicoprofiel) van de tegenpartijen bij financiële transacties. Kredietrisico’s kunnen zich op twee manieren manifesteren. Ten eerste is er het directe risico dat wordt gelopen uit hoofde van door de gemeente gedane uitzettingen (verstrekte leningen en beleggingen). Daarnaast is een kredietrisico verbonden aan gemeentelijke borgstellingen. Dit laatste wordt omschre- ven als een indirect kredietrisico. In onderstaand overzicht zijn zowel de bedragen meegenomen van garanties aan instellingen als het restant aan hoofdsommen gemeentegaranties aan particulieren.

Tabel gemeentegaranties

Gemeentegaranties per kredietrisicogroep (x € 1.000) kredietrisicogroep / schuldrestant geldnemers 01-01-2015 31-12-2015 Woningcorporaties Gewaarborgde geldleningen 15.595 14.185 Gemeenschappelijke regelingen Garantstelling 0 0 Zorgsector Garantstelling 13.972 13.565 Sociaal culturele sector Garantstelling 128 122 Hypotheekbanken Garantstelling 11.209 9.875 Overige Garantstelling 16 8 T o t a a l 40.920 37.755

110 3.5 Bedrijfsvoering

Organisatieontwikkeling en bezuinigingen We zijn als college, in het kader van de bezuinigingen, een proces gestart waarbij we kritisch hebben gekeken naar de taken die we als gemeente uitvoeren. Taken die we daadwerkelijk zelf uitvoeren én taken die anderen voor ons uitvoeren. De zgn. takendiscussie. Deze operatie heeft tot nu toe geleid tot het vinden van een te besparen formatieruimte ter hoogte van 30,7 fte voor 2016, oplopend tot 40 fte in 2019.

De bezuinigingsmaatregelen die we in 2015 hebben genomen dragen over het algemeen een structureel karakter, maar hebben pas effect in de komende jaren. Daarom hebben we in 2015 een aantal generieke maatregelen genomen. Het gaat hierbij om onder meer een selectieve vacaturestop, beperking van interne inhuur, het vervallen van formatie van medewerkers die met pensioen gaan en het doorvoeren van diverse taakstellingen per afdeling.

Op een aantal onderdelen hebben wij in 2015 nog geen of onvoldoende actie kunnen ondernemen. Denk daarbij onder andere aan de voorgenomen aanpassing van de organisatie structuur en de strategische personeelsplan- ning.

Te midden van deze ontwikkelingen en maatregelen hebben we mogen constateren dat onze organisatie in staat is onze reguliere taken goed uit te voeren. Daarbij hebben we ook nog eens Serious Request tot een groot succes gemaakt. Veel medewerkers hebben hieraan bijgedragen, terwijl de hierdoor onderbezette organisatie het reguliere werk prima heeft opgevangen.

Externe inhuur De kosten voor inhuur van externen lagen in 2015 vanwege onder andere de eerdergenoemde 3D-operatie en verzelfstandiging Schunck* met 11,7% van de loonsom weliswaar hoger dan voorgaande jaren, maar nog altijd binnen de door de raad vastgestelde maximumnorm van 12,5%. Het is verder in 2015 niet nodig gebleken om af te wijken van het maximum-dagtarief voor externe inhuur.

Huisvesting In 2015 is duidelijk geworden dat de beoogde nieuwe huisvesting van een gedeelte van onze ambtelijke organisatie in het Schinkelkwartier definitief niet kan doorgaan. De raad is hierover separaat geïnformeerd. Aan een alternatief wordt gewerkt, gericht op 2018. Het realiseren van nieuwe huisvesting in het Maankwartier verloopt daarentegen volgens plan. In 2016 zullen delen van onze organisatie vanuit het Maankwartier gaan werken, samen met netwerkpartners op het gebied van de arbeidsmarkt.

Juridische kwaliteitszorg en rechtsbescherming In 2015 zijn 140 klachten ingediend, waarvan 138 in hetzelfde jaar konden worden afgehandeld. Hiervan bleken er 16 gegrond. De gemiddelde afhandelingsduur was met 22 dagen ruim binnen de wettelijke termijn voor klachten van maximaal zes weken (42 dagen). Het aantal bezwaarschriften in 2015 bedroeg 1.110. In 316 zaken leidde pre-mediation of nadere uitleg tot intrekking van een bezwaarschrift. Op de (gehandhaafde) bezwaarschriften zijn 1.003 inhoudelijke besluiten genomen, waarvan er 251 gegrond bleken. De gemiddelde afhandelingstermijn was met 46 dagen ruim binnen de termijn van maximaal twaalf weken (84 dagen). In zaken waarover aansluitend beroep (en eventueel hoger beroep) is aangetekend bleef in 84% de beslissing op bezwaar in stand (streefpercentage= 85%). De mandaatregeling is in 2015 meerdere malen geactualiseerd, onder meer vanwege de invoering van de Participatiewet, WMO 2015 en Jeugdwet.

Betaaltermijn facturen Door performance-problemen van het financieel systeem is de betaaltermijn van facturen vanaf juli opgelopen tot 44 dagen in september om vervolgens dankzij maatregelen richting december weer te normaliseren. Desondanks was het jaargemiddelde voor afhandeling van facturen nog altijd 25 dagen, waarvan 90% van alle facturen binnen 20 dagen. Dit is positief ten opzichte van de geformuleerde norm van 90% binnen 30 dagen.

Samenwerkingsverbanden Samenvoeging van gemeentelijke bedrijfsvoeringstaken binnen het Shared Service Center Zuid-Limburg heeft vanwege het uitstappen van de Provincie Limburg vertraging opgelopen.

111 De hiervoor noodzakelijke gemeenschappelijke regeling kon daardoor pas in oktober 2015 worden opgericht. Overdracht van taken en formatie voor de eerste disciplines (Inkoop, ICT, personeels- en salarisadministratie) start als gevolg hiervan in 2016. Deze eerste fase van SSC-vorming wordt gehuisvest in Heerlen. Als sluitstuk van de ontvlechting van de GBRD zijn de gemeentelijke Geo-basisregistratietaken in 2015 ondergebracht in de gemeenschappelijke regeling Gegevenshuis, die op termijn opgaat in voornoemd SSC-ZL. Uit onderstaand overzicht blijkt dat de gemeente Heerlen over 2014 (op basis van datum ontvangen factuur) 87% van alle facturen binnen 30 dagen betaald.

112 3.6 Verbonden partijen

In de paragraaf verbonden partijen wordt zowel bij de begroting als bij de rekening een beeld geschetst van derde rechtspersonen, waarmee de gemeente een bestuurlijke en financiële relatie heeft.

Het financieel belang bestaat uit middelen die aan de verbonden partij beschikbaar zijn gesteld en die niet verhaalbaar zijn bij een faillissement van de verbonden partij. De financiële relatie komt voort uit het verstrekken van kapitaal in de vorm van risicodragend kapitaal (aandelen), een lening of een borgstelling, een subsidie, structurele opdrachten of een combinatie van deze mogelijkheden. Het bestuurlijk belang verwijst naar hetzij de zeggenschap uit hoofde van vertegenwoordiging in het bestuur hetzij uit hoofde van stemrecht.

Een verbonden partij kan zijn een deelneming in een vennootschap, een gemeenschappelijke regeling, een stichting of verenigingen, indien de gemeente een zetel in het bestuur heeft én een financieel risico (met juridische afdwingbaarheid) loopt.

Voor de gemeente is het belangrijk om inzicht te hebben en te houden in de realisatie van doelstellingen, activiteiten, financiën, bestuursverantwoordelijkheden en bevoegdheden van de verbonden partijen. Het nieuwe beleid is ingebed in de jaarlijkse planning en control cyclus zodat er een totaalbeeld ontstaat van elke afzonderlijke verbonden partij. Het proces zal continue en systematisch worden doorlopen en steeds verder worden uitgewerkt.

In het vervolg van deze paragraaf treft u relevante informatie aan van de verbonden partijen met betrekking tot: doel, financieel belang, zeggenschap en ontwikkelingen.

De gemeente heeft een financiële en/of bestuurlijke relatie met de volgende organisaties:

Naamloze Vennootschappen Programma Bank Nederlandse Gemeenten Bestuur en Dienstverlening Enexis Holding Bestuur en Dienstverlening Grensoverschrijdend Bedrijventerrein (Avantis) Economische Stimulering Industriebank LIOF Economische Stimulering Parkstad Limburg Theaters Economische Stimulering Reinigingsdiensten Rd4 Leefomgeving Waterleidingmaatschappij Limburg Leefomgeving

Besloten Vennootschappen Programma Claim Staat Vennootschap Bestuur en Dienstverlening Cross Border Lease Vennootschap Bestuur en Dienstverlening Vordering op Enexis Bestuur en Dienstverlening Verkoop Vennootschap Bestuur en Dienstverlening Publiek Belang Electriciteitsproductie Bestuur en Dienstverlening Avantis services Economische Stimulering Beitel-Zuid (Bedrijventerrein Trilandis) Economische Stimulering Mijnwater Economische Stimulering Technohouse Economische Stimulering Nazorg Limburg Leefomgeving Schaesbergerveld Ruimtelijke ontwikkeling

Certificaten van aandelen Programma Holding Stadion Kerkrade B.V. Economische Stimulering

113 Gemeenschappelijke regelingen Regio Parkstad Limburg Bestuur en Dienstverlening Veiligheidsregio Zuid-Limburg Leefomgeving Reinigingsdiensten Rd4 Leefomgeving Regionale Uitvoeringsdienst Leefomgeving Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Zuid-Limburg Sociale infrastructuur Kredietbank Limburg Sociale infrastructuur Werkvoorzieningschap Oostelijk-Zuid Limburg Sociale infrastructuur Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen Bestuur en Dienstverlening

Stichtingen Heerlen Mijn Stad Economische stimulering Centrummanagement Heerlerbaan Economische stimulering Centrummanagement Hoensbroek Economische stimulering Stichting Isidoor Economische stimulering Stichting WTC Economische stimulering Jaar van de mijnen Leefomgeving WerkvoorHeerlen Economische Stimulering IBA Economische Stimulering

Bank Nederlandse Gemeenten NV, Den Haag (BNG Bank) Programma Bestuur en Dienstverlening Doel De N.V. Bank Nederlandse gemeenten is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijk belang. De gemeente participeert in de NV Bank Nederlandse Gemeenten met de bedoeling daarmee een goede toegankelijkheid tot de gelden kapitaalmarkt te waarborgen.

Financieel belang De gemeente Heerlen heeft 424.827 aandelen in haar bezit tegen een boekwaarde van € 1,062 miljoen. Jaarlijks wordt er dividend uitgekeerd door de BNG Bank. BNG Bank heeft over 2014 een nettowinst behaald van € 126 miljoen (2013 was € 283 miljoen). De belangrijkste reden achter de daling van het renteresultaat ten opzichte van 2013 is de aanhoudende daling van de marktrente. Behalve door een structurele daling van het renteresultaat wordt de forse daling van de nettowinst ook veroorzaakt door ongerealiseerde negatieve marktwaardeveranderingen. In 2015 is een dividend uitgekeerd van € 32 miljoen. Voor de gemeente Heerlen een bedrag van € 244.106.

Eigen vermogen begin 2014 was € 3.430 en ultimo 2014 € 3.582. Vreemd vermogen begin 2014 was € 127.721 en ultimo 2014 € 149.891. Achtergestelde schulden waren zowel aan het begin van 2014 als per ultimo 2014 € 32 miljoen. De gegevens over het boekjaar 2015 zijn nog niet voorhanden.

Zeggenschap De gemeente Heerlen is vertegenwoordigd als aandeelhouder en behoort tot de top tien van aandeelhouders. De gemeente heeft een aanzienlijk financieel belang terwijl het bestuurlijk belang gering is. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

Ontwikkelingen BNG Bank verwacht dat de omvang van nieuw verstrekte langlopende leningen in 2015 licht lager zal uitkomen dan in het voorgaande jaar. De nieuwe verstrekkingen betreffen naar verwachting vooral herfinanciering van aflopende leningen. Het renteresultaat over 2015 zal naar verwachting lager uitkomen dan over 2014. De aanhoudend lage marktrente veroorzaakt een dalende trend van de renteopbrengst uit de eigen middelen van de bank. Het resultaat financiële transacties zal ook in de nabije toekomst gevoelig blijven voor de politieke en economische ontwikkelingen binnen de Europese Unie. Gezien de aanhoudende onzekerheden acht de bank het niet verantwoord een uitspraak te doen over de verwachte nettowinst 2015.

114 Grensoverschrijdend bedrijventerrein Avantis (GOB NV), Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Deelname door gemeente Heerlen in verband met belang voor de economie en de ontwikkeling van de werkgelegenheid.

Financieel belang 1. Aandelenkapitaal 25% € 1.247.895. 2. Grondeigenaar van 1,5 ha ten bedrage van € 1,3 miljoen (in 2009 aangekocht ter versterking van de liquiditeit). Ten behoeve van de vestiging van Honold is hiervan in 2013 circa 1.000 m2 verkocht tegen een opbrengst van € 36.660 voor de gemeente. 3. Leningovereenkomst van € 6,5 miljoen per aandeelhouder begin 2012 aangegaan. Zie daarvoor raadsvoorstel/zienswijze van 6 december 2011 (2011/58678). Daarmee voor een totaalbedrag van € 26 miljoen de hoofdsom van de externe lening bij de ING afgekocht en deze dus overgenomen en voor een klein deel de lopende bedrijfskosten afgedekt. Momenteel is het eigen vermogen van de NV € 5 miljoen en het vreemd vermogen € 26 miljoen. Deze leningovereenkomst loopt op 31 december 2016 af zodat er in ieder geval in de loop van 2016 door de aandeelhouders nieuwe besluiten over de financiering van het project dienen te worden genomen.

Zeggenschap In de vorm van aandeelhouderschap 25%. Medeaandeelhouders zijn Stadt Aachen, Ministerium fur Wirtschaft, Mittelstand und Energy van NRW en LIOF, elk voor 25 %. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door de burgemeester. In de RvC is Heerlen vertegenwoordigd door de wethouder middelen, beheer en onderhoud, mobiliteit, ruimtelijke ordening en wonen. De directie wordt sinds de nieuwe strategie/structuur gevoerd door de wethouder economie, arbeidsmarkt, decentralisatie (participatie), integraal sportbeleid en dienstverlening in een co directie functie met de stad Aken.

Ontwikkelingen De nieuwe strategie met een nieuw bestemmingsplan en extra acquisitie inspanningen aan zowel Duitse als Nederlandse zijde blijkt succesvol te zijn. DocMorris is in juni 2015 op Avantis geopend en ook DHL/DP is operationeel. Begin 2016 wordt met de bouw van het nieuwe pand van Arion gestart. Door deze vestigingen krijgt het Avantis gebied -ook aan Duitse zijde- meer belangstelling uit de markt. Verschillende gesprekken worden met kan- didaten (zowel klein- als grootschalig) gevoerd. Eind 2015 is op Duits grondgebied 1,8 ha verkocht aan Deutsche Post om mogelijke uitbreidingen van DHL in de toekomst te kunnen realiseren.

In 2015 heeft de aandeelhouder LIOF haar aandelen ter overname aangeboden. De gemeente Heerlen is in eerste instantie de partij die hierop moet reageren. In de loop van 2015 is hierover intern en met de partners uitvoerig gesproken en zijn verschillende scenario’s onderzocht en uitgewerkt. Eind 2015 is een onderzoek uitgevoerd naar de waarde van de NV. Dit is noodzakelijk om een goed standpunt te kunnen innemen ten aanzien van de financiële positie van de aandeelhouders. Aangezien eind 2016 de huidige financierings- structuur zal aflopen dienen binnenkort beslissingen te worden genomen ten aanzien van dit onderwerp. Het college beraadt zich hier thans over en zal voor de zomer van 2016 met een voorstel komen.

Industriebank LIOF NV, Maastricht Programma Economische Stimulering Doel De Industriebank LIOF is de Limburgse ontwikkelingsmaatschappij. LIOF draagt bij aan de welvaart van deze provincie door de economische structuur verder te versterken. De industrie en stuwende dienstverlening zijn de doelgroepen waarop LIOF zich richt. LIOF opereert offensief, gericht op kansen die de economische ontwikkeling op lange termijn biedt.

115 Daarbij vervult LIOF een brugfunctie tussen overheid en bedrijfsleven. In 2015 is binnen het LIOF een omvangrijke discussie ontstaan over haar functie en haar focus binnen deze doelstelling.

Financieel belang De aandelen hebben een nominale waarde van € 113,45. Heerlen bezit 215 aandelen NV Industriebank LIOF. In totaal derhalve nominaal € 25.000. Deze participatie is zeer gering op een totaal gestort aandelenkapitaal van € 53 miljoen. Het EV is ruim € 83 miljoen per eind 2014. In dat jaar werd met name de forse afboekingen op vastgoed projecten een verlies geleden van € 13 miljoen. De economische waarde van de aandelen is bijzonder goed en voor de gemeente is het LIOF in geen enkel opzicht een risico project.

Zeggenschap De aandelen worden gehouden door publiekrechtelijke lichamen, te weten de Staat der Nederlanden (94,4%), de Provincie Limburg (5,4%) en de Limburgse gemeenten en Kamer van Koophandel (0,2%). Door het zeer geringe aandelenbezit is in feite geen enkele zeggenschap. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder Economie, werkgelegenheid, sport en dienstverlening.

Ontwikkelingen Het LIOF loopt in haar strategisch beleid op het gebied van de taakvelden acquisitie, ontwikkeling/innovatie en participaties in de pas met het provinciaal economisch beleid. Dat heeft er in 2015 onder meer ook toe geleid, dat er een nieuwe strategie met een nieuwe focus is vastgesteld. De Provincie zal daarbij de aangewezen instantie zijn met een rol voor het LIOF op uitvoeringsgebied. De provincie zal binnenkort het aandelen bezit van het Rijk voor een groot deel gaan overnemen en voor 50%+1 aandeelhouder worden. Het Rijk behoudt dan 50%-1. Om deze transactie mogelijk te maken heeft de gemeente eind 2015 besloten haar aandelen bezit te verkopen tegen een prijs van 150% van de nominale waarde. De opbrengst bedroeg derhalve € 36.588,-. De invloed van het provinciaal beleid op de rol en positie van het LIOF is in 2015 al in gang gezet en heeft inmiddels ook al geleid tot een forse herstructurering van de eigen organisatie met de nodige consequenties. Heerlen zal met het LIOF en de provincie een goede relatie blijven onderhouden. Daarmee kunnen haar eigen economische doelstellingen met steun van provincie en LIOF verder gerealiseerd worden. Met ingang van dit jaar is er derhalve geen sprake meer van een verbonden partij als hier bedoeld. De gemeente is geen aandeelhouder meer.

Parkstad Limburg Theaters NV, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Het uitvoeren en verzorgen van een goed cultuurbeleid en podiumkunsten in Parkstad. Het realiseren van de programmeerdoelstellingen.

Financieel belang Het geplaatste en gestorte kapitaal bedraagt € 680.670 in 1.500 aandelen van € 453,78 nominaal. De gemeente Heerlen heeft 1.050 aandelen en de gemeente Kerkrade heeft 450 aandelen in haar bezit. De subsidiebijdrage voor 2015 bedraagt € 2.727.237. Vanaf 1 januari 2014 is er een nieuw huurcontract met Parkstad Limburg Theaters afgesloten voor het theater in Heerlen. Bovendien zijn nieuwe afspraken gemaakt over de verdeling van huurders- en verhuurdersonderhoud en vervanging van inventaris. Op basis van die afspraken is de reguliere subsidie per 2015 opgehoogd met een bedrag van € 192.855 voor huurdersonderhoud en € 454.250 voor vervanging van inventaris. Op de kostenplaats is een structureel tekort van € 30.497 in verband met de indexering van huur met terug- werkende kracht dat gerepareerd dient te worden. Het begrote exploitatieresultaat voor 2016 is nihil. Het eigen vermogen per ultimo 2014 is € 2.788.000 en het vreemd vermogen bedraagt per ultimo 2014 € 3.387.000.

Zeggenschap Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder fi- nanciën, beheer en mobiliteit. De Raad van Commissarissen bestaat uit: de heer mr. B.J.M. Van Voorst tot Voorst (voorzitter), de heer T.A. Goedmakers, mevrouw M.H. Dunnewijk en mevrouw G.F.E. Schouterden. De gemeente Heerlen is niet vertegenwoordigd in de Raad van Commissarissen.

116 Ontwikkelingen In 2012 heeft Parkstad Limburg Theaters (PLT) op verzoek van de gemeente een instel- lingsbeleidsplan geschreven voor de komende beleidsperiode (2013-2016), Lentekoers 3.0. In dit meerjarenbeleidsplan heeft PLT aansluiting gezocht bij de doelstellingen van de stad in het algemeen en die op het terrein van cultuur in het bijzonder. De Gemeente Kerkrade heeft in het kader van haar centrumplan besloten het Theater in Kerkrade (onderdeel van PLT) te gaan renoveren. Theater Kerkrade is daarom tijdelijk gesloten. Momenteel worden er onderhandelingen gevoerd met PLT over hoe het Theater in Kerkrade er in de toekomst uit komt te zien en wat er van PLT wordt verwacht in de toekomstige exploitatie van het Theater in Kerkrade. Per 1 januari 2014 is een nieuw huurcontract met de gemeente Heerlen afgesloten. Ook zijn afspraken gemaakt over onderhoud en vervanging inventaris welke zaken zijn overgeheveld van Gemeente naar PLT (inclusief bijbehorende bedragen). Er hebben grote bezuinigingen plaatsgevonden op de Rijksbegroting voor de podiumkunsten. De effecten van deze bezuinigingen op de gefinancierde gezelschappen worden zichtbaar. De overgebleven gezelschappen zijn bovendien ontheven van hun reis- plicht door het land. Desalniettemin slaagt PLT erin deze overgebleven Rijksgesubsidieerde gezelschappen (veelal uniek) te behouden voor Limburg. In 2015 wist PLT met meer dan 230.000 bezoekers, een stijging van 15%, zelfs een nieuw bezoekersrecord te vestigen. De gemeenten en PLT staan er voor het pluriforme programma overeind te houden. De ambitie voor de komende jaren is om een nog grotere rol te spelen in beleving van de binnenstad. In dat kader doet PLT studie naar een verdere verruiming van de openingstijden richting 24/7.

Reinigingsdienst Rd4 NV, Heerlen Programma Leefomgeving Doel Het tot stand brengen van doelmatige, milieu hygiënische verantwoorde en marktconforme inzameling en verwerking van afvalstoffen, het adviseren op het gebied van ontwikkeling en implementatie van milieubeleid.

Financieel belang Eenmalige bijdrage bij start deelneming. De gemeente Heerlen bezit 8.696 aandelen tegen een waarde van € 4,54 welke in totaal een waarde vertegenwoordigen van € 39.461. Er vindt geen jaarlijkse bijdrage plaats. De NV heeft in 2015 over 2014 aan de gemeente Heerlen een bruto dividend van € 42.698 uitgekeerd. Het eigen vermogen bedroeg ultimo 2014 € 610.000 en het vreemd vermogen bedroeg € 4.571.000. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden.

Zeggenschap Gemeente Heerlen, Brunssum, Kerkrade, Landgraaf, Voerendaal, Simpelveld, Vaals, Nuth, Onderbanken. De vertegenwoordiger in de AVA is wethouder Middelen, Beheer en Mobiliteit.

Ontwikkelingen De strategische koers is opgebouwd uit 3 pijlers: interne optimalisatie, schaalvergroting en meerwaarde. - Betrouwbaarheid: leverbetrouwbaarheid en constant goede kwaliteit; - Gemak: de klant ervaart een uitstekende standaard service, het is gemakkelijk zaken doen met Rd4; - Lage kosten: aanvaardbare en stabiele kosten voor de klant en een kostenbewuste bedrijfsvoering.

Watermaatschappij Limburg (WML), Maastricht Programma Leefomgeving Doel WML voorziet in de behoefte aan water in de provincie Limburg en aangrenzende gebieden. WML tracht dit te bereiken door het winnen, zuiveren, opslaan, inkopen, transporteren, distribueren en het leveren van water.

117 Financieel belang Boekwaarde van de aandelen is € 0,149 miljoen. Er wordt geen dividend uitgekeerd door de WML. De gemeente heeft 31 aandelen (totaal aantal aandelen: 500) in haar bezit. Het resultaat in 2014 bedraagt € 9,4 miljoen. In 2013 bedroeg het resultaat € 11,6 miljoen. Het lagere resultaat wordt vooral veroorzaakt door een toename van de operationele kosten en afschrijvingen. Het opbrengstenniveau laat in vergelijking met vorig jaar een kleine stijging zien. Het positieve resultaat van € 9,4 miljoen draagt, conform de voorziene meerjarenkoers, bij aan het realiseren van een gezonde financiële huishouding met beheersbare kapitaallasten. De toename van de operationele kosten is grotendeels incidenteel van aard. De solvabiliteit geeft de verhouding weer tussen het eigen vermogen en het totale vermogen. In 2014 komt de solvabiliteit van WML uit op 31,7%. Dit is een stijging van 6% ten opzichte van 2013. Deze stijging wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het eigen vermogen in 2014, als gevolg van het positieve resultaat, is toegenomen en het vreemd vermogen licht is afgenomen. Het eigen vermogen ultimo 2014 bedraagt € 181 miljoen en het lang vreemd vermogen per ultimo 2014bedraagt € 304 miljoen. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden.

Zeggenschap De gemeente Heerlen is vertegenwoordigd als aandeelhouder. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

Ontwikkelingen Het streven van WML is en blijft om voor de komende planjaren én daarna een acceptabe- le en consistente tariefstructuur te bewerkstelligen, gebaseerd op een gezonde financiële huishouding met beheersbare kapitaallasten. Hiertoe heeft WML de afgelopen jaren naast de reguliere inflatiecorrectie een aantal tariefwijzigingen doorgevoerd om te anticiperen op de verwachte demografische ontwikkelingen in de provincie Limburg. Het laatste deel van deze tariefwijzigingen betrof de verhoging van het particuliere vastrecht in 2012 naar een kostendekkend niveau en het evenredig verlagen van het variabele drinkwatertarief. In 2013 is het particuliere vastrechttarief en het variabel drinkwatertarief met minder dan inflatie gecorrigeerd. Vanwege kostenbesparingen is eind 2014 door de aandeelhouders van WML besloten om in 2015 het autonome tarief voor drinkwater met 5 cent per m3 te verlagen van € 0,75 naar € 0,70 en het tarief voor het basisaansluitpunt (het zogenoemde vastrecht) gelijk te houden. De totale jaarnota voor een gemiddeld huishoudelijk verbruik van 105 m3 inclusief belastingen en bijdragen daalt hierdoor van € 215,70 naar € 210,93 (-2,2%).

WML wil verder door ontwikkelen naar een situatie waarin het in staat is een gefundeerde ‘In Control’ verklaring af te geven aan belanghebbenden. Uit de in 2014 verrichte audits en de opgestelde WML risicomatrix blijkt opnieuw dat veel benodigde beheersmaatregelen zijn getroffen en reeds werken. Daarnaast zijn de bijbehorende instrumenten verder ontwikkeld. Ook in 2014 zijn de audit- en rapportagewerkzaamheden voor de belangrijkste WML processen meegenomen in de reguliere planning- en control cyclus. Dit beeld wordt tevens bevestigd door de resultaten van de door Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) in 2014 uitgevoerde controle op naleving van de essentiële weten regelgeving. De ILT heeft vastgesteld, middels de uitgevoerde operational audit, dat de controle op de naleving van de essentiële weten regelgeving binnen WML is geborgd.

Er is een gezamenlijk belang bij een zo goed mogelijke kwaliteit van het water, meer doel- matigheid en daardoor lagere kosten. De uitdaging is om gezamenlijk ook in de toekomst schoon drinkwater te kunnen blijven leveren.

118 Avantis Services BV, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Partner in GOB N.V. en daarmee ook partner in de Beheers B.V. (beheer van de locatie en te verlenen diensten)

Financieel belang Aandelenkapitaal 33,33% € 100.000. Het eigen vermogen van de BV is € 300.000 en er is geen vreemd vermogen. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden.

Zeggenschap In de vorm van aandeelhouder 33,33% met medeaandeelhouders Stadt Aachen en Avantis GOB N.V. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door de burgemeester. In de RvC is Heerlen vertegenwoordigd door de wethouder middelen, beheer en onderhoud, mobiliteit, ruimtelijke ordening en wonen. De directie wordt sinds de nieuwe strategie/structuur gevoerd door de wethouder economie, arbeidsmarkt, decentralisatie (participatie), integraal sportbeleid en dienstverlening in een co directie functie met de stad Aken.

Ontwikkelingen Continue vinden de gebruikelijke beheersen onderhoudswerkzaamheden plaats en worden de kosten hiervan gedekt uit de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage en de bijdragen van de gevestigde bedrijven. In dat opzicht worden met de individuele bedrijven nieuwe afspraken gemaakt die meer beantwoorden aan de door elk individueel bedrijf gevraagde services. Op basis daarvan worden de kosten in rekening gebracht. Door de nieuwe ontwikkelingen met wellicht een nieuwe aandeelhouders structuur bij Avantis GOB NV zal de beheersstructuur in de komende periode eveneens een wijziging ondergaan.

Beitel-Zuid (Bedrijventerrein Trilandis) BV, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Volledige invloed en zeggenschap op de ontwikkeling van het bedrijventerrein en de vestiging van bedrijven met nieuwe werkgelegenheid met name in de medtech logistieke sector. Bijkomend doel is grondverkoop met financiële opbrengsten.

Financieel belang In juli 2015 heeft de raad besloten de aandelen van de private partners ING en Comox in deze BV over te nemen en voor 100 % aandeelhouder te worden. Daarbij zijn de ING en Comox uitgekocht voor een bedrag van elk € 575.000,-. De gemeente is enig eigenaar over deze gemeentelijke BV. De financiering van het project blijft lopen via de bestaande RC faciliteit die van 8 naar 10 miljoen wordt verhoogd.

Zeggenschap Gemeente Heerlen volledig zeggenschap. Enig aandeelhouder vertegenwoordigt door de burgemeester. Directievoering moet nog worden geregeld. Vooralsnog de bestuurder voor Economie etcetera.

Ontwikkelingen Door extra acquisitie inspanningen en de aanwezigheid van belangrijke wereld spelers op medtech gebied is er veel interesse. Dit heeft in 2015 geleid tot de bouw en vestiging van Acist dat sinds december 2015 operationeel is en onlangs is geopend. Daarnaast heeft Abbott besloten op hun locatie fors uit te breiden waarbij het aantal arbeidsplaatsen zal groeien tot een kleine 200. Wij verwachten op korte termijn nog nieuwe investeringen te kunnen aankondigen. Concrete gesprekken zijn hierover in 2015 gevoerd. Binnenkort verwachten wij hierover positieve besluitvorming.

Trilandis zal bij volledige uitgifte een goed positief resultaat laten zien. In dat opzicht is deze gemeentelijke BV geen financieel risico project.

119 Werkvoorzieningsschap oostelijk Zuid-Limburg, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Gemeenschappelijke regeling met als doel uitvoering geven aan de WSW, voor 11 gemeenten in het zuiden van de provincie Limburg.

Financieel belang Op 24 januari 2013 heeft het DB van WOZL besloten dat voor de schapslasten van de GR WOZL en voor de exploitatiekosten van de OZL BV’s twee verschillende verdeelsleutels gehanteerd moeten worden.

Bonus/malus Het negatieve resultaat van de BV’s wordt verdeeld op basis van de bezetting per deelnemende gemeente (DB besluit 24 januari 2013). Naast deze verdeling wordt een bonus/ malus toegepast naar rato van de diensten (omzet) die iedere deelnemende gemeente afneemt bij de BV’s (DB besluit 27 februari 2014). Bij deze methodiek wordt gekeken naar de omzet en bruto marge per gemeente in relatie tot de bezetting bij de BV’s. Heeft een gemeente een hoger percentage aan bruto marge ten opzichte van het percentage WSW’ers van de betreffende gemeente in de BV’s, dan krijgt deze gemeente een bonus toegewezen. Deze bonus wordt verrekend met het aandeel in het resultaat. Bij een lager percentage in de bruto marge geldt het omgekeerde en wordt aan de betreffende gemeente een malus toegerekend. Voor de schapslasten wordt de taakstelling als uitgangspunt gehanteerd. Voor de exploitatiekosten wordt het aantal medewerkers dat binnen de OZL BV’s werkzaam is gehanteerd. De percentages die voor de begroting worden gebruikt zijn leidend voor het lopend jaar (en dus ook voor de afrekening).

Verdeelsleutel 2015: Schapslasten: Heerlen 1.337,46 33,50%

Exploitatiekosten: Heerlen 1.127,48 32,24%

Zeggenschap Binnen de GR WOZL hebben alle 11 deelnemende gemeenten zitting in het Dagelijks Bestuur (DB) en in het Algemeen Bestuur (AB). Binnen het DB is het stemrecht één stem per DB-lid. Voorzitter van het AB en DB is de wethouder Economie, werkgeleg4en- heid, sport en dienstverlening. In het AB is het stemrecht gewogen, ieder lid heeft één stem, vermeerderd met één stem per 15.000 inwoners of gedeelte daarvan. De Wet Gemeenschappelijke Regelingen ( WGR) is per 1 januari 2015 gewijzigd waardoor iden- tieke invulling van het AB en DB niet langer mogelijk is. Om zorgvuldig invulling te blijven geven aan de wettelijke bevoegdheid zal de samenstelling en stemverhouding van het DB en het AB per 1 januari 2016 wijzigen.

Ontwikkelingen Door de veranderende weten regelgeving (Participatiewet) met ingang van 2015 was een totale herijking van de uitvoeringsstructuur onderkant arbeidsmarkt noodzakelijk. Op basis van het adviesrapport, naar aanleiding van het onderzoek door Iroko is in 2015 ingezet op de (her)positionering van WOZL. Er is een verbeterplan, genaamd Groen Licht vastgesteld waarin de ontwikkelingen op het gebied van beschut werk, detacheringen, governance en dagbesteding meegenomen worden. Het Rijk heeft extra middelen ingezet voor de herstructurering van de WSW, de zogenaamde Kerstensgelden. WOZL richt zich voortaan op de uitvoering op de onderdelen “beschut” en “detachering”. Met ingang van 2015 zijn de Wsw middelen opgenomen in een Integratieuitkering Sociaal Domein van het gemeentefonds. De Wet Gemeenschappelijke regeling is per 1 januari 2015 gewijzigd, waardoor per 1 januari 2016 de samenstelling van het DB en AB niet meer gelijk mag zijn. De samenstelling en de bevoegdheid van Het DB en het AB wordt dan ook gewijzigd per die datum.

120 Technohouse BV, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel B.V. Technohouse is eigenaar van het op het bedrijventerrein Coriopolis gelegen bedrijfs- verzamelgebouw voor techno starters en doorstarters en heeft tot doel de link tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen op dat terrein mede gestalte te geven en aantrekkelijke huisvesting te bieden tegen een redelijke prijs met service pakket en flexibiliteit.

Financieel belang Aandelenkapitaal is als volgt verdeeld N.V. Industriebank LIOF 93,2% (15.784 aandelen) en gemeente Heerlen 6,8% (1.152 aandelen). Het geplaatste en gestort aandelenkapitaal bedraagt € 1.693.651. Het VV is een leenovereenkomst met LIOF voor een bedrag van ruim € 3 miljoen.

Zeggenschap De wethouder Economie, werkgelegenheid, sport en dienstverlening vertegenwoordigt de gemeente in de algemene vergadering van aandeelhouders.

Ontwikkelingen Begin 2014 is 1/3 deel van het gebouw afgesplitst en verkocht aan een particuliere inves- teerder voor € 2,2 miljoen. De rest van het gebouw wordt sinds begin 2015 geëxploiteerd door LEBE bedrijvencentra die de exploitatie van Liof Bedrijvencentra B.V. heeft overgenomen. De exploitatie van het gebouw verloopt moeizaam. Eind 2015 is overeenstemming bereikt over de verkoop van het andere deel van het Technohouse. De prijs is overeenkomstig de boekwaarde. Door deze verkoop is er geen bestaansrecht meer voor de B.V. Technohouse. Binnenkort vindt de liquidatie plaats en is het gemeentelijk belang als verbonden partij niet meer aanwezig.

Nazorg Limburg BV, Maastricht Programma Leefomgeving Doel Het aanbrengen en in stand houden van een voldoende voorzieningenniveau op stortplaatsen voor afval na beëindiging van de exploitatie alsmede het verwerven, vervreem- den, huren, beheren en exploiteren van onroerende zaken die verband houden met en/of betrekking hebben op deze stortplaatsen.

Financieel belang De bijdrage wordt betaald uit de afvalstoffenheffing met een bedrag van € 0,25 per inwoner gedurende 10 jaar. Het eigen vermogen was ultimo 2014 € 2.553.063 en het vreemd vermogen (veelal voorziening) bedroeg € 21.047.593. De jaarrekening 2015 is nog niet voorhanden.

Zeggenschap Limburgse gemeenten (100%). Deelname in Algemene Vergadering van Aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en onderhoud, mobiliteit, ruimtelijke ordening en wonen.

Ontwikkelingen Door opbouw van de voorziening wordt ervoor gezorgd dat de stortplaatsen na beëindiging beheerd en onderhouden kunnen worden. De financiële kaders worden door de aandeelhouders bepaald. De risico’s worden afgedekt doordat een voorziening wordt gecreëerd om de nazorgverplichtingen in de toekomst te kunnen voldoen.

Schaesbergerveld BV, Heerlen Programma Ruimtelijke Ontwikkeling Doel Het ontwikkelen (bouw-/woonrijp maken), zodanig saneren, slopen van opstallen, exploiteren, kopen en verkopen van gronden, alles ter voorbereiding van en gericht op het mogelijk maken van de bouw van voor bewoning bestemde gebouwen op gronden en wel in het gebied Schaesbergerveld (omgeven door de Heuvelweg en Schandelerboord) te Heerlen. Deze BV is tevens opgericht om voor de ontwikkeling van het gebied Schaesbergerveld als gemeentelijke B.V. deel te nemen in de V.O.F. Ontwikkelingsmaatschappij Schaesbergerveld (vof OMS). Dit ter beperking van de financiële aansprakelijkheid bij de- confiture (faillissement).

121 Openbaar belang Ontwikkeling van hoogwaardige woningen in het midden segment in een herstructure- ringswijk die zich kenmerkt door een woningvoorraad die met name bestaat uit sociale huurwoningen.

Financieel belang Verkrijgingsprijs € 45.381, de boekwaarde ultimo 2014 was € 45.381 en er is een rekening courant verhouding van € 1.148.951 (exclusief rentevergoeding). Het eigenvermogen per 1 januari 2015 bedraagt € 220.261 negatief.

Zeggenschap Gemeente Heerlen 100% aandeelhouder. Met het afdelingshoofd Stadsplanning als directeur van Schaesbergerveld B.V. en de wethouder Ruimte, centrum, cultuur, ouderen en buurtgericht werken als aandeelhouder.

Ontwikkelingen Fase 1, 2 en 3a: bouw gereed. Fase 3b: opgesplitst in 2 delen (8 en 7 woningen). 1e deel gereed eind 2012. 2e deel in procedure voor het verkrijgen van de omgevingsvergunning. Voor fase 4 geldt dat er een 4-tal woontorens gepland waren -in het groengebied aan de rand van het plangebied- voor in totaliteit 83 appartementen. Echter, door de gewijzigde marktsituatie (geringe afzetmogelijkheden als gevolge van economische crisis) en de krimpsituatie in Parkstad (beleidsmatig willen we geen woningbouw meer ten koste van groen), is dit plan aangepast tot de bouw van 3 bouwblokken (13, 13, en 11 appartementen). Hiertoe is een omgevingsvergunnigsaanvraag ingediend.

Holding Roda Kerkrade NV/Stichting AK, Kerkrade Programma Economische Stimulering Doel Het altijd durende recht dat het stadion van voetbalclub Roda JC de naam “Parkstad Limburg Stadion” draagt.

Financieel belang De gemeente participeert voor 4,27% in stichting Administratie Kantoor, voorheen Holding Roda Kerkrade NV. Deze certificaten hebben geen marktwaarde.

Zeggenschap 4,27% belang en de invloed van de gemeente Heerlen is zo goed als nihil. Gemeente Heerlen wordt vertegenwoordigd door de wethouder Middelen, Beheer en Mobiliteit.

Ontwikkelingen Op dit moment zijn er geen nieuwe ontwikkelingen te vermelden.

Parkstad Limburg, Heerlen Programma Bestuur en Dienstverlening Doel Economische structuurversterking. Parkstad loopt op diverse kernindicatoren achter op landelijke gemiddelden. Denk hierbij aan gemiddeld inkomen, economische participatie- graad, opleidingsniveau en de gemiddelde prijs van een woning. Dit gecombineerd met de demografie van het gebied biedt kansen maar dwingt ook tot een gestructureerde, centraal geregisseerde aanpak van de economische ontwikkeling van de regio Parkstad Limburg. Na een periode waarin wij als WGR+ regio zeer belangrijke beleidsfundamenten via de Parkstadraad hebben vastgesteld op het gebied van onder andere wonen, economie, ruimte en bereikbaarheid is in 2013 besloten dat het tijd was voor uitvoering en dus een GR van Colleges. Een GR die er wel voor zorgt dat de gemeenteraden in positie blijven en via regiodagen hun gezamenlijkheid kunnen borgen. Met die nieuwe GR zijn wij in 2014 aan de slag gegaan en zijn de bestuurscommissie vanuit de diverse colleges bemand. Het doel is onveranderd gebleven de scope (tot nu toe ruimtelijk-economisch) wordt echter steeds breder, denk aan de ontwikkelingen in het sociale domein. Niet dat de regio daarover gaat maar de regio wordt nu wel de plek waar de samenwerkende gemeenten hierover afspraken kunnen maken.

