Lek en Lingeroute

't Goy N320 Enspijk N410 DEIL Haaften NEDER- BETUWE

Amsterdam- Rijnkanaal Mariënwaerdt Beesd

Gameren

E25 15

Goilberdingen A2 Schalkwijk N322 13 Honswijk Culemborg Nieuwaal Hellouw Rumpt

14 BEESD

Lek BOMMELERWAARD

12 N830 Gellicum

Oud- Wulven TIELERWAARD Rhenoy E31

Ossenwaard

Tull en 't en 't Tull 29 HOUTEN Everdingen A15

Waal

De Rietschoof De 28 5 N327

Acquoy

Aalst

4

Tienhoven a Herwijnen

a

n 27 l a

k

k A27 Hagestein Heemstede e L E311 Diefdijk Zuilichem

2 kanaal Asperen

Kortgerecht 29 Loosdorp - woerd Veen

6 N848 Schoonre- 3 Overheicop 1 Poederoijen

Brakel

Recht van Recht Terleede

E25 9 NIEUWEGEIN A2 Nieuwegein Poederoijensehoek EVERDINGEN

Hoogeind N830 as

Kedichem a

Oosterwijk M

VIJFHEERENLANDEN 11 VIANEN Lek e

Leerdam d Heukelum

Geer m Vuren Vogelswerf a Andel d Hei- en Boeicop

Middelkoop e

g Friezenwijk Neder- 26 kanaal f

Lakerveld

eindseweg A Merwede- Weverwijk 10 NIEUWEGEIN-ZUID IJsselstein Achterdijk Giessen Lexmond Lopikerkapel 28 ARKEL start Uitweg Rietveld Spijk Dalem Nieuwland Rijswijk

Achthoven A27 Waardhuizen

E311 25 NOORDELOOS e Gorinchem

d Uitwijk N210 Arkel

Sluis e

w r Hoogblokland 11 e Broek Woudrichem Benschop

M - Zandwijk

Ameide n Jaarsveld GORINCHEM

e 7 v

Montfoort o

B Oudendijk Den Dool Den N204 Hoornaar Sleeuwijk

N210 23 De Kooi De Uppel Noordeloos Tienhoven LOPIKERWAARD N214 Schelluinen N228 Muisbroek Schans Waal Kille Lange Linschoten 27 GORINCHEM 24 IND. AVELINGEN 24 IND. Goudriaan

Cabauw N216 Polsbroekerdam Giessenburg Werkendam 22 NIEUWENDIJK Boven-Hardinxveld Langerak Snelrewaard 8 Oudewater Graa and Papekop Vliet Zevender Ottoland Rozendaal Giessen- Oudekerk Polsbroek GIESSENDAM Nieuwpoort 26 HARDINXVELD- Ruigeweide Bovenberg Groot-Ammers N214 Vlist Bovenstad 9 Brandwijk Molenaarsgraaf Boven- Haastrecht Giessendam Hardinxveld- OOST Ammerstol Schoonouwen Bouwlust Hekendorp Hogebrug Tussenlanen SLIEDRECHTSE BIESBOSCH Driebruggen 25 SLIEDRECHT-

Bovenkerk N480 Oukoop Stolwijk Stein Goudseweg Kadijk Bergambacht Haastrecht Bleskensgraaf 5 km Koolwijk

Wijngaarden N207 Sliedrecht Kop van Kop Land 't Sluipwijk 4

Benedenkerk 24 SLIEDRECHT-WEST

Benedenberg Platteweg 10 Plassen E31 3

De Hoek De N481 Stolwijkersluis Reeuwijkse Het A15 Reeuwijk-Brug Zuidbroek Beijersche 2 23 PAPENDRECHT Gouda IND. DE STAART IND. Lek Achterbroek 1 PAPENDRECHT Benedenheul

N3 3 DORDRECHT Oud-Alblas 11 GOUDA Loet 0 drecht Berkenwoude Nieuw-Lekkerland Papen- CENTRUM Gouderak Moordrecht Lek en Lingeroute afstand: 105 km begin: Arkel (bij Gorinchem)

