TERMOMETROA

MARIAN BEITIALARRANGOITIA - MARKEL OLANO Erabaki eskubidea helburu elkarlanerako prest, modua denborak adostu behar

Marian Beitialarrangoitia (Legazpi, 1968) EH Bilduko Eusko Legebiltzarreko parlamentaria eta Hernaniko alkate ohia da. Markel Olano (Beasain, 1965) EAJko biltzarkidea da Gipuzkoan eta lurraldeko diputatu nagusi ohia. Autogobernuaz jarduteko bildu ditugu. Adostasun nagusia: Euskal Herria subjektu politiko gisa eta bere erabaki eskubidea ordenamendu juridikoetan finkatu behar dira. Desadostasuna denboretan da.

| XABIER LETONA | Argazkiak: Dani Blanco

Autogobernuari begira hainbat urrats batean, burujabetza nahi hori estal- rretxe lehendakariak nahi izan zuen eman dira azken hamarkadetan Eus- tzeko egin zen. Urrats praktikoak erabaki eskubidea finkatu, hartutako kal Herrian. Non gaude orain? Zein da pentsatzeko aukera dugu orain. erabakiak gure borondatearen une honetan autogobernuaz egiten M. Olano: Momentu batean argi ondorio izan zitezen eta ez tresneria duzuen diagnostikoa? ikusi zen Gernikako Estatutua eta konstituzionalaren araberakoak. Markel Olano: Une honetan bada- Foru Hobekuntzaren bidetik egin- go autogobernuan urrats berri bat dako bideek ez zutela etorkizunik. Espainian eredu federalaz hitz egiten emateko aukera, bai Euskal Herrian Ibarretxe lehendakaria izan zen hori hasi da berriz. Espero duzue zerbait eta, lidergo puntu batekin, baita ikusarazi zuena. Berak orduan egin- hausnarketa horietatik? EAEn ere. Paraleloan, bakea jorra- dako diagnostikoak orain ere balio M. Beitialarrangoitia: Estatuaren tzeko aukera berriak ireki dira eta, du. Irakurketa hartan, zein zen aldetik ezin da ezer espero eta ez beraz, orain arte bai jarrera politiko- Espainiako ikuspegia euskal autogo- dut uste Estatuak benetako izaera an eta bai ikuspegi estrategikoan oso bernuari buruz? Estatua ez zen demokratikoa erakutsiko duenik. bereiziak ziren tradizio politikoak aldebiko ikuspegia jorratzen ari eta Aldebikotasunaz hitz egin duzu bateratzeko aukera dugu. Hemen erabaki subjektu bakarra finkatzen Markel, baina horretarako alde eta nazioartean erabakitzeko esku- zuen, Espainiako nazioa; eta ikuspe- bakoitzak bestea aitortu behar du bidea gauzatzeko abagunea bizi da gi juridiko eta politikotik, Estatua- eta gaur egun Estatuak ez du aitor- eta aukera probestu beharra dago. ren tresneria guztiak subjektu hori tzen Euskal Herria subjektu politi- Marian Beitialarrangoitia: Auto- nagusitzen zuen, Gernikako Estatu- koa denik eta ez honek bere etorki- gobernuan eta bakea gauzatzerako- tuak hasieran zuen aldebiko ikuspe- zuna modu libre eta demokratikoan an, bietan dugu aukera bat eta, gai- gia urardotuz. Horren aurrean Iba- erabakitzeko eskubidea duenik. Utz nera, gizartearen eskari bat ere bai: diezaiogun paretaren aurka jotzeari eman ditzagun urratsak erabaki eta ikus dezagun hemen egindako eskubidearen inguruan. EAEn eta “EAEn eta Nafarroan lanarekin nola gainditu litekeen Nafarroan eszenatoki berriak ireki berau, herritarrek eskatzen diguten dira eta horrek lurralde zatiketa eszenatoki berriak ireki erabaki eskubide hori egikaritzeko, praktikan gainditzen hasteko aukera dira eta horrek lurralde horretarako gehiengoak badira eta. ematen digu. Estatuak Trantsizioan zatiketa praktikan eta ez abertzale artean egin zuen antolaketa kinkan dago gainditzen hasteko topatu behar ditugu bide berri eta hori ez da hainbeste Kataluniak aukera ematen digu” horiek, ados, baina ezin dugu utzi ez duelako finantzaziorik edo abertzale ez direnek erabaki deza- hemen autogobernua nahiko garatu M. Beitialarrangoitia ten, abertzaleen arteko akordiorik ez delako. Egin zen hura, neurri lortzen ez dugulako.

