'Een Pijplijn Voor 300 Megawattpiek Zonneparken'

DECEMBER 2016 | JAARGANG 7 | NUMMER 4

Politiek Den Haag verdeeld over behoud salderingsregeling vanaf pagina 16

CdTe-paneel wint terrein: ‘20 procent marktaandeel denkbaar’ vanaf pagina 32

Exasun breidt productiecapaciteit Haagse zonnepanelenfabriek uit naar 50 megawattpiek vanaf pagina 41

Wirsol rondt bouw Sunport Delfzijl (30 megawattpiek) af: ‘Een pijplijn voor 300 megawattpiek zonneparken’ vanaf pagina 14 INHOUD WIRSOL RONDT BOUW

sinds SUNPORT DELFZIJL AF: ‘Een pijplijn voor 300 mega- 2004 wattpiek aan zonneparken’ 14

POLITIEK MAAKT ZICH OP De noodzaak van een bewustwordingscampagne VOOR VERKIEZINGEN: Afgelopen maand bracht ik met mijn oudste Grote verdeeldheid over zoon een bezoek aan de oogarts. Nu hij behoud salderingsregeling 16 voor het eerst enkele dagen op de basis- Uw succes is school heeft doorgebracht, brak het moment aan voor zijn jaarlijkse oogmeting bij CDTE-ZONNEPANEEL WINT de GGD. Die stuurde ons voor een controle LANGZAAM TERREIN: door naar de oogarts in het ziekenhuis. ‘20 procent marktaandeel op onze uitdaging zakelijke markt is haalbaar’ 33 In het ziekenhuis viel mijn oog op de bewustwordingscampagne ‘3 goede vragen’ www.natec.nl voor patiënt én zorgverlener’. Het uitgangs- ZONNE-ENERGIE WORDT punt? De 3 goede vragen helpen om zaken NOG GOEDKOPER 23 goed op een rijtje te krijgen voordat beslis- singen over iemands zorg genomen worden. zonnepanelen Die drie vragen luiden: Wat zijn mijn moge- BAARSMA NIEUWE VOORZITTER lijkheden? Wat zijn de voordelen en nadelen HOLLAND SOLAR:  van die mogelijkheden? Wat betekent dat in ‘Behoefte aan krachtdadige mijn situatie? Samen zetten arts en patiënt en stimulerende overheid’ 25 Alle topmerken zo de mogelijkheden op een rijtje. Tijdens onder 1 dak mijn gesprek met de arts besefte ik dat een eventuele verandering van de salderingsrege- CHINEES ADPV DOET ling ook een juiste uitleg behoeft. Want een ONDERZOEK BIJ SOLLIANCE: eventuele wijziging hoeft niet per defi nitie ‘Fabrikanten helpen met opstarten  nadelig te zijn, zeker niet als er een alterna- massaproductie dunne film’ 30 omvormers tief stimuleringsinstrument komt. Vandaag besteld, morgen in huis Vooralsnog lijkt de sector de gedachte HOE IS HET NU MET? SOLAYTEC! ‘there’s no such thing as bad publicity’ niet ‘Het doel is jaarlijks 20 tot te geloven. Iedereen lijkt zijn hart vast te 30 machines te verkopen’ 21 houden voor een mogelijke wijziging van  de salderingsregeling. Zou het niet veel logischer zijn als wij als sector met een bewust- GRENS VAN 100 MEGAWATTPIEK Scherpe wordingscampagne de consument actief COLLECTIEVE PV IN ZICHT: prijzen gaan opzoeken? De consument heeft recht ‘Burgerkapitaal als hefboom op juiste informatie. Want voordat deze constructie een besluit neemt of hij zonnepanelen wil om banken over de streep aanschaffen, moet hij wel weten waarover te trekken’ 35  hij een besluit neemt. Het stellen van de juiste vragen helpt daarbij. Het is dan ook ENERGIEBELASTING BELANGRIJK Persoonlijke aan de sector – waaronder pv-fabrikanten, pv-groothandels, brancheverenigingen als OBSTAKEL VOOR GROEI ondersteuning UNETO-VNI, Salo en Holland Solar – om ZONNEWARMTE 45 installateurs te helpen en indien nodig te coachen en te trainen om 3 goede vragen te 50 stimuleren en de dialoog met de consument SM JAAROVERZICHT 2016 GROOTHANDEL IN SOLAR & LED aan te gaan. Als wij met zijn allen die goede uitleg weten te geven, dan weet ook de COLETTI OVER NIEUWE consument dat het wel snor zit! Natec De Grote Beer 9 t +31(0)73 684 0834 GENERATIE ZONNECELLEN: 5215 MR ’s-Hertogenbosch e [email protected] ‘Binnen nu en één jaar toe naar Edwin van Gastel Nederland i www.natec.nl Uitgever en hoofdredacteur Solar Magazine 24 procent rendement’ 53

SOLAR MAGAZINE | december 2016 3 Meeste geklikt in Ook tweede ronde SDE+ dubbel overtekend, INTER onze nieuwsbrief 2.439 megawattpiek zon-pv aangevraagd

1. Video: storm blaast Voor de tweede ronde van de SDE+- 120 zonnepanelen van het dak regeling 2016 is 11,5 miljard euro subsidie Bij het Vlaamse bedrijf Van Lae- aangevraagd, terwijl slechts 5 miljard euro them, gevestigd in Sint-Pieters- beschikbaar is. Er is 2.439 megawatt aan GCL gaat pv-project van 1 gigawattpiek Carports met 15.296 zonnepanelen China verlaagt 2020-zonnepanelendoel Leeuw, zijn tijdens de storm van dit subsidie voor zonnepanelen aangevraagd. realiseren bij Tsjernobyl op Airport Weeze met 40 gigawattpiek weekend circa 120 zonnepanelen In de tweede en laatste ronde van de GCL System Integration Technology Op parkeerterrein P2 van Airport Weeze, China heeft zijn 2020-doel als het gaat van het dak gewaaid. Het een en SDE+ in 2016 zijn 4.726 aanvragen voor (red. een dochterbedrijf van GCL) gaat in Duitsland, aan de grens met Limburg, om geïnstalleerde zonnepanelen met ander is vastgelegd door een lokaal hernieuwbare energieprojecten ingediend, op de plek waar in 1986 de kernramp van zijn 1.350 van de parkeerplaatsen voor- 20 procent verlaagd. In plaats van 150 aanwe zige bewakingscamera. waarvan 4.458 aanvragen voor zonne- Tsjernobyl plaatsvond met een consor- zien van carports met zonnepanelen. In gigawattpiek wil het land in dit jaar nu energie. Hieronder zijn 27 zonthermische tium van bedrijven een pv-project van 1 totaal zijn 15.296 zonnepanelen geplaatst, 110 gigawattpiek pv-vermogen herbergen. 2. Herbert Gloudemans projecten die goed zijn voor een vermogen gigawattpiek realiseren. goed voor 4,05 megawattpiek. De on- Het verlaagde doel is bevestigd door de (Gloudemans Solar) overleden van 30 megawattth. Begin volgend jaar zal langs geopende parkeerplaats P2 is ook National Energy Administration (NEA). De politie Uden maakt eind okto- volgens minister Kamp bekendgemaakt Denemarken neemt ’s werelds grootste volledig omheind, de inritten zijn voor- Kanttekening is dat het om een mini- ber melding van het overlijden van worden welke projecten een subsidietoe- zonnewarmtepark in gebruik zien van videobewaking en in het donker mumtarget gaat, waardoor het doel over- Herbert Gloudemans. De onderne- kenning hebben ontvangen. Als het even meezit neemt Denemarken zorgt de led-verlichting van de carport schreden kan worden, net zoals dit in het mer werd sinds half oktober ver- nog dit jaar het grootste zonnewarm- voor een hoger niveau van veiligheid. verleden veelvuldig het geval is geweest. mist. De politie meldt het lichaam tepark ter wereld in gebruik. Het park van Herbert Gloudemans levenloos krijgt 156.694 vierkante meter aan zon- McKinsey: ‘In 2040 wereldwijd Bouw Apple Campus 2: 50 procent aangetroffen te hebben. Netbeheer Nederland: ‘Problemen door necollectoren. Het park, dat in opdracht 21 gigawattpiek zonnepanelen’ zonnepanelen geplaatst van de stad Silkeborg gebouwd wordt, De komende 20 jaar moet 200 miljard De bouw van de Apple Campus 2 vordert 3. Kamp: ‘Evaluatie salderingsregeling zonnepanelen te verwaarlozen’ telt in totaal 12.436 zonnecollectoren. euro extra geïnvesteerd worden in duur- momenteel snel. Op het nieuwe hoofd- gestart en in 2016 afgerond’ zame energie. Dit stelt onderzoeksbureau kwartier dat Apple in Cupertino aan het Minister Kamp heeft tegen de De problemen die zich hebben voorgedaan volgens het Productie Installatie Register Aandeelhouders Tesla stemmen in McKinsey in een nieuw rapport waarin bouwen is, is inmiddels 50 procent van de verwachting in de evaluatie van in het Groninger ‘aardbevingsgebied’, waar minstens 21.000 pv-installaties in Gronin- met overname SolarCity ook de Nederlandse energiehuishouding meer dan 60.000 aan te brengen zonne- de salderingsregeling al in gang veel huishoudens de financiële compensatie gen zijn (en waarschijnlijk meer). Natuurlijk De aandeelhouders van Tesla, fabrikant onder de loep wordt genomen. Om het panelen geplaatst. Apple is al 2 jaar bezig gezet.Hij is van plan de evaluatie van de NAM hebben benut om zonnepane- is elk probleem er een te veel en is het ver- van elektrische auto’s en energieopslag- elektriciteitsnetwerk voor 80 procent op met het nieuwe kantoor dat 12.000 mede- dit jaar te voltooien. De minister len te laten installeren, zijn te verwaarlozen. velend voor de betrokken bewoners, maar systemen, hebben ingestemd met de over- hernieuwbare energie te laten draaien, zou werkers gaat huisvesten en in de loop van heeft opnieuw bevestigd dat mocht Netbeheer Nederland stelt: ‘Netbeheerder met een “foutpercentage” van nog geen 2 name van SolarCity, Amerika’s grootste volgens McKinsey een mix van 33 giga- 2017 open moet gaan. de regeling wijzigen, er ‘een nette Enexis ontving deze zomer om precies promille is er vanuit macroperspectief geen aanbieder van zonnepanelen. Tesla neemt wattpiek windmolens en 21 gigawattpiek overgangsregeling’ komt. te zijn 38 van deze meldingen, terwijl er reden tot bezorgdheid.’ SolarCity over voor 2 miljard dollar, zonnepanelen kunnen werken. Het Tesla lanceert gebouwgeïntegreerde nadat 85 procent van de aandeelhouders zou gaan om 63 miljoen zonnepanelen, zonnedakpannen voor consumenten 4. ‘Vervang salderingsregeling door instemde met de overnameplannen. volgens de McKinsey-onderzoekers goed Tesla heeft een opmerkelijke move feed-in tarief’ voor 120 vierkante kilometer en ongeveer gemaakt: het bedrijf heeft een gebouw- De huidige salderingsregeling moet Suntech, Jinko Solar, Tussenbalans SDE+ Total gaat 5.000 tankstations van een derde van het huidige dakoppervlak. geïntegreerd zonne-energieproduct vervangen worden door een feed-in zonnepanelen voorzien gelanceerd, te weten een zonnedakpan. tarief dat op termijn afgebouwd kan Risen Energy, JA Solar 2014: 190,3 van 882,6 Total start een programma om 5,000 van BayWa r.e blijft op overnamepad Er komen vier verschillende kleurstijlen worden. Dit stelt Energy Storage zijn tankstations in de komende 5 jaar Het Duitse BayWa r.e. blijft op over- beschikbaar. Volgens topman Elon Musk NL in het gepresenteerde Nationaal en Phono Solar uit megawatt zon-pv van zonnepanelen te voorzien. In ieder namepad en neemt een Australisch is de zonnedakpan bestand tegen elk Actieplan Energieopslag dat een geval 800 van deze stations bevinden solar bedrijf over, te weten Solarmatrix. weertype, inclusief heftige hagel. groot aantal actiepunten en be- joint undertaking gebouwd zich in Frankrijk. “De totale hoeveelheid In maart van dit jaar werd bekend dat leidsvoorstellen bevat om de uitrol zonnepanelen die geplaatst wordt is goed BayWa r.e. het Luxemburgse bedrijf IEA: wereldwijd dagelijks 500.000 van energieopslag in Nederland te De Europese Unie heeft bevestigd dat Op basis van onderzoek van gegevens (red. voor 200 megawattpiek. Met het project Solar-Center overnam, dat ook op de zonnepanelen geïnstalleerd stimuleren in de komende jaren. Suntech, Jinko Solar, Risen Energy, JA peildatum oktober 2016) van RVO.nl over is een investering van 300 miljoen dollar Nederlandse markt actief is. De overna- In de nieuwste editie van het ‘Medi- Solar en Phono Solar (Sumec) per 16 de SDE+-regeling concludeert de redactie gemoeid. Total beschikt over ruim 16.000 me van Solarmatrix is volgens het bedrijf um-Term Renewable Market Report’ 5. Gecrowdfunde pv-groothandel november officieel uit de joint undertaking van Solar Magazine dat 14 procent van de tankstations. Hoeveel van de 350 tanksta- een stap in de verdere uitbreiding op het voorspelt het Internationaal Energie- Anker NRG failliet zijn gezet. Enkele bedrijven hadden zelf beschikkingen uit 2014 vervallen is. Het tions in Nederland zonnepanelen krijgen zuidelijk halfrond. agentschap (IEA) dat er in 2021 13 Zonnepanelengroothandel Anker eerder al wereldkundig gemaakt dat zij de betreft een vermogen van 120,12 mega- is nog onduidelijk. procent meer duurzame energiesystemen NRG, dat handelt onder de naam Europese Unie vrijwillig hadden gevraagd wattpiek. Hiermee is het aantal beschikkin- Frankrijk kondigt tender voor zullen zijn dan tot op heden gedacht. De van Ankerzon, is door de rechtbank om uit de overeenkomst gezet te worden. gen uit 2014 dat verlopen is sinds de vorige 3 gigawattpiek zonnepanelen aan nieuwste voorspelling is vooral een stuk in Den Haag failliet verklaard. De Europese Unie zette afgelopen augustus update van afgelopen zomer met 2 procent Frankrijk heeft een tender aangekondigd rooskleuriger door het recordjaar 2015 Het bedrijf haalde eerder dit jaar in 2 fases ook al een groot aantal bedrijven (red. goed voor ruim 45 megawattpiek) voor de uitrol van 3 gigawattpiek aan zon- waarin 153 gigawatt aan hernieuwbare nog 200.000 euro kapitaal op, een uit de joint undertaking. Het ging toen om toegenomen. Uit de analyse blijkt dat tot op nepanelen. De tender bestaat uit 6 rondes energiesystemen werd verwelkomd, bedrag dat overigens nooit werd Lerri Solar, DelSolar, CNPV, Motech en heden 190,28 megawattpiek zonnestroom- van 500 megawattpiek; de eerste eindigt op oftewel 500.000 zonnepanelen per dag. uitgekeerd door crowdfundings- Xian Longi en om Ningbo Osda, Ningbo projecten aan SDE+-beschikkingen uit 1 februari 2017. Frankrijk heeft overigens platform Kapitaal op Maat. Qixin en Shandong Linuo. Bij deze laatste 3 2014 gebouwd is. Inmiddels zijn er ook al 29 de ambitie om in 2023 over 20 gigawattpiek bedrijven speelden Nederlandse bv’s om de projecten met een SDE+-subsidie uit 2016 aan zonnepanelen te beschikken. importheffingen te omzeilen een cruciale rol. gebouwd, goed voor 2,91 megawattpiek.

4 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 5 De uitvoering van het project is gereali- Zonnegilde heeft 2.360 zonnepanelen seerd door Groenpand. geplaatst bij de kaasfabriek in Rouveen. De coöperatieve zuivelfabriek bestaat al meer Sportcomplex De Rietlanden in Lelystad dan 100 jaar. is uitgerust met 1.410 zonnepanelen. De zonnepanelen zijn geplaatst met Beter Duurzaam heeft de plaatsing van SDE+-subsidie uit 2014. 1.270 zonnepanelen op 2 panden van Contest Yachts uit Medemblik afgerond. Draaistroom Nederland heeft in de Het project is gerealiseerd met SDE+- gemeente Veghel een installatie van 2.200 subsidie uit 2014. zonnepanelen gerealiseerd voor het Collegepark Zwijsen. Wocozon gaat starten met zijn eerste zon- nestroomproject in de provincie Noord- In Kampen zijn op het dak van Asia Holland: de installatie van 9.000 zonnepa- Express Food 1.638 zonnepanelen ge- nelen op 1.000 sociale huurwoningen. plaatst. Zonnegilde plaatste het pv-systeem dat een SDE+-beschikking uit 2014 kent. In opdracht van de gebroeders Van Kessel, eigenaren van de panden aan de Lidl heeft zijn nieuwe, zesde distributiecen- Materialenweg–NCB-weg in Best, is op De Universiteit van Amsterdam en de trum in gebruik genomen. Het gebouw in het bedrijvencomplex Bestpoort een start Hogeschool van Amsterdam hebben op Waddinxveen is onder meer voorzien van gemaakt met de plaatsing van 2.400 zon- 11 gebouwen in totaal 2.183 zonnepane- 4.000 zonnepanelen. nepanelen. len geplaatst. Zonnegilde heeft de installatie van 1.316 Stiwa heeft met SDE+-subsidie 1.702 Pluimvee- en varkensbedrijf Rijkers uit zonnepanelen bij Schouten Logistics zonnepanelen in gebruik genomen. Vessem heeft 2.277 zonnepanelen in Equipment in Kampen gerealiseerd. De De zonnepanelen liggen op de gebouwen gebruik genomen. De zonnepanelen van zonnepanelen zijn geplaatst met een Wasbeek, De Tulp en De Korf. Canadian Solar zijn geïnstalleerd door Zon- SDE+-beschikking. nepanelen op het dak. Alcoa/Kawneer, fabrikant van gevels, Energiecoöperatie BRES heeft via het krijgt 4.200 zonnepanelen op het dak. Bij de kooltelers Gebroeders Kos in het crowdfundingsplatform Zonnepanelen- Het bedrijf is gevestigd in Harderwijk op Noord-Hollandse Oudkarspel zijn medio Delen voldoende geld opgehaald voor bedrijventerrein Lorentz-Oost. november 1.892 zonnepanelen van 1.100 zonnepanelen op De Nieuwe Veste Autarco geplaatst met SDE+-subsidie. in Breda. Op de daken van 5 gebouwen van onder- wijsinstelling Singelland worden in totaal Zonnegilde gaat in de komende periode F&S Solar, de Nederlandse dochter van het 1.784 zonnepanelen geplaatst. Dit zal nog eens 25.000 zonnepanelen plaatsen gelijknamige Duitse moederbedrijf, heeft gebeuren met SDE+-subsidie uit 2014. in de gemeente Kampen; het merendeel in Brunssum een zonnepanelenpark van wordt geplaatst bij 2 bedrijven, te weten de 2.100 zonnepanelen gerealiseerd. Zon & Zo installeert 3.200 zonnepanelen in Wezenberg Groep en Weever Graansloot. Rotterdam. Het bedrijf kreeg de aanbeste- Sunbeam Nova Nieuw UMC Utrecht, Universiteit Utrecht en ding van de gemeente recentelijk gegund. In 2017 liggen 1.828 zonnepanelen op de Hogeschool Utrecht hebben op het Robuuste metalen het dak van NHL Hogeschool. De onder- Utrecht Science Park gezamenlijk 8.000 Greenlink heeft de plaatsing van 1.000 constructie voor de beste wijsinstelling heeft al in 2014 met succes zonnepanelen in gebruik genomen. zonnepanelen bij de paneel-ondersteuning rioolwaterzui- SDE+-subsidie aangevraagd en gaat nu Het is het grootste oppervlak aan zonnepa- veringsinstallatie De Bilt afgerond; in over tot plaatsing. nelen in Utrecht. opdracht van het Hoogheemraadschap de

Unieke maatstok Stichtse Rijnlanden. maakt razendsnelle Zonnegilde heeft 1.544 zonnepanelen Ikaros Solar heeft 1.500 zonnepanelen montage mogelijk geplaatst bij Dörr uit Kampen. Het pv- geplaatst op Fokker 7; een logistiek ge- Kamplacon heeft bij Staalbouw Nauta systeem heeft een vermogen van ruim bouw dat op de cradle-to-cradlefi losofi e 1.929 zonnepanelen geplaatst. Dit is 400.000 wattpiek en is gebouwd met gebaseerd is. gebeurd met SDE+-subsidie uit 2014. SDE+-subsidie. Micro-omvormers De Japanse verfproducent Chugoku Beter Duurzaam heeft met SDE+-subsidie kunnen direct op het De fabrieksdaken van Kingspan in Tiel en Marine Paints opent begin 2017 een com- 1.000 zonnepanelen geïnstalleerd op 2 frame geschroefd, veilig worden door Eneco voorzien pleet nieuwe fabriek op het industriegebied aan elkaar grenzende bedrijfspanden aan de onder de windplaat Winterswijk van 4.613 zonnepanelen, goed voor 1,2 Dintelmond te Heijningen, uitgerust met Damzigt in Utrecht. Leverbaar in zuidgerichte (Universal 1300, 1500 of 1700) of ‘oost-west’ (Symmetrical 2100 of 2300) opstelling megawattpiek. 1.191 zonnepanelen. New Energy Systems heeft op het dak van In de gemeente Bunnik zijn via een col- Energieplusdak heeft in 5 dagen tijd 1.467 Kal-fi re in Belfeld 748 zonnepanelen lectief project bij 83 woningen in totaal zonnepanelen geïnstalleerd bij het distri- geplaatst. De haardenfabrikant wist eerder Sterk in ondersteuning ongeveer 1.083 zonnepanelen geplaatst. butiecentrum van Babypark. dit jaar SDE+-subsidie te verkrijgen.

