L’ À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ 84 km - 1168 m Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque churches and the “Ackerland“ area Obermodern- D919 Pfaffenhoffen 16 Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / Zutzendorf Parc Naturel Ringeldorf D178 Bouxwiller Régional D7 D133 Neuwiller-lès- D6 - Bosselhausen 14 Bastberg Riedheim des D14 D232 Dossenheim-sur-Zinsel D133 ud Zœbersdorf l du S Zinse D219 Wickersheim- Ernolsheim- Geiswiller du Nord lès-Saverne Wilshausen A4 D122 A4

D219 St-Jean-Saverne D619 Mommenheim Hochfelden D232 D115 Waltenheim- D1004 4 sur- Rhin au rne D15 D421 D112 Zorn a la M Mossel D67 al de Can 13 Schaffhouse- Hohfranfenheim Saverne sur-Zorn Waldowisheim D171 ACKERLAND n or D38 Z D41 Mittelhausen D67 4 Stephanberg Rohr D31 Thal-

Kienheim D30 Kleingœft Marmoutier - D25 Marmoutier Knœrsheim Wœllenheim D229 D41 Rheinhardsmunster Neugartheim D117 D817 D820 Hohengœft Wintzenheim- D41 RD1004 Kochersberg Ittlenheim Départ du circuit / Start der Tour / D220 Start of trail / Vertrekpunt Dossenheim- D917 Kochersberg SensD143 du circuit / Richtung der Tour / D224 Stutzheim- Direction of trail / RijrichtingD143 Stephanberg Fessenheim-le-Bas 22 Offenheim Défilé du Nordheim D75 l Route / Straße / Road / Verharde weg Kronthal Souffe

D224 D220 Voie à circulation restreinte/ Straße mit eingeschränktem Verkehr / 17 Restricted access road / Weg met beperkt verkeer Wangen D1004 Parcours cyclables en site propre/ Kirchheim D1004 Radweg im Gelände / D75 Separate cycleD218 track / Fietspad Bandes cyclables / Radweg auf der Straße / Cycle lanes / Fietsstrook Scharrachbergheim- Gare SNCF / Bahnhof / Irmstett Railway station / Treinstation D30 0 2,5 5 km 3 Autres tours / Andere Touren / Other trails / Andere tochten D75 D45 Légendes Cartographie Bruche PFALZ (D)

Marlenheim StrasbourgBAS-RHIN BADEN SCHWARZWALD (D)

Colmar Fribourg (DE)

Mulhouse HAUT-RHIN

BÂLE (CH)

JANVIER 2014 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 1/5 L’ ALSACE À VÉLO Radwandern im Elsass EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ 1168 m Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque 84 km - churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / Fietsen in de Elzas 16

