HISTORIA BADAŃ I ROZWOJU INSTYTUTU BOTANIKI Im
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HISTORIA BADAŃ I ROZWOJU INSTYTUTU BOTANIKI im. W. SZAFERA POLSKIEJ AKADEMII NAUK (1953 – 2012) HISTORIA BADAŃ I ROZWOJU INSTYTUTU BOTANIKI im. W. SZAFERA POLSKIEJ AKADEMII NAUK (1953 – 2012) Redakcja Barbara Godzik, Konrad Wołowski Kraków 2013 Barbara Go d z i k , ko n r a d Wo ł o W s k i — Historia badań i rozwoju Instytutu Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk (1953−2012) Skład tekstu − Marian Wysocki Układ i opracowanie graficzne − Ryszard Ochyra, Marian Wysocki Projekt okładki − Barbara Godzik, Ryszard Ochyra © Copyright by W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences Kraków 2013 Available from Editorial Office, W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, ul. Lubicz 46, 31-512 Kraków, Poland; e-mail: [email protected] ISBN 978-83-62975-17-4 Druk: Drukarnia Kolejowa, ul. Bosacka 31, 31-505 Kraków, Poland Data publikacji: 15 września 2013 SPIS TREŚCI Słowo wstępne . 7 Przedmowa .................................................... 9 Preface . 11 1. Wstęp . 13 2. Pracownia Analiz Molekularnych . 39 3. Pracownia Briologii . 53 4. Zakład Ekologii . 109 5. Pracownia Fitosocjologii Leśnej . 151 6. Zakład Fykologii . 155 7. Pracownia Lichenologii . 177 8. Zakład Mykologii ........................................... 207 9. Zakład Paleobotaniki . 229 10. Zakład Systematyki i Fitogeografii Roślin Naczyniowych ........... 265 11. Zakład Zmienności Roślin .................................... 295 12. Międzynarodowe Studium Doktoranckie Nauk Przyrodniczych PAN .................................... 307 13. Biblioteka.................................................. 315 14. Dział Wydawnictw . 331 Aneks I . 343 Aneks II . 421 Wykaz pracowników naukowych IB PAN ............................ 435 SŁOWO WSTĘPNE Jubileusze, które podobno tak lubimy w Krakowie, są okazją nie tylko do świętowania, ale również do podsumowań i do spojrzenia wstecz. Takie spojrzenie potrzebne jest zwłaszcza młodszej generacji naukowców. Pozwala to na określenie swojego miejsca w skompliko- wanym mechanizmie, jakim jest instytucja naukowa z tradycjami i bogatą przeszłością. 60 lat to może nie tak dużo, nawet jak na życie człowieka, ale burzliwe dzieje drugiej połowy XX wieku spowodowały, że Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk ma historię bujną i zagmatwaną, co próbuje nakreślić niniejsza publikacja. Instytut należy do wielkiej rodziny krakowskich instytucji botanicznych o wspólnym rodowodzie. Często ci sami uczeni przewijają się przez różne placówki jako pracownicy, kierownicy, organizatorzy i koordynatorzy. Mimo różnej przynależności wszystkich łączy jeden cel – praca dla nauki i dla dobra ojczystej przyrody. Jubileusze przywołują również wspomnienia – pojawiają się sylwetki dawnych mi- strzów i kolegów, których nie ma już wśród nas, ale istnieją w pracach, które stoją na pół- kach. Istnieją także w anegdocie, przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Przez Instytut przewinęła się plejada niezwykłych osobowości – wielcy uczeni o światowym rozgłosie i cisi pracownicy nauki, produkujący dzieła ważne i potrzebne, prace – kamienie węgielne i prace – drobne cegiełki, ale budujące wspólnie gmach nauki. Cały ten ogromny dorobek pozwala bez kompleksów patrzeć zarówno wstecz, jak i w przyszłość. Publikacja ta jest bardzo ważna dla pamięci o tych, którzy tworzyli podwaliny insty- tucji. Dla tych, którzy obecnie są związani z Instytutem – może być bodźcem, by dorównać poprzednikom i pozostawić własny, wyraźny ślad w jego historii, a dla tych co myślą, by związać się z botaniką w tej placówce – informacją, że wchodzą do instytucji o określonej renomie i dorobku, który trzeba będzie nadal podtrzymywać i rozwijać. Czego należy życzyć Instytutowi – chyba żeby mógł pracować bez niepotrzebnych wstrząsów oraz by przy najbliższym okrągłym jubileuszu dodał do dwóch tomów biblio- grafii nie mniej obszerny tom trzeci. Kraków, 30 sierpnia 2013 r. Prof. dr hab. Bogdan Zemanek Przewodniczący Rady Naukowej IB PAN PRZEDMOWA W bieżącym roku mija 60 lat od chwili, gdy do życia został powołany Zakład Botaniki Polskiej Akademii Nauk, późniejszy Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN w Krakowie. W tym roku przypada jednocześnie 100-lecie istnienia Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego i 230-lecie utworzenia Ogrodu Botanicznego UJ. Nie bez przyczyny więc rok 2013 został obwołany w Krakowie Rokiem Botaniki. Botanika zawsze odgrywała ważną rolę w życiu naukowym Krakowa. Powstały w 1953 roku Instytut Botaniki Polskiej Akademii Nauk był zawsze silną jednostką naukową i wraz z Instytutem Botaniki UJ stanowił główny, prężnie działający ośrodek badań botanicznych, który wywierał przemożny wpływ na rozwój botaniki w Polsce. Historia obu instytucji jest ściśle powiązana, nie tylko