Financieel belang De bijdrage van Heerlen aan de Stadsregio Parkstad Limburg in 2015 was € 1.719.000.

122 Zeggenschap Het bestuur van de WGR Stadsregio Parkstad Limburg bestaat uit een Algemeen Bestuur en een Dagelijks Bestuur beide gevormd door de Burgemeesters van de samenwerkende gemeenten. Het AB/DB richten zich vooral op de formele GR zaken. Binnen de GR zijn bestuurscommissies gevormd door de leden de colleges van B&W van de deelnemende gemeenten. Dit is waar de inhoud wordt besproken en bepaald in tegenstelling tot het oude model waar de focus lag op het dagelijks bestuur. De colleges dragen bevoegdheden over aan de bestuurscommissies of geven opdrachten. Deze worden door de bestuurscommissies uitgevoerd, zij verantwoorden zich via de wethouders die deel uitmaken van de bestuurscommissie richting de colleges en gemeenteraden van de deelnemende gemeenten. Omdat er geen sprake is van overdracht van raadsbevoegdheden zullen besluiten die de gemeenteraden aangaan ook via de afzonderlijke gemeenteraden genomen moeten worden.

Ontwikkelingen In 2013 is de vernieuwde GR-Stadsregio Parkstad Limburg door de 8 deelnemende gemeenteraden vastgesteld met de nieuwe bestuurlijke structuur en de aangepaste ambitie (van beleid naar uitvoering). De gemeenten moeten het gaan doen en de gemeenten bepalen de agenda, zij kijken daarbij breder dan alleen ruimte en economie. Wij hebben daarom de regionale strategische agenda geactualiseerd in 2015 en als basis gebruikt voor het komen tot partnerschap in Zuid-Limburg en met de Provincie Limburg. Op het gebied van organisatieontwikkeling is in 2014 begonnen aan de transformatie van de Parkstadorganisatie naar een bestuurscommissie ondersteunend orgaan, in 2015 zijn daarin flinke stappen gezet en loopt de Parkstadorganisatie zelfs voor op de afgesproken planning.

Gemeenschappelijke Gezondheids Dienst Zuid-Limburg (GGD), de vestigingsplaats (van het openbaar lichaam) is volgens de GR Maastricht. De hoofdvestiging (locatie) is Geleen. Programma Sociale Infrastructuur Doel De GGD geeft uitvoering aan de Wet Publieke Gezondheid (WPG) namens de 18 Zuid- Limburgse gemeenten. Het openbaar belang is collectieve gezondheid.

Financieel belang In totale begrote inkomsten voor de GGD voor 2015 bedroeg €37.694.098. De gemeentelijke bijdrage hiervan is € 12.653.352. De begrote bijdrage voor Heerlen was € 1.382.974 en wordt afgerekend in de jaarrekening. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. De totale begrootte kosten voor de GGD-ZL in 2016 bedragen: €38.133.286. Aan Heerlen wordt een bedrag van €1.376.226 gevraagd. (NB: dit is exclusief het onderdeel Veilig Thuis). Dit zal voor Heerlen minimaal € 45.000 extra betekenen. Het eigen vermogen per ultimo 2014 bedroeg € 4.512.908. Voor de begroting 2016 is € 4.193.964 geprognosticeerd. Het vreemd vermogen per ultimo 2014 bedroeg € 17.788.383 en voor de begroting 2016 is een vreemd vermogen van € 18.669.949 geprognosticeerd.

Zeggenschap De GGD Zuid-Limburg is een Gemeenschappelijke Regeling die is ingesteld door 18 gemeenten in Zuid-Limburg, te weten: Beek, Brunssum, Gulpen-Wittem, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Maastricht, Eijsden-Margraten, Meerssen, Nuth, Onderbanken, Schinnen, Simpelveld, Sittard-Geleen, Stein, Vaals, Valkenburg a/d Geul en Voerendaal. Conform de wettelijke bepaling in de Wet Gemeenschappelijke Regelingen bestaat de bestuursstruc- tuur uit een Algemeen Bestuur (AB), een Dagelijks Bestuur (DB) en een voorzitter. Bestuurlijke afvaardiging gemeente Heerlen Alle deelnemende gemeenten vaardigen een bestuurder af voor in het AB, leden van het DB worden gekozen door het AB. Wethouder 3D, Welzijn, Armoedebeleid en Herstructurering maakt namens Heerlen deel uit van het DB en het AB van de GGD-ZL. Hiernaast is onze wethouder voorzitter van de financiële commissie.

123 Ontwikkelingen a. Uitvoering van Veilig Thuis en mogelijk tekort De Wmo verplicht gemeenten om vanaf 1 januari 2015 zorg te dragen voor de facilitering en uitvoering van Veilig Thuis. Dit is per 1 januari 2015 bij de GGD-ZL ondergebracht. Bestuurlijk gezien valt dit onderwerp in Heerlen in de portefeuille van de burgemeester, die ook zitting neemt in de bestuurscommissie die de GGD-ZL heeft ingericht. De uitvoering verloopt de eerste maanden redelijk tot goed, maar financieel zijn er nog vele vraagte- kens, gezien de GGD-ZL geen realistische begroting voor dit onderdeel voor 2016 kon overleggen én er in 2015 waarschijnlijk meerkosten gemaakt worden. De Raad heeft ingestemd met de totaal begroting 2016 van de GGD-ZL (inclusief het extra gevraagde bedrag van €270.000), mits dit onderbouwd wordt. Het is echter nog onduidelijk of a) dit bedrag voldoende is en b) hoeveel dit precies is voor de gemeente Heerlen. b. Nieuwe huisvesting Na een lang traject is er een keuze gemaakt voor een smalle variant van vernieuwbouw van het pand in Heerlen, in beheer van de GGD-ZL zelf. Dit wordt in de loop van 2015 verder uitgewerkt en geconcretiseerd waarbij er op enig moment (eind 2015-begin 2016) door het AB een keuze gemaakt zal moeten worden of er een externe belegger aangetrokken wordt die het pand zal overnemen. Vooralsnog verloopt dit traject binnen de afgesproken financiële kaders en wordt het (eerder ingecalculeerde bezuinigingsbedrag van €500.000 voor 2015) behaald. c. Algemene reservepositie is laag De algemene reservepositie van de GGD-ZL is erg laag, de genoemde financiële risico’s zijn (redelijk) groot en er zijn vele onzekere factoren in de toekomst. Het AB en de fi- nanciële commissie van de GGD-ZL hebben hierover veelvuldig gesproken en men is zich bewust van deze risico’s. Indien de nood aan de man is bij de GGD-ZL, zal vanuit de 18 gemeenten (incidenteel) financiering gezocht moeten worden. Deze kans is reëel aanwezig, de Heerlense Raad is hierover geïnformeerd (BWV-15001372) en dit is een risico. d. De bijdrage van Heerlen neemt gestaag af De financiering van de GGD-ZL binnen de GR is grotendeels gebaseerd op aantal inwoners en aantal jeugdigen. Aangezien ons inwoneraantal en aantal jeugdigen daalt, wordt neemt de gemeentelijke bijdrage af. e. Doorontwikkeling GGD-ZL De beleidsperiode is in 2015 ten einde gekomen en de GGD-ZL heeft gezocht naar nieuwe inhoudelijke en organisatorische uitgangspunten. Dit heeft geresulteerd in de keuze van een scenario waarbij ‘gefaseerd doorontwikkelen’ met gelijkblijvend budget. Voor Heerlen was dit niet de eerste voorkeur, aangezien we pleiten voor maatwerk binnen het budget. Dit zal de komende periode nader geconcretiseerd worden.

Kredietbank Limburg, Heerlen/Sittard Programma Sociale Infrastructuur Doel De Gemeenschappelijke Regeling voor Sociale Kredietverlening en Schuldhulpverlening in Limburg” heeft tot doel: a. hulp te verlenen aan burgers die door hun schuldenlast in maatschappelijke problemen zijn of kunnen komen, door middel van schuldhulpverlening; b. hulp te verlenen aan burgers die zelf niet in staat zijn hun financiële zaken te behartigen, hetzij door middel van budgetbeheer, hetzij door middel van beschermingsbewind; c. het op een verantwoorde wijze voorzien in de behoefte aan krediet, door middel van sociale kredietverlening.

De Kredietbank Limburg tracht deze doelen te bereiken door: a. het verrichten van hulpverlenende, bemiddelende, sanerende en voorlichtende werkzaamheden; b. het op een maatschappelijk verantwoorde wijze verstrekken van geldleningen; c. het verrichten van alle handelingen die met de doelstellingen verband houden of daa voor bevorderlijk kunnen zijn.

124 Het openbaar belang dat wordt behartigd: de KBL is een maatschappelijke instelling voor hulp bij schulden, voorkomen van schulden, budgetbeheer, beschermingsbewind en sociale kredietverlening.

Financieel belang Voor 2015 was een dienstverleningsovereenkomst afgesloten met de KBL, waarin wij ons verplichtten 90% van € 1.461.111 af te nemen. De begroting 2015 voorzag in een positief exploitatieresultaat van € 198.000. Volgens de najaarsprognose bedraagt het positieve exploitatieresultaat over 2015 naar verwachting € 245.000.

Zeggenschap De gemeenschappelijke regeling kent een algemeen en een dagelijks bestuur. De leden van het algemeen bestuur worden aangewezen door de raden van de gemeenten: één lid per elk 45.000 inwoners of gedeelte daarvan. Het dagelijks bestuur bestaat uit de voorzitter en ten hoogste vijf leden, door en uit het algemeen bestuur aan te wijzen, met dien verstande dat geen van de gemeenten met meer dan één lid is vertegenwoordigd. De wethouder Welzijn, zorg, herstructurering en wonen vertegenwoordigt Heerlen.

Ontwikkelingen De bedrijfsvoering van de KBL is volledig gebaseerd op jaarlijkse afspraken over product- afname door gemeenten. Dat maakt begroten moeilijk. Onderzocht wordt of meerjarige dienstverleningsovereenkomsten hierin verbetering kunnen brengen.

Mijnwater BV, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Mijnwater BV is in 2013 opgericht door de gemeente Heerlen. Deze rechtspersoon gaat de in de pilot van het mijnwaterproject gedane investeringen alsmede de investeringen voor nieuwe aansluitingen op een bedrijfsmatig exploiteren, passend binnen het Europese me- dedingingsrecht. In maart 2014 zijn de activa van de gemeente Heerlen overgegaan naar de BV. In de statuten van de ondernemingen zijn de volgende doelen vastgelegd: 1. Het leveren van een bijdragen aan de vermindering van de CO2 uitstoot in Heerlen; 2. Eerherstel van het mijnverleden door het merk Mijnwater als infrastructuur voor duurzame energie positief te profileren; 3. Het stimuleren van innovatie in toepassingen van duurzame energie in de gebouwde omgeving als hefboom voor economische ontwikkeling; 4. Het organiseren van een economisch rendabele bedrijfsvoering teneinde de continuïteit van de duurzame energievoorziening te kunnen garanderen. Openbaar belang is: Verduurzaming van de gebouwde omgeving.

Financieel belang De gemeente is enig aandeelhouder met een aandelenkapitaal ter waarde van € 5.100.001. Daarnaast heeft de gemeente aan Mijnwater BV een lening in de vorm van een bouwkrediet verstrekt met een maximale kredietruimte van € 10 miljoen. Dit bouwkrediet is opgedeeld in programmaruimte (€ 8 miljoen) en beleidsruimte (€ 2 miljoen). In 2015 heeft Mijnwater B.V. een bedrag van bijna € 4 miljoen getrokken op de verstrekte lening faciliteit. Het saldo bedraagt momenteel € 7,8 miljoen.

Zeggenschap De gemeente Heerlen is enig aandeelhouder. De aandeelhouder wordt vertegenwoordigd door wethouder integraal jeugdbeleid, onderwijs, cultureel erfgoed en duurzaamheid De RvC bestaat uit de wethouder Economie, werkgelegenheid sport en dienstverlening en wethouder Middelen, Beheer en Mobiliteit.

Ontwikkelingen Mijnwater BV exploiteert een hybride smart grid voor duurzame energievoorziening, bestaande uit mijnwaterbronnen, backbone-infrastructuur, distributienetten en energiecen- trales. Dit in combinatie met een geavanceerd meet- en regelsysteem, waarbij er per tijds- eenheid kan worden bepaald wanneer er aan gebouwzijde wordt gebruikt en/of opgewekt.

125 Dit verruimt de capaciteit van het totale systeem aanmerkelijk. Uiteindelijk zal er sprake zijn van een herbenutting van energie uit de gebouwde omgeving van zo’n 80% aangevuld met 20% uit de mijnwaterreservoirs. Eind 2015 heeft Mijnwater BV de volgende aansluitingen: Heerlerheide, CBS nieuwbouw, APG, Rabobank Parkstad Limburg, Arcus College, MAB en Maankwartier. Daarnaast zijn nog aansluitingen in voorbereiding.

Stichting Isidoor Programma, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Samenwerking op het gebied van telecommunicatie, informatietechnologie en overige diensten. Dit initiatief van de gemeente Heerlen en de provincie Limburg heeft in 2005 geresulteerd in de aanleg van een groot glasvezelnetwerk in Zuid-Limburg (via de gelieerde stichting Isilinx).

Financieel belang Er is eenmalig € 15.000 geïnvesteerd als procesgeld.

Zeggenschap Vertegenwoordiging in het stichtingsbestuur door de wethouder Middelen, Beheer en Mobiliteit.

Ontwikkelingen De stichting Isidoor is niet actief en zal dat ook niet meer worden. Momenteel worden de mogelijkheden tot opheffing van de stichting bekeken. De opbouw van het glasvezelnetwerk wordt verricht door de stichting Isilinx. Zo heeft Isilinx onder meer zorg gedragen voor de glasvezelverbinding op Avantis.

Gemeenschappelijke regeling Rd4, Heerlen Programma Leefomgeving Doel Het tot stand brengen van doelmatige, milieu hygiënische verantwoorde inzameling en verwerking van afvalstoffen. Het adviseren op het gebied van ontwikkeling en implementatie van milieubeleid.

Financieel belang Er is een financiële commissie ter ondersteuning van het Dagelijks Bestuur. De gemeenschappelijke regeling Rd4 werkt conform de begroting. Over 2014 heeft de gemeenschappelijke regeling voor de gemeente Heerlen een overschot behaald van € 930.000. Het eigen vermogen was ultimo 2014 € 2.342.000 en het vreemd vermogen bedroeg € 26.246.000. Jaarlijks worden alle kosten doorberekend aan de deelnemende gemeenten; derhalve is er geen begrotingssaldo. De jaarrekening van 2015 is nog niet voorhanden.

Zeggenschap Deelname in Algemeen Bestuur door wethouder Onderwijs, integraal jeugdbeleid, cultureel erfgoed en duurzaamheid. De stemverhouding in het Dagelijks bestuur is één op één. De stemverhouding in het Algemeen Bestuur is op basis van inwoneraantallen.

Ontwikkelingen De ambities voor de gescheiden inzameling van het huishoudelijk afval zijn vastgelegd in het afvalbeheersplan 2014-2020. De doelen uit het afvalbeheersplan zullen de komende jaren gefaseerd worden ingevoerd. Eerstvolgende stap is de inzameling van verpakkings- materialen uit te breiden met drankenkartons en blik per begin 2016.

Stichting WTC Heerlen-Aachen, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel De exploitatie van een World Trade Center-concept met een optimale dienstverlening op het gebied van handelsbevordering aan het euregionale bedrijfsleven alsmede het bieden van hoogwaardige bedrijfsruimte aan het internationale bedrijfsleven in de kantorensfeer.

126 Financieel belang Als eigenaar de waarde van de WTC-licentie ingebracht; in de voorbereiding een bedrag beschikbaar gesteld van € 300.000. Het eigen vermogen bedraagt € 74.000 en de stichting heeft geen vreemd vermogen.

Zeggenschap Als licentiehouder is de wethouder Economie, werkgelegenheid, sport en dienstverlening lid van het bestuur van de stichting.

Ontwikkelingen De Stichting heeft in mei 2015 besloten zich zelf op te heffen en heeft de gemeente besloten de WTC licentie wel aan te houden. Deze licentie kan in de toekomst daar worden ingezet waar een WTC voor de langere termijn haalbaar is.

Stichting Heerlen Mijnstad Programma Economische Stimulering Doel Het op een bedrijfsmatige manier verder ontwikkelen, beheren en daardoor vergroten van de concurrentiekracht van het kernwinkelgebied te Heerlen.

Financieel belang Bijdrage € 400.000.

Zeggenschap De gemeente Heerlen heeft zitting in de raad van advies, hierin worden ze vertegenwoordigd door de wethouder Economie, werkgelegenheid, sport en dienstverlening en de wethouder Ruimte, centrum, cultuur, ouderen en buurtgerichtwerken; zij worden ondersteund door een ambtelijke afgevaardigde.

Ontwikkelingen Deze stichting vervangt de stichting centrum management Heerlen.

Stichting Centrummanagement Hoensbroek, Heerlen Programma Economische Stimulering

Doel Het op een bedrijfsmatige manier verder ontwikkelen, beheren en daardoor vergroten van de concurrentiekracht van het kernwinkelgebied te Hoensbroek-centrum alsmede de toegangsradialen, het mede zorgdragen voor een integraal beheer van de aldaar gelegen openbare ruimten en het streven naar verbetering van het woon-, werken leefklimaat in het gebied.

Financieel belang Bijdrage van € 12.982.

Zeggenschap De gemeente Heerlen levert één bestuurlijke afgevaardigde de wethouder Welzijn, zorg, herstructurering en wonen en één ambtelijke afgevaardigde voor het bestuur van de stichting.

Ontwikkelingen Het centrummanagement is nauw betrokken bij de planvorming voor het centrum van Hoensbroek, zowel voor de herinrichting van de openbare ruimte als bij de detailhandelsvi- sie die momenteel wordt opgesteld.

Stichting Centrummanagement Heerlerbaan, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Het op een bedrijfsmatige manier verder ontwikkelen, beheren en daardoor vergroten van de concurrentiekracht van het kernwinkelgebied te Heerlerbaan-centrum alsmede de toegangsradialen, het mede zorgdragen voor een integraal beheer van de aldaar gelegen openbare ruimten en het streven naar verbetering van het woon-, werken leefklimaat in het gebied.

Financieel belang Bijdrage van € 1.000.

127 Zeggenschap De gemeente Heerlen levert één bestuurlijke afgevaardigde de wethouder middelen, beheer en mobiliteit en één ambtelijke afgevaardigde voor het bestuur van de stichting.

Ontwikkelingen De stichting leidt op dit moment een slapend bestaan.

WerkvoorHeerlen Stichting, Heerlen Programma Economische Stimulering Doel Het exploiteren van een leer & werkbedrijf dat passend gemeentelijk werk beschikbaar stelt voor mensen uit de doelgroep van de Participatiewet, om hen zo goed mogelijk te ontwikkelen en zo mogelijk te laten uitstromen richting de arbeidsmarkt, met al hetgeen daartoe behoort of daartoe dienstig is, in de ruimste zin van het woord.

Financieel belang De financiering van WvH berust op twee peilers: 1. de opdrachtwaarde van de opdrachtgever (in eerste instantie afdeling B&O); 2. de bijdrage vanuit het participatiebudget. De eerste is vergelijkbaar met de relatie tussen gemeente en particuliere bedrijven, de opdrachtwaarde gerelateerd aan de toe te wijzen percelen. Het tweede betreft een contract in de vorm van een loonkostensubsidieregeling. Hierbij dient opgemerkt te worden dat instroom in WvH leidt tot een besparing op uitkeringskosten. In 2015 is voor de opstart van WvH draagt de gemeente Heerlen bij aan de exploitatie voor een sluitende begroting. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden.

Voor 2016 zal WvH zelf voorzien in een sluitende exploitatie, door uitbreiding van opdrachten en verbetering van efficiency en hogere productiviteit van de medewerkers. De bijdrage voor 2016 is op dit moment nog niet voorhanden.

Zeggenschap Het leerwerkbedrijf opereert in overeenstemming met de belangen en beleidsuitgangspun- ten van de gemeente Heerlen. Bij een stichting heeft het bestuur de wettelijke verplichting om zich door het stichtingsbelang te laten leiden. In de statuten van de stichting zijn doelstellingen opgenomen om zodoende de koppeling te maken tussen het stichtingsbelang en het gemeentelijk belang.

Het stichtingsbestuur bestaat uit minimaal twee en maximaal vijf bestuursleden die benoemd worden door het college en de volstrekte meerderheid van het bestuur dient werkzaam te zijn bij de gemeente Heerlen. Het huidige bestuur bestaat uit dhr. Sluijsmans (voorzitter) en dhr. Pletzers (secretaris/penningmeester) beide werkzaam bij de gemeente Heerlen. Namens het college is de wethouder Economie, werkgelegenheid, sport en dienstverlening gemandateerd als toezichthouder. De feitelijke leiding over de werkzaamheden wordt door het bestuur opgedragen aan een bedrijfsmanager, waarbij het bestuur op hoofdlijnen stuurt en de bedrijfsmanager op basis van een directiereglement bevoegd is zelfstandig beslissingen te nemen en contracten met derden af te sluiten. Het stichtingsbestuur wordt in 2016 uitgebreid met een bestuurder uit een externe organisatie. Het bestuur legt verantwoording af aan de bestuurlijke opdrachtgever. Om te bereiken dat de opdrachtrelaties tussen gemeente en stichting buiten aanbeste- dingsverplichtingen vallen (quasi-inbesteding) zal in ieder geval sprake moeten zijn van een ‘toezicht als op de eigen dienst’. Hiervoor zullen minimaal 90% van de werkzaamheden van WvH gebeuren voor de gemeente Heerlen als opdrachtgever.

Ontwikkelingen WvH is vanaf april 2015 formeel van start gegaan. Er is sprake van een ontwikkelmodel. Het stichtingsbestuur wordt in 2016 uitgebreid met een bestuurder die ook de rol van bedrijfsmanager invult. WvH zal in 2016 wederom werkzaamheden in het groenonderhoud verrichten maar er wordt ook gekeken naar andersoortige werkzaamheden, zoals onderhoud van straten, pleinen, straatmeubilair of werkzaamheden onder de Wmo.

128 Enexis Holding NV, ‘s-Hertogenbosch Programma Bestuur en Dienstverlening Doel Als gevolg van de invoering van de Wet Onafhankelijk Netbeheer (WON) in Nederland is Essent gesplitst in een Netwerkbedrijf en een Productie- en Levering Bedrijf. De vennootschap heeft ten doel: - het distribueren en het transporteren van energie, zoals elektriciteit, gas, warmte en (warm) water; - het instandhouden, beheren, exploiteren en uitbreiden van distributie en transportnet- ten met annexen voor energie; - het uitvoeren van alle taken die ingevolge de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet zijn toebedeeld aan een netbeheerder zoals daarin bedoeld; - het binnen de wettelijke grenzen ontplooien van andere operationele en ondersteunende activiteiten. De gemeente tracht met haar aandeelhouderschap de publieke belangen te behartigen. Enexis Holding NV opereert in een gereguleerde markt, onder toezicht van de Energie- kamer.

Financieel belang 0,20834% (procentuele participatie voortvloeiend uit aandelenbezit voormalig Essent (311.850 aandelen). Over het boekjaar 2014 werd in 2015 een dividend uitgekeerd van € 276.677 ten behoeve van de gemeente Heerlen. Het jaarrekeningresultaat van Enexis over 2014 bedroeg € 265,5 miljoen winst. Het eigen vermogen bij aanvang 2014 was € 3.370 miljoen en per ultimo € 3.517 miljoen. Het vreemd vermogen begin 2014 was € 2.895 miljoen en per ultimo € 2.900 miljoen. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. De verwachte omvang van het eigenvermogen begin 2016 is € 3.616 miljoen en per ultimo € 3.716 miljoen. Er is momenteel geen reële schatting van het vreemd vermogen voor 2016 voorhanden. De verwachte omvang van het financiële resultaat is € 200 miljoen.

Zeggenschap De gemeente Heerlen is vertegenwoordigd als aandeelhouder. Voor de rest heeft de gemeente als aandeelhouder geen echte invloed op de te volgen strategie door Essent. De krachten van alle Limburgse aandeelhouders zijn wel gebundeld in de VEGAL. Deze vereniging blijft van kracht daar de gemeente aandeelhouder blijft van Enexis (netwerkbedrijf), Essent Milieu en diverse BV’s waarin de SPV’s worden verwerkt. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

Ontwikkelingen Enexis Holding N.V. opereert in een gereguleerde markt, onder toezicht van de Autoriteit Consumenten & Markt (ACM). Elke drie jaar stelt de ACM de maximale tarieven vast. In die periode gaan de gereguleerde tarieven in 3 stappen omlaag als gevolg van lager ingeschatte kapitaalskosten (WACC). Dit is een stimulans voor Enexis om te komen tot kostenbesparing, en zo toch de aandeelhouders een redelijk rendement te kunnen bieden.

Enexis faciliteert de transitie naar duurzame energie. Voor het functioneren van de samenleving is dat dermate belangrijk dat het publiek belang van Enexis alleen maar toeneemt.

De Provincie c.q. gemeente en Enexis werken samen op het gebied van duurzaamheid hetgeen (naar verwachting) resulteert in een aantal gezamenlijke projecten.

Financiële risico’s a. De aandeelhouders lopen het risico (een deel van) de boekwaarde ad € 6,2 miljoen te moeten afwaarderen. Het risico voor de aandeelhouders is zeer gering omdat Enexis opereert in een gereguleerde (energie)markt, onder toezicht van de Energiekamer. Daarnaast is het risico gering in relatie tot de (intrinsieke) waarde van Enexis Holding N.V..

129 b. Wettelijk is minimaal 40% eigen vermogen vereist, Enexis heeft op dit moment meer dan 50% eigen vermogen. Gecombineerd met de achtergestelde status van de ‘Vordering op Enexis vennootschap’ (zie 1c), levert dit een laag risico op voor de aandeelhouders van Enexis Holding N.V. c. Een aanvullend risico is het achterblijven van de geraamde dividendinkomsten. Het risico is echter gemitigeerd middels een overeengekomen garantiedividend van € 100 miljoen.

Vordering op Enexis BV, ‘s-Hertogenbosch Programma Bestuur en Dienstverlening Doel Als gevolg van de invoering van de Wet Onafhankelijk Netbeheer (WON) in Nederland is Essent gesplitst in een Netwerkbedrijf en een Productie- en Levering Bedrijf. Essent heeft een herstructurering doorgevoerd waarbij de economische eigendom van de gas- en elektriciteitsnetten binnen de Essent-groep zijn verkocht en overgedragen aan Enexis tegen de geschatte fair market value. Omdat Enexis BV destijds over onvoldoende contante middelen beschikte om de koopprijs hiervoor te betalen is deze onverschuldigd gebleven en omgezet in een lening van Essent Nederland BV. Op basis van de Aanwijzing van de Minister van Economische Zaken is een bedrag van € 350 miljoen geoormerkt als achtergesteld ten behoeve van mogelijke toekomstige con- versie naar het eigen vermogen van Enexis.

Financieel belang 0,20834% (procentuele participatie voortvloeiend uit aandelenbezit voormalig Essent (311.850 aandelen). De totale vordering bedroeg voor Heerlen € 3,750 miljoen: € 1.041.707 rente 4,65% af te lossen 2016 € 729.195 rente 7,20% af te lossen 2019 Er resteert nog een vordering per 31 december 2015 € 1,771miljoen.

Uit het Heerlense aandeel van de bruglening is een rendement/intrest ontvangen van € 0,1 miljoen in 2015.

Het jaarrekeningresultaat over 2014 was € 16.621 negatief. Het eigen vermogen aanvang 2014 was € 82.000 en per ultimo € 65.000. Het vreemd vermogen was begin 2014 € 862 miljoen en per ultimo € 862 miljoen. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. De verwachte omvang van het eigenvermogen aanvang 2016 is € 45.000 en per ultimo € 25.000. Het verwachte vreemd vermogen wordt bij aanvang 2016 geschat op € 860 miljoen en per ultimo 2015 op € 355 miljoen. De verwachte omvang van het financiële resultaat is € 20.000 negatief.

Ontwikkelingen a. Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (ongeveer € 0,1 miljoen), art 2:81 BW; b. Daarnaast loopt Vordering op Enexis BV beheerst geachte risico’s op Enexis Holding NV voor de niet-tijdige betaling van rente en/of aflossing en, in het ergste geval, faillissement van Enexis Holding NV.

130 Cross Border Lease Vennootschaps BV, ‘s-Hertogenbosch Programma Bestuur en Dienstverlening Doel De functie van deze CBL Vennootschap BV is dat zij de verkopende aandeelhouders zal vertegenwoordigen als medebeheerder (naast RWE, Seis en Essent) van het CBL Fonds en in eventuele andere relevante CBL-aangelegenheden en zal fungeren als “doorgeefluik” voor betalingen namens aandeelhouders in en uit het CBL Fonds. Ter voorkoming van misverstanden: het CBL Fonds zelf is niets meer dan een bankrekening die zal worden aangehouden bij een gerenommeerde bank waarop het afgesproken bedrag zal worden gestort en aangehouden. Voor zover na beëindiging van alle CBL’s en de betaling uit het CBL Fonds van de daarmee corresponderende voortijdige beëindigingvergoedingen nog geld overblijft in het CBL Fonds, wordt het resterende bedrag weer in de verhouding 50%- 50% verdeeld tussen RWE en verkopende aandeelhouders. Naast het feit dat deelname in CBL Vennootschap BV de noodzakelijke randvoorwaarden creëert voor maximalisatie van de verkoopopbrengst van Essent en een optimale (financiële) risicoafdekking voor eventuele aansprakelijkheid van de publieke aandeelhouders, is het deelnemen door de verkopende aandeelhouders in CBL Vennootschap BV om de volgende redenen in het openbaar belang. Redenen waarom het medebeheer van het CBL Fonds en de vertegenwoordiging inzake CBL aangelegenheden door de verkopende aandeelhouders wordt gebundeld in CBL Vennootschap BV en niet individueel wordt gedaan door ongeveer 140 aandeelhouders zijn gelegen in argumenten van flexibiliteit, eenvoudiger coördinatie en beheersbaarheid. Het is in de praktijk vrijwel ondoenlijk om met ongeveer 140 separate partijen het (mede)beheer te voeren over een fonds. Ook in de context van communicatie over, en besluitvorming met betrekking tot, de onderliggende CBL’s zelf, is het efficiënter, sneller en goedkoper om met één partij van doen te hebben in plaats van met ongeveer 140. Deze argumenten van eenvoudiger coördinatie en efficiëntie gelden niet alleen in de relatie tussen de aandeelhouders onderling, maar zijn ook aspecten die door Essent, Enexis en RWE als van we- zenlijk belang voor de toekomstige verhouding worden beschouwd. Hoewel niet te maken hebbend met CBL Vennootschap BV, maar met het CBL Fonds, is het openbaar belang ook bijzonder gediend met het bestaan van het CBL Fonds omdat dit het risico van de aandeelhouders jegens de wederpartijen van de CBL’s deels beperkt en leidt tot een heldere en eenvoudige (namelijk 50%-50%) aansprakelijkheidsverdeling (althans voor het bedrag dat in het CBL Fonds zit) van CBL risico’s tussen verkopende aandeelhouders en RWE.

Financieel belang 0,20834% (procentuele participatie voortvloeiend uit aandelenbezit voormalig Essent (311.850 aandelen). Per jaar wordt bekeken welke gedeelte eventueel kan vrijvallen van de voorziening die getroffen is ten behoeve van claims uit de cross border leases van de voormalige Essent NV. Het resultaat over 2014 was € 67.000 negatief. Het eigenvermogen was zowel per 1 januari 2014 als per ultimo 2014 € 9,9 miljoen. Het vreemd vermogen was per 1 januari 2015 € 104.000 en per ultimo 2014 € 107.000. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. Het eigen vermogen wordt begin geschat op 2016 $ 9,88 miljoen en per ultimo 2016 op $ nihil. Het vreemd vermogen bedroeg begin 2016 $ 100.000 en per ultimo $ nihil. Het financieel resultaat over 2015 wordt geschat op -/- $ 800.000. Het financieel resultaat over 2016 wordt geschat op nihil.

131 Ontwikkelingen Het vermogen in het CBL Escrow Fonds was bij de oprichting van het fonds in 2009, $ 275 miljoen. Eind juni 2011 zijn de laatste CBL-overeenkomsten vervroegd beëindigd. Na aftrek van het bedrag dat nodig was voor deze beëindigingen van de CBL’s resteert er nog een bedrag van afgerond $ 20 miljoen. Naar verwachting zal op dit bedrag in 2015 een bedrag benodigd zijn voor advies- en andere afwikkelingskosten. De advies- en andere afwikkelingskosten worden gering ingeschat. Dit betekent dat een groot deel van het restantbedrag van $ 20 miljoen. uiteindelijk in de verhouding 50-50 zal kunnen worden uit- betaald aan de Verkopende Aandeelhouders en RWE en dat het fonds daarna geliquideerd (mogelijk eerste helft van 2016) kan worden. Er loopt evenwel nog een discussie tussen CBL Vennootschap en RWE over verrekening van eventuele belastingvoordelen. Een positief liquidatiesaldo zal vrijvallen aan de aandeelhouders.

Verkoop Vennootschap BV, ‘s Hertogenbosch Programma Bestuur en Dienstverlening Doel In het kader van de transactie met RWE hebben de verkopende aandeelhouders een aantal garanties gegeven aan RWE. Het merendeel van deze garanties is door de verkopende aandeelhouders op het moment van verkoop van Essent PLB aan RWE overgedragen aan deze deelneming, die vanaf het moment van oprichting dus ook aansprakelijk is mochten een of meer van deze garanties onjuist blijken te zijn. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft RWE bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een aparte bankrekening zal worden aangehouden (in jargon: in escrow zal worden gestort). Buiten het bedrag dat in escrow zal worden ingehouden zijn de verkopende aandeelhouders niet verder aansprakelijk voor inbreuken op garanties. Daarmee is de functie van Verkoop Vennootschap BV dus tweeërlei. Als vennootschap die vrijwel alle garanties onder de verkoopovereenkomst heeft overgenomen van de verkopende aandeelhouders zal zij eventuele garantieclaim procedures voeren tegen RWE. Daarnaast treedt Verkoop Vennootschap BV op als vertegenwoordiger van de verkopende aandeelhouders met betrekking tot het geven van instructies aan de escrow agent wat betreft het beheer van het bedrag dat in escrow wordt gestort.

Financieel belang 0,20834% (procentuele participatie voortvloeiend uit aandelenbezit voormalig Essent (311.850 aandelen). Bij de verkoop van Essent is € 800 miljoen van het verkoopbedrag gestort in een spe- ciaal daarvoor ingerichte voorziening, ook wel escrow genoemd. In 2011 is 50% van deze escrow vrijgevallen onder aftrek van ingediende claims van RWE (€ 40 miljoen).

Het jaarrekeningresultaat over 2014 was een winst van € 17,2 miljoen. Ingevolge de in de SpA opgenomen regeling met betrekking tot de afwikkeling van de aanslagen vennoot- schapsbelasting vanaf het jaar 2001 en de daaruit volgende claims ten laste van de verkopende aandeelhouders heeft het management van de vennootschap een voorziening van € 79,5 miljoen getroffen. In 2014 is € 17,8 miljoen vrijgevallen van deze voorziening. Dit is naar de mening van het management de beste inschatting van de benodigde voorziening ultimo 2014. Er zijn claims neergelegd voor een beduidend groter bedrag dan de getroffen voorziening, maar deze zijn naar inschatting van het management niet reëel. Het eigen vermogen was begin 2014 € 347,3 miljoen en per ultimo € 363,3 miljoen. Het vreemd vermogen was begin 2014 € 827,539 en per ultimo € 468.164. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. De verwachte omvang van het eigen vermogen begin 2016 is € 370 miljoen en per ultimo € 0. De verwachting van het vreemd vermogen begin 2016 is € 65 miljoen en per ultimo € 0. Het financieel resultaat wordt geschat op € 10 miljoen.

132 Deze vereniging blijft van kracht daar de gemeente aandeelhouder blijft van Enexis (netwerkbedrijf), Essent Milieu en diverse BV’s waarin de SPV’s/joint Ventures worden verwerkt. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

Ontwikkelingen De looptijd van deze vennootschap is afhankelijk van de periode dat claims (die door RWE tot uiterlijk 30 september 2015 konden worden ingediend) worden afgewikkeld. RWE heeft eind 2015 per saldo een totaalbedrag aan belastingclaims (rekening houdend met belastingteruggaven en vrijval voorzieningen) ingediend van € 38.100.000 (exclusief eventuele additionele correcties in verband met Attero/Enexis). RWE en Verkoop Vennootschap B.V. hebben op dit moment nog geen overeenstemming over de afwikkeling van deze belastingzaken. Gelet op de verdere afwikkeling van de belastingclaims van RWE, kan over de omvang van de gedeeltelijke vrijval van € 113 miljoen, nog geen uitspraak worden gedaan. Naar verwachting zal in de 1e helft van 2016 de discussie met RWE over de belastingclaims worden afgerond. De vennootschap zal naar verwachting in de eerste helft van 2016 worden geliquideerd.

Claim Staat Vennootschap Amsterdam BV, ‘s Hertogenbosch Programma Bestuur en Dienstverlening Doel Als gevolg van de, in de ogen van Essent, onverbindende splitsingswetgeving (en de als gevolg daarvan doorgevoerde splitsing) lijden haar aandeelhouders schade. Inmiddels heeft de Rechtbank te ‘s-Gravenhage de vordering van Essent afgewezen. Essent heeft tegen deze uitspraak hoger beroep aangetekend. Vanwege praktische moeilijkheden met betrekking tot de overdracht van deze procedure aan de individuele aandeelhouders van Essent NV, hebben Essent en RWE afgesproken dat de onderliggende (declaratoire) procedure over de vraag of (delen van) de splitsingswetgeving onverbindend zijn, ook na afronding van de transactie met RWE door Essent blijft worden gevoerd. Essent en RWE zijn echter overeengekomen dat de eventuele schade-vergoedingsvordering van Essent op de Staat der Nederlanden die zou kunnen ontstaan als de rechter inderdaad van oordeel is dat (delen van) de splitsingswetgeving onverbindend zijn, wordt gecedeerd aan de aandeelhouders (en dus niet achterblijft binnen de Essent groep), die deze vordering gebundeld zullen gaan houden via de deelneming (de “Claim Staat Vennootschap BV”). In het kader van afronding van de verkoop van de aandelen in het kapitaal van Essent NV aan RWE wordt de Claim Staat Vennootschap BV verkocht en geleverd aan alle aandeelhouders in Essent NV die participeren in de verkoop van RWE, evenals aan die aandeelhouders in Essent NV die hun aandelen in het kapitaal van Essent NV niet aan RWE verkopen, maar toch aandelen in het kapitaal van Claim Staat Vennootschap BV willen kopen. Naast het feit dat deelname in Claim Staat Vennootschap BV de noodzakelijke randvoorwaarden creëert voor maximalisatie van de verkoopopbrengst van Essent en een optimale (financi- ële) risicoafdekking voor eventuele aansprakelijkheid van de publieke aandeelhouders, is het deelnemen door de aandeelhouders in Claim Staat Vennootschap BV in het openbaar belang om redenen van flexibiliteit, eenvoudiger coördinatie en beheersbaarheid. Het spreekt voor zich dat het voor de aandeelhouders (en ook voor RWE) eenvoudiger, beter en goedkoper is om gezamenlijk via de band van Claim Staat Vennootschap BV te proce- deren dan dit ieder voor zich te moeten doen (met alle kosten en moeilijkheden die met de onderlinge afstemming dan gepaard zouden gaan). Inmiddels blijkt dat Essent beroep heeft ingesteld tegen de uitspraak van de Rechtbank.

Financieel belang 0,20834% (procentuele participatie voortvloeiend uit aandelenbezit voormalig Essent (311.850 aandelen). Per jaar wordt bekeken welk gedeelte eventueel kan vrijvallen van de voorziening die getroffen is ten behoeve van claims uit de cross border leases van de voormalige Esent NV. Het jaarrekeningresultaat over 2014 was een verlies van € 43.846. Het eigen vermogen bedroeg aan het begin van 2014 € 52.387 en per ultimo € 8.541. Het vreemd vermogen was begin 2014 € 12.484 en per ultimo 2014 € 36.057.

133 De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. De verwachte omvang van het eigen vermogen begin 2016 is € 40.000 negatief en per ultimo € 90.000 negatief. De verwachte omvang van het vreemd vermogen is aan het begin van 2016 € 80.000 en per ultimo € 130.000. Het financiële resultaat wordt geschat op een verlies van € 50.000 in 2016.