The route then crosses the Zorn and the Marne- Entre vallons, forêts et vignoble, l'itinéraire Als das nördliche Tor der Elsässischen Weinstraße canal (EuroVelo 5). Saverne and the Château des Rohans, donne à voir une Alsace authentique. Point de départ bildet Marlenheim den Auftakt zu einem Rundweg, then Wasselonne and its historical town centre, are the du circuit, Marlenheim est aussi la porte nord de la der eine Reihe von Bergen umrundet. Erste Station ist highlights of the end of the trail. The last section links Route des Vins. L'itinéraire contourne une série de der Stephansberg. Man erkennt ihn leicht an seinem Wasselonne and Marlenheim via the narrow Kronthal montagnes dont celle du Stephansberg coiffée d'un Fernseh-Sendeturm. Hinter Willgottheim erschließt sich gorge from where the red sandstone blocks used for the émetteur de télévision. Au-delà de Willgottheim, c'est dem Radfahrer eine hügelige Landschaft mit Getreide- building of Cathedral were extracted. un paysage ondulé couvert de cultures céréalières qui feldern, das sogenannte «Ackerland», das sich von der accompagne le cycliste à travers l'Ackerland et l'arrière Rückseite des Kochersbergs bis nach dem Bastberg im Kochersberg jusqu'au Bastberg, au cœur du Pays de Herzen des Pays de Hanau (Hanauerlandes) erstreckt. Marlenheim is behalve het vertrekpunt van de Hanau. Après Bouxwiller, la route serpente en lisière de Hinter Bouxwiller schlängelt sich der Weg am Waldrand tocht ook het noordelijke begin van de Wijnroute. De forêt vers le sud en empruntant le piémont des Vosges. entlang. Von dort erreicht man die im romanischen Stil tocht gaat om een reeks bergen heen, waaronder de Le parcours franchit ensuite la Zorn puis le canal de erbauten Kirchen von Saint-Jean-Saverne und Marmou- Stephansberg (zendmast). Na Willgottheim fietst u door la Marne-au-Rhin (EuroVelo 5) à Saverne avant d'être tier. Anschließend führt die Strecke über die Zorn und een golvend landschap met akkers, dat de toepasselijke entouré d'immenses vergers. Le dernier tronçon relie den Marne-Rhein-Kanal (EuroVelo 5). Saverne mit dem naam ‘Ackerland’ draagt, langs de Kochersberg tot aan les coquettes cités de Wasselonne et de Marlenheim à Rohan-Schloß und Wasselonne mit seiner historischen de Bastberg in het land van Hanau. De tocht slingert na travers le défilé du Kronthal. Altstadt bilden den Abschluß dieses Rundweges. Der Bouxwiller langs de rand van het bos. Onderweg komt La campagne vallonnée, qui s'étend dans toute la letzte Abschnitt führt von Wasselonne entlang der Fels- u langs de romaanse kerken van Saint-Jean-Saverne en région, est riche en sites pittoresques. Marlenheim, hänge des Kronthals, wo früher der rote Sandstein für Marmoutier en steekt u de Zorn en het Marne-Rijnkanaal qui ouvre la Route des Vins, possède de grandes den Bau des Straßburger Münsters gewonnen wurde, (EuroVelo 5) over. Saverne en het Kasteel Rohan, vervolgens demeures bourgeoises s'étageant de la fin du gothique bis nach Marlenheim. Wasselonne met de oude binnenstad, luiden het eind van à l'époque baroque. La montagne qui succède à de tocht in. De terugtocht naar Marlenheim gaat via de celle du Stephansberg est couronnée d'une tour du bergpas van Kronthal, waar de roze zandsteen voor de The Northern gateway to the Wine Route, Mar- télégraphe optique Strasbourg-. Après avoir bouw van de kathedraal van Straatsburg vandaan komt. lenheim opens the trail which then skirts round a series traversé l'Ackerland et l'arrière Kochersberg, terres of mountains. The Stephensberg can be recognised agricoles, l'itinéraire mène successivement aux édifices by its television transmitter. Beyond Willgottheim, the romans de Saint-Jean-Saverne et Marmoutier. Saverne landscape is undulating and covered by cereal crops, et le Château des Rohan, puis Wasselonne et son centre which accompany the cyclists through the Ackerland, historique ponctuent la fin du circuit. On notera aussi the Kochersberg hinterland until the Bastberg, in the que c'est dans le défilé du Kronthal que furent extraites heart of Hanau country. After Bouxwiller, the road winds les pierres de grès rose utilisées pour la construction de along the edge of the forest and leads in turn to the Ro- la Cathédrale de Strasbourg. manesque edifices of Saint-Jean Saverne and Marmoutier. LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Partiel Total Localités Teilabschnitt Gesamt Orte - Towns - Gemeentes Partial Total Marlenheim - 0 km 0 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Nordheim PC 2,9 km 2,9 km ◆ ◆ Be Kuttolsheim D220 2,1 km 5,0 km Be Ittlenheim D220 2,8 km 7,8 km ◆ ◆ Neugartheim D820 1,5 km 9,3 km ◆ Willgotheim D820/C/D41 3,7 km 13,0 km ◆ ◆ ◆ ◆ Woellenheim D41/D25 1,4 km 14,4 km Rohr D25 3,5 km 17,9 km Duntzenheim D25/D67 3,6 km 21,5 km Ingenheim D67 3,3 km 24,8 km Lupstein D67/PC 2 3,2 km 28,0 km ◆ ◆ Ep-Be Dettwiller • PC/D112 2 2,5 km 30,5 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Gottesheim D232 2,8 km 33,3 km Printzheim D232 2,2 km 35,5 km Riedheim D232 2,5 km 38,0 km Bouxwiller D232/D6 2,3 km 40,3 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Neuwiller-les-Saverne D133/PC 4,3 km 44,6 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ Dossenheim-sur-Zinsel D133 3,0 km 47,6 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ Ernolsheim-les-Saverne D219 2,5 km 50,1 km ◆ ◆ Be Saint Jean Saverne D219/D716/D619 4,4 km 54,5 km ◆ ◆ Bo Eckartswiller D115 0,4 km 54,9 km Ottersthal D115 2,2 km 57,1 km ◆ ◆ Saverne • D15/D1004 2,3 km 59,4 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Gottenhouse D171/IC 3,2 km 62,6 km Marmoutier IC 3,9 km 66,5 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Dimbsthal D229 3,0 km 69,5 km ◆ ◆ ◆ ◆ Salenthal D229/D117/D817 2,3 km 71,8 km ◆ Allenwiller D817 1,7 km 73,5 km Romanswiller D817/D917 2,9 km 76,4 km ◆ ◆ ◆ Be-Bo ◆ Wasselonne PC 3,3 km 79,7 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Marlenheim PC 4,7 km 84,4 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ 2/5

JANVIER 2014 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com L’ ALSACE À VÉLO Radwandern im Elsass EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ 1168 m Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque 84 km - churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / Fietsen in de Elzas 16