SOLAR MAGAZINE | december 2016 7 Het internationale platform edX dat Massive Open Online Courses aanbiedt, heeft hoogleraar Arno Smets uitgeroepen tot beste do- cent. Arno Smets geeft online colleges over zonne-energie.

BAM Bouw en Techniek en businesspark Lelystad Airport hebben een contract getekend voor ontwikkeling en realisatie van een zonnepark van 115.000 zonnepanelen (30 megawattpiek). Altijd beschikbaar voor Het zonnepaneleninstallatiebedrijf Special Install Service is failliet verklaard. Het bedrijf was zowel met zonnepanelen als zonneboilers, cv-ketels als verlichting actief.

TOP Systems, leverancier van energieopslagsystemen de hoogste opbrengst voor zonnepanelen, heeft het aantal zonnepanelen op zijn bedrijfspand verdubbeld. Bovendien is een nieuw training center in gebruik genomen. HUAWEI SUN2000-36KTL Op voorstel van VVD-raadslid Marianne Poot gaat Amster- dam tot en met 2018 geen leges heffen voor het plaatsen van zonnepanelen.

De proef met 120 drijvende zonnepanelen op de Slufter, het depot voor verontreinigde baggerspecie op de Maasvlakte, wordt uitgebreid. Naast Sunﬂ oat plaatsen nog enkele bedrijven vanaf begin 2017 zonnepanelen.

Carbomat, een groothandel met expertise in solar en elektrotechnisch materiaal, levert per direct ook montagesyste- Wereld men van Van der Valk Solar Systems. marktleider De vereniging Ons Middelbaar Onderwijs (OMO) is een Europese aanbesteding gestart voor de plaatsing van 24.943 zonnepanelen op 31 middelbare scholen in Zuid-Nederland.

TRITEC heeft gedetecteerd dat er op de Nederlandse zonne- panelenmarkt leveranciers actief zijn die namaakversies van het al jaren op de markt bekende TRITEC-inlegsysteem laten produceren en in de Benelux verkopen. Als installateurs twijfels hebben over de vraag of het een gekopieerd systeem is, roept ü A+/A+ bij matige en hoge instraling ü Monitoring en beheer op afstand TRITEC ze op contact met hun op te nemen. Eur. efficiency 98,6% | Max. efficiency 98.8% Bewaking per string ü ü De Vlaamse regering heeft op initiatief van minister van ü 8, 12, 17, 20, 23, 28, 33, 36, 42 KTL ü Softwareupdates, system resets en instellingen Energie Bart Tommelein een ontwerpwet aangenomen om aanpassen vanaf uw bureau ü 2 / 3 / 4 MPPT energiefraude, in het bijzonder fraude met zonnepanelen, RS485 en USB-poort voor connectiviteit en een halt toe te roepen. ü Type 2 overspanningsbeveiliging AC en DC-zijdig ü data management De A50 bij Uden krijgt over een lengte van 400 meter een ge- luidsscherm met zonnepanelen. Rijkswaterstaat ontwikkelt samen met Energie Centrum Nederland (ECN) en SEAC het systeem.

Distributeur Reseller Reseller Reseller Reseller Orange Solar Specials heeft zijn bedrijfsnaam gewijzigd in VAMAT B.V. Hadec Innovatie PV-Outlet ProfiNRG SolarNRG Kameleon Solar. Bovendien maakt het bedrijf bekend dat oprich- Email: [email protected] Duurzame dochter Tel: +31 (0)85 782 0055 Tel: +31 (0)30 265 8512 Tel: +31 (0)74 75 2961 ter Walter van Loon niet langer werkzaam is bij de onderneming. Tel: +31 (0)348 769059 van Oosterberg Email: [email protected] Email: [email protected] Email: [email protected] www.vamat.nl Tel: +31 (0)522 820993 www.pv-outlet.com www.profinrg.nl www.solarnrg.nl De Limburgse Investeringsmaatschappij (LRM) meldt Email: [email protected] vergaande plannen te hebben voor de realisatie van een www.hadec.nl zonnepark van 70 megawattpiek op industrieterrein Kristalpark III in Lommel.     FusionSolar Smart PV Solution www.huawei.com/solar @Huawei FusionSolar SOLAR MAGAZINE | december 2016 9

Huawei_advertentie_aug-2016.indd 1 01/12/2016 09:23 Vlaamse politicus wil snelweg / Perfect Welding / Solar Energy / Perfect Charging overkappen met 56.000 zonnepanelen

Dany Bosteels van de Vlaamse politieke partij Open VLD (red. en bestuurder in de gemeente Boom) wil de snelweg A12 laten overkappen met zonnepanelen. Volgens de politicus is het geen wild plan daar ‘het fi nancieel zeker haalbaar is’. Bosteels wil de tunnel bij de A12, goed voor een oppervlakte van 90.000 vierkante meter, van 56.000 zonnepanelen voorzien. Eerder wees het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) een TNO en ECN bundelen overkapping af omdat deze 100 miljoen euro zou kosten. SUCCES KAN NIET krachten in één SIMPEL GEMETEN

WORDEN MET LIJNEN onderzoekscentrum Huawei start Minister Kamp: OP EEN GRAFIEK. De onderzoeksinstellingen TNO en productiefaciliteit ‘Aandeel pv SDE+ zal HEADLINE FRONIUS ROT Energieonderzoek Centrum Nederland BLINDTEXTWIJ ONTWIKKELEN ZWEIZEILIG DE (ECN) worden samengevoegd tot één in Eindhoven steeds groter worden’ HEADLINESOLAR TECHNIEKEN FRONIUS GRAU VAN herkenbaar onderzoekscentrum onder de verantwoordelijkheid van TNO. De Om de groei van het marktaandeel van In antwoord op een verzoek van de Utrecht- DUNKELDE ZWEIZEILIG TOEKOMST. intentie is dat het nieuwe onderzoeks- Huawei te faciliteren heeft Huawei het se wethouder Lot van Hooijdonk om de centrum ‘Energieonderzoek Centrum Europese Supply Center in Eindhoven SDE+-regeling aan te passen zodat er meer Nederland’ op 1 januari 2018 van uitgebreid met een nieuwe omvormerpro- pv-projecten van de grond komen, heeft start gaat. Daarmee ontstaat volgens ductiefaciliteit. Het centrum is bedoeld om minister Kamp laten weten dit niet te doen. Wij geloven in een toekomst waarin de mensheid 100% minister Kamp, die besloten heeft de ﬂ exibiliteit te verhogen en de levertijden Kamp meldt: ‘Bij zonne-energie hebben we van zijn energiebehoefte opwekt met duurzame bronnen: een wereld van 24 uur zon. Het economische potentieel tot het samengaan, een internationaal te verkorten. De service wordt geboden de afgelopen jaren enorme kostprijsreducties van deze ontwikkeling is immens en biedt nu toonaangevend onderzoekscentrum dat door DHL in samenwerking met Huawei. gezien. Deze kostenreducties hebben eraan al winstgevende investeringskansen! 24HRS de transitie naar een duurzame energie- De string-omvormers van Huawei worden bijgedragen dat zonne-energie een steeds Meer informatie: www.24hoursofsun.com SUN huishouding aanzienlijk kan versnellen. via het Europese Supply Center in Eindhoven aantrekkelijkere optie wordt om in te inves- TNO en ECN werken overigens op het geleverd aan de Europese distributiepartners. teren. Dit is ook terug te zien in de SDE+. gebied van zonne-energie inmiddels al Vanuit het magazijn worden maandelijks meer … De hogere SDE+ budgetten tezamen vele jaren intensief samen in Solliance, dan 7.000 omvormers getransporteerd. met de kostprijsreducties van verschillende de organisatie die onderzoek doet naar technologieën maken het mogelijk om de De 24/7 online Klantportal van dunne fi lmzonnecellen. komende jaren nog veel meer potentieel in de markt te benutten. Ik verwacht dan ook VDH Solar Groothandel B.V. Vlaanderen plaatst dat zonne-energie een steeds groter aandeel in de SDE+ zal hebben, zonder dat daarvoor ‘4 tot 5 gigawattpiek 10.656 zonnepanelen- een aanpassing in de vormgeving van de SDE+ nodig is.’ zonnepanelen in 2020’ systemen in eerste De Nationale Energieverkenning 2016 helft van 2016 (NEV) laat zien dat het doel uit het PIR-register: in 2016 Energieakkoord van 16 procent her- Energieminister Bart Tommelein heeft nieuwbare energie in 2023 binnen bekendgemaakt dat Vlaanderen in de eer- al 260 megawattpiek Groothandel voor de bereik is. Hierbij rekent men op 4 tot 5 ste helft van 2016 10.656 pv-installaties bij gigawattpiek zonnepanelen in 2020. De particulieren heeft verwelkomd. Over het zon-pv aangemeld zonnepaneel installateur NEV is opgesteld door het Energieon- vermogen in megawattpiek zijn geen de- derzoek Centrum Nederland (ECN), tails onthuld. Vlaanderen heeft volgens de Netbeheer Nederland heeft bekendge- 24/7 online bestellen: Bij VDH Solar nu nog eenvoudiger en sneller bestellen via het Online Klantportal. samen met het Planbureau voor de Leef- cijfers van Tommelein daarmee de grens maakt dat er eind september 1.599 me- vdh-solar-klantportal.nl Om u als klant nog beter van dienst te kunnen zijn, kunt u nu 7 dagen per week, 24 omgeving (PBL) en het Centraal Bureau van 250.000 particuliere pv-installaties gawatt pv-vermogen aan zonnepanelen uur per dag zelf online uw orders plaatsen. Het Klantportal biedt u toegang tot ons voor de Statistiek (CBS). Minister Kamp overschreden. Opvallend is dat er in de in Nederland opgesteld is. Het gaat om uitgebreide productassortiment. Gratis levering in heel meldt over de NEV het volgende: ‘De eerste helft van 2016 maar 55 grote instal- de zonnepanelen die geregistreerd zijn groei van de pv-sector is moeilijk te laties zijn bijgekomen. via energieleveren.nl. Volgens de net- Nederland Bestel direct via: www.vdh-solar-klantportal.nl ramen, omdat kleine effecten op het in- beheerders is er in 2016 tot dusver 260 � 24/7 bestelgemak; vesterings- of consumentenvertrouwen megawattpiek zonnepanelen met een � Overal bereikbaar, waar en wanneer u wilt, bestellen! Uitsluitend A-merken � Veilig en online bestellen via Secure Socket Layer. direct invloed hebben op de groei.’ Zon- kleinverbruikersaansluiting (red. 3 x 80 op voorraad nestroom groeit desalniettemin volgens Ampère, oftewel degenen die mogen Kamp na 2023 door tot circa 15.000 salderen) toegevoegd aan het Productie megawattpiek in 2030. Installatie Register (PIR-register). Persoonlijk advies Frankrijklaan 9, 2391 PX Hazerswoude-Dorp door specialisten T: (0172) 235 990, F: (0172) 235 995, E: [email protected] www.vdh-solar.nl SOLAR MAGAZINE | december 2016 11 Energie 2016: bezoekersgroei en Nederlandse energietransitie op alle niveaus verbinden 54events heeft de balans opgemaakt van Vakbeurs Energie 2016 en Ecomobiel 2016. Beide beurzen hebben een bezoekersgroei gerealiseerd. Belangrijker nog was de verbinding van de energietransitie op alle niveaus. Hoewel de accenten anders lagen, leefde zowel bij de vakbezoekers, sprekers als exposanten duidelijk het besef dat de energietransitie in volle gang is en dat deze verder aangezwengeld moet en kan worden door nieuwe verbindingen aan te gaan. Het centrale beursthema was dan ook ‘nieuwe connecties’.

Dat die in ruime mate zijn gelegd laten de cijfers zien: met 11.024 bezoekers bracht Vakbeurs Energie wederom meer geïnteres- seerden naar Den Bosch dan voorgaande jaren. Ecomobiel – gedurende de eerste twee beursdagen tegelijk met Vakbeurs Energie – trok 5.212 geïnteresseerden, een stijging van ruim 17 procent ten opzichte van 2015.

Als verbindend element in overgang naar een duurzame energievoorziening stond energieopslag in al zijn facetten tijdens de Vakbeurs Energie ruimschoots in de be- langstelling. De Energy Storage Day kwam stoelen tekort en ook op de beursvloer was er veel aandacht voor het onderwerp op onder andere het ESNL (Energy Storage Nederland) Paviljoen en bij verschillende deelnemers, waaronder Solarclarity. Peter Desmet, chief executive van Solarclarity: ‘Voor ons is deze beurs een jaarlijks terug- Vakbeurs Energie 2017 vindt kerend fenomeen, waar we onze laatste plaats op 10, 11 en 12 oktober 2017. noviteiten naar de markt brengen. Dit keer Ecomobiel 2017 vindt plaats op waren dat met name thuisoplossingen op 10 en 11 oktober 2017, beide in de het gebied van batterijsystemen, dat is wat Brabanthallen te Den Bosch. ons betreft een ontwikkeling die er heel snel aan gaat komen.’

SOLAR MAGAZINE | december 2016 13 Wirsol rondt bouw Sunport Delfzijl (30 megawattpiek) af: De rapportcijfers van Sunport Delfzijl ‘Een pijplijn voor 300 mega- Aantal zonnepanelen: 116.334 zonnepanelen van 265 wattpiek Gebruikte merken: wattpiek aan zonneparken’ Canadian Solar (zonnepanelen), SMA (843 omvormers) en Karl Göbel Wirsol heeft wereldwijd in de afgelopen In januari wordt Nederlands grootste zonnepark aan het (montagesysteem) jaren voor meer dan 9.000 klanten in Totaal vermogen: totaal 750 megawatt aan zonnepanelen elektriciteitsnet gekoppeld. De bouw van het 116.334 ruim 30 megawattpiek geplaatst en in beheer. Dat Wirsol be- zonnepanelen tellende zonnepark in het havengebied van Financiering: trokken raakte bij het project in Delfzijl, Delfzijl is afgerond en er vinden momenteel volop ‘test bij de Duitse bank Landesbank Baden- berust volgens Vest eigenlijk op toeval. Württemberg en via SDE+-subsidie ‘Op een netwerkbijeenkomst kwamen runs’ plaats. De redactie van Solar Magazine spreekt met uit het kalenderjaar 2014 we de initiatiefnemers van Sunport Peter Vest, directeur van het Duitse Wirsol, het bedrijf dat Delfzijl tegen en zij toonden zich onder de indruk van een groot zonnepark van het zonnepark gebouwd heeft. 60 megawattpiek dat wij in Denemarken hebben gebouwd. Van het een kwam het ander en zo zijn wij met elkaar in van 50 megawattpiek per stuk. Spanje te benutten. Het verkrijgen van de gesprek geraakt.’ zal hierdoor het eerste Europese land subsidie is dus te vrijblijvend. Mijns worden dat dit soort zonneparken rea- inziens zouden er veel meer zaken op Nederlandse banken liseert zonder een invoedingstarief (red. orde moeten zijn alvorens een bedrijf of En net als bij ieder ander zonnepark, feed-in tariff , FIT). In Nederland hopen andere organisatie subsidie toegekend was ook het project in Delfzijl volgens wij in de komende jaren ieder jaar een zou moeten krijgen.’ Vest nog niet ‘shovel ready’. ‘Vrijwel project zoals in Delfzijl te realiseren. Ge- ieder project moet bijvoorbeeld nog middeld met een vermogen van 30 tot SDE+ noodzaak? gefi nancierd worden. Zo ook het project 60 megawattpiek, maar ook een zon- Want volgens Vest is er wel degelijk in Delfzijl. Die fi nanciering is in ons nepark van 10 megawattpiek kunnen wij behoefte aan de SDE+-subsidie bij de geval veelal geen probleem, maar het bouwen. In totaal is er een pijplijn van uitrol van zonneparken. ‘In Spanje kun- is wel een proces dat de nodige tijd in 300 megawattpiek.’ nen pv-parken al uit zonder subsidie, beslag neemt. Door onze ervaring heb- maar in Noord-Europa kan dat simpel- ben wij dit specifi eke project uiteindelijk Onvoldoende ontwikkeld weg nog niet. De zoninstralingniveaus binnen 12 weken weten te fi nancieren De grootste uitdaging zit volgens Vest zijn hier lager, maar tegelijkertijd zijn bij een Duitse bank. Daar het ons eerste in de SDE+-regeling. ‘Zonneparken zijn ook de regelgeving en energieprijzen project in Nederland betreft, hebben volledig afhankelijk van de SDE+-rege- anders. Wel denk ik dat zonneparken wij gekozen voor een Duitse bank. In ling en die biedt momenteel te weinig ook in Nederland op korte termijn naar de toekomst is het echter zeker niet zekerheden. De Nederlandse overheid een niveau toe kunnen waarbij voor 9,5 ondenkbaar dat wij zaken gaan doen zou er goed aan doen om voor zonne- tot 10 eurocent per kilowattuur SDE+- met Nederlandse banken.’ energie een aparte SDE+-categorie subsidie een project commercieel Want Wirsol ziet volgens Vest genoeg in het leven te roepen, met een vooraf haalbaar is. Over 5 tot 6 jaar kunnen potentie in de Nederlandse markt. ‘Ne- vastgesteld budget. Door marktpartijen zonneparken hoogstwaarschijnlijk zelfs derland is een van de landen die bij ons een aanbieding te laten doen – net als in Nederland zonder subsidie gebouwd momenteel hoog op de kansenkaart in andere landen gebeurt – zal de prijs worden. Er treden immers altijd nieuwe staat. Een ander Europees land dat daardoor ook altijd competitief zijn.’ spelers toe tot de pv-markt en daardoor hoge ogen gooit is Spanje. Hier zijn wij Bovendien brengt de SDE+-regeling zit er volop muziek in de prijsdalingen bezig met de bouw van 2 zonneparken niet alleen onzekerheid met zich mee, van zonnepanelen, omvormers en mon- maar ziet Vest ook te veel projecten tagesystemen.’ met een SDE+-beschikking die slecht of onvoldoende ontwikkeld zijn. ‘Het is in feite te eenvoudig om een SDE+- beschikking te verkrijgen en deze niet