Zeggenschap De gemeente Heerlen is vertegenwoordigd als aandeelhouder. Voor de rest heeft de gemeente als aandeelhouder geen echte invloed op de te volgen strategie door Essent. De krachten van alle Limburgse aandeelhouders zijn wel gebundeld in de VEGAL. De vereniging blijft van kracht daar de gemeente aandeelhouder blijft van Enexis (netwerkbedrijf), Essent Milieu en diverse BV’s waarin de SPV’s worden verwerkt. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

Ontwikkelingen Het risico en daarmee de aansprakelijkheid voor de aandeelhouders is relatief gering en beperkt tot de hoogte van het nominale aandelenkapitaal van deze vennootschap (circa € 0,1 miljoen) (art. 2:81 BW). In het kader van de verkoop van Attero aan Waterland hebben de verkopende aandeelhouders een aantal garanties en vrijwaringen gegeven aan Waterland. Het merendeel van deze garanties en vrijwaringen is door de verkopende aandeelhouders overgedragen aan CSV Amsterdam B.V. Ter verzekering van de betaling van eventuele schadeclaims heeft Waterland bedongen dat een deel van de verkoopopbrengst door de verkopende aandeelhouders gedurende een bepaalde tijd op een escrow- rekening wordt aangehouden. Buiten het bedrag dat op deze rekening zal worden gehouden, zijn de verkopende aandeelhouders niet aansprakelijk voor inbreuken op garanties en vrijwaringen. Conform de verkoopkoopovereenkomst (“SPA”) zal de escrow-rekening tot 5 jaar (2019) na completion blijven staan voor de afwikkeling van potentiële claims van Waterland.

Publiek Belang Electriciteitsproductie (PBE) BV Programma Bestuur en Dienstverlening Doel De vennootschap heeft op 30 september 2011 de aandelen in Energy Resources Holding BV en daarmee indirect de aandelen in Energy Resources Ventures BV, Energy Resources BV en het 50%-belang in EPZ geleverd aan RWE. Daarmee is een einde gekomen aan de primaire opdracht van PBE BV, zijnde het behartigen van dat 50%-belang in EPZ. PBE BV zal als tijdelijke vennootschap de resterende rechten en verplichtingen afwikkelen, in het bijzonder die voortvloeien uit het convenant en het aanvullend convenant dat is overeengekomen met de Staat.

Financieel belang 0,20834% (procentuele participatie voortvloeiend uit aandelenbezit voormalig Essent (311.850 aandelen). Het jaarrekeningresultaat over 2014 was een verlies van € 18.535. Het eigen vermogen bedroeg aan het begin van 2016 € 1,6 miljoen en per ultimo eveneens € 1,6 miljoen. Het vreemd vermogen was begin 2014 € 111.272 en eind 2014 € 107.847. De verwachte omvang van het eigen vermogen blijft op € 1,6 miljoen en het verwachte vreemd vermogen op € 100.000. De verwachte omvang van het financiële resultaat betreft een verlies van € 20.000. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden.

Zeggenschap De gemeente Heerlen is vertegenwoordig als aandeelhouder. Voor de rest heeft de gemeente als aandeelhouder geen echte invloed op de te volgen strategie door Essent. De krachten van alle Limburgse aandeelhouders zijn wel gebundeld in de VEGAL. Deze vereniging blijft van kracht daar de gemeente aandeelhouder blijft van Enexis (netwerkbedrijf), Essent Milieu en diverse BV’s waarin de SPV’s worden verwerkt. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

134 Ontwikkelingen Binnen PBE is nog vanaf medio 2012 een bedrag tussen de € 1,5 en 2,0 miljoen (merendeel aandelenkapitaal) achtergebleven om mogelijke zaken die uit de verkoop voortkomen af te wikkelen.

Conform de verkoopkoopovereenkomst (“SPA”) zal het General Escrow Fonds tot 30 september 2015 blijven staan voor de afwikkeling van potentiële claims van RWE. RWE had op 30 september 2015 geen potentiële claims ingediend met betrekking tot verkoop van het 50% belang in EPZ.

Planning is om de discussie met het Ministerie van Economische Zaken te voeren, omtrent de overdracht van de rol van PBE in het hiervoor genoemde convenant. Afhankelijk van de uitkomst van deze gesprekken zou PBE evenals Verkoop Vennootschap BV en CBL Vennootschap BV begin 2016 geliquideerd kunnen worden.

Veiligheidsregio Zuid-Limburg, Maastricht Programma Leefomgeving Doel De veiligheidsregio is erop gericht om de inwoners beter te beschermen tegen (gezondheids)risico’s, rampen en crisissen. Aangezien een ramp of crisis dikwijls de gemeen- tegrens overschrijdt en met name kleinere gemeenten vaak onvoldoende in staat zijn zelfstandig een volwaardige crisisorganisatie op te tuigen, is een regionale aanpak effectiever. De Veiligheidsregio bestaat uit de onderdelen Brandweer, GHOR, Programmabureau en Bevolkingszorg.

Financieel belang De veiligheidsregio is een samenwerkingsverband tussen de Brandweer Zuid Limburg, De Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (GHOR), de 18 deelnemende gemeenten en de politie. De gemeenten betalen jaarlijks een gemeentelijke bijdrage aan de diverse onderdelen van de Veiligheidsregio. De politie wordt rechtstreeks vanuit het Rijk gefinancierd. In 2015 is door de gemeente Heerlen een bijdrage betaald van: Brandweer Zuid-Limburg: € 4.662.575 Bevolkingszorg/burgernet: € 62.937 GHOR: € 132.088

Zeggenschap Aansturing door een Algemeen Veiligheidsbestuur waarin de 18 burgemeesters van de deelnemende gemeenten zitting hebben.

Ontwikkelingen - In 2016 zal invulling worden gegeven aan fase 2 van de doorontwikkeling van het onderdeel Bevolkingszorg. Fase 2 bestaat uit het reduceren van de personele omvang van de uitvoeringsorganisatie/de gemeentelijke crisisprocessen met behoud of verbetering van kwaliteit. - Doelstelling van de VR is ingaande begrotingsjaar 2017 te werken met een programma/productbegroting.

Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg, Maastricht Programma Leefomgeving Doel De Regionale Uitvoeringsdienst Zuid-Limburg (RUD) heeft als doel om een hogere kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) en specialistische advisering te bereiken voor wat betreft met name de complexe milieutaken (de zogenaamde basis- taken). De RUD voert ook de vergunningverlenende, toezichthoudende en handhavende taken uit op het gebied van BZRO- IPPC. De vorming van de RUD komt voort uit de afspraken die IPO, VNG en het Rijk landelijk gemaakt hebben (‘Packagedeal’) om via een bottom-up proces te komen tot de vorming van een dekkend netwerk van uitvoeringsdiensten. De vorming van deze uitvoeringsdiensten is verplicht. Met ingang van 1 juli 2013 is de RUD Zuid-Limburg operationeel geworden.

135 Financieel belang De RUD is een samenwerkingsverband (Gemeenschappelijke regeling) tussen de 18 deelnemende Zuid-Limburgse gemeenten en de Provincie. De RUD wordt door de Provincie en door de 18 gemeenten gefinancierd. In de meerjarenbegroting 2016-2019 is voor 2015 € 8.322.965 begroot. Voor gemeente Heerlen betekent dit een bijdrage van € 488.591 inclusief uitvoering VVGB taken. De jaarrekening over 2015 is nog niet voorhanden. In de ontwerpbegroting 2016, meerjarenbegroting 2017-2020 is voor 2016 € 9.421.295 begroot. Voor Heerlen is dit € 523.685 inclusief de uitvoering VVGB taken van € 63.823. Voor deze taken ontvangt de gemeente een vergoeding van het Rijk. Het eigen vermogen per 1 januari 2016 is gelijk aan het vermogen per 1 januari 2015. Het eigen vermogen bedraagt € 1.106.752. Voor eind 2016 wordt een eigen vermogen geprognosticeerd van € 576.752. Het exploitatieresultaat voor 2016 wordt nihil geschat.

Zeggenschap Aansturing door een Algemeen Bestuur waarin 19 portefeuillehouders (provincie en 18 gemeenten) zitting hebben. Heerlen wordt vertegenwoordigd door wethouder middelen, beheer en mobiliteit.

Ontwikkelingen De RUD wordt bemenst door gedetacheerde medewerkers vanuit de deelnemende partijen. Na akkoord over het sociaal plan met de bonden gaan medewerkers over in dienst van de RUD. Op termijn kunnen de deelnemende partijen ook andere WABO-taken overbrengen naar de RUD.

Stichting Jaar van de Mijnen, Heerlen Programma Leefomgeving Doel De organisatie van activiteiten in de gemeente Heerlen en de gehele voormalige Nederlandse mijnstreek in het kader van het themajaar “Jaar van de Mijnen 2015”, de uitvoering van het themajaar en de evaluatie ervan, alsmede het bijdragen aan landelijke en Euregionale profilering en zichtbaar maken van de economische kracht en vitaliteit van de regio.

Financieel belang De gemeente Heerlen heeft in totaal een budget ter beschikking gesteld van € 1.440.000, bestaande uit procesgelden, subsidie en bestemming van bestaande budgetten (tender- regelingen cultuurparticipatie en community art, productiehuisbudget, legaat, voorziening Mijnmuseum voor doorontwikkeling en professionalisering). Deze middelen zijn grotendeels in 2015 besteed.

Zeggenschap De gemeente wordt in het bestuur vertegenwoordigd door de wethouder ruimte, cultuur, centrum, ouderen en buurtgericht werken.

Ontwikkelingen De stichting wordt begin 2016 opgeheven na evaluatie en verantwoording richting gemeente en provincie.

Gemeenschappelijke Regeling Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen (GR BsGW), Roermond Programma Bestuur en Dienstverlening Doel De BsGW geeft uitvoering aan de taken op het gebied van het heffen en innen van de lokale belastingen en de wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ). Eén van de doelen van de GR BsGW is het minimaliseren van kosten door middel van schaalvergroting en het ontdubbelen van de gemeentelijke processen en waterschap processen.

Financieel belang De jaarlijkse bijdrage in 2015 die Heerlen betaalde voor de uitvoering van de taken door BsGWis € 1.054.680. De jaarlijkse bijdrage die Heerlen in 2016 betaalt voor de uitvoering van de taken door BsGW is gelijk aan 2015. De begroting over 2016 is vastgesteld op een resultaat op 0. Het eigen vermogen is zowel per ultimo 2015 als 2016 € 550.000.

136 Zeggenschap De GR BsGW bestaat uit 32 Limburgse deelnemers (30 gemeenten en 2 waterschappen). Aan het hoofd van de regeling staat het algemeen bestuur. Iedere deelnemer benoemt een afgevaardigde (en een plaatsvervanger) die plaatsneemt in het algemeen bestuur. Het stemrecht wordt gebaseerd op het aandeel in de kosten van de regeling. Heerlen wordt vertegenwoordigd door de wethouder middelen, beheer en onderhoud, mobiliteit.

Ontwikkelingen De laatste jaren heeft alles bij de BsGW vooral in het teken van groei gestaan. In 2015 zijn wederom 10 nieuwe gemeenten toegetreden. Op drie gemeenten na bestrijkt de BsGW geheel Limburg. De kwaliteit van de dienstverlening is voor Heerlen in het tweede jaar van toetreding tot de GR BsGW nog steeds niet op het gewenste niveau. Het kost meer tijd om gewenste (sturings)informatie boven tafel te krijgen en sommige informatie verstrekking is niet mogelijk vanwege andere bedrijfsvoering bij de BsGW. Heerlen (en ook de overige gemeenten) hebben een andere kijk op wie de regie voert. Gemeenten zijn van mening dat zij de regie voeren en de BsGW uitvoert, echter dit strookt niet altijd met het beeld dat de BsGW zelf heeft en uitdraagt. Dit is op bestuurlijk niveau bekend en hierover worden regelmatig gesprekken gevoerd om de samenwerking beter te laten verlopen. In 2016 ligt de focus meer op stabilisatie en optimalisatie en verdere doorontwikkeling van kwaliteits- beheer en bedrijfsvoering. Hier wordt vanuit de gemeente ook op gestuurd en toezicht op gehouden.

IBA Parkstad BV, Heerlen Programma economische stimulering Doel IBA staat voor Internationale Bau Ausstellung. Het is een meerjarig durende manifestatie over een locatie, stad of streek. Het bestaat onder andere uit vernieuwende bouwprojec- ten, bijzondere tentoonstellingen, symposia en innovatieve plannen. Tot 2020 functioneert IBA Parkstad als laboratorium en als een motor voor vernieuwende en toonaangevende projecten. De IBA is daarbij een kwaliteitsmachine die voor het allerbeste staat en daar naar handelt. IBA Parkstad staat voor de transformatie en transitie van Parkstad en moet de aanzet geven voor een structureel beter woon-, werken leefklimaat. Belangrijk is dat Parkstad een nog attractievere regio wordt, dynamisch en met veel veerkracht. Kenmerkend voor IBA Parkstad is de open innovatie-gedachte in combinatie met burger- participatie. Burgers, ondernemers, overheden, architecten, stedenbouwers, stichtingen, maatschappelijke instellingen, wijkverenigingen, privépersonen, scholen en scholieren, universiteiten en studenten, bedrijven, organisaties, samenwerkingsverbanden, stakeholders, netwerken enz. worden zonder uitzondering uitgenodigd om kleine of grote IBA-projecten aan te reiken of om aan projecten mee te werken die de verandering van Parkstad slimmer, sneller en zichtbaarder maken.

Financieel belang Bij de verdeling van de aandelen wordt de verdeelsleutel gehanteerd zoals overeengekomen in de samenwerkingsovereenkomst (SOK). Dit betekent dat de provincie de helft van aandelen zal gaan bezitten en de andere helft in het bezit zal zijn van de 8 deelnemende gemeenten naar rato van hun financiële inbreng. Deze financiële inbreng vormt het ‘werkkapitaal’ van de BV waaruit de organisatie en ontwikkeling van de IBA moeten worden betaald. Het percentage aandelen komt overeen met het percentage stemrecht dat een aandeelhouder heeft. De nominale waarde van een aandeel is gesteld op 1 euro. De storting van het werkkapitaal is gekoppeld aan de jaarplannen en wordt nader bepaald in een op te stellen aandeelhoudersovereenkomst tussen de deelnemende partijen. De aandeelhoudersovereenkomst wordt opgesteld door de notaris. De hoogte van het werkkapitaal hangt samen met het aantal aandelen en dat hangt weer samen met aantal stemmen.

Zeggenschap De deelnemende partijen zijn de acht Parkstad gemeenten en de provincie. Vertegenwoordiging in de algemene vergadering van aandeelhouders door wethouder middelen, beheer en onderhoud, mobiliteit, ruimtelijke ordening en wonen. De burgemeester van Heerlen vervult de voorzittersrol. De samenwerkingsovereenkomst en de juridische uitwerking bieden de mogelijkheid voor de toetreding van publieke dan wel private partijen. Een evaluatiemoment is gepland na drie jaar.

137 Ontwikkelingen Op 28 oktober 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met de samenwerkingsovereenkomst IBA Parkstad en de oprichting van de besloten vennootschap IBA Parkstad BV. Op 20 mei 2014 heeft de provincie goedkeuring verleend aan de gemeenten voor de oprichting van de IBA Parkstad BV. In juni 2014 is de IBA Parkstad officieel gestart met een openingsmanifestatie en een open oproep, waarbij iedereen zijn ideeën voor IBA-projecten kon indienen.

In totaal zijn er 292 projecten ingediend, daarvan liggen 94 binnen de gemeentegrenzen van Heerlen en 118 projecten die Parkstad breed zijn en dus ook in Heerlen kunnen landen. Over de inhoud van die projecten kunt u meer lezen op de website www.iba-parkstad. nl. Van de genoemde 94 projecten binnen Heerlen hebben 14 projecten inmiddels de Kandidaat-status. Dat zijn de projecten waarmee de IBA als eerste de uitvoeringsfase in gaat. Er zijn ook 34 projecten (van de 94) met de status Attention. Die projecten probeert de IBA te helpen naar de Kandidaatstatus. De overige projecten hebben de status ‘Inspired’ gekregen.

In 2015 is de directie aangevuld zodat de IBA de stap van de inventarisatie en kwalificatie naar uitvoering kan zetten. Naast directeur-curator de heer J. Coenen is de nieuwe directeur, de heer G. Derks, aan de slag met de verwerving van externe middelen en de begeleiding van de projecteigenaren richting uitvoering. Gezien de relatief korte duur van deze IBA is de tijdsdruk hoog. In het tentoonstellingsjaar 2020 moet er flink wat te zien zijn van de IBA in de regio, om dat te halen zullen in 2016/2017 concrete uitvoeringsbesluiten worden genomen en realisatiewerkzaamheden moeten starten. Zoals bekend kost gebiedsontwikkeling veel tijd, de regio gaat dus ook in de jaren na 2020 nog lang genieten van nieuwe dingen dankzij de IBA.

138 3.7 Grondbeleid

Resultaat 2015 Door de economische crisis, kredietcrisis en bevolkingskrimp staan de grondexploitaties onder druk. Het saldo van verlies- en winstnemingen is € 309.000 negatief. Dit wordt veroorzaakt door de zeer beperkte verkoop van kavels die onvoldoende is om de rentelasten over de boekwaarde af te dekken. Het negatief eindsaldo wordt voor € 42.000 ten laste gebracht van de Algemene Reserve Grondbedrijf. Daarmee is het eindsaldo van deze reserve ultimo 2015 nihil. Het restant van het eindsaldo van het grondbedrijf, € 266.000 wordt ten laste gebracht van het resultaat van de jaarrekening. Het weerstandsvermogen is met € 53.000 verhoogd, als gevolg van een verhoogd risico voortkomend uit de vertraging van de kavelverkoop bij bedrijventerreinen.

Jaarverantwoording Grondbedrijf 2015-Ontwikkelingen per complex-project

Nr. Project Boekwaarde Investeringen Opbrengsten Winst/ver- Boekwaarde Weerstands- 31-12-2014 liesnemingen 31-12-2015 vermogen Bedragen in € 1.0 Heerlen Stad 1.1 1446 Maankwartier Fase 2: uitvoering -17.167.551 7.938.902 -1.152.048 - -10.380.697 - 1.2 2 Grasbroek 1.013.522 38.893 - -36.676 1.015.740 198.454 1.3 8 Willemstr./Spoorsingel 2.761.016 94.837 -39.544 -175.152 2.641.157 279.166 1.4 12 Vm Klooster Grasbroekerweg -23.915 1.512 - - -22.403 - 1.5 69 Koopover. vossenkuilterrein alg. -1.470 -51 - 1.521 - - 1.6 71 Expl.overeenk. Vof oms alg. -7.510 -1.737 - - -9.247 -

2.0 Hoensbroek 2.1 194 Overbroek Woningbouwlocatie -25.630 15.629 - - -10.001- - 2.2 Nieuwstraat/In 't Wieër ------2.3 68 De deijl alg. -25.903 10.640 - - -15.263 - 2.4 70 Heisterberg alg. -687.038 -19.424 - - -706.462 - 2.5 38 Burg.slanghenstr. alg. 246.748 15.956 - - 262.704 43.393 2.6 60 Burgemeester slanghenstraat alg. 3.033 106 - -106 3.033 6.422 2.7 1820 Aldenhofpark uitvoering -1.901.763 2.572.860 -3.108.551 - -2.437.454 -

3.0 Heerlerheide 3.1 22 Herstrt.hheide centr.alg. -240.820 -2.958 - - -243.777 - 3.2 28 Tuindorp -570.855 -20.372 -207.837 - -799.064 69.918 3.3 779 Litscherveld -376.577 26.504 - - -350.073 57.170

4.0 Heerlerbaan 4.1 64 Parc hoogveld alg. 254.591 76.000 - - 330.592 432.116

5.0 Bedrijventerreinen 5.1 14 De beitel vm gartner alg. 578.626 21.307 - - 599.933 - 5.2 15 De beitel zuid algemeen 511.581 29.158 -31.093 -17.687 491.960 150.114 5.3 19 Crama/husken/de vrank algemeen 718.962 41.307 -5.250 - 755.019 697.313 5.4 23 Industrieterr. emma alg. 4.304.819 184.682 - -153.758 4.335.744 1.315.824 5.5 48 Geleendal/nieuw eyckholt alg. 968.824 60.522 -13.500 - 1.015.847 339.723 5.6 52 g.o.b. alg. -3.323 -116 - - -3.439 - 5.7 860 Bedrijfskavels Kissel -8.277 -290 - - -8.567 5.785

6.0 Postzegelplannen 6.1 1077 Voormalige kerk Sittarderweg -2.079 744 - - -1.335 - 6.2 1561 Mgr. Lemmensstraat / Burg. Slang- -7.191 -256 - - -7.447 - henstraat 6.3 1616 Nicolaas Beetsstraat -451.232 7.939 - - -443.292 - 6.4 1792 Hoofdstraat West Nieuwbouw Lidl -46.195 45.350 - 845 - - 6.5 1827 Transformatie gebouw F -24.988 23.831 - 1.157 - - 6.6 1830 Koopmanshuys - Raadhuisstraat 18 -4.098 1.933 -14.088 - -16.252 -

7.0 Overige 7.1 72 Onderwijslokaties alg. 1.137.230 42.729 - -42.729 1.137.230 199.015 7.2 76 Afgew./toekomst.grondexpl. alg. -130.188 -2.266 - - -132.453 - Subtotaal gronden in exploitatie -9.207.649 11.203.874 -4.571.910 -422.584 2.998.269 3.794.413

139 Nr. Project Boekwaarde Investeringen Opbrengsten Winst/ver- Boekwaarde Weerstands- 31-12-2014 liesnemingen 31-12-2015 vermogen Bedragen in € 8.0 NIEGG 8.1 34 Verspreid bezit - 106.722 -86.284 -20.439 - - Totaal incl. gronden niet in exploitatie -9.207.649 11.310.597 -4.658.194 -443.023 -2.998.269 3.794.413

9.0 Beheersgronden 9.1 110 Erfpachtgronden 57.839 9.2 111 Landbouwgronden -7.009 9.3 112 Benzine verkooppunten 83.327 9.4 113 Verkeers-/groenvoorzieningen -240 Totaal generaal -309.105,93

140 3.8 Demografische ontwikkelingen

Decentralisatie uitkering Bevolkingsdaling In de periode 2011-2015 hebben gemeenten in Parkstad een bijdrage ontvangen van het Rijk als onderdeel van de algemene uitkering, onder de naam ‘krimpmaatstaf’ in verband de gevolgen van bevolkingsdaling. Voor Heerlen ging het om een jaarlijkse afnemende bijdrage van ongeveer € 2 miljoen in 2011 en € 0,5 miljoen in 2015. Deze rijksbijdragen zijn gedurende de betreffende jaarschijven volledig verwerkt in onze exploitatie. Voor een deel geoormerkt voor de vergroening van openbare ruimte ontstaan door sloop, maar het grootste gedeelte is verwerkt binnen de algemene middelen om de kostenremanentie van de demografische ontwikkeling op te vangen.

Vanuit het Rijk vond er in 2015 een evaluatie plaats van het actieprogramma Bevolkingsdaling waaronder de krimpmaatstaf. Door de Zuid-Limburgse centrumgemeenten is, in samenwerking met de provincie Limburg, een gezamenlijke reactie gegeven op het evaluatierapport. Eén van de uitkomsten is dat de krimpmaatstaf opvol- ging krijgt over de periode 2016-2020. Vanaf 2016 maakt de ‘Decentralisatie-uitkering Bevolkingsdaling’ deel uit van het gemeentefonds. Het is dus niet zozeer een nieuw extraatje, maar de continuering van een eerdere bijzondere uitkering voor een structurele opgave. In totaal gaat het voor Parkstad om € 3,9 miljoen per jaar voor een periode van vijf jaar. Het betreft in de nieuwe opzet een regionale bijdrage op basis van regionale cijfers die via een decentralisatie uitkering wordt uitgekeerd aan de centrumgemeente. In Zuid Limburg ontvangen de drie centrumgemeente om die reden de komende vijf jaar jaarlijks deze extra decentralisatie uitkering. Naar analogie hiervan werd soortgelijke uitkering is opgenomen in het provinciefonds.

In 2015 stond de discussie centraal hoe deze middelen ingezet zouden moeten worden. Het Rijk stuurt er nadrukkelijk op dat de uitkering regionaal, dus op basis van regionale afwegingen moet worden ingezet en niet simpelweg verdeeld kan worden over de gemeenten. In Parkstadverband heeft afstemming plaatsgevonden over de wijze van regionale afweging. De uitkering is inmiddels opgesplitst in een exploitatiedeel (25%) om de kostenremanentie op te vangen binnen de begroting en in fondsvorming ten behoeve van regionale projecten (75%). Om aanspraak te maken op dit fonds zijn op Parkstadniveau bestuurlijke afspraken gemaakt. Aanvragen voor projecten dienen zowel aan de regio als ook aan de provincie Limburg te worden gericht. Met de provincie zal de mogelijkheid tot matching van middelen uit de provinciale programmabegroting onderzocht worden. Wij verwachten hierover rond april 2016 meer duidelijkheid te hebben. De middelen zijn in Heerlen primair bedoeld voor de herstructureringsprogramma’s zoals reeds vastgesteld voor MSP Hoensbroek en Vrieheide.

Kencijfers

Peildatum 01-01-2010 01-01-2011 01-01-2012 01-01-2013 01-01-2014 01-01-2015 01-01-2016 Huishoudens 46.784 46.976 47.125 47.297 47.247 47.078 ** Inwoners 89.225 89.216 89.019 88.731 88.264 87.495 87.440* Werkgelegenheid 49.680 49.270 48.487 47.183 46.095 (aantal werkzame personen die ≥ 12 uur per week werken) Leegstandcijfers: aantal woningen 2.339 1.851 1.930 1.939 2.039 2.082 (percentage) (5,2%) (4,1%) (4,3%) (4,3%) (4,5%) (4,6%) Wooneenheden 45.152 45.249 45.304 45.166 45.224

Jaartal 2010 2011 2012 2013 2014 2015 nieuwbouw 235 180 42 26 90 ** sloop -363 -74 0 -12 -329 ** Bouwproductie -128 106 42 14 -239 ** (nieuwbouw-sloop)

* voorlopig cijfer ** cijfers volgen nog

141 142 3.9 Subsidies

In 2015 heeft Heerlen nadrukkelijk werk gemaakt van het verwerven van subsidies. Een aantal randvoorwaarden en faciliteiten zijn verbeterd, de lobby agenda is geactualiseerd, er is geïnvesteerd in (inter-)nationale netwerken en er zijn diverse subsidieverzoeken gestart. Het eindelijke concrete jaarresultaat wordt naast gerichte structurele inspanning ook beïnvloed door het (jaar-) aanbod bij de subsidienten, administratieve doorlooptijden en enige geluks- en gun factor.

Qua faciliteiten is het aantrekken van de subsidie lobbyist een grote stap vooruit, zodat niet alleen in de regio, maar ook in Europa een relevant netwerk wordt opgebouwd. Naast het subsidie-zoek- systeem is er een subsidie-volg-systeem beschikbaar om vanaf 2016 het subsidieproces van initiatief tot afrekening beter meerjarig te kunnen volgen. Met de drie programma-managers en de afdelingshoofden zijn dit jaar afspraken gemaakt over hun ondersteuningsbehoefte en inspanning voor de verder toename van derdengelden in 2016.

Door de vaststelling van de “Ontwikkeling Agenda Parkstad Limburg” is er een stevig regionaal draagvlak en meer focus gekomen met een 12-tal regionale majeure projecten, waaronder: Smart Service Campus, Centrum Heerlen/Maankwartier, IBA 2020, PALET en versterking arbeidsmarkt. De relatie met de provincie Limburg is versterkt en de agenda’s geactualiseerd aan de hand van het nieuwe provinciale coalitie akkoord. Bij het Rijk is gezamenlijk als Tripool ingezet op de zogenaamde City Deal Zuid- Limburg, die de grensoverschrijdende economie en arbeidsmarkt gaat versterken.

Met de programma’s herstructurering en centrum Heerlen is in 2015 de stap naar een URBACT programma gemaakt. Dit Europees programma is primair voor kennisuitwisseling bedoeld, maar is tevens een opstap voor het bouwen van noodzakelijke consortia voor volgende grotere subsidie-aanvragen de komende jaren. In 2015 ging het nieuwe OPZuid-programma van start met voornamelijk innovatiegelden ten behoeve van bedrijven, Heerlense bedrijven zoals EDGS BV profiteerden hiervan. Op het gebied van duurzaamheid zijn een tweetal projectinitiatieven ingediend zijnde Mijnwater BV en TIORC. De resultaten hiervan worden begin 2016 bekend. Het nieuwe programma “URBAN Innovative Actions” en het vernieuwde INTERREG programma Euregio Maas Rijn zijn eind 2015 pas vastgesteld, dit leidt in 2016 tot de eerste aanvragen.

De provincie Limburg heeft een aantal projecten nadrukkelijk ondersteund, door het verstrekken van subsidies voor diverse culturele initiatieven, zoals het restauratieonderzoek van de Thermen en het Jaar van de Mijnen. Voor de arbeidsregio Zuid-Limburg zijn de ESF-gelden ontvangen in onze rol als trekker van de arbeidsmarkt- regio. Ten slotte is van het waterschap en de provincie samen een bedrag ad € 1,6 miljoen ontvangen voor de herinrichting van de beken.

Het rekeningresultaat is nagenoeg gelijk aan 2014, namelijk € 7.788.103, als volgt samengesteld: Provincie: € 4.247.750 Rijk: € 1.776.325 Europa: € 722.579 Overig: € 1.041.449

143 Budgetsubsidies

Organisatie Bedragen in € Verleende bugetsubsidies 2015 Kunstencentrum Signe 45.000 Alcander 4.845.201 Rimo / Levanto 2.850.050 Rimo ZMP 35.452 Blijf van Mijn Lijf 854.614 Stg. Gastenhof / Mijnzicht 823.620 Leger des Heils 1.424.458 Mondriaan verslavingszorg 1.777.350 Mondriaan WMO 228.913 Meander JGZ 1.106.423 Open Huis/Eethuis 30.000 Meander CIZOP 170.780 Meander Buddyzorg 37.853 Heksenketel 84.131 Horizon 34.448 MO Adviesraad 48.500 Seniorenraad 2.500 Stg Clientraad 2.500 Schoon GMS 48.500 Relim 55.440 WAO belangenvereniging Hoensbroek 8.500 Cultuurhuis 211.985 Mijnmuseum/Carboon 41.519 De nieuwe Nor 256.000 Parkstad Limburg Theaters 2.696.740 Filmhuis De Spiegel 100.000 Sterrenwacht 7.500 COC 20.000 Peuterspeelzaalwerk Heerlen 2.132.212 Vluchtelingenwerk Heerlen 166.270 Mondriaan 12.289.596 Levanto 4.457.619 Leger des Heils 3.144.657 Gastenhof 179.406 Stg Sevagram 3.243.013 Stg Radar 852.937 Stg Cicero 280.391 Meander groep 206.442 Stg Philadelphia 143.932 Stg Oase 30.014 Verpleeghuis Bergweide 54.002 Subsidie extramurale zorg beschermd wonen MeanderGroep 13.722 Totaal budgetsubsidies 45.042.190

144 Waarderingssubsidies

Categorie Bedragen in € Subsidieplafond 2015 Amateurkunstverenigingen 160.000 EHBO-verenigingen 2.400 Kindervakantiewerk 15.000 Maatschappelijke participatie 77.875 Milieu natuur en leefomgeving 6.000 Open jeugdwerk 7.000 Collectieve belangenbehartiging 7.500 Scouting 130.000 Speeltuinen 110.729 Sportverenigingen 138.000 Totaal waarderingssubsidies 654.504

Evenementensubsidies

Type evenement Bedragen in € Budget 2015 Sport en cultuur evenementen 550.000 Totaal evenementensubsidies 550.000

145 146 3.10 IBA

Op 28 oktober 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met de samenwerkingsovereenkomst IBA Parkstad en de oprichting van de besloten vennootschap IBA Parkstad BV. Op 20 mei 2014 heeft de provincie goedkeuring verleend aan de gemeenten voor de oprichting van de IBA Parkstad BV. In juni 2014 is de IBA Parkstad officieel gestart met een openingsmanifestatie en een open oproep, waarbij iedereen zijn ideeën voor IBA-projecten kon indienen. De IBA stimuleert de bottom-up beweging, alleen projecten die lokaal worden gedragen kunnen rekenen op draagvlak en toekomstbestendigheid. IBA betekent niet dat het groots moet, het moet herkenbaar en beteke- nisvol zijn. Daarom past de Open Oproep methodiek zo goed. Er is niet van bovenaf besloten wat goed is voor de regio, maar mensen hebben zelf ideeën aangedragen.

In totaal zijn er 292 projecten ingediend, daarvan liggen 94 binnen de gemeentegrenzen van Heerlen en 118 projecten die Parkstad breed zijn en dus ook in Heerlen kunnen landen. Over de inhoud van die projecten kunt u meer lezen op de website www.iba-parkstad.nl. Van de genoemde 94 projecten binnen Heerlen hebben 14 projecten inmiddels de Kandidaat-status. Dat zijn de projecten waarmee de IBA als eerste de uitvoeringsfase in gaat. Er zijn ook 34 projecten (van de 94) met de status Attention. Die projecten probeert de IBA te helpen naar de Kandidaatstatus. De overige projecten hebben de status ‘Inspired’ gekregen.

De 14 Heerlense kandidaatprojecten zijn: ● Endless Summer ● Gebrookerbos ● Kegelpaleis > muziekboulevard > Music X-perience ● Waterkrachtbrug ● Circulair Erfgoed Parkstad ● Romeins kwartier ● DUTCH (RE)CYCLES - An Integrated/Cyclic Approach to Sewage Treatment ● Aldenhofpark Hoensbroek ● Het Tweede leven van de RWZI in het landschapspark Terworm ● De toekomst van Parkstad begint weer ondergronds ● Digitale ontsluiting U.S-R.-bestanden ● Het stadse platteland ● Aanmelden locatie Sibelcogroeve ● VakWerkHuis Barbara

De IBA blijft de bevolking betrekken door middel van wisselende werkhuizen en andere publieke activiteiten. In de werkhuizen haalt IBA informatie op, betrekt zij vrijwilligers bij het proces en organiseert zij activiteiten. Ook brengt IBA drie keer per jaar het blad Reporter uit. Daarin kunnen burgers van Parkstad hun verhaal kwijt; zij schrijven over zaken die zij waardevol vinden. In de werkhuizen, maar ook in bijvoorbeeld Schunck, zijn in 2015 diverse tentoonstellingen geweest van en voor het publiek. In kuS (Signe) zijn bijvoorbeeld een tweetal fototentoonstellingen geweest waarbij het fotomateriaal werd gemaakt door betrokken burgers. Zij konden, door middel van fotografie, hun blik werpen op Parkstad. Tijdens de realisatie van projecten worden burgers zo veel mogelijk betrokken bij de verschillende fases van een project. Dat doet IBA via de media, de website, social media, activiteiten rondom de start van projecten en door tijdens markten en open dagen verbinding te maken met het publiek.

In 2015 is de directie aangevuld zodat de IBA de stap van de inventarisatie en kwalificatie naar uitvoering kan zetten. Naast directeur-curator de heer J. Coenen is de nieuwe directeur, de heer G. Derks, aan de slag met de verwerving van externe middelen en de begeleiding van de projecteigenaren richting uitvoering. Gezien de relatief korte duur van deze IBA is de tijdsdruk hoog. In het tentoonstellingsjaar 2020 moet er flink wat te zien zijn van de IBA in de regio, om dat te halen zullen in 2016/2017 concrete uitvoeringsbesluiten worden genomen en realisatiewerkzaamheden moeten starten. Zoals bekend kost gebiedsontwikkeling veel tijd, de regio gaat dus ook in de jaren na 2020 nog lang genieten van nieuwe dingen dankzij de IBA.

147 148 4. Bestuur en organisatie

4.1 Gemeenteraad

Aan het hoofd van de gemeente staat de raad. De leden van de raad worden elke 4 jaar direct gekozen door de bevolking. De raad stelt de kaders van het beleid vast (kaderstellende taak), controleert de uitvoering van het beleid (controlerende taak) zorgt dat de stem van de burger doorklinkt bij de te nemen besluiten (vertegen- woordigende taak). Het aantal raadsleden binnen een gemeente is afhankelijk van het aantal inwoners en kan variëren van minimaal 7 tot maximaal 45 raadsleden. De gemeenteraad van Heerlen heeft 37 raadsleden.

De Raad van de gemeente Heerlen is als volgt onderverdeeld: • Socialistische Partij (SP) 11 zetels • Ouderenpartij Heerlen 6 zetels • Christen Democratisch Appèl (CDA) 5 zetels • Hart-Leers 3 zetels • Partij van de Arbeid (PvdA) 2 zetels • Stadspartij Heerlen 2 zetels • Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) 2 zetels • Democraten 66 (D66) 2 zetels • Partij Hoensbroeks Belang 2 zetels • GroenLinks 1 zetel • RPN (Realisten) 1 zetel

De gemeenteraad heeft vijf raadscommissies ingesteld, te weten: • Bestuur en Dienstverlening (BD) • Economische Stimulering (ES) • Ruimtelijke Ontwikkeling (RO) • Sociale Infrastructuur (SI) • Leefomgeving (LO) De commissies adviseren de raad over de te nemen besluiten.

Werkgroep Financial Audit (WFA) Conform de verordening op de raadscommissies heeft de commissie Bestuur en Dienstverlening tevens tot taak het geven van advies over de verantwoording van het door het college gevoerde bestuur in onder andere de jaarrekening en het jaarverslag als bedoeld in artikel 197 van de gemeentewet. Met de voorbereiding van dit advies wordt een Werkgroep Financial Audit belast bestaande uit leden van de commissie Bestuur en Dienstverlening.

149 4.2 College van burgemeester en wethouders

Het college is het dagelijks bestuur van de gemeente Heerlen en bestaat uit burgemeester Ralf Krewinkel, gemeentesecretaris Carolien Bruls en vijf wethouders: Peter van Zutphen, Nico Aarts, Martin de Beer, Jordy Clemens en Barry Braeken. De wethouders behandelen ieder een bepaald aantal zaken die zijn vastgelegd in de portefeuilleverdeling. De gemeentesecretaris is algemeen directeur van de ambtelijke organisatie, die uitvoering geeft aan het beleid en de besluiten van het bestuur.

Ralf Krewinkel Burgemeester • Veiligheid en openbare orde • (inter-)nationale samenwerking • Strategie en lobby • Personeel en Organisatie • Krimp

Peter van Zutphen (SP) Wethouder Welzijn, zorg, herstructurering en wonen • 3D: Awbz/Wmo, coördinatie 3D als geheel • Welzijn • Armoedebeleid • Herstructurering • Wonen

Nico Aarts (Ouderenpartij Heerlen) Wethouder Middelen, beheer en mobiliteit • Middelen exclusief Personeel en Organisatie • Mobiliteit • Beheer en onderhoud

Martin de Beer (VVD/D66) Wethouder Economie, werkgelegenheid, sport en dienstverlening • Economie • Arbeidsmarkttoeleiding • 3D Participatiewet • Dienstverlening • Sport

Jordy Clemens (SP) Wethouder Onderwijs, integraal jeugdbeleid, cultureel erfgoed en duurzaamheid • 3D Jeugd • Onderwijs • Cultureel erfgoed inclusief Jaar van de Mijnen • Duurzaamheid inclusief mijnwater

Barry Braeken (PvdA/Ouderenpartij Heerlen) Wethouder Ruimte, centrum, cultuur, ouderen en buurtgericht werken • Centrumontwikkeling • Ruimtelijke ordening exclusief herstructurering • Cultuur inclusief evenementen • Integraal ouderenbeleid • Buurtgericht werken • Communicatie/stadsmarketing

150 4.3 Organogram

151 152 5. Jaarrekening

(zie volgende pagina)

153 5.1 Balans per 31 december 2015

ACTIVA 31-12-2015 31-12-2014 VASTE ACTIVA Immateriële vaste activa 0 0 Materiële vaste activa 255.513 229.833 Investeringen met economisch nut - gronden uitgegeven in erfpacht 786 786 - overige investeringen met een economisch nut 185.884 162.293 Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de 48.199 47.023 kosten een heffing kan worden geheven Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut 20.643 19.731 Financiële vaste activa 49.581 44.877 Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen 7.175 7.175 - gemeenschappelijke regelingen 123 184 - overige verbonden partijen 1 1 Leningen aan: - woningbouwcorporaties 505 738 Overige langlopende geldleningen 14.645 9.647 Bijdragen aan activa in eigendom van derden 27.132 27.132

TOTAAL VASTE ACTIVA 305.094 274.710

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden -2.909 -9.139 Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie -2.998 -9.617 Gereed product en handelsgoederen 89 478 Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één 43.420 42.859 jaar Vorderingen op openbare lichamen 12.348 13.438 Uitzettingen in ‘s Rijks schatkist met een rentypische looptijd korter 0 0 dan één jaar Rekening-courantverhouding met het Rijk 0 0 Rekening-courantverhoudingen met overige niet-financiële instel- 15.550 15.850 lingen Overige vorderingen 15.522 13.571 Overige uitzettingen 0 Liquide middelen 498 428 Kassaldi 44 29 Banksaldi 454 399 Overlopende activa 12.371 16.250 De van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voor- 1.542 1.111 schotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel

Overige nog te ontvangen bedragen, en de vooruitbetaalde bedragen 10.830 15.139 die ten laste van volgende begrotingsjaren komen

TOTAAL VLOTTENDE ACTIVA 53.380 50.398

TOTAAL ACTIVA 358.475 325.107

Bedragen x € 1.000

154 PASSIVA 31-12-2015 31-12-2014 VASTE PASSIVA Eigen vermogen 53.992 60.342 Algemene reserve 12.676 12.834 Bestemmingsreserves 38.148 33.736 Gerealiseerde resultaat 3.167 13.772

Voorzieningen 25.671 21.839 Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s 9.290 6.462 Egalisatievoorzieningen 7.719 6.651 Van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten 8.662 8.727 worden Voorziening voor bijdragen aan toekomstige verangingsinvesterin- 0 0 gen, waarvoor een heffing wordt geheven als bedoeld in artikel 35, eerste lid, onder b.