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période • Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel-restaurant, d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Hotel-Restaurant mit L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Office de Tourisme / Verkehrsbüro / Tourist office / VVV Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, *,**,***,****=offizielle L=leisure, opening season) / Camping Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant with bicycle shed Hébergement utilisant les énergies renouvelables / Alsatian accommodation (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official classif., ch=no. of rooms) Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / using renewable energy sources / Elsässische Tourismus-Unterkünfte die Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur / Hotel-restaurant met fietsenstalling erneuerbare Energien benützen / Accommodatie met duurzame energie Piscine / Schwimmbad / Swimming pool / Buitenbad Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Bicycle repairs / Piscine couverte / Hallenbad / Indoor swimming pool / Binnenbad Restaurant Fietsenmaker Petit déjeuner buffet* / Frühstücksbuffet* / Buffet breakfast* / Ontbijtbuffet* Bistrot-café / Bistro-Cafe / Bistro-café / Café Panier repas pour le déjeuner* / Lunchpaket zum Mitnehmen* / Take-away dinner* / Lunchpakket* Nature de la voirie / Art der Straßen / Alimentation / Lebensmittel / Food shop (Ep : épicerie/Lebensmittel- Outils pour petites réparations/ Werkzeuge für kleine Reparaturen / Types of tracks / Wegsoorten : geschäft/grocer's/Kruidenier - Be : boulangerie/Bäcker/baker's/ Bakker Tools for small repairs / Reparatiekit - Bo : boucherie/Metzgerei/butcher's/Slager) PC Parcours cyclable / Radweg / Cycle track / Fietspad Transport des bagages à l’étape suivante* / Gepäcktransfer zur nächsten Pharmacie / Apotheke / Pharmacy / Apotheek BC Bande cyclable / Radweg auf der Straße / Cycle lane / Fietsstrook Etappe* / Transportation of luggage to next stop* / Bagagevervoer* IC Itinéraire cyclable local / Fahrrad-Strecke / Local cycle trail / *Sur demande préalable / *auf vorige Anfrage / *on prior demand / *op aanvraag Plaatselijke fietstocht Bureau de poste / Post / Post office / Postkantoor RF Route forestière / Waldweg / Forest road / Bosweg Chambre d’hôtes / Gästezimmer / Bed and breakfast / B&B C Route communale / Gemeindestraße / Local road / Gemeenteweg Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Cash dispenser / Geldautomaat D Route départementale / Landstraße / "B" road / Departementale weg 100 Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) / Beherbergungs­vereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte usw.) Baignade / Bademöglichkeit / Bathing / Zwemmen toegestaan N Route nationale / Schnellstraße / "A" road / Provinciale weg (lits=Bettenanzahl) / Hostel-type accomodation (youth hostel, hikers' hostels, etc.) (lits=no. of beds) / Groepsaccommodatie

ADRESSES UTILES / NÜTZLICHE ADRESSEN / USEFUL ADDRESSES / NUTTIGE ADRESSEN