14 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 15 wordt in onderzoek en innovatie voor eenvoudig en eerlijk zijn. De overheid uitrol van energieopslag te stimuleren met Politiek Den Haag maakt zich op voor verkiezingen: duurzame technieken. Dit komt ten goede moet daarin betrouwbaar zijn. Zowel waar een bepaalde subsidieregeling. Om het van een duurzamere wereld en banen in het gaat om zonne-energie op je eigen draagvlak voor de energieomschakeling eigen land. Ten aanzien van de salde- dak, als op het dak van de sportclub in te behouden en verder te doen toenemen ringsregeling geldt wij voorstander waren de buurt. Het moet voor de overheid niet in de maatschappij willen we als Christen- Grote verdeeldheid onder politieke partijen van het uitmaken waar jouw zonnepaneel ligt.’ Unie wel alert blijven dat bij de uitwerking naar voren van subsidieregelingen gezorgd wordt over behoud van salderingsregeling halen van de voor een gelijke verdeling van de lusten en evaluatie, om Carla Dik-Faber (ChristenUnie, 5 zetels): de lasten over de verschillende bevol- De verkiezingsstrijd in Den Haag is in volle gang. Met nog een kleine 3 maanden zodoende zo ‘Het heeft geen zin om toe te treden tot kingsgroepen, want uiteindelijk moeten snel mogelijk initiatieven zoals Mission Innovation om we allemaal om…’ te gaan tot de Tweede Kamerverkiezing draait ook de lobby vanuit de Nederlandse meer inves- dan uiteindelijk niet te leveren. Onze partij zonne-energiesector op volle toeren. Maar welk effect heeft deze lobby tot op heden teringszeker- wil een betrouwbare partner zijn in de heid te ge- energietransitie en vraagt dit ook van de Liesbeth van Tongeren (GroenLinks, 4 zetels): gehad en wat zijn de standpunten die de verschillende politieke partijen innemen? ven. Het CDA overheid. Als de belofte wordt onder- ‘Nederland moet mijns inziens de in- Solar Magazine maakt een rondje langs de velden en spreekt met vrijwel alle zal bij een schreven om innovatiegelden voor schone novatiegelden voor schone energie zeker energiewoordvoerders van de verschillende Kamerfracties. besluit van de minister dit beoordelen en energie te verdubbelen, dan moet dit ook verdubbelen. Het topsectorenbeleid moet kijken naar langetermijninvesteringszeker- gebeuren. De salderingsregeling heeft in worden omgevormd tot het duurzame heid en een rechtvaardige terugverdien- onze visie voor een sterke toename ge- topsectorenbeleid. Ten aanzien van de De redactie vroeg de Kamerleden naar het aangaan van investeringen. Dat is in initiatief en tijd. Het open einde van de salderingsre- zorgd in de realisatie van pv-installaties in salderingsregeling zijn wij van mening dat de Nederlandse toetreding tot Mission ieders belang. We steunen het daarom coöperaties geling is uiteindelijk onrechtvaardig voor met name de particuliere sector. Dit is een deze gehandhaafd moet worden. Burgers Innovation (red. het bij het sluiten van dat de minister nog voor de verkiezingen voor decen- huishoudens die niet de mogelijkheid goede zaak want Nederland loopt op dit en bedrijven die investeren in zonnepane- het Parijse Klimaatakkoord onthulde met een wijziging van de salderingsre- trale energie- hebben om zonnepanelen te installeren. moment duidelijk achter ten opzichte van len moeten langjarige zekerheid krijgen. initiatief van 20 vooraanstaande indus- geling wil komen. Daarbij wil de VVD opwekking Vanuit de solidariteitsgedachte vind ik zijn buurlanden. Ook zijn de investeringen Dat verdienen zij ook als zij hun geld op trielanden dat streeft naar verdubbeling toewerken naar een energiemarkt die willen wij het redelijk dat iedereen meebetaalt aan in duurzame energieopwekking en bespa- hun dak van innovatiegelden), de toekomst van zonder subsidies, kortingen en stimu- gemakkelijker de kosten van het elektriciteitsnet en het ring door particulieren onontbeerlijk in de leggen in de de salderingsregeling en andere zonne- leringsregelingen functioneert. Ook maken met bouwen van windmolens op zee. Juist de transitie en zal dit ook in de toekomst ge- vorm van energiestimuleringsregelingen en ten specifieke duurzaamheidssubsidies een stimule- mensen die geld hebben voor zonnepa- stimuleerd moeten blijven worden. Wij vin- zonnepane- slotte naar het al dan niet creëren van kunnen worden afgebouwd, omdat duur- ringsregeling nelen geven er blijk van daar waarde aan den het goed dat de regeling tussentijds len. In onze een subsidieregeling voor energieop- zame energie steeds goedkoper wordt. groene energie voor zelfopwekkers. Bij dit te hechten, maar weten vaak niet dat zij geëvalueerd wordt op kosten, werking en visie moet slag. Van het CDA (13 zetels), de PVV (12 Door werk te maken van voldoende alles is energieopslag sowieso van belang, daar niet aan meebetalen en dat dit dan resultaat. Een mogelijke beleidsconclusie de vervuiler zetels), de Partij voor de Dieren (2 zetels) grensoverschrijdende netwerken kunnen ook los van de salderingsregeling. Vanuit dikwijls neerkomt op de schouders van over de toekomst van het salderen na betalen en en DENK (2 zetels) heeft de redactie we bovendien werken aan een sterke de DEI- en NWO-gelden wordt al geïnves- de mensen die niet een potje beschikbaar 2020 zou echter moeten overgelaten wor- om die reden van Solar Magazine helaas geen reactie Europese energiemarkt. Dat verhoogt de teerd in onderzoek naar energieopslag.’ hebben om investeringen in bijvoorbeeld den aan een willen wij mogen ontvangen. leveringszekerheid en verlaagt de prijs. zonnepanelen te doen.’ volgend kabi- een forse Daarnaast wordt steeds meer energie net en moet verschuiving van de lasten van schoon lokaal opgewekt en kiezen mensen er SP (15 zetels): ‘Geen reactie’ dus deel naar vuil. Het behouden van het salderen André Bosman (VVD, 40 zetels) steeds vaker zelf voor om hun eigen De SP, in de huidige Tweede Kamer goed Stientje van Veldhoven (D66, 12 zetels): uitmaken van en het stopzetten van de SDE+-gelden ‘Op de eerste plaats steunen wij de energie op te wekken. Door slim gebruik voor 15 zetels en in de laatste politieke ‘We vinden de omslag naar duurzame de coalitie- voor biomassa zijn daar onderdeel van. toetreding tot Mission Innovation van te maken van energienetwerken kun je peilingen genoteerd voor een verlies 3 tot energie en de mogelijkheid dat mensen onderhan- Verder staan wij positief tegenover het harte en dus ook de uitdagingen die we opgewekte energie die je zelf niet nodig 4 zetels, laat via een fractiemedewerker zelf schone energie opwekken van groot delingen. De stimuleren van energieopslag, maar er daarmee aangaan. Juist door voorop te hebt, leveren aan je buren en de rest van weten geen reactie te willen noch kunnen belang. Wij zijn blij dat Nederland is ChristenUnie moet wel eerst in kaart gebracht worden lopen op het gebied van onderzoek en je buurt. Starre regels die dit in de weg geven. ‘Wij kunnen geen reactie geven, toegetreden tot Mission Innovation. Daar is daarbij wat hiervoor het beste beleid is.’ innovatie levert verduurzaming ons land staan, moeten worden aangepast. Zoals omdat er nog een aantal evaluaties hoort dan ook extra geld bij. D66 heeft van mening grote economische kansen op. In ons de ongewenste regel dat je als onderne- gaande zijn. Zo zullen wij eerst de evalu- voorgesteld om het budget voor innovatie dat zolang er nog geen economisch verkiezingsprogramma maken we extra mer wordt gezien en btw moet betalen atie van de salderingsregeling bestuderen in Nederland met één miljard euro te ver- haalbare en werkbare oplossingen zijn Elbert Dijkgraaf (SGP, 3 zetels): geld voor als je met je buurt gezamenlijk elektrici- en pas dan een reactie formuleren’. hogen en het geld te besteden op basis voor de opslag van duurzame energie, de ‘De SGP heeft in verschillende debat- innovatie vrij. teit levert aan het elektriciteitsnet.’ van grote maatschappelijke uitdagingen, salderingsregeling een goede en noodza- ten over het energiebeleid al gepleit voor De precieze waaronder de energietransitie. Wij vinden kelijke stimulering is voor het investeren in meer budget voor energie-innovatie. We bedragen Agnes Mulder (CDA, 13 zetels): dat mensen die voor hun eigen energiege- zonne-energie. Verder pleit de Christen- zien te vaak dat nieuwe ideeën en technie- zijn op dit Jan Vos (PvdA, 35 zetels): ‘Ik heb het kabinet meerdere malen opge- bruik investeren in zonnepalen, de zeker- Unie in haar verkiezingsprogramma voor ken blijven hangen op de tekentafel of in moment ech- ‘Nederland moet zeker een verdubbe- roepen het innovatiebudget voor schone heid moeten een snelle en volledige energietransitie de ontwikkelingsfase. De opgave om onze ter nog niet ling van de innovatiegelden voor schone energie te verhogen. Bij de laatste begro- krijgen dat binnen één generatie. Dit betekent dat energievoorziening te verduurzamen en bekend. Ten energie doorvoeren. Nederland is immers tingsbehandeling Economische Zaken de regels niet wij positief staan tegenover de salde- die tegelijkertijd betaalbaar en betrouw- aanzien van niet voor niets toegetreden tot de Mission heb ik ook een amendement ingediend. plotseling rings- en andere stimuleringsregelingen baar te houden is enorm groot. Juist daar- de salde- Innovation. Ten aanzien van de salderings- Het CDA wil dat we meer investeren in de veranderen. voor duurzame energieopwekking. Een om is innovatie hard nodig. Verder vinden ringsregeling regeling lijkt het mij voor de hand liggend ontwikkeling van duurzame technieken Bovendien mogelijke afbouw of versobering van de wij het van belang dat er snel duidelijkheid zijn wij van mening dat het belangrijk is dat dit in de formatie wordt besproken. voor de toekomst. Op het moment wordt moet de salderingsregeling houden wij sowieso komt over aanpassing of opvolging van de dat marktpartijen weten waar ze aan toe Wat de PvdA betreft blijft de salderings- er meer geïnvesteerd in de uitrol van (salderings) graag gekoppeld aan de mogelijkheden salderingsregeling. Burgers en bedrij- zijn, zodat ze zo min mogelijk worden regeling overigens ook na 2020 gewoon duurzame energieprojecten en het CDA regeling voor op het gebied van energieopslag. Wij ven zitten nog in onzekerheid, waardoor geremd bij het maken van plannen en voortbestaan in zijn huidige vorm. Eigen wil dat er eveneens meer geïnvesteerd mensen ook zien zeker een rol voor de overheid om de investeringen afgeremd worden. u

16 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 17 emea.APsystems.com Dat moeten we voorkomen. Daar komt bij dat de coalitieonderhandelingen wel Holland Solar: ‘Effectieve stimulering nemen voor collectieve systemen voor eens lang kunnen gaan duren. Het is zonnestroom blijven steunen’ huishoudens. Al lang geleden is in de denk ik goed als minister Kamp voor Branchevereniging Holland Solar Tweede Kamer afgesproken dat er een de verkiezingen met een voorstel komt meldt naar aanleiding van de reacties vergelijkbare situatie zou moeten zijn en daar een van de Kamerleden nog ‘volop ruimte voor alle huishoudens, huur of koop en knoop over voor ontsnapping te zien’. Voorzitter wonend in grondgebonden woningen doorgehakt Jaap Baarsma: ‘Wij vinden het een of in gestapelde bouw. Voortzetting YC500 wordt. De belangrijk signaal dat een groot deel van de SDE+-regeling is ook belangrijk Dual aangepaste van de politieke partijen zich achter voor de bijdrage van zonnestroom in Micro-omvormer of nieuwe de uitgangspunten van Parijs en de de totale elektriciteitsbehoefte. Jam- regeling kan Mission Innovation schaart. Het is mer is dat niemand ingaat op de grote door het vol- duidelijk dat daarvoor een versnelling potentie van zonnestroom voor de gende kabi- zal moeten komen van de realisatie zakelijke gebruikers met een kleinge- net eventueel van duurzame stroom en warmte. bruikersaansluiting, waarvoor er op dit moment vrijwel geen incentive bestaat. bijgeschaafd Belangrijk daarbij is de verduurza- ECU worden. Wij willen dat huishoudens en ming van de energievoorziening in de Belangrijk daarbij is de handhaving Energie bedrijven die zelf groene stroom opwek- gebouwde omgeving. Gelukkig lijkt van de paragraaf uit de Wet Milieube- Communicatie ken of groen gas produceren – dan wel een groot deel van de partijen een ef- heer over de 5 jaar terugverdienperi- Unit groene stroom of gas van regionale fectieve stimulering voor zonnestroom ode voor investeringen in duurzame productie-installaties gebruiken – vrij- bij huishoudens te blijven steunen. energie en energiebesparing. Ook stelling of verlaging van de energiebe- Dit is niet alleen van belang voor het Holland Solar onderschrijft het belang lasting krijgen. De salderingsregeling realiseren van duurzame stroompro- van innovatie in zonne-energie, maar moet in deze nieuwe regeling opgaan. ductie, maar leidt ook tot een groter de bestaande technologische moge- EMA Voor energieopslag kan er vervolgens bewustzijn en draagvlak voor duur- lijkheden maken nu al een aanzienlijke Energie een fi scale regeling komen.’ zame energie. In dat licht zou het versnelling mogelijk van het gebruik Management ook goed zijn om barrières weg te van zonne-energie.’ Analyse

Stichting ZON: wordt gereageerd op onze roep om gehouden moeten worden. Prima, YC500 Dual Micro-omvormer Innovatie & Prestatie ‘Volop ruimte voor ontsnapping’ draagvlak voor de transitie. We horen zo lang de regeling de consument Solar Power: Tot 20% meer dan string omvormers De stichting Zonnestroom Onderne- het steeds vaker terug. Natuurlijk maar overhaalt om zelf te investeren Trainingen Lokaal magazijn Betere veiligheid: Geen DC stroom in uw huis mers Nederland (ZON) meldt naar bij linkse partijen, maar zelfs André doordat de terugverdientijd – zo’n Plug & Play: Snellere installatietijd aanleiding van de reacties van de Bosman van de VVD is er heel duidelijk 7 jaar – aanspreekt. Met andere Lokale opleidingsseminars & Een Europees logistiek centrum Geen enkel punt van mislukking Kamerleden ‘nog volop ruimte voor over. Een goede salderingsregeling ligt woorden: we moeten hieruit kunnen webinars programma’s, onder gevestigd in Rotterdam biedt de ontsnapping te zien’. Voorzitter Hans dan voor de hand. Anders heb je het komen. De plannen van de politieke leiding van onze Nederlandse Kwaliteit: Garantie 10 jaar standaard, 20 jaar best mogelijke diensten aan onze optioneel, IP67 Cornuit: ‘In ons rapport ‘Zon voor echt niet begrepen. partijen zoals in dit artikel aangege- trainer zijn beschikbaar voor klanten in Nederland. iedereen’ is aangegeven dat het van ven, zijn (nog) niet duidelijk genoeg. Solar-professionals in Nederland. ECU : Energie Communicatie Unit groot belang is om draagvlak te creë- Er is nog zeker geen reden voor som- Er is nog ruimte voor ontsnapping. Klanten support Verkoop & Marketing Geavanceerde Monitoring: Zie individuele ren onder de bevolking voor de ener- berheid. Laten we ons even richten Naarmate we dichter bij de verkie- gegevens van elk zonnepaneel gietransitie. In de dagelijkse praktijk op de grote partijen. PvdA en Groen- zingen komen zal dat ongetwijfeld Een full-time technisch Een speciaal sales en marketing Beveiliging van uw investering heeft ZON gemerkt dat mensen met links zijn duidelijk. CDA houdt een veranderen. Tenslotte hebben ruim team ondersteunt de solar Real Time Data: ondersteuningsteam gevestigd eigen zonnepanelen steeds duurzamer slag om de arm en is ook niet bereik- 900.000 kiezers eigen zonnepanelen partners aanvragen en zal in in ons kantoor in Rotterdam EMA : Energie Management Analyse gaan denken en handelen. De hui- baar voor welk gesprek dan ook. De en maken gebruik van de salderings- is beschikbaar voor technische het hele land helpen ze te laten dige salderingsregeling werkt prima. SP reageert nu niet maar heeft ZON regeling. Toch goed voor 10 à 12 ondersteuning, installatie en opvallen en succesvol te zijn in Gratis module-level monitoring Waarom zou je die vervangen door aangegeven zich in haar lijn te kun- zetels in de Tweede Kamer. Ik denk controle van beheer. uw solar business. PC, Smartphone, Tablets gebruiksvriendelijk een regeling die misschien minder of nen vinden. Voor de VVD geldt dat dat politieke partijen zich het best nú niet succesvol is? Wie het begrijpt mag zij niet voor subsidieregelingen zijn duidelijk kunnen uitspreken over de het zeggen! Wat gaat de politiek doen? zonder einde, maar de salderingsre- salderingsregeling. We gaan het ze Van bovenstaand verhaal word je nog geling zal eindig zijn. Over een jaar in elk geval steeds duidelijker – en niet enthousiast. De meeste politieke of 10 zullen prijzen immers zodanig als het moet hinderlijker – vragen. partijen spreken zich niet duidelijk uit. gedaald zijn dat consumenten op Mijn advies aan de politieke partijen: De afgelopen weken zijn we vanuit zonnepanelen zullen overstappen wacht dat niet af en geef de kiezer I N N OVAT I E BEWEZEN BETROUWBAAR MEER RENDEMENT ZON op bezoek geweest bij de meeste zonder noemenswaardige subsidie. duidelijkheid. In een later stadium zal 55 octrooien 250MW+ Live ISO 9001 voor uw investering politieke partijen. Het is bemoedigend Voor D66 geldt dat de kosten van ZON via Solar Magazine zeker met gecontroleerde systemen om te merken dat er steeds positiever de salderingsregeling in de gaten een stemadvies komen.’

Innovatie heeft een nieuwe naam SOLAR MAGAZINE | december 2016 19 Hoe is het nu met…? SoLayTec! ‘Het uiteindelijke doel is jaarlijks 20 tot 30 machines te verkopen’

In de rubriek ‘Hoe is het nu met…?’ spreekt de redactie van Solar Magazine iedere editie met een of meerdere ondernemers die enkele jaargangen geleden een forse ambitie uitspraken in Solar Magazine. Hoe gaat het anno 2016 met SoLayTec? hun bedrijf? Hebben ze hun ambities behaald of is alles misgegaan? Wat zijn de geleerde lessen en de toekomstplannen?

SoLayTec, gespecialiseerd in de bouw is ook een hogere doorvoersnelheid, het nes – geleid. ‘Deze vinden alle hun weg van solar machines voor atoomlaagde- leidt tot zonnecellen met een iets hogere naar Azië, want daar is het waar de uit- Raimond Looye, Sales Consultant Energy Solutions: positie, werd inmiddels bijna zo’n 2 jaar eﬃ ciency en er worden minder grond- breidingen van de wereldwijde produc- “Van Rexel verwachten de klanten meer dan alleen kwaliteitsproducten. Ook een gedegen advies, op-en-top service én vroegtijdig constructief meedenken.” geleden het aandeel van RENA GmbH stoff en (red. zoals het kostbare TMA) tiecapaciteit veelal plaatsvinden. Ove- overgenomen door Amtech Systems; het gebruikt. Dat alles bij elkaar kan een rigens heeft één klant een herhaalorder moederbedrijf van de Nederlandse ma- klant een jaarlijkse besparing van vele geplaatst en deze tier 1-producent zal chinebouwer Tempress Systems. Volgens honderdduizenden euro’s opleveren.’ meerdere productielijnen in gebruik ne- Roger Görtzen, co-founder en director Voordat de SoLayTec-machines deze men. Deze klant is een schoolvoorbeeld marketing en sales bij SoLayTec, plukt prestaties konden leveren, is er volgens van de orders die in het verschiet liggen MEEDENKEN OVER als een productielijn succesvol gede- zijn bedrijf inmiddels volop de vruchten Görtzen heel wat water door de Rijn van de overname door Amtech. ‘Samen gestroomd. ‘Onze eerstegeneratie- monstreerd wordt. Bij dit bedrijf hebben met Tempress Systems zijn wij namelijk productiemachines kende qua breuk van wij met een eerste machine aangetoond ZONNEPANELEN in staat om pv-fabrikanten een volledige de wafers en opbrengst van de machine dat onze oplossing garant staat voor PERC upgrade te leveren – door de bank niet de gewenste resultaten. Door een een goede productieopbrengst. Ik ben genomen met een jaarlijkse capaciteit van behoorlijk aantal software- en hardware- ervan overtuigd dat als ook deze 3 nieu- AL VOORDAT DE EERSTE 120 megawattpiek – terwijl wij als indivi- aanpassingen door te voeren is ons we lijnen naar welbevinden van de klant dueel bedrijf slechts één specifi ek deel systeem vele malen robuuster dan voor- functioneren wij in de komende periode PAAL GESLAGEN IS van deze upgrade konden leveren.’ heen. De uptime van de machines zit in Azië nog meer tractie krijgen. Zeker nu rond de 95 procent en het breukper- omdat onze machine zowel geschikt is Metamorfose centage gaat onder de 0,1 procent. De voor de populaire PERC-zonnecellen, als Rexel koppelt de kennis van producten en laatste innovaties op het gebied van De gezamenlijke propositie is volgens tweedegeneratie-ALD-machines heeft voor andere p- en n-type zonnecellen. zonne-energie aan de meest actuele ontwikkelingen op het gebied van logistiek, Görtzen ijzersterk. ‘Momenteel zijn wij dus een behoorlijke verbetering onder- De klant kan zelfs als de machine al in in China samen met Tempress een vol- gaan dat leidt tot een stabieler product gebruik is nog veranderen van celtype.’ regelgeving en kosteneffi ciënt installeren. Meedenken over energie- en kostenbesparing ledige PERC upgrade aan het installeren. wat noodzakelijk is bij de productie van De marktleider naar de kroon steken, is in het vroegste stadium van een project zijn de aspecten die Rexel zijn vooraanstaande Als dat project slaagt – waar wij ten zeer- 25 miljoen zonnecellen per jaar.’ daarbij volgens Görtzen niet het doel. ste van overtuigd zijn – hebben wij voor ‘Dit jaar leveren wij 10 systemen uit. Het positie geven. Zo komt de werkwijze van Rexel overtuigend aan het licht. pv-fabrikanten een zeer kosteneff ectieve N- en p-type zonnecellen uiteindelijke doel is om 20 tot 30 syste- oplossing die ook het alternatief van de De verbeterde technologie heeft volgens men per jaar te gaan leveren. Dan zijn huidige marktleider “outperformed”. Niet Görtzen in de afgelopen 12 maanden tot wij nog geen marktleider, maar behoren alleen is de uptime veel hoger, maar er 7 orders – goed voor 10 productiemachi- wij wel tot de top 3.’ Samen de toekomst bouwen www.rexel.nl SOLAR MAGAZINE | december 2016 21