De Lek en Lingeroute voert door oer-Hollands polderlandschap van sap- pige weiden, grazende koeien, kerktorens, boerderijen en molens langs sloten met kroos. Maar ook door hartveroverend rivierengebied met histo- rische stadjes en dorpen vol monumentale panden. De brede en bochtige Lek zorgt voor een wijds landschap waar trage binnenschepen doorheen schuiven. De uiterwaarden langs de kleinere rivieren Giessen en Linge zijn intiemer. Hier passeer je boomgaarden, mooie boerderijen en weggetjes begroeid met knotwilgen en meidoorns.

Routebeschrijving

Begin: Arkel, Stationsweg 29 GPS: N51.87241 E4.99320 Parkeren is daar mogelijk. Natuurlijk kunt u de route ook op een ander punt in de beschrijving begin- nen.

Hoe gebruikt u deze routebeschrijving? Vroeger waren alle Toeristische Autoroutes bewegwijzerd, met zeskante borden. In de afgelopen jaren is de bewegwijzering komen te vervallen; mogelijk treft u nog een enkel bord aan. Om de route te volgen heeft u deze beschrijving nodig. De routeaanwijzingen (▶) worden afgewisseld met achter- grondinformatie over plaatsen en plekken onderweg; de num- mers bij die beschrijvingen zijn terug te vinden op de route- kaart.

• In verband met het veilig volgen van de routebeschrijving raden we aan om de route met minimaal twee personen te rijden. • Gebruik uw navigatieapparaat of smartphone met google maps (zonder route in te voeren) om onderweg de straatna- men en het wegverloop te zien. • Plaatsnamen worden in de route-aanwijzingen alleen aange- geven (vet) als u een plaatsnaambord passeert. • Vermelde straatnamen (tussen haakjes) zijn doorgaans on- derweg goed zichtbaar; veel navigatieapparaten geven trou- wens ook de naam van de weg aan waarop u rijdt. ▶ Vanaf het in 2018 heropende treinstation rijdt u aan de overkant van de spoorlijn Arkel in, dus langs de bushaltes Polders met zebrapad. De Alblasserwaard en de ▶ Rij over de blauw-witte kanaalbrug en ga bij de sluis (het oos- linksaf richting /Leerdam (Rietveld), een jacht- telijkste deel van Zuid-Hol- haven en de Linge aan uw rechterhand. Op T-kruising land, ruwweg tussen Vianen rechtdoor (Lingedijk). Lingedijk volgen tot Leerdam. en Leerdam) werden al in de *NB: de Linkedijk is erg geliefd bij recreanten, het kan erg late middeleeuwen ontgon- druk zijn met wandelaars, fietsers, motorrijders en auto’s – nen. De dorpen liggen er in wees hierop bedacht! een lang lint langs de dijk of ontginningsweg. Haaks daar- op liggen de weilandpercelen 1 In Leerdam werd in 1765 voor het eerst glas gebla- die honderden meters ver het zen; daarmee zou het stadje landelijk bekend worden. In land insteken. U vindt hier het Nationaal Glasmuseum kunt u zes dagen per week typische tiendweggetjes met een glasblazer aan het werk zien (Lingedijk 28, di.-za. 10- knotwilgen, elzen, berken en 17, zo 12-17 uur). Het stadje zelf is nog veel ouder. Ooit meidoorns erlangs. Ze ontle- maakte het onderdeel uit van het persoonlijke bezit van nen hun naam aan het recht Willem van Oranje: Prinses Beatrix is nog steeds gravin van de landheer op een tien- van Leerdam. De geschiedenis is ook af te lezen aan de de deel van de opbrengst van monumenten in de Kerkstraat, zoals het Hofje van me- het land. vrouw Van Aer­den uit 1770 met tuin en binnentuin. De re- gentenkamer bevat een waardevolle collectie 17e-eeuw- se schilderijen (Huisgracht 67, mrt.-okt. wo. en za. 13-17 uur). Ook de Grote Kerk toont de geschiedenis. De laatgotische kruiskerk bevat delen van de kerk die hier eerst stond, zoals het koor uit de 15e eeuw en het onderste deel van de toren uit de 13e eeuw. Heel wat monumentale oude gebouwen zijn helaas gesloopt, zo ook de stadsmuur grotendeels. Langs de Zuidwal is gelukkig een stuk bewaard gebleven en gerestaureerd.