Comment s’y rendre ■■NEUGARTHEIM À proximité, à ■■DIMBSTHAL (67440) Où louer une bicyclette Wie erreicht man Fahrrad-Vermietung How to get there À proximité, à STEINBOURG 4 chambres d’hôtes 2 épis Where to rent a bicycle Bereikbaarheid WINTZENHEIM-KOCHERSBERG 3 chambres d’hôtes 1 à 3 épis ferme-auberge Fietsverhuur + table d’hôtes 1 chambre d’hôtes 3 épis chez M. Marc Wolbert SNCF 36 35 (0,34 € / minute) chez Mme GUCKHOLTZ ■■SAVERNE (67700) chez Isabelle REMI 03 88 70 60 34 www.sncf.fr 03 88 91 30 86 Ohl Cycles Sàrl 03 88 69 97 19 À proximité, à 03 88 91 17 13 Ligne/Linie/Line/Lijn www.larosetremiere.fr ■■ST JEAN SAVERNE (67700) BIRKENWALD (67440) Strasbourg-Saverne ■■LUPSTEIN Kleiber ** H/R 17 ch. Chasseur *** H/R 22 ch. • Dettwiller 03 88 91 11 82 Offices de Tourisme 03 88 70 61 32 Verkehrsämter • Saverne 2 chambres d’hôtes 3 épis www.kleiber-fr.com chez Mme Francine www.chasseurbirkenwald.com Tourist Offices ■■SAVERNE (67700) VVV Où se loger HUBER-VANDELOISE Vosges *** H/R 11 ch. Unterkünfte 03 88 91 49 96 Villa Katz *** H/R 8 ch. 03 88 70 61 06 ■■SAVERNE ** Where to stay www.chezfrancine.fr 03 88 71 02 02 www.hotelrestaurantdesvosges. 03 88 91 80 47 Accommodatie ■■BOUXWILLER (67330) www.villakatz.com com www.ot-saverne.fr ■ ■MARLENHEIM (67520) Cour du Tonnelier ** H/R 16 ch. Chez Jean *** H/R 23 ch. ■■WASSELONNE (67310) ■■MARMOUTIER ** Le Cerf **** H/R 17 ch. 03 88 70 72 57 03 88 91 10 19 Relais de Wasselonne ** H/R 03 88 71 46 84 03 88 87 73 73 www.courdutonnelier.fr www.chez-jean.com 20 ch. www.paysdemarmoutier.com www.lecerf.com À proximité, à Europe *** H 28 ch. 03 88 87 29 10 ■■WASSELONNE- 03 88 71 12 07 www.relais-wasselonne.com SUISSE D’ALSACE Reeb *** H/R 28 ch. IMBSHEIM (67330) 03 88 87 52 70 www.hotel-europe-fr.com Camping municipal **T 03 88 59 12 00 - 03 88 87 33 50 2 chambres d’hôtes 3 clés www.suisse-alsace.com www.hostellerie-reeb.fr chez Annick et Janick REGNAULD Auberge de Jeunesse (87 lits) (15/4 -> 15/10) Relais Route du Vin H/R 11 ch. 03 88 70 23 48 03 88 91 14 84 www.wasselonne.fr ■■MARLENHEIM * 03 88 87 50 05 www.aufildutemps67.com www.aj-saverne.com 03 88 87 00 08 03 88 87 75 80 www.relais.fr ■■NEUWILLER-LES-SAVERNE Camping www.tourisme-marlenheim.fr Les Portes d’Alsace *** T Où réparer une bicyclette 3 chambres d’hôtes 2 épis (67330) Fahrrad-Reparaturen chez M. Paul GOETZ (1/4 -> 30/9) Au Herrenstein ** H/R 13 ch. Where to get a bicycle fixed 03 88 87 52 94 03 88 91 35 65 Fietsreparatie 03 88 70 00 53 www.vacances-seasonova.com ■■KUTTOLSHEIM (67250) ■ www.herrenstein.fr ■■MARMOUTIER (67440) ■BOUXWILLER (67300) 2 chambres d’hôtes 4 épis ■ Cycles Pierre ■DOSSENHEIM-SUR-ZINSEL À proximité, à chez Mme Lily BERTEAS (67330) 03 88 91 39 65 03 88 59 57 13 KLEINGOEFT (67440) Camping Plage Loisirs ** L ■ www.21-lavallee.com 3 chambres d’hôtes 4 épis ■SAVERNE (67700) (1/4 -> 30/9) chez Mme Sophie HUET Ohl Cycles Sàrl 1 chambre d’hôtes 3 épis 03 88 70 01 64 03 88 70 87 22 03 88 91 17 13 chez Pierre HANSELMANN www.camping-dossenheim.com 03 88 83 33 04 www.lafermedesophie.fr ■■WASSELONNE (67310) Regel Cycles 03 88 87 03 93