40  2014KO UZTAILAREN 27A MARIAN BEITIALARRANGOITIA-MARKEL OLANO - TERMOMETROA

Gipuzkoako Batzar Nagusietan egin genuen elkarrizketa; argazkikoak hil berri den Nestor Basterretxearen eskulturak dira. M. Olano: Badirudi haize berriak nahian. Zuen iritziz noraino iritsi dai- detzari begira dagoelako, hango daudela Espainiako politikan, baina teke ponentziaren lana? Gobernuak telefonoa hartu ere ez zaharrak berri. Duela gutxi entzun M. Beitialarrangoitia. Ponentziak dionean egiten. Lehenengo hemen nuen irrati elkarrizketa batean Pedro badu lan bat egiteko eta Nafarroako egin behar da prozesu hori eta gero Sanchez PSOEko idazkari eta Legebiltzarrean ere antzeko lan bat Madrili eskatu erabakitakoa errespe- argi utzi zuen zein zen subjektu egin beharko da, subkjetu politikoa ta dezala. politikoa, Espainiako nazioa. Bere Euskal Herria delako. Ondoren, planteamendu federalistan berriz gure errealitatea kontuan hartuta eta Baina oraingoz behintzat, elkarlana proposatzen da kafea guztientzat. erabaki eskubidean oinarrituta, baino gehiago azaleratzen da zuen Gure helburu nagusia subjektu poli- lurralde bakoitzak erabaki beharko arteko liskarra eta ezadostasuna. tikoa finkatzea da, Euskal Herria, du zer izan nahi duen. Ponentziaren Non dira oztopoak? eta hortik abiatuta gure inguruko hastapenean, dena den, ez zen lortu M. Olano: Nire ikuspegia poliedri- errealitate instituzional eta estatale- berau EAJ eta EH Bilduren arteko koa da, ea lortzen dudan sintetiza- kin nahi ditugun harremanak ezarri- akordio batetik abiatzea, non argi tzea. Lehenik egiten dugun galdera ko ditugu. Trantsiziotik datorkigun azalduko zen ponentziak ez zuela da ea honek prozesu abertzale bat autogobernu maila, bere muga eta onartuko erabaki eskubidean oina- izan behar duen, eta denon erantzu- akats guztiekin, ona izan da herri rrituko ez zen ezer. na da ezetz; helburua ahalik eta honetarako. Gernikako Estatutuan Tamalez, beste akordio batzuen adostasun zabalenak lortzea litzate- Euskal Herria argi ageri da subjektu gainean hasi zen eta beste era bate- ke. Bigarrenik, hor dugu lurralde politiko gisa, baina gero portaera ra. Orain, urtebete galtzeko arriskua zatiketa. Guk prozesu honetan sub- instituzionalak aldatu egin dira apur- du ponentziak. Diagnostikoak egi- jektu politiko konfederal bat defini- ka eta Espainiako politikagintzan nak daude, beraz, oraingo lana da tu nahi dugu eta hori Euskal Herria ikuspegi monolitikoa finkatu da, las- finkatzea nola lortuko den erabaki litzateke. Ibarretxeren egitasmoak ter Kataluniari emango zaion eran- eskubidea egikaritzea, eta gainera ere hortik jo zuen. Beraz, adostasun tzunean argi azaleratuko dena. elkarrekin, ekainaren 8an Gure ahalik eta zabalena bai, baina beto Esku Dago ekimenak adierazi beza- eskubiderik gabe. Marianek urtebete Eusko Legebiltzarrean Autogobernu la. Markel eta ni hemen ados gaude, galtzeaz hitz egin du, baina oso Ponentzia jorratzen ari da une hone- baina gero entzuten dut Ortuzar garrantzitsua da hasieratik saiakera tan. EAJk abiarazi zuen, estatus Madrilen eta hark esaten duena ez egitea, bestela prozesuak irudi aber- berrian erabaki eskubidea eta Esta- dator bat Markelek dioenarekin, tzalea hartuko luke hasieratik eta tuarekiko aldebikotasuna lortu hura batez ere Madrilgo mintzaki- hori txarra litzateke. Ponentziak,

