METEOROLOJİ Mühendisliği Terimleri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
a skobu (Alm. A-Bildanzeige, f; A-Bildschirm, m; Fr. a-scope, f; présentation type A, f; indicateur type A, m; İng. A-display; a-scope; A-type display) meteo. Radar hedeflerinin ekranda dikey sapma olarak gösterildiği radar gösterim aygıtı. ablasyon bölgesi (Alm. Ablationszone, f; Fr. zone d’ablation, f; aire d’ablation, m; İng. ablation zone; zone of ablation) meteo. Ergime, buharlaşma ve uçunum sonucu yıllık kar birikiminden daha fazlasının yitirildiği buzul bölgesi. acil sinyali (Alm. Dringlichkeitssignal, n; Fr. signal d'urgence, m; İng. emergency signal; urgency signal) meteo. Hava aracı veya diğer araçlar ile içlerindeki ya da civarındaki insanların güvenliği ile ilgili durum. açık bulut gözesi (Alm. offene Konvektionszelle, f; Fr. cellule de convéction ouverte, f; İng. open cellular convection) meteo. Orta kısmı bulutsuz ve aşağı yönde hareketli bir hava parçası olan, çevresi yoğun, halka biçiminde bulutlarla kaplı bulut hücreleri. açık hava (Alm. wolkenfreie Luft, f; Schönwetter, m; Fr. air clair, m; air limpide, m; beau temps, m; İng. clear air; fair weather) meteo. Sıcaklık, görüş netliği veya rüzgârda aşırılık görülmediği ve ışık geçirmez bulut örtüsünün 4/10’dan daha az olduğu, yağışsız ve sissiz hava. açık hava modu (Fr. mode d’air claire, m; İng. clear-air mode) meteo. Yağışsız ve fırtınasız havalarda, özellikle toz bulutları, kuş sürüleri, sıcaklık terselmesi gibi normalde belirlenmeyenleri saptamak amacıyla meteoroloji radarının yavaş dönme hareketi ile atmosferi hassas bir şekilde taraması. açık hücre (Alm. offene Zelle, f; Fr. cellule ouverte, f; İng. open cell) meteo. Bulutların halkamsı, altıgenimsi bir biçimde örgütlendiği, kenarları bulutlarla kaplı, ortaları bulutsuz, tipik olarak birkaç on kilometre çapındaki bölgelerden her biri. adveksiyon (Alm. Advektion, f; Fr. advection, f; İng. advection) 1. çevr. Hareket halindeki akışkanın içinde bulunan bir maddenin akışkan ile birlikte belirli bir yönde kütle hareketi sonucu taşınması. 2. meteo. Havanın atmosferdeki yatay hareketleri nedeniyle toz, ısı, burgaçlanma gibi fiziksel özelliklerin taşınması; eşanlam: öztaşınım. adveksiyon sisi (Alm. Advektionsnebel, m; Fr. brouillard d´advection, m; İng. advection fog) meteo. Muson sisi, deniz sisi ve tropikal hava sisi gibi nispeten ılık, nemli ve kararlı havanın soğuk bir yüzey veya tam tersine soğuk havanın sıcak ve nemli bir yüzey üzerinden geçmesi sonucu deniz ya da karada oluşan sis; eşanlam: akımla taşınım sisi. advektif boran (Alm. Advektionsgewitter, n; advektives Gewitter, n; Fr. orage d'advection, m; İng. advective thunderstorm) meteo. Yukarı seviyedeki nispeten soğuk havanın veya aşağı seviyedeki nispeten sıcak havanın yatay hareketi veya her ikisinin birlikte görülmesiyle oluşan kararsızlığın neden olduğu boran. advektif soğuma (Alm. advektive Abkühlung, f; Fr. refroidissement advectif, m; İng. advective cooling) meteo. Başka bir yerden gelen soğuk havanın yatay hareketi sonucu yüzey hava sıcaklığının düşmesi. adyabat meteo. 