JANVIER 2014 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 3/5 L’ ALSACE À VÉLO Radwandern im Elsass EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ 1168 m Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque 84 km - churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / Fietsen in de Elzas 16

Que visiter fameuses lettres de baptême and Hesse-Darmstadt who lived BASTBERG / IMBSHEIM) Ancienne abbatiale romane Besichtigungen (Göttelbrief). Il présente égale- there, not to mention the lignite In August : Star gazing d’un couvent de Bénédictines fon- Visits e Te zien ment les costumes traditionnels mines and chemical industry (BOUXWILLER / BASTBERG / dée au XII s., avec un des premiers th du Pays de Hanau avec leurs of the 19 century, as depicted IMBSHEIM) voûtements d’ogives en Alsace et ■■MARLENHEIM coiffes, leurs plastrons et leurs by the famous Charles Henri un bel ensemble de tapisseries du In augustus: Sterrennacht Visite de cave voir / robes de couleurs différentes Schattenmann and the authoress début du XVIe s. selon l’appartenance religieuse. and poetess Marie Hart (Marie- (BOUXWILLER / BASTBERG / Ehemalige romanische Abtei- Weinkellerbesichtigung siehe / IMBSHEIM) Visit of wine-cellar see / Bezoek Par ailleurs, il évoque aussi le Anne Hartmann) writing in the Kirche eines Benediktinerinnen aan wijnkelder : riche passé de Bouxwiller, tant , many of whose ■■NEUWILLER LES SAVERNE Klosters im 12. Jh. gegründet. www.vinsalsace.com par son château et les comtes de belongings and furniture are on Abbatiale St-Pierre et St-Paul Bemerkenswertes Kirchenschiff Hanau-Lichtenberg et de Hesse- display here. / Abteikirche / Abbey-church / mit Stützenwechsel und einem Darmstadt qui y ont vécu, que par Gehuisvest in de Graanhal en de Abdijkerk Saint-Pierre et Saint- Kreuzrippengewölbe, Wandteppiche les mines de lignite et l’industrie kasteelkapel (Historisch Monument). vom Anfang des 16. Jh. e Paul chimique du XIX s., représen- Het museum beschrijft op de begane 5, Cour du Chapitre Former abbey-church of a tées par l’illustre Charles Henri grond het leven van het hof van het 03 88 70 00 51 Benedictine convent founded in Marché hebdomadaire : Schattenmann, ainsi que par la kasteel ten tijde van het geslacht the 12th c. Interesting alternated samedi matin / Wochenmarkt: Presbytère romancière et poétesse d’expres- Van Hessen-Darmstadt. De eerste www.tourisme-hanau-.fr piles and cross-ribbed vaults in the Samstag Vormittag / Weekly th sion dialectale, Marie Hart (Marie- verdieping van de kapel is gewijd Église (VIIe - XVIIIe s.) ayant nave, tapestries of beginning 16 . c. market : Saturday morning / Anne Hartmann), dont il expose aan het grondgebied, de mannen Voormalige romaanse abdijkerk Streekmarkt : zaterdagochtend une grande diversité de styles : du mobilier et divers objets. en de geschiedenis van het graaf- du roman primitif au baroque. van een benedictijnenklooster uit 14 et 15 août : Mariage de l’Ami Das Museum ist provisorisch im schap Hanau-Lichtenberg tussen de Dans la chapelle, tapisseries du de 12e eeuw met een van de eerste Fritz ersten Stockwerk der ehemaligen dertiende en achttiende eeuw, ver- Moyen Âge relatant la vie de Saint spitsbooggewelven in de Elzas. 14. und 15. August : Hochzeit Kutschenremise des Schlosses die dragen en rivaliteiten, de geslachten Adelphe. ■■SAVERNE des „Ami Fritz“ 1702 gebaut wurde, untergebracht. Lichtenberg, Hanau-Lichtenberg, en Die Kirche (7. - 18. Jh.) hat man- Das Museum zeigt eine umfassende ten slotte Van Hessen-Darmstadt. Musée de la ville de Saverne / 14th and 15th of August : nigfältige Stile: von der Frühromanik Museum der Stadt Saverne / Sammlung von bemalten Möbeln Een andere ruimte is gewijd aan bis zum Barock. In der Kapelle Wedding of “Old Fritz “ (Bänke, Schränke, Truhen, Eckmöbel) de Bastberg en omgeving, een bij- Museums of the city of Saverne befinden sich mittelalterliche / Musea van de stad Saverne 14 en 15 augustus : Bruiloft van und Gebrauchsgegenständen zonder, vanwege de flora en fauna Wandteppiche, die dem Leben von l’Ami Fritz (Kuchen- und Waffelformen, beschermd natuurgebied, een land Château des Rohan Saint Adelphe gewidmet sind. 03 88 91 06 28 3e dimanche d’octobre : Fête des Kaffeeröster…). van legendes over heksen, en waar- Abbey-church with a large vari- Besonders entdeckenswert sind van de bodem in de achttiende eeuw th th www.ot-saverne.fr vendanges ety of styles (7 -18 c.): from the Musée d’art et d’histoire folgende Stücke : ein Alkoven mit onderworpen werd aan weten- early Romanesque to the Baroque. 3. Sonntag im Oktober : bemaltem Himmel aus 1759, ein schappelijk onderzoek. Cultureel (sculptures religieuses des XVe et Weinlesefest In the chapel are tapestries from XVIe s., mobilier et arts décoratifs Gebärstuhl und eine Taufkrippe en maatschappelijk leven in het the Middle Ages, presenting Saint rd du XIXe s., peintures des XVIIIe et 3 Sunday of October : Grape mit den berühmten Göttelbriefen. land van Hanau in de negentiende Adelphe’s life. harvest festival Zu sehen sind bezaubernde eeuw via twee verschillende en toch XIXe., lapidairie du XIIe au XVIIIe s., Kerk (7e-18e eeuw) met een grote etc.) et musée archéologique 3e zondag van oktober : Trachten aus dem Hanauerland verwante werelden: boerenvolk en diversiteit aan stijlen: van primitief (monuments funéraires, stèles Wijnoogstfeest mit Kopfschmuck, Plastrons und burgerij. Het museum heeft ook romaans tot barok. In de kapel