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar 170.461 138.636 of langer Onderhandse leningen van binnenlandse banken en overige finan- 170.450 138.627 ciële instellingen Waarborgsommen 11 9

TOTAAL VASTE PASSIVA 250.123 220.817

VLOTTENDE PASSIVA Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd 79.730 72.703 korter dan één jaar Overige kasgeldleningen 60.000 50.000 Banksaldi 268 5.580 Overige schulden 19.463 17.123

Overlopende passiva 28.621 31.587 Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in 17.133 16.537 een volgend begrotingsjaar tot betaling komen met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume De van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen 11.205 14.181 voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren

Overige vooruitontvangen bedragen die ten bate van volgende 283 870 begrotingsjaren komen

TOTAAL VLOTTENDE PASSIVA 108.352 104.290

TOTAAL PASSIVA 358.475 325.107

Gewaarborgde geldleningen 14.185 15.595 Garantstellingen 23.661 25.324

Bedragen x € 1.000

155 156 5.2 Programmarekening over het jaar 2015

Programma Lasten Baten Saldo Resul- Waarvan onrechtmatig Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening Prim. Bijgest. Rekening taat begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 begroting begroting 2015 2015 Lasten Baten Saldo 2015 2015 2015 2015 2015 2015

Economische stimulering -92.753 -100.286 -102.678 8.602 15.011 16.757 -84.151 -85.274 -85.921 -647 338 0 338

Sociale infrastructuur -198.241 -199.897 -198.085 68.690 72.948 73.240 -129.552 -126.948 -124.845 2.104 0 0 0

Leefomgeving -52.467 -54.432 -55.385 3.162 4.911 6.022 -49.305 -49.521 -49.363 158 85 0 85

Ruimtelijke ontwikkeling -15.269 -15.485 -13.794 7.579 3.873 3.577 -7.689 -11.612 -10.217 1.395 0 0 0

Bestuur en dienstverlening -30.476 -38.393 -44.140 297.474 301.590 308.135 266.998 263.197 263.995 798 0 0 0

Gerealiseerde totaal -389.206 -408.492 -414.082 385.507 398.333 407.732 -3.699 -10.159 -6.350 3.809 423 0 423 saldo van baten en lasten

Economische stimulering -682 -998 -822 2.657 3.852 3.666 1.975 2.854 2.844 -10 0 0 0

Sociale infrastructuur 0 -6.282 0 0 5.908 0 0 -374 0 374 0 0 0

Leefomgeving -40 -463 -463 335 1.321 1.248 294 858 784 -74 0 0 0

Ruimtelijke ontwikkeling -1.191 -45 -45 201 2.482 1.071 -990 2.437 1.026 -1.411 0 0 0

Bestuur en dienstverlening -6.595 -8.743 -8.659 9.015 13.126 13.522 2.420 4.384 4.863 479 0 0 0

Bestemming -8.509 -16.530 -9.989 12.208 26.689 19.507 3.699 10.159 9.518 -641 0 0 0

Economische stimulering -93.435 -101.283 -103.499 11.259 18.863 20.422 -82.176 -82.420 -83.077 -657 338 0 338

Sociale infrastructuur -198.241 -206.178 -198.085 68.690 78.856 73.240 -129.552 -127.322 -124.845 2.477 0 0 0

Leefomgeving -52.508 -54.895 -55.849 3.497 6.232 7.270 -49.011 -48.664 -48.579 85 85 0 85

Ruimtelijke ontwikkeling -16.460 -15.530 -13.839 7.781 6.355 4.648 -8.679 -9.175 -9.191 -16 0 0 0

Bestuur en dienstverlening -37.071 -47.136 -52.799 306.489 314.717 321.657 269.417 267.581 268.859 1.278 0 0 0

Gerealiseerde resultaat -397.715 -425.022 -424.071 397.715 425.022 427.238 0 0 3.167 3.167 423 0 423

Bedragen x € 1.000

Het BBV schrijft voor dat in de toelichting op het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening een analyse van de afwijkingen tussen de begroting na wijziging en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening wordt gemaakt. Voor wat betreft de analyse van de begrotingsafwijkingen wordt verwezen naar de toelichting op de programmaverantwoording.

Conform artikel 27 van het BBV moet in het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening een overzicht worden opgenomen van de gerealiseerde algemene dekkingsmiddelen. Hiervoor verwijzen wij naar hoofdstuk 6.

Conform artikel 28 van het BBV moet in het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening een analyse worden opgenomen van de afwijkingen tussen de begroting na wijziging en het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening. Hiervoor verwijzen wij naar hoofdstuk 2.

Toelichting analyse begrotingsafwijkingen en begrotingsrechtmatigheid Op grond van de Gemeentewet zijn alle overschrijdingen op de lasten ten opzichte van de begroting (na wijziging) onrechtmatig. In de Kadernota rechtmatigheid van de commissie BBV staan de uitgangspunten voor de begrotingsrechtmatigheid. Op basis hiervan is van lastenoverschrijdingen groter dan € 50.000 getoetst of deze rechtmatig zijn. In de bovenstaande tabel zijn de onrechtmatigheden op programmaniveau opgenomen.

Toelichting onrechtmatigheden: Programma 1: De lasten die gemaakt zijn voor het project Code-M (D’Artagnan in Kasteel Hoensbroek) zijn € 268.000 hoger dan begroot. Daarnaast is abusievelijk een bedrag ad € 100.000 voor beleid educatie- en amateurkunsten niet in de begroting opgenomen en is een tekort voor de subsidie Parkstad Limburg Theater 2015 ad € 30.497 inzake Beleid Podiumkunsten hieruit betaald.

157 Programma 3: De verhuizing van de meldkamer en de verbouwing van de DNO (dagen nachtopvang) hebben voor extra uitgaven (€ 85.000) gezorgd die niet in de begroting verwerkt waren.

Overzicht incidentele baten en lasten Conform artikel 28 onderdeel c van het BBV dient in de jaarrekening een overzicht van de incidentele baten en lasten te worden opgenomen. De belangrijkste posten dienen afzonderlijk te worden gespecificeerd. Onderstaand conform BBV een overzicht van de incidentele baten en lasten boekjaar 2015 met een korte toelichting per post.

Incidentele baten Realisatie Raming Raming begrotingsjaar begrotingsjaar na begrotingsjaar wijziging vóór wijziging Progr. 1 - Economische Stimulering 4.559 15.011 8.602 Progr. 2 - Sociale Infrastructuur - 72.948 68.690 Progr. 3 - Leefomgeving 416 4.911 3.162 Progr. 4 - Ruimtelijke Ontwikkeling 2.398 3.873 7.579 Progr. 5 - Bestuur & Dienstverlening 5.115 301.590 297.474 Totaal incidentele baten 12.488 398.333 385.507 Bedragen x € 1.000

Onderstaand per programma een omschrijving van de posten van de incidentele baten > € 100.000:

Programma 1: • Betreft ontvangst van ESF (Europees Sociaal Fonds) subsidie voor de regio Zuid-Limburg (€ 1.462.738). • Provinciale subsidie ten behoeve van uitvoering “Jaar van de Mijnen” (€ 965.000). • Provinciale subsidie voor uitvoering van scholingvouchers (€ 701.681). • Deel ESF subsidie voor de gemeente Heerlen (€ 670.000). • Diverse overige posten (€ 759.563). Programma 3: • Afrekening Brandweer Zuid-Limburg 2014 (€ 284.000). • Ontvangen subsidie voor de activiteit Veiligheidshuis Heerlen (€ 131.987). Programma 4: • Bijdrage uit de ISV3 subsidie ter afdekking van de uitvoeringskosten kernwinkelgebied Hoensbroek (€ 1.463.390). • Bijdrage uit project BMV MSP ten behoeve van tweede fase project Limburgiastraat (€ 430.000). • Provinciale subsidie voor het project Hart van Hoensbroek (€ 233.500). • Diverse overige posten (€ 271.225). Programma 5: • Bijdrage Transformatiefonds Parkstad ten behoeve van Aldenhofpark (€ 2.927.740). • Bijdragen derden aan project Maankwartier (€ 1.148.448). • Laatste tranche vrijval garantiefonds verkoop aandelen Essent 2009 (€ 679.683). • Diverse overige posten (€ 358.547).

Incidentele lasten Realisatie Raming Raming begrotingsjaar begrotingsjaar na begrotingsjaar wijziging vóór wijziging Progr. 1 - Economische Stimulering -4.907 -100.286 -92.753 Progr. 2 - Sociale Infrastructuur - -199.897 -198.241 Progr. 3 - Leefomgeving -320 -54.432 -52.467 Progr. 4 - Ruimtelijke Ontwikkeling -895 -15.485 -15.269 Progr. 5 - Bestuur & Dienstverlening -1.332 -38.393 -30.476 Totaal incidentele lasten -7.454 -408.492 -389.206 Bedragen x € 1.000

Onderstaand per programma een omschrijving van de posten van de incidentele lasten > -€ 100.000:

158 Programma 1: • Subsidieverstrekking aan Stichting jaar van de Mijnen (-€ 1.277.973). • Lasten inzake betaling van ESF (Europees Sociaal Fonds) subsidie aan deelnemende partijen (-€ 786.000). • Uitgaven inzake betaling scholingvouchers aan werkgevers (-€ 701.561). • Afboeken waarde gesloopte panden ten behoeve van nieuwbouw BMV MSP (-€ 661.529). • Lasten in verband met voorgaande jaren uit ESF subsidie (-€ 1.024.474). • Diverse overige posten (-€ 455.500). Programma 3: • Bijdragen aan het ROCK (Regions of Connected Knowledge) project (-€ 163.832). • Actualisatie van de post dubieuze debiteuren (-€ 156.000). Programma 4: • Uitvoering van de gebiedsontwikkeling Hoensbroek. Betreft Kernwinkelgebied Markt en Gebrookerplein (-€ 543.149). • Bijdrage aan de grondexploitatie Tuindorp voor bodemonderzoeken saneringskosten (-€ 200.000). • Incidenteel hogere bijdrage aan de gemeenschappelijke regeling Gegevenshuis (-€ 152.000). Programma 5: • Lasten voor de uitvoering van project Aldenhofpark Hoensbroek (-€ 935.962). • Uitbreiding openbare verlichting maanplein (-€ 236.000). • Lasten i.v.m. actualisatie/herberekening pensioenen College (-€ 160.000).

Overzicht van de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves Cf. artikel 28 onderdeel d van de BBV dient in de jaarrekening een overzicht te worden opgenomen van de beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves per programma. Onderstaand een overzicht van de structurele mutaties in de reserves:

Mutaties reserves per programma Raming mutaties reserves begrotingsjaar na Realisatie mutaties reserves begrotingsjaar wijziging Baten Waarvan Lasten Waarvan Baten Waarvan Lasten Waarvan (onttrek- structureel (toevoe- structureel (onttrek- structureel (toevoe- structureel king * ging ** king * ging re- ** reserve) reserve) reserve) serve)

Progr. 1 - Economische Stimulering 3.852 -998 -613 3.666 441 -822 -791

Progr. 2 - Sociale Infrastructuur 5.908 -6.282

Progr. 3 - Leefomgeving 1.321 -463 -163 1.248 2 -463

Progr. 4 - Ruimtelijke Ontwikkeling 2.482 -45 1.071 18 -45 -153

Progr. 5 - Bestuur & Dienstverlening 13.126 458 -8.743 13.522 -8.659

Totaal 26.689 458 -16.530 -776 19.507 461 -9.989 -944

Bedragen x € 1.000

* De structurele baten die ontstaan door een onttrekking uit de reserve worden ingezet ter dekking van de kapitaallasten. De kapitaallasten hebben betrekking op de rente- en afschrijvingslasten van de activa (bijvoorbeeld een schoolgebouw). ** De structurele lasten binnen de reserves hebben betrekking op de toevoeging van rente in. Deze toevoeging van rente dient ter dekking van de rentecomponent in de kapitaallasten.

159 160 5.3 Toelichtingen

Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling

Inleiding De jaarrekening is opgemaakt met inachtneming van de voorschriften die het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) gemeenten daarvoor geeft. De bedragen worden in een veelvoud van € 1.000 weergegeven.

Algemene grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vindt plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij het desbetreffende balanshoofd anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden.

De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij vóór het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden.

Dividendopbrengsten van deelnemingen worden als bate genomen op het moment waarop het dividend betaal- baar gesteld wordt.

De algemene uitkering wordt opgenomen conform de cijfers van de decembercirculaire.

Met betrekking tot de eigen bijdragen die het CAK int en aan de gemeenten afdraagt geldt op basis van de Kadernota rechtmatigheid 2015 van de commissie BBV het volgende. Gemeenten kunnen op basis van de overzichten van het CAK wel de aantallen personen, soort en omvang van de zorgverlening beoordelen met de eigen WMO-administratie. Probleempunt is dat door het ontbreken van inkomensgegevens op deze overzichten de informatie over de eigen bijdrage ontoereikend is om als gemeente de juistheid op persoonsniveau en volledigheid van de eigen bijdragen als geheel te kunnen vaststellen. Door de systematiek te kiezen van het vaststellen van de eigen bijdragen door het CAK, heeft de wetgever in feite bepaald, dat de verantwoordelijkheid voor de juistheid en volledigheid van de eigen bijdragen geen gemeentelijke verantwoordelijkheid is. Dat betekent dat door de gemeenten geen zekerheden over omvang en hoogte van de eigen bijdragen kunnen worden verkregen als gevolg van het niet kunnen vaststellen van de juistheid op persoonsniveau, zoals hiervoor is toegelicht. De gemeente zal deze onzekerheid in de jaarstukken moeten noemen, ook al ligt de oorzaak niet bij de gemeente.

Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskostengerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personele lasten echter toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt; daarbij moet worden gedacht aan componenten zoals ziektekostenpremie ten behoeve van gepensioneerden en overlopende vakantiegeld- en verlofaanspraken.

Voor arbeidskostengerelateerde verplichtingen van een jaarlijks vergelijkbaar volume wordt geen voorziening getroffen of op andere wijze een verplichting opgenomen. De referentieperiode is dezelfde als die van de meerjarenraming, te weten vier jaar. Indien er sprake is van (eenmalige) schokeffecten (bijvoorbeeld reorganisaties) wordt wel een verplichting gevormd.

Balans

Vaste activa

Materiële vaste activa met economisch nut. In erfpacht uitgegeven gronden. De in erfpacht uitgegeven gronden zijn gewaardeerd tegen de eerste uitgifteprijs (in casu de waarde die bij eerste uitgifte als basis voor de canonberekening in aanmerking is genomen). Gronden waarvan de erfpacht eeuwigdurend is afgekocht, zijn tegen een geringe registratiewaarde opgenomen.

161 Investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Wanneer investeringen grotendeels of meer worden gedaan voor riolering, het inzamelen van huishoudelijk afval of andere alsook voor rechten die op grond van artikel 229 lid 1 a en b Gemeentewet worden geheven, dan worden deze investeringen op de balans opgenomen in deze aparte categorie.

Overige investeringen met economisch nut Deze materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Specifieke inves- teringsbijdragen van derden worden op de desbetreffende investering in mindering gebracht; in die gevallen wordt op het saldo afgeschreven. Op investeringen wordt vanaf 1 januari volgend op het moment waarop het object bedrijfsvaardig is opgeleverd of het (deel)project gereed is, lineair afgeschreven op basis van de verwachte gebruiksduur, waarbij rekening wordt gehouden met een eventuele restwaarde. Op grondbezit met economisch nut (buiten de openbare ruimte) wordt niet afgeschreven. Een uitzondering wordt gemaakt voor investeringen waar op basis van wettelijke voorschriften een andere afschrijving wordt voorgeschreven. Een tweede uitzondering kan worden gemaakt voor investeringen, waarvan de lasten worden doorberekend naar de burger. Wanneer de lineaire afschrijving leidt tot forse schommelingen in de kosten, mag hiervan afgeweken worden. Een derde uitzondering geldt voor investeringen waarbij slijtage en/of afschrijvingstermijn een annuïtaire afschrijving rechtvaardigen. Afschrijving op de opstal van onderwijshuisvesting vindt plaats op basis van annuïteiten.

Bij de waardering wordt in voorkomende gevallen rekening gehouden met een bijzondere vermindering van de waarde, indien deze naar verwachting duurzaam is. In het begrotingsjaar heeft een dergelijke vermindering overigens niet plaatsgevonden. Dergelijke afwaarderingen worden teruggenomen als ze niet langer noodzakelijk blijken.

Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut. Infrastructurele werken in de openbare ruimte, zoals bijvoorbeeld wegen, pleinen, bruggen, viaducten en par- ken worden geactiveerd en afgeschreven conform de in de nota afschrijving en waardering opgenomen afschrijvingstermijnen. De ondergrond van deze werken wordt daarbij als integraal onderdeel van het werk beschouwd (en dus ook afgeschreven). Voor zover in voorkomende gevallen een snellere budgettaire dekking mogelijk is, wordt op dergelijke activa extra afgeschreven. De boekwaarden moeten dus nadrukkelijk als nog te dekken investeringsrestanten worden gezien.

Financiële vaste activa Kapitaalverstrekkingen aan gemeenschappelijke regelingen, overige verbonden partijen en leningen u/g zijn opgenomen tegen nominale waarde. Zo nodig is een voorziening voor verwachte oninbaarheid in mindering gebracht. Participaties in het aandelenkapitaal van NV’s en BV’s (kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen) in de zin van het BBV) zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs van de aandelen. Indien de waarde van de aandelen on- verhoopt structureel mocht dalen tot onder de verkrijgingsprijs zal afwaardering plaatsvinden. Bijdragen aan activa van derden worden gewaardeerd tegen het bedrag van de verstrekte bijdragen, verminderd met afschrijvingen. De verleende bijdragen worden afgeschreven in de periode waarin het betrokken actief van de derde op basis van de door de gemeente gestelde voorwaarden moet bijdragen aan de publieke taak. Van een deelneming is krachtens artikel 1 lid d BBV sprake als de gemeente participeert in het aandelenkapitaal van een NV of BV.

De gehanteerde afschrijvingstermijnen van de vaste activa bedragen in jaren:

Balanscategorie Omschrijving 2015 - Activa met een verkrijgingsprijs < € 25.000 Niet

Financiële vaste activa Bijdragen aan activa in eigendom van derden Zie afschrijvingstermijnen materiële vaste activa

162 Balanscategorie Omschrijving 2015 Materiële vaste activa

Activa met economisch nut Gronden en terreinen Bedrijfsgebouwen; ondergrond Niet (Onder)Gronden Niet

Woonruimten Woonwagenlocaties vervallen

Gebouwen Bedrijfsgebouwen 40 Bedrijfsgebouwen; opstal 30 Bedrijfsgebouwen; semi-permanent 20 Verbouwing, renovatie (mits levensduur verlengend) 10-30 Parkeren; parkeergarages 50 Onderwijshuisvesting; Gebouwen 40 (annuïtair) Onderwijshuisvesting; noodlokalen, niet locatie gebonden 15 Onderwijshuisvesting; verbouwing, renovatie (mits levensduur 10-30 verlengend) Onderwijshuisvesting; techniek 10 Onderwijshuisvesting; inrichting en omheining speelplaatsen 20

Grond-, wegen waterbouwkundige werken Sportterreinen; toplaag kunstgrasvelden 15 Sportterreinen; fundering kunstgrasvelden 30 Sportterreinen; natuurgrasvelden 15 Sportterreinen; lichtmasten 25 Sportterreinen; verharding 25 Grond- en bouwwerken 40

Machines, apparaten en installaties Archiefinrichting; paternosterkasten 10 Archiefinrichting; rolstellingen 10 Datacommunicatieapparatuur 5 Kantoorapparatuur; kasregisters Niet Kantoorapparatuur; pc's (cluster aankopen) 5 Kantoorapparatuur, tablets (cluster aankopen) 3 Kantoorapparatuur; software algemeen 5 Koffieautomaten Niet Netwerkapparatuur 5 Netwerkcomponenten; ICT Heerlen 5 Parkeerapparatuur; betaald parkeerterrein 15 Reprografie; dtp voorziening 3 Reprografie; lichtdruk-/kopieermachines/plotters 5 Reprografie; snij-/bindmachines/afwerkapparatuur 5 Servers; ICT Heerlen 5 Software; ICT Heerlen 5 Technische installaties; middel-langlopend 10 Technische installaties; langlopend 20 Telefooncentrale 6

Overige materiële vaste activa Onderwijshuisvesting; Kantoormeubilair en ov.inrichting Niet Presentatie; Kasteel Hoensbroek 10 Presentatie; Thermenmuseum 10 Vaste inrichting/stoffering 10 Eerste inrichting (cluster aankopen) 10 Meubilair/inventaris Niet Armaturen kantoorverlichting 5

Vervoermiddelen Vervoermiddelen; aanhangwagens Niet Vervoermiddelen; bestelauto's/kleine vrachtauto's 6 Vervoermiddelen; dienstauto bestuur 4 Vervoermiddelen; electrowagens (begraafplaats) 10 Vervoermiddelen; overige personenauto's 6 Vervoermiddelen; tractoren 10

163 Balanscategorie Omschrijving 2015

Activa met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Grond-, wegen waterbouwkundige werken Riolering; bergbezinkbassins 40 Riolering; renovatie, reparatie, vervanging 40 Begraafplaatsen; grafstenen 30 Begraafplaatsen; hekwerken 20 Begraafplaatsen; plantsoenen 30 Begraafplaatsen; straatmeubilair 15 Begraafplaatsen; wegen/voetpaden 25

Activa met maatschappelijk nut Grond-, weg en waterbouwkundige werken Monumenten; niet zijnde panden, bv kapelletjes 30 Openbaar Groen 25 Openbare verlichting; armaturen 20 Openbare verlichting; masten 40 Parkeren; open parkeerterrein 25 Speeltuinen; besloten 15 Speelvoorzieningen; openbaar 10 Verkeersregelinstallaties 16 Wegen, straten, pleinen, trottoirs 25 Wegmeubilair (incl. A.N.W.B.; palen en borden) 15 Verkeersregelinstallaties 16

Vlottende activa

Voorraden De nog niet in exploitatie genomen bouwgronden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, dan wel lagere marktwaarde. Er wordt rente bijgeschreven op de boekwaarde van deze gronden.

De overige gronden hulpstoffen (magazijnvoorraden) worden gewaardeerd tegen standaard verrekenprijzen die zijn gebaseerd op de gemiddelde betaalde inkoopprijs. Verschillen tussen de standaard verrekenprijs en betaalde inkoopprijs worden als resultaat verantwoord. Incourante voorraden worden afgewaardeerd naar marktwaarde.

De als “onderhanden werken” opgenomen bouwgronden in exploitatie zijn gewaardeerd tegen de vervaardigingsprijs, dan wel de lagere marktwaarde conform de nota ‘Sturend grondbeleid’. De vervaardigingsprijs omvat de kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend (zoals grondaankopen en kosten van bouwen woonrijpmaken), alsmede een redelijk te achten aandeel in de rentekosten en de administratie- en beheerskosten. Winsten uit de grondexploitatie worden slechts genomen indien en voor zover die met voldoende mate van betrouwbaarheid als gerealiseerd aangemerkt kunnen worden. Zolang daarvan geen sprake is worden de verkregen verkoopopbrengsten ten volle op de vervaardigingskosten in mindering gebracht.

Gerede producten worden gewaardeerd tegen de kostprijs of tegen de marktwaarde indien de marktwaarde lager is dan de kostprijs. Dat laatste doet zich met name voor indien voorraden incourant worden. De kostprijs bestaat uit de verrekenprijzen van gronden hulpstoffen en de loon- en machinekosten die aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend.

Vorderingen en overlopende activa De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Voor verwachte oninbaarheid is een voorziening in mindering gebracht. De voorziening wordt statisch bepaald op basis van de geschatte inningskansen.

Liquide middelen en overlopende posten. Deze activa worden tegen nominale waarde opgenomen.

164 Voorzieningen Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. De pensioenverplichting ten behoeve van de wethouders is echter tegen de contante waarde van de (reeds opgebouwde) toekomstige uitkeringsverplichtingen gewaardeerd. De onderhoudsegalisatievoorzieningen stoelen op een meerjarenraming van het uit te voeren groot onderhoud aan (een deel van) de gemeentelijke kapitaalgoederen, waarin rekening is gehouden met de kwaliteitseisen die ter zake geformuleerd zijn. Daarnaast is een separate voorzieningscategorie opgenomen voor vervangingsinvesteringen waarvoor een heffing wordt geheven (Wijzigingsbesluit van 25 juni 2013, artikel 44, lid d BBV). De afvalvoorziening is verwerkt op basis van nominale waarde en met inachtneming van artikel 44, lid 2 BBV. Vanuit het BSW (Beleid Stedelijk Waterplan) is er geen inzicht in de wijze waarop het afvaltarief is opgebouwd en is een voorziening op basis van artikel 44 lid 1 BBV niet mogelijk.

Vaste schulden Vaste schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde verminderd met gedane aflossingen. De vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer.

Verplichting voortvloeiend uit leasing De waardering van de verplichting uit hoofde van de financial leasing van de vervoermiddelen vindt plaats tegen de contante waarde van de contractueel verschuldigde leasetermijnen.

Vlottende passiva De vlottende passiva worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Borg- en Garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is buiten de balanstelling het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen.

165 Toelichting op de balans per 31 december

ALGEMEEN De in deze toelichting opgenomen bedragen zijn alle in duizendtallen tenzij bij het betreffende onderdeel anders vermeld. In december 2015 is de nieuwe nota afschrijving en waardering vastgesteld met als ingangsdatum 1 januari 2015. Hierbij is onder andere gekeken naar de rubricering van de verschillende soorten activa. Als gevolg hiervan zijn een aantal activa anders gerangschikt, waardoor de boekwaarde per 1 januari 2015 per activasoort afwijkt van de boekwaarde op 31 december 2014.

VASTE ACTIVA

MATERIËLE VASTE ACTIVA

De materiële vaste activa bestaan uit de volgende onderdelen:

Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 In erfpacht uitgegeven gronden 786 786 Overige investeringen met economisch nut 185.884 162.293 Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een hef- 48.199 47.023 fing kan worden gegeven Investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut 20.643 19.731 TOTAAL 255.513 229.833 Bedragen x € 1.000

De boekwaarde van de erfpachtgronden is in het boekjaar niet gemuteerd.

De overige investeringen met economisch nut kunnen als volgt worden onderverdeeld:

Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Gronden en terreinen 15.763 15.411 Woonruimten 0 0 Gebouwen 153.059 130.932 Grond-, weg en waterbouwkundige werken 8.287 7.288 Vervoermiddelen 92 215 Machines, apparaten en installaties 5.997 5.610 Overige materiële vaste activa 2.687 2.837 TOTAAL 185.884 162.293 Bedragen x € 1.000

Het onderstaand overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de investeringen met economisch nut weer:

Omschrijving Boekwaarde Investe- Desinveste- Afschrij- Bijdragen Afwaarde- Boekwaarde 31-12-2014 ringen ringen vingen derden ringen 31-12-2015 Gronden en terreinen 15.411 352 0 0 0 0 15.763 Woonruimten 0 0 0 0 0 0 0 Gebouwen 130.932 29.926 1.766 5.834 199 0 153.059 Grond-, weg en waterbouwkundige werken 7.288 1.371 0 373 0 0 8.287 Vervoermiddelen 215 0 0 123 0 0 92 Machines, apparaten en installaties 5.610 1.864 0 1.477 0 0 5.997 Overige materiële vaste activa 2.837 207 0 358 0 0 2.687 TOTAAL 162.293 33.720 1.766 8.164 199 0 185.884 Bedragen x € 1.000

166 Onder bijdragen van derden zijn de bijdragen van derden opgenomen die direct gerelateerd zijn aan de investering. Onder de afwaarderingen staan de afwaarderingen vermeld wegens duurzame waardeverminderingen (in 2015 niet van toepassing).

De belangrijkste in het boekjaar gedane investeringen staan in onderstaand overzicht vermeld.

Beschikbaar gesteld Werkelijk besteed in krediet in 2015 2015 BMV Molenberg 10.073 9.319 Ambtelijke huisvesting Maankwartier 6.264 6.079 Zonnewijzer 5.426 5.255 BMV Hoensbroek (Aldenhof) 4.674 4.306 Multifunctionele Accommodatie Bekkerveld 4.249 2.673 Automatiseringsapparatuur 2.495 1.581 BMV MSP 5.481 1.430 Hockeyveld Kaldeborn 1.228 1.207 Bedragen x € 1.000

De investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven kunnen als volgt worden onderverdeeld:

Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Grond-, weg en waterbouwkundige werken 48.199 47.023 TOTAAL 48.199 47.023 Bedragen x € 1.000

Het onderstaand overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de investeringen met een economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven weer:

Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven Omschrijving Boekwaarde Investe- Desinveste- Afschrij- Bijdragen Afwaarde- Boekwaarde 31-12-2014 ringen ringen vingen derden ringen 31-12-2015 Grond-, weg en waterbouwkundige werken: riool 47.023 4.603 0 913 2.513 0 48.199 TOTAAL 47.023 4.603 0 913 2.513 0 48.199 Bedragen x € 1.000

Onder bijdragen van derden zijn de bijdragen van derden opgenomen die direct gerelateerd zijn aan de investering. Dit betreft onder andere subsidies van het Waterschap Roer en Overmaas (€ 1.828) en van provincie Limburg (€ 478) voor de Caumerbeek zichtbaar natuurlijk en een subsidie van provincie Limburg (€ 680) voor Akerstraat Noord. Onder de afwaarderingen staan de afwaarderingen vermeld wegens duurzame waardeverminderingen (in 2015 niet van toepassing).

De belangrijkste in het boekjaar gedane investeringen staan in onderstaand overzicht vermeld.

Beschikbaar gesteld Werkelijk besteed in krediet in 2015 2015 Rioleringen 22.210 6.308 Bedragen x € 1.000

167 In onderstaande grafiek is het verloop van de afschrijvingen van de afgelopen drie jaar van de activa met economisch nut opgenomen.

Afschrijving materiële vaste activa economisch nut

10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 Afschrijving materiële 5.000 vaste activa 4.000 economisch nut 3.000 2.000 1.000 0 2013 2014 2015

Bedragen x € 1.000

Voor de dekking van de kapitaallasten voortvloeiend uit investeringen zijn in het verleden diverse reserves gevormd. Voor de toelichting hierop wordt verwezen naar de reserves en voorzieningen. Voor de gehanteerde afschrijvingssystematiek en percentages verwijzen we naar hetgeen hieromtrent is opgenomen onder de waarderingsgrondslagen.

De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut had het volgende verloop:

Omschrijving Boekwaarde Investe- Desinveste- Afschrij- Bijdragen Afwaarde- Boekwaarde 31-12-2014 ringen ringen vingen derden ringen 31-12-2015 Grond-, weg en waterbouwkundige werken 19.731 2.029 130 901 85 0 20.643 Overige materiële vaste activa 0 TOTAAL 19.731 2.029 130 901 85 0 20.643 Bedragen x € 1.000

Onder bijdragen van derden zijn de bijdragen van derden opgenomen die direct gerelateerd zijn aan het betrokken actief. Dit betreft een bijdrage van de Stadsregio Parkstad Limburg (€ 85) voor asfaltonderhoud De Beitel. Bij de afwaarderingen staan de afwaarderingen vermeld wegens duurzame waardeverminderingen (in 2015 niet van toepassing).

De belangrijkste in het boekjaar gedane investeringen staan in onderstaand overzicht vermeld.

Beschikbaar gesteld Werkelijk besteed in krediet in 2015 2015 MSP allee 2.945 1.057 Openbare verlichting 901 776 Bedragen x € 1.000

168 De afschrijvingen (zie onderstaande grafiek) laten een normaal verloop zien.

Afschrijving materiële vaste activa maatschappelijk nut

950

900

850 Afschrijving materiële 800 vaste activa maatschappelijk nut 750

700

650 2013 2014 2015

Bedragen x € 1.000

FINANCIËLE VASTE ACTIVA

Het verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2015 wordt in onderstaand overzicht weergegeven.

Financiële vaste activa Omschrijving Boekwaarde Investe- Desinves- Aflossin- Afwaar- Boekwaarde Voorzie- Balanswaarde 31-12-2014 ringen teringen gen deringen 31-12-2015 ning 31-12-2015 Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen 7.203 0 0 0 0 7.203 28 7.175 - gemeenschappelijke regelingen 184 0 61 0 0 123 123 - overige verbonden partijen 1 0 0 0 0 1 1 Leningen aan: 0 - woningbouwcorporaties 738 0 0 233 0 505 505 Overige langlopende geldleningen 9.647 5.142 38 107 0 14.645 14.645 Bijdragen aan activa in eigendom van 27.132 0 0 0 0 27.132 27.132 derden TOTAAL 44.905 5.142 99 339 0 49.609 28 49.581 Bedragen x € 1.000

Onder de financiële vaste activa is onder andere de nominale waarde van het aandelenkapitaal in diverse deelnemingen opgenomen. Voor een nadere analyse verwijzen wij u naar hetgeen hieromtrent is vermeld in de paragraaf verbonden partijen. Onder de voorziening is de uitgestelde vordering van Attero opgenomen. Bij de verkoop van de aandelen Attero aan Waterland is op grond van lopende garanties dit bedrag niet uitgekeerd; deze zogenaamde Escrow is als activa onder ‘aandelen Escrow Attero’ verantwoord, met als tegenhanger de ‘voorziening Escrow verkoop Attero’. Deze escrow kan naar verloop van tijd vrij vallen als er geen claims, naheffingen of andere nadelige financiële gevolgen uit de verkoop van aandelen Attero boven water komen.

169 Aflossing financiële vaste activa

1.600

1.400

1.200

1.000

800 Aflossing financiële vaste activa 600

400

200

0 2013 2014 2015

Bedragen x € 1.000

In bovenstaande grafiek is het verloop van de aflossingen van de afgelopen drie jaar opgenomen. Het jaar 2013 vertoont een piek door een aflossing op bruglening Enexis Holding NV van € 1.042.

De reeds door onze gemeente betaalde bijdrage in de Buitenring Parkstad is opgenomen onder ‘bijdrage aan activa in eigendom van derden’. Het gehele saldo op deze post heeft betrekking op deze voorfinanciering. Afschrijving zal gaan plaatsvinden in het jaar volgend op gereedkomen van het project.

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

De in de balans opgenomen voorraden worden uitgesplitst naar de volgende categorieën:

Voorraden Omschrijving Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Grond- en hulpstoffen niet in exploitatie genomen bouwgronden Onderhanden werk, waaronder bouwgronden in exploitatie -3.408 -9.617 Gereed product en handelsgoederen * 498 478 Totaal -2.909 -9.139 Bedragen x € 1.000

* Hierin zit een bedrag opgenomen van € 409 betreffende de boekwaardes van een 3-tal panden die in de verkoop staan c.q. op korte termijn in de verkoop gaan. Het betreft de panden Pater Beatusstraat 5, Sittarderweg 7 en 9

De nadere toelichting op de gronden in exploitatie vindt plaats in de paragraaf grondbeleid en meer specifiek in de afzonderlijke verantwoording van de grondexploitatie. Wij volstaan hier met een totaalregel.

Bouwgronden in exploitatie Boekwaarde Investeringen Opbrengsten Verlies (-) en Boekwaarde Weerstands- 31-12-2014 winstnemingen 31-12-2015 vermogen (+) -9.208 11.311 -4.658 -443 -2.998 3.794 Bedragen x € 1.000

In verband met de economische risico’s die samenhangen met de grondexploitaties, wordt op basis van een berekeningsmethodiek een bestemmingsreserve risico’s grondexploitaties aangehouden. Deze bestemmingsreserve had ultimo 2015 een saldo van € 3.794.

170 Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden:

Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Omschrijving Boekwaarde Voorziening Balanswaarde Balanswaarde 31-12-2015 oninbaarheid 31-12-2015 31-12-2014 Vorderingen op openbare lichamen 12.348 12.348 13.438 Uitzettingen in 's Rijks schatkist met een rentetypsche 0 looptijd korter dan één jaar Rekening-courantverhouding met het Rijk 0 0 0 Rekening-courantverhoudingen met niet-financiële 15.550 15.550 15.850 instellingen Overige vorderingen 23.332 7.810 15.522 13.571 Overige uitzettingen TOTAAL 51.230 7.810 43.420 42.859 Bedragen x € 1.000

Het drempelbedrag bedraagt in 2015 € 2.983 (0,75% van het begrotingstotaal). In 2015 zijn geen middelen buiten ’s Rijks schatkist aangehouden.

De belangrijkste vordering op openbare lichamen betreft de aangifte in het kader van het BTW compensatie- fonds. De ingediende declaratie in deze bedraagt voor 2015 € 12.354 en zal in mei/juni worden geïncasseerd.

Onder rekening-courant zijn de overeenkomsten opgenomen met Beitel Zuid, Schaesbergerveld B.V. en GOB Avantis N.V. In de financieringsparagraaf zijn de zekerheden die zijn gesteld nader toegelicht.

De overige vorderingen betreffen de reguliere debiteuren, debiteuren belastingen alsmede de debiteuren inzake WWB, BBZ, IOAW en IOAZ. Deze vorderingen zijn op de balans opgenomen onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaarheid.

Liquide middelen Het saldo van de liquide middelen bestaat uit de volgende componenten:

Liquide middelen Omschrijving Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Kassaldi 44 29 Banksaldi 454 399 TOTAAL 498 428 Bedragen x € 1.000

De tegoeden op diverse bankrekeningen zijn onder deze post verantwoord. De schulden zijn opgenomen onder de overlopende passiva.

Overlopende activa De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden:

Overlopende activa Omschrijving Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 De van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen 1.542 1.111 die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel Overige nog te ontvangen bedragen, en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste 10.830 15.139 van volgende begrotingsjaren komen TOTAAL 12.371 16.250 Bedragen x € 1.000

171 De in de balans opgenomen van EU, Rijk en provincies nog te ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Omschrijving Saldo 31-12-2014 Toevoegingen Ontvangen bedragen Saldo 31-12-2015 NTO van de EU Europese subsidie voor ActiePlanJeugdWerkloosheid 524 524 0 Totaal EU 524 0 524 0

NTO van het Rijk Afrekening onderzoekskosten 90% BBZ ministerie 113 113 Totaal Rijk 0 113 0 113

NTO van overige overheid Voorschotten jeugdzorg van gemeente Maastricht 1.226 1.226 Afrekening loonkostensubsidie 128 128 WOZL kosten van begeleiding van cliënten 75 75 WOZL 2013/ 2014 Q3 506 506 0 CJIB Agentschap 2014 80 80 0 Totaal overige overheid 586 1.429 586 1.429

Totaal 1.111 1.542 1.110 1.542 Bedragen x € 1.000

Onder de vooruitbetaalde bedragen staat onder andere opgenomen een voorschot voor Hulp in de Huishouding van € 1.540 en een voorschot voor incidentele kosten Parkstad Limburg (€ 580). De overige nog te ontvangen bedragen hebben onder andere betrekking op de afrekening Diftar 2015 (€ 3.000), afrekening subsidie met de Europese commissie/Cauberg Huijgen inzake het Mijnwaterproject (€ 2.000) en afrekening WMO transitieklanten (€ 900).

172 PASSIVA

VASTE PASSIVA

Eigen vermogen Het in de balans opgenomen eigen vermogen bestaat uit de volgende posten:

Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Algemene reserve 12.676 12.834 Bestemmingsreserves 38.148 33.736 Gerealiseerde resultaat 3.167 13.772 TOTAAL 53.992 60.342 Bedragen x € 1.000

Het verloop in 2015 wordt in onderstaand overzicht weergegeven:

Reserves Omschrijving Boekwaarde Toevoeging Onttrekking Bestemming Vermindering Boekwaarde 31-12-2014 resultaat vorig ter dekking van 31-12-2015 boekjaar afschrijvingen Algemene reserve 12.834 906 3.807 2.743 0 12.676 Bestemmingsres. tbv afdekk. kap.lasten 14.241 461 0 0 944 13.758 Overige bestemmingsreserves 19.495 8.922 15.056 11.029 0 24.390 TOTAAL 46.570 10.289 18.862 13.772 944 50.824 Bedragen x € 1.000

Onder “Bestemming resultaat” staan de toevoegingen of onttrekkingen vermeld uit hoofde van de bestemming van het resultaat van het voorgaande boekjaar. Onder de afschrijvingen staan de verminderingen vermeld in verband met afschrijvingen op activa waarvoor een specifieke bestemmingsreserve is gevormd.

