Fuqizimi Ekonomik I Grave Në Shkodër Dhe Lezhë
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Fuqizimi ekonomik i grave në Shkodër dhe Lezhë Udhërrëfyes mbi Ngritjen dhe Funksionimin e Klasterave Ekonomikë Autorë Orsiola Kurti Arbina Totoni Shefqet Bruka © Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim Tiranë, 2014 Ndalohet shitja apo përdorimi i këtij botimi për qëllime përfitimi. Ky botim i Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim “Fuqizimi Ekonomik i Grave në Shkodër dhe Lezhë:Udhërrëfyes mbi Ngritjen dhe Funksionimin e Klasterave Ekonomikë” u përgatit nga Grupi i Ekspertëve të projektit “Fuqizimi Ekonomik i Grave në Qarqet Shkodër dhe Lezhë përmes Ngritjes së Kapaciteteve mbi Klasterat Ekonomikë” mbështetur financiarisht nga Programi i Zhvillimit Rajonal në Shqipërinë Veriore. Mendimet dhe pikëpamjet e shprehura në të janë të autorëve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të Programit të Zhvillimit Rajonal në Veri të Shqipërisë. 2 Falënderime nstituti për Demokraci Ndërmjetësim shpreh falënderime për Programin Ie Zhvillimit Rajonal në Veri të Shqipërisë për sigurimin e mbështetjes financiare në realizimin e Projektit “Fuqizimi Ekonomik i Grave në Qarqet Shkodër dhe Lezhë përmes Ngritjes së Kapaciteteve mbi Klasterat Ekonomikë”, në kuadrin e të cilit është hartuar ky produkt. IDM shpreh falënderime për të gjithë aktorët në nivel vendor dhe rajonal në Shkodër dhe Lezhë, të përfshirë gjatë zbatimit të aktiviteteve si Këshillin e Qarkut Shkodër dhe Lezhë, Organizatën vendore “Hapat e Lehtë”, që ka siguruar mbështetje të vazhdueshme, si edhe organizatat e shoqërisë civile që kanë kontribuar gjatë zhvillimit të aktiviteteve. IDM dëshiron të shprehë mirënjohje të veçantë për Z. Olaf Haub, Znj. Arbana Dibra dhe Z. Bardhok Ndreca nga Programi i Zhvillimit Rajonal në Veri të Shqipërisë (RDP Northern Albania) për mbështetjen e tyre të vazhdueshme në kuadër të këtij projekti. Drejtori Ekzekutiv Sotiraq HRONI 3 Përmbajtja Falënderime 3 Hyrje 5 Metodologjia 7 Pjesa I: Ngritja e Klasterave Ekonomikë, Kuptimi, Rëndësia, Përfitimet 8 Pjesa II: Analiza e Mjedisit Aktual të Biznesit në Qarqet Shkodër e Lezhë 17 2.1 Hyrje në analizën e biznesit 17 2.2 Mjedisi ekonomik në qarqet Shkodër dhe Lezhë 20 Pjesa III: Harta e Klasterave të Mundshëm të Grave sipas Sektorëve dhe Qarqeve 37 3.1 Mundësitë e identifikuara për grupime ekonomike 37 3.1.1 Mundësitë në sektorin e Bujqësisë 37 3.1.2 Mundësitë në sektorin e Artizanatit 40 3.2 Mundësi Klasterimi të Identifikuara sipas Sektorëve 41 3.3 Mundësi Klasterimi të Identifikuara sipas Nënrajoneve 41 3.4 Përzgjedhja e grupimeve ekonomike (sipas metod. UNIDO-ILO) 41 3.5 Analizë studimore 41 3.5.1 Tezgjahu 42 3.5.2 Praktikë e Mirë - Agropuka 55 3.5.3 Mishavina 68 Pjesa IV: Guidë Gjithëpërfshirëse për Themelimin e Klasterave Ekonomikë 75 Shtojca 1 -Infrastruktura e lehtë mbështetëse 88 Referenca 92 4 Hyrje uqizimi i grave në zonat rurale mbetet një sfidë e madhe për vendin. FNë vitet e fundit, Shqipëria ka bërë përpjekje të rëndësishme për t’i trajtuar këto sfida përmes angazhimeve kombëtare për barazinë gjinore. Kur gratë janë të fuqizuara nga ana sociale dhe ekonomike, ato shndërrohen në një forcë të madhe për ndryshim në