2016 Hydrangea Macrophylla Forever&Ever
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Hydrangea macrophylla Forever&Ever. 38 3 - 2016 Bollen, pluimen, schermen Hydrangea, veelzijdig en prima toepasbaar in de openbare ruimte Al jarenlang is Hydrangea (hortensia) een populaire tuinplant in de lage landen. De boerenhortensia (Hydrangea macrophylla) is bijna een deel van onze cultuurhistorie geworden en vrijwel iedereen kent ‘Annabelle’. Voor gebruik in de openbare ruimte zouden ze minder geschikt zijn omdat ze te veel water, voeding en onderhoud zouden vragen. Volgens de experts berust dit echter op een misverstand. Hydrangea is meer dan een tuinplant. Auteur: Ronald Houtman Foto’s: Plant and Pictures en PEP Business Creators BV www.stad-en-groen.nl 39 Hydrangea macrophylla 40 3 - 2016 17 min. leestijd SORTIMENT De naam Hydrangea werd in 1753 door Carl von volgens de eikenbladhortensia (H. quercifolia), de in kransen van drie. De bloeiwijze is scherm- of Linné, meestal Linnaeus genoemd, vastgelegd klimhortensia (H. anomala subsp. petiolaris) en de pluimvormig. Ook de bolvormige bloeiwijzen van in zijn Species Plantarum. Het verschijnen van pluimhortensia (H. paniculata). H. macrophylla-cultivars zijn in beginsel schermvor- dit boek geldt als het ‘jaar 0’ voor plantennamen. mig. We noemen dit trouwens wel schermvormig, Een aantal jaren daarvoor, in 1739, gebruikte de In de natuur komt Hydrangea voornamelijk voor maar de correcte term is tuil. De pluimen of tuilen Nederlandse botanicus Johann Gronovius de naam op het noordelijk halfrond. De diverse soorten worden gevormd door steriele (lok)bloemen en Hydrangea voor het eerst bij het beschrijven van zijn inheems in Noord- en Zuid-Amerika en Azië. fertiele (geslachtelijke) bloemen. De steriele bloe- H. arborescens. Hydrangea heeft dus altijd al zo Ze komen voor van het noordoosten van de men vallen natuurlijk het meeste op. Deze hebben geheten. Het woord Hydrangea is afgeleid van de Verenigde Staten via Midden-Amerika tot in het als voornaamste doel insecten naar de bloemen Griekse woorden hydra, wat water betekent, en westen van Zuid-Amerika (Ecuador en Peru). In te lokken. Ze zijn vaak kleurrijk en geven de sier- angeion, wat vat of vaatje betekent. Soms wordt Azië komt Hydrangea voornamelijk voor in China, waarde aan de planten. De tweede soort bloemen de naam verklaard als een verwijzing naar de Korea en Japan en zuidelijk tot in Vietnam en zijn de fertiele of geslachtelijke bloemen. Deze waterhoudende stengels van met name Hydrangea Indonesië. In de natuur varieert het formaat van de zijn beduidend kleiner dan de steriele bloemen macrophylla. Maar de eerste Hydrangea die werd soorten van lage struikjes tot kleine bomen. en bevatten de meeldraden en stampers. Bij de beschreven was H. arborescens, en die heeft geen In Afrika, Australië en Europa komen in de natuur bolvormige bloeiwijzen van veel H. macrophylla- vochthoudende stengels. Aannemelijker is dus geen hortensia’s voor. Vooral in Europa compense- cultivars en de ‘gevulde’ pluimen van pluimhorten- dat de naam verwijst naar de (opengesprongen) ren we dat door ze op grote schaal als sierplant toe sia’s zoals ‘Limelight’ zitten de fertiele bloemetjes vruchten van Hydrangea, die op vaten lijken. te passen. verborgen onder de opvallende steriele. Vooral bij De Nederlandse naam van Hydrangea is horten- de zogenaamde lacecaps, de afgeplatte