Reserves In de met ingang van 1 januari 2004 geldende voorschriften volgens het BBV wordt een eenduidig onderscheid gemaakt tussen reserves en voorzieningen. Reserves zijn daarbij aan te merken als eigen vermogensbestanddelen, waarover uw raadvrij kan beschikken en herschikken. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de algemene reserve ter dekking van onvoorziene gebeurtenissen en de reserves waaraan uw raad een specifieke bestemming heeft gegeven. De totale omvang van de reserves van onze gemeente bedraagt aan het einde van het boekjaar 2015 € 50.824. In het onderstaande wordt kort ingegaan op de vermogensbestanddelen en de mutaties hierin.

Algemene reserve € 12.676

Reserve BW Toevoeging Onttrekking Bestemming Vermindering BW 31-12-2014 resultaat vorig ter afdekking 31-12-2015 boekjaar afschrijvingen AR. algemene reserve 12.792 493 3.351 2.743 0 12.676 AR. grondbedrijf 42 413 455 0 0 0 Totaal algemene reserve 12.834 906 3.807 2.743 0 12.676 Bedragen x € 1.000

De algemene reserve, waarvan ook de algemene reserve van het grondbedrijf onderdeel uitmaakt laat ultimo 2015 een saldo zien van € 12.676. De algemene reserve grondbedrijf is op 31 december 2015 nihil. Deze mutatie wordt verder toegelicht in de paragraaf grondbeleid. In de paragraaf weerstandsvermogen wordt inzichtelijk gemaakt in hoeverre het saldo van de algemene reserve de voor onze gemeente geldende risico’s afdekt.

In 2015 werd op basis van raadsbesluiten beschikt over de algemene reserve. De toevoegingen die hieruit voortvloeiden betroffen: • Overschot primitieve begroting 2014 € 7 • Bijdrage WOZL € 486

173 De onttrekkingen die hieruit voortvloeiden betroffen: • Saldo zomernota 2015 € 54 • Saldo novembernota 2015 € 2.936 • Locatie Wijshof € 362

Bestemmingsreserves € 38.148

Reserves ter dekking van kapitaallasten € 13.758

Reserve BW Toevoeging Onttrekking Bestemming Vermindering BW 31-12-2014 resultaat vorig ter afdekking 31-12-2015 boekjaar afschrijvingen BRKap. BreedMaatschVrzMolenb/Broedersch 5.087 178 0 0 178 5.087 BRKap. Sintermeerten college, herwaard 3.316 116 0 0 291 3.142 BRKap. geoormerkte MBP reserve inz. Nor 995 35 0 0 66 964 BRKap. Juliana college, res. herwaard. 1.003 35 0 0 91 947 BRKap. multifunct Accomm Bekkerveld geb. 900 0 0 0 0 900 BRKap. geoorm Nieuwb OCC Broekland coll. 869 30 0 0 60 839 BRKap. brede school H’hei aanv. krediet 428 15 0 0 27 416 BRKap. geoorm res. Fitness Herlecollege 379 13 0 0 26 366 BRKap. geoorm. Patronaat(Sit.wg 143) 279 10 0 0 41 248 BRKap. uitbreid ZMOKBuitenh 2extra lokal 231 8 0 0 12 227 BRKap. Royal 300 11 0 0 107 204 BRKap. geoorm jongerenacc. OASE (b&o) 135 5 0 0 25 115 BRKap. Herinr Centrale Hal Glaspaleis 95 0 0 0 0 95 BRKap. Aanbouw sporthal In de Biessen 85 3 0 0 11 77 BRKap.Hockeyvelden Kaldeborn 68 0 0 0 0 68 BRKap. parkeerautomaten H’heide 70 2 0 0 11 62 BRKap. Herle college, res. herwaard. 0 0 0 0 0 0 BRKap. Aldenhof college, res. herwaard. 0 0 0 0 0 0 BRKap. Bernardinuscollege, res herwaarde 0 0 0 0 0 0 BRKap. St Janscollege, res herwaardering 0 0 0 0 0 0 Totaal best.res. afdekking kap.lasten 14.241 461 0 944 13.758 Bedragen x € 1.000

De onder deze noemer opgenomen bestemmingsreserves worden gebruikt ter dekking van kapitaallasten die betrekking hebben op diverse investeringen. Conform de regelgeving van het BBV is het niet toegestaan reserves direct in mindering te brengen op investeringen met economisch nut zoals bijvoorbeeld gebouwen. Herschikking van deze reserves is toegestaan, maar heeft een directe financiële impact op onze meerjarenbegroting. Immers indien deze reserves anders worden bestemd zijn er geen middelen meer om de uit investeringen voortvloeiende kapitaallasten te dekken. Belangrijkste voorbeelden zijn de bestemmingsreserves ten behoeve van diverse gebouwen onderwijshuisvesting (saldo ultimo 2014 € 11.559) en de geoormerkte MBP reserve inzake de Nor (€ 964). De rente- en afschrijvingslasten over 2015 zijn gedeeltelijk gedekt uit de betreffende reserves.

174 Overige bestemmingsreserves € 24.390

Bestemmingsreserve Reserve BW Toevoeging Onttrekking Bestemming Vermindering BW 31-12-2014 resultaat vorig ter afdekking 31-12-2015 boekjaar afschrijvingen BRes. risico's grondexploitaties 3.742 184 131 0 0 3.794 BRes. cofinancieringsfonds 2.194 3.350 2.413 0 0 3.131 BRes. nog uit te voeren werkzaamheden 885 2.276 4.512 4.391 0 3.039 BRes. 3D 0 0 632 3.220 0 2.588 BRes. onderwijs huisvesting 2.581 0 171 0 0 2.410 BRes. opbr. bruglening Enexis Holding NV 1.771 0 0 0 0 1.771 BRes. Buig 0 0 178 1.877 0 1.699 BRes. erfpachtscanon recr. gronden 1.422 140 0 0 0 1.562 BRes. reeds genomen besluiten 2.574 1.419 4.115 1.541 0 1.419 BRes. rente reserve 1.532 1.187 1.821 0 0 898 BRes. Glaspaleis 441 345 194 0 0 592 BRes. Monumentenbeleid 294 22 0 0 0 316 BRes. wijkenbudget MSP 323 0 19 0 0 304 BRes. schoonhouden/zwerfvuil 621 0 385 0 0 236 BRes. grondexploitatie 251 0 68 0 0 184 BRes. buurtactieplan Passart 2009-2014 259 0 80 0 0 179 BRes. stadsvernieuwingsfonds 343 0 225 0 0 118 BRes. bovenw voorz belast 53 0 0 0 0 53 BRes. MCP Stadswinkels 84 0 38 0 0 46 BRes. Wijkbeheer 71 0 38 0 0 33 BRes. Herstructurering 20 0 0 0 0 20 BRes. alg. risicores. centrumpl. Heerlen 34 0 34 0 0 0 Totaal bestemmingsreserves 19.495 8.922 15.056 11.029 0 24.390 Bedragen x € 1.000

De overige bestemmingsreserves worden hieronder nader toegelicht. Het verloopoverzicht van de reserves vormt hierbij het uitgangspunt.

Bestemmingsreserve risico’s grondexploitaties Opvang van risico’s binnen grondexploitaties. Ingaande 2006 hanteert het grondbedrijf een afzonderlijke methodiek voor de berekening van de risico’s die samenhangen met de diverse grondexploitatieprojecten. Daarbij wordt per lopende exploitatie op objectieve wijze een berekening gemaakt van de risico’s en het bedrag dat noodzakelijk is om deze risico’s in de toekomst af te dekken. Het noodzakelijke ‘risicovermogen’ fluctueert dan ook van jaar tot jaar. Meer informatie vindt u in de paragraaf grondbeleid.

Cofinancieringsfonds Bijdrage aan een project en/of activiteit voor zover dit past binnen de strategische agenda van Heerlen (ten behoeve van versnelde realisatie strategische projecten). Burgemeester en wethouders zijn bevoegd tot het beschikbaar stellen van een financiële bijdrage.

Nog uit te voeren werkzaamheden De reserve nog uit te voeren werkzaamheden is in het leven geroepen om de continuïteit van projecten, waarvan de lasten in enig jaar in de begroting zijn opgenomen, te waarborgen. Hiertoe kunnen budgetten worden overgeheveld in deze reserve, ter dekking van lasten in jaar T+1 van projecten waarbij het budget (deels) in het jaar T ter beschikking is gesteld. In het saldo van 2015 bevinden zich nog een aantal stortingen, deels uit voorgaande jaren die in 2015 niet (geheel) zijn uitgegeven (€ 763), deels uit de novembernota 2015 (€ 2.275) .

Reserve 3D Deze reserve is (bij de jaarrekening 2014) gevormd om tekorten en overschotten op de 3d budgetten mee te verrekenen. De storting heeft bij de jaarrekening 2014 plaatsgevonden. De onttrekking bestaat uit 2 posten, namelijk de dekking van het 3D tekort (Zomernota) en tekort WOZL (2e begrotingswijziging).

175 Reserve onderwijshuisvesting Deze reserve is bestemd voor het egaliseren van de totale kosten van onderwijshuisvesting. Onderwijshuisvesting moet “rond” komen van een vast budget, alle plussen en minnen in enig jaar worden over deze bestemmingsreserve afgewikkeld, daaronder ook begrepen de onvoorziene onderhoudswerken die met spoed moeten worden uitgevoerd. De minimale omvang moet in ieder geval zo groot zijn dat aangegane verplichtingen kunnen worden voldaan en de exploitatietekorten kunnen worden afgedekt. Daarnaast dient er een buffer aanwezig te zijn om spoed- c.q. noodreparaties uit te kunnen voeren.

Bestemmingsreserve opbrengst bruglening Enexis Holding NV 300158 De opbrengst ten aanzien van het Heerlense aandeel in de bruglening van Enexis Holding NV toe te voegen aan de bestemmingsreserve ‘opbrengst bruglening Enexis Holding NV” en bij aflossing van de bruglening de opbrengst in het betreffende begrotingsjaar te laten vrijvallen.

Reserve Buig Deze reserve is (bij de jaarrekening 2014) gevormd om tekorten binnen de gebundelde uitkering (BUIG) te kunnen opvangen. De storting heeft bij de jaarrekening 2014 plaatsgevonden.

Erfpachtscanon recreatiegronden Afdekking van de boekwaarde bij overdracht van gronden van de gemeente aan de Vereniging Natuur- monumenten.

Reserve reeds genomen besluiten In de begroting 2016 is -ten behoeve van een sluitende begroting- een vrijval van reserves en voorzieningen opgenomen voor een totaal bedrag van € 1.419. Conform wet en regelgeving is deze vrijval reeds in 2015 verwerkt door storting in de reserve reeds genomen besluiten (raadsbesluit primitieve begroting 2016). In de begroting 2015 was -ten behoeve van een sluitende begroting- een onttrekking opgenomen van € 4.115 (raadvoorstel begroting 2015); deze € 4.115 is ook daadwerkelijk onttrokken (stand per 1 jan 2015 ad € 2.574 + storting rekening resultaat 2014 ad € 1.541).

Rentereserve Volgens de nota reservebeleid is de rentereserve gemaximeerd op een bedrag dat groot genoeg is om tegenvallers op het renteresultaat gedurende twee jaar te kunnen opvangen. We egaliseren hiermee schommelingen tussen de geraamde en werkelijke rentekosten als gevolg van fluctuaties op de rentemarkt. In de lijn van ons rentebeleid wordt de rentereserve voor de jaarrekening 2015 € 897.669. Het saldo van deze reserve per ultimo 2015, na verwerking van het renteresultaat, zou dan € 1.744.641 zijn. Dit betekent dat er een bedrag van € 846.972 niet gestort wordt in de rentereserve maar wordt rechtstreeks wordt toegevoegd aan het rekeningresultaat 2015.

Glaspaleis Bestemd voor onderhoud aan het glaspaleis conform het meerjarig onderhoudsplan.

Monumentenbeleid Op 9 september 1997 besloot de gemeenteraad om in te stemmen met het vormen van een reserve monumen- tenzorg, ten behoeve van inzet van middelen bij cofinanciering ter verkrijging van subsidies van overige overheden, bijvoorbeeld de provincie Limburg en op Europees niveau (EFRO-subsidie), ten behoeve van besteding van middelen voor voorfinanciering van plotselinge calamiteiten aan rijksbeschermde monumenten en ten behoeve van realisering en uitwerking van het gemeentelijk monumentenbeleid en tevens het gemeentelijk archeologie- beleid.

Wijkenbudget MSP Op basis van eerder door uw raadgenomen besluiten zijn bedragen uit het Wijkenbudget toegewezen aan diverse projecten, die de uitvoering van de doelstellingen van het WAP-MSP tot doel hebben. Deze bedragen zijn eerder toegevoegd aan de bestemmingsreserve en worden hieraan weer onttrokken op basis van gerealiseerde uitgaven binnen de projecten. De onttrekkingen in 2015 hebben plaatsgevonden ter afdekking van de kosten voor de inzet van de Wijksportconsulent en de jaarlijkse opschoondag in MSP.

176 Schoonhouden en zwerfvuil Om het beeld van de burger te verbeteren is zowel in 2010 als in 2011 een bedrag van € 500 in de reserve gestort voor een integrale aanpak schoonhouden inclusief zwerfvuil. Een voorstel over de besteding van het gereserveerde geld is voorgelegd aan het college in het stedelijk plan schoonhouden 2011-2015 2011/63452 en wordt conform uitgevoerd. In 2015 zijn reguliere werkzaamheden op het terrein van verloedering van openbare ruimte uitgevoerd en er zijn bijzondere opsporingsambtenaren ingezet voor handhavingstaken.

Grondexploitatie Claims vastleggen ten aanzien van Grondexploitaties

Buurtactieplan Passart 2009-2014 Deze reserve is bedoeld voor uitvoeringsactiviteiten van het buurtactieplan Passart gedurende 2009 tot en met 2014. Het daarna resterende bedrag uit de bestemmingsreserve is bedoeld voor nazorgactiviteiten, voortvloeiende uit de uitgevoerde activiteiten binnen Passart.

Stadsvernieuwingsfonds Deze reserve is bestemd voor stadsvernieuwingswerken zoals bedoeld in de oude wet; namelijk stelselmatige inspanningen gericht op behoud, herstel, verbetering, herindeling of sanering van bebouwde gedeelten van het gemeentelijk grondgebied.

Bovenwijkse voorzieningen belast Wanneer een nieuwe wijk wordt aangelegd, horen daar ook voorzieningen van openbaar nut bij. Dit zijn voorzieningen die openbaar toegankelijk en bruikbaar zijn. Vaak verzorgt de gemeente de aanleg en verhaalt de gemaakte kosten, eventueel deels, op de grondexploitaties. Bij een gemeentelijke grondexploitatie gaat dit doorgaans zonder veel problemen. Maar het wordt lastiger wanneer een private partij (mede) verantwoordelijk is voor de grondexploitatie. Vooral als het verband tussen de gemaakte kosten en de grondexploitatie minder duidelijk is. Dit laatste geldt in het bijzonder voor de bovenwijkse voorzieningen van openbaar nut. Hiermee worden voorzieningen bedoeld waarvan het nut de grenzen van de nieuwe bebouwing overstijgt. Voorbeelden van bovenwijkse voorzieningen zijn infrastructurele elementen zoals ontsluitingswegen, rotondes en grote par- ken. Het aantal precieze m2 woonbebouwing waarover de vergoeding wordt berekend is niet bekend waardoor raming vooralsnog niet plaats kan vinden. Reserve wordt gevoed uit bijdragen vanuit grondexploitaties.

MCP stadswinkels Deze reserve is bestemd voor het betalen van de huur van het Bibliotheekfiliaal Heerlerheide.

Wijkbeheer De reserve wordt gebruikt om buurtbudgetten in de tijd bezien meer flexibel te kunnen uitvoeren ten opzichte van het vaste jaarbudget. De reserve is door de buurten in de afgelopen jaren opgebouwd.

Herstructurering Reserve is bestemd voor uitvoering Herstructurering.

Algemene risicoreserve centrumplan Heerlen Ter dekking van kosten gevelrenovatie, wonen boven winkels, renovatie Glaspaleis, kortom ter dekking van de algemene risico’s van het centrumplan.

177 Voorzieningen

Het verloop van de voorzieningen in 2015 wordt in onderstaand overzicht weergegeven:

Voorzieningen Omschrijving Boekwaarde Toevoeging Vrijval Aanwending Boekwaarde 31-12-2014 31-12-2015 Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico's 6.462 6.241 784 2.630 9.290 Voorziening ter egalisering van kosten 6.651 4.613 54 3.490 7.719 Voorziening middelen van derden die specifiek besteed moeten worden 8.727 2.196 916 1.345 8.662 Voorziening voor bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen, 0 1.651 0 1.651 0 waarvoor een heffing wordt geheven als bedoeld in artikel 35, eerste lid, onder b. TOTAAL 21.840 14.701 1.755 9.115 25.670 Bedragen x € 1.000

Voorzieningen zijn naar hun aard onderdeel van het vreemd vermogen. Immers, aan voorzieningen liggen verplichtingen of risico’s ten grondslag die hun oorsprong vinden in het verleden. Vervalt de onderliggende verplichting, dan vervalt ook de daartoe gevormde voorziening. Deze vrijval maakt deel uit van het resultaat van de jaarrekening. In de kolom “Vrijval” zijn de bedragen opgenomen die ten gunste van de rekening van baten en lasten zijn vrijgevallen. Alle aanwendingen van de voorzieningen zijn rechtstreeks ten laste van de voorziening gebracht.

Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s € 9.290

Voorziening Boekwaarde Toevoeging Vrijval Aanwending Boekwaarde 31-12-2014 31-12-2015 VVrz. 3D Beschermd Wonen 0 2.897 0 0 2.897 Vvrz. kunst 1.331 681 25 849 1.139 RVrz. pensioenen wethouders 774 276 0 0 1.050 VVrz. Overige lasten en baten Onderwijs 587 349 317 40 580 VVrz. Social Cultureel Werk 26 496 0 6 516 VVrz. maatschappelijke begeleiding 541 598 262 394 483 VVrz. WMO Individuele Voorzieningen 398 159 131 0 426 VVrz. Rentetoev geldlening Avantis 341 70 0 0 410 VVrz. onderwijshuisvesting 264 134 4 19 374 VVrz. Jeugd GZ uniform deel 142 232 0 0 374 RVrz. afval prijsfluct. sec. grondt 230 0 0 0 230 VVrz. Openbare Gezondheidszorg 1.086 207 0 1.076 217 VVrz. Oninbare kredieten < 2005 KBL 254 0 0 47 207 VVrz. subsidies Sport en Recreatie 122 75 16 28 154 RVrz. Schaesbergerveld BV 126 0 0 0 126 VVrz. Overige recreatieve voorzieningen 50 26 0 32 44 VVrz. Jeugd Gezondheidszorg 76 0 28 11 37 VVrz. Asielzoekers 18 20 1 16 21 VVrz. Participatiebudget 96 21 0 112 5 Totaal voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s 6.462 6.241 784 2.630 9.290 Bedragen x € 1.000

In de voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s zijn verplichtingen opgenomen die in 2015 of eerder zijn ontstaan. Alhoewel sprake is van een verplichting is de hoogte niet absoluut vast te stellen. Het gaat dan ook veelal om schattingen.

De voorzieningen voor verplichtingen, verliezen en risico’s worden hieronder toegelicht:

3D Beschermd Wonen Het dekken van kosten met betrekking tot de functie Beschermd wonen in het kader van de 3D’s van voorgaande jaren, zoals de afrekening van subsidies.

178 Kunst Onze gemeente subsidieert diverse instellingen in het kader van Kunst en Cultuur, Professionele- en Amateurpodia. Jaarlijks worden deze instellingen bevoorschot. Afrekening vindt plaats op basis van de subsidieverordening.

Pensioenen wethouders Ten gevolge van wettelijke verplichtingen dienen de gemeenten een voorziening te hebben voor de pensioenen van wethouders.

Overige lasten en baten onderwijs Onze gemeente subsidieert diverse instellingen in het kader van overige uitgaven met betrekking tot het on- derwijstaakveld. Dit omvat onder meer Leerlingenvervoer, instandhouding schakelklassen, schoollogopedie en peuterwerk. Jaarlijks worden deze instellingen bevoorschot, afrekening vindt plaats op basis van onder andere de subsidieverordening.

Sociaal cultureel werk Afrekeningen Alcander en tevens de afrekening van het accommodatiebeleid en in voorkomende gevallen het jeugd(-vakantie)werk en scoutingorganisaties.

Maatschappelijke begeleiding Onze gemeente subsidieert diverse instellingen (onder andere WMO, Alcander, Geestelijk gehandicapten organisaties, opvoedingsondersteuning) in het kader van maatschappelijke begeleiding. Jaarlijks worden deze instellingen bevoorschot. Afrekening vindt pas plaats indien de instelling heeft aangetoond de subsidie rechtmatig te hebben besteed en het eigen vermogen van de instelling minder is dan 30% van de laatst afgerekende subsidie.

WMO individuele voorzieningen Deze voorziening heeft betrekking op aangegane verplichtingen ten behoeve van woningaanpassingen en verhuiskostenvergoedingen/autokostenvergoeding in het kader van de Wmo Individuele voorzieningen. Van deze voorziening wordt telkens aan het einde van het jaar de status en ouderdom onderzocht. Bij het opstellen van de jaarrekening wordt bepaald hoeveel de verplichtingen zijn. De totale verplichtingen in 2015 bedroegen € 426.

Rentetoevoeging geldlening Avantis Deze voorziening wordt gevormd voor de nog te ontvangen rente in verband met de verstrekte geldlening aan Avantis GOB. Uit hoofd van het voorzichtigheidsprincipe wordt de jaarlijks verschuldigde rente toegevoegd aan de voorziening. Bij ontvangst van de rente zal de voorziening voor een gelijk bedrag ten gunste van de exploitatie vrijvallen.

Onderwijshuisvesting De nog niet betaalde maar wel toegezegde vergoedingen uit de diverse onderhoudsprogramma’s en andere verplichtingen betreffende onderwijsgebouwen.

Jeugd gezondheidszorg (uniform) Deze voorziening werd gevormd vanwege de verplichtingen zoals de nabetaling in het kader van de afrekening van de maximaal toegekende subsidie cf beschikking uit hoofde van de Jeugdgezondheidszorg, die als doel heeft het bevorderen en beschermen van de gezondheid van de jeugd tot en met 18 jaar, door onder andere: - Het verschaffen van inzicht in de gezondheidstoestand van de jeugd; - Het opsporen van bepaalde ziektes of het voorkomen daarvan; - Het bevorderen van gezond gedrag; - Het onderkennen van gezondheidsbedreigende factoren.

Afval Voorziening vervult een egalisatiefunctie voor het afvlakken van verschillen tussen de begrote en gerealiseerde netto-inkomsten uit de heffingen en de lopende uitgaven met betrekking tot afval.

179 Openbare gezondheidszorg Onze gemeente heeft de wettelijke plicht zorg te dragen voor adequate openbare gezondheidszorg. Deze taak is grotendeels ondergebracht bij de GGD, maar ook bij bijvoorbeeld Mondriaan of de EHBO-vereniging. Preventief werkt in dit kader onder andere het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen. De afrekeningen met de diverse partners op dit vlak moeten nog plaats vinden.

Oninbare kredieten < 2005 KBL In de jaarrekening 2008 van de KBL is een voorziening getroffen voor de oninbaarheid van zogenaamde ‘oude’ kredieten. Hieronder worden verstaan kredieten die verstrekt zijn voor 1 januari 2005, dus voor het aangaan van de nieuwe gemeenschappelijke regeling. Deze voorziening voor de gemeente Heerlen bedroeg bij de totstandkoming € 786. De verrekening met de gemeente vindt plaats op basis van de daadwerkelijke afboekingen. In 2015 zijn geen oude kredieten afgeboekt.

Subsidies sport en recreatie De uit de besluiten voortkomende verplichtingen in het kader van subsidieverstrekking aan sportorganisaties dan wel subsidiabele recreatieve activiteiten die in het boekjaar (nog) niet of niet volledig werden betaald af te wikkelen in het daaropvolgende boekjaar.

Schaesbergerveld BV Afdekken verlies uit de eerst drie fasen van het project Parkheuvel.

Overige recreatieve voorzieningen Afrekening toegezegde gemeentelijke bijdragen aan bijvoorbeeld evenementen of volksvermaak.

Jeugd gezondheidszorg (maatwerk) Deze voorziening werd gevormd vanwege verplichtingen zoals de nabetaling in het kader van de afrekening van de maximaal toegekende subsidie cf beschikking uit hoofde van de Jeugdgezondheidszorg, die tot doel heeft het (vroeg-)signaleren van problemen bij opvoeden en opgroeien van de jeugd tot en met 18 jaar, door onder andere het afstemmen van de zorgverlening op de zorgbehoefte en de verplichtingen uit afrekeningen CJG.

Asielzoekers Verplichtingen uit Scholingstrajecten, Asielzoekers of Noodopvang uitgeprocedeerde asielzoekers.

Participatiebudget De kosten met betrekking tot het participatiebudget van voorgaande jaren dekken, zoals de afrekening van subsidies.

Voorziening ter egalisering van kosten € 7.719

Voorziening Boekwaarde Toevoeging Vrijval Aanwending Boekwaarde 31-12-2014 31-12-2015 EVrz. onderhoud verhardingen 1.854 2.554 0 1.747 2.660 EVrz. Theater Heerlen 1.504 653 0 369 1.787 EVrz. cluster ambtenarenhuisvesting 1.361 326 0 197 1.490 EVrz. Thermenmuseum 502 71 0 25 549 EVrz. scoutingaccommodaties 400 16 0 4 411 EVrz. cluster overige gebouwen (met MOP) 421 150 0 352 220 EVrz. onderh. civieltechn. kunstwerken 195 63 3 48 207 EVrz. cluster parkeren 230 687 0 712 205 EVrz. speelvoorzieningen 66 93 0 36 123 EVrz. PSZ Liegebeest 66 0 0 0 66 Evrz. lekkage probl. park.garage H'heide 51 0 51 0 0 Totaal voorzieningen ter egalisering van kosten 6.651 4.613 54 3.490 7.719 Bedragen x € 1.000

Deze voorzieningen worden gevormd ter egalisering van in de tijd onregelmatig gespreide kosten, zoals groot onderhoud.

180 De voorzieningen ter egalisering van kosten worden hieronder toegelicht:

Onderhoud verhardingen De voorziening heeft als doel de budgetten voor onderhoud verharding flexibel in te kunnen zetten. De voorziening is gebaseerd op het “Beheerplan wegen 2011-2015”. De financiële middelen die aan deze voorziening worden toegevoegd komen rechtstreeks uit de begroting van Beheer en Onderhoud.

Theater Heerlen De voorziening wordt gebruikt voor het groot onderhoud van het Theater. Aangezien er nog onduidelijkheid is over de toekomstige bestemming over het pand thermenmuseum, wordt aan dit pand vooralsnog geen grote onderhoudsbeurt verricht, wel wordt het op het niveau veilig onderhouden.

Cluster ambtenarenhuisvesting De voorziening wordt gebruikt voor het afdekken van kosten van onderhoud gebouwen uit het cluster “Ambtenarenhuisvesting”, “Kasteel Hoensbroek” en “Stadhuis”.

Thermenmuseum De voorziening wordt gebruikt voor het afdekken van kosten van groot onderhoud voor het Thermenmuseum.

Scoutingaccommodaties Deze voorziening heeft tot doel de onregelmatige kosten van onderhoud scoutingaccommodaties op te vangen. Er zal de komende jaren een herstructurering ten aanzien van scoutingaccommodaties plaatsvinden in de lijn van IMAH. De bedoeling is hierbij het aantal accommodaties te verminderen. Scoutingorganisaties zullen dan gezamenlijk gebruik moeten maken van een accommodatie en gaan samenwerken of zouden kunnen gaan fuseren. In 2015 heeft het beleid hieromtrent vorm gekregen, vanaf 2016 zal dit worden uitgevoerd. Scouting Trinitas moet in ieder geval een andere locatie krijgen als gevolg van de nieuwe BMV in MSP, hetgeen een investering zal vereisen. De verwachting is dat bij de herstructurering, net als bij de voetbalaccommodaties, ook geïnvesteerd zal moeten worden. De kosten van de herstructurering worden cf 2012/34480 ook uit deze voorziening gedekt.

Cluster overige gebouwen (met MOP) De voorziening wordt gebruikt voor het afdekken van kosten van onderhoud van gebouwen uit het cluster “overige gebouwen (met MOP)”, “Sportgebouwen” en “Otterveurdt”.

Onderhoud civieltechnische kunstwerken Civieltechnische kunstwerken moeten veilig, heel en schoon zijn. Dit vraagt om adequaat beheer en onderhoud. De civieltechnische kunstwerken zijn in 2015 op het thema ”veilig” onderhouden. Met de bijdrage aan de bezui- nigingsopgaves zijn de thema’s “schoon en heel” komen te vervallen.

Cluster parkeren De voorziening wordt gebruikt voor het afdekken van kosten van onderhoud van de parkeergarage Heerlerheide.

Speelvoorzieningen Noodzakelijke vervanging van ondeugdelijke en/of afgekeurde speeltoestellen in speeltuinen en tevens om de kosten van nieuwe speeltoestellen en het nemen van veiligheidsmaatregelen op te kunnen vangen.

Peuterspeelzaal Liegebeest Deze voorziening heeft tot doel de onregelmatige kosten van onderhoud aan Peuterspeelzaal Liegebeest op te vangen.

Lekkage problematiek parkeergarage Heerlerheide Middelen ten behoeve van oplossen lekkageproblematiek parkeergarage Heerlerheide. Deze voorziening is per 31 december 2015 vervallen.

181 Voorzieningen middelen derden waarvan de bestemming gebonden is € 8.662

De voorzieningen worden onderstaand nader toegelicht:

Voorziening Boekwaarde Toevoeging Vrijval Aanwending Boekwaarde 31-12-2014 31-12-2015 VrzMD riool 2.689 983 484 0 3.188 VrzMD binnenring (bijdrage derden) 2.413 0 0 157 2.256 VrzMD woningbouw (voorh BWS-geld) 1.397 0 370 101 926 VrzMD voortijdig schoolverlaten 809 46 0 0 854 VrzMD afval 806 0 0 0 806 VrzMD MO OGGZ 223 1.116 0 808 531 VrzMD legaat culturele activiteiten 64 0 0 5 60 VrzMD geluidsbelastingkaart 195 0 0 175 20 VrzMD Promotiefonds markten 4 15 0 0 20 VrzMD. Triodos/Cultuur 126 36 62 100 0 Totaal voorziening middelen van derden waarvan de bestemming 8.727 2.196 916 1.345 8.662 gebonden is Bedragen x € 1.000

De voorzieningen worden onderstaand nader toegelicht:

Riool In geval van nog niet uitgevoerd werk bij vervangingsinvesteringen (waar niet voor wordt gespaard) of uitbrei- dingsinvesteringen (voor zover niet gedekt door een bijdrage uit de grondexploitatie) wordt de onderbesteding op kapitaallasten toegevoegd aan deze voorziening.

Binnenring De uitvoering van het project Binnenring Parkstad vindt door onze gemeente plaats. De bijdrage van de deelnemende gemeenten worden in deze voorziening geparkeerd, waarna de kosten van uitvoering hieruit worden gedekt.

Woningbouw Deze voorziening heeft betrekking op de besteding van de voormalige Besluit Woningverbonden Subsidies (BWS-)gelden, van rijkswege ontvangen. De gelden zijn bestemd voor woningcorporaties en particulieren (te- rugbetaalverplichting).

Voortijdig schoolverlaten In de bestuursovereenkomst bureau Voortijdig schoolverlaten is in artikel 5 lid 4 opgenomen dat in geval van een exploitatieoverschot op de bijdragen van de deelnemende gemeenten, dit overschot wordt toegevoegd aan de voorziening VSV met als doel onder andere eventuele toekomstige exploitatietekorten aan te vullen.

Afval In deze voorziening wordt het resultaat opgenomen dat voortkomt uit inkomsten die betaald zijn door burgers voor het verwijderen van afval.

Maatschappelijke opvang-Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (MO-OGGZ) De nog niet bestede regionale middelen en de via een decentralisatie uitkering tot en met 2013 ontvangen uitkering zijn in deze voorziening gestort om toekomstige tekorten op het beleidsterrein MO (vanwege korting op de rijksmiddelen) te kunnen opvangen.

Legaat culturele activiteiten Vanuit een nalatenschap ontvangen; in overleg met de executeur-testamentair kunnen voorstellen ter besteding op het culturele vlak gedaan worden.

Geluidsbelastingkaart Budget wordt ingezet voor actualisatie geluidsbelastingkaart 2016, actualisatie actieplan geluid 2018 en uitvoering van actieplan geluid 2019-2022.

182 Promotiefonds markten In samenwerking met de marktadviescommissie is een promotiefonds markten ingesteld. In de verordening marktgelden is een bijdrage voor dit promotiefonds opgenomen. Vanuit de bijdragen worden diensten verleend door de gemeente in overleg met de (sub-)marktcommissie voor reclame- en promotieactiviteiten.

Triodos/Cultuur Rentevoordeel lening Triodosbank ten opzichte van vergelijkbare lening op de kapitaalmarkt, verplicht in te zetten voor culturele doeleinden. Zolang de lening loopt (tot en met 2036, met een renteherziening na 10 jaar) zal het college telkenmale in het eerste kwartaal een besluit nemen over de besteding van het voordeel ten behoeve van culturele doeleinden.

Voorzieningen ten behoeve van bijdragen aan toekomstige vervangingsinvesteringen, waarvoor een heffing kan wordt geheven als bedoeld in artikel 44, eerste lid, onder d € 0

Voorziening Boekwaarde Toevoeging Vrijval Aanwending Boekwaarde 31-12-2014 31-12-2015 Vrz. tbv art.44-1d spaarvoorz. riool 0 1.651 0 1.651 0 Totaal voorziening t.b.v. bijdragen aan toekomstige vervanginsin- 0 1.651 0 1.651 0 vesteringen, waarvoor een heffing wordt geheven als bedoeld in artikel 44, eerste lid, onder d Bedragen x € 1.000

Spaarvoorziening riool De voorziening heeft als doel spaarbedragen uit het riooltarief in te zetten voor investeringen. De voorziening is gebaseerd op het “GRP 2011-2015”.

Vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar

De onderverdeling van de in de balans opgenomen vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar is als volgt:

Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Onderhandse leningen van: - binnenlandse banken en overige financiële instellingen 170.450 138.627 Waarborgsommen 11 9 TOTAAL 170.461 138.635 Bedragen x € 1.000

In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar over het jaar 2015:

Vaste schulden Omschrijving 31-12-2014 Vermeer- Aflossingen 31-12-2015 deringen Onderhandse leningen 138.627 45.000 13.177 170.450 Waarborgsommen 9 11 9 11 TOTAAL 138.636 45.011 13.186 170.461 Bedragen x € 1.000

In de lange termijn financieringsbehoefte wordt voorzien middels het aantrekken van langlopende leningen. De aflossingen hebben een regulier karakter. In 2015 zijn zeven nieuwe leningen afgesloten bij de BNG (Bank Nederlandse Gemeenten) voor totaal € 45.000. Voor nadere informatie met betrekking tot deze balanspost verwijzen wij naar de paragraaf financiering. De totale rentelast voor het jaar 2015 met betrekking tot de vaste schulden bedraagt € 3.574.

183 VLOTTENDE PASSIVA

Onder de vlottende passiva zijn opgenomen:

Boekwaarde Boekwaarde per 31-12-2015 per 31-12-2014 Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar 79.730 72.703 Overlopende passiva 28.621 31.587 TOTAAL 108.352 104.289 Bedragen x € 1.000

Netto vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar

De in de balans opgenomen kortlopende schulden kunnen als volgt gespecificeerd worden:

Vlottende schulden Omschrijving Boekwaarde per Boekwaarde per 31-12-2015 31-12-2014 Overige kasgeldleningen 60.000 50.000 Banksaldi 268 5.580 Overige schulden 19.463 17.123 TOTAAL 79.730 72.703 Bedragen x € 1.000

De afgesloten kasgeldleningen hebben, evenals de negatieve banksaldi betrekking op de gemeentelijke financiering waarvan de toelichting is opgenomen in de paragraaf financiering. De overige schulden betreffen onder andere crediteuren (€ 13.679) alsmede de terugbetalingsverplichtingen ter zake BBZ aan het ministerie van sociale zaken (€ 1.914).

Overlopende passiva

De specificatie van de post overlopende passiva is als volgt:

Overlopende passiva Omschrijving Boekwaarde per Boekwaarde per 31-12-2015 31-12-2014 Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend 17.133 16.537 begrotingsjaar tot betaling komen met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume De van Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen 11.205 14.181 voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren Overige vooruitontvangen bedragen die ten baten van volgende begrotingsjaren 283 870 komen TOTAAL 28.621 31.587 Bedragen x € 1.000

184 De in de balans opgenomen van EU, Rijk en provincies ontvangen voorschotbedragen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Omschrijving Saldo 31-12-2014 Ontvangen Vrijgevallen Saldo 31-12-2015 bedragen bedragen of de terugbetalingen SISA: D9: OAB 2011-2014 971 275 640 606 G3: BBZ -109 589 373 107 E27B: BDU verkeer+vervoer ts medeoverhd. 90 90 G1C-1: Wsw Gemeentedeel 2012 84 84 E11B: NSL1 t/m 3 SISA tussen medeoverheden 197 121 75 G1A: Wsw Gemeentedeel 2012 75 75 0 G1A: Wsw Gemeentedeel 2013 49 49 0 H1: Heroïnebehandeling 36 36 0 G5: Wet participatiebudget (WPB) 884 884 0 Totaal SISA 1.311 1.832 2.179 963

OVERIG (buiten SISA): VOB Rijk ISV3 7.764 175 1.719 6.220 GSB 422 9 413 Regionaal actieplan jeugdwerkloosheid 344 7 351 Rijksgelden RAK (Regionale Aanpak Kindermishandeling) 217 217 BWS 1992-1994 208 8 201 Actieplan Jeugdwerkloosheid-2 620 442 178 Cultuur 167 49 118 Volwasseneducatie 79 79 1979-2 part. Won. 58 1 56 Invoeringsbudget ESF 2014-2020 41 41 Duurzaamheidswinkel 92 7 82 17 Structurele Formatie en Samenwerking 42 30 13 Werkgeversdienstverlening 120 -120 Totaal VOB Rijk 10.054 188 2.459 7.783

VOB overige overheid Regionale samenwerking UWV 789 38 751 Prov. Subs. Gem.huis Hoensbroek 360 350 16 694 BSGW 603 603 Werkgeversdienstverlening 290 225 393 123 Provinciale Subsidies 361 100 361 100 Scholingsfonds Zuid-Limburg (vouchers) 714 255 876 94 Social Return Parkstad Limburg 164 89 76 Subsidie BZK Gebrookerbos 15 15 Via Belgica 4 4 SSH Smart Service Hub 225 225 0 Stadt Aachen inz creative drive -49 -49 0 Werkgeversservicepunt Parkstad Limburg 80 80 0 Provinciale middelen inz sportconsulenten 50 50 0 Totaal overige overheid 2.817 1.719 2.077 2.459

TOTAAL 14.182 3.739 6.716 11.205 Bedragen x € 1.000

De nog te betalen bedragen hebben voornamelijk betrekking op de nog te betalen uitkeringen over december (€ 4.191), afrekeningen zorg in natura (€ 3.013), de nog te betalen loonbelasting inzake uitkeringen (€ 2.716), overlopende rente langlopende leningen (€ 1.565), nog te betalen WMO december (€ 1.366) en afrekening zorg in natura jeugd (€ 672).