1. (Alm. Adiabate, f; Fr. adiabatique, f; courbe adiabatique, f; İng. adiabat; adiabatic; adiabatic curve) Basınç-hacim diyagramında sabit entropiye sahip olan bir eğri. 2. Termodinamik diyagramlar üzerinde, bir hava parçasının atmosferde yükselirken ya da alçalırken, dışarısıyla enerji alışverişi yapmadan sıcaklığının değişimini gösteren eğri. adyabatik (kim. adiyabatik) (Alm. adiabatisch; Fr. adiabatique; İng. adiabatic) 1. mak. Sistemin çevresiyle ısı türünde enerji alışverişinde bulunamayacak biçimde yalıtılmış olması; eşanlam: ısıgeçirmez. 2. meteo. Atmosferde sıcaklıkların sadece atmosferik basıncın artması ve azalmasına bağlı olarak genleşme ve büzülme sonucu gerçekleşmesi gibi sistemde çevreyle herhangi bir ısı alışverişi olmadan gerçekleşen termodinamik değişim. adyabatik atmosfer (Alm. adiabatische Atmosphäre, f; Fr. atmosphère adiabatique, f; İng. adiabatic atmosphere) meteo. Havanın ısı iletkenliğinin çok düşük olmasından dolayı herhangi bir hava paketinin çevresiyle ısı alışverişinde bulunmayacağı, hava paketinin yükselmesi ile basıncın azalması ve hacminin genişlemesi sonucu sıcaklığının düşeceğini öngören, birinci mertebeden bir atmosfer modeli yaklaşıklığı. adyabatik denge (Alm. adiabatisches Gleichgewicht, n; konvektives Gleichgewicht, n; Fr. équilibre adiabatique, m; équilibre convectif, m; İng. adiabatic equilibrium; convective equilibrium) 1. kim. Bir sistemin sınırlarından ısı akışının gerçekleşmediği ya da giren ısının çıkan ısıya eşit olduğu denge durumu. 2. meteo. Kuvvetli düşey karışmaya sahip bir hava katmanı içinde adyabatik olarak yükselen bir hava parçasının çevresi ile aynı sıcaklık ve basınca ulaştığında üzerine, düşey yönde hareket etmesine neden olacak herhangi bir kuvvet uygulanmayan hidrostatik denge durumu; eşanlam: konvektif denge. adyabatik ısınma (Alm. adiabatische Erwärmung, f; dynamische Erwärmung, f; Fr. réchauffement adiabatique, m; réchauffement dynamique, m; İng. adiabatic warming; dynamic warming) meteo. Adyabatik bir süreçte alçaldıkça atmosferik basıncın artması nedeniyle hava parçasının sıkışması ile hacminin azalması sonucu oluşan ısınma; eşanlam: dinamik ısınma. adyabatik sıcaklık gradyanı (Alm. adiabatischer Temperaturgradient, m; adiabatisches Temperaturgefälle, n; Fr. gradient thermique adiabatique sec, m; İng. adiabatic lapse rate) meteo. Yükselen ya da alçalan havanın ısı alışverişi olmaksızın yüksekliğe göre sıcaklığının kavramsal değişim hızı. adyabatik süreç (Alm. adiabatische Zustandsänderung, f; adiabater Prozess, m; adiabatischer Vorgang, m; Fr. processus adiabatique, m; İng. adiabatic process) 1. biyom. Çevresiyle ısı alışverişinin bulunmadığı kimyasal veya fiziksel işlem; eşanlam: adyabatik işlem. 2. meteo. Çevresiyle ısı alışverişinde bulunmadan bir gaz kütlesinin genleşme sonucu sıcaklığının düşmesi ya da sıkışma sonucu sıcaklığının artması. aerograf (Alm. Aerograph, m; Aerometeorograph, m; Fr. aérographe, m; aérométéorographe, m; İng. aerograph; aerometeorograph) meteo. Barometrik basınç, sıcaklık ve nem gibi birkaç meteorolojik elemanı otomatik olarak ölçmek için hazırlanmış balon ve ilgili aletlerden oluşan aygıt. aerogram (Alm. Aerogramm, n; Refsdal-Diagramm, n; Fr. aerogramme, m; diagramme de Refsdal, m; İng. aerogram; Refsdal diagram) meteo. Eksenlerinin birinin sıcaklığın doğal logaritması, lnT, diğerinin sıcaklık çarpı basıncın doğal logaritması, TlnP, olan