REX 16030 Adv zonnepanelen.indd 1 09-02-16 17:10 Benjamin Attia (GTM Research): Zonne-energie wordt nog goedkoper, GLASHARDE moduleprijs speelt steeds kleinere rol De prijsbodem van grootschalige zonne-energieprojecten is nog niet in zicht. Dit concludeert de Amerikaanse marktvorser GTM Research. De redactie van Solar Magazine spreekt met de GTM-analist Benjamin Atta die alle winnende tenderbedragen tussen GARANTIE februari 2015 tot en met oktober 2016 naast elkaar heeft gelegd. Door Wessel Simons

In september werd een nieuw laagtere- search, een van de opstellers van de Volle pijplijn India cord gevestigd. De Japanse investeer- net verschenen ‘Global Solar Demand Attia vindt het voorspelde investerings- der Marubeni en Jinko Solar wonnen de Monitor Q4 2016’: ‘De toenemende rendement van 7 procent van het Swei- tender van het Sweihan-project van 350 prijsconcurrentie is grotendeels te han project overigens aan de lage kant. megawattpiek in Abu Dhabi in de Ver- verklaren door het overaanbod van ‘Het is gezonder om met rendementen enigde Arabische Emiraten. De kostprijs Chinese zonnepanelen op de wereld- tussen de 12 en 15 procent te rekenen’. Door de toevoeging van een tweede glasplaat aan de voor een kilowatt zonnestroom kwam markt. Ook India is sterk opkomend uit op 24,2 dollar per megawattuur, als producent en afnemer van zon- Attia ziet vooral pv-projecten buiten achterzijde van onze nieuwe serie zonnepanelen, wordt omgerekend 2,42 dollarcent (red. 2,28 nepanelen. Zo schommelt de gemid- Europa verrijzen. De komende groei van de levensduur aanzienlijk langer. eurocent per kilowattuur). Consortia als delde moduleprijs in India rond de zonne-energie zal vooral zichtbaar zijn Masdar/EDF, Tenaga/Phelan Energy, 35 dollarcent per wattpiek (red. 33 in landen als India, Mexico, Brazilië en Daardoor kunnen we ook de garantie op deze panelen RWE/B-Electric, First Solar/Sojitz en eurocent per wattpiek). Ontwikke- de Filippijnen. Attia: ‘Opvallend is dat Kepco/Q-Cells boden prijzen van 2,54 laars willen nu al profi teren van deze er in India een enorme pijplijn is van 6 met een gerust hart verlengen. dollarcent tot 3,63 dollarcent per kilo- lage zonnepanelenprijs door nu reeds tot 6,5 gigawattpiek, projecten van de wattuur en werden afgetroefd. Net zoals grootschalig in te kopen’. energie-intensieve industrie die deels bij het laagterecord dat een maand in staatshanden zijn. In Europa zal de eerder in Chili met 2,91 dollarcent per Korting op land Duitse zonne-energiemarkt stabiliseren kilowattuur werd gevestigd. Attia verwacht dat zonnestroom in de en de Britse markt fors gaan inzakken toekomst nog goedkoper gaat worden. omdat de overheid de subsidies terug- Prijsbodem ‘De kostprijs zal in bepaalde markten draait. Opkomende markt is Frankrijk Ook bij het vergroten van de capaciteit nog gaan dalen. Hoeveel precies moet en in mindere mate Spanje, waar enkele grote pv-tenders in de pijplijn zitten.’ In combinatie met een geïntegreerde naar 1,1 gigawattpiek weet het Aziati- nader onderzoek uitwijzen. De pro- sche consortium een kostprijs van 2,30 centuele daling zal minder zijn, maar Solar Edge power optimizer, ontstaat dollarcent voor een kilowattuur zonne- absoluut blijft de prijs dalen. Nog lager een geoptimaliseerd systeem met een stroom te garanderen. De kostprijs van kan bijna niet, want dan is zonnestroom gegarandeerd lange levensduur. zonnestroom daalt dan ook ongekend gratis. Het gevolg is wel dat zonne- hard. Sinds 2008 zijn de kosten van een stroom steeds concurrerender wordt GTM’s marktcijfers zonne-energiecentrale met 80 pro- met windenergie op land en gas’. cent gekelderd volgens de fi nanciële De kostprijs is niet alleen afhankelijk van De wereldwijd opgestelde pv-capaciteit denktank Carbon Tracker van Jeremy de moduleprijs. Zo genieten ontwikke- groeit dit jaar met circa 74 gigawattpiek laars in het Midden-Oosten vaak andere (red. +45 procent ten opzichte van 2015). DMEGC Solar is onderdeel van de Chinese Hengdian Group, al decenia de grootste Leggett, oprichter van Solarcentury. Het voordelen, zo vertelt Attia. ‘Ze krijgen kor- Voor de periode 2016 tot 2021 wordt er magneetfabrikant ter wereld. nieuwe onderzoek van GTM Research ting op de aankoop van land of de kosten circa 506 gigawattpiek bijgeplaatst met Als onderdeel van deze industriële groep kan er in korte tijd grote volumes worden bevestigt dat: eind 2015 lag de gemid- voor het aanvragen van vergunning en een wereldwijd verwachte rendements- geproduceerd, en kan bovendien de kwaliteit op de lange en nu dus ook op de zeer delde kostprijs op circa 60 dollar per aansluiting op het elektriciteitsnet worden groei van gemiddeld 9 procent. lange termijn worden gegarandeerd. megawattuur. Nu liggen de records net boven de 20 dollar per megawattuur. kwijtgescholden. Maar nog belangrijker; Voor 2017 wordt een dip van 7 procent Hoe is deze prijsduikeling te verklaren in Abu Dhabi zijn de kosten van arbeid verwacht vanwege overheidsingrijpen en waar ligt de prijsbodem? En welk en kapitaal zeer laag in vergelijking met in China, Japan, Duitsland en het rendement kunnen investeerders bij andere landen. De fi nancieringskosten Verenigd Koninkrijk. dergelijk lage kostprijzen verwachten? liggen op circa 5 procent en in India ligt Geautoriseerde distributeurs: Analist Benjamin Attia van GTM Re- dat al gauw op 12 tot 15 procent.’

SOLAR MAGAZINE | december 2016 23

0172 23 59 90 085 77 37 725 0523 27 22 78 0575 58 40 00 0522 82 09 93 0497 55 53 62 Jaap Baarsma nieuwe voorzitter Holland Solar: ‘Behoefte aan krachtdadige en stimulerende overheid’

‘Willen wij de doelstellingen uit het Energieakkoord behalen, dan moeten er maatregelen genomen worden om de uitrol van zonne-energie te versnellen.’ Aan het woord is Jaap Baarsma, de kersverse voorzitter van Holland Solar.

Jaap Baarsma is voor het komende over individuele duurzame warmte.’ vierde markt is die van grote dakge- halfjaar benoemd tot voorzitter van Baarsma legt uit dat er ten bate van bonden systemen van 50 kilowattpiek Holland Solar. Na het plotselinge vertrek de versnellingstafel over decentrale tot 4 megawattpiek voor bedrijven van oud-voorzitter Erik Lysen werd elektriciteitsopwekking een indeling is en instellingen met een grootverbrui- Baarsma (red. onder meer bekend als gemaakt op basis van afzetmarkten. kersaansluiting. De laatste afzetmarkt oprichter van EcoNed) voorgedragen en ‘Er worden 5 markten onderscheiden’, wordt gevormd door grootschalige recentelijk door de algemene ledenver- duidt de voorzitter. ‘Allereerst 2 voor pv-projecten met een omvang van 5 gadering benoemd. ‘Overigens wordt er huishoudens, te weten grondgebonden megawattpiek en groter.’ nog dit jaar een profi elschets opgesteld woningen en collectieve huishoudens, voor een defi nitieve nieuwe voorzitter’, waaronder gestapelde bouw. Num- Alternatieven onderzoeken duidt Baarsma. ‘Op basis daarvan zul- mer 3 is bedrijven en instellingen met Per onderwerp wordt er volgens len kandidaten gevraagd worden zich een kleinverbruikersaansluiting. De Baarsma aan de versnellingstafel ge- te melden. In de voorjaarsvergadering sproken over knelpunten. ‘Zo is voor de van Holland Solar zal dan defi nitief een collectieve huishoudens de postcoder- voorzitter worden verkozen. In verband oos niet aantrekkelijk genoeg en wordt met het grote aantal dossiers – en Het Holland Solar-bestuur hierover aan de versnellingstafel ook voor de toekomst van zonne-energie gesproken over het onderzoeken. Voor zeer belangrijke – is het van belang dat Naast Jaap Baarsma hebben nog 7 grootschalige projecten wordt gekeken Holland Solar een interim-voorzitter andere ondernemers zitting in het naar mogelijkheden om de planologie, heeft. Er vinden momenteel in politiek bestuur van Holland Solar. Hun namen de aansluiting op het elektriciteitsnet en Den Haag tal van evaluaties plaats (red. en verantwoordelijkheden zijn: voorwaarden voor het gebruik van de waaronder een evaluatie van de salde- • Merijn de Priester (Zondermeer projec- grond (red. of het water) eerst te rege- rings- en SDE+-regeling) en samen met ten) vervult de functie van secretaris. len, alvorens te gaan aanbesteden. Een NVDE bepleiten wij een krachtdadig en • Michel Arninkhof (Raedthuys Groep) methode die bij “wind op zee” succes- stimulerend overheidsbeleid ten aanzien is verantwoordelijk voor de branche- vol is gebleken. Het uiteindelijke doel is van zonnestroom en zonnewarmte.’ activiteiten voor projectontwikkelaars. om dus voor elk van deze categorieën • Pierre Gerrissen (SolarCare) is verant- te komen tot een versnelling van de Versnellingstafels woordelijk voor ledenwerving. uitrol van zonnestroom.’ De Nederlandse Vereniging Duurzame • Ernst van Tongeren (ID energie) is Ook aan de versnellingstafel ‘Decen- Energie (NVDE) vertegenwoordigt circa samen met Van Diemen verantwoor- trale duurzame warmte’ streeft Holland 1.000 bedrijven en energiecoöpera- delijk voor de branche-activiteiten Solar volgens Baarsma samen met de ties, waaronder dus ook Holland Solar. voor de installatiesector. NVDE dit doel na. ‘Maar dan logischer- ‘De NVDE heeft in opdracht van het • Marcel Cloosterman (Ik Ben Ra) is wijs gericht op zonnewarmte. Zoals ministerie van Economische Zaken een samen met Baarsma verantwoordelijk bekend is er ook voor zonnewarmte een aantal zogenaamde “versnellingstafels” voor beleid en lobby, waarbij Clooster- fors doel vastgelegd in het Energieak- ingericht’, vertelt Baarsma. ‘Dit is een man zich toelegt op zonnewarmte. koord (red. van 6 Petajoule in 2023, overlegstructuur waarbij de belangrijk- • Robbert van Diemen (HRsolar) is anno 2016 is er 1 Petajoule opgesteld). ste stakeholders aan tafel zitten in het samen met van Tongeren verantwoor- Willen wij met zijn allen dat doel halen, kader van het Energieakkoord. Wij zijn delijk voor de branche-activiteiten dan zullen er ook hier maatregelen ge- betrokken bij de versnellingstafels over voor de installatiesector. nomen moeten worden om de uitrol van decentrale elektriciteitsopwekking en zonnewarmte te versnellen.’

SOLAR MAGAZINE | december 2016 25 Nederlandse BIPV-sector gaat samenwerken Perfecte ondersteuning aan de installateur. Ook dat is VDH Solar. Europees miljoenenproject moet van gebouwintegratie massamarkt maken

325 megawattpiek aan gebouwgeïntegreerde zonnepanelen worden. ‘De bipv-bouwelementen die wij Groothandel voor de nastreven moeten modulair toepasbaar (bipv). Niets minder dan dat is het doel van het nieuwe Euro- zijn in de hele gebouwschil. Dat brengt zonnepaneel installateur Wij willen samen met u het beste halen uit uw installateurs en bieden ze daarom ons ook bij de volgende ketenstap: de perfecte ondersteuning. Of het nu gaat om een grootschalige toepassing pese project Werkelijk BOUWEN aan BIPV. ‘Bovendien gaan integratie. Wij ontwikkelen een integraal van zonnepanelen op een gebouw of om het ontwikkelen en realiseren van een 24/7 online bestellen: wij bouwen aan een succesvol ecosysteem voor de volledige energiesysteem dat systeembouw mo- vdh-solar-klantportal.nl zonnepark, VDH Solar is te allen tijde uw ervaren partner. bipv-waardeketen, van de zonne-energie- tot de bouwsector’, gelijk moet maken; bijvoorbeeld inclusief stelt Arthur de Vries, programmamanager van het EU-project. regeltechniek en opslag. Projecten is Gratis levering in heel VDH Solar is dé groothandel voor de zonnepaneel installateur, die u een ruim de laatste ketenstap. Hierbij wordt met Nederland assortiment van zonnepanelen, montagesystemen, omvormers en toebehoren name het ontwerpproces ontwikkeld, biedt. Wij leveren onze producten en diensten aan technische installatiebedrijven, Daarmee moet het nieuwe project – dat zijn er door deze Nederlandse bedrijven zodat projectontwikkelaars gemakkelijk projectontwikkelaars en professionals in de bouwen vastgoedsector. een begroting kent van ruim 2,5 miljoen al behoorlijk wat bipv-producten ontwik- bipv-gebouwen kunnen ontwikkelen Uitsluitend A-merken euro – volgens De Vries ‘defi nitief keld. Toch vindt er nog geen grootscha- en verkopen. Dat betekent een goed op voorraad de kloof tussen de bouwen zonne- lige productie plaats.’ uitgeruste CAD-tool met een bibliotheek energiesector gaan dichten’. De Vries met bipv-bouwelementen, die zowel het beseft als geen ander dat de 2 sectoren Pv-laagje op bouwmateriaal bouwkundig als het elektrisch ontwik- Persoonlijk advies Frankrijklaan 9, 2391 PX Hazerswoude-Dorp nog altijd onvoldoende samenwerken. Door een volledige waardeketen te ont- kelen voor de constructeur gemakkelijker door specialisten T: (0172) 235 990, F: (0172) 235 995, E: [email protected] www.vdh-solar.nl Dat dit alleen zou komen doordat beide wikkelen, verwacht De Vries dat de stap maakt. Daarnaast gaan we een groot sectoren een ‘andere taal’ spreken is naar grootschalige productie wel ge- aantal bipv-projecten daadwerkelijk bou- volgens hem slechts een klein onder- maakt kan worden. ‘Wij onderscheiden 4 wen en als living labs demonstreren aan deel van het probleem. ‘Samen met verschillende ketenstappen: technologie projectontwikkelaars en bedrijven in de Berenschot stelden wij het afgelopen en materialen, producten, integratie en bouwketen. Binnen enkele jaren moet de jaar al vast in de bipv-roadmap: het projecten. Bij technologie en materialen overweging om bipv toe te passen in een mogelijk maken van fi nancieel aantrek- richten wij ons op het ontwikkelen van bouw- of renovatieproject een vanzelf- kelijke bipv-producten met fl exibiliteit nieuwe technologie om de bouwkundige sprekendheid zijn geworden.’ in kleur, vorm, maat en materiaal is en esthetische toepasbaarheid te verho- niet genoeg. Bedrokvem in de bouw- gen en de kosten te verlagen. Belangrijk keten moeten ook de tools en kennis aandachtspunt is de integratie: hoe STE KEU BE S krijgen om bipv te kunnen opnemen in maken we het pv-laagje onderdeel van Werkelijk BOUWEN hun bouwprojecten. Bovendien moet een bouwmateriaal?’ aan BIPV in het kort de markt met bruikbare betrouwbare Volgens De Vries streeft het Werke-

P informatie en demonstratieprojecten lijk BOUWEN aan BIPV-project in dit Deelnemers: Holland Solar, 4WWWIE,   T R   I IJ  E voorbereid worden. Allemaal elementen kader ook naar kruisbestuiving met een Bouwbedrijf Van der Maazen, Comuth, S I T -KWAL van ons project die de partners van dit ander groot Europees innovatieproject, Chatim, ECN, Kameleon Solar, So- Voor iedere situatie bipv-netwerk van bedrijven en andere te weten met PV OpMaat. Dit project, larSwing Energy, Solinso, SEAC, TU instellingen samen gaan uitvoeren’. onder leiding van TNO/Solliance en met Eindhoven, TNO, Universiteit Utrecht, de juiste omvormer een budget van 7 miljoen euro, wordt Wallvision en Zuyd Hogeschool Logisch vervolg uitgevoerd door 8 kennisinstellingen en Projectleiding: Celstar en Berenschot Ontdek het zeer complete assortiment van GoodWe Het Werkelijk BOUWEN aan bipv-project een groot aantal bedrijven. Gezamenlijk Projectdoelen: het creëren van een is in feite een vervolg op de roadmap willen zij gebouwintegratie eﬃ ciënter, volledig bipv-waardeketen en -ecosys- duidt De Vries. ‘Bovendien is het ook esthetischer én goedkoper maken op teem met tenminste 150 organisatie www.natec.nl een logisch project in navolging van 2 basis van nieuw ontwikkelde produc- uit onder meer de zonne-energie- en zogenaamde IPC-innovatietrajecten die tiemethoden voor stroomproducerende bouwsector. Bovendien moeten er uit wij de afgelopen jaren hebben doorlopen zonnecelmaterialen. het ecosysteem 10 aan bipv-gerela- met 25 midden- en kleinbedrijven. Een teerde start-ups zijn ontstaan en dient groot aantal van deze bedrijven (red. zie Tussen de oren de werkgelegenheid bij het deelne- Natec De Grote Beer 9 t +31(0)73 684 0834 kader) is ook bij dit nieuwe Europese Met de innovatieve technologie uit beide mende midden- en kleinbedrijf met 40 5215 MR ’s-Hertogenbosch e [email protected] project betrokken en vormen de hart van Europese projecten kan volgens De procent zijn gegroeid. Nederland i www.natec.nl UIT VOORRAAD LEVERBAAR het bipv-netwerk. In de afgelopen jaren Vries de ketenstap ‘producten’ ingevuld

SOLAR MAGAZINE | december 2016 27 Betrouwbaar Tot 20 jaar garantie op Enphase producten.

Simpel Gemakkelijk te installeren, beheren en Voor een Enphase installateur uit te breiden. ziet de toekomst er zonnig uit.

Future Proof Modulaire systemen waardoor zonne-energie voor iedereen bereikbaar is.

Marketing Support Eigen webpagina en leads.