komunitetin e tyre. Pabarazitë që ekzistojnë midis burrave dhe grave e bëjnë të vështirë që gratë të përdorin potencialin e tyre. Fuqizimi ekonomik i grave është një mjet i rëndësishëm për t’i mbështetur ato në luftën kundër abuzimit dhe diskriminimit brenda familjeve dhe komuniteteve ku ato jetojnë. Roli i grave në zinxhirët e vlerës në zonat rurale shkon përtej prodhimit. Ngritja e kapaciteteve të tyre për të marrë pjesë në të gjitha hapat, si përpunimi, paketimi, marketingu, etj., sjell përfitime afatgjate dhe të qëndrueshme për ekonominë rurale. Disa nga problemet kryesore në zonat rurale në Shqipëri janë niveli i ulët i teknologjisë bujqësore, copëtimi i tokës në biznese të vogla familjare me kapacitete të kufizuara kundrejt nismave bashkëpunuese në prodhim, përpunim dhe marketing. Mbizotëron një mendësi individualiste që pengon prodhimin dhe konkurrueshmërinë. Këto probleme të zhvillimit rural kanë një ndikim të drejtpërdrejt në mungesën e përvojës së bizneseve të vogla dhe të mesme, në aksesin te financat dhe informacioni si dhe në mungesën e mbështetjes institucionale bazuar mbi stereotipe dhe perceptime. Fuqizimi rrit pavarësinë ekonomike të grave, fuqinë vendimmarrëse dhe liritë sociale duke sjellë një efekt pozitiv në marrëdhëniet gjinore në nivel familjar dhe komuniteti. Fuqizimi i grave përmes zhvillimit të klasterave ekonomikë përbën një mundësi të vërtetë për gratë, sipërmarrjet familjare dhe bizneset e vogla në Shqipëri. Anëtarët në një klaster operojnë në një mjedis biznesi që ofron 3 avantazhe kryesore për gratë. Së pari, 5 sipërmarrëset gra do të operojnë në mënyrë më produktive duke qenë se mund të sigurojnë akses tek inputet kryesore, të tilla si furnitorët, informacionet, teknologjitë dhe institucionet e arsimit të lartë. Bizneset e vogla mund të sigurojnë akses në tregje dhe në informacione teknik. Anëtarët e klasterit përfitojnë edhe përmes përpjekjeve të përbashkëta në marketing, pjesëmarrje në panaire dhe mbrojtje të markave të produkteve të tyre. Së dyti, anëtarët përfitojnë prej transferimit të njohurive, që krijon një burim novacioni. Së treti, klasterat inkurajojnë krijimin e biznesit të ri duke u bazuar te konsumatorët. Ky udhërrëfyes është hartuar në kuadër të projektit “Fuqizimi Ekonomik i Grave në Qarqet Shkodër dhe Lezhë përmes Ngritjes së Kapaciteteve mbi Klasterat Ekonomikë”. Projekti ka synuar të forcojë rritjen ekonomike të gruas në Shkodër dhe Lezhë përmes ngritjes së kapaciteteve mbi grupimet ekonomike. Për arritjen e këtij objektivi të përgjithshëm është përgatitur ky udhërrëfyes gjithëpërfshirëse për ngritjen e nismave të grupimeve ekonomike të grave në qarqet Shkodër dhe Lezhë. Botimi priret t’i vijë në ndihmë agjentëve ekonomikë vendorë dhe rajonalë për nxitjen e nismave të grupimeve ekonomike si formë bashkëpunimi për fuqizimin ekonomik të gruas dhe rritjen e ekonomive vendore. 