Kleider, deren Farben je nach een ruimte voor tijdelijke exposities, votives gallo-romaines, etc.). Salles ■■NORDHEIM wandkleden uit de middeleeuwen consacrées à la journaliste Louise Religion unterschiedlich sind. leerruimtes, een boetiek en een toe- over het leven van de heilige Adelfus. Visite de cave voir / Die reiche Vergangenheit von ristisch informatiepunt. Weiss qui a œuvré pour l’idée Weinkellerbesichtigung siehe / Bouxwiller lässt sich an der Burg ■■DOSSENHEIM SUR ZINSEL européenne. Musée Judéo-Alsacien / Museum für Kunst und Geschichte Visit of wine-cellar see / Bezoek nachvollziehen, in der die Grafen Jüdisch-Elsässisches Museum Refuge fortifié / Befestigter aan wijnkelder : von Hanau-Lichtenberg und von Kirchhof / Fortified shelter / (religiöse Skulpturen der 15. und / Judaic-Alsatian Museum / 16. Jh. Mobiliar und Kunstgewerbe www.vinsalsace.com Hessen-Darmstadt wohnten. Die Joods-Elzassisch Museum Versterkte schuilplaats Braunkohleminen und die che- 80, cour de l’Église des 19. Jh., Gemälde der 18. und 19. 62a, Grand’Rue Jh., Steinschneidekunst vom 12. bis mische Industrie des 19. Jh. wurden /Fax 03 88 70 97 17 03 88 70 04 45 von Charles Henri Schattenmann 03 88 70 00 04 zum 18. Jh., usw.) und archäolo- www.tourisme-hanau-moder.fr gisches Museum (gallo-römische wunderschön gemalt und von der Créé dans l’ancienne syna- www.tourisme-hanau-moder.fr Dichterin Marie-Anne Hartmann Vestiges d’un habitat-refuge Grabdenkmäler und Votivtafeln, ■■BOUXWILLER gogue sauvée de la démolition, ce usw.). Säle über Louise Weiss, ausdrucksvoll im Dialekt beschrie- tout nouveau musée, unique en remontant au Moyen Âge dans Musée de Bouxwiller et du ben. In der Burg befindet sich lequel les habitants gardaient leurs Journalistin die für das Ideal von Pays de Hanau / Museum von son genre, met en scène la culture Europa kämpfte. eine Sammlung von Möbeln und et retrace l’histoire du judaïsme biens et vivres. Exposition perma- Bouxwiller und des Hanauer Objekten. nente d’interprétation du site. Art and history museum alsacien. th Landes / Bouxwiller and Hanau Transferred to temporary Überreste einer befestigten (religious sculptures from the 15 In einer vor der Zerstörung geret- th Regional Museum / Museum premises on the first floor of the Fluchtstätte aus dem Mittel-Alter. and 16 c., furniture and decora- teten Synagoge eingerichtet zeigt th van het Land van Hanau barn formerly used for storing the Sichtbar sind die Zellen wo die tive arts from the 19 c., paintings das einzigartige Museum den Geist th th Place du Château Chateau’s carriages, dating back to Einwohner ihre Güter und Proviant from the 18 and 19 c., lapidaries 03 88 70 99 15 und die Geschichte des elsässischen from the 12th to the 18th c., aso…) 1702. Displaying a fine collection of Judentums. lagerten. Dauerausstellung über die www.tourisme-hanau-moder.fr painted furniture (benches, ward- Geschichte des Ortes. and archeological museum (Gallo- Transféré dans des locaux Founded in the former syna- Roman funeral monuments and robes, chests, corner pieces) and gogue saved from demolition, this Remains of fortifications of the provisoires, au premier étage de everyday artefacts (cake and waffle Middle Ages built around the church votive stelae, etc…). Louise Weiss’ l’ancienne remise aux carrosses new museum is unique, spot- exhibition rooms who dedicated moulds, coffee roasters, etc.). lighting the cultural aspects and in which the dwellers were keeping du Château datée de 1702, le You can also admire a magnificent their goods and supplies. Permanent her life as a journalist to the build- musée retrace la vie quotidienne recounting the history of Judaism ing of Europe. alcove with painted sky dating in Alsace. explanatory exhibition about the site. paysanne et bourgeoise des XVIIIe from 1759, a birthing chair and a Resten van een schuilplaats uit de Kunst- en historisch museum Gevestigd in de van de sloop e e et XIXe siècles. Il présente une Christening cradle, together with middeleeuwen waar de inwoners hun (religieuze beelden - 15 en 16 geredde voormalige synagoge. Dit e belle collection de meubles poly- letters expressing Christening spullen en levensmiddelen veiligstelden. eeuw, meubels en sierkunst - 19 nieuwe, unieke museum beschrijft de e chromes (bancs, armoires, coffres, wishes (Göttelbrief). Also on dis- Permanente expositie met uitleg over eeuw, schilderijen - 18 en 19e eeuw, cultuur en de geschiedenis van het e meuble d’angle) et d’objets usuels play are the traditional costumes de plek. edelsteenslijperij - 12 tot 18e eeuw, (moules à gâteaux et à gaufres, jodendom in de Elzas. enz.) en Archeologisch Museum from the Hanau region with their ■■SAINT-JEAN-SAVERNE torréfacteur de café…). headdresses, blouse fronts and En août : « Nuit des étoiles » (grafmonumenten, Gallo-Romeinse Il offre l’occasion de découvrir dresses in different colours signal- - Observation du ciel Église Saint-Jean-Baptiste / votiefstenen, enz.). Zalen gewijd aan une magnifique alcôve à ciel ling the wearer’s religion. And the (BOUXWILLER / BASTBERG / Kirche / Church / Kerk Saint- de journaliste Louise Weiss, actief polychrome de 1759, une chaise rich history of Bouxwiller is also IMBSHEIM) Jean-Baptiste voorstandster van een verenigd d’accouchement et un berceau recounted with the castle and Im August : Beobachtung 32, rue de l’Église Europa. de baptême, accompagnés des the Counts of Hanau-Lichtenberg des Himmels (BOUXWILLER / 03 88 91 02 60