▶ In Leerdam bij de molen rechtsaf over brug. Neem op de rotonde de 1e rechts, richting Heukelum.

2 Tussen Leerdam en Heukelum ligt het omgrachte Kasteel Heukelum, dat in 1672 door Franse troepen van zijn glorie werd beroofd. Een gekan- teelde toren (14e eeuw) geeft het wat stijve 18e-eeuwse woonhuis een vleugje romantiek (bezichtiging alleen op afspraak).

3 De oude kern van Heukelum was vroeger ommuurd en omgracht. In 1971 werd de stadswal wegens bouwvalligheid met aarde bedekt; geld voor restauratie ontbrak. De herbouw van de stenen stadswal, een burger­ initiatief uit 2013, is in 2017 afgerond.

▶ Sla in Heukelum aan het eind van de weg linksaf (Voorste Gewind). Einde weg linksaf richting Asperen/Leerdam en bij kruising met voorrangsweg rechtdoor. Bij Asperen rechtdoor en over de Linge.

4 Om zich tegen de Geldersen te beschermen, besteedden de graven van Holland veel geld aan de verdediging van het middeleeuwse Aspe- ren. Maar tegen de troepen van Karel van Gelre (1517) en het Franse leger­ (1672) waren ook deze muren, poorten en torens niet bestand. De vesting- wal werd grotendeels gerestaureerd. In de na een brand Boerderijen gerestaureerde laatgotische kruiskerk (15e eeuw) toont De meeste boerderijen in het een muurschildering (1609) achter het orgel de overval poldergebied zijn van het door de Gelderse troepen (za. 14.30-16.30 uur). type hallenhuis, en daarmee verwant aan de Saksische 5 Fort Asperen (na de 2e sluis rechtsaf, Langendijk), boerderij. Ze hebben drie als was onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, een werkruimten ingerichte lang- 19e-eeuwse inundatiegordel rond de Randstad. Aspe- beuken en een dwarsbeuk ren, nu KunstFort geheten en gesierd met een opvallen- voor de woning. Een tussen- de glazen koepel, was een van de eerste waterlinieforten wand scheidt het woon- van met culturele activiteiten, een voorloper in de nu prach- het werkgedeelte. In de be- tig ontwikkelde Waterlinie (apr.-sept. wo.-zo. 11-17 uur; drijfsruimte dient de bredere taveerne ook ’s winters geopend, in het fort houden dan middelste beuk als werkvloer vleermuizen hun winterslaap). De hele Diefdijk was als (de deel), in de zijbeuken stond ‘Diefdijklinie’ onderdeel van de Nieuwe Hollandse Wa- het vee. De staldeuren aan terlinie. Langs de hele dijk zijn dan ook veel bunkers te de achterkant waren groot zien. Net voor de brug over de A2 staat een heel bijzonder genoeg om paard en wagen exempaar: de ‘doorgezaagde bunker’ of Groepsschuil- (of trekker) binnen te laten. plaats 599 is toegankelijk voor bezoekers. De boerderijen hebben een laag aflopend schild- of za- ▶ Sla bij het einde van de weg rechts af (Diefdijk) en neem deldak. In de Zuid-Hollandse op de rotonde de 2e rechts. De smalle Diefdijk, met boch- polders waren vroeger nogal ten, circa 9 km volgen. eens overstromingen, daar- om bouwden ze het woonge- 6 Mooie plek voor een wandeling: het Schoonrewoerdse deelte van boerderijen boven Wiel, een met rietkragen omzoomd water dat ontstond straatniveau. In de ruimte on- bij een dijkdoorbraak in 1571. In het rivierengebied treft u der de woning werd de kaas veel van deze kolken aan; na de doorbraak werd de nieu- opgeslagen. Werd er goed we dijk meestal om de diepe kolk heen gelegd. geboerd, dan breidden ze het woongedeelte uit naar één ▶ Ongeveer op tweederde van de lange Diefdijk gaat u kant of twee kanten; zo ont- over de snelweg heen. Einde weg linksaf en iets verder stonden het ‘kruk’- en ‘T-huis’. links met de bocht mee. U krijgt nu de Lek aan uw rech- terhand. Door Everdingen en de Lekdijk volgen, langs de stuw (Hagestein) en onder de snelweg door.