6 Metodologjia etodologjia për hartimin e këtij udhërrëfyesi përfshin një kombinim Mtë hulumtimit të literaturës mbi klasterat ekonomikë, mbledhjes së të dhënave përmes vizitave në terren në Qarqet Shkodër dhe Lezhë dhe intervistave me informantë kyçë prej institucioneve publike dhe organizatave të shoqërisë civile. Në lidhje me procesin e përzgjedhjes së grupimeve ekonomike, hapi i parë që është ndjekur ka synuar identifikimin e grupimeve. Është ndjekur metodologjia sipas Organizata e Kombeve të Bashkuara për Zhvillimin Industrial (UNIDO), për të identifikuar mundësitë e klasterimit, përmes disa treguesish si: • prania e një numri sipërmarrjesh të ndërlidhura në një zonë të caktuar; • përhapja e tyre gjeografike, pra afërsia nga pikëpamja hapësinore; • prania e institucioneve mbështetëse (shërbime të biznesit, shoqata biznesi, banka dhe institucione arsimi/trajnimi). Ky proces përgjithësisht bazohet në informacion të llojit cilësor. Në rastin tonë, ky informacion përfitohet nga vëzhgimi në terren, intervistat, fokus grupet me përfaqësues të qeverisjes qendrore dhe vendore, përfaqësues të organizatave dhe agjencive të zhvillimit, institucione për mbështetjen e SME-ve dhe organizata partnere. Janë shfrytëzuar gjithashtu raporte, dokumente politike dhe plane të zhvillimit ekonomik, statistika kombëtare dhe vendore për industrinë dhe popullsinë, të dhëna nga Censusi 2011, të dhëna nga shoqatat e biznesit dhe burime akademike. 7 Pjesa I Ngritja e klasterave ekonomikë, kuptimi, rëndësia, përfitimet 1.1 kuptimi, rëndësia, përfitimet e klasterave ekono- mikë Në një shoqëri me ekonomi të lirë tregu, çdo sipërmarrës dhe individ ndeshet çdo ditë me dukurinë e konkurrencës, e cila është lubrifikanti dhe shtysa kryesore e zhvillimit të shoqërisë. Sipërmarrësit dhe individët çdo ditë konkurrojnë me njëri tjetrin (i) për të pasur më shumë blerës dhe për të gjetur më shumë tregje; (ii) për të prodhuar më shumë produkte e shërbime dhe me koston e cilësinë më të mirë (iii) për të gjetur burime të qëndrueshme lëndësh të para, me koston më të ulët. Siç shihet, konkurrenca i vendos sipërmarrësit dhe individët në një mjedis ku problemet, shqetësimet dhe objektivat e njërit janë të njëjta me ato të konkurrentit të tij, pra të gjithë ndeshen me probleme të së njëjtës natyrë. Kur problemet, shqetësimet dhe objektivat janë të së njëjtës natyrë atëherë midis sipërmarrësve dhe individëve lind vetvetiu mundësia për të bashkëpunuar më njëri-tjetrin me qëllim zgjidhjen e një apo disa problemeve të përbashkëta. Mundësia e bashkëpunimit rritet dhe merr rëndësi në rastet kur bizneset dhe individët janë gjeografikisht afër njëri tjetrit. Një nga mënyrat e bashkëpunimit ndërmjet sipërmarrësve 8 dhe individëve që konkurrojnë me njëri-tjetrin dhe që angazhohen për të gjetur zgjidhje të përbashkëta në dobi të gjithsecilit është pagëzuar me emrin “klaster”. Nuk ka një përkufizim gjerësisht të pranuar për termin klaster, por konsiderohet më shumë si një koncept i gjerë se sa një term i saktë. Në fillim të vitit 1890 Alfred Marshall paraqiti nocionin e zonave industriale, duke theksuar përfitimet e aktiviteteve ekonomike, kur ato janë të përqendruara në një zonë të vogël. Ndërsa në vitin 1990 profesori Michael E. Porter (Profesor i Administrimit të Biznesit në Shkollën e Biznesit në Harvard), paraqiti për herë të parë këtë përkufizim: “Klasterat janë grupime gjeografike të kompanive dhe institucioneve të ndërlidhura mes tyre në një fushë të caktuar që konkurrojnë dhe bashkëpunojnë në të njëjtën kohë”. OECD (Organizata për Bashkëpunimin dhe Zhvillimin Ekonomik) e përkufizon si “Përqendrime horizontale