bliskością położenia. Łączy je przede wszystkim swoista unia personalna poprzez osoby profesorów uczelni działających w Krakowskim Towarzystwie Naukowym, Aka- demii Umiejętności (później Polska Akademia Umiejętności), Komisji Fizjograficznej, której schedę w dużej mierze przejął Instytut Botaniki PAN. U podstaw działalności tych instytucji leżą dokonania tak wybitnych botaników krakowskich, jak: Feliks Berdau (1826−1895), Józef Rostafiński (1850−1928), Marian Raciborski (1863−1917) i Władysław Szafer (1886–1970). Pierwsi pracownicy naukowi, kładący podwaliny pod rozwój Instytutu Botaniki PAN rekrutowali się przede wszystkim spośród naukowców Instytutu Botaniki Uniwersytetu Ja- giellońskiego, a po części także Państwowego Instytutu Geologicznego. Jak to zwykle bywa, zwłaszcza w czasach trudnych i dynamicznie zmieniających się, historia początkowych lat Instytutu Botaniki PAN jest mocno zagmatwana, a dodatkową trudność w ustaleniu fakto- grafii stwarza brak lub niekompletna dokumentacja. Trudno jest oddzielić nawet miejsca pracy i stanowiska zajmowane przez niektóre osoby, ponieważ w pokojach mieszczących się w budynku przy ulicy Lubicz 46 pracowali naukowcy z obu instytucji, a ich etaty były opłacane po części przez Polską Akademię Nauk i Uniwersytet Jagielloński. Dopiero po uzyskaniu w 1956 roku statusu samodzielnej placówki naukowej przez Instytut Botaniki PAN, historia botaniki w obu ściśle ze sobą związanych instytucjach zaczęła się toczyć niezależnie swoimi torami. Zawsze jednak naukowcy obu instytucji utrzymywali ścisłe kontakty i współpracowali ze sobą w licznych wspólnych projektach. Szereg ważnych dzieł botanicznych, np. Szata roślinna Polski opublikowanych jest we współautorstwie botaników obu instytucji. Prowadzący działalność dydaktyczną Instytut Botaniki Uniwersytetu Jagiel- lońskiego od samego początku był głównym zapleczem Instytutu Botaniki PAN, z którego rekrutowali się jego dzisiejsi pracownicy i doktoranci. 10 B. Go d z i k , k. Wo ł o W s k i Instytucją spajającą obie botaniczne jednostki jest Polskie Towarzystwo Botaniczne. Oddział Krakowski PTB jest jednym z nielicznych, który prowadzi cotygodniowe spotkania „czwartkowe” (w sali im. B. Pawłowskiego na II piętrze budynku przy ul. Lubicz 46), goszcząc prele gentów reprezentujących wszystkie uczelnie krakowskie, jak też i inne ośrodki naukowe w kraju. Mając na względzie wspólne korzenie i naukowe powiązania, dyrektorzy Instytutu Bota- niki PAN, Instytutu Botaniki UJ i Ogrodu Botanicznego UJ postanowili uczcić wszystkie te doniosłe rocznice poprzez zorganizowanie wspólnych Obchodów Jubileuszowych. Główne uroczystości przewidziane zostały na drugą połowę września, ale w ciągu całego roku zor- ganizowano szereg spotkań, konferencji i wystaw naukowych, na których prezentowano dorobek krakowskich uczelni i instytucji Polskiej Akademii Nauk. Na Jubileuszowe Obchody 60-lecia Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN zostały przy- gotowane dwa obszerne opracowania: Historia badań i rozwoju Instytutu Botaniki Polskiej Akademii Nauk (1953–2012) pod redakcją Barbary Godzik i Konrada Wołowskiego oraz dwuczęściowa Bibliography of the W. Szafer Institute of Botany Polish Academy of Sciences (1953−2012) zestawiona przez Ryszarda Ochyrę, Halinę Bednarek-Ochyra i Barbarę Godzik. Wydawnictwa te prezentują szczegółową historię powstania i badań prowadzonych przez poszczególne zakłady i pracownie Instytutu Botaniki PAN oraz cały publikowany dorobek w okresie ostatnich 60 lat. Zapraszając Państwa do lektury niniejszego opracowania nie należy zapomnieć o wielu osobach, dzięki którym mogło ono powstać. W pierwszej kolejności podziękowania Redaktorzy kierują do autorów poszczególnych rozdziałów dotyczących historii i badań realizowanych w poszczególnych pracowniach i zakładach Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN. Bez ich wysiłku książka ta nie mogłaby się ukazać. Za konsultacje, krytyczne przeglądnięcie i weryfikację tekstów, uwagi i uzupełnienia szczególne podziękowania składamy prof. Halinie Bednarek-Ochyrze i prof. Ryszardowi Ochyrze. Ciężar wielu prac technicznych przy zestawianiu i poszukiwaniu danych opierał się na pracy Ewy Budziakowskiej i Barbary Pawłowskiej z Zakładu Ekologii, a także Anny Rusockiej z Działu Kadr i Renaty Czerskiej z Archiwum IB PAN. Dziękujemy również Redakcji Działu Wydawnictw: Agnieszce Sojce, Marianowi Wysockiemu i Jackowi Wie- serowi za sprawną redakcję techniczną. Czytelników zapraszamy również na stronę internetową Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN (PAN (http://www.botany.pl), gdzie można znaleźć aktualne informacje o badaniach prowadzonych w Instytucie Botaniki PAN oraz informacje na temat bieżących działań i wydarzeń z życia naukowego. Kraków, 28 sierpnia 2013 r. Barbara Godzik Konrad Wołowski PREFACE This year marks 60 years since the Department of Botany of the Polish Academy