การกระจายในแนวดิ่งและอาหารของอึ่งอางกนขีด Kaloula mediolineata (Smith, 1917) ในอําเภอสามเงา จังหวัดตาก นายกันย นิติโรจน วิทยานิพนธนี้เปนสวนหนงของการศึ่ ึกษาตามหลักสูตรปริญญาวิทยาศาสตรมหาบณฑั ิต สาขาวิชาสัตววิทยา ภาควชาชิ ีววิทยา คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ปการศึกษา 2550 ลิขสิทธิ์ของจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย VERTICAL DISTRIBUTION AND DIETS OF MEDIAN-STRIPED BULLFROGS Kaloula mediolineata (SMITH, 1917) IN SAM NGAO DISTRICT, TAK PROVINCE Mr. Kan Nitiroj A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science Program in Zoology Department of Biology Faculty of Science Chulalongkorn University Academic Year 2007 Copyright of Chulalongkorn University ฉ กิตติกรรมประกาศ วิทยานิพนธฉบับนี้จะไมสามารถสําเร็จลุลวงไปไดดวยดีหากขาดความชวยเหลืออยางดียิ่งของ ผูชวยศาสตราจารย ดร.วิเชฏฐ คนซื่อ อาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ ซึ่งไดใหคําแนะนํา ขอเสนอแนะตางๆ ตลอดจนใหความสนับสนุนและใหกําลังใจดวยดีตลอดมาขอขอบพระคุณเปนอยางสูง ขอบพระคุณรองศาสตราจารย ดร. กําธร ธีรคุปต ประธานกรรมการสอบวิทยานิพนธ ผูชวย- ศาสตราจารย ดร.อาจอง ประทัตสุนทรสาร ผูชวยศาสตราจารย ดร.ดวงแข สิทธิเจริญชัย และ ดร.จารุจินต นภีตะภัฏ กรรมการสอบวิทยานิพนธ ที่ไดใหคําแนะนํา และชวยแกไขวิทยานิพนธ ตลอดจนใหคําปรึกษา จนวิทยานิพนธเสร็จสมบูรณ ขอบพระคุณผูชวยศาสตราจารย ดร.อาจอง ประทัตสุนทรสาร ที่ใหคําชี้แนะดานตางๆ ทั้ง สนับสนุนอุปกรณใชในภาคสนามและในหองปฏิบัติการ ขอบพระคุณผูชวยศาสตราจารย ดร.พงชัย หาญยุทธนากร และ อาจารย ดร. นิพาดา เรือนแกว ดิษยทัต ที่กรุณาชวยขัดเกลาบทคัดยอทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษจนสําเร็จเปนอยางดี ขอบพระคุณอาจารย ดร.นพดล กิตนะ สําหรับคําชี้แนะและความชวยเหลืออยางดีตลอดมา ขอบพระคุณอาจารยนนทิวิชญ ตัณฑวณิช สําหรับคําแนะนําดีๆ ในการทํางานภาคสนาม และ ชวยแกไขบทคัดยอภาษาอังกฤษจนสําเร็จเปนอยางดี ขอบพระคุณอาจารยภาควิชาชีววิทยาที่เมตตาใหความรู ความชวยเหลือ และใหคําแนะนําในดาน ตางๆ อยางดียิ่งตลอดระยะเวลาที่ศึกษาตั้งแตปริญญาบัณฑิตจนถึงปจจุบัน ขอบคุณทุนสนับสนุนจากโครงการพัฒนาองคความรูและศึกษานโยบายการจัดการทรัพยากร ชีวภาพในประเทศไทย รหัสโครงการ BRT T_349008 และศูนยเชี่ยวชาญเฉพาะทางดานความหลากหลาย ทางชีวภาพ คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย รหัสโครงการ CEB_M_28_2006 และภาควิชา ชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ที่ไดใหเงินทุนสนับสนุนการวิจัยและอุปกรณใน การศึกษา ขอขอบคุณ ปาแพร คลอยสมัย และพี่มณฑา ลอยสรวง ที่ไดใหความชวยเหลือในการเก็บตัวอยาง ดวยดีเสมอมาและอํานวยความสะดวกเปนอยางดียิ่ง ตลอดระยะเวลาการศึกษาในภาคสนาม ขอขอบคุณ พี่พรทิพย ปรีชา พี่อัญชลี เอาผล พี่อนุสรณ ปานสุข พี่สุทธินี เหลาแตว คุณกฤษฎา คฑาวุธพูนพันธ คุณปรวีร พรหมโชติ คุณรัชต โปชยะวณิช และผูที่ใหความสนับสนุนในการศึกษาครั้งนี้ ขอกราบขอบพระคุณบิดา มารดา และพี่สาวซึ่งใหไดการสนับสนุนการศึกษาตลอดจนความรัก กําลังใจ และเอาใจใสดูแลผูวิจัยมาเปนอยางดีเสมอมา สุดทายผูวิจัยขอขอบคุณ นางสาวทาริณี โลนุชิต ที่ชวยเหลืองานทั้งในภาคสนามและ หองปฏิบัติการ และเปนผูใหแรงบันดาล กําลังใจ ความสุข ความเขาใจและความรักที่ดีแกขาพเจาตลอดมา ช สารบัญ หนา บทคัดยอภาษาไทย................................................................................................................... ง บทคัดยอภาษาอังกฤษ............................................................................................................... จ กิตติกรรมประกาศ.................................................................................................................... ฉ สารบัญ..................................................................................................................................... ช สารบัญตาราง........................................................................................................................... ซ สารบัญภาพ.............................................................................................................................. ญ บทที่ 1 บทนํา............................................................................................................................ 1 บทที่ 2 อนุกรมวิธานและพนทื้ ี่ศึกษา........................................................................................ 4 บทที่ 3 การกระจายในแนวดิ่งของอึ่งอางกนขีด (Kaloula mediolineata)...................... 12 บทนํา............................................................................................................................ 12 วัสดุ อุปกรณ และวิธีการดําเนินการศึกษา.............................................................. 14 ผลการศึกษา.................................................................................................................. 18 อภิปรายผลการศึกษา.................................................................................................... 38 บทที่ 4 อาหารของอึ่งอางกนขีด (Kaloula mediolineata)....................................................... 