Waarom hebben Enphase installateurs zoveel vertrouwen in de toekomst? aantrekkelijke voordelen. Enphase systemen zijn schaalbaar en makkelijk uit te breiden. Tevens eenvoudig op afstand te Zij hebben gekozen voor de future proof systemen van Enphase Energy. beheren dankzij onze cloud verbonden Enlighten software. Nog meer argumenten? Enphase installateurs bieden hun klanten Daarmee zijn onze installateurs uiterst onderscheidend en proﬁ teren zij van een ongekend rendement dankzij onze robuuste micro omvormer technologie. Wilt u als installateur een zonnige toekomst? Bel 020-241 0598 of kijk op www.enphase.com/nl het RTP-proces en de hieraan gelieerde – tot stand komen. Dit moet leiden tot pilotlijnconcept ook bij andere fabrikanten Chinees ADPV doet onderzoek op Nederlandse machines bij Solliance: selenisatie-ovens. Een van de unieke CIGS-zonnecellen met een rendement operationeel en vindt er CIGS-massapro- eigenschappen van de productieoven van boven de 15 procent. Elektroplating ductie op basis van ons productieproces van ADPV is het interne transport. is het proces waarbij een oppervlaktelaag plaats. Het is dan de bedoeling dat wij ook ‘Fabrikanten helpen met opstarten Keim hierover: ‘De machine bevat geen met metaal wordt aangebracht op een een deel van deze geproduceerde zon- bewegende onderdelen. Dat is van groot geleidend oppervlak. In het geval van nepanelen naar de markt brengen. belang omdat een selenisatieproces zeer dunne film CIGS wordt zo via elektrode- Het meeste geld wordt in de solar industrie massaproductie dunne film’ corrosief is. Dit kan van grote invloed zijn positie achtereenvolgend koper, indium verdiend bij de installatie en exploitatie op alle bewegende onderdelen. Dat leidt en gallium aangebracht op een molybde- van zonnepanelen. Onze oprichter William ‘Wij willen binnen 1 tot 2 jaar een pilotproductielijn van 50 megawattpiek in gebruik weer tot hoge onderhoudskosten.’ num bedekt glazen substraat. De tweede Chao wil zich daar dan ook in toenemende stap in het productieproces is selenisatie. mate op toeleggen…’ nemen voor CIGS dunne filmzonnecellen met een efficiency van boven de 15 procent.’ Tweestapsproces De bestaande pilotlijn van ADPV in China Aan het woord is Uwe Keim, managing director van de Duitse vestiging van het Met Solliance gaat ADPV specifiek kent deze selenisatiestap ook, maar kent samenwerken voor CIGS-zonnecellen die in plaats van elektroplating een sputter- Chinese bedrijf ADPV. ADPV kondigde eind oktober aan te gaan samenwerken met het via een nieuw tweestapsproces – be- proces (red. het aanbrengen van dunne Chinese pv-fabrikanten Nederlandse onderzoekscollectief Solliance dat zich toelegt op dunne filmzonnecellen. staande uit elektroplating en selenisatie laagjes vanuit een bron materiaal in een geloven in dunne film groot elektrisch veld in hoog-vacuüm). Uwe Keim, managing director van de Als Keim moet kiezen uit een productie- Duitse vestiging van ADPV, is er duide- Uwe Keim kent een lange geschiede- proces met sputtering of elektroplating, lijk over. ADPV-oprichter William Chao is nis in de internationale pv-industrie. Zijn zet hij zijn geld op elektroplating. ‘Zowel een ‘believer’ in dunne filmzonnecellen. carrière begon hij bij Centrotherm waar de CAPEX (red. de investeringskosten) Chao behoort daarmee tot de Chinese hij diverse functies vervulde. Als leider als de OPEX (red. de exploitatiekosten) bedrijven, in vergelijking met kristallijn van de halfgeleiderdivisie van het bedrijf zijn in het tweestapsproces met elek- silicium een relatief selecte groep, die kwam hij in aanraking met zonne-ener- troplating veel lager. Bovendien is het investeren in deze pv-technologie. gie. ‘Daar was het dan ook dat ik voor elektroplatingproces veel eenvoudiger te het eerst werkte aan een oven voor de beheersen. Het niet hebben van een pro- Naast het veruit bekendste Chinese dunne productie van dunne filmzonnecellen.’ ductiefaciliteit is een groot voordeel op dit filmbedrijf Hanergy – waarover nog altijd Later in zijn carrière focusseerde Keim moment. Hierdoor kunnen wij state-of- gerede twijfel bestaat over de bedrijfs- zich steeds meer op de CIGS dunne the-art technologie bestellen en over de omvang en daadwerkelijke afzet en omzet filmtechnologie. Eerst binnen Soltecture laatste stand der technologie beschikken, van de onderneming – stonden er dit jaar waar hij verantwoordelijk was voor de zonder rekening te hoeven houden met nog 2 spelers op die zich tot Europese productieapparatuur en het fabrieksont- bestaande infrastructuur.’ bedrijven wenden, CTIEC en CNBM. werp. Met de kennis opgedaan binnen Soltecture ontwikkelde Keim binnen Gigawattfabriek Met ADPV staat er in korte tijd een derde Ebner een nieuwe generatie productie- In het project met Solliance zijn zowel Smit Chinese pv-fabrikant op die zich tot Europa machine voor dit type zonnecellen. De Thermal Solutions als Meco Equipment – en in dit geval specifiek tot Nederland – activiteiten binnen Ebner waren dusdanig Engineers betrokken. Daarom is het vol- wendt vanwege de hier aanwezige kennis succesvol, dat Keim met Ebner in het vi- gens Keim goed mogelijk dat ADPV zich en kunde aangaande dunne filmpro- zier kwam van het Chinese bedrijf ADPV. tot Nederlandse machinebouwers gaat ductiemachines. Eerder dit jaar was het Deze besloot de selenisatie-activiteiten wenden voor de bouw van haar pilotlijn in immers al de China Triumph International (red. selenisatie via ovens is een van de 2 China. ‘Wij werken al samen met een partij Engineering Company (CTIEC) die 3 belangrijkste processtappen bij de pro- als Smit Thermal Solutions en natuurlijk machines voor een 100 megawatt dunne ductie van CIGS dunne filmzonnecellen) ook met Meco Equipment Engineers. filmproductielijn aanschafte bij Smit van Ebner begin 2015 te kopen. ‘William Zij hebben immers de elektroplatingap- Thermal Solutions (red. een productielijn Chao, oprichter ADPV, ziet namelijk veel paratuur gebouwd die wij bij Solliance op basis van cadmiumtelluride, CdTe). potentie in CIGS dunne filmzonnecellen’, gebruiken. De pilotlijn die wij in China gaan duidt Keim (red. zie kader). bouwen zal een productiecapaciteit van Die investering (red. en ook die van ’s 50 megawattpiek krijgen. Daarmee willen werelds grootste beton- en bouwfabri- Geen bewegende onderdelen wij andere pv-fabrikanten de potentie van kant China National Building Materials ADPV investeert inmiddels dan ook al dit productieproces laten zien. Zij kunnen Group Corporation voor de aanschaf van zo’n 5 jaar in de dunne filmtechniek. Zo vervolgens onder onze licentie een CIGS- 110 miljoen euro aan dunne filmproduc- werd in 2011 in Ningbo een CIGS-pilotlijn productielijn opstarten. Het is namelijk niet tieapparatuur bij het Duitse Singulus) is gerealiseerd (red. naast CdTe is CIGS onze ambitie om zelf een gigawattfabriek volgens Smit-directeur Wiro Zijlmans de meest populaire dunne filmzonnecel). te bouwen. Wij willen andere fabrikanten niet vreemd. In de juni-editie van Solar Door de jaren heen heeft ADPV zich via een bewezen concept helpen met het Magazine meldde hij het volgende: ‘China vervolgens geconcentreerd op het rapid opstarten van fabrieken.’ plaatst in de komende 5 jaar 15 giga- thermal proces (RTP). Dat het bedrijf En waar ADPV over 5 jaar staat? Keim: wattpiek aan dunne filmzonnepanelen, zich hier vergaand in gespecialiseerd ‘Dan draait de pilotlijn en worden er volop zoals vastgelegd in het vijfjarenplan. Dit heeft, wordt duidelijk bij een blik op CIGS-zonnepanelen geproduceerd die betekent dat er forse uitbreidingen van de het intellectueel eigendom: het bedrijf (foto: Niels van Loon) ons bedrijf zelf zal installeren in de residen- productiecapaciteit gaan plaatsvinden.’ beschikt over 38 patenten, veelal voor tiële en commerciële markt. Hopelijk is ons

30 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 31 CdTe-zonnepaneel wint langzaam terrein in Nederland: ‘20 procent marktaandeel op De energy payback time van zonnepanelen in Nederland

3,0 zakelijke markt is haalbaar’ Omvormer 2,5 Montage & kabels Framing

2,0 Laminatie Cadmium telluride (CdTe-)zonnepanelen zijn in Nederland Zonnecel Ingots en wafer niet populair. Een van de voordelen van deze dunne fi lmtech- 1,5 Grondstof silicium niek is de lage CO2-voetafdruk. Andreas Wade, wereldwijd 1,0

directeur duurzaamheid bij First Solar: ‘Een energielabel voor 0,5

zonnepanelen van de Europese pv-industrie zou een 0,0 mono-Si multi-Si a-Si μm-Si CdTe CIGS welkome ontwikkeling zijn.’ 2011 2011 2008-11 2013 2010-11 2011

Door Wessel Simons

Wereldwijd wordt CdTe bij uitstek vergelijking met kristallijn siliciumzon- panelen – bekeken over de gehele gebruikt voor grote zonneparken vanaf nepanelen. De fabricagekosten zijn levenscyclus - minder schadelijk zijn 10 tot 50 megawattpiek. Marktleider lager, omdat er veel minder energie voor het milieu of de volksgezondheid is het Amerikaanse First Solar (red. en arbeid nodig is. De capaciteit per dan de andere typen zonnepanelen. met een omzet van 3,3 miljard euro in paneel zit bijna op een gelijk niveau als De Wild-Scholten: ‘Het CdTe-paneel 2015) dat vorig jaar goed was voor 2,5 kristallijn silicium. De stroomproductie zit heel simpel in elkaar. Cadmium gigawattpiek aan productiecapaciteit. per wattpiek ligt hoger, omdat deze telluride zit in een folie en zit tussen 2 Prestigeproject is het Topaz Solar panelen ook goed presteren bij bijvoor- glazen lagen. Allereerst blijkt uit onder- Project dat met een capaciteit van 550 beeld bewolkt weer.’ zoek dat de stof cadmium telluride veel megawattpiek 160.000 huishoudens Van der Gun overlegt een uitvoerig on- minder giftig is dan cadmium. Bij een van stroom moet gaan voorzien. Eige- derzoeksrapport van First Solar waarbij brand trekt de cadmium telluridelaag in naar is MidAmerican Renewables, het alle risico’s van CdTe uiteengezet zijn: de glaslagen volgens experimenten van duurzame investeringsvehikel van de ‘CdTe heeft onterecht een besmette een Amerikaans onderzoeksteam’. Amerikaanse belegger Warren Buff ett. naam. Er treedt geen risico op bij lek- kage of een ander incident’. Recycleverplichtingen Besmette naam Bij het gebruik van CdTe-panelen, Wereldwijd ligt het marktaandeel van Voetafdruk en ook bij alle overige zonnepanelen, CdTe op 2,5 procent van de totale Mariska de Wild-Scholten van Smart- zijn fabrikanten gebonden aan recy- productie. Dit blijkt uit een recent rap- Greenscans wordt regelmatig door cleverplichtingen. De zogenaamde port van het Duitse onderzoeksinstituut zonnepanelenfabrikanten ingehuurd WEEE-richtlijn uit 2014 schrijft voor dat Fraunhofer Institut. Ter vergelijking: om de levenscyclus van een pv-pro- 80 procent van het pv-afval in 2020 multi-kristallijn siliciumzonnepanelen duct ‘van wieg tot graf’ door te rekenen gerecycled wordt. zijn goed voor 93 procent van de we- (red. de levenscyclusanalyse, LCA). De Recycling is voor CdTe geen probleem, reldwijde productie. Wild-Scholten over het CdTe-paneel: aldus Andreas Wade, wereldwijd Energielabel voetafdruk wil stimuleren. ‘Project- In Nederland is er op dit moment geen ‘Doordat er veel minder energie, water directeur duurzaamheid bij First Solar. Wade, ook voorzitter van de Europese ontwikkelaars die aan de aanvullende Dunne fi lmprojecten in ontwikkeling groot zonnepark met CdTe-panelen, en restafval nodig is bij de productie, ‘Onze producten worden nu voor 79 brancheorganisatie PV Thin en vice- eis voldoen, krijgen een bonus van 15 maar daar komt waarschijnlijk snel ver- is de CO2-voetafdruk het laagste van procent al gerecycled, inclusief afval president bij de strategiecommissie procent bovenop het gunningsbedrag’, Rundedal Emmen (13 megawattpiek, andering in. Projectontwikkelaar Solar alle pv-celtechnologieën. Per kilowatt- uit het productieproces. Bij het paneel van brancheorganisatie Solar Power aldus Wade. De Duitser ziet voor First CdTe, First Solar) Energy Works uit Utrecht heeft 4 pv- uur zonnestroom wordt er bij CdTe zelf, dus het halfgeleidermateriaal en Europe, verwacht dat Europa meer ei- Solar genoeg kansen in Europa. Hij Groene Hoek bij Schiphol, Haarlemmer- parken in de pijplijn waarbij zonnepa- 16 gram CO2 uitgestoten (red. bron: het glas, ligt het recyclingniveau al op sen gaat stellen aan de CO2-emissies zegt: ‘Door een hogere celeﬃ ciency, meer (16 megawattpiek, CdTe, First Solar) nelen van First Solar gebruikt worden Rapport ‘Green Energy Choices, UNEP 90 procent. Ook bij een faillissement bij de productie van zonnepanelen. van 20 procent op moduleniveau én Stadskanaal 1 (15 megawattpiek, CdTe, (red. zie kader). Financieel directeur 2015, 2010). Bij een monokristallijn sili- kunnen wij aan onze recycleverplichtin- Wade: ‘Een volgende stap is een ener- lagere productiekosten, gaat de prijs First Solar) Eric van der Gun legt uit waarom de ciumzonnepaneel ligt de CO2-uitstoot gen blijven voldoen.’ gielabel voor zonnepanelen, zoals we voor de eindgebruiker verder omlaag. Stadskanaal 2 (4 megawattpiek, CdTe, keuze op CdTe-zonnepanelen gevallen op 56 gram, ruim 3 keer zo hoog. In ge- dat kennen van koelkasten en wasma- In Nederland zien we kansen op be- First Solar) is: ‘De variabele kosten van CdTe- wone mensentaal: op een Nederlands chines. Dat vind ik een goede ontwik- drijfsdaken en open velden. Een markt- Groningen Roodehaan (11 megawattpiek, panelen zijn op termijn veel lager in veld kost het circa 9 tot 12 maanden keling omdat met een energielabel de aandeel van 20 procent in 2020 op de dunnefilm Hanergy) voordat de CO2-emissies “terugge- milieu- en gezondheidsimpact van elke zakelijke markt in Europa is haalbaar.’ wonnen” zijn. Bij mono – of polykristal- keuze transparanter wordt.’ Circa 70 megawattpiek aan andere lijn silicium is die compensatieperiode Wade verwijst naar Frankrijk waar de projecten is nog in onderhandeling 3 tot 4 keer langer.’ overheid bij tenders het gebruik van (bron: Solar Energy Works) De Wild-Scholten bevestigt dat CdTe- zonnepanelen met een lage CO2-

32 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 33 Grens van 100 megawattpiek collectieve pv-projecten in zicht: Valbeveiliging tijdens ‘Burgerkapitaal als hefboom om banken montage zonnepanelen over de streep te trekken’ ‘Collectieve zonne-energieprojecten waaien niet over. Het is werk in uitvoering.’ Aan het woord is Anne Marieke Schwencke, de onderzoekster achter de Lokale Energie Monitor 2016 van Stichting HIER opgewekt.

Zeker 75% goedkoper dan steigerbouw!

In het lopende kalenderjaar is het aantal jecten die in 2016 zijn gerealiseerd leveren ding platforms ZonnepanelenDelen of geregistreerde energiecoöperaties samen 5 megawattpiek op.’ Greencrowd zijn ook meestal binnen 1 à toegenomen van 262 naar 313 stuks. De 2 maanden uitverkocht. Het gaat echter coöperaties die zich daarbij bezighou- Subsidie niet overal zo snel.’ den met zonne-energie hebben dit jaar ‘We hebben dit jaar ook weer gekeken Een opmerkelijke ontwikkeling als het T 085 782 16 02 - [email protected] - www.rss-roof.com al 16 megawattpiek nieuw pv-vermogen wat er voor de komende jaren in de gaat om fi nanciering signaleert Schwenc- gerealiseerd via 67 verschillende projec- pijplijn zit’, vervolgt Schwencke. ‘Alles bij ke bij de postcoderoos (red. zogenaamde ten. Uit de Lokale Energie Monitor 2016 elkaar opgeteld komen we uit op bijna regeling Verlaagd Tarief). ‘Het aantal blijkt dat er daarmee eind december 82 megawattpiek, waarvan 36 mega- postcoderoosprojecten is dit jaar sterk ruim 3 keer zoveel collectief zonvermo- wattpiek vrij zeker gerealiseerd wordt in toegenomen. Als we afgaan op de infor- gen is opgesteld als eind vorig jaar. In 2017 en 46 megawattpiek in voorberei- matie van de initiatiefnemers zelf dan zijn 2016 is 16 megawattpiek bijgeplaatst in ding is. Als dat allemaal doorgaat dan er 38 projecten gerealiseerd. Volgens de 67 nieuwe projecten. In totaal staat er nu ligt er rond 2017-2018 voor 100 mega- opgave van de Belastingdienst zijn er tot 23,4 megawattpiek zonvermogen op col- wattpiek aan zonnedaken en zonnepar- de maand oktober in totaal 30 beschik- lectieve zonnedaken en zonneparken. ken die grotendeels in handen zijn van kingen aangevraagd waarvan er 23 zijn burgers en lokale bedrijven.’ afgegeven. Naar verwachting komen er bij Verdriedubbeling In totaal is er inmiddels tussen de 30 en de Belastingdienst dus nog minstens 15 En er zit volgens Schwencke nog veel 35 miljoen euro geïnvesteerd in collectie- aanvragen binnen vóór het einde van het meer in de pijplijn. In de monitor stelt de ve zonnedaken en –parken. Schwencke: kalenderjaar.’ Saillant detail: er zijn meer 295 325 330 onderzoekster: ‘Het tikt lekker aan. We ‘De kleinere projecten zijn vaak voor 100 dan 2 keer zoveel projecten met de post- Wp Wp Wp zien meer dan een verdriedubbeling van procent collectief gefi nancierd, bij grotere coderoosregeling gerealiseerd (red. 38 Unieke vermogens Panasonic het totale productievermogen in 2016 projecten brengen burgers 10 tot 30 pro- stuks) dan met de SDE+-regeling (red. 17 en een veelvoud zit in de pijplijn voor de cent eigen vermogen in en fi nanciert een stuks). Schwencke: ‘Kijken we echter naar Fantastische prestaties A-kwaliteit panelen komende jaren. Als alles doorgaat staat bank of fonds de rest. Soms is een inves- het gerealiseerde vermogen dan draait Slimme maatvoering er straks in 2018-2019 meer dan 100 teringssubsidie verstrekt. Het burgerka- dit beeld volledig om: er is bijna 5 keer met vermogens tot megawattpiek collectieve zon.’ pitaal fungeert als hefboom om andere zoveel zonvermogen met SDE+ (red. 12,8 NIEUW maar liefst 330 Wp 15 jaar productgarantie Overigens zijn het 3 grote collectieve fi nanciers over de streep te trekken.’ megawattpiek) dan met de postcoderoos projecten die volgens Schwencke in 2016 (red. 2,6 megawattpiek) gerealiseerd. Van voor de enorme groei hebben gezorgd: Postcoderoos op stoom de geplande projecten voor 2017 weten www.natec.nl het zonnepark op Ameland (red. 23.000 De keuze voor crowdfunding pakt volgens we dat 57 initiatiefnemers gebruik willen zonnepanelen), het zonnepark in het Schwencke bij veel coöperaties goed uit. maken van de postcoderoosregeling.’ Friese Garyp (red. 27.000 zonnepanelen) ‘De meeste coöperaties weten relatief en de ZonneWIJde in Breda (red. 7000 snel voldoende deelnemers te werven. De conclusie van Schwencke? ‘De zonnepanelen). ‘De drie parken dragen In Breda was het project De Zonneveste coöperatieve beweging is volop aan het Natec De Grote Beer 9 t +31(0)73 684 0834 voor twee derde bij aan de toename van van coöperatie BRES van 1.000 zon- werk. “Het waait niet over”, zo formuleert 5215 MR ’s-Hertogenbosch e [email protected] 2016, namelijk 10,8 megawattpiek’, stelt nepanelen bijvoorbeeld binnen 68 uur een van de pioniers het. Werk in uitvoe- Nederland i www.natec.nl Schwencke. ‘De meer dan 60 andere pro- uitverkocht. De projecten met crowdfun- ring en wordt vervolgd dus.’