185 Waarborgen en garanties

Leningnum- Oorspron- Geldnemer Instrument Raads- Einde Rente Restant Som stor- Som aflos- Som rente Restant mer kelijke besluit looptijd hoofdsom tingen in singen in in periode hoofdsom hoofdsom 01-01-2015 periode periode 31-12-2015

SCNOR001 182 DE NOR GG-SCW 2029 5,9000% 128 6 8 122 7-11-1989 OVAWT001 88 SNYDERS GG-DIV 2016 8,9000% 16 8 1 8

ZSMZG001 567 MONDRIAN GG-ZRG 89/220 2015 5,7000% 227 227 12 0

ZSVZG002 1.021 VITALIS GG-ZRG 2030 2,3000% 630 33 14 597 ZSVZG004 1.021 VITALIS GG-ZRG 2031 2,1000% 655 32 13 623 ZSVZG005 455 VITALIS GG-ZRG 2033 1,9000% 317 14 6 303 ZSVZG006 4.000 VITALIS GG-ZRG 2015 variabel 4.000 0 59 4.000 ZSVZG007 8.000 VITALIS GG-ZRG 2015 variabel 8.000 0 0 8.000

ZSXON001 318 XONAR GG-ZRG 2029 5,7000% 119 8 6 111 ZSXON002 56 XONAR GG-ZRG 2031 6,3500% 24 1 1 23 Subtotaal 15.708 Staat F uit leningbeheer 14.115 0 329 120 13.786

Subtotaal 15.708 GARANTSTELLINGEN 14.115 0 329 120 13.786

Woning Corporaties Stichting Weller Wonen 8.224 Stichting Wonen Zuid 3.259 Wonen Limburg 2.702

Subtotaal GEWAARBORGDE 14.185 LENINGEN

Totaal 15.708 14.115 0 329 120 27.971

Bedragen x € 1.000

OVERZICHT RESTANT HOOFDSOMMEN GEMEENTEGARANTIES JAARREKENING 2015 Geldgever Aantal Restant schuld ABN/AMRO Bank NV 14 17 ABP Hypotheken (via Obvion) 85 3.983 AEGON Verzekeringen 9 161 AMEV Levensverzekering NV (via ASR) 1 47 Bouwfonds Limburgse Gemeenten 208 3.065 Florius (MNF-bank en P.G.G.M.) 4 66 Centraal Beheer 1 31 Centrale Volksbank (via Regio bank) 1 24 Delta Lloyd (via Stater) 9 217 Direktbank 2 8 Gemeenschappelijk Administratie Kantoor (via Syntrus) 4 81 Hooge Huys Verzekeringen (via Reaal) 12 305 ING (incl. Postbank NV) 31 728 Nationale Nederlanden 9 173 Rabobanken 14 38 Reaal Hypotheken BV (via SNS Bank NV) 3 50 SNS Bank NV 23 537 Stad Rotterdam 1720 NV (via ASR) 2 42 VSB Bank (via Fortis Bank) 3 90 Westland Utrecht Hypotheekbank 2 40 Woonfonds Holland BV 7 170 TOTALEN 440 9.875 Bedragen x € 1.000

186 Langlopende financiële verplichtingen De belangrijkste niet uit de balans blijkende financiële verplichtingen zijn:

Overige verplichtingen Begrote jaarlijkse Ingangsdatum Einddatum Leverancier contractwaarde contract contract (excl. BTW) zorgleverancier Hulp bij het Huishouden 10.000 01-01-2013 01-01-2016 Meander, Cicero Thuis, Parkstad Thuiszorg, Sevagram Volwasseneducatie regio Zuid Limburg 7.000 01-01-2016 31-12-2017 Arcus College en St. Beroepson- derwijs en Volwasseneneducatie Westelijke Zuid Limburg raamovereenkomst actualiseren bestemmingsplannen 1.650 01-09-2012 01-10-2019 BRO, Croonen, Kuiper, RBOI Beeldmateriaal (SSC) 800 13-01-2015 13-01-2017 Cicade SA-CycloMedia techn. inhuur flexibele arbeidskrachten perceel 1 uitzenden en 600 01-01-2015 31-12-2016 Start People BV detacheren levering elektriciteit 560 01-01-2016 31-12-2017 De Vrije Energie Producent BV raamovereenkomst speeltoestellen en ondergronden 550 01-01-2013 01-01-2016 17 leveranciers drukwerk (SSC) 550 01-04-2014 01-01-2016 Perceel 1:Andi, Perceel 2: Andi, CPF, De Bondt

30-tal diverse contracten met elk een financieel belang kleiner dan € 500 Bedragen x € 1.000

Topfunctionarissen/Reguliere functionarissen De hoogst bezoldigde functionaris binnen de gemeente is de burgemeester. De bezoldiging van overige functionarissen zijn hiervan afgeleid. Aangezien de burgemeester een bezoldiging heeft die lager is dan de bezoldi- gingsnorm van de WNT is er geen sprake van overschrijding van de norm. Topfunctionarissen binnen de gemeente Heerlen zijn de algemeen directeur en de griffier. Conform de wet zijn wij verplicht, ondanks het niet overschrijden van de norm de volgende gegevens openbaar te maken.

Naam Functie Duur Omvang Bruto bezol- Door Belastbare Pensioen- Pensioen- Bruto be- Uitke- Jaar dienstver- dienst- diging 2015 werkgever onkosten- pr. Wn. pr. Wg zoldiging ring beëin- band in verband jaar inclusief betaalde vergoe- 2014 jaar wegens diging boekjaar toelagen sv-pre- dingen per inclusief beëin- dvb mies (niet jaar toelagen diging wettelijk) dvb Bruls, CLAFM algemeen 01-01-2015 fulltime 120.467 0 0 5.774 12.010 118.713 n.v.t. n.v.t. directeur t/m 31-12-2015 Martens, JHM griffier 01-01-2015 fulltime 93.647 0 0 5.351 11.114 92.128 n.v.t. n.v.t. t/m 31-12-2015

Tot de slot de meldingen in het kader van de ontslagvergoedingen: • Er zijn geen topfunctionarissen ontslagen of op non-actief gesteld. • Er zijn een aantal reguliere functionarissen ontslagen. • Er zijn geen ontslagvergoedingen betaald boven de € 228.599.

Ontwikkelingen na balansdatum De balans geeft inzicht in de financiële positie per 31 december 2015. In de periode waarin de jaarrekening wordt samengesteld kunnen zich ontwikkelingen voordoen, die van invloed zijn op het beeld dat in de rekening gegeven wordt.

187 188 5.4 EMU-saldo

EMU-SALDO Omschrijving rekening 2015 1 Exploitatiesaldo vóór toevoeging aan c.q. onttrekking uit reserves (zie BBV, artikel 17c) -6.350 2 Afschrijvingen ten laste van de exploitatie 9.979 3 Bruto dotaties aan de post voorzieningen ten laste van de exploitatie 14.017 4 Investeringen in (im)materiële vaste activa die op de balans worden geactiveerd 40.352 5 De in mindering op de onder vraag 4 bedoelde investeringen gebrachte ontvangen bijdragen van het Rijk, 4.064 de Provincies, de Europese Unie en overigen 6 Desinvesteringen in (im)materiële vaste activa: Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (tegen verkoopprijs), voorzover niet op exploitatie verantwoord 7 Aankoop van grond en de uitgaven aan bouw-, woonrijp maken e.d. (alleen transacties met derden die niet 11.311 op de exploitatie staan) 8 Baten bouwgrondexploitatie: 5.101 Baten voorzover transacties niet op exploitatie verantwoord 9 Lasten op balanspost Voorzieningen voorzover deze transacties met derden betreffen 8.340 10 Lasten in verband met transacties met derden, die niet via de onder post 1 genoemde exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (inclusief fondsen en dergelijke) worden gebracht en die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten 11 Verkoop van effecten: a Heeft u effecten verkocht? (ja/nee) Nee b Zo ja wat is bij verkoop de verwachte boekwinst op de exploitatie geweest? Berekend EMU-saldo -33.193 Bedragen x € 1000,-

Het overzicht is opgesteld conform BBV, dat wil zeggen: Bij punt wordt bij een positief exploitatiesaldo een positief bedrag ingevuld en bij een negatief exploitatiesaldo een negatief bedrag. Voor post 2 tot en met 11 geldt dat alle bedragen als een positief bedrag worden ingevuld.

189 190 5.5 Financiële status en weerbaarheid

Inleiding Het is van belang inzicht te hebben in de financiële status (hoe financieel gezond is de gemeente) en de financi- ële weerbaarheid (welke mogelijkheden zijn er in financieel moeilijke tijden). Deze paragraaf geeft door middel van indicatoren inzicht (een indicatie) in de financiële status en weerbaarheid. Het is een set van indicatoren en normen, die door een landelijke werkgroep van grote gemeenten, onder voorzitterschap van de gemeente Heerlen, zijn samengesteld. Deze stresstest is onder andere gepresenteerd aan de Raad voor de Financiële Verhoudingen (RfV) en wordt landelijk gebruikt.

De financiële status en weerbaarheid laat in één overzicht de financiële gezondheid van de gemeente zien: “zo staat de gemeente er financieel voor”. Het gaat om de financiële status en weerbaarheid op een bepaald meetmoment. Het is een thermometer, die meerdere keren wordt gebruikt (begroting, jaarrekening en meerdere jaren achtereen) en hierdoor ook een trend (een ontwikkeling) aangeeft. Sommige indicatoren zijn alleen begrotingsindicatoren andere zowel begrotings- als jaarrekeningindicatoren. Het meest actuele cijfer wordt weergegeven. Het is een technische analyse, waarbij verdere uitleg bij de cijfers noodzakelijk kan zijn. De resultaten van de test staan in de vorm van een dashboard in onderstaande tabel.

Indicatorgroep Indicator Voldoende Attentie/kwetsbaar Kwetsbaar 1. Schuldpositie 1.1 Schuldratio (vreemd vermogen) 1.2 Netto schuld/exploitatie (netto schuldquote) 1.3 Netto schuld per inwoner 1.4 Schuldevolutie 1.5 Netto rentelasten/exploitatie 1.6 Rentereserve 1.7 Omslagrente-werkelijke rente 2. Reservepositie 2.1 Ratio weerstandsvermogen (eigen vermogen) 2.2 Mogelijkheden om beschikbare weerstandscapaciteit te verbeteren 3. Grondexploitaties 3.1 Afhankelijkheid van grondexploitatie voor sluitende begroting 3.2 Winstverwachting grondexploitaties (meerjarig) 3.3 Algemene reserve grondbedrijf en risicoreserve grondbedrijf versus risico’s 3.4 Toekomstig nog te realiseren baten en lasten in relatie tot de BIE (Bouwgrond In Exploitatie) 3.5 NIEGG (Niet In Exploitatie Genomen Gronden) 4. Leningen, garantstellingen 4.1 Zekerheden leningen, garantstellingen en en waarborgen waarborgen 5. Meerjarig onderhoud 5.1 Toereikendheid onderhoudsbudgetten, incl. kapitaalgoederen vervangingsinvesteringen 6. Lokale lasten 6.1 Lokale lastendruk 6.2 Onbenutte belastingcapaciteit OZB 6.3 Derving OZB in verband met leegstand 6.4 Kostendekkendheid leges 7. Meerjarig financieel 7.1 Ombuigingen, taakstellingen evenwicht 7.2 Verhouding Structurele/Incidentele baten en lasten 7.3 Meerjarig sluitende begroting

Hierna worden de indicatoren, de norm en de score van de gemeente Heerlen toegelicht.

Schuldpositie, vreemd vermogen

Schuldratio De schuldratio geeft aan welk aandeel van de bezittingen is belast met schulden. Deze ratio is de som van de kortlopende en de langlopende schulden gedeeld door het balanstotaal. Voorzieningen worden hier niet meegenomen. Hoe lager de uitkomst hoe gunstiger dit is.

191 We financieren dan immers meer met eigen vermogen. Een factor van 80% of hoger wordt door de VNG gezien als een hoge mate van financiering met vreemd vermogen. Heerlen heeft een resultaat van 78% en dat betekent: attentie/kwetsbaar.

Het kengetal van BZK is de solvabiliteitsratio is 14% (hier worden de voorzieningen niet bij het eigen vermogen meegenomen. Deze definitie wijkt af van die van de VNG.

Netto schuldquote (netto schuld/exploitatie) De schuld als aandeel van de baten voor bestemming is een indicator om de hoogte van de schulden van een gemeente te beoordelen. De hoogte van de baten bepaalt namelijk in belangrijke mate hoeveel schuld een gemeente kan dragen. De schuld als aandeel van de exploitatie is de som van de kortlopende schulden, de langlopende schulden en de crediteurenvorderingen (totaal de bruto schilden) minus de debiteurenvorderingen, de liquide middelen en langlopende uitzettingen gedeeld door de totale baten (voor bestemming). De VNG geeft aan dat bij een resultaat van meer dan 90% voorzichtigheid is geboden. Heerlen heeft een verhouding van 49% en scoort daarmee: voldoende. Het kengetal van BZK is hetzelfde.

Netto schuld per inwoner Deze indicator is de hiervoor beschreven netto schuld gedeeld door het aantal inwoners. Het gemiddelde in Nederland is € 2.432 (ultimo 2014, meest actuele cijfer van de VNG). Binnen een afwijking van 20% van dit gemiddelde is de score attentie/kwetsbaar, daarbuiten voldoende (-20%, € 1.912) of kwetsbaar (+20%, € 2.868). Heerlen heeft een schuld per inwoner van € 2.325 (ultimo 2015) en scoort daarmee: attentie/kwetsbaar.

Schuldevolutie Deze indicator geeft de ontwikkeling van de schuld aan. Dit is het procentuele verschil tussen de netto schuld per inwoner op 31 december 2015 (€ 2.325) en de netto schuld per inwoner op 31-12-2014 (€ 2.109). Dit is een toename met 10%, de score geeft aan: attentie/kwetsbaar.

Netto rentelasten/exploitatie Dit is het aandeel van de externe rentelasten (incl. financial lease) in de exploitatie. De indicator geeft aan welk deel van de exploitatie gebonden is door het betalen van rente. Deze bedragen 0,71% van de totale exploitatielasten. De score is: voldoende.

Rentereserve De rente is aan veranderingen onderhevig. De rentereserve is een reserve om tegenvallers (risico’s) op het renteresultaat te kunnen opvangen. De rentereserve heeft voldoende omvang om 2 jaar renteschommelingen op te vangen. De score is voldoende.

Omslagrente-werkelijke rente De omslagrente (3,5%) wordt volgens vastgelegde uitgangspunten berekend. Als de werkelijke rente (gem. actuele rentevoet van de portefeuille: 2,13%) afwijkt heeft dit invloed op de exploitatie. De omslagrente is hoger dan de werkelijke rente. Er blijft een klein renteresultaat over. De score is voldoende.

Reservepositie, eigen vermogen

Ratio weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen geeft de mate aan, waarin de gemeente in staat is om risico’s op te vangen zonder dat het beleid moet worden gewijzigd. Het geeft inzicht in de robuustheid van de financiële positie van de gemeente. De score ligt tussen de 0,8 en 1,2 en dit betekent: attentie/kwetsbaar (norm volgens nota risico’s en weerstandsvermogen).

Mogelijkheden om beschikbare weerstandscapaciteit te verbeteren De algemene reserve vormt ons directe weerstandsvermogen, bedoeld om risico’s af te dekken. Daarnaast is sprake van indirect weerstandsvermogen (post onvoorzien, onbenutte belastingcapaciteit en bestemmingsreserves die niet worden gebruikt ter dekking van kapitaallasten van investeringen met economisch nut).

192 Deze kunnen worden gebruikt om de weerstandscapaciteit te verbeteren. De gemeente heeft deze mogelijkheden waardoor de score voldoende is.

Grondexploitatie

Afhankelijkheid grondexploitatie voor sluitende begroting Zodra in de meerjarenbegroting rekening wordt gehouden met winsten vanuit de grondexploitaties bestaat er een bepaalde druk op de exploitaties om deze winsten daadwerkelijk te realiseren. Geen realisatie betekent immers een direct dekkingsprobleem in de begroting. Lagere grondverkopen hebben dan direct effect op de reguliere exploitatie. In de meerjarenbegroting van onze gemeente zijn dergelijke winsten niet ingeboekt, zodat de score voldoende is.

Winstverwachting grondexploitaties Op het moment dat er positieve resultaten uit de grondexploitaties worden gerealiseerd heeft de gemeente middelen die kunnen worden ingezet of gespaard voor moeilijke tijden. De meerjarige winstverwachting van de grondexploitaties is positief, zodat de gemeente op deze indicator voldoende scoort.

Algemene reserve grondbedrijf en risicoreserve grondbedrijf versus risico’s De AR van het grondbedrijf en de bestemmingsreserve ter afdekking van algemene economische risico’s zijn reserves om risico’s van het grondbedrijf op te vangen. De reserve moet zodanig zijn dat de risico’s kunnen worden opgevangen. Hierin zit bijvoorbeeld opgenomen of de meerjarig geplande woningproductie/uitgifte bedrijfsterreinen wordt gehaald. De reserve is groot genoeg om alle risico’s op te vangen, waardoor de score voldoende is.

Toekomstig nog te realiseren baten en lasten in relatie tot de BIE (Bouwgrond In Exploitatie) Deze indicator geeft aan wat nog aan kosten en opbrengsten moet worden gerealiseerd in relatie tot de actuele boekwaarde van de BIE (Bouwgronden In Exploitatie). Als dit te hoog is dan geeft dit aan dat er nog veel te verrichten inspanningen zijn met mogelijke risico’s. Heerlen heeft vooruit ontvangen subsidies, waardoor de boekwaarde van de BIE negatief is. De score is hierdoor voldoende.

NIEGG (Niet In Exploitatie Genomen Gronden) De waarde van de NIEGG is nihil. Het gaat bij de NIEGG om het afdekken van de exploitatielasten, namelijk: rente- en beheerskosten minus vergoeding. Deze zijn afgedekt, waardoor de score voldoende is.

Het kengetal van BZK voor de grondexploitatie geeft aan hoe de waarde van de grond zich verhoudt tot de totale geraamde baten. Dit is -0,63.

Uitstaande leningen, garantstellingen en waarborgen

Zekerheden leningen, garantstellingen en waarborgen M.b.t. de leningen is geanalyseerd welke zekerheden zijn gesteld en welke positie de gemeente Heerlen in- neemt in geval de geldlener in gebreke blijft. Niet alleen de positie, ook het feit of zekerheden zijn gesteld (onderpand) bepalen het risicoprofiel voor onze gemeente. Indien geen onderpanden zijn verstrekt is het risico immers hoger (aangezien er geen aanspraak kan worden gemaakt op de waarde van enig onderpand. Het resultaat is dat voor 92,87% zekerheden zijn gesteld en dat betekent: attentie/kwetsbaar.

Meerjarig onderhoud kapitaalgoederen

Toereikendheid onderhoudbudgetten Wij zijn verantwoordelijk voor het onderhoud aan de kapitaalgoederen binnen onze gemeente. Veelal betreft dit kapitaalgoederen in de openbare ruimte zoals wegen, groen en civieltechnische kunstwerken. Gekeken is of de budgetten toereikend zijn om het normniveau van een 6 te waarborgen (indien de kwaliteit zakt onder de 6 is sprake van kapitaalvernietiging met op termijn extra kosten). Op dit moment is 0,49% extra budget van de totale gemeentelijke lasten nodig om dit normniveau te halen of te behouden (primitieve begroting 2016). De score is: attentie/kwetsbaar.

193 Lokale lasten Lokale lastendruk De lokale lastendruk is de druk van de lasten van rioolheffing, afvalstoffenheffing en OZB. Het gemiddelde van Nederland is € 716 (COELO 2015). Binnen een afwijking van 5% van dit gemiddelde is de score attentie/kwetsbaar, daarbuiten voldoende (-5%) of kwetsbaar (+5%). Heerlen heeft een lokale lastendruk van € 725 (COELO 2015) en dat betekent attentie/kwetsbaar.

Onbenutte belastingcapaciteit OZB Landelijk mag de OZB opbrengst jaarlijks voor alle gemeenten gezamenlijk een vastgestelde stijging laten zien. Voor 2015 is dit bepaald op 3,0% (macronorm). De inkomstenstijging (niet de tariefstijging) voor onze gemeente is hoger dan deze macronorm, zodat een de belastingcapaciteit volledig is benut. Hierdoor is de score: kwetsbaar.

Inkomstenderving OZB door leegstand niet-woningen Leegstand kost de gemeente geld. Er bestaat een directe relatie tussen de opbrengst OZB-gebruikers niet woningen en leegstand. De gemeente Heerlen heeft een inkomstenderving van 4,56% van de totale opbrengst OZB niet woningen, waardoor de score is: attentie/kwetsbaar.

Kostendekkendheid leges Deze indicator geeft aan in hoeverre bij de leges de lasten worden gedekt door de baten. Als de kostendekkendheid lager is, is er mogelijk ruimte om meer baten te realiseren. De kostendekkendheid bij de algemene dienstverlening is 61%, bij de omgevingsvergunningen is 82% en bij de Europese Dienstenrichtlijn 11%. Er is slechts beperkt ruimte voor het verhogen van de baten (in totaal minder dan 1% op de totale exploitatie). De score is attentie/kwetsbaar.

De gemeentelijke belastingcapaciteit (BZK-kengetal) bedraagt (€ 725,-/€ 716,-) 101%.

Financieel evenwicht in de begroting

Ombuigingen We hebben diverse bezuinigingsacties ingezet. De daaruit voortvloeiende bezuinigingen zijn deels gerealiseerd en deels nog niet (in totaal is voor 2016 1,5% van het begrotingstotaal nog niet gerealiseerd). Deze score betekent: kwetsbaar.

Verhouding structurele lasten en structurele baten Een begroting moet materieel in evenwicht zijn. Dit betekent dat de structurele lasten moeten worden afgedekt door structurele baten. Meerjarig zijn de structurele lasten voor meer dan 100% afgedekt door structurele baten. De score is voldoende. De norm voor voldoende is overigens door de provincie aangepast naar 100%.

Het BZK-kengetal met betrekking tot de structurele exploitatieruimte is 2,3%.

Sluitende begroting Het gaat hierbij om formeel evenwicht (de lasten en baten zijn in evenwicht). De meerjarige begroting is in het jaar 2016, 2018 en in 2019 sluitend. Het eerste, derde en laatste jaar zijn sluitend. De score geeft aan: attentie/kwetsbaar. Waren alle jaren sluitend geweest dan was het resultaat voldoende geweest.

194 5.6 Single Information Single Audit

De- Num- Specifieke SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking par- mer uitkering sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF te- ment Juridische grondslag I N D I C A T O R E N

Ontvanger OCW D1 Regionale meld- Besteding (jaar T) Opgebouwde en coördinatie- reserve ultimo centra voortijdig (jaar T-1) schoolverlaten

Besluit regionale melden coördinatiefunctie voortijdig school- Aard controle R Aard controle R verlaten Indicatornummer: Indicatornummer: D1 / 01 D1 / 02 Gemeenten € 1.014.955 € 0 OCW D9 Onderwijsachter- Besteding (jaar T) Besteding (jaar T) Besteding (jaar T) Opgebouwde standenbeleid aan voorzieningen aan overige activi- aan afspraken over reserve ultimo 2011-2015 (OAB) voor voorschoolse teiten (naast VVE) voor- en vroeg- (jaar T-1) educatie die voor leerlingen schoolse educatie Besluit speci- voldoen aan de met een grote met bevoegde ge- Deze indicator fieke uitkeringen wettelijke kwali- achterstand in de zagsorganen van is bedoeld voor gemeentelijk teitseisen (conform Nederlandse taal scholen, houders de tussentijdse onderwijs- artikel 166, eerste (conform artikel van kindcentra en afstemming van achterstanden- lid WPO) 165 WPO) peuterspeelzalen de juistheid en beleid 2011-2014 (conform artikel volledigheid van de 167 WPO) verantwoordings- Gemeenten informatie

Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: D9 / 01 D9 / 02 D9 / 03 D9 / 04 € 2.541.220 € 0 € 0 € 971.220 OCW D10 (Volwassenen) Verstrekte uitke- Besteding (jaar T) Besteding (jaar T) Besteding (jaar Ten minste 75% Onderwijs ring (jaar T) van educatie bij van educatie bij T) van educatie besteed aan roc’s (participatiewet) roc’s andere aanbieders totaal (automa- ja/nee (automa- 2015-2017 dan tisch) tisch) Participatiewet Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle Aard controle Contactgemeenten Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: n.v.t. n.v.t. D10 / 01 D10 / 02 D10 / 03 Indicatornummer: Indicatornummer: D10 / 04 D10 / 05 € 2.103.227 € 2.103.227 Reservering beste- Onttrekking besteding van educatie ding van educatie in jaar T voor vol- in jaar T voor volgend kalenderjaar gend kalenderjaar (jaar T+1 ) (jaar T+1 )

Aard controle R Aard controle R Indicatornummer: Indicatornummer: D10 / 06 D10 / 07 € 0 € 0 I&M E3 Subsidieregeling Hieronder per Besteding (jaar Overige bestedin- Besteding (jaar T) Correctie over be- sanering ver- regel één beschik- T) ten laste van gen (jaar T) door meerwerk dat steding (jaar T-1) keerslawaai (in- kingsnummer en rijksmiddelen o.b.v. art. 126 Wet clusief bestrijding in de kolommen geluidshinder ten spoorweglawaai) ernaast de verant- laste van het Rijk woordingsinfor- komt Subsidieregeling matie sanering ver- keerslawaai

Provincies, Aard controle Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R gemeenten en ge- n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: meenschappelijke Indicatornummer: E3 / 02 E3 / 03 E3 / 04 E3 / 05 regelingen (Wgr) E3 / 01 1 IenM/BSK- € 40.800 € 0 € 0 € 0 2013/84210 2 IenM/BSK- € 0 € 0 € 0 € 1.500 2013/84192 3 IenM/BSK- € 0 € 0 € 0 € 0 2014/183260

195 De- Num- Specifieke SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking par- mer uitkering sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF te- ment Juridische grondslag I N D I C A T O R E N

Ontvanger Kopie beschik- Kosten ProRail Cumulatieve be- Cumulatieve ove- Cumulatieve Eindverantwoor- kingsnummer (jaar T) als stedingen ten laste rige bestedingen Kosten ProRail tot ding bedoeld in artikel van rijksmiddelen tot en met (jaar T) en met (jaar T) als Ja/Nee 25 lid 4 van deze tot en met (jaar T) bedoeld in artikel regeling ten laste Deze indicator 25 lid 4 van deze van rijksmiddelen Deze indicator is bedoeld voor regeling ten laste is bedoeld voor de tussentijdse van rijksmiddelen de tussentijdse afstemming van afstemming van de juistheid en Deze indicator de juistheid en volledigheid van de is bedoeld voor volledigheid van de verantwoordings- de tussentijdse verantwoordingsinformatie afstemming van informatie de juistheid en volledigheid van de verantwoordingsinformatie

Aard controle Aard controle R Aard controle Aard controle Aard controle Aard controle n.v.t. Indicatornummer: n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Indicatornummer: E3 / 07 Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: E3 / 06 E3 / 08 E3 / 09 E3 / 10 E3 / 11 1 IenM/BSK- € 0 € 40.800 € 0 € 0 Nee 2013/84210 2 IenM/BSK- € 0 € 14.250 € 28.564 € 0 Ja 2013/84192 3 IenM/BSK- € 0 € 0 € 0 € 0 Ja 2014/183260 I&M E10 Tijdelijke subsidie- Hieronder per Besteding (jaar T) Cumulatieve Eindverantwoor- regeling innovatie- regel één beschik- bestedingen tot en ding programma Mooi kingsnummer en met (jaar T) Ja/Nee Nederland in de kolommen ernaast de Deze indicator Tijdelijke subsidie- verantwoordings- is bedoeld voor regeling innovatie- informatie de tussentijdse programma Mooi afstemming van Nederland de juistheid en volledigheid van de Provincies en verantwoordings- gemeenten informatie

Aard controle Aard controle R Aard controle Aard controle n.v.t. Indicatornummer: n.v.t. n.v.t. Indicatornummer: E10 / 02 Indicatornummer: Indicatornummer: E10 / 01 E10 / 03 E10 / 04 1 IPMN921002 € 0 Ja Ja I&M E11B Nationaal Hieronder per Besteding (jaar T) Besteding (jaar T) Besteding (jaar Besteding (jaar T) Teruggestort/ver- Samenwerkings- regel één beschik- ten laste van pro- ten laste van eigen T) ten laste van ten laste van ren- rekend in (jaar T) programma kingsnummer en vinciale middelen middelen bijdragen door tebaten gemeente in verband met Luchtkwaliteit in de kolommen derden = con- op door provincie niet uitgevoerde (NSL) SiSa tussen ernaast de verant- tractpartners (niet verstrekte bijdrage maatregelen medeoverheden woordingsinfor- rijk, provincie of NSL matie gemeente) Provinciale beschikking en/of verordening

Gemeenten en gemeenschap- Aard controle Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R pelijke regelingen n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: (Wgr) (SiSa tussen Indicatornummer: E11B / 02 E11B / 03 E11B / 04 E11B / 05 E11B / 06 medeoverheden) E11B / 01 1 2011/65065 € 35.229 € 67.905 € 0 € 0 € 0 Kopie beschik- Cumulatieve Cumulatieve Cumulatieve kingsnummer besteding ten laste besteding ten besteding ten van provinciale laste van eigen laste van bijdragen middelen tot en middelen tot en door derden = met (jaar T) met (jaar T) contractpartners (niet rijk, provincie of gemeente) tot en met (jaar T)

Deze indicator is Deze indicator is Deze indicator is bedoeld voor de bedoeld voor de bedoeld voor de tussentijdse af- tussentijdse af- tussentijdse afstemming van stemming van stemming van de juistheid en de juistheid en de juistheid en volledigheid van de volledigheid van de volledigheid van de verantwoordings- verantwoordings- verantwoordingsinformatie informatie informatie

Aard controle Aard controle Aard controle Aard controle n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: E11B / 07 E11B / 08 E11B / 09 E11B / 10 1 2011/65065 € 481.295 € 1.003.317 € 95.732

196 De- Num- Specifieke SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking par- mer uitkering sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF te- ment Juridische grondslag I N D I C A T O R E N

Ontvanger Kopie beschik- Cumulatieve Cumulatief terug- Eindverant- kingsnummer besteding ten laste gestort/verrekend woording Ja/Nee van rentebaten in (jaar T) in gemeente op verband met niet Als u kiest voor door provincie uitgevoerde maat- ‘ja’, betekent dit verstrekte bijdrage regelen tot dat het project is NSL tot en met en met (jaar T) afgerond en u voor (jaar T) het komende jaren Deze indicator is geen bestedingen Deze indicator is bedoeld voor de meer wilt verant- bedoeld voor de tussentijdse af- woorden tussentijdse afstemming van de stemming van de juistheid en vol- juistheid en volledigheid van de ledigheid van de verantwoordings- verantwoordings- informatie informatie

Aard controle Aard controle Aard controle Aard controle n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: E11B / 11 E11B / 12 E11B / 13 E11B / 14 1 2011/65065 € 0 € 0 Ja I&M E27B Brede doeluit- Hieronder per Besteding Overige bestedin- Correctie ten op- Correctie ten kering verkeer regel één beschik- (jaar T) ten laste gen (jaar T) zichte van tot jaar opzichte van tot en vervoer SiSa kingsnummer en van provinciale T verantwoorde jaar T verant- tussen medeover- in de kolommen middelen bestedingen ten woorde overige heden ernaast de verant- laste van provin- bestedingen woordingsinfor- ciale middelen Provinciale matie Indien de correctie beschikking en/of Indien de correctie een vermeerdering verordening een vermeerdering van bestedingen van bestedingen betreft, mag het Gemeenten en ge- betreft, mag het alleen gaan over meenschappelijke alleen gaan over nog niet eerder Regelingen nog niet eerder verantwoor- verantwoorde de bestedingen bestedingen

Aard controle Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: E27B / 02 E27B / 03 E27B / 04 E27B / 05 E27B / 01 1 0 € 0 € 0 € 0 € 0 Kopie beschik- Cumulatieve Cumulatieve ove- Toelichting Eindverant- kingsnummer besteding ten laste rige bestedingen woording Ja/Nee van provinciale tot en met (jaar T) middelen tot en Als u kiest voor met (jaar T) Deze indicator is ‘ja’, betekent dit bedoeld voor de dat het project is Deze indicator is tussentijdse af- afgerond en u voor bedoeld voor de stemming van de de komende jaren tussentijdse af- juistheid en vol- geen bestedingen stemming van de ledigheid van de meer wilt verant- juistheid en vol- verantwoordings- woorden ledigheid van de informatie verantwoordingsinformatie

Aard controle Aard controle Aard controle Aard controle Aard controle n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: E27B / 06 E27B / 07 E27B / 08 E27B / 09 E27B / 10 1 0 € 0 € 0 € 0 Ja I&M E29 Tijdelijke rege- Hieronder per Besteding (jaar T) Eindverant- Cumulatieve ling eenmalige regel één beschik- woording Ja/Nee bestedingen tot en uitkering stedelijke kingsnummer en met (jaar T) synergieprojecten in de kolommen Kaderrichtlijn ernaast de verant- Deze indicator Water woordingsinfor- is bedoeld voor matie de tussentijdse Tijdelijke rege- afstemming van ling eenmalige de juistheid en uitkering stedelijke volledigheid van de synergieprojecten verantwoordings- Kaderrichtlijn informatie Water Aard controle Aard controle R Aard controle Aard controle Gemeenten n.v.t. Indicatornummer: n.v.t. n.v.t. Indicatornummer: E29 / 02 Indicatornummer: Indicatornummer: E29 / 01 E29 / 03 E29 / 04 1 STESY024 € 0 Ja € 1.924.229

197 De- Num- Specifieke SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking par- mer uitkering sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF te- ment Juridische grondslag I N D I C A T O R E N

Ontvanger SZW G1A Wet sociale Hieronder Het totaal aantal Het totaal werkvoorziening per regel één gerealiseerde aantal gereali- (Wsw)_totaal 2014 gemeente(code) arbeidsplaatsen seerde begeleid uit (jaar T-1) voor geïndiceerde werkenplekken Wet sociale werk- selecteren en in de inwoners in (jaar voor geïndiceerde voorziening (Wsw) kolommen ernaast T-1), uitgedrukt in inwoners in (jaar de verantwoor- arbeidsjaren T-1), uitgedrukt in Alle gemeenten dingsinformatie arbeidsjaren verantwoorden voor die gemeente hier het totaal invullen (jaar T-1). (Dus: inclusief deel inclusief deel deel Openbaar openbaar lichaam openbaar lichaam lichaam uit SiSa (jaar T-1) regeling G1B + deel Aard controle Aard controle R Aard controle R gemeente uit (jaar n.v.t. Indicatornummer: Indicatornummer: T-1) na controle Indicatornummer: G1A / 02 G1A / 03 door de gemeente. G1A / 01 1 60917 (Heerlen) 1.330,25 91,61 SZW G2 Gebundelde Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Besteding (jaar T) Baten (jaar T) uitkering op grond algemene bijstand algemene bijstand IOAW IOAW (exclusief IOAZ IOAZ (exclusief van artikel 69 (exclusief Rijk) Rijk) Rijk) Participatiewet_ge- meentedeel 2015 Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

Alle gemeenten I.1 Participatiewet I.1 Participatiewet I.2 Wet inkomens- I.2 Wet inkomens- I.3 Wet inkomens- I.3 Wet inkomens- verantwoorden (PW) (PW) voorziening oudere voorziening oudere voorziening oudere voorziening oudere hier het gemeen- en gedeeltelijk en gedeeltelijk en gedeeltelijk en gedeeltelijk tedeel over (jaar arbeidsongeschikte arbeidsongeschikte arbeidsongeschikte arbeidsongeschikte T), ongeacht of de werkloze werkne- werkloze werkne- gewezen zelfstan- gewezen zelfstan- gemeente in (jaar mers (IOAW) mers (IOAW) digen (IOAZ) digen (IOAZ) T) geen, enkele of alle taken heeft uitbesteed aan een Openbaar lichaam Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R opgericht op grond Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: van de Wgr. G2 / 01 G2 / 02 G2 / 03 G2 / 04 G2 / 05 G2 / 06 € 61.716.211 € 637.977 € 1.948.216 € 57.240 € 148.268 € 1.470 Besteding (jaar Baten (jaar T) Bbz Baten (jaar T) Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Volledig zelfstan- T) Bbz 2004 2004 levensonder- WWIK (exclusief Loonkostensubsi- Loonkostensubsi- dige uitvoering levensonderhoud houd beginnende Rijk) die o.g.v. art. 10d die o.g.v. art. 10d Ja/Nee beginnende zelf- zelfstandigen Participatiewet Participatiewet standigen (excl. Rijk)

Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente

I.4 Besluit I.4 Besluit I.6 Wet werk en I.7 Participatiewet I.7 Participatiewet bijstandverlening bijstandverlening inkomen kunste- (PW) (PW) zelfstandigen 2004 zelfstandigen 2004 naars (WWIK) (levensonderhoud (levensonderhoud beginnende zelf- beginnende zelfstandigen) standigen) (Bbz 2004) (Bbz 2004)

Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: n.v.t. G2 / 07 G2 / 08 G2 / 09 G2 / 10 G2 / 11 Indicatornummer: G2 / 12 € 106.040 € 1.350 € 0 € 165.547 € 0 Ja SZW G3 Besluit bij- Besteding (jaar Besteding (jaar T) Baten (jaar T) Baten (jaar T) ka- Besteding (jaar T) Besteding standverlening T) levensonder- kapitaalverstrek- levensonderhoud pitaalverstrekking aan onderzoek als (jaar T) Bob zelfstandigen houd gevestigde king (exclusief gevestigde zelf- (exclusief Bob) bedoeld in artikel 2004 (exclusief zelfstandigen (ex- Bob) standigen (exclu- (exclusief Rijk) 56 Bbz 2004 (ex- levensonderhoud clusief Bob) sief Bob) (exclusief clusief Bob) beginnende zelf- Rijk) standigen)_ge- meente 2015

Besluit bijstand- Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R Aard controle R verlening zelfstan- Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: digen (Bbz) 2004 G3 / 01 G3 / 02 G3 / 03 G3 / 04 G3 / 05 G3 / 06 € 82.478 € 205.194 € 0 € 378.585 € 125.215 € 0 Baten (jaar T) Bob Besteding (jaar T) Volledig zelfstan- (exclusief Rijk) aan uitvoerings- dige uitvoering kosten Bob als Ja/Nee bedoeld in artikel 56 Bbz 2004

Aard controle R Aard controle R Aard controle Indicatornummer: Indicatornummer: n.v.t. G3 / 07 G3 / 08 Indicatornummer: G3 / 09 € 0 € 0 Ja

198 De- Num- Specifieke SiSa bijlage verantwoordingsinformatie 2015 op grond van artikel 3 van de Regeling informatieverstrekking par- mer uitkering sisa - d.d. 11 januari 2016 DEFINITIEF te- ment Juridische grondslag I N D I C A T O R E N

Ontvanger VWS H1 Ministeriële rege- Gerealiseerde Gerealiseerde Besteding (jaar T) ling heroïnebehan- behandelplaatsen behandelplaatsen deling (jaar T) (jaar T)

Gemeenten Afspraak Realisatie

Aard controle D1 Aard controle D1 Aard controle R Indicatornummer: Indicatornummer: Indicatornummer: H1 / 01 H1 / 02 H1 / 03 35 35 € 768.384

199 200 6. Algemene dekkingsmiddelen

Inleiding De inkomsten van de gemeente bestaan uit een aantal inkomstenstromen. Zuivert men deze inkomsten van door te betalen bedragen, rente-inkomsten en dergelijken, dan blijkt dat ze voor € 238,7 miljoen (55,88%) bestaan uit algemene dekkingsmiddelen en € 71,6 miljoen aan specifieke uitkeringen. De “eigen” inkomsten bedragen circa € 46,1 miljoen, oftewel 10,80% en bestaan uit belastingen, heffingen, rechten en leges. De overige inkomsten 16,57% komen onder andere uit beleggingen, reserves, dividend uit deelnemingen en bijdragen van derden. Ten opzichte van de bijgestelde begroting 2015 zijn de grootste afwijkingen te vinden bij de bijdragen uit reserves (€ -7,2 miljoen), overige baten (€ -2,7 miljoen) en het gemeentefonds (€ 1,8 miljoen).

inkomsten x € 1.000 Primitieve Bijgestelde Realisatie in % begroting 2015 begroting 2015 2015 Gemeentefonds (excl. Sociaal domein) 113.790 114.164 115.956 27,14 Sociaal domein 124.707 122.831 122.790 28,74 Overige rijksuitkeringen 1.143 4.401 5.463 1,28 Bijdrage uit reserves 12.208 26.689 19.507 4,57 Belastingen en heffingen 46.379 45.817 46.129 10,80 WWB/WSW 63.848 64.992 66.128 15,48 Overige baten 42.767 53.999 51.266 12,00 404.842 432.894 427.238 100,00

Inkomstenbronnen 2015 Gemeentefonds (excl. Sociaal domein) Overige 27% baten 12%

WWB/WSW 15% Belastingen en heffingen 11% Sociaal domein 29% Bijdrage uit reserves Overige 5% rijksuitkeringen 1%

In het vervolg van dit hoofdstuk worden de belangrijkste dekkingsmiddelen nader toegelicht. Naast de lokale heffingen en het gemeentefonds gaan we ook in op de dividenden en de post onvoorzien. De algemene dekkingsmiddelen zijn eveneens opgenomen in de diverse programma’s.

201 6.1 Lokale heffingen

De gemeentelijke belastingen vormen een belangrijk onderdeel van de baten van de gemeente. De niet gebonden heffingen hebben betrekking op onroerende zaakbelasting, precariobelasting, hondenbelasting, toeristenbelasting en parkeren. De afvalstoffenheffing, rioolrechten en leges behoren tot de gebonden lokale heffingen en dienen ter dekking van hiermee samenhangende specifieke kosten. In de tabel van de opbrengstenbronnen 2015 zijn deze bedragen opgenomen in het totaal van belastingen en heffingen van € 46.129.000. Meer informatie over de lokale heffingen, met een uitgebreid beeld van het gevoerde beleid, een overzicht van de diverse heffingen, een aanduiding van de lokale lastendruk en het kwijtscheldingsbeleid is opgenomen in de paragraaf ”Lokale heffingen”.

202 6.2 Gemeentefonds

Inleiding/aanleiding Bij de berekening van de algemene uitkering gaan wij uit van de meest actuele gegevens van inwoners, bijstandsgerechtigden en dergelijke. De herrekening van de algemene uitkering vindt dan ook periodiek plaats. De bevoorschotting door het Ministerie geschiedt echter niet op actuele basis plaats, vandaar dat herrekeningen en verrekeningen plaatsvinden na afloop van het betreffende begrotingsjaar. De definitieve vaststelling van een gemeentefondsjaar geschiedt -door het ministerie BZK- veelal 2 jaar na dato. Vandaar dat wij ook terugkijken naar de jaren 2013 en 2014. Over de ontwikkelingen van het gemeentefonds in 2015 bent u met raadsinforma- tiebrieven over de mei-septembercirculaire 2015 geïnformeerd.