Bij Vianen ligt, iets van de route af, pal aan de Lek Pannenkoekenboerderij

De Ponthoeve (Buitenstad 69). U kunt er van woensdag tot en met zondag terecht, 12-20 uur.

▶ Na een bocht naar links in Vianen op rotonde 1e rechts, groene brug over en op rotonde 3e rechts. Na ruim 400 m op rotonde 1e rechts en op vol- gende rotonde 2e rechts (‘doorgaand verkeer’).

7 Nu is Vianen een rustig forensenplaatsje. In de 15e eeuw kwam de Heerlijkheid Vianen in het bezit van het geslacht Brederode en kreeg het stadje een vooruitgeschoven positie in de strijd tussen Holland en . Uit die tijd stammen ook monumenten als de Lekpoort, aan de noordzijde, en het stadhuis (beide uit de 15e eeuw). ▶ Voorbij tankstation voorsorteren voor rechtdoor, onder snelweg door. Na ruim 1 km, in flauwe bocht naar links, ANWB Gastvrij Plus: rechts afslaan, richting Lexmond. Neem op de rotonde bij de leukste adresjes voor Lexmond de 2e rechts en ga onder de snelweg door. Na onderweg bijna 5 km in Meerkerk bij Chinees restaurant rechtsaf (Tolstraat). Een toertochtje wordt nog leu- ▶ Na bocht naar links meteen rechtsaf. Voorbij watertoren ker als je fijne adresjes hebt rechtsaf (‘doorgaand verkeer’). Over de snelweg en rechts- waar je onderweg even kunt af (Parallelweg). 1e weg linksaf (Broekseweg). Broekse- stoppen voor koffie met taart weg volgen tot (steeds rechts aanhouden). of een lekkere lunch. Die adres- jes vindt u bij ANWB Gastvrij Plus, een groeiend netwerk 8 Ameide aan de Lek verkreeg al in 1277 stadsrechten; van locaties die variëren van het was speelbal tussen de graaf van Holland en de bis- cafés en restaurants tot ijssa- schop van Utrecht, en daardoor toch ook min of meer zelf- lons, bezienswaardigheden en standig. De mooie Voorstraat telt een aantal 18e-eeuwse pannenkoekenhuizen … ANWB gevels. Aan de ene kant is er een mooi zicht op de rivier Gastvrij Pluspunten zijn her- vanaf de Lekdijk. Landinwaarts staat het stadhuisje (1644) kenbaar aan een geel vignet op de Dam. De hervormde kerk uit de 15e eeuw heeft een op de deur of de winkelruit. laat-romaanse toren (13e eeuw); na een brand is de kerk ANWB Gastvrij Pluspunten ge- in 1955 heropgebouwd. De markante meelfabriek aan ven soms korting op vertoon de rand van het centrum (1915, hoge silo circa 1950) zal van de ANWB Ledenpas. Vraag plaatsmaken voor woningen. de bediening of er een actie loopt. ▶ In Ameide op splitsing vóór winkelcentrum rechts aanhou- den (Prinsengracht). Vóór kerk linksaf (Molenstraat). Ga aan het eind van de weg rechtsaf (Langesteinseweg). Iets omhoog de dijk op en linksaf (Lekdijk). Rijd door Langerak.