SOLAR MAGAZINE | december 2016 35 Bedrijventerrein Baanstee-Noord IJsstadion Thialf (Heerenveen) Zwembad De Welle in (Drachten) UITGELICHT (Purmerend)

Realisatiedatum: november 2016 Realisatiedatum: november 2016 Realisatiedatum: oktober 2016 In de rubriek Uitgelicht toont Wat: zonnepark van 5,6 megawattpiek Wat: 5.000 zonnepanelen op het vernieuwde Wat: een gecombineerd zonnewarmte-zon- Solar Magazine ieder kwartaal met 21.600 zonnepanelen ijsstadion Thialf nestroomsysteem met 1.438 zonnepanelen Waar: op bedrijventerrein Baanstee- Waar: Heerenveen Waar: op het dak van zwembad De Welle in woord en beeld bijzondere Noord in Purmerend Installateur: Zonel Energy Systems in Drachten projecten met zonne-energie- Installateur: Ecorus Projects Leveranciers: Luxra (5.000 all black zon- Installateur: Koninklijke Damstra systemen. De projecten zijn Leveranciers: Talesun Solar (21.600 nepanelen van 270 wattpiek per stuk), Leveranciers: Trina Solar (1.182 zonnepane- zonnepanelen van 260 wattpiek per SolarEdge (2.500 power optimizers en 40 len van 265 wattpiek per stuk), Triple Solar stuk voor stuk uniek. Soms stuk) en Delta (82 omvormers) omvormers) en Luxra (montagesystemen) (256 pvt-panelen), SolarEdge (591 en 256 po- vanwege de omvang, soms Grootste uitdaging: het realiseren van Grootste uitdaging: In de maanden april wer optimizers en 15 omvormers) en Esdec door nieuwe technologie. grootschalige grondgebonden zonne- tot en met september zullen de zonne- en Triple Solar (FlatFix Fusion en door Triple parken vergt in Nederland een lange adem. panelen – met een vermogen van 1,35 Solar zelf ontwikkelde montagesystemen) Afgelopen april gingen voor ontwikkelaar en megawattpiek – volgens de betrokkenen Grootste uitdaging: zwembaden staan onder exploitant Alleco Energy de laatste seinen op aanzienlijk meer energie produceren dan druk vanwege de hoge exploitatiekosten door groen om met de aanleg van de Solar Campus het stadion zelf nodig heeft. Thialf gaat de onder andere hoge energielasten. Zonne- Purmerend van start te gaan, maar de eerste overtollige zonnestroom daarom delen met panelen plaatsen is dan een oplossing, maar plannen dateren al van oktober 2013. schaatsfans. Dit wordt via energie start- daarmee beïnvloedt men slechts een deel Halverwege vorig jaar kwam het bericht naar up powerpeers gedaan. In totaal kunnen van het totale energieverbruik. Om ook het buiten dat de bouw van de Solar Campus klanten van powerpeers behalve de zonne- gasverbruik te reduceren koos de Welle voor eind 2015 van start zou gaan omdat de SDE+- stroom van Thialf maximaal 10 verschil- pvt-panelen zie zowel zonnewarmte als zon- subsidie toegekend werd. lende opwekkers kiezen, bijvoorbeeld van nestroom opwekken. Deze zijn gecombineerd het zonnepaneel van de buren met een warmtepomp van 80 kilowatt waar- of een windmolen van een boer. door de pvt-panelen ook ’s nachts werken.

36 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 37 De Start-Up: UNO TL. Maakt Werken aan massamarkt voor jouw werk een stuk eenvoudiger. gebouwintegratie zonne-energie In de rubriek de Start-Up spreekt Solar Magazine iedere editie met 2 startende ondernemers die technologie ontwikkelen en hun kansen proberen te verzilveren in de wereld van zonne-energie. In deze editie aandacht voor BEAUsolar en Q-Roof.

Bedrijf: BEAUsolar Bedrijf: Q-Roof

De gemiddelde omvormer heeft mede door zijn gewicht en omvang veel installatie on ge Directie: Raoul Comuth Directie: Marc Meijers en Cor Maas makken. De nieuwe compacte UNOTL omvormer van ABB maakt met zijn gewicht van Opgericht: 2014 Opgericht: 2011 slechts 12 kg daar een einde aan. Deze omvormer is niet alleen onze lichtste en meest Product: ‘Wij ontwikkelen en commercialiseren een totaal Product: ‘Q-Roof is een onzichtbaar gemonteerde warm- compacte omvormer, we monteerden ook alle aansluitingen aan de buitenkant. Gewoon geïntegreerd zonnedak zonder dakpannen dat rondom een tecollector die op een slimme wijze gebruikmaakt van de installeren, aansluiten en laten werken. Je kunt eenvoudig waarden toekennen aan totale afwerking kent. Wij zijn op zoek gegaan naar een warmte van de pannen en de spouw van een pannendak. functies zoals het geïntegreerd monitoren van verbruik en netuitval, dit alles tegen een zeer aantrekkelijke prijs. De UNO TL is het gevolg van constante inspanningen om onze ontwikkeling om zonder dakpannen zonnepanelen te instal- Deze warmte wordt opgevangen en vervolgens in de wo- omvormers beter te maken en daarmee uw werk eenvoudiger te maken. leren en zo een stijlvolle, moderne en esthetische uitstraling ning beschikbaar gesteld voor de verwarming van tapwater, Voor meer informatie www.abb.com/solarinverters aan een dak te geven. Het aluminiumprofi el waarmee de vloerverwarming of een zwembad. Q-Roof is naar ons idee zonnepanelen in een constructie op het dak ingelegd worden de enige energie-oplossing die onzichtbaar is gemonteerd. is door ons ontwikkeld en maakt het product uniek. Het zon- Hierdoor wordt het beeld van het dak niet verstoord. Er wordt nedak heeft van buitenaf een drievoudige waterdichting door dus energie gewonnen zonder dat men dit ziet. Q-Roof is in de aluminiumconstructie. De eerste waterdichting zit direct de markt verkrijgbaar en kan worden besteld via de erkende in een EPDM-rubber onder het buitenste afdekprofi el dat ge- installateur. Momenteel werken we aan een tweede versie bruikt wordt om de zonnepanelen af te klemmen. De tweede waarbij we warmte achter zonnepanelen weghalen. Dan kan waterdichting zit verwerkt in een gootconstructie in de alumi- men tegelijkertijd warmte en elektriciteit winnen. Deze variant ABB UNO_TL NL adv 186x131.indd 1 14-06-16 07:53 niumprofi elen. Op dit laatste facet is patent aangevraagd. komt naar verwachting in de loop van 2017 op de markt.’ De derde waterdichting is een dampdoorlatende folie die Doel: ‘In de komende 3 jaar willen wij minimaal 1.000 wo- op de dakelementen wordt bevestigd.’ ningen van ons systeem voorzien. Daarmee kunnen wij een Doel: ‘In Limburg zijn momenteel 12 daken gerealiseerd. serieuze bijdrage leveren aan het terugdringen van het ener- Over 3 jaar willen we de verkopen gerealiseerd hebben naar gieverbruik bij consumenten.’ 120 daken. Dit moet gebeuren in heel Nederland en het grensgebied van Duitsland en België.’

275 270 295 Wp Wp Wp

Canadian Solar Meest Topkwaliteit zonnepanelen voor verkochte merk een heel aantrekkelijke prijs in Nederland

www.natec.nl www.canadiansolar.com

Natec De Grote Beer 9 t +31(0)73 684 0834 5215 MR ’s-Hertogenbosch e [email protected] UIT VOORRAAD LEVERBAAR Nederland i www.natec.nl

SOLAR MAGAZINE | december 2016 39 Exasun breidt productiecapaciteit Haagse zonnepanelenfabriek uit naar 50 megawattpiek

De Nederlandse zonnepanelenfabrikant Exasun heeft Momenteel maken wij daarbij gebruik in Den Haag een nieuwe productielocatie betrokken. van een nieuwe generatie PERC-zon- Ervaar NU de toekomst necellen die leiden tot zonnepanelen Momenteel worden er bovendien een aantal nieuwe met een vermogen van 310 wattpiek. machines geplaatst die zorgen voor een uitbreiding van Dat kan in de komende jaren toegroeien met de HD-Wave technologie de productiecapaciteit naar 50 megawattpiek per jaar. naar een niveau van 350 megawattpiek. Tegelijkertijd brengt deze keuze met De redactie van Solar Magazine sprak met directeur zich mee dat wij van innovatieve ma- Michiel Mensink over de vorderingen. terialen gebruikmaken. Zo wordt de koperfolie die wij benutten slechts door een beperkt aantal fabrikanten gepro- Exasun kwam in april 2015 voor het Supply chain duceerd. De supply chain moet dus eerst met zijn hoofd boven het maaiveld Exasun is overigens samen met Kame- eveneens opgeschaald worden. Eens te uit toen het bekendmaakte een produc- leon Solar (red. het voormalige Orange meer omdat wij eind 2017 de gehoopte tielijn voor zwarte glas-glaszonnepa- Solar) het enige bedrijf dat in Nederland productiecapaciteit van 100 mega- nelen in gebruik te hebben genomen. over een fabriek met een signifi cante wattpiek willen bereiken.’ Het zwarte zonnepaneel van Exasun is productiecapaciteit beschikt. In het voorzien van achterzijdecontactcellen. geval van Exasun was deze 15 mega- SDE+-projecten Deze zogenaamde metal wrap through wattpiek per kalenderjaar, maar door de Nu de supply chain en de fabriek opge- (mwt-)technologie is van origine een uit- ingebruikname van nieuwe machines schaald worden, breekt volgens Mensink vinding van Energieonderzoek Centrum is deze uitgebreid tot naar 50 mega- ook het moment aan dat zijn bedrijf extra Nederland (ECN). Naast de uit 60 zon- wattpiek. ‘Om dit volume volledig te kun- installateurs kan gaan selecteren voor de necellen bestaande zonnepanelen van nen produceren moeten wij volcontinu distributie van de zonnepanelen die uit 1 meter bij 1,6 meter, kan Exasun ook gaan produceren. Als onderdeel hiervan de Haagse fabriek komen. ‘Tot op heden modules met speciale afmetingen maken verwachten wij vanaf de zomer van 2017 hebben wij met een selecte groep van voor bijvoorbeeld gebouwintegratie. ‘En in ploegendiensten te gaan werken.’ installateurs gewerkt, maar de mogelijk- juist naar deze speciale zonnepanelen Grootste bottleneck – en de reden heden nemen nu toe. Het interessante is momenteel veel vraag’, stelt Mensink. waarom de opschaling licht achterloopt is dat wij zelfs een SDE+-project gaan ‘Zo hebben wij een soort zonnedakpan op de oorspronkelijke planning – is vol- beleveren. Het gaat om een zonnepark op de markt gezet die gretig aftrek vindt. gens Mensink de supply chain. ‘Wat de van 2.000 zonnepanelen. Ondanks de Deze kent ongeveer het formaat van een technologie betreft hebben wij gekozen iets hogere prijs kiest de opdrachtge- kwart zonnepaneel, men kan er een vol- voor zonnepanelen met een langere ver voor onze zonnepanelen. Waarom? ledig dak mee maken.’ levensduur en een hogere opbrengst. Het hogere rendement en de langere levensduur hebben de eindgebruiker over de streep getrokken. De business case is terdege rond te rekenen met Nederlandse zonnepanelen.’ Binnen enkele jaren wil Mensink de productiecapaciteit dan ook fors uitgebreid hebben. ‘Wij denken toe te kunnen groeien naar een productiecapaciteit van 300 tot 400 megawattpiek. Er is op de Europese markt veel vraag naar “high end” zonnepanelen. Die kunnen toegepast worden in com- merciële zonneparken, maar in het residentiële segment dus ook als zonnedakpannen. Dat wij daarbij altijd een De revolutionaire nieuwe PV-omvormer paar procent duurder zullen zijn dan Chinese concurrenten neemt de markt daarbij voor lief. Bovendien hebben wij ≤ 6 kW | ≤ 9,5 kg | 99,2% max. rendement niet alleen een hogere eﬃ ciency, maar kunnen wij ook nog veel voordeel halen door op grotere schaal in te kopen.’ www.solaredge.nl SOLAR MAGAZINE | december 2016 41 Amerikaanse Solar Energy Industries Association (SEIA): Trump gaat zonne-energie niet de nek omdraaien

Donald Trump was er tijdens de verkiezingscampagne zeer duidelijk over: hij wil alle federale uitgaven voor hernieuwbare energie stopzetten. Hij zou Polynaise bij Libra Energy! überhaupt alle uitgaven aan klimaatverandering willen stoppen en voor ‘fossiel’ gaan. Maar nu de nieuwe president zijn Transition Team gevormd heeft lijkt er een opening te zijn om toch te investeren in hernieuwbare energie…

Ruim voorradig: JA Solar polykristallijn 265 Wp en 270 Wp Het doemscenario voor de Amerikaanse zonnepanelenindustrie is een president die de investment tax credits (ITC) schrapt. Deze aftrekpost voor zonnepanelen is zo ongeveer het belangrijkste instrument van de Amerikaanse regering om de uitrol van zonne-energie te stimuleren. De ITC leidt voor Ameri- kaanse huiseigenaren en ondernemers dan ook tot een belastingkorting van 30 procent. Maar niet alleen de ITC-regeling is belangrijk, ook Obama’s Clean Power Plan (CPP) doet e toe. Scenario’s van het Amerikaanse overheidsorgaan Energy Information Administration (EIA) laten zien dat als het CPP geschrapt wordt, er in 2040 26 procent minder zonnepanelen zouden zijn. dustrie heeft gecreëerd in de vorm van blijven dalen. Wij worden iedere dag banen, miljarden dollars investeringen competitiever. Bovendien is de solar Tussentijds handelsregels wijzigen en het geïnstalleerde aantal zonnepane- industrie een gigantische banenmotor En mocht Trump zich toch tegen zonne- len’, aldus Christopher Mansour, SEIA’s voor ons land. Eind 2020 zullen wij het energie keren, dan zijn er nog altijd de vice-president. ‘Afgelopen jaar is de aantal werknemers verdubbeld hebben niet-federale overheidsorganen. Zo ITC verlengd tot het jaar 2021 en wij tot 400.000 stuks. Dat zijn goedbe- streven staten als Californië (red. waar werken er hard aan om deze regeling te taalde banen die voor veel Amerikaanse 44 procent van het Amerikaanse pv- behouden. De Republikeinen houden werknemers aantrekkelijk zijn.’ vermogen opgesteld staat) en New York er traditioneel gezien niet van om tus- Overigens klinkt Trumps toon al een hun eigen ambitieuze plannen na als het sentijds handelsregels te wijzigen. Be- stuk gematigder dan tijdens de verkie- gaat om klimaatverandering, met zonne- drijven hebben immers op basis van de zingscampagne. Eind november zei hij energie als een van de speerpunten. Het vijfjarige verlenging van de ITC inves- in een interview met de The New York is dan ook niet ondenkbaar dat andere teringen gedaan. Bovendien steunden Times het volgende over de door hem staten besluiten om dit voorbeeld op ei- ook veel Republikeinen afgelopen jaar beloofde terugtrekking van de Verenig- gen initiatief te volgen. En, benadrukken de verlenging van de ITC. De kans dat de Staten uit het Klimaatakkoord van de ‘solar believers’, de prijs van zonne- de ITC geschrapt wordt, is volgens mij Parijs: ‘Ik ga er nog naar kijken... energie blijft de komende jaren dalen niet zo hoog.’ Ik heb er een “open mind over” en wij waardoor de uitrol van zonne-energie gaan het heel zorgvuldig bekijken.’ überhaupt niet meer te stoppen is. Ook Open mind En op de vraag of de activiteiten van niet door het ontbreken van federale Volgens SEIA’s vice-president zal Trump de mensen gerelateerd zijn aan de BESTE steun van Trumps regering... zonne-energie dan ook niet de nek om- klimaatverandering? ‘Ik denk nu op De Amerikaanse Solar Energy Industries draaien. Mansour: ‘Wel is het voor ons dit moment… nou, ik denk dat er enig Prijs- en kwaliteitsverhouding Association (SEIA), die 1.000 lidbedrij- zaak om het transitieteam van Trump de verband is. Maar het hangt ook af van ven telt, maakt zich vooralsnog niet al te juiste feiten aan te dragen. De bewe- hoeveel verband er is en hoeveel het veel zorgen. ‘Trumps transitieteam heeft ringen dat zonne-energie te duur is, is onze bedrijven gaat kosten. Je moet bevestigd dat zij zich bewust zijn van de gebaseerd op gedateerde informatie. begrijpen dat onze bedrijven nu niet belangrijke voordelen die de solar in- De kosten zijn enorm gedaald en zullen competitief zijn.’ Bestel 24/7 online via www.libra.energy of bel naar 0251 656 277. SOLAR MAGAZINE | december 2016 43

Advertentie Solar Magazine- Polynaise JA Solar (met schaduw).indd 1 28-11-16 10:06 Uitsluitend A-merken op voorraad, dus snelle levertijden. Ook dat is VDH Solar.

Groothandel voor de zonnepaneel installateur Doordat wij uitsluitend met A-merken werken die wij op voorraad hebben, leveren wij uw bestelling razendsnel op de gewenste locatie. Op deze manier werken wij 24/7 online bestellen: graag mee aan het optimaliseren van de doorlooptijd van uw project. vdh-solar-klantportal.nl VDH Solar is dé groothandel voor de zonnepaneel installateur, die u een ruim Gratis levering in heel assortiment van zonnepanelen, montagesystemen, omvormers en toebehoren Nederland biedt. Wij leveren onze producten en diensten aan technische installatiebedrijven, projectontwikkelaars en professionals in de bouwen vastgoedsector. Uitsluitend A-merken op voorraad

Persoonlijk advies Frankrijklaan 9, 2391 PX Hazerswoude-Dorp door specialisten T: (0172) 235 990, F: (0172) 235 995, E: [email protected] www.vdh-solar.nl Energiebelasting belangrijk obstakel voor groei zonnewarmte

Zonnepanelen zijn ‘hot’ en zonnecollectoren zijn dat nóg niet. Waar ligt dat aan? In dit vierde artikel over zonnewarmte uit een langere reeks spreekt de redactie van Solar Magazine onder meer met Marcel Cloosterman, directeur van zonnewarmtespecialist Ik Ben Ra en bestuurslid van branchevereniging Holland Solar: ‘De overheid zou zonnewarmte meer moeten stimuleren. De energiebelasting op gas moet verhoogd worden, gelijk aan de belasting op elektriciteit. Dat helpt onze business case.’