41 บทนํา............................................................................................................................ 41 วัสดุ อุปกรณ และวิธีการดําเนินการศึกษา.............................................................. 43 ผลการศึกษา.................................................................................................................. 45 อภิปรายผลการศึกษา.................................................................................................... 54 บทที่ 5 อภิปรายผลการศึกษารวม............................................................................................. 57 บทที่ 6 สรุปผลการศึกษาและขอเสนอแนะ.............................................................................. 61 สรุปผลการศึกษา.......................................................................................................... 61 รายการอางอิง............................................................................................................... 62 ประวัติผูเขียนวิทยานิพนธ........................................................................................................ 68 ซ สารบัญตาราง ตารางที่ หนา 3-1 คาเฉลี่ยระดับความลึกของตาแหนํ งการฝงตัวของอึ่งอางกนขีด ตั้งแตเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550............................................................................ 18 3-2 คาเฉลี่ยความชื้นสัมพัทธ ตั้งแตเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550.................................................................................................................................. 20 3-3 คาเฉลี่ยอุณหภูมิอากาศ (°C) ตั้งแตเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550.................................................................................................................................. 22 3-4 คาเฉลี่ยอุณหภูมิของดินบริเวณผิวดนและดิ นในติ ําแหนงที่พบอึ่ง (°C) ตั้งแตเดือน กรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550........................................................... 24 3-5 คาเฉลี่ยความชื้นของดินบริเวณผวดิ ินและดินในตําแหนงท ี่พบอึ่ง (รอยละ) ตั้งแตเดอนื กรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550........................................................... 26 3-6 คาความเปนกรด-ดางของดินบริเวณผิวดนและดิ นในติ าแหนํ งทพบอี่ ึ่ง (คา pH) ตั้งแต เดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึงเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550.................................................. 28 3-7 คาเฉลี่ยสัดสวนเปนรอยละของอนุภาคดินเหนียว (Clay) ทรายแปง (Silt) ทราย (Sand) ของดินบริเวณผิวดินและดินในตําแหนงทพบอี่ ึ่ง ตั้งแตเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2549 ถึง เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550................................................................................................. 29 3-8 คาสัมประสิทธิ์สหสัมพันธเชิงซอนระหวางความลึกของระดับการฝงตวกั ับปจจัยทาง กายภาพ............................................................................................................................ 34 3-9 คา Pearson correlation coefficient ระหวางปจจัยทางกายภาพแตละปจจัย (N = 215)...... 35 4-1 ชนิดของเหยื่อที่พบในกระเพาะอาหารของอึ่งอางกนขีด จํานวนเหยื่อทพบี่ 4,573 ตัว และปริมาตรเหยื่อทั้งหมด คือ 12,660.00 มม.3 โดยเหยื่อที่พบในเพศผูจํานวน 1,372 ตัว และมีปริมาตร 4,043.29 มม.3 และเพศเมียจานวนํ 3,381 ตัว และมีปริมาตร 8,616.88 มม.3.................................................................................................................................. 46 4-2 คาเฉลี่ยขนาดความกวางปาก ความยาวลําตัว (SVL) และความยาวของเหยื่อที่สามารถ กินไดของอึ่งอางก นขีดเพศผูและเพศเมีย.......................................................................... 47 4-3 คาเฉลี่ยของจํานวนตวของเหยั ื่อและปริมาตรของเหยื่อตอกระเพาะอาหารของอึ่งอางกน ขีดเพศผูและเพศเมีย......................................................................................................... 47 4-4 คาการซอนทับของเหยื่อในกลุมมด กลุมปลวก และกลุมดวง ดานจํานวนและปริมาตร ระหวางอึ่งอางกนขีดเพศเมียและเพศผู............................................................................. 48 ฌ ตารางที่ หนา 4-5 คาความถี่ของการปรากฏของอึ่งอางกนขีดที่ไมมีอาหาร(Frequency of empty stomach)......................................................................................................................... 50 4-6 องคประกอบของอาหารที่พบในกระเพาะของอึ่งอางกนขีด (Stomach content) และที่ พบในธรรมชาติ (Prey availability) โดยเหยื่อที่พบในธรรมชาติไดจากกับดักหลุม (Pitfall traps) มีจํานวน 3,689 ตัว และมีปรมาตริ 6,013.86 มม.3..................................... 52 ญ สารบัญภาพ ภาพท ี่ หนา 2-1 ขอบเขตการกระจายตวของอั ึ่งอางกนขีด (Kaloula mediolineata).............................. 5 2-2 อึ่งอางกนขีด (Kaloula mediolineata)......................................................................... 6 2-3 อึ่งอางกนขีดเพศผู....................................................................................................... 6 2-4 อึ่งอางกนขีดเพศเมีย.................................................................................................... 6 2-5 ตําแหนงการฝงตัวของอึ่งอางกนขีด............................................................................ 7 2-6 การฝงตัวของอึ่งอางกนขีด.........................................................................................