In deze paragraaf laten wij u de effecten zien van de decembercirculaire 2015 op het gemeentefonds (zie A). Het karakter van de circulaire is vooral het afwikkelen van de laatste zaken van het uitkeringsjaar 2015. Daarnaast wordt informatie verschaft over integratie- en decentralisatie-uitkeringen (zie B&C).

Samenvatting Decembercirculaire; voorgaande jaren en 2015 • De decembercirculaire levert voor Heerlen een nadeel op van -€ 179.000. Te verklaren door een nadelige bijstelling van voorgaande jaren (2013 en 2014) van -€ 44.000 en -€ 135.000 over 2015. Dit nadeel verwerken wij in de jaarrekening 2015. De daling van de netto ontwikkeling in 2015 wordt veroorzaakt door ontwikkelingen van de hoeveelheidsmaatstaven. Decembercirculaire meerjarig: • De meerjarig daling van de netto ontwikkeling van gemiddeld -€ 359.000 wordt vooral veroorzaakt door ontwikkelingen van de aantallen maatstaven Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG). Verwachte ontwikkelingen (niet verwerkt in decembercirculaire): • De vluchtelingencrisis resulteert waarschijnlijk niet in een hogere algemene uitkering omdat door onderuitputting bij het Rijk de algemene uitkering waarschijnlijk daalt.

Voorgaande jaren: uitkeringsjaar 2013 en 2014 Het gemeentefonds voor de het jaar 2013 is definitief vastgesteld, 2014 is voorlopig vastgesteld.

In 2015 moeten wij van voorgaande jaren nog € 44.000 terugbetalen. In de begroting is met voorgaande jaren geen rekening gehouden omdat dit lastig te voorspellen is. Het nadeel van € 44.000 wordt verwerkt in de jaarrekening 2015 (zie tabel 1).

Uitkeringsjaar 2015 A. Netto ontwikkeling gemeentefonds

De netto ontwikkeling ten opzichte van de septembercirculaire is -€ 135.000. Het verschil is voornamelijk ontstaan door daling van de maatstaven van de algemene uitkering. Zoals we in de inleiding hebben gelezen is de uitkering van het gemeentefonds 2015 nog niet definitief.

Tabel 1; het totale bedrag dat ten laste komt van het rekeningresultaat 2015:

Omschrijving Resultaat gemeentefonds jaarrekening 2015 Resultaat voorgaande jaren -44.000 Netto ontwikkeling 2015 -135.000 Vrijvallen integratie- en decentralisatie-uitkeringen 2015 PM Totaal -179.000 bedragen in €

Verwachte ontwikkelingen (niet verwerkt in decembercirculaire): Bij het rijk zijn twee bewegingen zichtbaar. Enerzijds onderuitputting op relevante begrotingsposten (minder uitgaven Rijk = daling algemene uitkering) en anderzijds niet voorziene uitgaven met name als gevolg van de vluchtelingencrisis (meer uitgaven Rijk = stijging algemene uitkering).

203 Waarschijnlijk heffen die bewegingen elkaar op. Dus ook al zou deze circulaire een bijstelmoment van het accres (stijging/daling van het fonds) zijn geweest, dan zou het accres 2015 niet zijn gewijzigd. De uiteindelijke cijfers zullen zijn beslag krijgen in de meicirculaire 2016.

Effect uitkering meerjarig (2016-2019) De meerjarige netto ontwikkeling gemeentefonds naar aanleiding van de decembercirculaire 2015 ten opzichte van de septembercirculaire 2015:

Tabel A Bedragen * € 1.000 Omschrijving 2016 2017 2018 2019 Accresontwikkeling 0 0 0 0 Hoeveelheidsverschillen/ontwikkeling uitkeringsbasis -300 -376 -374 -380 Overig -4 -1 -1 -1 Netto ontwikkeling/”vrije” middelen -305 -377 -375 -380

In bovenstaande tabel vinden we het financiële “resultaat”/netto ontwikkeling van de decembercirculaire; de bedragen per jaar die door de gemeente Heerlen vrij te besteden zijn. De daling van de netto ontwikkeling wordt vooral veroorzaakkomt door een daling van de maatstaven Basisadministratie Adressen en Gebouwen (BAG). Het aantal woonruimten/logiefuncties/personen in zorginstellingen is uiteindelijk toch lager dan in eerste instantie is aangegeven door het ministerie BZK. Het betreft een daling van ongeveer € 300.000. We moeten hier nog een slag om de arm nemen. Omtrent de cijfers van de BAG is nog onduidelijkheid tussen BZK en de gemeenten. Naast de BAG aantallen daalt ook de maatstaf klantenpotentieel. Dit komt door de daling van het aantal inwoners in de door ons omringende gemeenten.

B. Sociaal Domein In onderstaande tabel B treft u een overzicht aan van de nieuwe en bijgestelde Integratie-uitkeringen van het Sociaal Domein uit de decembercirculaire. In de decembercirculaire vinden enkele verrekeningen plaats. Met de korting van € 1,5 miljoen in 2016 voor AWBZ naar WMO is rekening gehouden; er is een reserve voor aangelegd.

Tabel B Bedragen * € 1.000 Nieuwe mutaties Sociaal domein 2015 2016 2017 2018 2019 Sociaal Domein jeugdzorg (IU) -23 -47 0 0 0 Sociaal Domein AWBZ naar WMO (IU) 41 -1.553 0 0 0 Sociaal Domein Participatiewet (IU) 0 82 0 0 0 Totaal 18 -1.518 0 0 0

C. Decentralisatie-, integratieuitkeringen en taakmutaties In onderstaande tabel C treft u een overzicht aan van de nieuwe en bijgestelde decentralisatie-, integratieuitkeringen en taakmutaties uit de decembercirculaire. Deze uitkeringen zijn vrij besteedbaar en er vindt geen verantwoording naar het Rijk plaats, zoals bij specifieke uitkeringen wel het geval is. Er worden echter wel regelmatig convenanten/afspraken met het Rijk opgesteld. Intentie van het Rijk is om de uitkeringen op termijn toe te voegen aan de algemene uitkering van het Gemeentefonds.

Tabel C Bedragen * € 1.000 Nieuwe mutaties decentralisatie-, integratie- Voorgaande 2015 2016 2017 2018 2019 uitkeringen en taakmutaties jaren WMO huishoudelijke hulp 7 0 0 0 0 0 Maatschappelijke opvang en OGGz (DU) -155 0 0 0 0 0 Vrouwenopvang 0 0 58 0 0 0 Referendum Associatieverdrag EU en Oekraïne 0 0 98 0 0 0 Herstructurering Wsw-sector 0 2.061 0 0 0 0 Totaal -148 2.061 156 0 0 0

Zoals gebruikelijk wordt onderzocht in hoeverre deze uitkeringen uitgegeven gaan worden aan deze taken of dat ze ‘vrij’ besteedbaar zijn. Als uit onderzoek blijkt dat de bedragen niet binnen het betreffende beleidsveld nodig zijn dan is er geld over om vrij te besteden. Zoals u kunt zien staan er ook kortingen bij. Indien we niet in staat zijn deze kortingen op te vangen binnen het beleidsveld stijgt het tekort gemeente breed.

204 6.3 Dividenden

Enexis Holding N.V. De algemene vergadering van aandeelhouders (AVA) van Enexis N.V. heeft besloten om 50% van het nettore- sultaat over 2014, een bedrag van € 265,5 miljoen, in de vorm van dividend uit te keren. Het totale dividend bedraagt € 132,8 miljoen, ofwel € 0,887 per aandeel. Het ontvangen dividend in 2015 voor de gemeente Heerlen is € 276.677. Begroot was € 208.940 dit resulteert in een voordeel van € 67.737 ten opzichte van de primitieve begroting 2015. Dit voordeel is verwerkt in de Zomernota. Uit het Heerlens aandeel in de bruglening van Enexis Holding N.V. is een rendement/intrest ontvangen van € 100.941.

BNG Het renteresultaat over 2014 bedraagt € 444 miljoen (2013: € 530 miljoen). De belangrijkste reden achter de daling van het renteresultaat ten opzichte van 2013 is de aanhoudende daling van de marktrente. Behalve door een structurele daling van het renteresultaat wordt de forse daling van de nettowinst vooral veroorzaakt door ongerealiseerde negatieve marktwaardeveranderingen van financiële transacties. BNG Bank heeft over 2014 een nettowinst behaald van € 126 miljoen (2013: € 283 miljoen). Aan de aandeelhouders wordt voorgesteld om 25% van de winst na belasting uit te keren. Dit komt neer op een dividendbe- drag van € 32 miljoen. Het dividend bedraagt € 0,57 per aandeel van € 2,50 (2013: € 1,27 per aandeel). De dividenduitkering in 2015 bedraagt € 244.106. In de begroting van 2015 is een bedrag van € 539.530 begroot als dividenduitkering BNG. Dit betekent een nadeel van € 295.424 in 2015. Dit nadeel is verwerkt in de Zomernota 2015.

Rd4 De N.V. Rd4 heeft een dividend uitgekeerd aan de gemeente Heerlen van € 42.698 (inclusief dividendbelasting) in 2015.

Resumerend In de primitieve begroting 2015 was in totaliteit een bedrag van € 784.430 begroot aan dividend BNG, dividend Enexis en rendement op financiering Enexis. In werkelijkheid is in 2015 een totaalbedrag aan dividend BNG, dividend Enexis en rendement op financiering Enexis ontvangen van € 664.692. Het negatieve verschil van € 119.738 is met name toe te wijzen aan een lagere dividenduitkering van de BNG.

205 6.4 Onvoorzien

In het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten (BBV) is op basis van artikel 8 opgenomen dat de gemeente verplicht is een post onvoorziene uitgaven op te nemen in de begroting. Wij hebben ervoor gekozen deze post vanaf de begroting 2015 te reduceren tot nul. Mochten zich incidenten voordoen dan komen deze rechtstreeks ten laste van de algemene reserve.

206 Controleverklaring

207 208 7. BIJLAGEN

7.1 Effectmonitor

PROGRAMMA EN EFFECT INDICATOR AMBITIE RESULTATEN (VOLGEND) BRON HOOFDDOEL MEETMOMENT Nulmeting Tussenmeting ECONOMISCHE Hoger opleiding- Aandeel lager Afname 31% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek STIMULERING sniveau burgers opgeleiden schikbaar voorjaar onderwijs 2016 Aantal voortijdig Afname 182 leerlingen 140 leerlin- Maart 2016 Ministerie van On- schoolverlaters (3,2%) gen (2,5%) derwijs, Cultuur (2012/2013) (2013/2014) en Wetenschap ‘Een onderne- Jeugdwerkloos- Minimaal gelijk 5,5% (aug.2014) 6,0% (jan 2016) Halfjaarlijks, juli UWV mende stad met heid NWW 2016 een sterke rol < 27 jaar (per- voor burgers, centage afgezet ondernemers en tegen 15-26 instellingen’ jarigen) Verbeteren werkge- Aantal arbeids- Minimaal gelijk 47.105 46.095 Januari 2016, Vestigingenonder- legen- heid/arbeidsplaatsen totaal (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad markt najaar 2016 Aantal arbeids- > 0 1.089 1.670 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen* in nieu- (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad we vestigingen najaar 2016 * alle Werkloosheid Minimaal gelijk 9,4% 10,1% Halfjaarlijks, juli UWV (percentage (jan. 14) (jan. 2016) 2016 afgezet tegen potentiële be- roepsbevolking 15-64 jaar) Versterken onderne- Aantal onderne- Meer onderne- 5.644 5.718 Januari 2016, Vestigingenonder- merschap mingen totaal mingen (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad najaar 2016 Aantal nieuw > 0 667 664 Januari 2016, Vestigingenonder- gevestigde onder- (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad nemingen najaar 2016 Beleving Heer- Toename 2015 / Volgend Ondernemerspei- lense onderne- tevredenheid -Digitale dienst- meetmoment ling (conform mers over: (rapportcijfers verl. = 6,4 onbekend vragenlijst KING) -Digitale diensten schaalscores -Lokale regelen verlening 0-10) lastendruk = 3,8 -Lokale regelen en 2,8 lastendruk -Relatie onderne- -Relatie ondernemer - gemeente mer - gemeente = 5,9 -Economisch -Econ. beleid beleid = 4,1 -Vestigingsklimaat -Vestigingskli- maat = 5,9 Cultuurparticipatie Bezoekersaan- Toename Kasteel Hoens- Kasteel Jaarlijks Kerncijfers verhogen tallen broek: Hoensbroek: Heerlen 60.838 53.083 Thermenmu- Thermenmuseum: seum: 12.187 12.115 Schunck: Schunck: 84.770 78.761 Parkstad Limburg Parkstad Limburg Theater: Theater: 233.031 202.368 Bibliotheek: Bibliotheek: 266.091 377.717 TOTAAL: 649.162 TOTAAL: 731.799 (2015) (2014)

Bezoek cultureel Toename 78% 76% Onbekend Cultuuronderzoek erfgoed en ga- (2012) (2014) Heerlen lerieën Uitbouwen/stimu- Aantal arbeids- Toename 9.693 9.358 Januari 2016, Vestigingenonder- leren economische plaatsen cluster (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad sectoren Smart Services najaar 2016 (Nota Economie) Aantal vestigin- Toename 1.002 1.002 Januari 2016, Vestigingenonder- gen cluster Smart (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad Services najaar 2016 Aantal arbeids- Gelijk 10.663 10.240 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen in de (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad Zorg najaar 2016

209 PROGRAMMA EN EFFECT INDICATOR AMBITIE RESULTATEN (VOLGEND) BRON HOOFDDOEL MEETMOMENT Nulmeting Tussenmeting Aantal arbeids- Gelijk 3.156 3.082 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen in de (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad Detailhandel najaar 2016 Aantal vestigingen Gelijk 603 582 Januari 2016, Vestigingenonder- in de Detailhandel (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad najaar 2016 Aantal arbeids- Toename 668 663 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen in (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad de Creatieve najaar 2016 industrie Aantal vestigingen Toename 457 452 Januari 2016, Vestigingenonder- in de Creatieve (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad industrie najaar 2016 Aantal arbeids- Toename 1.121 1.046 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen in Medi- (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad sche technologie najaar 2016 & zorginnovatie Aantal vestigin- Toename 31 34 Januari 2016, Vestigingenonder- gen in Medische (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad technologie & najaar 2016 zorginnovatie Aantal arbeids- Toename 2.513 2.553 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen in het (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad cluster Nieuwe najaar 2016 energie Aantal vestigin- Toename 431 433 Januari 2016, Vestigingenonder- gen in het cluster (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad Nieuwe energie najaar 2016 Aantal arbeids- Toename 7.031 6.858 Januari 2016, Vestigingenonder- plaatsen in de (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad Maakindustrie najaar 2016 Aantal vestigingen Toename 194 205 Januari 2016, Vestigingenonder- in de Maakin- (jan. 2014) (jan. 2015) beschikbaar zoek Parkstad dustrie najaar 2016 Meer mensen % van de volwas- Vergroting 46% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek doen aan sport en sen burgers sport schikbaar voorjaar bewegen minimaal 2016 1 keer per week % van de Vergroting 75% (2012) niet beschikbaar 2017 Jongerenonder- jongeren sport zoek minimaal 1 keer per week % jongeren dat Vergroting 40% (2012) 55% (2013*) 2017 Jongerenonder- voldoet aan de zoek Nationale Norm * GGD Jongeren- Gezond Bewegen monitor. Doel- groep is beperkter dan jongerenon- derzoek Heerlen 2012. Derhalve niet volledig vergelijkbaar SOCIALE INFRA- Vergroten van de Mate van zelf- Verhogen 76% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek STRUCTUUR eigen kracht en redzaamheid, schikbaar voorjaar zelfredzaamheid van schaalscore 2016 burgers ‘Wij kiezen voor Aandeel inwoners Verhogen 41% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek een sociale stad’ dat in levens- schikbaar voorjaar loopbestendige 2016 woning woont Aantal aanvragen Verlagen 3.641 (2014) [3] 4.105 (2015) [3] 2016 Werkgelegenheid inkomensonder- 131 (2014) [4] 110 (2015) [4] & Sociale Zaken steunende voor- 739 (2014) [5] 1.086 ind. (2015) zieningen [2] 1.472 (2014) [6] [5] Vervallen [6] 3.032 (2014) [7] Gewijzigd [7] naar [7a] 2.326 (2015) [7a]

210 PROGRAMMA EN EFFECT INDICATOR AMBITIE RESULTATEN (VOLGEND) BRON HOOFDDOEL MEETMOMENT Nulmeting Tussenmeting Oog voor stimu- Aandeel volwas- Verbeteren 26% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek lering gezonde en senen (18+) dat schikbaar voorjaar actieve leefstijl van gezondheid als 2016 alle burgers matig of slecht ervaart Mate van maat- Verhogen 4,1 (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek schappelijke par- schikbaar voorjaar ticipatie: samen 2016 sporten, uitgaan, vrijwilligerswerk, hobby’s en bezoek familie en vrienden Aantal 55+-ers Verhogen Nog niet beschik- cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek dat 1. aan vrijwil- baar schikbaar voorjaar ligerswerk doet 2016 en aantal 55+ dat mantelzorger is of beide Aandeel 55-plus- Verhogen 44% (2015) 2018 2018 Seniorenmonitor sers dat aan sport en bewegen doet volgens de NNGB- norm Nadruk leggen op Minder instroom Minder en sneller 2015 / 2016 Welzijn (cijfers preventie en lichte cliënten MO Nog niet beschik- Beschermd vormen van onder- en snellere baar wonen) steuning doorstroom van nieuwe en bestaande cliënten Aantal huisuitzet- Verlagen 94 (2014) 63 (2015) 2016 IV (primaire bron: tingen Woningcorpo- raties) Aantal casussen Verlagen 327 (jan t/m juni cijfers nog niet 2016 Welzijn (toegang) overgedragen van 2015) beschikbaar sociale buurtteam naar het expertiseteam Maatwerk leveren Aantal maat- Verlagen 41.160 ar- cijfers nog niet 2016 Gemeentelijke voor die burgers die werkarrange- rangem.(30- beschikbaar monitor Sociaal ondersteuning nodig menten Wmo en 06-2015)HHB: Domein hebben maatschappelijke 21.156 opvang en be- Hulpmiddelen en schermd wonen diensten: 2.250 Ondersteuning thuis: 16.641 Verblijf en opvang: 1.113 Aantal cliënten Verlagen 2015 (1 jan.): 2016 (1 jan.): Juli 2016 WS bedrijfsbu- met WWB-uitke- WWB: 4.293 WWB: 4.921 reau ring en sociale personen personen werkvoorziening SW: 1.340,64 SW: 1220,3 ar- (SW) arbeidsjaren (fte) beidsjaren (fte) Aantal 1G1P 2015, cijfers Welzijn (toegang) opgesteld volgen nog Efficiënter organise- Inzet van maat- Afname 13.992 clienten cijfers nog niet 2015 Welzijn (buurt- ren van maatschap- werkvoorzienin- (30-06-2015) beschikbaar teams) pelijke ondersteu- gen (voorziening ning rondom en waarbij een dichtbij een burger. beschikking nood- (denk daarbij o.a. zakelijk is) aan de sociale wijk- teams/basisteams) LEEFOMGEVING Schoon en heel voor Waardering In alle buurten 6 Heerlen totaal cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek een leefbare buurt beheer en onder- of hoger 6,6 schikbaar voorjaar en stad houd 2 buurten <6 2016 (2013) ‘De basis op orde’ Verloedering In alle buurten 5 Heerlen totaal cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek of lager 4,4 schikbaar voorjaar 5 buurten >5 2016 (2013)

211 PROGRAMMA EN EFFECT INDICATOR AMBITIE RESULTATEN (VOLGEND) BRON HOOFDDOEL MEETMOMENT Nulmeting Tussenmeting Veiligere leefom- Subjectieve on- Geen enkele Totaal 40%, 3 cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek geving veiligheidsgevoe- buurt hoger dan buurten hoger schikbaar voorjaar lens in de buurt 50% dan 50% (2013) 2016 volwassenen Subjectieve Afname 57% (2012) / 2017 Jongerenonder- onveiligheids- zoek GGD gevoelens in de buurt jongeren (’s avonds) Gerapporteerd Afname 36% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek slachtofferschap schikbaar voorjaar 2016 Geregistreerde Afname 12.145 (2013) 10.417 Jaarlijks Politie Limburg feiten en delicten (2015) Zuid Aantal illegale Afname 130 opgerolde 121 opgerolde 2016 Politie Limburg hennepplanta- hennepplantages hennepplantages Zuid ges en aantal (2013) (2015) synthetische 2 keer XTC-lab 1 keer XTC-lab drugsproducties (2013) (2014) Aandeel inwoners Afname 11% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek dat aangeeft vaak schikbaar voorjaar overlast door 2016 omwonenden te ervaren in de buurt Aandeel inwoners Afname 14% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek dat aangeeft schikbaar voorjaar vaak overlast van 2016 groepen jongeren te ervaren in de buurt Aantal burgers Toename 7,4% (2014) 7,9% (2016) Juli 2016 Integrale Veilig- dat aangemeld is heid bij Burgernet Schaalscore Afname 1,6 (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek bedreiging in de schikbaar voorjaar buurt. 2016 Schaalscore ver- Afname 3,8 (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek mogensdelicten in schikbaar voorjaar de buurt. 2016 Aandeel inwoners Toename 36% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek dat aangifte doet schikbaar voorjaar van één of meer 2016 misdrijven nadat hij de afgelopen 12 slachtoffer is geweest. Wabotoezicht en Bouw en Milieu- –handhaving [8] handhaving Recidive huiselijk Afname Veiligheidshuis geweld na melding in het veiligheidshuis/ AMHK[9] Recidive kinder- Afname Veiligheidshuis mishandeling na melding in het veiligheidshuis/ AMHK[10] Bereikbaar voor een Rapportcijfer Verhogen 6,9 (bewoners) 6,2 (2015) 2017 Consumenten- toegankelijke stad bereikbaarheid 7,0 (bezoekers) onderzoek die verkeersveilig en met de auto en (2013) leefbaar is. parkeermogelijk- heden (tevredenheid) Rapportcijfer be- Verhogen 8,3 (bewoners) 7,3 (2015) 2017 Consumenten- reikbaarheid OV 7,8 (bezoekers) onderzoek (tevredenheid) (2013) Rapportcijfer Verhogen 8,5 (bewoners) 7,3 (2015) 2017 Consumenten- bereikbaarheid 7,8 (bezoekers) onderzoek met (brom)fiets (2013) en stallingsmoge- lijkheden Tevredenheid par- Verhogen 53% cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek keergelegenheid (2013) schikbaar voorjaar in de buurt 2016

212 PROGRAMMA EN EFFECT INDICATOR AMBITIE RESULTATEN (VOLGEND) BRON HOOFDDOEL MEETMOMENT Nulmeting Tussenmeting Aandeel inwoners Verlagen 26% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek dat parkeerpro- schikbaar voorjaar blematiek als 2016 een van de twee belangrijkste problemen binnen de gemeente ervaart Bezettingsgraad Evenwicht 71% (2012) 74% (okt. 2014) okt-15 Parkeeronderzoek parkeerplaatsen bezettingsgraad 62% (april 2015) in Heerlen- tussen 50% en centrum op 80% zaterdagmiddag (12u00-17u00) Aandeel fietsver- 20% in 2020 13% (2013) 11% (2014) 2015 Mobiliteitsonder- plaatsingen in de zoek Nederland Heerlense modal (MON) split Aantal verkeers- Verlagen 47 (2014) In de loop van 2015 Viastat slachtoffers 2016 beschikbaar (objectieve ver- keersveiligheid) Aandeel inwoners Verlagen 11% (2013) eind 2015 beschik- 2015 Burgeronderzoek dat verkeers- baar onveiligheid als belangrijkste probleem ziet binnen de gemeente (subjectieve ver- keersveiligheid) RUIMTELIJKE Een stadshart met Heerlense bin- 2015 ONTWIKKELING verrassend/eigen- nenstadindex wijs karakter [1] (thema’s: stadskwaliteit, verdienvermogen, bereikbaarheid, vestigingsklimaat en arbeidsmarkt) ‘Een stad waar Vitale buurten waar Algemene Alle buurten sco- Heerlen totaal cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek mensen graag mensen zich thuis kwaliteit woonom- ren 6 of hoger 6,9 schikbaar voorjaar zijn’ voelen geving Vrieheide <6 2016 (5,5) (2013) Overlast Geen enkele Heerlen totaal cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek buurt hoger dan 3,1 schikbaar voorjaar 4 3 buurten >4 2016 (2013) Aantrekkelijker Leegstand van Afname 8,6% (2014) 12,5% (jan 2015) 2016 Locatus; bewer- maken van de hele winkelpanden king PBL (Plan- stad bureau voor de Leefomgeving) Leegstand van Afname 4,5% 4,6% 2015, cijfers Woonmonitor woningen (31-12-2013) (31-12-2014) beschikbaar okt. Provincie 2016 Migratiesaldo, Verhogen -250 (2014) minus 60 (voor- 2016 BRP (voorheen aantal mensen lopige cijfers over GBA) dat naar Heerlen 2015) verhuist minus aantal mensen die wegtrekken Duurzamer maken Aandeel LED- Verhogen 10,1% (2014) 17,9% (2016) Jaarlijks Beheer & Onder- van de hele stad straatlantaarns houd Energieverbruik Verlagen 3.533.318 kWh 3.471.790 kWh Jaarlijks Beheer & Onder- openbare ver- (2014) (schatting over houd lichting 2015) Aantal geluid- Verhogen 356 (jan. 2015) 366 (jan. 2016) Jaarlijks Stadsplanning gesaneerde woningen BESTUUR EN Versterken be- Transparantie Vergroten 19% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek DIENSTVERLE- stuurskracht gemeentelijke schikbaar voorjaar NING besluiten 2016 Waardering van Ten minste Rapportcijfer 7 cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek Heerlen door instandhouding (2013) schikbaar voorjaar eigen bewoners van rapportcij- 2016 fer 7 Krachtige cen- Buurtgericht werken Medeverantwoor- Vergroten 80% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek trumstad delijk voelen in de schikbaar voorjaar buurt 2016

213 PROGRAMMA EN EFFECT INDICATOR AMBITIE RESULTATEN (VOLGEND) BRON HOOFDDOEL MEETMOMENT Nulmeting Tussenmeting Aanwezigheid Vergroten 52% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek buurtorganisatie schikbaar voorjaar 2016 Voldoende Vergroten 43% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek vertegenwoordigd schikbaar voorjaar voelen door buur- 2016 torganisatie Tevredenheid over Tevredenheid Vergroten 690% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek dienstverlening gemeente- schikbaar voorjaar lijke dienstverle- 2016 ning[11] Tevredenheid Vergroten 8,8 (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek contact met de schikbaar voorjaar gemeente[12] 2016 De gemeente Vergroten 33% (2013) cijfers 2015 be- 2017 Burgeronderzoek komt afspraken schikbaar voorjaar na[13] 2016 Waardering Vergroten 6,4 / 2017 Ondernemers- ondernemer over (2015) peiling dienstverlening gemeente, algemeen Waardering Vergroten 6,1 / 2017 Ondernemers- ondernemer voor (2015) peiling afhandeling van vergunning Financiële gezonde Scores financiële Geen scores bij 1 x score kwets- 1 x score kwets- 2016 Begroting gemeente stresstest kwetsbaarheid baar (2013) baar (2016) Totaalbedrag Verhogen € 3.438.000 € 7.788.103 juni/juli 2016 Jaarrekening aan verworven (2013) (2015) (subsidievolgsys- subsidies teem in ontwikkeling; voor het eerst beschikbaar in 2016)

[1] Indicator nog in ontwikkeling [2] Doelgroep burgers met inkomen tot maximaal 110% minimumloon [3] Aantal aanvragen Individuele Bijzondere bijstand [4] Aantal aanvragen Individuele Bijzondere bijstand (LO) [5] Aantal aanvragen Kortingsregeling [6] Aantal aanvragen Maatsch. Participatie Kinderen (MPK) [7] Aantal aanvragen Langdurigheidtoeslag [7a] Vanaf 2015 is Langdurigheidstoeslag vervangen door Individuele Inkomenstoeslag [8] Indicator nog in ontwikkeling [9] Indicator nog in ontwikkeling als gevolg van lopende ontwikkelingen op gebied van jeugdzorg [10] Indicator nog in ontwikkeling als gevolg van lopende ontwikkelingen op gebied van jeugdzorg [11] Rapportcijfer (0 = zeer laag; 10 = zeer hoog). Dit betreft de direct aan PuZa gelieerde diensten (burger- zaken, vergunningen en klantcontacten (KCC)) [12] Zie 10 [13] Zie 10

214 7.2 Financiën per programma/kernthema/product

(zie volgende pagina)

215 4 0 7 4 0 2 -7 -5 -1 -1 -2 35 29 82 42 29 86 -10 -22 -50 -62 -10 151 188 139 139 -126 -408 -231 -305 -433 -647 -657 -358 -220 Afwijking 0 0 -2 -255 -476 -379 -747 -908 -401 -389 -868 -223 -205 -524 -763 2.844 2.844 -2.600 -1.623 -8.546 -2.077 -2.518 -1.338 -3.080 -8.289 -2.980 -3.334 -3.470 -13.282 -36.429 -14.201 -85.921 -83.077 -50.457 -11.478 Rekening 2015 -2 -29 -29 -290 -350 -383 -789 -913 -401 -382 -863 -222 -393 -526 -761 2.854 2.854 -2.681 -1.600 -8.315 -2.228 -2.468 -1.276 -3.079 -7.984 -3.066 -3.473 -3.609 -12.875 -36.436 -13.769 -85.274 -82.420 -50.100 -11.258 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 -2 -285 -383 -314 -413 -401 -382 -863 -222 -262 -276 -761 1.975 1.975 -2.524 -1.600 -9.185 -2.523 -2.435 -1.276 -3.079 -8.553 -2.909 -3.768 -3.195 -12.271 -36.142 -13.954 -84.151 -82.176 -48.727 -11.598 Saldo Prim. begroting 2015 0 3 0 0 1 0 0 0 2 50 88 39 21 57 86 15 98 91 -22 992 380 268 218 181 308 356 233 -186 -586 -147 -186 -654 1.745 1.559 1.411 Afwijking 0 0 0 1 0 0 2 50 15 86 15 138 923 160 664 173 181 456 862 153 3.666 3.586 1.118 2.125 2.993 1.584 1.437 1.050 3.666 5.627 6.861 1.525 1.729 16.757 20.422 Rekening 2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 50 75 62 884 738 103 446 479 554 3.852 2.593 2.103 3.579 1.731 1.169 1.050 3.852 4.216 7.516 1.169 1.496 15.011 18.863 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 75 12 898 110 500 103 446 481 556 446 2.657 3.079 1.731 1.169 8.602 2.657 1.008 5.413 1.169 11.259 Baten Prim. begroting 2015 1 0 2 -6 -8 -1 -1 -5 -5 29 29 57 -17 -91 176 564 147 -95 173 176 434 -175 -950 -447 -372 -288 -118 -268 -160 -485 -741 -217 -2.392 -2.216 -1.769 Afwijking 0 0 -2 -525 -822 -394 -390 -954 -223 -220 -765 -712 -822 -2.737 -4.332 -3.033 -4.616 -8.706 -1.984 -3.514 -3.182 -1.574 -1.511 -3.080 -8.469 -3.133 -4.859 -5.199 -14.206 -37.546 -15.064 -56.084 -18.339 Rekening 2015 -102.678 -103.499 -2 -29 -29 -350 -998 -395 -382 -863 -222 -393 -761 -769 -998 -2.731 -3.382 -3.016 -5.180 -8.418 -2.131 -3.396 -2.914 -1.576 -1.351 -3.079 -7.984 -3.128 -4.641 -5.105 -13.759 -37.174 -14.323 -54.315 -18.774 -100.286 -101.283 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 -2 -682 -395 -913 -382 -863 -222 -262 -276 -761 -766 -682 -2.524 -1.212 -4.680 -9.287 -2.131 -3.692 -2.881 -1.351 -3.079 -8.553 -2.921 -4.937 -3.641 -12.271 -36.252 -14.510 -92.753 -93.435 -49.734 -17.011 Lasten Prim. begroting 2015 Het Glazen Huis Het Glazen Algemene baten & lasten cultuur Bestemming progr. 1 ES Bestemming progr. Acquisitie Beleggingen/Deelnemingen Progr. 1 Beleggingen/Deelnemingen Progr. Economisch Beleid Arbeidsmarktbeleid Re-integratie/participatie Sociale Werkvoorziening Onderwijs- en Arbeidsmarktbeleid Onderwijsachterstandenbeleid Onderwijshuisvestingbeleid Voortijdig School Verlatenbeleid Voortijdig Algemene baten & lasten onderwijs Beleid Sporteducatie en Amateursport Sportaccommodaties Sportstimuleringsbeleid Beleid Beeldende Kunst en Bouwkunst Beleid Beeldende Kunst Musea/Oudheidkamers Monumenten Jaar van de Mijnen Jaar van Beleid Educatie en Amateurkunsten Beleid Podiumkunsten Culturele Evenementenbeleid Culturele activiteiten Glaspaleis Evenementen - Rekening 2015 per programma - kernthema product Programma 1: ECONOMISCHE STIMULERING Totaal Cultuur Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Bestemming Economische speer punten Bestemming Totaal Economische speerpunten Gerealiseerde resultaat Arbeidsmarkt Totaal Arbeidsmarkt Onderwijs Totaal Onderwijs Integraal sportbeleid Integraal Totaal Integraal sportbeleid Cultureel erfgoed Totaal Cultureel erfgoed Cultuur Bedragen x € 1.000

216 5 6 -4 -5 -0 99 17 48 41 -26 -10 -13 374 448 573 138 364 -13 374 -128 -357 -594 -482 -989 1.577 1.791 2.477 3.065 2.104 -1.343 Afwijking 0 0 0 -57 399 -420 -783 -311 -571 -112 -218 -218 -1.818 -3.423 -4.908 -5.103 -3.481 -2.870 -4.633 -3.459 -1.346 -17.401 -30.483 -12.426 -31.420 -14.853 -73.491 -36.282 -124.845 -124.845 Rekening 2015 -99 -56 -174 -437 -779 -307 -577 -250 -205 -374 -374 -205 -1.690 -3.871 -4.551 -4.509 -3.529 -2.875 -4.607 -3.823 -1.335 -18.977 -30.001 -14.217 -30.078 -14.894 -76.556 -35.293 -127.322 -126.948 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 -56 -179 -437 -779 -307 -577 -112 -205 -205 -1.690 -3.991 -5.236 -4.297 -3.447 -2.933 -4.249 -4.372 -1.335 -19.198 -31.601 -15.892 -28.658 -15.394 -79.531 -34.422 -129.552 -129.552 Saldo Prim. begroting 2015 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 -4 -2 41 93 13 27 41 628 129 171 752 292 -333 -299 -175 -501 -5.908 -5.908 -5.616 Afwijking 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 96 93 29 27 833 267 850 164 191 2.016 1.918 2.770 7.943 64.177 73.240 65.106 73.240 Rekening 2015 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 100 206 600 808 328 151 151 2.012 1.748 2.946 5.908 5.908 8.444 64.048 78.856 64.354 72.948 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 88 200 206 328 151 200 351 2.837 1.147 4.401 63.532 68.690 63.938 68.690 Baten Prim. begroting 2015 7 5 -2 -0 99 17 -55 -97 -10 -13 452 305 138 351 -13 -128 -485 -594 -485 -197 -711 1.910 1.966 6.282 6.282 8.093 3.566 1.812 -1.370 -1.029 Afwijking 0 0 0 -57 -434 -420 -783 -404 -600 -112 -218 -218 -1.818 -3.519 -5.103 -4.331 -2.870 -6.551 -3.623 -1.346 -69.085 -17.668 -32.499 -15.196 -31.448 -79.959 -81.434 -36.473 Rekening 2015 -198.085 -198.085 -99 -56 -380 -437 -781 -307 -905 -250 -205 -205 -1.690 -3.971 -4.509 -4.338 -2.875 -6.355 -3.974 -1.335 -6.282 -6.282 -68.600 -19.577 -32.014 -17.162 -30.078 -79.248 -85.000 -35.444 -206.178 -199.897 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 -56 -385 -437 -781 -307 -905 -112 -205 -205 -1.690 -4.191 -4.297 -3.447 -2.933 -5.396 -4.522 -1.335 -68.768 -22.035 -31.601 -15.980 -28.858 -79.332 -83.932 -34.772 -198.241 -198.241 Lasten Prim. begroting 2015 Kwijtschelding Belastingen Kwijtschelding Minimabeleid Reguliere Bijstand Reguliere Specifieke Bijstand Specifieke Schuldhulpverlening Alg. Baten & lasten P2 arm.bestrijding Bevorderen meedoen in de Samenleving Bevorderen Decentralisatie AWBZ-WMO Heerlen AWBZ-WMO Decentralisatie Decentralisatie AWBZ-WMO regio AWBZ-WMO Decentralisatie Gezondheidszorg Informatie en Advies Integratiebeleid Maatschappelijke Dienstverlening Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg Opvang Vrijwilliggerswerk, mantelzorg en inform. Zorg Vrijwilliggerswerk, mantelzorg WMO Individuele Voorzieningen Facilitaire Zaken Toegang 3D Toegang Zaken Facilitaire Algemene Voorzieningen Jeugd Algemene Voorzieningen Decentralisatie Jeugdbeleid Decentralisatie Openbare Jeugdgezondheidszorg Veiligheid, Jeugdreclassering en opvang Veiligheid, Integraal Ouderenbeleid Integraal Bestemming progr. 2 SI Bestemming progr. Bestemming Gerealiseerde resultaat Rekening 2015 per programma - kernthema product Programma 2: SOCIALE INFRASTRUCTUUR Armoedebestrijding Totaal Armoedebestrijding Meedoen & Zorg Totaal Meedoen & Zorg Integraal Jeugdbeleid Integraal Totaal Integraal jeugdbeleid Integraal Totaal Integraal Ouderenbeleid Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Bestemming Bedragen x € 1.000

217 4 5 0 -3 -2 65 92 14 14 85 -23 -56 -35 -74 645 -74 228 725 158 -793 -564 Afwijking -0 209 784 784 -842 -620 -618 -736 -218 -6.634 -1.107 -3.589 -3.637 -8.232 -6.046 -1.974 -17.292 -32.892 -14.497 -49.363 -48.579 Rekening 2015 -5 117 858 858 -839 -586 -632 -750 -218 -7.280 -1.111 -3.533 -3.702 -7.440 -6.275 -1.973 -17.269 -33.616 -13.933 -49.521 -48.664 Bijgest. begroting 2015 0 -59 118 294 294 -464 -422 -544 -695 -7.280 -1.092 -4.117 -3.281 -7.552 -6.651 -1.720 -17.268 -33.382 -14.203 -49.305 -49.011 Saldo Prim. begroting 2015 0 0 0 0 -0 42 20 86 11 10 21 -74 534 -74 215 333 542 548 -139 1.112 1.038 Afwijking 0 0 0 42 88 11 33 20 64 163 341 894 2.308 1.066 1.056 1.248 4.008 1.950 1.248 6.022 7.270 Rekening 2015 0 0 2 0 0 0 23 19 43 163 321 532 841 561 2.447 1.321 3.466 1.402 1.321 4.911 6.232 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 0 2 0 0 0 23 19 43 532 810 228 335 335 1.547 2.082 1.038 3.162 3.497 Baten Prim. begroting 2015 4 5 4 0 0 0 45 14 -56 -88 -45 603 116 -23 182 -442 -105 -953 -953 -1.008 -1.113 Afwijking -0 -858 -929 -631 -651 -756 -218 -463 -463 -6.677 -1.107 -3.752 -3.978 -9.288 -6.940 -2.038 -19.599 -36.900 -16.447 -55.385 -55.849 Rekening 2015 -5 -416 -841 -586 -655 -769 -218 -463 -463 -7.280 -1.111 -3.696 -4.023 -8.281 -6.835 -2.015 -19.716 -37.082 -15.335 -54.432 -54.895 Bijgest. begroting 2015 0 -59 -40 -40 -414 -466 -422 -567 -714 -7.280 -1.093 -4.117 -3.281 -8.362 -6.878 -1.762 -18.815 -35.464 -15.240 -52.467 -52.508 Lasten Prim. begroting 2015 Afval (Rd4) Afval Begraafplaatsen IBOR Riool Aanleg Riool Onderhoud Werk Derden Werk Alg. Baten & Lasten Progr. 3 schoon+heel Alg. Baten & Lasten Progr. Mobiliteit Openbaar Vervoer Parkeren Verkeersregeling Handhaving Veiligheid Leefomgeving Veiligheid Alg. Baten & Lasten Progr. 3 veiligheid Alg. Baten & Lasten Progr. Bestemming progr. 3 LO Bestemming progr. Rekening 2015 per programma - kernthema product Programma 3: LEEFOMGEVING Schoon en heel Totaal Schoon en heel Mobiliteit & Parkeren Totaal Mobiliteit & Parkeren Veiligheid Totaal Veiligheid Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Bestemming Bestemming Gerealiseerde resultaat Bedragen x € 1.000