bloeiwij- sia. Gewoonlijk wordt met hortensia Hydrangea Kenmerken zen van H. macrophylla-cultivars, zijn de fertiele macrophylla bedoeld, die soms ook boerenhor- Alle hortensia’s zijn houtige planten met tegenover bloemetjes zeer goed zichtbaar. tensia wordt genoemd. Hiervan afgeleid zijn ver- elkaar staande bladeren. Soms staan de bladeren De vruchten van Hydrangea zijn droge doosvrucht- Hydrangea arborescens. www.stad-en-groen.nl 41 SORTIMENT jes. Vooral bij H. paniculata kunnen ze in de winter Gebruik in de openbare ruimte Er is geen ‘beste grondsoort’ voor hortensia’s. Alle een rustiek effect creëren. Zo veelzijdig als de planten zijn qua uiterlijk, zo soorten zullen op iedere licht zure tot licht basi- veelzijdig zijn ze ook wat betreft toepassingsmoge- sche grond gedijen. Zoals voor zo veel planten Blauw of roze? lijkheden. De meeste mensen kennen het gebruik geldt, is het ook bij hortensia’s zaak dat de grond Het is algemeen bekend dat de bloemen van als potplant, snij- of droogbloem en natuurlijk als niet te dicht is en goed gedraineerd, zodat er H. macrophylla en sommige H. serrata-cultivars tuinplant. Waren vroeger vooral H. macrophylla en geen stilstaand water rond de wortels blijft staan. blauw gekleurd kunnen worden. Dit is een van de H. serrata populair, de laatste decennia heeft vooral Natuurlijk zijn bepaalde soorten sterker dan ande- kenmerkende aspecten van deze soorten en som- H. paniculata enorm aan populariteit gewonnen. re. Zo verdragen H. macrophylla en H. paniculata mige cultivars. Diverse van nature crèmekleurig En dan is er natuurlijk nog de klimhortensia, H. grote hoeveelheden water tijdelijk veel beter dan tot lichtroze bloeiende planten kunnen licht- tot anomala subsp. petiolaris, helaas nog steeds beter bijvoorbeeld H. arborescens. zilverig blauw worden. Donkerroze of roodachtig bekend onder de oude en dus incorrecte naam Ziekten en plagen bloeiende planten kunnen zelfs diepblauw tot Hydrangea petiolaris. Over het algemeen zijn hortensia’s niet erg gevoe- donker purperblauw van kleur worden. Men kan Ook in de openbare ruimte kunnen diverse hor- lig voor ziekten en plagen. In de praktijk vormen de bloemkleur blauw maken door de bodem tensiasoorten goed worden toegepast. Soorten de gebruikelijke aantastingen door bladluis, dop- zuurder te maken, dus door de pH te verlagen. Bij als H. macrophylla en H. paniculata kunnen prima luis, spint, slakken en taxuskevers de voornaamste een hogere pH bindt aluminiumsulfaat zich aan in groepen worden geplant. Denk dan aan het bedreiging. calcium, waardoor het niet opneembaar is voor gebruik in middenbermen, op rotondes, taluds en de plant. Bij een lage pH is er minder calcium in natuurlijk in een meer parkachtige aanleg. En dan Soorten en cultivars de grond, waardoor het vrije en voor de plant is er nog H. anomala subsp. petiolaris. Deze soort Het geslacht Hydrangea is de stamhouder van de opneembare aluminiumsulfaat een ‘blauwend’ staat erom bekend dat hij zelfs gedijt tegen op het Hydrangeaceae, de Hydrangea-familie. Deze voor effect heeft op de bloemkleur. Om bloemen blauw noorden gerichte muren en schuttingen. De plant de tuinbouw belangrijke familie is met circa 17 te maken, wordt dus kali-aluin of aluminiumsulfaat zal dan echter niet erg rijk bloeien. Daarnaast kan geslachten en 220 natuurlijke soorten een kleine aan de bodem toegevoegd. de klimhortensia ook goed als solitair of