Türkiye'de Ulusal Yayın Yapan Televizyon Kanallarının
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
S. Sünbül Olgundeniz, P. Özgökbel Bilis, ODÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Mart 2020; 10 (1), 164-177 ∙ 164 Türkiye’de Ulusal Yayın Yapan Televizyon Kanallarının Yayın Akışlarının Türsel Bazda Analizi*1 A Genre Analysis of Programme Flow Of National TV Channels in Turkey 2 Seda SÜNBÜL OLGUNDENİZ ARAŞTIRMA MAKALESİ Pınar ÖZGÖKBEL BİLİS3 Gönderim Tarihi: 31.01.2020 | Kabul Tarihi: 21.03.2020 Özet - Son yıllarda dijital platformda yayın yapan kanalların sayısında büyük bir artış yaşanmasına- rağmen, geleneksel medya kanallarından birisi olan televizyon geniş bir izler kitle tarafından tüketil meye devam etmektedir. Ulusal yayın yapan kanalların yayın içeriklerin türsel bazda nasıl düzenlen- diği ve hangi program türlerinin televizyon kanallarında yoğun olarak yer aldığını saptamak o ülkenin yayıncılık anlayışı hakkında bilgi verebilmektedir. Bu düşünceden hareketle ulusal kanalların prog ram türlerine göre yayın içeriklerini nasıl oluşturduğunu incelemek araştırmanın çıkış noktasında yer almaktadır. Televizyonun ilk yıllarından günümüze kadar bilgilendirme, eğlendirme, eğitim gibi işlevlerinin günümüz yayıncılığındaki konumu ve bu alanı tüketen izler kitlenin nasıl bir yayıncılık anlayışı ile karşı karşıya olduğunu saptamak, çalışmanın amacını ve önemini oluşturmaktadır. Bu çalışmada ulusal bazda yayın yapan kamusal ve özel kanallardan izlenme oranı en yüksek altı ulusal kanal araştırma kapsamına dahil edilmiştir. Kanalların yayın akışlarının sezonluk planlanması özel durumlar dışında hemen hemen aynı akışı içermektedir. Dolayısıyla örneklem kapsamına dahil edilen kanalların bir haftalık yayın akışı, çalışmanın verilerini oluşturmak için yeterli görülmektedir. “Eylül- Mayıs” aylarını kapsayan yayın sezonunun tercih edilmesinin nedeni ise bu dönemde hem kanalların program içeriklerinin daha yoğun olması, hem de izlenilirlik seviyesinin daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca hafta içi ve hafta sonu yayın kuşağı yayıncılık açısından farklı bir düzenleme gerektirdiğinden çalışma içerisinde de yayın kuşakları hafta içi ve hafta sonu olarak kategorize edilmiş, program türleri, içerikleri ve oranları niceliksel olarak saptanarak niteliksel içerik Anahtar Sözcükler: analiziyle betimsel olarak değerlendirilmiştir. Abstract Türk Televizyon Yayıncılığı, Program Türleri, Televizyonun İşlevleri Although there has been a huge increase in the number of channels broadcasting on the digital platform in recent years, television, one of the traditional media channels, continues to be consumed by a wide range of audiences. In this context, the starting point of the research is the answer of the questionshow the broadcasting content of national broadcasting channels are organized, which types of programs are more intense in the channels and what the percentage of programs broadcast are. The purpose of the study is to determine the position of the broadcasting functions such as information, entertainment and education in today’s broadcasting since the early years of television, and how the audience is faced with the broadcasting concept that consumes this field. In this study, 6 national channels with the highest rate of public and private broadcasting on national channels were included in the scope of the research. Seasonal scheduling of broadcasting channels includes almost the same flow except in special cases. Therefore, one-week broadcasting of the channels included in the sample constitutes the data of the study. The reason why the broadcasting season covering the months of September-May is preferred is due to the fact that the program content of the channels is more intense and the level of traceability is higher in this period. In addition, since the broadcasting generation on the weekday and weekend requires a different arrangement in terms of broadcasting, the broadcast generations were categorized as weekdays and weekends, and the types, contentsKeywords: and rates of the programs were determined quantitatively and evaluated with qualitative content analysis. Turkish Television Broadcasting, Program Types, Functions of Television * Bu çalışma Uluslararası 2.Erasmus Sempozyumu, Paris 11-13.10 2019 tarihleri arasında sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Dr.Öğr.Üyesi.,Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi, Radyo-TV Sinema Bölümü, Radyo-TV Anabilim Dalı, İzmir/ Türkiye, E Posta: seda. - [email protected]. ORCID ID:0000-0002-7496-1600. 3 Doç.Dr.,Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi, Radyo TV Sinema Bölümü, Radyo TV Anabilim Dalı, İzmir /Türkiye, E Posta: pinar.ozgok [email protected]. ORCID ID:0000-0001-5770-5886. 