218 0 1 0 -3 57 16 70 45 18 11 72 -16 -64 -13 -19 108 -16 108 -152 -121 1.337 1.337 1.395 -1.411 -1.411 Afwijking -5 -0 62 -38 -42 -42 -163 -683 -828 -361 -542 -149 -104 -381 1.026 1.026 -1.596 -1.080 -2.517 -1.791 -5.295 -2.517 -2.363 -9.191 -10.217 Rekening 2015 -5 -0 26 51 -220 -928 -699 -814 -341 -612 -150 -167 -101 -382 -150 2.437 2.437 -1.580 -3.854 -1.836 -5.173 -3.854 -2.435 -9.175 -11.612 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 0 -5 -0 56 -218 -701 -859 -341 -187 -101 -382 -990 -990 -1.425 -1.098 -1.171 -1.256 -4.592 -1.171 -1.927 -7.689 -8.679 Saldo Prim. begroting 2015 4 0 0 0 0 0 5 0 -7 -5 63 35 21 11 45 -64 -26 357 357 -693 -693 -295 -1.411 -1.411 -1.707 Afwijking 4 0 0 0 0 0 0 10 31 30 47 62 134 108 357 110 255 357 280 2.686 1.071 2.686 3.577 1.071 4.648 Rekening 2015 0 0 0 0 0 0 0 0 0 45 17 57 75 25 26 51 198 260 235 3.378 2.482 3.378 3.873 2.482 6.355 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 0 0 9 0 0 0 0 0 0 0 0 47 198 897 201 254 897 201 6.428 6.428 7.579 7.781 Baten Prim. begroting 2015 1 0 0 0 0 0 -8 57 16 70 71 27 -20 -77 -12 -16 -20 -152 -249 -117 -249 2.029 2.029 1.690 1.690 Afwijking 0 -5 -0 -45 -45 -163 -171 -683 -936 -542 -370 -399 -258 -134 -428 -399 -1.600 -1.080 -5.203 -1.822 -5.549 -5.203 -2.643 -13.794 -13.839 Rekening 2015 0 -5 -0 -45 -45 -220 -928 -172 -699 -859 -612 -358 -150 -242 -126 -408 -150 -1.580 -7.232 -1.893 -5.433 -7.232 -2.670 -15.485 -15.530 Bijgest. begroting 2015 0 0 0 0 -5 -0 -218 -142 -701 -869 -388 -187 -101 -382 -1.425 -1.098 -7.599 -2.153 -1.191 -4.846 -7.599 -2.824 -1.191 -15.269 -16.460 Lasten Prim. begroting 2015 - Bestemmingsplannen Gemeentegronden & Vandalisme Geo Dienstverlening & Projecten Geo Dienstverlening Incidentele Verkopen Kleine Landschappen Ruimtelijk Beleid Ruimtelijk Structuur & Haalbaarheid Wonen Alg. Baten & Lasten Progr. 4 fysieke leefomge 4 fysieke Alg. Baten & Lasten Progr. ving Herstructurering Centrum Bodembescherming Energie & Dubo Geluid Milieu Milieubeleid/-Programma Alg. Baten & Lasten Progr. 4 duurz.+milieu Alg. Baten & Lasten Progr. Bestemming progr. 4 RO Bestemming progr. Rekening 2015 per programma - kernthema product Programma 4: RUIMTELIJKE ORDENING Fysieke leefomgeving Fysieke Totaal Fysieke leefomgeving Herstructurering Totaal Herstructurering Centrum Totaal Centrum Duurzaamheid & Milieu Totaal Duurzaamheid & Milieu Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Bestemming Gerealiseerde resultaat Bestemming Bedragen x € 1.000

219 4 -5 -2 59 73 80 54 61 22 61 40 41 73 70 -19 -68 479 122 123 210 314 784 798 479 -639 -247 -161 -310 -567 -197 -128 1.750 1.278 Afwijking -97 -18 892 264 175 562 492 -304 -449 -487 -357 -174 -127 -487 4.863 7.651 1.600 6.249 4.863 -2.960 -2.349 -1.711 -3.958 -1.289 -7.596 -2.516 31.758 -6.979 -3.537 238.745 274.998 263.995 268.859 Rekening 2015 -92 -21 769 184 121 501 470 136 -143 -507 -560 -418 -722 -125 -560 4.384 7.337 1.560 6.446 4.384 -2.942 -2.102 -1.833 -3.890 -7.637 -1.877 31.548 -6.850 -3.606 236.995 274.214 263.197 267.581 Bijgest. begroting 2015 9 0 1 -21 -28 828 522 842 -928 -143 -507 -560 -484 -662 -125 -560 2.420 6.204 1.560 6.408 2.420 -1.851 -2.110 -1.778 -4.119 -6.697 32.143 -7.309 -4.168 238.497 279.036 266.998 269.417 Saldo Prim. begroting 2015 0 0 0 0 0 0 0 0 6 7 0 11 10 63 36 40 19 98 21 396 496 210 338 124 396 502 -173 -121 1.750 3.632 6.022 6.545 6.941 Afwijking 0 0 0 0 0 0 0 0 7 0 14 67 98 143 620 562 220 157 4.440 7.909 5.290 6.874 1.600 8.751 1.038 4.447 13.522 31.758 13.522 238.745 303.531 308.135 321.657 Rekening 2015 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 47 133 557 555 184 136 3.944 7.572 1.658 6.750 1.560 8.924 1.159 3.945 13.126 31.548 13.126 236.995 297.509 301.590 314.717 Bijgest. begroting 2015 3 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 3 0 47 884 607 184 9.015 4.040 6.194 1.658 1.560 8.924 2.731 9.015 4.041 32.143 238.497 293.429 297.474 306.489 Baten Prim. begroting 2015 4 0 0 0 -5 -2 84 59 73 80 48 15 24 84 73 -30 -23 -24 -21 122 123 162 -247 -171 -564 -691 -737 -149 -432 -3.941 -5.238 -5.746 -5.663 Afwijking 0 0 0 -97 -18 -58 -70 892 264 168 -447 -449 -487 -258 -577 -194 -487 -8.659 -2.974 -2.349 -1.711 -8.398 -5.464 -8.163 -2.501 -2.614 -8.634 -8.659 -7.136 -7.984 -28.533 -44.140 -52.799 Rekening 2015 0 0 0 -92 -21 -56 -85 769 184 120 -276 -507 -560 -235 -602 -173 -560 -8.743 -2.944 -2.102 -1.833 -7.834 -1.522 -7.472 -2.478 -1.877 -8.796 -8.743 -6.986 -7.552 -23.295 -38.393 -47.136 Bijgest. begroting 2015 8 0 0 0 0 11 -21 -29 -56 -85 842 -928 -143 -507 -560 -668 -662 -173 -560 -6.595 -1.854 -2.110 -1.778 -8.160 -1.657 -2.516 -9.429 -6.595 -7.313 -8.210 -14.394 -30.476 -37.071 Lasten Prim. begroting 2015 Bestemming progr. 5 B&D Bestemming progr. Bestuurlijke samenwerking Bestuurlijke Burgemeester en Wethouders Gemeenteraad en Commissies Gemeenteraad Ondersteuning College B&W Personeel en Organisatie Personeel Publieke Communicatie Publieke personeel Voormalig Buurtgericht Werken Algemeen Bestuur Algemene Baten & Lasten Huisvesting Juridisch Advies Dienstverlening Ondernemers & Burgers Dienstverlening Algemene Uitkeringen Belastingen Baten Beleggingen/Deelnemingen Progr. 5 Beleggingen/Deelnemingen Progr. Financiële Producten Geldleningen Gemeentearchief / Streekarchief Grondbedrijf Informatievoorziening Parkeren baten Parkeren Uitvoeringskosten belastingen Uitvoeringskosten Vastgoed Vastgoedmanagement Alg. Baten & Lasten Prog. 5 Profes. Totaal Middelen Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Bestemming Rekening 2015 per programma - kernthema product Programma 5: Bestemming BESTUUR EN DIENSTVERLENING Gerealiseerde resultaat Bestuurskracht Totaal Bestuurskracht Buurtgericht Werken Totaal Buurtgericht Werken Dienstverlening Totaal Dienstverlening Middelen Bedragen x € 1.000

220 4 -5 -2 59 73 80 54 61 22 61 40 41 73 70 -19 -68 479 122 123 210 314 784 798 479 7.3 Restant-investeringsbudgetten per programma 2015 naar 2016 -639 -247 -161 -310 -567 -197 -128 1.750 1.278

Afwijking Programma Totaal Realisatie Restant Totaal over Vrijval Vrijval Vrijval krediet 2015 2015 krediet te boeken investe- kapitaal- kapitaal- -97 -18 892 264 175 562 492 -304 -449 -487 -357 -174 -127 -487

4.863 2015 krediet ringen lasten lasten 7.651 1.600 6.249 4.863 -2.960 -2.349 -1.711 -3.958 -1.289 -7.596 -2.516 31.758 -6.979 -3.537

238.745 structureel incidenteel 274.998 263.995 268.859

Rekening 2015 va 2016 2016 Economische Stimulering 35.010.875 21.745.370 13.265.504 12.525.808 739.696 74.400 2.223.282 -92 -21 769 184 121 501 470 136 -143 -507 -560 -418 -722 -125 -560 4.384 7.337 1.560 6.446 Sociale infrastructuur 5.223.871 3.408.344 1.815.527 1.815.527 0 0 409.268 4.384 -2.942 -2.102 -1.833 -3.890 -7.637 -1.877 31.548 -6.850 -3.606 236.995 274.214 263.197 267.581 Leefomgeving 21.748.933 3.307.350 18.441.583 17.474.001 967.582 49.647 1.342.851

Bijgest. begroting 2015 Ruimtelijke ontwikkeling 9.224.112 5.650.719 3.573.393 1.939.397 1.633.995 184.356 733.053 9 0 1 Bestuur en dienstverlening 2.864.818 1.547.011 1.317.807 1.317.807 0 0 307.790 -21 -28 828 522 842 -928 -143 -507 -560 -484 -662 -125 -560 2.420 6.204 1.560 6.408 2.420 -1.851 -2.110 -1.778 -4.119 -6.697 74.072.609 35.658.795 38.413.814 35.072.541 3.341.273 308.402 5.016.244 32.143 -7.309 -4.168 238.497 279.036 266.998 269.417 Saldo Prim. begroting 2015 0 0 0 0 0 0 0 0 6 7 0 11 10 63 36 40 19 98 21 396 496 210 338 124 vrijval kapitaallasten 2016 structureel incidenteel 396 502 -173 -121 1.750 3.632 6.022 6.545 6.941 1. Onderwijshuisvesting 64.794 1.958.047

Afwijking 2. Riolen 47.105 1.168.160 0 0 0 0 0 0 0 0 7 0 14

67 98 3. Concern 196.503 1.890.038 143 620 562 220 157 4.440 7.909 5.290 6.874 1.600 8.751 1.038 Totaal 308.402 5.016.244 4.447 13.522 31.758 13.522 238.745 303.531 308.135 321.657

Rekening 2015 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0

47 In de begroting 2016 is reeds rekening gehouden met een voordeel van: 133 557 555 184 136 3.944 7.572 1.658 6.750 1.560 8.924 1.159

3.945 onderuitputting kapitaallasten 2016 793.000 13.126 31.548 13.126 236.995 297.509 301.590 314.717 Bijgest. begroting 2015 3 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 3 0 Extra voordeel 2016 1.293.541 47 884 607 184 9.015 4.040 6.194 1.658 1.560 8.924 2.731 9.015 4.041 32.143 238.497 293.429 297.474 306.489 Baten Prim. begroting 2015 4 0 0 0 -5 -2 84 59 73 80 48 15 24 84 73 -30 -23 -24 -21 122 123 162 -247 -171 -564 -691 -737 -149 -432 -3.941 -5.238 -5.746 -5.663 Afwijking 0 0 0 -97 -18 -58 -70 892 264 168 -447 -449 -487 -258 -577 -194 -487 -8.659 -2.974 -2.349 -1.711 -8.398 -5.464 -8.163 -2.501 -2.614 -8.634 -8.659 -7.136 -7.984 -28.533 -44.140 -52.799 Rekening 2015 0 0 0 -92 -21 -56 -85 769 184 120 -276 -507 -560 -235 -602 -173 -560 -8.743 -2.944 -2.102 -1.833 -7.834 -1.522 -7.472 -2.478 -1.877 -8.796 -8.743 -6.986 -7.552 -23.295 -38.393 -47.136 Bijgest. begroting 2015 8 0 0 0 0 11 -21 -29 -56 -85 842 -928 -143 -507 -560 -668 -662 -173 -560 -6.595 -1.854 -2.110 -1.778 -8.160 -1.657 -2.516 -9.429 -6.595 -7.313 -8.210 -14.394 -30.476 -37.071 Lasten Prim. begroting 2015 Bestemming progr. 5 B&D Bestemming progr. Bestuurlijke samenwerking Bestuurlijke Burgemeester en Wethouders Gemeenteraad en Commissies Gemeenteraad Ondersteuning College B&W Personeel en Organisatie Personeel Publieke Communicatie Publieke personeel Voormalig Buurtgericht Werken Algemeen Bestuur Algemene Baten & Lasten Huisvesting Juridisch Advies Dienstverlening Ondernemers & Burgers Dienstverlening Algemene Uitkeringen Belastingen Baten Beleggingen/Deelnemingen Progr. 5 Beleggingen/Deelnemingen Progr. Financiële Producten Geldleningen Gemeentearchief / Streekarchief Grondbedrijf Informatievoorziening Parkeren baten Parkeren Uitvoeringskosten belastingen Uitvoeringskosten Vastgoed Vastgoedmanagement Alg. Baten & Lasten Prog. 5 Profes. Totaal Middelen Gerealiseerde totaal saldo van baten en lasten Bestemming Rekening 2015 per programma - kernthema product Programma 5: Bestemming BESTUUR EN DIENSTVERLENING Gerealiseerde resultaat Bestuurskracht Totaal Bestuurskracht Buurtgericht Werken Totaal Buurtgericht Werken Dienstverlening Totaal Dienstverlening Middelen Bedragen x € 1.000

221 Activum Totaal plan- Realisatie Restant Totaal over Vrijval Vrijval kap. Vrijval kap. ning 2015 2015 krediet 2015 te boeken investe- lasten lasten krediet ringen structureel incidenteel Programma 1 Economische stimulering 102277 Inv. Thermenmuseum 35.000 3.098 31.902 31.902 0 0 1.117 Totaal Cultureel Erfgoed 35.000 3.098 31.902 31.902 0 0 1.117 101994 Verlichtingsplan +1, +2, +3 vvi 2011 20.939 20.939 0 0 0 0 0 102058 Publieksautom. & randapparatuur vvi 2015 31.000 31.000 0 0 0 0 0 102059 Publieksinrichiting div. vvi 2015 26.000 26.000 0 0 0 0 0 102119 Camerabewakingssysteem glaspaleis 80.000 78.367 1.633 0 1.633 220 0 102214 Innamerobot Schunck bibliotheek vvi 2014 32.266 29.811 2.455 0 2.455 437 0 102215 Herinrichting Centrale Hal glaspaleis 0 0 0 0 0 0 0 Totaal Cultuur 190.205 186.117 4.088 0 4.088 657 0 102003 Aanpassen velden voetbalaccommodaties 119.933 61.964 57.969 57.969 0 0 165.519 102053 Buitensportaccommodaties vvi 2015 71.800 71.800 0 0 0 0 0 102172 Hockeyveld Kaldeborn 1.228.259 1.207.314 20.945 20.945 0 0 98.600 102226 Extra kunstgrasveld toplaag en meubilair 52.489 26.405 26.084 0 26.084 2.652 0 102244 Extra kunstgrasveld 2 toplaag/meubilair 65.872 3.939 61.933 0 61.933 6.296 0 Totaal Integraal sportbeleid 1.538.353 1.371.422 166.931 78.914 88.017 8.948 264.119 102158 13.51TovercirkelConstrFoutStookrmt SCIOS 21.485 0 21.485 21.485 0 0 3.599 102224 OBS Tovercirkel Benzenraderwg inpass PSZ 142.500 0 142.500 0 142.500 19.238 0 102237 14.24 TovercirkelAanpVentilatieKlaslok 104.000 3.076 100.924 100.924 0 0 13.932 102291 15.17TovercirkelDislokVervAluBuitenkozij 128.500 0 128.500 128.500 0 0 17.348 102238 14.27aPiramideDisl AanpVentilatieKlaslok 83.000 3.076 79.924 79.924 0 0 11.097 102010 11.09bRegenboogKozijnen + toegangsdeuren 47.786 0 47.786 0 47.786 6.451 0 102012 11.18TarcisiusAanpas stookruimte cfSCIOS 12.676 0 12.676 0 12.676 1.711 0 102151 13.42MajellaConstrFoutStookrmt cfSCIOS 54.961 0 54.961 54.961 0 0 8.126 102152 13.43 RegenboogConstrFoutStookrmt SCIOS 23.282 0 23.282 23.282 0 0 3.865 102153 13.45RegenboogConstrFoutStookrmt cfSCIOS 24.457 0 24.457 24.457 0 0 4.008 102154 13.46Schacht+PiramideNeoVerbindTussGebou 3.483 3.483 0 0 0 0 0 102155 13.47Schacht Stookrmte Activit.BouwBesl 32.172 0 32.172 32.172 0 0 4.380 102159 11.12Eikenderveld AanpVentilatie klaslok 68.768 3.076 65.692 65.692 0 0 9.315 102160 11.13Windwijzer AanpVentilatie klaslok 97.239 3.076 94.163 94.163 0 0 13.159 102161 11.16Tarcisius AanpVentilatie klaslok 77.919 3.076 74.844 74.844 0 0 10.551 102162 11.19 Tarcisius AanpVentilatie klaslok 146.045 3.076 142.970 142.970 0 0 19.748 102163 11.22Martinus AanpVentilatie klaslok 124.693 3.076 121.617 121.617 0 0 16.865 102169 11.43Schakel AanpVentilatie klaslok 97.239 3.076 94.163 94.163 0 0 13.159 102170 11.45Schakel AanpVentilatie klaslok 49.449 3.076 46.373 46.373 0 0 6.707 102171 11.49St. Paulus AanpVentilatie klaslok 137.269 0 137.269 137.269 0 0 18.531 102232 14.16bGerardusMajelAanpVentilatieKlaslok 114.000 3.076 110.924 110.924 0 0 15.282 102233 14.17bRegenboogDislAanpVentilatieKlaslok 65.000 3.076 61.924 61.924 0 0 8.667 102234 14.19aSchacht Aanp ventilatie klaslok 113.000 3.076 109.924 109.924 0 0 15.147 102235 14.22Vlieger Aanp ventilatie klaslok 120.000 3.076 116.924 116.924 0 0 16.392 102236 14.23bFrans Postma AanpVentilatieKlaslok 104.000 3.076 100.924 100.924 0 0 13.932 102279 15.01Schakel vervangen dakbedekking 30.204 0 30.204 30.204 0 0 4.078 102283 15.05StPaulusVervangen houten kozijnen 58.439 0 58.439 58.439 0 0 7.889 102288 15.13Martinus Vervangen houten kozijnen 24.481 0 24.481 24.481 0 0 3.305 102290 15.16Windekind herstraten speelplaats 24.122 0 24.122 24.122 0 0 2.050 102293 15.22+23RegenboogDislokDak+HoutBuitenkoz 94.934 0 94.934 94.934 0 0 12.816 102294 15.25+26GerMajella Platdak+Pannedak 34.305 0 34.305 34.305 0 0 4.631 102301 Uitbr BS Postma PSZ Ukkepukkehut 261.727 267.824 -6.097 0 -6.097 -366 0 101650 BMV Molenberg Broederhuis 4.020.403 2.200.883 1.819.520 1.819.520 0 0 269.399 101989 BMV Molenberg Brede School 6.005.233 7.105.923 -1.100.690 -1.100.690 0 0 446.867 101983 BMV MSP 4.481.218 58.197 4.423.021 4.423.021 0 0 0 102041 Voorbereidkstn BMV MSP 0 296 -296 -296 0 0 0 102183 BMV MSP Grond 1.000.000 336.025 663.975 663.975 0 0 23.239 101986 Brede School Hoensbroek/Dem (=Aldenhof) 4.593.202 4.301.364 291.838 291.838 0 0 479.862 102002 Voorberk. Brede sch Hnsbr/Dem (Aldenhof) 0 4.445 -4.445 -4.445 0 0 22.654 102184 BMV Hoensbroek (Aldenhof) GROND 104.202 0 104.202 104.202 0 0 3.647 102218 BMV Hoensbroek Zuid Nieuwbouw -62.091 565.573 -627.664 -627.664 0 0 0 101982 Zonnewijzer Unilocatie aankoop gebouw 5.507.272 5.255.387 251.886 100.000 151.886 7.112 335.936 102015 11.33ZonnewijzerStookruimte cf SCIOS 17.219 0 17.219 0 17.219 2.325 0 102016 11.35ZonnewijzerStookruimte cf SCIOS 21.339 0 21.339 0 21.339 2.881 0 102086 12.18Griffel Aanpass Stookruimte cfSCIOS 43.663 0 43.663 0 43.663 5.894 0 102091 12.23dCatharina AanpStookruimte cfSCIOS 16.655 0 16.655 0 16.655 2.248 0 102094 12.29aZonnewijzerDslAanpStookruimcfSCIOS 22.339 0 22.339 0 22.339 3.016 0 102164 11.25 Hanssen AanpVentilatie klaslok 204.003 3.076 200.928 200.928 0 0 27.572 102167 11.36Griffel AanpVentilatie klaslok 58.600 0 58.600 58.600 0 0 8.050 102168 11.39Catharina AanpVentilatie klaslok 68.768 3.076 65.692 65.692 0 0 9.315

222 Activum Totaal plan- Realisatie Restant Totaal over Vrijval Vrijval kap. Vrijval kap. ning 2015 2015 krediet 2015 te boeken investe- lasten lasten krediet ringen structureel incidenteel 102187 Mgr Hanssenschool parkeervoorz Leerlverv 250.000 0 250.000 250.000 0 0 21.250 102220 Zonnewijzer Uniloc infrastr en speelplaa 150.000 0 150.000 0 150.000 10.554 0 102309 15.31 BuitenhofDislSchadeDoucheInvalidWC 60.000 0 60.000 60.000 0 0 8.100 102310 15.37 Buitenhof, Dak, CV, Plafonds 130.600 0 130.600 130.600 0 0 17.631 102245 Sportvloer Sintermeerten vanwege schade 33.557 5.931 27.626 0 27.626 3.729 0 102299 St Janscollege renovatie 4.000.000 30.190 3.969.811 3.969.811 0 0 5.943 Totaal Onderwijs 33.247.316 20.184.734 13.062.582 12.414.992 647.591 64.794 1.958.047 Totaal programma 1 Economische stimulering 35.010.875 21.745.370 13.265.504 12.525.808 739.696 74.400 2.223.282 Programma 2 Sociale infrastructuur 102356 Uitbreiding DNO ivm winterregeling 105.000 105.000 0 0 0 0 0 101939 Mutifunct Accomm Bekkerveld gebouwen 4.162.527 2.501.551 1.660.976 1.660.976 0 0 384.234 101987 Jongerenaccommodatie Heerlen Noord 706.345 616.247 90.098 90.098 0 0 22.778 102302 Jong.Acc.Heerlerbaan 250.000 185.546 64.454 64.454 0 0 2.256 Totaal Meedoen & zorg 5.223.871 3.408.344 1.815.527 1.815.527 0 0 409.268 Totaal Progr. 2 Sociale Infrastructuur 5.223.871 3.408.344 1.815.527 1.815.527 0 0 409.268 Programma 3 Leefomgeving 102024 Asfaltonderhoud de Beitel -93.813 -58.964 -34.848 -34.848 0 0 0 102180 Aanpak wortelopdruk 730.000 20.939 709.061 709.061 0 0 54.017 102102 Openbare Verlichting vvi 2014 armaturen 214.792 214.792 0 0 0 0 0 102103 Openbare Verlichting vvi 2015 armaturen 455.854 455.854 0 0 0 0 0 102107 Openbare Verlichting vvi 2015 masten 230.275 105.217 125.058 125.058 0 0 10.134 102133 Openbare Verlichting vvi 2016 armaturen 0 0 0 0 0 0 0 101948 Openbare speelvoorzieningen vvi 2014 1.833 1.833 0 0 0 0 0 102057 Openbare speelvoorzieningen vvi 2015 112.000 85.997 26.003 26.003 0 0 12.110 101436 GRP 06-10 (2008) Eikendermolenweg 0 0 0 0 0 0 0 101438 GRP 06-10 (2007) Drieschstraat 4.086.154 1.712.521 2.373.633 2.373.633 0 0 224.107 101440 GRP 06-10 (2009) Govert Flinckstraat 324.658 0 324.658 0 324.658 15.355 0 101778 BBB Drieschst+Burettest+G.Flinckstr+RZWI 199.016 126.458 72.558 72.558 0 0 55.483 101781 Corisberg bergbezinkbassin aanv 328.694 0 328.694 0 328.694 15.546 0 101783 GRP 06-10 (2006) Oliemolenstraat aanv 88.911 0 88.911 0 88.911 4.205 0 101938 Caumerbeek Zichtbaar Natuurlijk -172.648 62.880 -235.528 -235.528 0 0 25.507 102017 Caumerbeek oorsprong 2011 500.000 0 500.000 500.000 0 0 0 102018 Caumerbeek overname asfaltbuffers 2011 880.963 4.232 876.730 876.730 0 0 68.186 102019 Transportriool Caumerbeek 2013 349.638 63.438 286.200 286.200 0 0 27.517 102021 VVI riool 2012 1.250.000 0 1.250.000 1.250.000 0 0 75.000 102022 VVI riool 2013 365.000 0 365.000 365.000 0 0 21.900 102023 VVI riool 2014 2.386.328 -38.425 2.424.753 2.424.753 0 0 147.584 102076 VVI riool 2015 8.112.789 158.856 7.953.934 7.953.934 0 0 481.207 102112 Aanpak visvijvers 173.321 54.160 119.161 119.161 0 0 41.671 102278 Grachtvijver Kasteel Hoensbroek 200.000 0 200.000 0 200.000 12.000 0 101863 Verkeersregelsinstallaties vvi 2013 55.169 47.279 7.889 0 7.889 769 0 101946 Verkeersregelsinstallaties vvi 2014 60.000 60.000 0 0 0 0 0 102055 Verkeersregelinstallaties vvi 2015 300.000 92.713 207.287 207.287 0 0 26.005 101947 Bewegwijzering ANWB vvi 2014 25.000 7.571 17.430 0 17.430 1.772 0 102056 Bewegwijzering borden vvi 2015 25.000 0 25.000 25.000 0 0 3.375 102206 Automatisering palen centrum vvi 2014 320.000 0 320.000 320.000 0 0 43.200 Totaal Schoon en heel 21.508.933 3.177.350 18.331.583 17.364.001 967.582 49.647 1.317.001 101866 Hardware en portofoons vvi 2012 nr 2015 40.000 40.000 0 0 0 0 0 102075 Mobiele camera's (2 stuks) vvi 2015 110.000 0 110.000 110.000 0 0 25.850 102073 Parkeerapparatuur vvi 2015 65.000 65.000 0 0 0 0 0 102074 Software bonnetjes vvi 2015 25.000 25.000 0 0 0 0 0 Totaal Veiligheid 240.000 130.000 110.000 110.000 0 0 25.850 Totaal programma 3 Leefomgeving 21.748.933 3.307.350 18.441.583 17.474.001 967.582 49.647 1.342.851 Programma 4 Ruimtelijke ontwikkeling 102122 Klimaatbeheersing glaspaleis 800.000 0 800.000 800.000 0 0 68.000 102222 Nieuwe ambt huisv grond 0 15.062 -15.062 -15.062 0 0 0 102223 Nieuwe ambt huisv Casco -400.000 -1.244.916 844.915 844.915 0 0 0 102246 Ambt huisv Maankwartier geb GH grond 10.926 0 10.926 10.926 0 0 382 102247 Ambt huisv Maankwartier geb GH inbouw 729.699 435.509 294.190 294.190 0 0 89.908 102248 Ambt huisv Maankwartier geb GH casco cs 5.522.952 5.518.523 4.428 4.428 0 0 574.762 Totaal Fysieke leefomgeving 6.663.576 4.724.179 1.939.397 1.939.397 0 0 733.053 102108 MSP Allee 2.560.536 926.541 1.633.995 0 1.633.995 184.356 0 Totaal Herstructurering 2.560.536 926.541 1.633.995 0 1.633.995 184.356 0 Totaal programma 4 Ruimtelijke ontwikkeling 9.224.112 5.650.719 3.573.393 1.939.397 1.633.995 184.356 733.053

223 Activum Totaal plan- Realisatie Restant Totaal over Vrijval Vrijval kap. Vrijval kap. ning 2015 2015 krediet 2015 te boeken investe- lasten lasten krediet ringen structureel incidenteel Programma 5 Bestuur en dienstverlening 102173 Archief bewaarplaats 500.000 96.495 403.505 403.505 0 0 14.123 101899 GBA vvi 2012 naar 2015 153.000 29.996 123.004 123.004 0 0 34.905 101903 Automatisering concernprocessen vvi 2013 14.750 14.750 0 0 0 0 0 101965 Divizion vvi 2014 60.000 60.000 0 0 0 0 0 101901 Salaris- en personeelspakket vvi 2013 44.068 44.068 0 0 0 0 0 101972 Informatiesyst. BWT4all/OVX4all vvi 2014 100.000 14.509 85.491 85.491 0 0 22.992 102199 Vervanging telefooncentrale vvi 2015 250.000 0 250.000 250.000 0 0 50.417 102211 Personeelsinformatiesysteem vvi 2015 250.000 11.200 238.800 238.800 0 0 58.358 102269 Website Heerlen (www.heerlen.nl) 250.000 42.519 207.481 207.481 0 0 57.262 102324 PIT-werkplekken vvi 2015 432.000 350.553 81.447 0 0 0 102325 PIT-infrastructuur vvi 2015 347.000 505.555 -158.555 9.525 0 0 69.733 102326 PIT dataopslag vvi 2015 464.000 377.367 86.633 0 0 0 Totaal Middelen 2.864.818 1.547.011 1.317.807 1.317.807 0 0 307.790 Totaal programma 5 Bestuur en dienstverlening 2.864.818 1.547.011 1.317.807 1.317.807 0 0 307.790 Eindtotaal 74.072.609 35.658.795 38.413.814 35.072.541 3.341.273 308.402 5.016.244

224 7.4 Resultaten in cijfers Kernthema Veiligheid

Omdat veiligheid niet het exclusieve domein van de gemeente vormt hebben wij hieronder ook de belangrijkste gegevens op stadsniveau opgenomen van politie en brandweer, beknopt en zonder veel duiding, aangezien de meeste cijfers voor zich spreken.

Brandweer

Heerlen 954 (alle) incidenten 2011 2012 2013 2014 2015 67 binnenbranden 59 binnenband klein. 81 62 67 73 59 5 binnenbrand middel. 11 2 7 8 5 3 binnenbrand groot. 5 1 2 5 186 buitenbranden 114 buitenbrand klein 252 148 145 114 114 buitenbrand middel 2 1 buitenbrand groot 1 10 containerbrand 14 17 12 8 10 62 autobrand 66 49 69 75 62 hulpverleningen 75 liftopsluitingen, til-assisten- 31 35 45 59 75 ties, afhijsen patient (totaal van deze 3) beknellingen verkeersongeval 18 21 13 12 12 18 dienstverleningen (schoonma- 134 164 157 130 130 134 ken wegdek etc.) ongevallen met gevaarlijke 49 32 42 41 46 49 stoffen (incl. Pac meldin gas- lucht) waterongevallen 1 Overig (o.a. OMS A1, A2, 425 528 525 381 435 425 PAC, binnenbrand nacontrole, geplande acties politie) 1.205 1.052 914 961 956 Verschil t.o.v. jaar ervoor -153 -138 47 -5

OMS totaal 511 501 347 401 398 op tijd 435 441 203 207 199 te laat 58 40 15 28 26 niet tp 18 20 129 166 173

Politie

Heerlen 2011 2.012 2013 2014 2015 1.1.1. Diefstal/inbraak woning 878 657 615 535 470 1.4.6. Straatroof 37 32 32 39 23 1.4.7. Overval 19 19 11 22 10 1.4.3. Openlijk geweld (persoon) 48 36 28 29 24 1.4.4. Bedreiging 419 426 387 338 245 1.4.5. Mishandeling 520 534 513 471 369 1.1.2. Diefstal/inbraak box/garage/schuur/tuinhuis 234 187 196 267 240 1.2.1. Diefstal uit/vanaf motorvoertuigen 782 601 747 1.023 782 1.2.2. Diefstal van motorvoertuigen 308 289 252 256 287 1.2.3. Diefstal van brom- en snorfietsen 765 737 638 638 665 Totaal 4.010 3.518 3.419 3.618 3.115 2.7.1. Overlast 1.587 1.242 1.163 1.153 1.082 E33 Overlast door verward/overspannen persoon 628 444 506 437 445 E35 Melding overlast jeugd 712 644 475 581 439 Totaal 1.587 1.242 1.163 1.153 1.082

225 Bouw- en Milieuhandhaving

Aantallen controles Geraamd 2015 Gerealiseerd 2015 WABO vergunningen (bouw, gebruik, complexe asbestsloop) 370 350 Klachten en verzoeken om handhaving bouw, gebruik, asbest 150 176 Hennepruimingen met strijdigheid constructie 5 5 Actieve handhaving gebouwen met grote groepen mensen die gebrek hebben aan zelfredzaamheid - Kinderdagverblijven 10 11 - Kamerverhuurpanden 30 39 - Zorginstellingen 2 2 - Verpleeg- en verzorgingstehuizen 8 8 - Grote winkelcomplexen Woonboulevard 20 20 - Hotels en pensions 12 12 - Stookruimten in scholen 10 8 - AZC 1 1 WABO : milieutoezicht bedrijven door RUD 65 56 WABO: milieutoezicht bedrijven door gemeente 200 228 Milieuklachten en verzoekn om handhaving bedrijven en instellingen 75 80 Controle grote evenementen (geluidbegrenzingen) 10 10 Controles Drank- en Horecawet 250 234 Evenementencontroles DHW (art. 35 DHW) 10 17

Flexteam

Kengetallen Flexteam Geraamd 2015 Gerealiseerd 2015 Controles Flexteam 100 116 Waarschuwingen 13B Opiumwet aantreffen hennep/plantage 100 92 Sluitingen aantreffen hennep 15 26 Sluitingen aantreffen harddrugs 15 20 Waarschuwingen 174a Gemeentewet overlast 25 12 Handhavingsprocedures horeca 50 43 Advisering vergunningsaanvragen horeca/escort/seksinrichtingen/LMV 90 87 BIBOB procedures 20 14 Aantal panden in analyse Bestuurlijke Aanpak Georganiseerde Criminaliteit 200 125

Het aantal panden dat in 2015 is besproken in het kader van de Bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit is aanzienlijk minder dan geraamd. Voornaamste reden daarvan is een daling van het aantal aanmeldingen door de diverse partners. In 2016 zal daarom worden geinvesteerd in kennisdeling met betrekking tot de mogelijkheden van de bestuurlijke aanpak.

Handhaving openbare ruimte

Kengetallen handhaving openbare ruimte Geraamd 2015 Gerealiseerd 2015 Mulderfeiten 4.000 3.697 Fiscaal 4.500 6.780 Bestuurlijke strafbeschikking 350 45

Overlasmedingen (prioriteiten in MBP 2015-2018) - Hondenoverlast 250 135 - Illegaal storten 600 742 - Parkeeroverlast 950 1.078 - Jeugdoverlast 180 196 - Geluidsoverlast 180 220

Wat in bovenstaande cijfers opvalt is dat het aantal bestuurlijke strafbeschikkingen is in 2015 ruim onder het verwachte aantal van 350 gebleven.

226 Dit is het gevolg van het feit dat ook in 2015 het Project Heerlen-Schoon bij constatering van overtredingen in verband met de bewijslast bij voorkeur wordt gekozen voor bestuursrechterlijke handhaving in plaats van een strafrechtelijke afhandeling. Gevolg hiervan is dan dat er minder strafbeschikkingen zijn uitgeschreven.

Veiligheidshuis Heerlen

Kengetallen veiligheidshuis Geraamd 2015 Gerealiseerd 2015 Integrale aanpak (daadwerkelijk geprioriteerd) 130 98 Integrale aanpak bijvangst (=familieleden, partners) 38 7 Huisverboden 29 20 Zorgcasus overleg huiselijk geweld (vervallen) 263 Volgcasus overleg (nieuw) 39 Triage tafel (geweld in afhankelijkheidsrelaties) (nieuw) 87 Mutaties Politie huiselijk geweld 717 1233 BIJ-cliënten (Bestuurlijke Informatie Justitiabelen) 20 22 Nazorg ex-gedetineerden *) 300 325 Nazorg ex-gedetineerden meervoudige problematiek 47 52 Trajectberaden jeugd 1 3 Top X (nieuw) 5 Totaal aantal personen 1.547 1.868 *) De definitieve nazorgcijfers (uitstroom detentie) worden door V&J aangeleverd en zijn pas medio maart beschikbaar.

227 228 7.5 Begrippen en afkortingen

3 D’s 3 decentralisaties 3 O’s Overheid, ondernemers en onderwijs

A APG Algemene Pensioen Groep AVA Algemene Vergadering van Aandeelhouders AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten AZC Asielzoekerscentrum

B BOA Buitengewoon Opsporingsambtenaar BBV Besluit Begroting en Verantwoording BBZ Besluit Bijstandverlening Zelfstandigen BIBOB Wet Bevordering integriteitbeoordelingen door Openbaar Bestuur BIJ Bestuurlijke Informatie Justitiabelen BNG Bank Nederlandse Gemeenten BMV Brede Maatschappelijke Voorziening BSGW Belasting samenwerking Gemeenten en Waterschappen BSW Beleidsplan Stedelijk Watermanagement BUIG Wet Bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten BZK Ministerie van Binnenlandse Zaken

C CAK Centraal Administratie Kantoor CBL Cross Border Leases CBS Centraal Bureau voor de Statistiek COA Centraal Orgaan opvang asielzoekers COELO Centrum voor onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden

D DIFTAR Gedifferentieerde tarieven (afvalstoffenheffing) DNO Dag en Nacht opvang DVO Dienst Verleningsovereenkomst

E ECB Europese Centrale Bank EFRO Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling EMU Economische en Monetaire Unie ESF Europees Sociaal Fonds

F Fido Financiering decentrale overheden FTE Fulltime-equivalent

G GBRD Gemeenschappelijke Belasting- en Registratiedienst GFT Groente, Fruit en Tuinafval GGD Geneeskundige gezondheidsdienst GGZ Geestelijke Gezondheidszorg GHOR Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen GMS Grasbroek, Musschemig en Schandelen GOB Grensoverschrijdend Bedrijventerrein GRP Gemeentelijk Rioleringsplan

229 I IBA Internationale Bau Austellung IBOR Integraal Beheer Openbare Ruimte ICT Informatie en communicatie technologie ID/WIW In- en Doorstroom/Wet Inschakeling Werkzoekenden IMAH Integraal Maatschappelijk Accommodatiebeleid Heerlen IOAZ Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte gewezen Zelfstandigen IOAW Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte werkloze Werknemers

J JOGG Jongeren Op Gezond Gewicht

K KBL Stichting Kredietbank Limburg

L LED Limburg Economic Development LIOF Limburgse ontwikkelings- en investeringsmaatschappij

M MAB Multifunctionele Accommodatie Bekkerveld MAHHL Euregionaal samenwerkingsverband tussen Maastricht, Aken,Hasselt, Heerlen en Luik MBO Middelbaar Beroeps Onderwijs MBP Meerjarig Bestuurlijk Programma MSP Meezenbroek, Schaesbergerveld en Palemig MVO Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

O OMG Outlaw Motorcycle Gang OZB Onroerende Zaak Belasting

P PALET Parkstad Limburg Energie Transitie PgB Persoons gebonden Budget POL Provinciaal Omgevingsplan Limburg

R RD4 Reinigingsdiensten RIEC Regionaal informatie en experticecentrum RIMO Instelling voor Opvang, Zorg en Activering RMC Regionaal Meld- en Coördinatiepunt ROC Regionaal Opleidings Centrum RUD Regionale Uitvoeringsdienst

S SPV Special Purpose Vehicle SROI Social Return on Investment SSC Shared Services Centrum SVB Sociale Verzekeringsbank

T TOBW Team Opvang en Beschermd Wonen Tripool Samenwerkingsverband tussen Heerlen, Sittard-Geleen en Maastricht

U UWV Uitkeringsorgaan Werknemers Verzekering

230 V VEGAL Vereniging van Gemeenten Aandeelhouders in Limburg Veiligheidshuis Een keten breed samenwerkingsverband, tussen zowel justitiële als niet-justitiële partners.

VNG Vereniging van Nederlandse Gemeenten VO Voortgezet onderwijs VSV Voortijdig School Verlaten VTH Vergunningverlening Toezicht en Handhaving VVE Voor- en vroegschoolse educatie

W WABO Wet algemene bepalingen omgevingsrecht WAP WijkActiePlan WFA Werkgroep Financial Audit WGR Wet Gemeenschappelijke Regelingen WIW Wet Inschakeling Werkzoekenden WML Watermaatschappij Limburg WMO Wet Maatschappelijke Ondersteuning WNT Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector WOZ Waardering Onroerende Zaken WOZL Werkvoorzieningsschap Zuid-Limburg WSP Werkgevers Service Punt WSW Wet Sociale Werkvoorziening WTC World Trade Centre WWB Wet Werk en Bijstand

231 232