vakbe- plantenfamilie. Naast Hydrangea zijn Deutzia, planting worden gebruikt. Zolang er geen verticale Kirengeshoma, Philadelphus en Schizophragma de obstakels zijn waar de plant tegenaan groeit, zal belangrijkste geslachten in deze familie. deze niet kunnen klimmen en een vrij lage struik Het geslacht Hydrangea zelf bestaat uit circa 30 blijven. soorten, een aantal wat enigszins afhankelijk is van het inzicht van de diverse wetenschappers. Standplaats Daarnaast is er natuurlijk een veelvoud aan cul- Hortensia’s zijn niet moeilijk als het om standplaats tivars in cultuur. Alleen al de soort H. paniculata gaat. Op de meeste plaatsen doen ze het goed, telt twee keer zo veel cultivars als er wilde soorten maar uiteraard hebben de planten wel hun voor- Hydrangea bestaan. Van de circa 30 soorten is een keuren. groot aantal ongeschikt voor gebruik in de open- De naam Hydrangea werd bare ruimte. Deels omdat ze onvoldoende winter- Als het om H. paniculata gaat, is de beste plaats in hard zijn, anderzijds omdat ze als plant te iel of te in 1753 door Linnaeus de zon. De planten zullen dan het rijkst bloeien en breekbaar zijn. ook de befaamde verkleuring van de uitgebloeide De soorten die (in potentie) wel geschikt zijn voor vastgelegd in zijn Species steriele bloemen is dan op zijn best. Ook soorten toepassing in de openbare ruimte, worden hier in als H. arborescens, H. heteromalla en H. quercifolia alfabetische volgorde besproken. Plantarum houden van een plek in de volle zon. H. hetero- malla kan trouwens ook goed in de halfschaduw. Hydrangea anomala subsp. petiolaris Zoals voor alle soorten geldt, moet de bodem De klimhortensia behoeft eigenlijk geen verdere wel vochtig genoeg zijn. Zeker in de zomer, als de inleiding. De plant heeft een goede reputatie, planten volop verdampen, is het noodzakelijk dat mede doordat het een van de weinige klimplanten de bodem niet te veel uitdroogt. Niet leuk voor is die kan worden toegepast tegen op het noorden de vakantiegangers, maar een buitje op zijn tijd gerichte muren en schuttingen. Het is een heester vinden de hortensia’s wel lekker. Vooral in de eerste die van nature laag en breed spreidend groeit met jaren na aanplant is het belangrijk dat de planten gladde kastanjebruine twijgen. Op het moment niet te lang te droog staan. dat de plant tegen een obstakel groeit (een muur In de openbare ruimte zal dit echter niet gebeuren. H. macrophylla en H. serrata staan het liefst in de of een schutting), worden er hechtwortels aan De planten nemen eenvoudigweg de bloemkleur halfschaduw, hoewel ze ook in de schaduw of de de stengels gevormd en gaat de plant klimmen. aan die het gevolg is van de zuurgraad van de volle zon prima kunnen gedijen. In de volledige Met deze kennis is het dus ook mogelijk om de aanwezige bodem. Op veengronden en de meeste schaduw zullen de planten minder rijk bloeien; klimhortensia als solitair in een gazon toe te pas- zandgronden zullen de bloemen blauw kleuren, op in de volle zon kan een tekort aan vocht een pro- sen. De bladeren zijn glanzend donkergroen en klei en leemhoudende gronden met een hogere bleem worden. kleuren in de herfst donkergeel tot bruingeel. In pH is dat niet het geval. de vroege zomer verschijnen de brede tuilen, die 42 3 - 2016 Hydrangea paniculata Little Lime. www.stad-en-groen.nl 43 SORTIMENT bestaan uit veel fertiele bloemetjes en relatief bezitten geen opvallende sierwaarde.