2014KO UZTAILAREN 27A  41 TERMOMETROA - MARIAN BEITIALARRANGOITIA-MARKEL OLANO

gutxi gorabehera, urte bukaera arte jarraituko du agerraldien fasearekin eta gero proposamenen garaia eto- rriko da, baina hor erdian udal eta foru hauteskundeak daude eta honek dakarren lehiaren ondorioz –batez ere EAJ eta ezker abertza- learen artekoa–, distortsio esangu- ratsua gertatzeko arriskua dago. Ortuzarrek esaten duena? Oso logi- koa da eta zera da, kontzertu eko- nomikoa badugu, kontzertu politi- koa ere lortu behar dugula. M. Beitialarrangoitia: Gu ere ez planteatzen ari prozesu aber- tzale bat, baina gutxiengo batek planteatzen den helburu demokrati- ko minimo hori onartzen ez badu, horrek praktikan beto eskubidea M. Beitialarrangoitia: “Zer da elkarrekin lor dezakeguna? Horri eman behar diogu dakar. lehentasuna edozeren gainetik, areago jakinda bakoitzak bere aldetik jota ez M. Olano: Baina ez gaitezen aurre- dugula helburua lortuko”. ratu, gutxieneko hori onartzen ez dutela ikusaraztea ere oso garrantzi- behar dira eta uste dut alderdi guz- duan nola kokatu nahi dugun eta, tsua da. tiak ez direla hori egiten ari. Presa funtsean, zer izan nahi dugun. M. Beitialarrangoitia: Herri ez da ona, baina denbora pasatzen honek erabaki eskubidean oinarri- uztea ere ez. Funtsean, Ortuzarrek Ibarretxe Planaren garaian argi ikusi tuko ez den ezer onartuko ez duela dioen bezala, proposamenaren zen ez zegoela estrategia bateratu hasieratik garbi uztea ere oso oinarrian EAJren mintzakidea bat hura aurrera eramateko. Orain garrantzitsua zen. Hori onartu nahi Madril izatea bada, hor arazoak ere, Eusko Legebiltzarreko ponentzia ez duen gutxiengoaren betoa non- ikusten ditut; eta proposamenen honetan, berriz hanka sartze bertsua baitetik hautsi behar da eta horreta- oinarrian erabaki eskubidea bada, egingo da? rako aritu behar dugu elkarlanean. adostasuna errazagoa izango da. M. Beitialarrangoitia: Horregatik M. Olano: Baina Marian, zalantza- M. Olano: Gaia erabaki eskubidea- esan dut lehen Gure Esku Dago tik kanpo dago Eusko Legebiltza- ren inguruan orain proposamen ekimenean jendeak eskutik ikusi rrean gehiengoa abertzalea dela… zehatzak egitea balitz, EAJk ez luke gintuela eta hala nahi gaituela. M. Beitialarrangoitia: Baina horretarako arazorik, Estatutu Orduko ezaugarri garrantzitsua zen gehiengo hori praktikan artikulatu Berriaren inguruan Ibarretxe lehen- ez zegoela gizarte mailako aktiba- behar da… dakariaren garaian egin zena atera- ziorik; orain bada eta oraindik bizia- M. Olano: Borondaterik ez duena- ko luke eta kito. Baina hau prozesu go ere beharko du. Gizarteak eska- ri hasieratik ematen badiozu hori bat da eta bere denborak eta urra- tzen digu alderdiei geurera bakarrik betatzeko aukera, beto hori era kas- tsak argitzea ezinbestekoa da. Etapa ez begiratzeko eta ahalegin hori karrean ikusarazten da. Horregatik bat erre behar da. denok egin behar dugu. da egokiagoa hasieratik bakoitzak M. Beitialarrangoitia: Erabaki M. Olano: Lizarrako garaiak demo bere proposamenak plazaratzea eta eskubidea oinarri, dena daukagu moduan funtzionatu zuen. Batetik, gero hastea oinarrizko gune baten definitzeko: euskal lurraldeen elkarlan prozesu orok beti sortzen bila. Hori da erabaki eskubidea pla- artean zer harreman nahi dugun, du barne tentsio handia parte har- zaratzeko unea. Denbora horretan, estatuekiko zer harreman, mun- tzen duten guztiengan. Beti daude gainera, instituzioak eta gizartearen batzuk prestuago gaudenak halako- protagonismoa bateratu behar ditu- etan parte hartzeko eta beste batzuk gu. Kataluniako kasuan, herritarren “Halako prozesuek uzkurrago. Batetik, beraz, alderdi mobilizazioa erreaktiboa izan da bakoitzak hori landu behar du bere neurri batean, hau da, Espainiatik behar dute sukalde lan baitan, areago azken urteetan hartutako erabakien erantzun gisa handia, baina baita ere diren hainbat gorroto eta ikusezin etorri da. Gurean ere hori guztia herriak markatzea hor direnean. Bestetik, halako pro- ondo ikusaraztea oso garrantzitsua agintariari zer den zesuetan lidergo lehia bat dago eta da, prozesuak koherentzia handia- garrantzitsua eta zer komunikazio lehia bat. Lizarrakoan, goa izan dezan. adibidez, komunikazioak ezker M. Beitialarrangoitia: Baina une ez” abertzalearen lidergo irudia indar- batean erabaki eskubide hori gauza- Markel Olano tzen zuen eta EAJrena ahuldu, guri tzeko proposamen argiak egin morroi irudia emanez. Lan hori