Door Wessel Simons Genoeg potentie tevelden. Aanpassing van de energie- Solar Magazine spreekt met een aantal belasting en verruiming van het huidige In Nederland is er volgens het Centraal zonnewarmteondernemers: Marcel subsidiebeleid is nodig om de groei van Bureau voor de Statistiek 647.000 vier- Cloosterman, directeur van Ik ben Ra uit zonnewarmte te versnellen.’ kante meter aan zonnecollectoropper- Gouda, Bert ten Have van G2 Energy uit Cloosterman vervolgt: ‘De stimulans vlakte opgesteld. De warmteproductie Uddel (Gelderland) en Gerrit Venema, voor zonnestroom heeft de afgelopen lag eind 2015 op ruim 1 petajoule. Ter van S-Energy uit het Groningse Kolham. jaren duidelijk eff ect gehad. De salde- vergelijking: zonnepanelensystemen Cloosterman ziet in landen als Duits- ringsregeling en de btw-teruggave ge- leveren zo’n 4 petajoule aan energie. land, Oostenrijk en Denemarken dat ven veel voordeel. Zonnewarmte moet Daarmee loopt de realiteit achter bij de het geïnstalleerd warmtevermogen vele op een gelijkwaardige manier worden ambities. In het SER Energieakkoord malen hoger ligt per 1.000 inwoners gestimuleerd. Het is een gouden regel is vastgelegd dat de productie van dan in Nederland. ‘Een bewijs dat er dat de massa in beweging komt zodra zonnewarmte naar 6 petajoule in 2023 genoeg potentie ís. Neem Denemarken, de terugverdientijden tussen de 7 en 10 opgekrikt moet worden. Maar is het net zoals Nederland een land met een jaar schommelen’. u haalbaar en waar schort het aan? sterke agrarische sector. Hier wordt veel zonnewarmte voor stadsverwarming toegepast met zeer grote zonnewarm-

SOLARSOLAR MAGAZINE MAGAZINE | |september december 2016 45 Verkeerd correctiebedrag onder meer een zonnewarmtesysteem stimuleringsniveau te krijgen als andere Hij verwijst daarbij naar de SDE+- met een collectoroppervlakte tot 200 duurzame energievormen.’ subsidieregeling, die sinds 2012 voor vierkante meter. De regeling loopt zoals zonthermie geldt, 4 jaar later dan voor bekend van 2016 tot en met 2020. Bert Spagaat zonnestroom. De branche maakt am- ten Have van G2 Energy, die veel sys- Een structureel probleem zit volgens de per gebruik van de SDE+-regeling, zo temen voor de agrarische sector levert: ondernemers in de energiebelastingwet- blijkt. Uit cijfers van de Rijksdienst voor ‘Mijn klanten vinden deze investerings- geving. In het huidige systeem dragen Ondernemend Nederland blijkt dat er subsidie prettig. Een boer die ons grootverbruikers minder energiebelas- in de periode 2012 tot en met de eerste systeem aanschaft voor circa 35.000 ting af, in tegenstelling tot kleinverbrui- SDE+-ronde van 2016 voor 54 projec- euro kan dit met de ISDE-regeling of de kers zoals particulieren, scholen en het ten subsidie is toegekend. De totale Energie Investeringsaftrek (EIA) binnen midden- en kleinbedrijf. aangevraagde subsidie is een kleine 4 tot 5 jaar terugverdienen. Graag zie Cloosterman: ‘We zitten in een spagaat. • portrait en landscape 39 miljoen euro, een fractie vergeleken ik ook systemen tussen de 200 en 300 Kleinverbruikers betalen de meeste • 100% waterdicht met de ruim 1,6 miljard euro subsidie vierkante meter collectoroppervlakte energiebelasting en dus een hoge ener- GSE in-dak die voor 4.623 zonnestroomprojecten onder de regeling vallen. Dan kan ik gieprijs, maar ze hebben doorgaans een • lichtgewicht is toegekend. mijn klanten meer maatwerk bieden. klein zonnewarmtesysteem. Zakelijke montagesysteem • flexibel in paneelkeuze Volgens Cloosterman is dat te verkla- Ook zouden collectoren voor zwem- klanten hebben een groot verbruik en dé uitblinker op esthetisch vlak en opstelling ren: ‘Het grootste probleem zit hem in badverwarming eronder moeten vallen. zouden dus een groot zonnewarmtesys- • het meest kostenefficiënte de berekening van het subsidiebedrag Tegelijkertijd moeten we waken voor teem kunnen plaatsen. De kosten voor in-dak systeem bij de SDE+-regeling. Voor het bepalen oversubsidiëring. Dan dreigt de markt een groot systeem zijn in verhouding van het correctiebedrag wordt uitge- veel lager. Maar grootverbruikers betalen www.natec.nl gaan van een referentie-installatie met door de lage energiebelasting weer een alternatief verbruik tot 170.000 minder voor hun gas, waardoor de inves- kubieke meter gas per jaar. Er wordt tering in een zonnewarmtesysteem nog HULP NODIG BIJ HET CALCULEREN dus van uitgegaan dat aanvragers in steeds fi nancieel niet interessant is’. VAN EEN GSE SYSTEEM? het hoge energiebelastingtarief vallen Begin 2016 betalen kleinverbruikers Natec De Grote Beer 9 t +31(0)73 684 0834 WIJ HELPEN JE GRAAG! ruim 7 cent meer energiebelasting per 5215 MR ’s-Hertogenbosch e [email protected] (red. kleinverbruikers), maar een groot aantal potentiële klanten verbruikt meer kuub gas. Een goede ontwikkeling, Nederland i www.natec.nl UIT VOORRAAD LEVERBAAR dan 170.000 kubieke meter gas per jaar. aldus Cloosterman. ‘Ik zou graag zien Voor deze groep valt het subsidiebe- dat deze stap de komende jaren nog drag onterecht lager uit. Dat is ook de een paar maal herhaald wordt. Zodat belangrijkste reden waarom er zo weinig de energiebelasting op gas meer in zonnewarmtesystemen onder de SDE+- lijn met die op elektriciteit getrokken regeling zijn uitgevoerd’. wordt. De belasting op elektriciteit is nu bijna vijf keer zo hoog als op gas.’ Kies voor Nederlandse kwaliteit. Die Holländer sind verrückt De Rijksdienst voor Ondernemend Zonnepanelen verdienen méér... Soladin WEB Nederland (RVO.nl) zegt in een reactie dat de ‘SDE+-subsidie niet altijd toe- reikend is voor de gebruikers met een De voordelen van zonnewarmte aardgasverbruik van meer dan 170.000 kubieke meter gas per jaar’. • Ook productie bij diffuus Gerrit Venema van S-Energy, die veel • (winter)licht. in Duitsland actief is, vindt het Neder- • Tot 60 procent besparing op ener- landse subsidiesysteem ‘nodeloos gieverbruik voor tapwater. ingewikkeld’. Venema: ‘In Duitsland is over een aantal jaren weer in te zakken’. • Combinaties met cv-/biomassake- het simpel: de klant en overheid be- Cloosterman: ‘Sommige klanten vinden tels, warmtepompen, pelletkachels talen allebei de helft. Binnen 6 weken een investeringssubsidie prettiger dan of elektrische bij-/naverwarming ontvang ik het geld van de overheid een exploitatiesubsidie omdat er direct is mogelijk. Standaard met WiFi én web-monitoring. en klaar is Kees. In Nederland zijn er een fi nancieel voordeel tegenover • Relatief minder dakoppervlakte teveel aparte regeltjes per subsidie- staat. Maar puur fi nancieel biedt de nodig voor opwekking. Verkrijgbaar in 1.050W, 1.575W, 2.200W & 3.000W uitvoering. regeling die de aanvraag en toeken- SDE+-regeling, vanwege de looptijd • Warmte beslaat ruim 60 procent Uw klant meer opbrengst leveren dan uw concurrenten. Voor u ning onnodig ingewikkeld maken. Mijn van 15 jaar, ongeveer 2 keer zoveel van energierekening, interessant Duitse collega’s zeggen regelmatig: subsidie per kilowattuur in vergelijking voor agrarische sector, horeca en en uw klant in Nederlandse taal op een leuke manier zichtbaar ‘Die Holländer sind verrückt’. met de ISDE-regeling. Maar in het leisure sector (zwembaden, sauna) op smartphone, tablet of PC na de simpele activering van algemeen zijn de subsidiebedragen en studentenhuisvesting. WiFi web monitoring. Het verbluffende installatiegemak zorgt 4 tot 5 jaar terugverdientijd nog te laag, wil de overheid haar doel- • Niet afhankelijk van teruglevering, voor een voorspelbare korte installatietijd. Dataopslag veilig Een lichtpuntje voor de branche is de stelling voor zonnewarmte behalen. eigen bufferopslag. Investeringssubsidie Duurzame Energie Holland Solar overlegt regelmatig met • Hagel – en stormbestendig. in Nederland. Bekijk alle speciﬁ caties en info op (ISDE). Zowel particulieren als bedrij- het ministerie van Economische Zaken www.mastervoltsolar.nl/soladinWEB ven kunnen subsidie aanvragen voor om zonnewarmte op een gelijkwaardig

SOLAR MAGAZINE | december 2016 47 COLUMN

Kom op marketeers!

Arthur de Vries | Celstar

e markt voor zonne- Het is overigens ook niet zo dat je op warmte trekt aardig internet overstelpt wordt met promotie aan. Regelingen zoals en aanbiedingen voor zonneboilers of ISDE en normen zoals dat het onderwerp zonnewarmte een EPC zijn dankbare nadrukkelijk thema is op zonne-energie- instrumenten om deze producten en conferenties. Dus kun je het de afnemers systemen te stimuleren. Het aantal echt kwalijk nemen? bedrijven dat zonnewarmte aanbiedt is dan ook toegenomen. Waarom is dat eigenlijk zo. Is pv dan een veel aaibaardere technologie dan zon- Grotere zonnewarmteprojecten worden newarmte of communiceren we gewoon ontwikkeld en geïmplementeerd. Er wordt niet succesvol over zonnewarmte naar de bovendien door verschillende bedrijven afnemers? Misschien is het dat laatste. weer volop geïnnoveerd met nieuwe pro- Om de markt in de komende jaren een ducten als gevolg. We zien zelfs aanbie- flinke duw te geven zijn enkel innovatie ders van gecombineerde zonnewarmte- en financiële stimulering onvoldoende. en zonnestroom (pvt-)systemen op de Het is zinvol dat we er een flinke dosis markt verschijnen. marketing tegen aangooien. Weg met die misvattingen over terugverdienen en Goed nieuws, want de zonnewarmtetech- complexiteit, tijd voor het promoten van nologie en de bijbehorende bedrijvensec- de waarde van hernieuwbare warmte tor verdienen het om in de ‘spotlights’ voor de verbetering van de huidige ener- TRIO-50.0-TL. Niet te te komen en eens flink te gaan groeien. gieprestatie en de toekomstige waarde- werkingsproject ‘Werkelijk BOUWEN aan Alhoewel, spotlight is een groot woord, vastheid van woningen. Ga je bouwen of BIPV’ gestart, waar u elders in deze editie geloven dat het een want zonnewarmte mag dan heel veel te renoveren, dan moet je als huiseigenaar van Solar Magazine over hebt kunnen bieden hebben, het blijft toch nog steeds op zijn minst een zonnewarmtesysteem lezen. Samen zijn zij sterker en kunnen zij stringomvormer is! voor veel mensen een vrij onzichtbare overwegen voor je warmtehuishouding. collectief de markt gaan ontwikkelen. Dus marktpropositie. Praat je met potenti- Afnemers moeten dan natuurlijk wel waarom zou dat niet ook voor zonne- ële afnemers over zonne-energie, dan gevoed worden met goed toegankelijke, warmtebedrijven op kunnen gaan? zal het gesprek bijna automatisch over betrouwbare en bruikbare informatie. Net zonnestroomsystemen gaan, en als je zo goed als we dat voor pv-systemen Vind elkaar, zet uw marketingpet op, veel geluk hebt zelfs over gebouwgeïn- doen. Slimme marketeers zouden eens bedenk een collectieve marketingstra- tegreerde zonnestroomsystemen (bipv). mogen nadenken over creatieve finan- tegie en maak de zonnewarmtemarkt Een gesprek over het onderwerp zon- ciële proposities en over aantrekkelijke groot. Ik hoor u al denken: ‘de werkelijk newarmte stokt al snel op onbekendheid, promotiecampagnes om deze markt benodigde collectieve marketing en misvattingen en vooroordelen. versneld te gaan ontwikkelen. promotiecampagnes zijn zelfs voor ons De TRIO-50.0 combineert prestatie en prijsvoordeel van een centrale omvormer samen te kostbaar’. Ja, u hebt helemaal met de flexibiliteit en het installatiegemak van een stringomvormer. Met zijn drie-fase Bijzonder is om afnemers te horen die Maar dit soort marketing van zonne- gelijk, om dit te bereiken hebben we de transformatorloze technologie, modulair concept en veelzijdige installatiemogelijkheden in detail de werking van saldering bij pv- warmte – met name promotiecampagnes financiële steun van onze overheid hard is de TRIO-50.0 speciaal ontworpen voor commerciële- en utiliteitstoepassingen en systemen kunnen uitleggen, maar ander- – vergt nogal wat van een Nederlandse nodig. Maar je zou denken dat dit moge- decentrale installaties. Bent u opzoek bent naar de flexibiliteit van een stringomvormer zijds denken dat zonnewarmtesystemen aanbieder. Een individueel bedrijf zal daar lijk moet zijn als de overheid de toepas- met de prestaties en het prijsvoordeel van een centrale omvormer kijk niet verder maar niet zijn terug te verdienen. Niet minder niet toe in staat zijn. Iets vergelijkbaars sing van hernieuwbare warmte echt wil kies de TRIO-50.0-TL. Voor meer informatie www.abb.com/solarinverters bijzonder zijn gesprekken met installateurs heb ik gezien bij aanbieders van bipv-sys- gaan stimuleren. Dus zonnewarmtesec- die de afnemer liever snel een pv-systeem temen. Ook zij zijn individueel niet in staat tor, laten we ervoor gaan; organiseer u of een gasketel verkopen, in plaats van om de markt effectief te gaan ontwikkelen. en denk marketing. Als ik iets voor u kan zo’n ‘complex’ zonnewarmtesysteem. Speciaal voor hen hebben we het samen- doen, dan hoor ik het wel.

44 SOLAR MAGAZINE | september 2016 SOLAR MAGAZINE | december 2016 49

ABB TRIO-50 NL adv 186x131.indd 1 14-06-16 07:54 2016: opnieuw een recordjaar, SDE+ trekt de kar Het Solar Magazine jaaroverzicht 2016 EFFICIËNT Solar Magazine blikt ieder jaar in december terug op het afgelopen jaar. Van dieptepunten als INSTALLEREN MET de faillissementen van diverse installatiebedrijven ONZE SYSTEMEN en de omvangrijke hagelschade aan zonnepanelen tot hoogtepunten als de grootschalige bouw van SDE+-projecten, Lidl die alle winkels van zonnepanelen gaat voorzien en de keuze van IKEA om weer zonnepanelen te gaan verkopen.

FEBRUARI 3 miljoen zonnepanelen die goed zijn SNEL • Snelle montage door uniek kliksysteem • Lichtgewicht systemen Nederlandse bedrijven willen met Dutch voor zo’n 750 megawattpiek. In maart BETROUWBAAR • Voor schuine & platte daken • Zeer geschikt voor grote projecten Solar Alliance complete zonnecel- en meldt de Achterhoekse Groene Ener- INNOVATIEF modulefabrieken gaan verkopen aan giemaatschappij (AGEM) de eerste 10 pv-fabrikanten. Het collectief van Neder- locaties voor zonneboerderijen in zicht landse bedrijven en Energieonderzoek te hebben. De grootste drempel? Het Centrum Nederland (ECN) is een gemê- verkrijgen van SDE+-subsidie om het Supersnelle installatie 20 jaar garantie Uitstekende service en advies 100% Nederlands product leerd gezelschap met tal van specialis- fi nancieringsgat te dichten. men. Zo levert Royal HaskoningDHV alle www.esdec.com kennis om het gebouw te laten verrijzen De Consumentenbond, Vereniging waarin de productielijnen komen en leve- Eigen Huis, Bouwend Nederland, ren Eurotron en RIMAS moduleproduc- Aedes, UNETO-VNI, VNG en Natuur tielijnen. Tempress Systems tekent voor & Milieu roepen politiek Den Haag productiemachines voor zonnecellen. op om de salderingsregeling te behouden. Dit doen zij naar aan- De Duitse supermarktketen Lidl meldt leiding van een rondvraag van de aan de redactie van Solar Magazine alle redactie van Solar Magazine onder Nederlandse winkels van zonnepanelen de grote groep belangenorganisaties. te gaan voorzien. Het bedrijf steekt per Logischerwijs geven Netbeheer Neder- bare energie opwekken. Nieuwbouwwo- jaar enkele miljoenen euro’s in de aanleg land en Energie Nederland aan dat zij de ningen moeten dit al sinds 1 januari 2015; van zonnepanelen op zijn winkels. Elk salderingsregeling liever gewijzigd zien. hierbij kiest 2 op de 3 Vlamingen voor jaar gaat Lidl 10 supermarkten van zon- Energie Nederland ziet het ‘aanpassen zonnepanelen. De hernieuwde Vlaamse nepanelen voorzien. van het salderen als een onderdeel van interesse voor zonnepanelen werd aange- de vrije markt’. jaagd door de aanstelling van de nieuwe MAART Vlaamse energieminister Bart Tommelein. Lichtgewicht (< 9,5 kg) De redactie van Solar Magazine hield MEI en compact in maart een mini-enquête onder 25 In de Nederlandse zonne-energiesector JUNI HD-Wave Zeer hoge betrouwbaarheid Nederlandse pv-groothandels. Dat er op- werken 9.053 mensen en wordt een Hein Willems is op 14 juni jongstleden Ongekend hoog Een nieuwe generatie SolarEdge rendement van max. 99,2% nieuw onduidelijkheid is over het in 2015 omzet van 2,6 miljard euro behaald. De volkomen onverwachts overleden. Wil- omvormers, geoptimaliseerd geïnstalleerde pv-vermogen is voor de omzet in Nederland is daarmee met lems was als grondlegger jarenlang het Overdimensionering tot groothandels al geen verrassing meer. Al 13 procent gegroeid ten opzichte van boegbeeld van het dunne fi lmonder- maar liefst 155% mogelijk met HD-Wave technologie met al komen de verschillende voorspel- 2014. De werkgelegenheid in de zonne- zoekscollectief Solliance. De redactie Eenvoudige installatie lingen van de groothandels uit op een energiesector is in 2015 daarmee met van Solar Magazine herinnert zich Hein in 2015 geïnstalleerd vermogen van 500 7 procent gestegen en de omzet met 5 Willems als een inspirator, motivator, megawatt en voor 2016 op 550 mega- procent. Dit is een belangrijke conclusie straatvechter en als de man die alle kik- www.natec.nl VERKRIJGBAAR: watt. Enkele maanden later zal het CBS van het Nationaal Solar Trendrapport kers in de Solliance-kruiwagen wist te HD-WAVE bekendmaken dat er in 2015 437 mega- 2016, een initiatief van Solar Magazine en krijgen en te houden. SE2200H • SE3000H wattpiek aan pv-vermogen is geplaatst. Solar Solutions Int.. Een ander opvallende SE3500H • SE3680H ENKELFASE uitkomst is dat 77 procent van de sector 23 juni 2016. Een zomeravond die in Natec De Grote Beer 9 t +31(0)73 684 0834 Het Achterhoekse plan voor 750 boe- vóór het behoud van salderen is na 2020. Zuidoost-Brabant met gitzwarte inkt in 5215 MR ’s-Hertogenbosch e [email protected] renerven met elk 4.000 zonnepanelen Vanaf 1 januari 2017 moet elk nieuw de lokale geschiedenisboeken gedreven UIT VOORRAAD LEVERBAAR u Nederland i www.natec.nl is springlevend. In totaal gaat het om bedrijfsgebouw in Vlaanderen hernieuw- zal worden. Minimaal 1 miljard