JANVIER 2014 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 4/5 L’ ALSACE À VÉLO Radwandern im Elsass EGLISES ROMANES ET “ACKERLAND“ 1168 m Romanische Kirchen und “Ackerland“ / Romanesque 84 km - churches and the “Ackerland“ area Cycling in ALsace Romaanse kerken en het ‘Ackerland’ / Fietsen in de Elzas 16

Roseraie / Rosengarten / Rose- km away from downtown, along transept and the choir (entrance avec films et animations retraçant en voetklavier om zelf een melodie garden / Rosarium the RN4 road, in the Saverne Pass. in the right transept), unique les spécificités musicales et tech- te maken, enz. Presentatie van orgels 03 88 71 83 33 Flowery rock-garden, grass-land example of remains, showing the niques, console d’orgue «virtuel» uit de Elzas en de Boven-Rijn. Te www.roseraie-saverne.fr with orchids, turf-moor with complete history of successive à deux claviers et pédalier per- zien: Silbermann voetklavier (1709), Jardin de 1,5 ha avec 8800 insect-eater plants, arboretum, col- abbey-churches in Marmoutier mettant de créer soi-même une pianoforte/orgel (1825), Silbermann rosiers de 450 variétés différentes. lection of ferns, etc… dating back to the Merovingian, mélodie, etc. bombarde 16’ (1746), enz. Garten von 1,5 ha mit 8800 Tuin van 2,5 hectaren op 3 kilo- Carolingian and Ottonian eras. Présentation des orgues d’Alsace - Expositie ‘Wereldfluiten’: selectie Rosensträuchern von 450 verschie- meter afstand van de binnenstad Explanatians and description et du Rhin Supérieur. À voir : péda- uit de collectie van duizend fluiten denen Spielarten. langs de N4 bij de pas van Saverne. displayed on boards. Exhibition of lier Silbermann (1709), piano forte die de onderzoeker Charles Tripp in Garden of 4 acres with 8,800 Rotstuinen met bloemen, orchidee- the excavated objects: sarcophagi organisé (à la fois piano et orgue 40 jaar verzamelde. Fluiten van vijf rose-trees of 450 different varieties. ënveld, veen met insectenetende (with a rare hollowed trunk)… - 1825), jeu de bombarde 16 pieds continenten sinds de prehistorie, Tuin van 1,5 hectaren met 8.800 planten, arboretum, varencollectie. Een van de meest opmerkelijke Silbermann (1746), etc. diversiteit in gebruikte materialen, rozenstruiken van 450 verschillende Marchés du terroir : Jeudi monumenten in de Elzas. Romaanse - Exposition «Flûtes du Monde» : versiering en functioneren van de soorten. / Märkte mit regionalen gevel (begin 12e eeuw), gotisch kerk- sélection issue de la collection instrumenten, enz. Tour de l’Ancien Télégraphe Produkten : Donnerstag / schip en voorhal (13e eeuw), piëta de 1000 flûtes réunies durant 40 ■■WASSELONNE Chappe / Turm des ehemaligen Regional produce markets (15e eeuw), stenen preekstoel (1561), années par le chercheur de flûtes Silbermann-orgel (1710), roosvenster Charles Tripp. Présentation de Marché hebdomadaire : lundi Chappe Telegrafen / Chappe : Thursday / Streekmarkten : matin / Wochenmarkt : Montag Telegraph Tower / Semafoor van donderdag (18e eeuw). flûtes des 5 continents depuis la Archeologische crypte onder de Préhistoire, diversité des matériaux Vormittag / Weekly Market : Chappe 3e dimanche de juin : Fête des Monday morning / Wekelijkse 03 88 52 98 99 dwarsbeuk en het koor (toegang utilisés, décoration et fonctionne- roses / 3. Sonntag im Juni : via de rechter dwarsbeuk), unieke ment des instruments, etc. markt : maandagochtend www.shpta.com Rosenfest / 3rd Sunday of June : Cette tour s’élève au pied du e manier om via de overblijfselen de Zwei interaktive Ausstellungen: Dernier vendredi de juillet : Rose festival / 3 zondag van geschiedenis van de opeenvolgende - Das Europäische Orgelzentrum Marché nocturne du terroir rocher du Haut-Barr, 200 m avant juni : Rozenfeest d’arriver au château. Elle faisait abdijkerken van Marmoutier te vol- : Die tausendjährige Geschichte et de l’artisanat / Letzter partie de la ligne qui joignit Paris à ■■MARMOUTIER gen: Merovingisch, Karolingisch en der Orgel. Videosäulen mit Filmen Freitag im Juli : Nächtlicher Strasbourg de 1798 à 1852. Ce site Église abbatiale de Marmoutier Ottonisch. Presentatie en uitleg van über die musikalischen und tech- Markt Handwerkskunst und permet la découverte de la télé- / Abteikirche / Abbey-church / opgegraven voorwerpen op panelen: nischen Besonderheiten, virtuelle Regionalprodukte / Last Friday graphie Chappe qui fut le premier Abdijkerk van Marmoutier sarcofagen (waaronder een die uit Orgelkonsole mit zwei Tastaturen in July : Nightly crafts and local réseau de télécommunications au 03 88 71 46 84 één stuk hout is vervaardigd). und Pedalen zum Komponieren, produce market / Laatste vrijdag monde. www.marmoutier.net Musée d’arts et traditions usw. van juli : avondmarkt met streek- Am Fusse des Felsens des Haut- L’un des monuments les plus populaires / Museum für volks- Die Orgeln im Elsaß und in der producten en ambachten Barr, 200 Meter von der Burg, erhebt remarquables d’Alsace. Façade tümliche Kunst und Tradition Oberrheinebene. Sehenswert: Ein Dernier dimanche d’août : sich der Turm. Er war ein Teil der romane (début XIIe s.), nef et nar- / Museum of Popular Art and Pedal von Silbermann (1709), Piano Festivités de la foire / Telegraphielinie, welche, zwischen thex gothiques (XIIIe s.), Pietà (XVe Traditions / Museum voor Forte (gleichzeitig Klavier und Orgel, Letzter Sonntag im August : 1798 und 1852 Paris mit Strasbourg s.), chaire en pierre (1561), orgues Volkskunst en Volkstradities 1825), 16-Pedal Spiel von Silbermann Veranstaltungen der Stadt verband. Entdeckung der Chappe- Silbermann (1710), rosace (XVIIIe s.). 