165 ∙ S. Sünbül Olgundeniz, P. Özgökbel Bilis, ODÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Mart 2020; 10 (1), 164-177 Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Tarihçesine Genel Bir Bakış Televizyon Türkiye’de yayına girdiği 1968 yılından itibaren günlük yaşantının vazgeçilmez bir aracı olmuştur. İlk yayınından günümüze kadar geçen süreç içerisinde televizyonun toplumsal yaşam ve dönüşümler üzerindeki etkileri yadsınamamaktadır. Televizyon, yayın içerikleri aracılığıyla geniş kitleleri ekran başına toplayabilme gücüne sahip olmakla birlikte, modern toplumlarda kitle- iletişim araçları arasında yaygın ve etkinliği yüksek bir “kültür üretme” aracı olarak yer almaktadır. Televizyon görüntü, ses, müzik ve hareketlilik gibi araçsal öğeleri sayesinde diğer kitle iletişim araç larından daha etkin bir konumda sahiptir. Bunun yanı sıra televizyonun birbirinden farklı imge ve imajların, mit ve değerlerin yaratılıp aktarılmasında, aynı zamanda onların yaşatılmasında da büyük etkiye sahip olduğu görülmektedir. Bu konuda yapılan pek çok araştırma (Bourdieu 1997; Kellner 1979; Burton 1995; Williams 1974) televizyonun izleyiciye aktardığı mesajlar ve imgeler aracılığıyla izleyicilerin dünya görüşlerini şekillendirdiğini, aynı zamanda da gündelik yaşam organizasyonları ve bireysel davranışları etkilediği, böylelikle de toplumsal ilişkileri biçimlendirerek toplumun sosyal - yapısı üzerinde söz sahibi olduğunu ifade etmektedir. - Türkiye’de televizyonun tarihsel serüvenine bakıldığında, Türkiye’de ilk televizyon çalışmala rının İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde uygulamalı eğitim vermek amacıyla başladığı görül mektedir. Teknolojik düzeydeki bu girişim ile öğrencilerin çalışmalar yapabileceği bir laboratuar oluşturularak ilk adımda düzenli yayına geçme düşüncesi yer almadan sadece sistemin kurulması amaçlanmıştır. İlk deneme yayını 1952 yılında gerçekleşmiş, sonraki dönemde İTÜ cumartesi günleri televizyon yayınlarını sürdürmeye devam etmiştir (Yengin, 1994:67,68). Kapalı devre televizyon yayını olarak yapılan ilk televizyon yayını çalışması 1966 Haziran- Temmuz aylarında hazırlanmıştır. İlk kapalı devre televizyon yayını olması ve o günün yayıncılık anlayış ve amacını göstermesi açısından bu yayınları belirtmekte yarar vardır (Aziz, 1999:24). 1. Yayın: Şiir ve Müzik / Haberler 2. Yayın: Diş sağlığı/ Mosquitos Topluluğu/ Haberler ve Spor/ Film/ Açık Oturum 3. Yayın : Haberler/ Çocuk Köşesi / Film/ Ben Kimim 4. Yayın : Film / Haftanın Getirdikleri 5. Yayın : Müzik/ Selçuklu Kervansarayları/ Masal/ Aktüalite Bu yayın akışına bakılığında o dönem içerisinde televizyonda eğitim, kültür sanat, bilgilendirme gibi farklı içeriklere sahip program çeşitliliğine yer verildiği görülmektedir. Kapalı devre yayınlardan sonra 31 Ocak 1968 yılında TRT Ankara Televizyonu deneme yayınlarına başlamıştır. İlk yayın toplam 1.5 saat bir sürmüştür. Genelde yetişkinlere seslenen bu program prototipinde 10 dakika gibi kısa bir süre de olsa çocuklar için çizgi film gösterilmiştir. Ancak yayın akışı içerisinde müzik ya da benzeri bir eğlence programının olmaması televizyonun bir eğlence aracı olarak değil, başta- haber olmak üzere eğitim ve kültür vermeyi amaçlayan bir kitle iletişim aracı olduğu düşüncesinin bir yansıması olarak görülebilmektedir (Aziz,1999:28). Yayına başladığı dönemden itibaren İlk yılla rında kısıtlı yayın yapan TRT yıllar içerisinde yayın saatlerini arttırmış, 1984 yılından itibaren renkli yayına geçmiştir. 1986 yılında kadar Türkiye’de tek kanal olma özelliğine sahip olan TRT, bu tarihten itibaren TRT 2 kanalını da yayın hayatına sokarak, Türk izleyicisinin takip edebileceği iki kanala sahip olmuştur. Daha sonraki yıllarda TRT 3, GAP-TV, TRT 4, TRT-INT, TRT-AVRASYA ve TBMM TV - kanalları TRT bünyesine katılmışlardır (https://www.trt.net.tr/Kurumsal/Tarihce.aspx). 90’lı yılların başlarına kadar Türkiye’de tek kanal olma özelliğini taşıyan TRT’nin izlediği yayın cılık politikası doğrultusunda televizyonda spor programları, belgesel filmler, edebiyat uyarlamaları ve diziler olmak üzere geniş bir türsel çeşitliliğe yer vermiştir. Bilgi verme, eğitme, eğlendirme gibi kamusal yayıncılığın gerekliliklerini yerine getiren TRT, 1980’li yıllarda Türkiye ve dünyada yaşanan sosyo-ekonomik, politik ve kültürel değişimlerden etkilenmiştir. Oluşan yeni dünya düzeninde neoliberal bir sistemin benimsenmesi, bireysel ve haz odaklı yaşam biçimini kabul eden bir orta sınıf S. Sünbül Olgundeniz, P. Özgökbel Bilis, ODÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Mart 2020; 10 (1), 164-177 ∙ 166 oluşturmuştur. Söz konusu oluşum televizyon yayıncılığını ve programcılık anlayışını da etkilemiştir. İlk özel televizyon yayıncılığı 1990 yılında gerçekleşmiştir. Uydu yoluyla yapılan yabancı yayınlar yanında 1990 yılında uydu yolu ile ilk Türkçe televizyon yayını başlatılmıştır (Aziz, 1999:102). 90’lı yıllar özel –ticari televizyon kanallarının sayısının hızla arttığı dönem olarak yayıncılık anlayışının dönüşmeye başladığı yıllardır. Ticari kaygı ile oluşturulan yayın politikaları, yayıncılığı farklı