42  2014KO UZTAILAREN 27A MARIAN BEITIALARRANGOITIA-MARKEL OLANO - TERMOMETROA guztia modu desorekatuan M. Olano: “Estatuak gure egiten bada, prozesuaren- erabaki eskubidea onar dezan, tzeko kaltegarria izango da gizartearen mobilizazioa eta hori guztia aldez aurre- ezinbestekoa da eta, gainera, tik landu behar da. Baka- oso mobilizazio indartsua, rren batek izan dezake ten- batez ere ildo orokorretan tazioa prozesu hori bere bidea markatu dezan”. lidergoa indartzeko erabil- tzeko eta hori saihestu behar da. dago bat blokeatzen, pen- M. Beitialarrangoitia: tsatuz horrela bestea ere Halako prozesuetan era blokeatu edo zailtzen dela, guztietako arriskuak daude, eta batez ere ezker abertza- adibidez berau aurrera era- lean pentsatuz, tartean pre- mateko borondaterik ez soak daudelako. Gure ustez izatea, baina horiek ez luke- bi bideak urratu behar dira te izan behar oztopo aurre- aldi berean. Bi karriletan ra egiteko, herri moduan ditugu gehiengoak Euskal ditugun erronkak itzelak Herrian eta bietan eman dira eta. Zer da elkarrekin behar ditugu urratsak. lor dezakeguna? Horri M. Olano. Azkenean ardu- eman behar diogu lehenta- radun nagusiak bi estatuak suna edozeren gainetik, dira. Bake prozesuak bere areago jakinda bakoitzak bidea behar luke, baina esta- bere aldetik jota ez dugula tuek, ez parte-hartzeaz gain, helburua lortuko. Sukalde berau oztopatu egiten dute. lan handia behar da eta Rajoy-ren [Mariano] kezka nahiago nuke ponentzian ez da hainbeste zer gertatu- galdutako denbora hala- ko den Euskal Herrian, koetan ematea. Espainian baizik. Bere inte- M. Olano: Ibarretxe lehendakaria da eta, gainera, oso mobilizazio res politikoa da lehen mailan dagoe- bere proposamenarekin Madrilera indartsua, batez ere ildo orokorre- na eta ez bake prozesu bat aurrera joan zenean, sumatu nuen askok tan bidea markatu dezan. Gure esku ateratzea. Bake prozesuaren ikuspe- –ezker abertzaleak, ELAk…– ez dago bezalakoak ez lirateke sartu gitik bi gauza egin behar ditugu: zutela begiratzen zer proposatzen behar zehaztasun handietan. Horri batetik, sufrimenduari dagokion zen, proposamena nork egiten zuen beldurrez heltzen badiogu, proze- guztia gainditu eta, bestetik, denek baizik. Halako prozesuek behar sua bera ahultzen ariko gara. ikasi beharko genuke ez dagoela per- dute sukalde lan handia, baina baita M. Beitialarrangoitia: Aukera da tsonaren duintasunaren eta bere ere herriak markatzea agintariari zer baina presioa ere bai. Eta ez nuke eskubideen gainetik dagoen helburu den garrantzitsua eta zer ez. Gure presioa modu txarrean ikusiko, politikorik. Hori onar- Esku Dagok, adibidez, oso lan poli- azkenean gehiengo sozial indar- tzeko eta adosteko auke- ta egin du alde horretatik, erabaki tsuak ahalbidetuko baitu herri ra baldin badugu, eskubidea hartu du eduki nagusi honek urratsak ematea bere etorki- horrek urrats inportan- bezala eta esan du horren inguruan zunaren jabe izateko. Era horretan tea ekarriko luke. n kontzientziatu behar dela gizartea. herritarrak sentitzen du bere zeregi- M. Beitialarrangoitia: Baina beste na oso garrantzitsua dela, baduela gauza oso inportantea ere esan eraginik eta behin hortaz jabetuta, digu: elkarrekin egin behar duzue, gizarteak posible egingo ditu proze- herri gisa. sua eta finkatutako helburuak. Zuentzat Gure Esku Dago ekimena Gatazka baten herentzia ere hor zer da, presioa ala aukera? dugu eta oraindik ez da lortu berau M. Olano: Aukera da. Bere unean modu ordenatuan eramatea. Nola txakurra bota zidaten gainera esan eragiten du horrek autogobernuaren nuelako Kataluniako prozesuak prozesu berri honetan? inbidia ematen zidala, han gizarteak M. Beitialarrangoitia. Estatua gertutik zaintzen dituelako ardura- jokatzen ari den bezala, harentzat dun politikoak. Estatuak gure era- gatazkaren ingurukoak zenbat eta baki eskubidea onar dezan, gizar- gehiago iraun, arazo politikoa gero tearen mobilizazioa ezinbestekoa eta gehiago luzatuko da. Tematua

2014KO UZTAILAREN 27A  43