03 88 71 46 84 (1746), usw. Wasselonne / Last Sunday in Telegrafentechnik, die das erste Crypte archéologique sous le www.marmoutier.net - Ausstellung Flöten aus aller Welt : August : Fair festivities / Laatste Fernmeldenetz der Welt darstellte. transept et le chœur (entrée dans Maison à colombages du XVIe Eine Auswahl der in 40 Jahren von zondag van augustus : feeste- At the foot of the crag on le transept droit), exemple unique s. équipée et meublée (cuisine, Charles Tripp gesammelten tausend lijkheden rond de jaarmarkt e Flöten. Flöten der fünf Kontinente which stands the Haut-Barr castle, de vestiges permettant de suivre Stub), plafond polychrome fin XVI , Lundi suivant le dernier 200 meters before one reaches toute l’histoire des églises abba- collection de moules, souvenirs de seit der Vorgeschichte aus allen erdenklichen Materialien. Dekore dimanche d’août : marché the castle itself, stands the tower. It tiales successives de Marmoutier : la communauté juive, artisanat, etc. annuel was part of the line linking up Paris mérovingienne, carolingienne et Fachwerkhaus aus dem 16. und Funktion der Instrumente, usw. and Strasbourg between 1798 ottonienne. Présentation à l’aide Jh., eingerichtet und ausgestattet Two permanent interactive Montag nach dem Letzten and 1852. This site gives visitors de panneaux signalétiques et (Küche, Stube), gemalte Decke Ende exhibitions: Sonntag im August : Jährlicher the opportunity to discover the explicatifs des objets dégagés : 16. Jh., Backformensammlung, - The European Organ Centre: Markt Chappe telegraphy system, the sarcophages (dont un monoxyle Andenken an die jüdische discovering the thousand-year his- Monday after the last Sunday in first telecommunications network rare)… Gemeinschaft, Handwerker, usw. tory of organs. Video stations with August : Yearly market films and activities tracing musical in the world. Einer der bemerkenswertesten Halftimbered house of the Maandag na de laatste zondag th and technical features, a virtual Deze toren staat aan de voet van Monumenten im Elsass. Romanische 16 c. equipped and furnished van augustus : jaarmarkt de rots van Haut-Barr, op 200 meter Fassade (Anfang des 12. Jh.), (kitchen, living-room), painted organ console with two keyboards voor de burcht. De semafoor stond gotische Kirchenschiff und Vorhalle ceiling end 16th c., earthen moulds, and pedal-board so that you can van 1798 tot 1852 op de telegraaflijn (13. Jh.), Pietà (15. Jh.), Steinkanzel souvenirs from the Jewish com- make up your own tune, etc. Parijs-Straatsburg. U ontdekt er (1561), Silbermannorgel (1710), munity, arts and crafts, etc… Presentation of organs around het functioneren van de optische Fenster-Rose (18. Jh.). Vakwerkhuis uit de 16e eeuw, Alsace and the . Don’t telegraaf van Chappe, het eerste tele- Archäologische Krypta unter dem volledig ingericht (keuken, ‘Stub’), miss: the Silbermann pedal-board communicatienetwerk ter wereld. Querschiff und dem Chor (Eingang polychroom plafond eind 16e eeuw, (1709), piano organ (1825), set of im rechten Querschiff), einzigartiges bakvormencollectie, herinnerin- Silbermann 16 foot pitch bom- Jardin Botanique / Botanischer bardes (1746), etc. Garten / Botanical garden / Beispiel von Überresten, die erlauben, gen aan de joodse gemeenschap, die ganze Geschichte der aufein- ambachten, enz. - “Flutes around the World” exhibi- Botanische Tuin tion: samples from a collection of 03 88 91 80 47 anderfolgenden Abteikirchen von Centre Européen de l’Orgue Marmoutier zu verfolgen: Gebäude 1,000 flutes gathered over a period Jardin de 2,5 ha situé à 3 km du - Les Flûtes du Monde / of 40 years by flute collector centre-ville, en bordure de la RN4, aus den Merowinger-, Karolinger- Europäisches Orgelzentrum und Ottoner-Zeiten. Vorführung Charles Tripp. Display of flutes from dans le . Rocailles – Flöten aus aller Welt / the 5 continents since Prehistoric fleuries, prairie avec orchidées, durch beschreibende und erklärende European Organ Centre - Flutes Tafeln. Ausstellung der ausgegra- Times, diversity of materials used, tourbière avec plantes insecti- around the World / Europees decoration, how the instruments vores, arboretum, collection de benen Gegenstände: Sarkophage Orgelcentrum - Wereldfluiten (darunter ein seltener Einbaum)… work, etc. fougères, etc. 50, rue du Couvent Twee permanente interactieve Garten von 2,5 ha., 3 km vom One of the most remark- /Fax 03 88 03 21 34 able monuments in Alsace. exposities: Stadtzentrum entfernt, am Rande www.pagesperso-orange.fr/ - Europees Orgelcentrum: de der RN4 Strasse, im Paß von Saverne. Romanesque façade (beginning of ceorgue th th duizendjarige geschiedenis van Steine mit Blumen geschmückt, the 12 c.), nave and narthex (13 Deux expositions permanentes c.), Pietà (15th c.), pulpit in stone het orgel. Videozuilen met films Orchideenwiese, Torfmoor mit interactives : en animaties over de muzikale en Insektenfressende Pflanzen, (1561); Silbermann organ (1710), - Le Centre Européen de l’Orgue : rosewindow (18th c.). technische bijzonderheden, virtuele Arboretum, Farn Sammlung, usw. découverte de la civilisation mil- speeltafel met twee toetsenborden Garden of 6 acres located 3 Archeological crypt under the lénaire de l’orgue. Bornes vidéo

JANVIER 2014 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 5/5