kartezyen koordinatlar. aeroloji (Alm. Aerologie, f; Höhenwetterkunde, f; Fr. aérologie, f; İng. aerology; atmospheric sounding) meteo. Atmosferin ve havanın balonlar, uçaklar gibi araçlarla düşey yöndeki özelliklerinin değişimini inceleyen meteorolojinin bir alt dalı. aerolojik gün (Alm. aerologischer Tag, m; Fr. journée aérologique, f; İng. aerological day) meteo. Dünya’nın geniş bir bölgesi üzerindeki atmosferde yukarı seviye havası ile ilgili daha ayrıntılı ve yoğun meteorolojik gözlemler ile çalışmalar yapmak üzere uluslararası düzeyde belirlenmiş gün; eşanlam: yukarı seviye meteoroloji günü. aeronomi (Alm. Aeronomie, f; Fr. aéronomie, f; İng. aeronomy) meteo. Çözünme, bağıl hareket, dış uzaydan alınan ışınım ve iyonlaşmanın önemli olduğu atmosferin üst katmanlarını inceleyen meteorolojinin bir bilim dalı; eşanlam: tropopoz üstü havabilimi. aerosol boy dağılımı (Alm. Aerosol-Größenverteilung, f; Fr. distribution dimensionnelle des aerosols, f; İng. aerosol size distribution) meteo. Yoğuşma çekirdeği, görüş uzaklığı gibi problemlerin analizinde kullanılan, çeşitli boy sınıflarında atmosferik aerosollerin göreceli miktarları. aerosol elektriği (Alm. Aerosolelektrizität, f; Fr. électricité des aérosols, f; İng. aerosol electricity) meteo. Aerosoller tarafından havada taşınan elektrik yükü. agroklimatik indeks (Alm. agrarklimatischer Index, m; Fr. indice agroclimatique, m; İng. agroclimatic index) meteo. Tarım faaliyetleri üzerinde etkisi olan, ortalama büyüme mevsimi uzunluğu, ilk ve son don tarihleri, ortalama buharlaşma-terleme miktarı, ortalama derece-gün gibi iklim indeksleri. agroklimatoloji (Alm. Agrarklimatologie, f; Agroklimatologie, f; Fr. agroclimatologie, f; climatologie agricole, f; İng. agricultural climatology; agroclimatology) meteo. İklim değişkenliği ve iklim değişiminin tarıma olan etkisini inceleyen, tarımsal aktiviteler ve iklim arasındaki ilişkileri konu edinen klimatoloji dalı; eşanlam: tarımsal klimatoloji. agrometeorolojik tahmin (Alm. agrarmeteorologische Vorhersage, f; Fr. prévision agrométéorologique, f; İng. agrometeorological forecasting) meteo. Hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri dahil tarımsal faaliyetlerde ürün olgunlaşma aşamalarının, beklenen ürün verimi ve kalitesinin, doğru ilaçlama zamanının belirlenmesi gibi hususlarda destek olmak üzere mevcut ve gelecekteki hava şartlarının belirlenmesi. ağan bulut (Alm. Aufgleitwolke, f; durch Aufgleiten entstehende Wolke, f; Fr. nuage d’ascendance synoptique, m; İng. upglide cloud) meteo. Bir atmosferik cephe önünde yükselmeye zorlanan nemli hava kütlesindeki yoğuşma nedeniyle oluşan bulut; eşanlam: tırmanan bulut. ağırlık barometresi (Alm. Waagebarometer, n; Fr. baromètre balance, m; İng. weight barometer) meteo. Civa sütununu veya cıva sarnıcını tartarak atmosferik basıncı belirleyen barometre. ağırlık tipli yağmur ölçer (Alm. Regenmesser mit Abwägung, m; Wäge-Niederschlagsmesser, m; Wiegungspluviometer, n; Fr. pluviomètre à balance, m; İng. weighing rain gauge; weighing raingauge) meteo. Yağmuru kovada tutup ağırlığını ölçerek yağış miktarını belirleyen yağmur ölçü aygıtı. Aitken yoğuşma çekirdeği (Alm. Aitken-Kern, m; Fr. noyau d'Aitken, m; İng. Aitken nucleus) meteo.