SOLAR MAGAZINE | december 2016 51 euro schade als gevolg van een storm die zijn weerga niet kent. Voor de Ne- Gianluca Coletti (ECN) over nieuwe generatie zonnecellen: derlandse zonne-energiesector is het de eerste keer dat men op grote schaal De 10 meest gelezen berichten van 2016 te maken krijgt met hagelschade aan ‘Binnen nu en één jaar toe naar zonnepanelen. Voor de schade die werd Met circa 580.000 pageviews en 280.000 unieke bezoekers (red. de defi nitieve aangericht door de hagelbuien – met cijfers worden begin januari bekendgemaakt) heeft de nieuws-blog van Solar Ma- valwinden waarbij hagelstenen vielen gazine een recordaantal bezoekers mogen verwelkomen. De volgende 10 berichten 24 procent rendement’ ter grootte van tennisballen – is door de werden het meest gelezen: verzekeraars al ruim een half miljard euro In de rubriek De Onderzoeker spreekt Solar Magazine ieder kwartaal uitgekeerd. Tal van verzekeraars keren 1. Bewakingscamera legt vast hoe storm 120 zonnepanelen van het dak blaast echter om uiteenlopende redenen in een Bij het Vlaamse bedrijf Van Laethem, gevestigd in Sint-Pieters-Leeuw, zijn tijdens de met een professor, hoogleraar of andere professional die zich bezighoudt groot aantal gevallen niet uit, zo ook bij storm eind november circa 120 zonnepanelen van het dak gewaaid. Het een en ander is met onderzoek naar zonne-energie. In deze editie spreken wij met zonnepanelen waar er veel discussie is vastgelegd op beeld door een bewakingscamera. over de onzichtbare schade. Gianluca Coletti, senior onderzoeker bij ECN. 2. Minister Kamp: ‘Evaluatie salderingsregeling gestart en nog in 2016 afgerond’ JULI Minister Kamp meldt in oktober tegen de verwachting in dat de evaluatie van de salde- Zonne-energie en de Stimuleringsrege- ringsregeling al in gang is gezet. Hij is van plan de evaluatie dit jaar te voltooien. Mocht ling Duurzame Energie (SDE+): het is nog de regeling wijzigen dan volgt ‘een nette overgangsregeling. altijd de vraag of het een goed huwe- lijk is. Meer dan eens klinken er na de 3. Herbert Gloudemans (Gloudemans Solar) overleden eerste subsidieronde van 2016 kritische De politie Uden maakt melding van het overlijden van Herbert Gloudemans. De onder- geluiden over de systematiek van de nemer werd sinds half oktober vermist. De politie meldt het lichaam van Gloudemans regeling. Deze zullen ongetwijfeld ook levenloos aangetroffen te hebben. de oren van minister Henk Kamp bereiken, die voor dit jaar een evaluatie van 4. ‘Alle door grote hagelstenen getroffen zonnepanelen kapot’ de regeling voorziet. De eerste ronde De hagelbuien die 23 juni over Noord-Limburg en Oost-Brabant trokken hebben veel van de SDE+-regeling in 2016 heeft meer schade aan zonnepanelen aangericht dan met het blote oog is te zien. Dit stelt 178,7 megawattpiek en 831 beschik- Solar Tester op basis van eigen onderzoek. Alle door grote hagelstenen getroffen zon- De Italiaan vierde recentelijk zijn 12,5 jarig keningen is naar voren gekomen dat wij zonnepanelen die blijft dalen.’ De grote kingen voor zonnepanelen opgeleverd. nepanelen zijn waarschijnlijk kapot, ook als er niets aan te zien is. jubileum bij ECN. Na zijn studie werkte binnen nu en één jaar kunnen toegroeien uitdaging voor MWT-zonnecellen (red. Daarmee is slechts 15,9 procent van de Coletti enkele jaren in zijn thuisland, maar naar een rendement van 24 procent. Naar zowel heterojunctie als homojunctie) aanvragen gehonoreerd. 5. Energie Investeringsaftrek (EIA) verhoogd naar 58 procent al snel werd hij door ECN benaderd om alle waarschijnlijkheid is in de toekomst blijft volgens Coletti – en dat is het in De Energie Investeringsaftrek (EIA) voor ondernemers is per 1 januari 2016 verhoogd bij de Nederlandse kennisinstelling onder- zelfs een rendement van 25 procent mo- feite al vanaf dag een – het overtuigen SEPTEMBER van 41,5 procent naar 58 procent. Hierdoor ontstaat er een nettovoordeel van ongeveer zoek te gaan doen. Enkele jaren geleden gelijk, maar dan moet de zonnecel in alle van pv-fabrikanten om voor een andere Met de blog ‘The Nonsense of MIP in the 14 procent EIA-aanvragers ten bate van zonnepanelen en zonneboilers. promoveerde Coletti aan de Universiteit opzichten perfect zijn.’ moduletechnologie te kiezen. ‘De pv- Solar Industry’ laat de Duitse ondernemer Utrecht en nu is hij adjunct associate pro- sector is tamelijk conservatief. Welis- en ‘klokkenluider’ Toralf Nitsch van zich 6. Nieuwe subsidieregeling voor zonneboilers en SDE+-budget van 8 miljard euro fessor bij University of New South Wales. Enkele gigawatts waar zijn dankzij een groot aantal incre- horen. De ‘solar adviseur’ klapt tegen Minister introduceert 2016 een nieuwe subsidieregeling voor zonneboilers en verhoogt De grootste uitdaging ziet Coletti dan mentele verbeteringen de modulekosten Solar Magazine uit de school. Nitsch stelt: het SDE+-budget voor 2016 naar 8 miljard euro. Kosten zilverpasta ook niet in het verhogen van het rende- drastisch gedaald, maar toch moeten ‘Er is een oorlog gaande. In Duitsland Binnen ECN hebben Coletti en zijn col- ment, maar in het opschalen naar pro- we concluderen dat men in essentie werd het me te heet onder de voeten. 7. Tweede Kamer verwerpt motie, salderingsregeling niet in 2016 geëvalueerd lega’s zich toegelegd op onderzoek naar ductie. ‘Heterojunctietechnologie is nog dezelfde technologie gebruikt als 20 Onlangs namen de Duitse autoriteiten bij De Tweede Kamer verwerpt in maart de motie van Kamerlid Liesbeth van Tongeren een nieuwe generatie kristallijn silicium- altijd een nieuwe technologie waardoor jaar geleden voor massaproductie van circa 80 bedrijven computerapparatuur waarmee minister Kamp gedwongen zou worden om al in 2016 de salderingsregeling te zonnecellen; meer specifi ek op Metal de waardeketen niet volledig ontwikkeld zonnepanelen. Dat is een groot nadeel en data in beslag. De aanklacht luidde: evalueren. Onder meer PvdA en VVD stemden tegen. Wrap Through (MWT, een type achterzij- is. Om die reden zullen wij in samenwer- voor MWT-zonnecellen. Ondanks dat jullie zijn schuldig aan fraude en heling! decontactcellen). ‘In de afgelopen paar king met Choshu de pilotproductiema- wij keer op keer de voordelen bewijzen De minimumimportprijs wordt nog steeds 8. Trina Solar koopt failliet Solland Solar jaar hebben wij daarbij intensief samen- chines ontwerpen. Na de pilotfase zal er zoals een hoger rendement, fraaier grootschalig omzeild via plof-bv’s op de Trina Solar koopt de zonnecellenfabriek van Solland Solar op. Naast de inboedel heb- gewerkt met Choshu Industries. Als ECN ongetwijfeld een –mogelijkerwijs zelfs uiterlijk en lagere kosten, stappen Isle of Man, Cyprus of Amerika.’ ben de Chinezen ook het onroerend goed van het failliete bedrijf op bedrijventerrein hebben wij samen met dit Japanse bedrijf Nederlandse – machinebouwer opstaan modulefabrikanten nog niet en masse Avantis in Heerlen gekocht. een combinatie van MWT- en heterojunc- die pv-fabrikanten kan helpen de stap over. Dat zorgt er weer voor dat celfa- OKTOBER tie (MWT-HJ-)zonnecellen gemaakt. Het naar massaproductie te maken met brikanten niet in de rij staan om dit type Minister Kamp heeft tegen de verwach- 9. ‘Losse verkoop zonnepanelen gaat afnemen, systeemverkoop met accu in opmars’ leuke is dat bij dit celconcept het grootste MWT-HJ-zonnecellen.’ zonnecellen te gaan maken. Echter, wij ting in de evaluatie van de salderings- SOLARWATT heeft in het kader van de uitrol van haar thuisbatterij MyReserve 4 nadeel van heterojunctiezonnecellen in Coletti beseft tegelijkertijd dat zijn overtuigd dat MWT een betrouw- regeling al in gang gezet. Hij is van voorspellingen gepresenteerd over de toekomst van de opslag van zonnestroom, zoals belangrijke mate weggenomen wordt: de marktomstandigheden snel veranderen. bare technologie is voor massaproduc- plan de evaluatie dit jaar te voltooien. de voorspelling dat huishoudens zonnepanelen meer gaan combineren met energiema- hoge kosten voor zilverpasta.’ ‘Vooralsnog is het uitgangspunt echter tie met de productiemachines die in De minister heeft opnieuw bevestigd nagementsystemen en stroomopslag. Maar belangrijker nog is volgens Coletti dat Choshu na de demonstratie van de markt beschikbaar zijn. Bankability dat, mocht de regeling wijzigen, er ‘een dat de combinatie MWT-HJ recordef- de pilotlijn de stap gaat maken naar en betrouwbaarheid zijn fundamentele nette overgangsregeling’ komt. Het is 10. Zonnepaneleninstallateur Elektromate failliet fi ciënties mogelijk maakt. ‘Zo bereikten massaproductie. Zij hebben hiertoe aspecten voor een nieuwe technologie. daarbij in toenemende mate de vraag Zonnepaneleninstallateur Elektromate is op 10 augustus failliet verklaard. Het bedrijf wij vorig jaar al een record van 22 procent de intentie, maar hebben logischerwijs MWT-zonnepanelen die geproduceerd of er een beslissing over de toekomst haalde afgelopen jaar nog 150.000 euro op via een crowdfundingscampagne. rendement, maar er ligt nog veel meer in ook met tal van andere zaken te maken zijn met onze technologie, worden con- van de salderingsregeling zal vallen het verschiet, eerder dit jaar zijn wij de 23 zoals de marktvraag die aanwezig moet tinu gemonitord in veldtesten en er is al vóór de verkiezingen. procent gepasseerd. In recente bere- zijn, maar ook de prijs van andere typen 5 tot 8 jaar aan data beschikbaar.’

52 SOLAR MAGAZINE | december 2016 SOLAR MAGAZINE | september 2016 53 Voorzitter van Holland Solar Brancheactiviteiten Nieuwe leden

Tijdens de algemene ledenvergadering De brancheactiviteiten zullen in 2017 APSolar: APSolar is gespecialiseerd (ALV) op 9 november is Jaap Baarsma in de eerste plaats gericht zijn op de in advies en installatie van zonne- benoemd tot voorzitter van Holland installatiesector. Thema’s zoals trai- stroomsystemen. Solar. Na het plotselinge vertrek begin ning en opleidingen, veilig werken en juli van Erik Lysen als voorzitter, heeft het kwaliteit zullen daarbij invulling krijgen. Ecorus: Ecorus is een ontwikkelaar bestuur besloten voorlopig Jaap Baars- Deze activiteiten zullen voor en door van zonne-energieprojecten met ma te benoemen. Er zal de komende leden georganiseerd worden. Actieve vestigingen in Nederland, Belgie tijd een profi elschets worden opgesteld betrokkenheid van leden is daarbij van en de Verenigde Staten. voor de verschillende bestuursfuncties. cruciaal belang. Op basis daarvan zullen kandidaten Krannich Solar: Krannich Solar is gevraagd worden zich te melden. In de een groothandel, gespecialiseerd voorjaarsvergadering van Holland Solar in de verkoop van zonnepanelen, zal dan defi nitief een voorzitter worden Redenen om lid omvormers, montagesystemen en verkozen. Functieprofi elen bestuurs- bekabeling. leden zijn vanaf half december op te te worden: vragen bij Holland Solar. Zon Bewust: Zon Bewust is een • Beïnvloed de politiek ter vergroting onafhankelijk advies- en uitvoe- van het aandeel zonne-energie. ringsbureau voor de aanschaf en Jaap Baarsma • Versterk de stem van zonne-energie installatie van zonnepanelen en bij Nederlandse organisaties zonneboilers. Jaap Baarsma heeft zich na zijn weten instituten. houderschap in Zwolle vanuit zijn eigen • Draag bij aan het vergroten van de bedrijf gericht op duurzame energie en in kwaliteit in de zonne-energiesector. het bijzonder op zonne-energie. Hij heeft • Blijf geïnformeerd via de Holland Solar vele zonnestroomprojecten helpen reali- nieuwsbrief, website en per e-mail. seren en is ook verantwoordelijk voor één • Vergroot uw zichtbaarheid door Beleid van de grootste zonthermische projecten • vermelding van uw bedrijfsinformatie De beleidsactiviteiten zullen gericht in de bestaande bouw. Samen met een op de website van Holland Solar. zijn op het samen met de NVDE groep elektrotechnische bedrijven heeft • Profiteer van de aanwezigheid van bepleiten van een krachtdadig en hij EcoNed opgezet, dat als doel heeft Holland Solar bij evenementen en van stimulerend overheidsbeleid ten om duurzame energie bij de leden te publicaties over zonne-energie. aanzien van zonnestroom en zonne- stimuleren. In deze hoedanigheid heeft hij warmte. De parlementsverkiezingen intensief samengewerkt met de groot- Door voor lidmaatschap te kiezen, in maart 2017, het energieakkoord handel. Daarnaast is hij directeur van een kiest u ervoor een actieve rol te vervul- en de evaluatie van diverse stimule- groot zonnepark in Spanje. len in de toekomst van zonne-energie ringsregelingen zullen daarbij in Nederland. centraal staan. Zie ook het interview met Jaap Baarsma op pagina 25

Jaarplan 2017 In 2017 zal het bestuur de nadruk leggen op het versterken van de 2 hoofd- activiteiten van de vereniging. Dat zijn de beleidsmatige activiteiten en de brancheactiviteiten. Daarnaast zullen een drietal algemene zaken aangepakt worden: ledenrelaties en -werving, versterken van de beeldvorming van Hol- land Solar en het genereren van nieuwe Aansluiten bij Holland Solar? inkomsten door middel van projecten. Holland Solar vertegenwoordigt alle bedrijven die zich professioneel bezighou- den met zonne-energie. Niet alleen installatiebedrijven maar ook intermediairs, groothandels, producten, adviseurs, opleidings- en onderzoeksinstituten en architecten zijn lid van onze vereniging. Nieuwe leden zijn van harte welkom. Vul op de website www.hollandsolar.nl een contactformulier in en u ontvangt informatie over het lidmaatschap. NIEUWE PIJLER 2017

SOLAR MAGAZINE | december 2016 55 GRATIS TOEGANG? Meld je aan op solarsolutions.nl met de invitatiecode: Sol17solarmagazine 10, 11 & 12 oktober 2017 Brabanthallen Den Bosch SOLAR ACTIVITEITENKALENDER

25 januari 2017 14-16 maart 2017 19-21 april 2017 Solar Business Day Energy Storage Europe SNEC PV POWER EXPO De Solar Business Day is het jaarlijkse solar Met vijftienhonderd bezoekers uit meer De Chinese stad Shanghai is gedurende Hét platform voor duurzame netwerken kennisevent – georganiseerd dan veertig verschillende landen was de drie dagen het toneel van de grootste door Solar Solutions Int. – waar meer dan vijfde editie van Energy Storage Europe zonne-energiebeurs ter wereld. Met ruim 100 zonne-energie-ondernemers samen- dit jaar een groot succes. In 2017 vindt 1.500 exposanten en 180.000 vierkante energieopwekking en energiebesparing komen. Op deze dag presenteren Solar dit event opnieuw plaats in Düsseldorf. meter beursoppervlakte toont de beurs Solutions Int. en Solar Magazine tevens www.energy-storage-online.com het hele internationale speelveld. het Nationaal Solar Trendrapport 2017. www.snec.org.cn www.solarbusinessday.nl

7-8 maart 2017 22-23 maart 2017 18 mei 2017 SolarPower Summit Solar Solutions The Solar Future NL Solar Power Europe, het voormalige Solar Solutions is op 22 en 23 maart Solarplaza organiseert voor de negende EPIA, organiseert begin maart in Brussel 2017 alweer toe aan haar vijfde editie. keer de Nederlandse editie van de inter- voor de 12e keer de SolarPower Summit Solar Magazine is opnieuw hoofdmedia- nationale conferentiereeks ‘The Solar (red. voorheen de Solar Market Work- partner van de enige opzichzelfstaande Future’. Bezoekers mogen een line-up shop). Dit evenement zoomt in op de Nederlandse zonne-energievakbeurs. verwachten met nieuwe frisse sprekers om- ontwikkeling van de wereldwijde zonne- Nieuwe pijler van de beurs is dit jaar trent de nieuwste marktontwikkelingen. Facts & Figures Vakbeurs Energie 2016 energiemarkt met diepgravende analyses. duurzame warmte. www.thesolarfuture.nl www.solarpowereurope.org www.solarsolutions.nl • 51% van de bezoekers heeft concrete investeringsplannen op korte termijn • 58% van de bezoekers heeft daarin een beslissende rol, waarvan 31% eindbeslisser • Hoogste bezoekerswaardering ooit

Top 3 interesse bezoekers • 42% (Opwekking van) duurzame energie • 38% Energiebesparing in woningen & gebouwen • 23% opslag & distributie van energie In het Zonnetje Vroegboekkorting Specials Solar Magazine 2017: Solar Solutions 2017 en Vakbeurs Energie 2017 Van de beschikbare ruimte is direct na de beurs 35% al gevuld. U kunt ook al deelnemen aan Vakbeurs Energie met een volledig verzorgde stand vanaf In het kalenderjaar 2017 zal Solar Magazine opnieuw voor 2 grote evenementen een redactionele special vervaardigen. E Voor de vakbeurs Solar Solutions zal dit als hoofdmediapartner gebeuren in de editie van maart 2017 en voor de Vakbeurs 2.935,-. De vroegboekkorting geldt tot 17 maart 2017. Energie 2017 in de editie van september 2017.

Interesse in deelname? Neem contact op met Rein Bosma via In het eerste nummer van het kalenderjaar vervaardigt Solar Magazine een geïntegreerde redactionele special over Solar Solutions. Bezoekersdoelgroepen zijn installatiebedrijven, bouwbedrijven, de energiesector, woningen gebouwbeheerders, 06 – 38 14 52 24 of [email protected] (semi)overheid, architecten en consultants. Solar Solutions Int. richt zich voornamelijk op beslissers. In 2017 breidt de beurs uit naar duurzame warmte.

In de derde editie van het kalenderjaar – in september 2017 – zal Solar Magazine een beursspecial vervaardigen over “ De Vakbeurs Energie is voor ons jaarlijks een belangrijk moment om kennis te maken met Vakbeurs Energie 2017, met uiteraard de focus op het zonne-energiegedeelte van de beurs. Het evenement is gericht op duurzame energieopwekking en energiebesparing. Binnen de Vakbeurs Energie zijn 2 specifi eke platforms ingericht: Energie nieuwe dealers en om onze unieke propositie uit te leggen aan een breed publiek van & Gebouw en Energie & Industrie. Beide platforms kennen een eigen inhoudelijk programma en aparte presentaties op de (zakelijke) eindgebruikers en beslissers”. beursvloer. Op het gebied van duurzame mobiliteit kunnen bezoekers terecht op de aangrenzende vakbeurs Ecomobiel. - Dhr. R (Roel) van den Berg, CEO Autarco Wilt u redactioneel of commercieel participeren in een van de speciale edities van Solar Magazine in het kalenderjaar 2017? Neem dan via het e-mailadres [email protected] contact met ons op.

In co-locatie met: Partner: Onderdeel van: SOLAR MAGAZINE | december 2016 57 www.vakbeursenergie.nl SOLAR INDUSTRIE REGISTER COLOFON

Jaargang 7 - nr. 4 december 2016 ClickFit / FlatFix (Esdec BV) Natec Solar Magazine is een onafhankelijk Montagesystemen voor zonnepanelen Groothandel in solar & led vakblad en verschijnt vier keer per jaar Paderbornstraat 4, 7418 BP Deventer De Grote Beert 9, 5215 MR ‘s-Hertogenbosch in een oplage van 15.000 exemplaren, T. +31 570 624 177 / F. +31 570 621 485 T. +31 (0) 73 68 40 834 | E. [email protected] waarvan 7.000 exemplaren in hard copy en E. info@click-fi t.com / I. www.click-fi t.com I. www.natec.nl 8.000 digitale exemplaren. © EG Media

Uitgever & Hoofdredacteur Edwin van Gastel (EG Media) (E). [email protected] DMEGC Benelux Huawei FusionSolar Smart PV Solution Productie van zonnecellen en -panelen Distributeur omvormers Huawei Eindredactie T. + 31 15 369 31 31 Energieweg 19, 3418 MC Harmelen Els Stultiens (EG Media) E. [email protected] T. +31 (0)348 769 059 / E. [email protected] I. www.dmegc.nl I. www.vamat.nl Vormgeving Bette van Loenen (EG Media)

Fotografi e Wirsol (Coverfoto) Hielkema Testequipment BV Siebert Nederland Producent klimaatkamers zonnepanelen Digitale displays voor pv-systemen Redactieadviesraadleden Pre compliance testen zonnepanelen Jadedreef 26, 7828BH Emmen M. Weeda (BOM); P. Wyers (ECN); A. Kuypers Vluchtoord 23, 5406XP Uden T. +31 591 633 444 / E. [email protected] (TNO) en A. de Vries (Holland Solar) E. [email protected] / I. www.hielkematest.nl I. www.siebert-solar.com

Lapp Benelux B.V. SolarClarity BV Producent solar kabels, wartels en connectoren Importeur en groothandel PV materialen Van Dijklaan 16, 5581 WG Waalre Hogeweyselaan 145, 1382 JK Weesp Partners Solar Magazine E. [email protected] T. + 31 294 769 028 / E. [email protected] I. www. lappbenelux.com I. www.solarclarity.nl

Libra Energy BV Top Systems Importeur en groothandel PV-producten Zonne-energieopslagsystemen Ambassadeurs Solar Magazine Heemstederweg 14, 1902 RP Castricum Duitslandweg 13, 2411 NT Bodegraven T. +31 251 656 277 T. +31 172 650 737 / I. www.eigenstroom.nu E. [email protected] / I. www.libra-energy.eu E. [email protected]

Mastervolt VDH Solar BV Producent omvormers inclusief monitoring Groothandel van complete pv-systemen Snijdersbergweg 93, 1105 AN Amsterdam Frankrijklaan 9, 2391 PX Hazerswoude-Dorp T. + 31 20 342 21 00 / E. [email protected] T. +31 172 235 990 / E. [email protected] I. www.mastervolt.com I. www.vdh-solar.nl

© EG Media 2016 - Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel voorkomende onjuistheden. “Ongelofelijk hoe snel en makkelijk

68 SOLAR MAGAZINE | december 2016 Sunstation te installeren is!” E D SOLARCLARITY Maakt duurzame ambities werkelijkheid.

Als de leidende groothandel voor zonne-energiesystemen, energiemanagement & batterij oplossingen werkt Solarclarity samen met de installatiesector om Nederland duurzamer te maken.

Benieuwd wat we voor u kunnen betekenen? Neem contact op.