9 Ook het in de 13e eeuw gestichte Nieuwpoort lag op de grens van Hol- land en Utrecht. Bij grensconflicten werd het stadje om de haverklap ge- plunderd en gebrandschat. Na het rampjaar (1672) besloot de Prins van Oranje Nieuwpoort zwaar te versterken en onderdeel te maken van de (Oude) Hollandse Waterlinie. Die vestingwerken zijn in hun oude glorie hersteld. Bekijk het stadhuis (1697), met het koepeltorentje en de achter- liggende Waag (1696) en het forse Arsenaal (1781, Buitenhaven 11).

▶ Hou net buiten Nieuwpoort rechts aan. Ga bij de pont (naar Schoonhoven) rechtdoor. In Groot-Ammers de rivierdijk vervolgen.

In de naoorlogse uitbreiding van Groot-Ammers ligt ijssalon en lunchroom

Etenstijd (Margrietstraat 15-17). U kunt hier vanaf 11 uur terecht, behalve op zondag en maandag.

10 Groot-Ammers is een typisch dijkdorp van het rivierengebied. De pit- toreske Voorstraat gaat over in Sluis, een aanwijzing dat hier ooit de rond 1350 gegraven Ammersche Boezem in de Lek uitwaterde. Als u na het laatste huis even van de route afwijkt en linksaf gaat, de Ammerse Kade op, ziet u na ca. 800 meter vier poldermolens op een rij staan aan de wete- ring. Die verzorgden tot 1965 de bemaling van de Liespolder. ▶ Na Groot-Ammers de Lekdijk blijven volgen, voorbij de veerpont rechts aanhouden op de dijk. Net voor Streefkerk maakt de weg een bocht naar links, hier echter rechts aanhouden op de Lekdijk.

11 Net na Streefkerk bepalen een korenmolen en drie wipmolens aan de Beneden Tiendweg de entourage van het dorp. In een van de molens is een koffieschenkerij gevestigd: De Koffie Molen.

▶ Voorbij Streefkerk 1e weg linksaf (Zijdeweg). Einde weg rechtsaf en met- een linksaf (N481). Na ruim 4 km op rotonde 2e rechts nemen (N214). Na bijna 4 km op rotonde 2e rechts nemen. Circa 5 km verder op rotonde 1e rechts (Damseweg). ▶ In Giessen-Oudekerk bij kerk links afslaan (Oudkerkseweg), langs de Gies- sen. In Giessenburg rechtsaf over brug en meteen linksaf. Op rotonde 3e rechts (richting Goudriaan) en al snel over brug meteen rechtsaf (Slinge- landseweg). ▶ Na 3,5 km op een driesprong rechts aanhouden, over witte brug en weer rechtsaf (Grotewaard). In Hoornaar de kerk passeren en op de kruising links afslaan (Hoge Giessen). ▶ Over de snelweg, door Hoogblokland en aan het einde van de weg rechts- af (Stationsweg). In Arkel bij spoorwegovergang met stationsgebouwtje: hier eindigt de route.

12 Deze route mijdt de drukte van Gorinchem en de grote verkeerswe- gen daar. Maar vanaf het begin- en eindpunt van de route (Arkel) is het maar een minuut of tien naar de oud-Hollandse binnenstad. De ligging aan de Merwede en de monding van de Linge brachten het middeleeuw- se vestingstadje tot bloei. Dat is bijvoorbeeld te zien aan de laatgotische St. Jans-toren (1517): 61,5 meter hoog en met een 47-klokkig carillon. In het voormalige stadhuis (1860) op de Grote Markt toont het Gorcums Mu- seum de geschiedenis van het stadje (Grote Markt 17, di.-za. 10-17, zo. 13-17 uur). Ook bezienswaardig zijn de Hoofdwacht (1792), de Wilhel- minafontein (1898) en het rijke renaissancepand Dit is in Bethlehem aan de Gasthuisstraat 25. Een gezellige plek is de Lingehaven, een jachthaven met vlakbij de enig overgebleven stadspoort. de Dalempoort (16e eeuw) en de walmolens De Hoop (1764) en Nooit Volmaakt (1717).